________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્ર‘થવાચન અને વિદ્યા વ્યાસંગ.
૧૩.
મનુષ્યનું જ્ઞાન વધે છે અને તે જ્ઞાન તેને સર્વ સ્થિતિમાં પરમ ઉપયાગી તેમજ કલ્યાણકારક બને છે. વિદ્યા વગર માનવ-જીવન સાથ ક પણ નથી થતું, કેમકે જીવનનુ સાચું સુખ, સાચા આન ંદ વિદ્યાથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. મનુષ્યને જીવનના કત બ્યા તથા ઉદ્દેશ્યા પણ વિદ્યા જ બતાવે છે અને પ્રકૃતિની જટિલ સમશ્યાએ તેજ સમજાવે છે.
પરંતુ ખીજી શકિતઓની માફક વિદ્યાના પણ આજકાલ ઘણા જ દુરૂપયાગ થતા જોવામાં આવે છે અને તેમાં અનેક દાષા પણ આવી ગયા છે. જે વિદ્યા મનુઅને નીતિમાન ન મનાવી શકે તેને વાસ્તવિક વિદ્યા જ ન કહી શકાય. વિદ્યા અથવા શિક્ષણ એવુ હાવુ. જોષ્ટએ કે જેનાથી આપણાં હૃદયમાં સદ્ભાવ ઉત્પન્ન થઇ શકે અને જે આપણને નીતિમાગે ચલાવી શકે. ઉકત ઉદ્દેશ્યાની સિદ્ધિ ન થઇ શકે તે! એમ ન સમજવુ કે વિદ્યા અથવા શિક્ષણ કૃષિત છે, પણ એમ સમજવું કે તેની પ્રણાલી જ દૂષિત છે. જો હૃદયમાં સદ્ભાવ રાખીને શિક્ષણુ આપ વામાં કે ગ્રહણ કરવામાં આવે તે તેનુ પરિણામ બહુ જ સુંદર આવે. સુવિખ્યાત આંગ્લ વિદ્વાન એકને એક સ્થળે લખ્યું છે કે “ મનુષ્યામાં વિદ્યાભ્યાસ કરવાની અને જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની પ્રવૃત્તિ સ્વાભાવિક કુતુહુળથી, અથવા સર્વ વસ્તુને મમ જાણવાની ઇચ્છાથી, અથવા મનેાવિના, કીર્તિ વિગેરેની ઇચ્છાથી જાગૃત થાય છે. પરંતુ માનવ–જાતિનુ કલ્યાણ કરવાના અને પોતાના વિવેકના સદુપયોગ કરવાના ઉદ્દેશથી ઘણા જ ઘેાડા લાકા વિદ્યા અથવા જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે. ઇશ્વરને મહિમા અને સંસારના કલ્યાણકારક સાધનાના ભંડાર વિદ્યા ભલે ન હાય, પરંતુ તે આશાન્ત અને અન્વેષક આત્માના વિસામેા છે, ચંચળ મનને ચઢવા ઉતરવાની સીઢી છે, અભિમાની મનનુ આરામ સ્થાન છે, અને લાભ અને વિક્રય કરવાની દુકાન છે. ” ઉપરાકત કથનથી એટલુ તા અવશ્ય સિદ્ધ થાય છે કે સાધારણ રીતે આજકાલ લેાકે જ્ઞાન અને વિદ્યાના જે ઉપયાગ કરી રહ્યા છે તે લેશપણ યથાર્થ અને ઉચિત નથી, એને યથાર્થ ઉપયાગ ઇશ્ર્વરીય મહિમાનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા માટે અને સમગ્ર સંસારનુ કલ્યાણ કરવા માટે છે.
""
જ્ઞાન અને વિદ્યાનું ખરૂં મહત્વ તથા ઉપયોગ સમજી લીધા પછી તે પ્રાપ્ત કરવાનાં સાધના તથા માર્ગો કયા કયા છે તે જાણવાની આવશ્યકતા છે. પ્રત્યેક વિષય અથવા ઘટનાનુ સારી રીતે નિરીક્ષણ કરવાથી આપણું જ્ઞાન વધે છે. સંસારની કાઇ પણ ઘટના એવી નકામી નથી કે જેમાંથી આપણને કાંઇપણુ જાણવાનું ન મળી શકે. એ રીતે કાઇ મનુષ્ય પણ એવા નથી કે જેના જીવનક્રમમાંથી આપણુને કાંઇ શીખવાનું ન મળી શકે. જરૂર માત્ર એટલીજ છે કે આપણે દરેક વસ્તુમાંથી સારૂ શેાધી કાઢવુ જોઇએ. પરંતુ સાધારણ રીતે સર્વ મનુષ્ય એમ કરી શકતા નથી. એટલા માટે પ્રાચીન જ્ઞાનીયાએ તથા મહાત્માઓએ એક એવું સાધન પ્રસ્તુત કર્યું`` છે કે જે વડે સઘળા લેાકેા સહજ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકે. એ સાધન પુસ્તક છે.
For Private And Personal Use Only
