________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નથી. ધર્મનું–નીતિનું (પ્રમાણિતા--પૈર્ય–દયા-વિનય-વિવેક-સભ્યતા આદિનું ) અસ્તિત્વ કેઈપણ પ્રજામાં આવકારદાયક જ ગણી શકાશે. પરંતુ તેની સાથે જ્યારે બગવૃત્તિ જોવામાં આવે છે, ત્યારે તેની કેડી જેટલી પણ કિંમત અંકાતી નથી. આજે ધર્મનાં અત્યંચ સિદ્ધાંતેનું ઘણેખરે ઠેકાણે કશું ઠેકાણું નથી. પરંતુ માત્ર એકલીજ બાહ્ય ક્રિયાઓને જ પ્રધાનપદ અપાતું હોય તો એ તે ધમધતાને એક નમુને કહી શકાય.
આ વૃત્તિ જ્યાં પ્રવેશ કરતી જોવામાં આવે ત્યાં સાવધાનતા ધારણ કરી તેને સુધારો કરવા યત્ન કરવો જોઈએ. આવા વિચારો જ્યાં જ્યાં પ્રવર્તતા હોય છે ત્યાં ત્યાં કદિ સ્વને પણ ઉન્નતિનાં દર્શન થતાં નથી. ઉપરના કથનને ફલિતાર્થ એવો છે કે નીતિના ઉચ્ચ સિદ્ધાંત જેવાં કે, પ્રમાણિકતા, દયા, ધૈર્ય, ઔદાર્ય, શેર્ય, કર્મનિષ્ઠતા આદિ ચુસ્તપણે પોતાનામાં સ્થાપિત કરવાં જોઈએ અને સાથે સામાયિકાદિ આવશ્યક નિત્ય કર્મો કરવામાં આવે તે ફળદાયક ગણાય. પરંતુ નૈતિક સદગુણેનું કશું ઠેકાણું પણ હોય નહિ, અને કેવળ બાહ્ય ક્રિયાઓ કરવામાં આવે તે તેને કશે અર્થ નથી. ધાર્મિક યા નૈતિક પ્રત્યેક પ્રવૃતિ વિચારપૂર્વક, સમજપૂર્વક અને વિવેકપૂર્વક કરવામાં આવે તેજ ફળસાધક થઈ પડે છે. અન્યથા તે તે ધમધતામાં જ ખપે છે.
(અપૂર્ણ.)
કાળ અને આત્માનું બળાબળી.
આધુનિક વિજ્ઞાનશાસ્ત્ર જેને પાશ્ચાત્ય લોકો બુદ્ધિવાદની પરાકાષ્ટા કહે છે તેના અને જૈન દર્શનના પરમાણુવાદ ( Italerialism) ના સિદ્ધાંતે લગભગ એકજ દષ્ટિબિંદુ (oint of vity ) માં સમાય છે એમ કહેવું જરા પણ અતિશએક્તિ ભરેલું નથી. વિજ્ઞાને એમ સાબીત કરી આપેલું છે કે જ્યાં હાલમાં મોટા પહાડે દશ્યમાન થાય છે ત્યાં એક વખતે સમુદ્ર ગંભીર ગર્જના કરી રહ્યો હતો તેમજ જ્યાં હાલમાં મહાસાગર વિદ્યમાન છે ત્યાં એક વખતે પર્વતે ઉભા હતા. અગ્નિ પાણી વડે રસાઈ જાય અથવા પાણું અગ્નિને બુઝાવી નાંખે છતાં વિજ્ઞાને સિદ્ધ કરેલું છે કે પાણી અને અગ્નિના એક પણ કારણ વિનાશ થયેલ નથી. સમુદ્ર અને પર્વતનું રૂપાંતર થવા છતાં તેના કારણો-પરમાણએ કાયમ રહેલાં છે. કુલો ખરી પડે, ફળે પાકી જાય, અસંખ્ય વૃક્ષે દાવાનળથી ભસ્મ થઈ જાય અને અમૂલ્ય હીરાના કેલસા થઈ જાય તે પણ વિજ્ઞાન કુલ, ફળ ઝાડ અથવા હીરાઓનું રૂપાંતર થયું છે તેમ જ કહે છે; કારણ કે જે પરમાણુઓ ફુલ-ફળ, ઝાડ
For Private And Personal Use Only
