Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्रीमजियानन्दसूरि सदगुरुज्यो नमः
आत्मानन्दप्रकाश
જુ
|
aધરાવૃત્ત
|
|
आत्मानन्दं प्रयाति स्मरणकरणतः श्रीप्रभार्यत्नकाशात पुण्यं ज्ञानं ददाति प्रतिदिनमथ यद्वाचनं सज्जनेभ्यः । यस्य स्तुत्यप्रयत्नः समुदयकरणे सत्यधर्म रतानां ‘, ઝવ વહેંતિ મુ ખાસિકં નાના !
Kee9c63093ec0099699606-€66620990662990890604
:
:
:
થી ઇ. . 3 વર , ૨૪ : --માર શરમ સં. ૨૪ { ગ્રં ૨ ન. છે. ના. . ! = = : રુ'; ' % 5-558 . -
- काशक- श्री जेल आत्मानन्द समा-भावनगर,
વિષયાનું અણિકા. ૧ ગવ નિમિત્ત પ્રભુ સ્તુતિ. (રા. વિટદાસ મળચંદ બી. એ.... ( ૨ મિમિ દુક્કડમ છે ૩ કલાક પ્રાસ્તાવિક કે ( ર કુબેરલાલ અં. ત્રિવેદી) ...
૪ ધર્મની ભાવના જાગ્રત કરવાની જરૂર. (મુનિ. કોરવિજયજી મહારાજ )
૫ માન-અભિમાનની પણું કંઈ હદ ય ખરી ? ( , ).. .. છે૬ શ્રાવક કેને કહે ? ( એક જૈન ) . ક છ આત્યંતર શાંતિ. (રા. વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ બી. એ) * * ધો ૮ જેને સમાજની આધુનિક સ્થિતિરાડે કયા ભાગમાં છે? (રા. માવજી દામજી. છે ૯ કાળ અને આત્માનું બળાબળ. (રા. ફડચંદ ઝવેરભાઈ .. છે ૧૦ માધ્યક્ષ્ય ધમ ભૂષણમ (શેઠ મણિલાલ સુરજમલ) . છે. ૧૧ હિત વચન માળા. (મુનિરાજશ્રી કરવિજયજી મઠ્ઠારાજ) .
૧૨ કે રસુતિ. (મુનિ શ્રી કરતુરવિજયજી મહારાજ ) . . ૧૩ ૧-માન સમાચાર. (સુભા ) ... .. ક ૧૪ દા મહોત્સવ. (મળેલું , - ૧૫ ગ્રંથાવલોકન. (સભા) ...
વાધક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ આના ૪. Bક, આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલુભાઈએ છાપ્યું-ભાવનગર,
ઉ
દરમિમિટિરિનાની જાણ કરી
:
:
:
.
:
.
: :
:
.
: :
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારા માનવતા ગ્રાહકોને સૂચના. સેળમા વર્ષની અપૂર્વ ભેટ. “શ્રી જ્ઞાનામૃત કાવ્યકુંજ. ”
(શ્રી જ્ઞાનસાર-ગદ્ય-પદ્ય અનુવાદ મૂળ સાથે.) અમારા માનવંતા ગ્રાહકોને જણાવવા રજા લઈએ છીએ કે દર વર્ષ મુજબ આ વર્ષે પ્રત્યેક જેન કે અન્ય બંધુઓને પઠન પાઠનમાં અવશ્ય ઉપયોગી અધ્યાત્મનો આ ગ્રંથ, કે જેના મૂળના કર્તા મહાત્મા અધ્યાત્મ રસિક ન્યાવિશારદ ઉપાધ્યાયજી મહારાજ શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ છે, કે જે શ્રી “જ્ઞાનસાર” અષ્ટકના નામથી સુપ્રસિદ્ધ અધ્યાત્મ ગ્રંથ છે, તેના પદ્યને જુદા જુદા રાગથી અનુવાદ અને સાથે ઘણુંજ સરસ ગુજરાતી ભાષાંતર એ બંને મૂળ સાથે આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે. આ ગ્રંથ અપૂર્વ અધ્યાત્મને હેઈ વાંચકના હૃદયમાં અધ્યાત્મભાવ પ્રગટાવે તેવું છે. અનેક ને ઉપકાર કરવા નિમિત્તેજ શ્રીમાન ઉપાધ્યાયજી મહારાજે આ અધ્યાત્મિક ગ્રંથની રચના કરેલી છે. શ્રીમાન ઉપાધ્યાયજી મહારાજે અનેક ગ્રંથ રચેલા છે. જેમાંનો આ ગ્રંથ અપર્વ અને અધ્યાત્મભાવ પ્રગટ કરાવવા માટે અદ્દભુત છે. સર્વ કઈ સરખા લાભ લઈ શકે તે માટે મૂળ ( સંરકત ) તથા ગુજરાતી ભાષામાં કા૫ અને ભાષાંતર સાથે આપવામાં આવેલ છે. આવા ઉત્તમોત્તમ ગ્રંથનું શાંત રીતે અધ્યયન કરવાથી અધ્યયન કરનાર દરેક મનુષ્યનું હૃદય તેવા ઉત્તમ ગુણ ગ્રહણ કરવા લાયક બને છે તે સાથે મોક્ષમાં જવાને એક ઉત્તમ સાધન બને છે.
હાલમાં ચાલતા મહાન યુદ્ધને લઇને કાગળ વિગેરે, છાપવાના તમામ સાહિત્યની હદ ઉપરાંત મોંઘવારી છતાં દર વર્ષની જેમ આ વર્ષે પણ તેજ મુજબ નિયમીત ભેટની બુક આપવાને કેમ માત્ર અમેએ જ ચાલુ રાખે છે. તે અમારા સુઝ બંધુઓના ધ્યાન બહાર હશેજ નહિ. ઉંચા કાગળો ઉપર સુંદર ટાઈપથી છપાઈ સુશોભિત બાઈકીંગ સાથે પ્રસિદ્ધ થયો છે.
બાર માસ થયાં ગ્રાહકે થઇ રહેલા તેમાં આવતા વિવિધ લેખનો આસ્વાદ લેનારા માનવંતા ગ્રાહકે ભેટની બુકને સ્વીકાર કરી લેશે જ એમ અમોને સંપૂર્ણ ભરૂસે છે, છતાં અત્યાર સુધી ગ્રાહકે રહ્યા છતાં ભેટની બુકનું વી. પી. જે ગ્રાહકેને પાછું વાળવું હાય. અથવા છેવટે, બીજબાનાં બતાવી વી. પી. ન સ્વીકારવું હોય તેઓએ મહેરબાની કરી હમણુજ અમને લખી જણાવવું જેથી નાહક વી. પી ને નકામ ખી સભાને કર ન પડે તેમજ સભાને તેમજ પોસ્ટ ખાતાને નકામી મહેનતમાં ઉતરવું પડે નહિં. તેટલી સૂચના દરેક સુણ ગ્રાહકે ધ્યાનમાં લેશે એવી વિનતિ છે.
આસો સુદ ૨ ના રેજથી આ માસિકના માનવંતા ગ્રાહકોને સદરહુ ગ્રંથ લવાજમના પૈસાનું દર વરસ મુજબ વી. પી. કરવામાં આવશે, જેથી તે પાછું વાળી જ્ઞાનખાતાને નુકશાન નહિં કરતાં દરેક ગ્રાહકને સ્વીકારી લેવા વિનંતિ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરિક :
. ૫. જી પ્રકાશ
#
@
श्हहि रागषमोहाद्यनिनूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानकातिकटुकःखोपनिपात. पीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेयपदार्थ परिज्ञानेयत्नो विधेयः॥
8
- પુરતા ૨૭] વીર સંવત ૨૪૪૫, માદ્રા, ગાત્મ સંવત ૨૪. [ અંશ ૨ નો.
પાકિસ-રે રીતે
पर्युषणपर्वनिमित्त प्रभुस्तुति.
:
:
P
** :
વસંતતિલકા, નિત્યે સકામી જનના ભયને હરીને, નિષ્કામ જે જીનવરા કરતા ભવિને, સંસારી માનવ તણું ચરિતે સુધારે, સંસાર સાગર અખિલ તરે જ પિતે. ૧ પિતે સદાય સ્થિરભાવ વિષે રહેતા, અધૈર્ય ધારણ કરે જ વિહાર કાળે, તેવા વિરાગી પ્રભુના પદકંજમાંહે, પર્યુષણે પ્રણમતા ભાવિકે સુભાવે. ૨
leesesseseso989)
"=
:
?
-
--
*
Vegagegesssesseuse
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
मिच्छामि दुकडम्.
ત્રાટક. મન વાણી અને કદિ કાય થકી, કંઈ જીવ વિરાધન હય કર્યું; રતિ છેષ ધરી કપટી હૃદયે, કદિ આચર્યું કુરપણું જ હશે. ૧ અવિનીત બની અપમાન કીધું, શુશ્રુષા ન કરી ગુરૂની મનથી; શુભ ભાવ વડે જ ખમાવું સહુ, અપકૃત્ય પવિત્ર સુપર્વ મહિં. ૨.
કેટલાક પાસ્તાવિક લોકો.
પધાત્મક ભાષાંતર સહિત.
રચનાર–શ્રીયુત કુબેરલાલ અંબાશકર ત્રિવેદી,
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૦ થી શરૂ ) दानं भोगो नाशस्तिस्रो गतयो भवन्ति वित्तस्य । यो न ददाति न भुंक्ते तस्य तृतीया गतिर्भवति ।।
(દોહરો). વિત્ત તણી છે ત્રણ ગતિ, દાન, ભેગ ને નાશ
ન કરે દાન, ન ભેગવે, તે તે થાય વિનાશ. पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि जलमन्नं मुभापितम् । मृदैः पाषाणखंडेषु रत्नसंज्ञा विधीयते ।।
(અનુષ્ટ્રમ્) પણું, અને પાણી, રત્ન એ પૃથિવીપરે, પૃ વીવો ને, કેનારા મુરખા રે. नाना धान्योषधीनी पितरि गृहे नार्जिता येन विद्या
निजविभवे संग्रहं यो न कुर्यात् ।
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેટલાક પ્રાસ્તાવિક કે. हित्वा भार्यां सुशीलां रतिमिह कुरुते भर्तृमृत्यां च दास्यां वाण्या वैराभिलापी समयमतिजडो वक्ति राजन् खगोऽयं ।।
| (છપે ) માથે બેઠે બાપ છતાં જે વિદ્યા ન ભણે, કરી વાણીથી વેર સંપને જે નર ન ગણે.
સ્વી તજી સુશીલ કરે દાસીને પ્યારી, વિભવ છતાં નિજ કરે ન જે કણ સંગ્રહ ભારી; વળી વર્ષારૂતુમાં જે નર સદા વિદેશ જાવા નિસરે, વળી પ્રસંગમાં જે જડમતિ તે મેટો મુરખ ખરે. अज्ञः सुखमाराध्यः सुखतर माराध्यते विशेषज्ञः । ज्ञानालवदुर्विदग्धं ब्रह्मापि नरं न रञ्जयति ॥
(દોહરો) હે છે સમજાવ, મહા મુરખ જગમાંહ્ય એથી પણ સહેલી રીતે, સમજુ સમજાવાય. પણ અલ્પજ્ઞાની અને, અર્ધદગ્ધ જે કોય; બ્રહ્માથી પણ તેમનું, સમાધાન નવ હોય. म्वदेशजातस्य नरस्य नूनम्
गुणाधिकस्यापि भवेदवज्ञा । निजांगना यद्यपि रूपराशि
स्तथापि लोकः परदारसक्तः ॥
(પુપિતાગ્રા) બહુ ગુણથી ભરેલ હોય ભાઈ, પણ ન મળે નિજ દેશમાં વડાઈ; અતિ સ્વરૂપવતી છતાં સ્વદારા, નર પીપર પ્રેમ જોડનારા.
( ચાલુ )
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા.
ધર્મની ભાવના જાગૃત કરવાની જરૂર.
તે ધર્મસ્તતે જય” ગમે તે આકરે પ્રસંગ ઉભું થયે હોય તે પણ પંડિત પુરૂષે સ્વકર્તવ્યધર્મનો ત્યાગ કરતા નથી, કેમકે જ્ઞાની પુરૂષે કહે છે કે “જે ધર્મનું રક્ષણ કરે છે તેને જ જય થાય છે.” એ ઉત્તમ શિષ્ટ વચનને અનુસરી આપણે સહુએ અવશ્ય સ્વકર્તવ્યપરાયણ થવું જોઈએ. ધીરજ રાખી ખરી ખંતથી સ્વકર્તવ્ય. ધમાં મચી રહેવાથી જરૂર આપણે જય (ઉદય) થવા પામશે. આજકાલ જ્યાં
જ્યાં દષ્ટ નાંખી જોઈએ ત્યાં ત્યાં સ્વકર્તવ્યધર્મનું યથાવિધિ પાલન કરવામાં બહુધા ઉપેક્ષા, કહે કે બેદરકારી જોવામાં આવે છે, અને એથી ઉલટી દિશામાં પ્રયાણ થતું જોવામાં આવે છે એ હકીકતજ મૂળથી આપણું અજ્ઞાનતા સૂચવે છે. તે સૂચવે છે કે સ્વકર્તવ્ય-ધર્મનું આપણને બરાબર ભાન જ થયું નથી અથવા તે આપણે તેને વિસારી દીધું છે. જ્ઞાની મહાત્માઓ તે કહે છે કે સ્વર્તવ્યધર્મનું યથાવિધિ પાલન કર્યા વગર તમારે જય કે ઉદય જ થવાનું નથી. તેથી જો તમે તમારે જય કે ઉદય કરવા ઈચ્છતા જ હો તે પ્રથમ તમે સ્વકર્તવ્યધર્મને સારી રીતે સમજવાને ખપ કરે, સ્વકર્તવ્યધર્મને જે સારી રીતે જાણતા-સમજતા હોય, તથા તે કર્તવ્યધર્મનું યથાવિધિ પાલન કરવાથીજ આપણે જય કે ઉદય થવાને છે એવી જેમની દૃઢ શ્રદ્ધા કે માન્યતા હોય અને એવી ઉંડી શ્રદ્ધા સહિત જ જે પ્રમાદ તજી સ્વકર્તવ્યધર્મનું યથાર્થ પાલન કરવામાં ઉજમાળ રહેતા હોય એવા પ્રમાણિક પુરૂષો પાસે વિનય બહુ માનપૂર્વક વકતવ્ય-ધર્મને તમે બરાબર સમજે તથા તેથી જ તમારે જય કે ઉદય સધાશે એવી શ્રદ્ધા યા માન્યતાને દૃઢ કરો અને એવી દૃઢ શ્રદ્ધા પ્રતીતિ સાથે જ સ્વકર્તવ્ય-ધર્મનું યથાવિધિ પાલન કરવા સકળ પ્રમાદ પરિહરી સદાકાળ સાવધાન રહે. સહુને પિતપોતાના અધિકાર પ્રમાણે ક.
વ્ય ધર્મ પાળવાને હેાય છે. એવી શાસ્ત્રમર્યાદા પરાપૂર્વની ચાલી આવે છે. પરંતુ સંગેની વિચિત્રતાથી તેમાં ઘણે બીગાડો થયેલો જોવાય છે-સમજમાં, શ્રદ્ધામાં તેમજ વર્તનમાં ફેરફાર થયેલ છે. મજબુત મનના, ઉદાર દિલના અને સમયજ્ઞ સુજ્ઞ-ચકર ભાઈ બહેનો ધારે તે ખરા ખંત ભર્યો પ્રયાસથી તેમાં ઠીક સુધારો થઈ શકે એમ છે. પરંતુ બેપરવાઈ કે ઉપેક્ષા કરવાથી જ ઘાનું કામ બગડે છે. જે સ્વપરહિતકારી કાર્ય જરૂર કરવું જ હોય છે તેવી બેપરવાઈ કે ઉપેક્ષા કરી શકાય નહી. શાસનપ્રેમી, દયાળુ અને સત્યવાદી ખરા ત્યાગી વૈરાગી સાધુ સાધ્વીઓ જે આ અગત્યની વાત દીલ ઉપર લે તે સદુપદેશવડે તેઓ ઘણું શાસનહિત
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માન-અભિમાનની પણ કંઈ હદ હોય ખરા કે ?
કરી શકે. ખરા શાસનરાગી અને સદ્દગુણપ્રેમી શ્રાવકશ્રાવિકાઓએ પણ સમય ઓળખીને એવા ઉત્તમ સાધુ સાધ્વીઓ તેમજ નિર્મળ આચારવિચારવાળા શાણું શ્રાવક શ્રાવિકાઓનાં હિતવચન આદરથી સાંભળી પોતાનું આચરણ સુધારવા જરૂર લક્ષ રાખવું જોઈએ. ઉત્તમ યેગ્યતાવાળા સાધુસાધવી કે શ્રાવકશ્રાવિકાને યથોચિત વિનય-સત્કાર કરવાથી આપણામાં રૂડી યેગ્યતા આવે છે. આપાગું દુ:ખદાયી અજ્ઞાન, મિથ્યાત્વ અને દુરાચરણ ટળે છે-દૂર થાય છે અને આપણામાં ખરેખર સુખદાયક તત્ત્વજ્ઞાન, તત્વશ્રદ્ધા અને તત્ત્વરમણતા જાગે છે–પ્રગટે છે. એ જ આ દુર્લભ માનવભવાદિક ઉત્તમ સામગ્રી પામવાનું સાર્થક્ય છે. તે વગરનું એ બધું નકામું છે. જો કે અજ્ઞાન, અશ્રદ્ધા, મિથ્યાત્વ અને સવજીંદાચરણથી આપણી પારાવાર ખરાબી (પડતી) થઈ છે પરંતુ હજી સમય ઓળખી સાવધાન થઈ જશું તે પાછી ઉન્નતિ સાધી શકાશે. ઈતિશમ.
લે-મુનિ મહારાજશ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ.
માન-અભિમાનની પણ કંઇ હદ હોય ખરી કે ?
વીર મેરા ગજ થકી ઉતરે, ગજ ચડયાં કેવળ ન હોય –વીર મેરા ? હાલા બંધુઓ અને બહેને!
એકદા ભરત અને બાહુબલી વચ્ચે વચ્ચે ભારે યુદ્ધ થયેલું. તેમાં કરે મનુષ્ય અને પશુઓને સંહાર થતે જોઈ, કરૂણાથી જેમનું હૃદય ચીરાય છે એવા ઉત્તમ દેવોએ બંને બંધુઓને એ અઘેર યુદ્ધથી ઉપરામ ( વિરામ) પામીને, એક બીજાની હારજીતની ખાત્રી કરવા દ્વયુદ્ધની જ ભલામણ કરી. તેમાં પણ જ્યારે બાહુબલીની જ જીત અને ભારતની હાર થઈ ત્યારે દિડભૂત જેવા બનેલા ભરતે બાહબલી ઉપર પોતે કરેલી પ્રતિજ્ઞા વિસારી ચકરત્ન મૂકહ્યું. તે પણ તેને ત્રણ વખત પ્રદક્ષિણ દઈ પાછું ફર્યું ત્યારે ભારત વિલખો થયે અને બાહુબલીએ ચક સહિત તેને ચુરી નાંખવા પિતાની વા જેવી કઠણુ મુષ્ટિ ( મુઠી) ઉપાડી. એજ વખતે વળી વિચાર આવ્યે કે આ અમોઘ મુષ્ટિપ્રહારથી એ ચક્રવતી રૂ૫ મારા વડીલ બંધુનું અવશ્ય મૃત્યુ થશે અને તેના પાપ અને અપયશથી હું કલંક્તિ થઈશ. તેથી એ ઉપાડેલી મૂડી વડે પંચમુષ્ટિ લોચ કરી, વિરાગ જાગવાથી પિોતે સાધુ-અણગાર બન્યા: પૂર્વ પિતાના ૯૮ અનુજે (લઘુ બંધુઓ) એ જેનું શરણ હેલું છે એવા આદીશ્વર પ્રભુની જ સેવા કરી સ્વમાનવભવ સફળ કરવા ભાવ થયે,
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા.
પરંતુ તેમ કરવા જતાં પ્રથમના દીક્ષિત થયેલા લઘુ મધુએ કે જે અત્યારે સાધુ સ્થિતિમાં વર્તે છે તેમને મારે જરૂર નમન-વંદન કરવુ પડશે એ વિચારે તે ખાહુમલી મુનિને ઘેયે. છેવટે મનમાં નિશ્ચય કર્યો કે અહીં જ કાઉસગ્ગ યાને સ્થિત થઇ કેવળજ્ઞાન ઉપાર્જન કર્યાં પછીજ પ્રભુ પાસે જઇશ તેા પછી વાંધા આવશે નહુિ. એમ મનથી જ નક્કી કરી ત્યાં જ પોતે નિશ્ચળ થઇને કાઉસગ્ગ ધ્યાને સ્થિત થયા. ત્યાં જ એક વર્ષ વીતી ગયું છતાં અભિમાનવશ થયેલા તે મુનિને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ ન થયું. આ બધી હકીકત કેવળજ્ઞાનદિવાકર આદીશ્વર પ્રભુ જાણતા જ હતા. પૂર્વે બ્રાહ્મી વ્હેને પ્રભુ પાસે દીક્ષા લીધી હતી ત્યારપછી ભરતની આજ્ઞા-અનુમતિ મેળવી સુદરીએ પણ દીક્ષા પ્રભુ પાસે ગ્રહણ કરી. તે મને સાધ્વીઓને અવસર પામી યથાયાગ્ય સમજાવી જ્યાં ખાટુમલી મુનિ કાઉસગ્ગ ધ્યાને સ્થિર ઉભા રહ્યા છે ત્યાં તેને પ્રતિધવા નિમિત્તે મેાકલી. ત્યાં આવીને તપાસ કરતાં મુનિશ્રી ચાતરક્ વેલડીઆવડે વિટાયેલા હાવાથી મુશ્કેલીથી નજરે પડયા. પછી અને સાધ્વીએ એ પ્રભુનીહિતશિક્ષાના પ્રતિધ્વનિ જેવાં,વીરા મારા ગજથકી ઉતરા, ગજ ચડયાં કેવળ ન હાય રે ’ ઇત્યાદિ હિત વચના કહ્યાં. તે વચનેક ગાચર થતાં માહુબળી મુનિ વિચારમાં પડયાં કે આ વચને મનેજ સમેાધીને કહેવાયાં છે ખરા, પરંતુ કાઉસગ્ગ વ્યાને સ્થિત થયેલા એવા મારે ગજ ુાથી સાથે શે! સબંધ છે ? એકા ચપણે તેના ઉપર ઉંડા આલેાચ કરતાં તે મહામુનિને ખરૂં તત્ત્વ-સત્ય સમજાયું કે હું પોતે જ અભિમાન રૂપી ગજ-હાથી ઉપર આરૂઢ થયેલા છેં. વયથી લધુ એવા સાધુરૂપ બંધુઓને હું કેમ નમું ? કેમ વદુ ? આ જ ઉત્તુ ંગ માન-અભિમાનરૂપી ગજ-હાથી. તેના ઉપર ચઢેલા છે ત્યાંસુધી મને કદાપિ કેવળજ્ઞાન પ્રગટવાનું નથી. એથી જ એ અભિમાનરૂપી હાથી ઉપરથી નીચે ઉતરી, નમ્રતા ધારી એ મહાનુભાવ મુનિવરાને સદ્ભાવથી નમન–વંદન કરવું મને હિતકારી-કલ્યાણકારી જ છે. એમ નિશ્ચય કરી કાઉસગ્ગ પારી, પગ ઉપાડી પ્રભુ પાસેજ જતાં તે મહામુનિને કેવળજ્ઞાન ત્યાંજ પ્રગટ થયુ`. તેવા કેાઈ ઉત્તમ ગુણવગર મિથ્યાભિમાન કરી દુ:ખી થનારા જીવને આના કરતાં બીજા પ્રાંતની ભાગ્યેજ જરૂર પડશે. લઘુતા ત્યાંજ પ્રભુતા વસે છે. ઇતિશમૂ.
Ø
લે-મુનિમહારાજશ્રી કપૂ વિજયજી મહુરાજ.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અભ્યતર શાંતિ. શ્રાવક કોને ફ્રેવા?
શ્રાવક ભાઈ તે તેને કહીએ જે પીડ પરાઈ જાણે રે, પરદુઃખે ઉપકાર કરે પણ, મન અભિમાન ન આણે રે. શ્રાવક. ૧ સકલ લેકમાં વંદે સહુને, નિંદા ન કરે કેની રે, વાચ કાય મન નિશ્ચલ રાખે, ધન્ય ધન્ય જનની તેની રે. શ્રાવક ૨ સમદષ્ટિને તૃષ્ણા ત્યાગી, પર સ્ત્રી જેને માત રે, જીવ્યા થકી અસત્ય ન બોલે, પરધન નવ ગૃહે હાથ રે. શ્રાવકo ૩ મેહ માયા વ્યાપે નહિ જેને, દૃઢ વૈરાગ્ય જેના મનમાં રે, અરિહંત નામ શું તાળી લાગી, સકલ તીરથ તેનાં મનમાં રે. શ્રાવક૪ પણ લેભીને કપટ રહિત છે, કામ ક્રોધ નિવાર્યા રે, ભણે નરસૈયો તેનું દરશન, કરતાં કુલ અજવાળી રે. શ્રાવક૫
અાવ્યંતર જાતે.
વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ બી. એ મનુષ્યના જીવનમાં શાંતિ એક અમૂલ્ય વસ્તુ છે. શાંતિ એ સ્થાનમાં દષ્ટિગત થાય છે કે જ્યાં સ્વાધીન, સ્વાવલમ્બશીલ અને સચ્ચારિત્ર્ય મનુબેને નિવાસ હોય છે. દૂઢ પ્રતિજ્ઞા, ઉદ્દેશની સ્થિરતા, આત્મનિર્ભરતા અને આત્મબલને શાંતિ કહેવામાં આવે છે. શાંતિને એ અર્થ નથી કે મનુષ્ય કેવળ આળસુ, નિરોગી અને સાહસહીન સ્થિતિમાં બેસી રહેવું. એ તે મૃત્યુની નિશાની છે; કારણ કે એ અવસ્થામાં તમામ શક્તિઓ નિષ્ક્રિય બની જાય છે અને જીવન તદ્દન નિરસ બની જાય છે. જેને શાંતિ પ્રાપ્ત થયેલી લય છે તેનું જીવન તો સદા સરસ અને આનંદમય હોય છે.
જે મનુષ્ય માત્ર દેવ પર વિશ્વાસ રાખી બેસી રહે છે તેને કદાપિ શાંતિ મળી શકતી નથી. આ મનુષ્ય પોતાની વર્તમાન સ્થિતિથી હેજ પણ આગળ વધતું નથી અને ભવિષ્યની કઈ પ્રકારની ચિંતા કરતો નથી. આ મનુષ્ય કાયર અને પુરૂષાર્થહીન બની જાય છે. એના મુખમાં કે ખાદ્યપદાર્થો નાંખી જાય છે તે તે ભેજન કરે છે, નહિ તે એજ આળસુ સ્થિતિમાં પડ્યો રહે છે. તે પોતે કશું કામ કરવા શ્રમ લેતું નથી. આવા માણસની દશા નાવિક વિનાના વ્હાણ જેવી છે
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કે જેને વ્યવસ્થા વગર સમુદ્રમાં તજી દેવામાં આવ્યું હોય. કયી દિશામાં અને કયાં જવાનું છે તે તેને માલૂમ નથી હતું. જે દિશા તરફ પવન લઈ જાય તે દિશા તરફ તે ઘસડાય છે. એ જ પ્રમાણે આળસુ મનુષ્યનું જીવન અત્યંત અનિયમિત હોય છે. તેને કોઈ જાતને સંક૯ય હોતું નથી, કોઈ ઉદેશ હોતો નથી તેમજ તેની કઈ જાતની કાર્યપ્રણાલિકા પણ હોતી નથી, આ પ્રકારના મનુષ્યને કદાપિ શાંતિ મળી શકતી નથી. આ સ્થિતિને કદિ પણ શાંતિનું નામ આપી શકાય નહિ.
આથી ઉલટું જે માણસ પુરૂષાર્થ પર વિશ્વાસ રાખે છે તેનું જીવન તપાસીયે તે આપણને ઘણુંજ નિયમસર લાગશે. તેના જીવનને ઉદ્દેશ પ્રથમથી જ નિર્દિષ્ટ કરેલ હોય છે અને તે સદા નિશ્ચિત માર્ગ પર ગમન કરનાર હાય છે. એ માગે ગમન કરવામાં ગમે તેટલી આપત્તિઓ અથવા મુશ્કેલીઓ આવે, ગમે તેટલું નુકશાન સહન કરવું પડે તે પણ એ બીર-વીર પુરૂષ પાતાના નિર્દિષ્ટ ઉદ્દેશથી કિંચિતુ પણ ચલિત થતું નથી અને પિતાના માર્ગથી કદિ પણ પાછા હઠત નથી; એ તે નિર્ભય બનીને આગળ વધે જાય છે, કેમકે એ તે જાતે જ હોય છે કે માર્ગમાં અનેક વિધને આવ્યા કરે તે પણ તેનાથી ગભરાવું જોઈએ નહિ. વિકટ સમયમાં શૈર્ય અને સાહસ ધારણ કરવા જોઈએ. એ સમજે છે કે મારે કાંઈ બીજું કરવાનું જ નથી, પરંતુ જે કાંઈ કરવાનું છે તે યથાશક્તિ સારું કરવું જેઇએ. સંભવિત છે કે તેને કેઈ કારણવશાત્ પિતાના માર્ગથી સહેજસાજ પાછા હઠવું પડે, પરંતુ તે શીઘ્રતાથી પોતાના સ્થાન પર પહોંચી જાય છે. એવું નહિં કે
જ્યાં પવન લઈ જાય ત્યાં ચાલ્યો જાય. “હું મારા નિયત સ્થાનપર ક્યારે પહેચીશ, કેવી રીતે પહોંચીશ, અથવા મારા ઉદ્દેશમાં ક્યારે સફળતા મેળવીશ, એ સર્વ વાતની તે પરવા અથવા ચિંતા કરતું નથી. તે તો પિતાનું કાર્ય કર્યું જાય છે. આ ટલું બધું કરવા છતાં કદાચ તેને સફલતા નથી મળતી, તેનું કાર્ય સિદ્ધ નથી થતું તે તેથી તે નિરાશ અને અધીર બની જ નથી.
શાંત મનુષ્ય પોતાનાં સર્વ કાર્યો મહા ધીરતાપૂર્વક કરે છે. કોઈને ખ્યાલ પણ નથી આવી શક્તા કે ભવિષ્યમાં તેની કેવી રિથતિ થશે અને તેનાં કાર્યનું શું પરિણામ આવશે. મનુષ્યને હમેશાં નવા નવા પ્રસંગે અને નવી નવી બુદ્ધિએની સંપ્રાપ્તિ થયા કરે છે, અને તેથી મનુષ્યનું કર્તવ્ય છે કે તેણે એ સર્વને યથાશકિત સદુપગ કર જોઈએ.
શાન્તિ એ મનુષ્યની આંતરિક રિથતિ છે. તેને સંબંધ હદયની સાથે રહેલે છે. હૃદયમાં શાંતિ હેવી જોઈએ. બાહા શાંતને શનિ કહી શકાતી નથી. અત્યંતર શાંતિની પ્રાપ્તિ થાય છે ત્યારે બહાર ગમે તે હોય તે પણ બહારની ગડબડથી
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આરંતર શાંતિ
આવ્યંતર શાંતિ ઉપર લેશ પણ અસર થતી નથી. જેવી રીતે પવનની અસર માત્ર સમુદ્રની સપાટી ઉપર, અથવા વધારેમાં વધારે બસે ત્રણસો ફીટ નીચે થાય છે અને તેની નીચે કોઈ પણ પ્રકારની અસર થતી નથી અને એક જ રિથતિ રહે છે એવી રીતે આભ્યતર શાંતિની રિથતિ હોય છે. આપણે જીવનના મહાન પ્રશ્નો ઉકેલતા હૈઈએ છતાં પણ આપણે નિત્યના ન્હાનાં કાર્યોમાં અત્યંત શાંતિ ધારણ કરવી જોઈએ. જે મનુષ્ય પોતાની જાત પર અંકુશ રાખી શકે છે, પોતાની ઇંદ્ધિનું દમન કરી શકે છે અને મન: સંયમ રાખી શકે છે તે જ મનુષ્યને આત્યંતર શાંતિની પ્રાપ્તિ સુલભ છે. ઇંદ્રિયદમનનું બીજું નામ જ વ્યંતર શાંતિ છે.
જ્યારે તમને સાંસારિક ચિંતાઓ રાતવે અને તમે આપત્તિઓથી આવત થઈ જાઓ ત્યારે શાંતિના પવિત્ર મંદિરમાં પ્રવેશ કરે અને અ૬૫ સમય સુધી સઘળું ભૂલી જઈ શાંતિદેવીની આરાધના કરવાનો ઉપક્રમ કરો. આ સમયે પણ જે સાંસારિક ચિંતાઓ અને પીડાઓ તમને દબાવી દે અને તમે એનાથી દબાઈ જાએ તો સમજવું કે તમારાથી કાંઈ પણ કાર્ય થઈ શકશે નહિ, તમે હમેશાં એનાથી દબાયેલા રહેશે અને એના પર કદિ પણ આધિપત્ય મેળવી શકશો નહિ. ચિંતા અને આપત્તિના સમયમાં શાંતિ પ્રાપ્ત કરવાને અમેઘ ઉપાય એ છે કે જે જે વાતોથી તમને ગભરાટ ઉત્પન્ન થાય છે તે પ્રત્યેકને પૃથ પૃથ સમજવા યત્ન કરે અને તમારી સંપૂર્ણ સંક૯પશક્તિ એના પર લગાવી દે. આમ કરવાથી તમને પ્રતીતિ થશે કે જેવી રીતે સૂર્યને ઉદય થવાથી સર્વ અંધકાર દૂર થઈ જાય છે તેવી રીતે તમારી સર્વ પ્રકારની મુંઝવણને શિધ્ર અંત આવી જશે. તે પછી જે તમારા હૃદયમંદિરમાં શાંતિને ચમત્કાર પ્રકાશિત થશે અને તમને નવીન શક્તિનું ભાન થવા લાગશે તે તમને સંપૂર્ણ આત્યંતર શાંતિની પ્રાપ્તિ થવા લાગશે, અને ત્યારે જ તમે મોટી મોટી આપત્તિઓ અને કઠિન પ્રસંગની સામે વીરતા અને નિર્ભયતાથી થઈ શકશે. કદાચ તમારી સર્વ આશાઓ અને સર્વ ઉદ્યોગે નિષ્ફળ જાય તે પણ તમને લેશ પણ ગભરાટ કે મુંઝવણું થશે નહિ અને તમે એમ કહેશે કે “કંઈ હરકત નહિ, હમણાં સફળતા ન મળી તે ભવિષ્યમાં કોઈ દિવસ પણ મળશે.’
જ્યારે તમને જણાય કે અન્ય લેકે ઈર્ષા વા છેષભાવથી તમારી નિંદા કરે છે. તમારા પર આક્ષેપ કરે છે, અને તમને કઈ પણ પ્રકારનું નુકશાન કરવા તત્પર બને છે અને એ વખતે તમને કોઈ વ્યાપી જાય છે તથા તમારા મનમાં તેનું વૈર લેવાની ઈચછા ઉત્પન્ન થઈ જાય છે ત્યારે તમારે શાંતિને કામમાં લેવી જોઈએ. તે સમયે તમારે સ્મરણમાં રાખવું જોઇએ કે જે માણસ બીજાને માટે ખાડો ખાદના તત્પરતા બતાવે છે તેના પાનને માટે સ્વયં કુવો તૈયાર થાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
ખીજા લેાકેાની સાથે નિષ્પ્રયેાજન બુરાઇ કરવાવાળા મનુષ્યા પોતે જ તેનાં માઠાં ફળ ભગવે છે. આવા કુદરતને નિયમ હાવાથી વેર અથવા બદલે લેવાની કશી પણ આવશ્યકતા રહેતી નથી. અદ્યાપિ ત જગમાં કેઇ પણું મનુષ્યએવા નથી થયા કે જેણે અન્ય માણસાની સાથે બુરાઇ કરી અને કોઇ પણ રીતે, કોઇ પણ વખતે, તેને તેની ભુરાઇનાં માઠાં ફળ ન ચાખવા પડયા હોય.
કેાઇ માણુસ એમ સમજતા હોય કે મે કોઇની સાથે બુરાઈ કરી અને તે મને શુ કરવાના છે તેા તે તેની માટી ભૂલ છે. પ્રકૃતિમાં ઝીણામાં ઝીણી ખામતા પણ નિયમસર અને ધેારણસર ચાલે છે. દરેક વસ્તુના જમા-ખર્ચ થાય છે અને છેવટે સના હિસાબ થઇ જાય છે. પ્રકૃતિ પોતાના હિસાબદારાના નામ દરમહિને કાઢી નાંખતી નથી. જે મનુષ્ય શાંત હેાય છે તેને બદલે લેવાનુ કર્મ એટલું બધુ અધમ લાગે છે કે તે સ્વપ્નમાં પણ વેર લેવાના વિચાર કરતા નથી. જો કેઇ તેને સતાવે છે તે પણ તે શાંતિનેજ આશ્રય લે છે, કંડુ કે બુરાઇના બદલે બુરાઇથી લેવાના વિચાર કરે છે.
જ્યારે મનુષ્ય ન્હાની ન્હાની ખાખતામાં શાંતિના માશ્રય લેતા શીખે છે ત્યારે જ તે માટા મેોટા પ્રસંગાપર શાંતિ ધારણ કરી શકે છે. આવા માણસનુ કેઈ વ્હાલામાં વ્હાલુ વજન મૃત્યુવશ થાય અને તેના મૃત્યુથી પોતાનું જીવત સર્વથા નિષ્ફળ થઈ ગયેલું જણાય તે પણ શાંતિ એ એક એવી વસ્તુ છે કે જેના આશ્રયથી તે સર્વ પત્તિએ ધીરભાવે સહન કરી શકે છે.
સ્થૂલ દ્રષ્ટિએ જોતાં પ્રાય: દુષ્ટ અને નીચ મનુષ્યેાના આ સ ંસારમાં વિજય થતા જણાય છે. જે લેાકેા અપરાધી, માયાચારી અથવા દુરાચારી હોય છે તે આખાદ અને સાધનસ'પન્ન દશા ભાગવતા દૃષ્ટિગોચર થાય છે. આ પ્રકારનું દૃશ્ય લેાકેાને અવનત કરે છે અને સત્ય માર્ગથી ચલિત કરી અનીતિના માર્ગ પર ધસડી જાય છે; પરંતુ આભ્યંતર શાંતિના અનુભવ કરનાર મનુષ્ય પર એને લેશ પણ પ્રભાવ પડતા નથી. જો કે તે પણ જુએ છે કે સત્યનિષ્ટ લાકે મુશ્કેલીમાં છે અને અસત્યપરાયણ મનુષ્યે એશઆરામ ભાગવે છે, અનીતિમય જીવન વહન કરનાર લેાકેા નીતિવાન મનુષ્યથી આગળ વધી જાય છે, કપટ અને માયાચારથી ક્રૂન્યપ્રાપ્તિ થાય છે, મૂર્ખ લેાકેા વિદ્વાના કરતાં અધિક લાભ મેળવે છે તે પણ તે પોતાના માર્ગથી કદિ ચ્યુત થતા નથી. આવા પ્રકારની વાતેાની તેના પર બિલકુલ અસર થતી નથી, તે તે પાતાનું કત બ્ય ઉત્તમ રીતિથી કર્યે જાય છે અને ખીજા લેાકેા શુ કરે છે અને તેને તેનુ શું ફળ મળ્યું છે તેની તે લેશ પણ દરકાર કરતે નથી. એવી સર્વ વાતાને તે દેવાધીન છેાડી દે છે,
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન સમાજની આધુનિક રિસ્થતિસડ ક્યા ભાગમાં છે.
૪૩
જ્યારે મનુષ્યને એટલે બધે દરજે શાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે કે શાંતિ તેના એક અંગ રૂપ બની જાય છે, તે પોતે શાંતિમય બની જાય છે અર્થાત્ તે જ્યાં જાય છે ત્યાં સર્વત્ર શાંતિનાં જ તેજસ્વી કિરણે પ્રસારે છે ત્યારે એટલું કહેવું જોઈએ કે તે મનુષે પિતાના જીવનમાં સફળતા પ્રાપ્ત કરી લીધી છે. આશ્વેતર શાંતિ એવી વસ્તુ નથી કે જે વત: મળી જાય અથવા એકદમ પ્રાપ્ત થઈ જાય. એ પ્રાપ્ત કરવા માટે અનેક ગુણેની આવશ્યકતા છે; પ્રથમ તે આત્યંતર શાંતિ શું વસ્તુ છે એ સમજવું જોઈએ.
જીવનનું તાત્પર્ય એ નથી કે ગમે તેવી રીતે જીવન વ્યતીત કરી દેવું. વસ્તુતઃ જીવન એક અતિ મહત્વની વસ્તુ છે. તેનો આદર કર એ જીવનનું મુખ્ય કર્તવ્ય છે. આપણું જીવન આપણા માટે તથા બીજાની ખાતર કેવી રીતે ઉપયોગી બનાવી શકાય તે જાણવાની તેમજ શીખવાની ખાસ જરૂરીયાત છે. જ્યારે મનુષ્યમાં શાંતિનો સંચાર થઈ જાય છે ત્યારે તે દુનિયાના કલહથી દૂર થઈ સ્વકાર્યમાં મગ્ન બની જાય છે. દુનિયાના અવનવા પરિવર્તનની અસર તેના પર બિકુલ થતી નથી. આ ઉપરથી એમ સમજવાનું નથી કે તે મનુષ્ય પોતાના સ્વાર્થની ખાતર દુનિયાથી દૂર રહેવા મથે છે. આવા શાંતિપ્રિય મનુષ્યો તે અખિલ વિશ્વના પ્રાણીઓના આનંદ અને સુખમાં પોતાને આનંદ સમજે છે. તેની શાંતિ પરમ પવિત્ર હોય છે. તે કોટિના મનુષ્ય પોતાને સંસારમાં જીવન વહન કરવાની શક્તિની સંપ્રાપ્તિ થાય એટલા માટે જ સંસારથી અલગ રહેવા મથન કરે છે. આવા શાંત સ્વભાવી મનુષ્ય જગતમાં સર્વત્ર પ્રસરી રહેલ અશાંતિરૂપ અંધકારને વિલય કરી શાંતિને તેજસ્વી પ્રકાશ વિસ્તાર અને શાંતિ દેવીનું રિચરસ્થાયી સામ્રાજ્ય સ્થાપે એ શુભેચ્છા સહિત અને વિરમવામાં આવે છે.
~SS 2. જૈન સમાજની આધુનિક સ્થિતિ–સડે ક્યા ભાગમાં છે?
(ગતાંક પૃષ્ટ ૨૬ થી શરૂ)
લેખક–રા. માવજી દામજી શાહ વ્યાપાર વિષયક ક્ષેત્ર. ના વિષયમાં કહેવામાં આવે તે દેશનો સમગ્ર વ્યાપાર મોટે ભાગે જેનોએ હાથ કરેલ છે. એમ જૈન કેમના વર્તમાન અને ભૂતકાળના ઈતિહાસ પરથી સિદ્ધ થાય તેમ છે, તેમ છતાં વ્યાપારપરાયણ જેન કે મને ઉદય દષ્ટિગોચર થતું નથી તેનાં કારણે એક નવીન પ્રકાર દ્વારા જણાવવા યોગ્ય થઈ પડશે. આમાં તો તેની વ્યાપાર ધંધાની સ્થિતિ કેવી છે? તે દર્શાવવા
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
યત્ન કરવામાં આવેલ છે. જેને જ્હોટે ભાગ વણિક વર્ગને છે. તેમાં જાતે પણ અનેક છે. તે સમગ્ર જાતિના હાથમાં મોટે ભાગે અન્ય કોમોની અપેક્ષાએ આદ્યવધિ સારા પ્રમાણમાં ટકી રહેલે જણાય છે. છતાં વ્યાપારપરાયણ જેન કેમે એટલું તો અવશ્ય લક્ષમાં રાખવું ઉચિત છે કે પોતાના જાતિબંધુઓને જેમ બને તેમ પોતાના ચાલું વ્યાપારમાં ઘટિત સ્થાન પર ગોઠવવા પ્રયત્ન કર જોઈએ. મનુષ્ય ગમે તે સ્વાશ્રયી હોય પરંતુ કોઈ પ્રસંગે અમુક પ્રકારની સહાય વિના અટકી પડે છે પણ ખરો; તેથી ચોગ્ય માર્ગ પર નહિ ચડવા પામેલ પોતાના જ્ઞાતિબંધુને ઘટતી સહાયની અપેક્ષા હોય તો તે આપીને ચાલતો બનાવવા, અને આગળ પર તેની યેગ્યતા મુજબ પોતાના વ્યાપારમાં અમુક હિસ્સો આપવો. આ વિષયમાં વ્યાપારી વર્ગને વિશેષ કહેવુંજ ઉચિત સમજાતું નથી, છતાં એટલી પ્રસંગાનુસાર સૂચના તો અવશ્ય કરવી જ પડશે કે જેમ વોરા અને મુસલમાન કામમાં તેમજ પારસી અને દક્ષિણ કોમમાં એવો એક પ્રકારનો સંબંધ જળવાઈ રહ્યો જોવામાં આવે છે. એક ખાતામાં ઉપરોક્ત કેમનો બંધુ વ્યાપાર કિંવા નોકરી કરતો હોય અને તેના જાતિભાઈને તેમાં જોડાવા ઈછા હોય તે કિંવા તેને જતિભાઈ ધંધારહિત દૃષ્ટિએ પડતો હોય તો તે તેને સાથે તુરતજ જેડે છે, અને માતાને જે બનાવવા યત્ન કરે છે. આ બંધુઓનું અનુકરણ જૈન શ્રીમંત વ્યાપારી જનોને કરવું ઉચિત જણાતું નથી ? શા માટે હોટે ભાગે તેઓ આ પ્રમાણે કરતા નહિ હોય? ખરેખર, અવનતિનાં કારણે આપણને ડગલે ડગલે નજરે પડે છે.
પરદેશગમનના પ્રશ્નના સંબંધમાં જૈન સમાજમાં સુભાગ્યે એવું હવે રહેવા પામ્યું નથી કે “અન્ય સમાજમાં આજે જેવું છે અર્થાત પરદેશ ગમન કરી આવ્યા બાદ પ્રાયશ્ચિત લેવાં પડે, જ્ઞાતિબહાર મૂકવામાં આવે વગેરે વગેરે અનેક વિટંબના જૈનેતર સમાજમાં દષ્ટિગત થાય છે તેવું જૈન સમાજમાં હાલ કશું જોવામાં આવતું નથી. એ હર્ષ પામવાની બીના છે. વસ્તુત: પરદેશગમન કર્યા વિના-દેશ વિદેશમાં વ્યાપાર ખેડવાની પદ્ધતિઓનો પદ્ધતિસર અભ્યાસ કરી આવ્યા વિના દેશના વ્યાપારની પ્રગતિ કદિ થઈ શકવાની નથી, અને વ્યાપારવિષયક પ્રગતિ જ્યાં જોવામાં આવતી નથી ત્યાં પ્રજા પ્રાય: ભૂખમરે જ સહન કરતી હોય છે.
આપણા આર્યાવર્તના પૂર્વના ઈતિહાસ તરફ લક્ષ આપશો તો જણાશે કે પરદેશગમનનાં દ્વાર બંધ નહોતાં, વ્યાપાર, હુન્નર, કળા, કૌશલ્યાદિ પ્રાપ્ત કરવા માટે કરવામાં આવતું પરદેશગમન કોઈ પ્રકારે તિરસ્કરણય ગણાય જ નહિં, પરંતુ કેટલાક સંપ્રદાય અમુક વ્યક્તિને પરદેશગમન કરી આવ્યા બાદ પોતાના સંપ્રદાયુમાં લેવાની-લેજનાદિક વ્યવહારમાં સાથે રાખવામાં પોતાના સંધાયને વિરોધ
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન સમાજની આધુનિક સ્થિતિસો ક્યા ભાગમાં છે. ૫ દર્શાવે છે. તેનાં કારણે સ્પષ્ટ છે. કારણકે વિરોધ દર્શાવનાર સંપ્રદાય એમ માન હોય છે કે પરદેશગમન કરનાર વ્યક્તિએ પરદેશમાં નિર્દોષ વનસ્પત્યાદિક આહાર નહિં મળી શક્તિ હોવાથી મઘમાંસાદિક વસ્તુઓનો ઉપયોગ કર્યો હશે, એટલું જ નહિ પરંતુ કોઈ પણ પ્રકારે આહારાદિકમાં શુદ્ધતા જાળવી નહિ હોય.”
એવી માન્યતા હોવાના સબબે પરદેશમાં પિતાનો અભ્યાસ વગેરે સમાપ્ત થઈ રહ્યા બાદ આ દેશમાં આવનાર વ્યક્તિને પ્રાયશ્ચિત્તાદિક આપી પાવન કરે છે, પરંતુ પરદેશમાં ગયા પછી અને ત્યાં રહ્યા પછી પણ જેઓ આહારાદિકમાં મક્કમપણે શુદ્ધતા જાળવી શક્યા હોય તેઓને માટે પ્રાયશ્ચિત આવશ્યક નથી. સારાંશમાં, પરદેશગમન આજે સીવીલીયન, સીવીલ સર્જન, બારીસ્ટર, એમ. ડી, આદિ માત્ર થવા માટે વર્તમાન યુગમાં ન લેવું જોઈએ. કિંતુ વ્યાપારમાં વધારે કરવાના હેતુપૂર્વક થવું જોઈએ.
રૂઢિનાં કેટલાંએક અયોગ્ય બંધને તરફ ખ્યાલ કરતાં જણાશે કે તે પણ આપણી પ્રગતિમાં આડખીલ સમાન ભાગ ભજવે છે. વસ્તુતઃ રૂઢિ એટલે રીવાજ. કઈ પણ રીવાજનો મોટે ભાગે પ્રસાર થાય છે ત્યારે તેના પ્રસારમાં કંઇક નાભ ઉદેશ અવશ્ય સમાયેલું હોય છે. પરંતુ દેશ, કાળ, ભાત અને ક્ષેત્રમાં યથાસંભવ Íરવર્તન થતાં એટલા વિવેક પ્રત્યેક પ્રસંગે કરવો જોઈએ કે પરંપરાથી ચાલી આવતી અગર નવીન દાખલ થયેલી અમુક રૂઢિ સમાજની પ્રગતિ સાધક છે કે બાધકારક છે? આ પ્રશ્નનું નિરાકરણ કર્યા વગરજ અંધશ્રદ્ધાથી જે અમુક રૂઢિનું અવલંબન લેવામાં આવે છે તે પરિણામ ઘણું વિપરીત આવતું જોવામાં આવે છે. સુજ્ઞ અને પ્રથક્કરણ કરનારા જનો એવી રૂઢિના ભંગ થઈ પડતા નથી. ગાડરીયા પ્રવાહરૂપ ચાલતા જમાનામાં જે કે રૂઢિબંધનો અનેક છે તેપણ તેમાંના એકાદનું પરિણામ આપણે તપાસી જોઈએ. દાખલા તરીકે, હિંદુ સમાજમાં કન્યા કેળવણી પ્રાયઃ બાર તેર વર્ષની વય સુધી લઈ શકાય છે. ત્યારપછી પણ કેળવણું ચાલુ રહી હોય તે તુરત અજ્ઞાન કુટુંબજને ટીકા કરવી શરૂ કરે છે. ખરેખર, આ ટીકા તદ્દન અનુચિત છે, નિરર્થક છે અને કન્યા કેળવણું આગળ ન વધવા દેવાને પ્રયત્ન છે. પરિણામે આજની કન્યા ભવિષ્યમાં માતૃપદ ધારણ કરે છે ત્યારે પિતાની સં. તતિનું સત્યાનાશ વાળે છે. પોતે કેળવાયેલી નહિ હોવાથી બાળબચ્ચાંઓમાં ઉચ સંસ્કારારેપણું બીલકુલ સ્થાપી શકતી નથી. અને તેથી બાળકામાં મહત્વાકાંક્ષા શી રીતે પ્રકટે? આવી અનેક રૂઢિઓની બેડીમાં ભારતીય સમાજ જકડાઈ પડ્યો હોવાથી પિતે હાલ તો ઉંચું માથું કરી શકતો નથી, પરંતુ જેમ જેમ રાષ્ટ્રિય કેળવને પ્રસાર થશે તેમ તેમ ઉદય થતે જશે.
સમાજમાં ધમધ વિચારએ કરેલું સ્થાન પણ કંઈ જેવું તેવું
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નથી. ધર્મનું–નીતિનું (પ્રમાણિતા--પૈર્ય–દયા-વિનય-વિવેક-સભ્યતા આદિનું ) અસ્તિત્વ કેઈપણ પ્રજામાં આવકારદાયક જ ગણી શકાશે. પરંતુ તેની સાથે જ્યારે બગવૃત્તિ જોવામાં આવે છે, ત્યારે તેની કેડી જેટલી પણ કિંમત અંકાતી નથી. આજે ધર્મનાં અત્યંચ સિદ્ધાંતેનું ઘણેખરે ઠેકાણે કશું ઠેકાણું નથી. પરંતુ માત્ર એકલીજ બાહ્ય ક્રિયાઓને જ પ્રધાનપદ અપાતું હોય તો એ તે ધમધતાને એક નમુને કહી શકાય.
આ વૃત્તિ જ્યાં પ્રવેશ કરતી જોવામાં આવે ત્યાં સાવધાનતા ધારણ કરી તેને સુધારો કરવા યત્ન કરવો જોઈએ. આવા વિચારો જ્યાં જ્યાં પ્રવર્તતા હોય છે ત્યાં ત્યાં કદિ સ્વને પણ ઉન્નતિનાં દર્શન થતાં નથી. ઉપરના કથનને ફલિતાર્થ એવો છે કે નીતિના ઉચ્ચ સિદ્ધાંત જેવાં કે, પ્રમાણિકતા, દયા, ધૈર્ય, ઔદાર્ય, શેર્ય, કર્મનિષ્ઠતા આદિ ચુસ્તપણે પોતાનામાં સ્થાપિત કરવાં જોઈએ અને સાથે સામાયિકાદિ આવશ્યક નિત્ય કર્મો કરવામાં આવે તે ફળદાયક ગણાય. પરંતુ નૈતિક સદગુણેનું કશું ઠેકાણું પણ હોય નહિ, અને કેવળ બાહ્ય ક્રિયાઓ કરવામાં આવે તે તેને કશે અર્થ નથી. ધાર્મિક યા નૈતિક પ્રત્યેક પ્રવૃતિ વિચારપૂર્વક, સમજપૂર્વક અને વિવેકપૂર્વક કરવામાં આવે તેજ ફળસાધક થઈ પડે છે. અન્યથા તે તે ધમધતામાં જ ખપે છે.
(અપૂર્ણ.)
કાળ અને આત્માનું બળાબળી.
આધુનિક વિજ્ઞાનશાસ્ત્ર જેને પાશ્ચાત્ય લોકો બુદ્ધિવાદની પરાકાષ્ટા કહે છે તેના અને જૈન દર્શનના પરમાણુવાદ ( Italerialism) ના સિદ્ધાંતે લગભગ એકજ દષ્ટિબિંદુ (oint of vity ) માં સમાય છે એમ કહેવું જરા પણ અતિશએક્તિ ભરેલું નથી. વિજ્ઞાને એમ સાબીત કરી આપેલું છે કે જ્યાં હાલમાં મોટા પહાડે દશ્યમાન થાય છે ત્યાં એક વખતે સમુદ્ર ગંભીર ગર્જના કરી રહ્યો હતો તેમજ જ્યાં હાલમાં મહાસાગર વિદ્યમાન છે ત્યાં એક વખતે પર્વતે ઉભા હતા. અગ્નિ પાણી વડે રસાઈ જાય અથવા પાણું અગ્નિને બુઝાવી નાંખે છતાં વિજ્ઞાને સિદ્ધ કરેલું છે કે પાણી અને અગ્નિના એક પણ કારણ વિનાશ થયેલ નથી. સમુદ્ર અને પર્વતનું રૂપાંતર થવા છતાં તેના કારણો-પરમાણએ કાયમ રહેલાં છે. કુલો ખરી પડે, ફળે પાકી જાય, અસંખ્ય વૃક્ષે દાવાનળથી ભસ્મ થઈ જાય અને અમૂલ્ય હીરાના કેલસા થઈ જાય તે પણ વિજ્ઞાન કુલ, ફળ ઝાડ અથવા હીરાઓનું રૂપાંતર થયું છે તેમ જ કહે છે; કારણ કે જે પરમાણુઓ ફુલ-ફળ, ઝાડ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કાળ અને આમાનું બળાબળ.
અથવા હીરાઓનાં ઔદારિક દેહમાં ગુંથાઈ સંદર્ય રૂપે ખીલી નીકળ્યા હતા તેમાંના એક પણ પરમાણનો નાશ થયે નથી. માત્ર આકૃતિઓ વિવિધ રૂપે બદલાતી ચાલે છે. ૩૫૮-ચય અને વિશ્વયુદં સત એ સિદ્ધાંતથી રચાયેલું જૈન દર્શન પણ પ્રત્યેક પદે એજ હકીકત પ્રકાશમાં મુકે છે અને તેથી જ જગત્ અને પદાર્થોને જૈન દર્શન અનાદિસિદ્ધ માને છે.
આ અનાદિપણું પરમાણુથી માંડીને મહાત્કંધે પર્યત મુખ્યત્વે કરીને પાંચ સમવાય-કાળ, સ્વભાવ, નિયતિ, ઉદ્યમ અને કર્મ–ઉપર રચાયેલું છે. પદાર્થોનું સંઘટ્ટન વિઘટન કાળના નિયમને અનુસાર–પર્યાના ફેરફાર અનુસાર-થયા કરે છે. કાળનું પરિવર્તન અનેક ફેરફાર કરી નાંખવા છતાં પદાર્થોનું મૂળ સ્વરૂપ કાયમ રહે છે. જેમ કાળની અસર જડ વસ્તુઓ ઉપર થાય છે તેમજ ચેતન્ય-આત્મા ઉપર પણ તે તેવીજ અસર પ્રકટાવે છે. પરંતુ જડ અને ચૈતન્યની કટિઓ જુદા જુદા સ્વભાવવાળી હોવાથી આત્મા ઉપર જ્યારે કાળની અસર પોતાનું કાર્ય બજાવ્યે જાય છે ત્યારે તે આત્માની સબળતા તે કાળની સામે પોતાના સામર્થ્યનું વાતાવરણ ઉત્પન્ન કરી શકે છે.
મનુષ્યપ્રાણીના સંબંધમાં તેમજ તેથી નીચી કોટિના આત્માઓના સંબંધમાં કાળથી પ્રત્યેક ક્ષણે આયુષ્ય ઘટવા છતાં–એક શરીરમાંથી અન્ય શરીરમાં પ્રવેશ થવારૂપ-રૂપાંતર પામવારૂપ-આયુષ્યને ક્ષય થતાં-કાળનું સામર્થ્ય વ્યક્ત સ્વરૂપમાં દષ્ટિગોચર થાય છે. આ જગતમાં મુખ્યત્વે કરીને દરેક મનુષ્યના હૃદયમાં હર્ષ અને શેકરૂપ બે પરસ્પર વિરોધી કંકો પ્રકટ અથવા અપ્રકટપણે રહેલા છે. આ બંને કંકોની ઉત્પત્તિનું સ્થાન જન્મગૃહ અને મશાનના દશ્યથી સમજી શકાય છે. જે કાળે જન્મગૃહ તરફ મનુષ્યની નજર જાય છે તે કાળે આનંદમાં ઉન્મત્ત બની જાય છે, પરંતુ સ્મશાન ભણી જેમની નજર પહેચેલી છે અને સ્મશાનને જેઓ છેવટનું સ્થાન માને છે તેઓ મૃત્યુના સંબંધમાં ઉપેક્ષા રાખવાનું કેમ પસંદ કરે ? આ સંસારમાં એ કોઈ પણ પ્રાણી નથી જેને અહીંથી જવું નજ પડયું હોય ? આખા જીવનમાં ખાવું, પીવું અને એશઆરામ સિવાય બીજું કાંઈ પણ નહીં કરનારાઓ, અનેક પ્રકારની ઘડમથલ અને ભાંજગડ કરનારાઓ તેમજ પારમાર્થિક જીવન ગાળનારાઓ-સર્વેની છેવટની શય્યા સ્મશાન જ છે.
ત્યારે આ સ્મશાનની પેલી પાર કોઈ આધ્યાત્મિક વિચારણ રહેલી છે ? જે બીજી કઈ વિચારણા ન રહેલી હોય તે પાશ્ચાત્ય જડવાદથી જૈનદર્શન અધ્યાત્મવાદમાં જુદું ન જ પડી શકે અને જડવાદને જ વાવટો વિજયવત થાય, પરંતુ પુનર્જન્મ છે, આત્માને કૃતકર્મનું અવશ્ય ફળ જોગવવું પડે તેમ છે, સદાચાર
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
*
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અને દુરાચાર વડે મુક્તિ અને નરકના અધિકારી થવાય છે વિગેરે ગૂઢ આધ્યાત્મિક તત્ત્વા જ્યારે મનુષ્ય સમજવા લાગે છે ત્યારે તે મૃત્યુ કે જે કાળનું વ્યક્ત સ્વરૂપ છે તેથી હાયવિલાપ નહિ કરતાં તેના આંતર સત્યની તપાસ કરવા લલચાય છેઅને તે સત્ય સમજાવવાની ખાતર જ્ઞાની પુરૂષાએ સત્શાસ્ત્ર રચેલાં છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કાળની અસર જડ અને આધ્યાત્મિક અને તત્ત્વ ઉપર વ્યાપક હાય છે; કેમકે કાળધમ હંમેશાં નવું જીનું કરવાના હાય છે. પરંતુ દુર્જન અને સજ્જન અનેના સિાખ સ ંગ્રહી રાખવાના તેના સ્વભાવ છે અને આ બન્નેના ઇતિહાસથી મનુષ્યપ્રાણીઓને હેયાપાદેયતાને વિવેક પ્રકટ થાય છે. સજ્જનાના વર્તનની શુભ અસર જ્યારે કાળના ઇતિહાસ નોંધી રાખે છે ત્યારે મનુષ્યેને તે સુંદર ક્ષણે કાળ અને આત્માનુ બળાબળ સમજવાનું પ્રાપ્ત થાય છે. પરમાત્મા મહાવીરનું નામ લગભગ ચાવીશ સેકાએ વીતવા છતાં અમર રહી ઉત્સાહી મનુષ્યાને વાર્થભાગ અને સુખ દુ:ખના સયમનનુ કેવુ અપૂર્વ શિક્ષણ આપી રહ્યું છે ? કાળ ઉપર સ્ત્રા મિત્વ મેળવી અમર થવા ઈચ્છનાર એ મહાત્માની એળખાણુ થવા માટે કેવા ઉન્નત હૃદયની જરૂર છે? જેમની દેશનામાં મૃગ અને સિંહાર્દિ પરસ્પર જન્મ વિરાધી પ્રાણીઓ ચિત્રની મૂર્તિની જેવા સહુયેાગી મની તેમનુ વાસ્યામૃત ઝીલવા એઠા હશે તે વખતે તે કાળના મનુષ્યાને તેમની અપૂર્વ સમતાનું ભાન કેવું થયું હશે? આપણે તેની કલ્પના કરી શકીએ તેમ નથી. તે વખતના કાળ જ તે તે મનુષ્યના મન ઉપર અસર કરી શકે છે.
ત્રણે જગતના પ્રાણીપદાર્થોની વ્યવસ્થા સમજવાને માટે કાળની કલ્પના થયેલી છે. ધર્માસ્તિકાયાદિ દ્રવ્યનુ જૅમ અસ્તિત્વ પ્રતીત થાય છે તેમ વસ્તુસ્વરૂપે અણૢ:અથવા સ્કંધરૂપે કાળ વિદ્યમાન નથી, પરંતુ તેની સત્તા સર્વ પ્રાણીપદાર્થોમાં વ્યાપક રૂપે છે.
નિર્મળ આત્માએ જમને કાળની કશી કિંમત નથી છતાં કાળ તેા પાતાનુ સામર્થ્ય તેમના ઉપર ચલાવતા જ હાય છે-આલસ્યમાં અથવા ભાગતૃષ્ણાને જીવનપર્યંત તૃપ્ત કરવામાં પેાતાનુ જીવન સમાપ્ત કરી દે છે. અમૂલ્ય માનવજન્મની - કાળે માર્ગ કરીને પ્રાપ્ત કરાવેલા મનુષ્યપણાની કિમત તેમને હાતી નથી. તે નિરંતર ડિમ વગાડીને કાળનેાજ દોષ કાઢતા હૈાય છે. “ ભાઇ ! શું કરીએ ? હુજી વખત આવ્યે નથી. ” આ અને આવા જ અર્થસૂચક શબ્દો હંમેશાં તેમનાં મુખમાંથી નીકળતા હોય છે,
'
સમય સમય અળવાન હૈ, નહિં પુરૂષ બળવાન ’ એ વાકય કાળની મહત્વતા દશાવનાર છે. એક ગ શ્રીમંત મનુષ્યને એકદમ પૂર્વકર્મ ચાગે નિષ્પન થતા
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
કાળ અને આત્માનું મળાબળ,
જોઇને આવુ વાકય ઉચ્ચારાય છે, પરંતુ વસ્તુત: તેની રૂપાંતર પામેલી પરિસ્થિતિ પૂર્વકૃત કર્મ અને તદનુસાર થયેી તેની બુદ્ધિને આભારી છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિવેકશક્તા પન્ન સબળ આત્માએ કાળ ઉપર દોષારોપ મુકી દ્યમને તજી દેતા નથી. તેઓ આમ કરવાને ઉત્સાહી હોવાથી અમુક અ ંશે કાળ ઉપર પાતાના આત્માનું સામર્થ્ય ચલાવે છે એમ કહેવામાં જરાપણ ખોટુ નથી. શાસ્ત્રમાં સ્થળ સ્થળે આશ્ચયજનક રીતે જોવામાં આવે છે કે મહાત્માઓએ બહુ કાળે ભેળવવા યે” કર્મને અલ્પ કાળ ભાગ્ય બનાવી દીધુ, કર્મીની અપવતનાઆ આત્માના પ્રમળ ઉત્સાહ અને વગને આભારી હોય છે. છેવટે આયુષ્યકને જીતી અમર થનાર મ હાત્માઓએ કાળ ઉપર વિજય મેળવ્યે છે એમ કહી શકાય છે, પરંતુ કાળનુ અવ્યક્ત વર્ષ સિદ્ધના જીવો સાથેના સંબંધ કદાપિ મુકી શકતુ નથી અને તે આપણી ગણત્રીને ડીસામે-આપણો ાપેક્ષાએ-સંબંધ ગણાય છે. તેથીજ સમગ્ર પ્રાણી પદાર્થ સાથે સબંધ ધરાવતા કાળના સ્વરૂપને દેખાડતા શ્રીમદ્ દેવચંદ્રજી વન્દેછે કે: દ્રવ્ય ક્ષેત્ર ને કાળ ભાવગુણુ રાજનીતિ એ ચારજી; ત્રાસ વિના જડ ચેતન પ્રભુની કાઇ ન લેાપ કારજી.
અર્થાત્:ુકાળના નિયમને સર્વ પ્રાણીપદાર્થોને આધીન રહેવુ પડે છે, કાળ દ્રવ્યની સત્તા ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાનમાં છુપાયલી છે. કાર્ય કારણના નિયમને આધીન રહેલા જગત્ની પ્રત્યેક ગણત્રી કાળથી જ મપાય છે.
કાળના નિયમને અનુસરીને વિચાર અને કબ્યભાવનાના સ્વરૂપમાં અનેક ફેરફાર થવા જાય છે. કેટલાક શ્રૃના વિચારનું સ્થાન નવા વિચારા કે છે. આવી સ્થિતિમાં જમાનાને ઉપયેગી જીવનવિકાસમાં જલ્દી સહાય થાય અને પૂર્વકાળનું લયસ્થાન એમને એમ રાખી ચેગ્ય પ્રતિબિંબ ઝીલે એવુ વિચારવાતાવરણુ ઉત્પન્ન કરવાની ખાસ જરૂર છે. પૂર્વકાળના ટિñિદુને હાનિ ન પહોંચવી જોઇએ એ હકીકતને લક્ષમાં રાખીને પણ આચારનાં પાઠ્ઠા સ્વરૂપા જ કાળક્રમે રૂપાંતર પાગ્યે જાય છે તેને અનુકૂળ શુદ્ધ સ્વરૂપમાં મુકવાની આવશ્યક્તા આવી પહોંચી છે. એ પ્રત્યેક અનુભવી મનુષ્ય સમજી શકે તેમ છે, નહિ તેા પૂર્વ અને પશ્ચિમના બુદ્ધિ અને હૃદયનાં અન્તર ( Sahjctive ) અને ખાદ્ય ( Objective ) સ્વરૂપાના સંઘર્ષ ણુથી કાળક્રમે કયાં કયાં નવીન બળે ઉત્પન્ન કરશે તે ભવિષ્યકાળને જ સાંપવુ પડશે. ફત્તેહ દ ઝવેરભાઇ.
*&*+ $ 36.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
माध्यस्थ्यं धर्म भूषणम् ।
અનાદિ સંસારચકમાં પરિભ્રમણ કરવાવાળા અનતાનત છવામાં મધ્યચ્ચ ગુણ યુક્ત કતિમય જીવ જ હોઈ શકે છે. તેમાં પણ માધ્ય ગુણની પરાકાષ્ટાએ પહોંચેલા એવા સર્વોત્તમ વિતરાગ જાની તે આ હડકડતા કલિયુગમાં આ ભારતવર્ષમાં કિંવદન્તી પણ નથી. તથાપિ “શુમે ૨થાત્તિ યંતનીય ) વાક્યની સાર્થકતા કરતા કેટલાક જીવા વીતરાગદશા માધ્ય ગુણની યત્કિંચિત્ તુલના કરતા જોવામાં આવે છે. એ ખુશી થવા જેવું છે. દરેક વસ્તુ શનૈઃ શનૈઃ પિતાના અસલ સ્વરૂપને પ્રાપ્ત થાય છે અથવા એમ કહીએ કે પરિસમાપ્તિને પહોંચે છે. અનાદિકાળથી કર્મોના આવરણમાં અવરાયલા જવ એકદમ કર્મ રહિત-કર્મથી મુકત સિદ્ધ પરમાત્મ સ્વરૂપ થતો નથી. પણ માટીને લેપથી ભારે થએલું તુંબડું જેમ જેમ માટી ખરતી જાય છે તેમ હલકું થતું થતું આખરે પાણીની ઉપર આવી તરે છે એવી જ રીતે જીવ પણ કમભારથી હલકો થતા આખરે કર્મ રહિત થયે થકે લેકાગ્ર-સિદ્ધસ્થાન-ચિદાકાશ અપુનરાવૃતિ ગતિને પ્રાપ્ત થાય છે. કર્મ રહિત થવાનું મુખ્ય સાધન કમ બંઘના સાધનને અટકાવવાનું છે. એટલે “ શારામ શાખવદ ) સિદ્ધજ છે. કર્મબંધનનું મુખ્ય કારણ રાગ છેષ છે. રાગ દ્વેષ ટળે તે કર્મ અંધ ટળે, રાગ ત્યારે ટળે જ્યારે માધ્ય
ચ્ચ ગુણ મળે. એટલે જેટલે માધ્યચ્ચ ગુણ મળતો જાય એટલે તેટલો રાગ ટળતો જાય છે અથવા તે એમ કહે કે જેટલે જેટલે રાગદ્વેષ ટળતું જાય છે તેટલા તેટલે માધ્ય ગુણ મળતા જાય છે. જેમ જેમ માણ્યસ્મૃગુણ મળતો જાય છે તેમ તેમ વીતરાગદશાની પ્રગતિ થતી જાય છે. યાવત્ પરિ સમાપ્તિ વીતરાગ શુદ્ધ સચ્ચિદાનંદ પરમાતમ સ્વરૂપ જીવ પોતાની અસલીયત-પોતાના સ્વભાવધર્મને પ્રાપ્ત થાય છે. “વધુ ધમ ઝ સ્વભાવ એજ વસ્તુને ધર્મ છે. એટલે જયાં સુધી પૂર્ણ ધર્મસ્વભાવ પ્રગટ ન થાય ત્યાં સુધી ધમી વસ્તુ પૂર્ણતયા માની નથી જાતી. માટે આત્મસ્વરૂપની પ્રાતિ પરિસમાપ્ત કરવામાં માધ્યચ્ચ ગુણ નું આલંબન લેવું ઉચિત છે. યદ્યપિ “સ્વધર્ષ નિધન થવા, વધુ માત્ર કહેવાવાળા ઘણું છે. પણ માથથ્ય ગુણના ધણુ બની પરમાર્થ બતાવવા વાળા વિરલા હોય છે. પોતપોતાનું તો બધાય ગાય છે. પણ માધ્યય અવલંબી તરફ તરીકે બીજાનું ગાણું ગાવાવાળા વિરલા પુરૂષે નજરે પડે છે. માધ્ય અવલના વાળા પોતાના આત્માને દુનિયામાં વિશ્વાસુ બતાવતા યાવત ઉત્કાન્તિ–ઉનલ દશાને પ્રાપ્ત થાય છે અને એજ માટે તેઓ માધ્યમ્બનું અવલંબન લે છે, અને એજ ધર્મનું ભૂષણ છે, એજ આત્માનું પણ છે, અને એ જ આત્માનું સ્વરૂપ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માધ્યä ધર્મ ભૂષણમ.
આજ અમારી પાસે એક પુસ્તક આવેલ છે. જેણે અમારા વિચારને ઉતેજીત કરેલ છે. પુસ્તકનું નામ છે. “નૈનધર્મપર ા મહારાય શ” પુસ્તક હિંદી ભાષામાં સભ્યતાથી ભરપૂર પંડિત હંસરાજ શર્માનું લખેલ છે. અને પંડિત ભારમલ્લ જલંધર પંજાબ નિવાસીએ પ્રગટ કરેલ છે. જેની કીમત ચાર આના છે. મળવાનું ઠેકાણું—“ શ્રી જેન આત્માનંદ સભા” અંબાલા શહર (પં. જાબ અને શ્રી આત્માનંદ જેન પુસ્તક પ્રચારક મંડળ, રેશન મુહરલા, આગરા (યુ. પી. ) છે. પુસ્તકને વિષય આગ્રા નિવાસી મુનશી મગન વિહાર મુકકી કે “મારાજા શનિવાર ન = આ નામનું એક પુસ્તક લખી એ જા. હેર કયું છે કે દુનિયામાં માંસાહારને ફેલાવે કરનાર જેનો છે. જેનોના પૂર્વજો સઘળા માંસાહારી હતા, વિગેરે. તેને સપ્રમાણ ઉત્તર આપવામાં આવેલો છે. જેનોએ પોતે જે કામ કરવાનું તે એક બ્રાહ્મણ પંડિતે મધ્યસ્થ રીતે કર્યું છે. તેથી જેન તેમજ જેનેર સર્વ ને લાભપ્રદ નીવડવામાં જરા પણ શક રહેતું નથી.
31 ની કલમ ૩ કામ કરે છે તે “ યા યાનંત્ર ઘોર નિધર્ષ : નામનું પુરે ક જણે જેવું શ નન બરાબર અનુભવ છે. એટલે તેની વધારે આળબાણ ક બ વાન જરૂર . આ હત્યાનંદ અને જૈનધર્મ નામનું પુસ્તક કે જે “શ્રીમાનંદ પુસ્તક પ્રચારક મંડળ, રેશન અહલ્લા, આગરા (યુ. પો.) થી આઠ આનામાં મળે છે. તેમાં “સત્યાર્થ પ્રકાશ” માં સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીજીએ જેનોપર છે જે અસત્ય આક્ષેપો કરેલા છે તેને પ્રત્યુત્તર મધ્યસ્થ દષ્ટિએ આપવામાં આવેલ છે. એવી જ રીતે આ પુસ્તકમાં પણ એક આર્યસમાજ તરફથી અનુચિત હુમલો કરવામાં આવ્યા છે. તેનો જવાબ સભ્યતાપૂર્વક આપવામાં આવ્યો છે.
પુસ્તક સાઘપાંત વાંચવાથી પંડિતજીનું જ્ઞાન, તેમની લેખનકળા અને સભ્યતાની સાથે મધ્યસ્થતા ઝળકી આવે છે. ગઈ સાલ આચાર્ય શ્રીસાગરાનન્દસૂરિજીનું ચોમાસું મુંબઈ ગેડીજીના ઉપાશ્રયમાં હતું તે વખતે પયુંષગુના દિવસોમાં સદરહુ આર્યસમાજીના પુસ્તક બાબત ઘણે ઠેટેસ્ટ ઉઠાવવામાં આવ્યો હતો. જે તે વખતે હાજર રહેલા પૈકી સર્વ જેનીઓની જાણમાં છે. આજસુધી જેને તરફથી એ બાબતમાં કાંઈ પણ પગલાં ભરવામાં આવ્યાં હોય એમ સાંભળવામાં આવ્યું નથી. માલમ પડે છે કે જે ઘરમાં ને ઘરમાં જ લડવે રે છે. એક જેન જરા કઈ વાતે ખલના પાને તે તેની પાછળ તે ચારે તરફથી ઠંડુકા લઈ ઉતરી પડવા બધા ભીમસેનના ભાઈ બનવા તૈયાર થઈ જાય છે. પણ એક જૈનેતર જે જેનો પર હડહડતું અસત્ય આળ મૂકે ત્યાં ઉભા ઉભા પોદળો કરવા મંડી પડશે ! આવી સ્થિ. તિમાં એક બ્રાહ્મણ પંડિત જેનું કામ કરી બતાવે-જેનોને મદદ આપે તે તેને
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જેનો તરફથી બીજું કાંઈ નહિ તે ધન્યવાદ તે મળવું જ જોઈએ. માટે અમે એક જેન તરીકે પંડિતજીની કૃતિને માન આપી પંડિતજીને ધન્યવાદ આપીએ છીએ. સાથે વિચારશીલ પુરૂને પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે આપ સદરહુ પુસ્તક મગાવી ધન્યવાદ આપવા લાયક હોય તે અમારા ધન્યવાદનું અનુદન કરશો.
શેઠ મણિલાલ સુરજમલ. મુંબઈ
હિત વચન માળા.
(લે. મુનિરાજ શ્રી કÉવિજયજી મહારાજ ) ૧ એક વખત પોતાની ઉપર કરેલા ઉપગારના મરણથી કૃતજ્ઞતા વડે સજજન હોય તે સામા (ઉપગારી) એ કરેલા સેંકડે અપરાધને સહે છે-દરગુજર કરે છે, જયારે નીચ-દુર્જન, સેંકડો ઉપગાર કરનારનો પણ રૂડો બદલો વાળવો તે દુર રહે પણ ઉલટ અપકાર કરવા ચુકતો નથી. ઉપગારીનું પણ અહિ તજ કરે છે.
૨ જે રાજાના વૈદ્ય, ગુરૂ અને મંત્ર મીઠા બોલા-ખુશામતી હોય છે તેના શરીર ધર્મ અને ભંડારને તરત નાશ થાય છે.
છે કે જેમાં રકત છે તેમાં તે ગુણ છે અને તેથી વિર ન હોય તેમાં દેષજ દેખે છે. જે નિક્ષ-મધ્યસ્થ હોય તેજ યથાશસ્થિત ગુણ તથા દોષ દેખી જાણી શકે છે.
૪ અતિ ઉગ્ર પુન્ય અને પાપનું ફળ જીવને અહિંજ પ્રાપ્ત થાય છે. જે જેવું કર્મ કરે છે તે તેવું તેનું શુભાશુભ ફળ પામે છે.
૫ જેણે પરમાનંદ (સ્વાભાવિક આનંદ) જ નથી તે અજ્ઞ જીવજ ક્ષણિક અને અસાર વિધ્ય સુખને સારભૂત અને રમણુક લે છે જેણે કયાંય પણ થી જોયું આસ્વાદ્ય નથી હતું તેજ બાપડા તેલને પ્રિય લેખે છે ને બદલે તેલ ખાય છે.
જેમણે નિર્મળ જળવાળાં માનસ સરોવરમાં લાંબા વખત કીડા કરી હોય તે હંસ જેમ એવાળથી ભરેલા ખાઈના જળમાં નજ રાચે, તેમ પરમાનંદનો અનુભવ કરનારા ઉત્તમ વિવેકી જનોને ક્ષણિક અને અશુચિમય વિષય સુખમાં પતિ-પ્રીતિ ન થાય.
૭ શિષ્ય, મિત્ર, ચાકર પુત્ર અને સ્ત્રી પ્રત્યે અતિ આકોશ-તર્જના-તાડનાવિકને પ્રયોગ કરે નહિ.”કેમકે તેમ કરવાથી, જેમ દહીંને અતિ ઘણું મથવાથી ( વવવાથી માખણ જુદું પડે છે તેમ તેમના અંતરમાં રહેલ સ્નેહ દુર થઈ અલેપ થઈ જવા પામે છે,
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રભુ સ્તુતિ.
૫૩
૮ ક્ષીણમોહ-નિર્મોહી મહાત્માઓ રેષ તેષને વશ થતાં નથી. મોહ ઘેલા વિકળ જનજ ક્ષણમાં રૂછ અને ક્ષણમાં તુર્ણ થતાં હાંસી પાત્ર બને છે.
- ૯ સમ સર્વત્ર સમભાવ રાખનારા મહામુનિઓ શત્રુ કે મિત્ર, તૃણ કે સ્ત્રી વર્ગ, સુવર્ણ કે પથ્થર, મણિ કે માટી અને મોક્ષ કે સંસારમાં ભેદ-વિશેષ લેખતા નથી.
૧૦ એવા નિસ્પૃહી મહાત્માઓને માન અપમાન કે નિંદા સ્તુતિમાં વ્યગ્રતા વિષમતા થતી નથી– તેમનું મન ઉચું નીચું થતું નથી પણ સમતલ રહી શકે છે.
૧૧ તેવા સંત પુરૂષે ચંદ્ર જેવી શીતળતા વર્ષાવનારા, સાગર જેવી ગંભીરતા રાખનારા અને ભારંડપંખીની જેમ પ્રમાદને પરિહરી સદાય સંયમ માર્ગમાં સાવ ધાન રહેનાર હોય છે. વળી તેઓ કમળની જેમ રાગ-દ્વેષથી નિર્લેપ રહે છે તેમાં લેપાઈ—રંગાઈ જતા નથી. આવા મુનીશ્વરે સંયમ નાવ વડે આ સંસાર સાયરને જલદી તરી જાય છે, એટલું જ નહિ પણ અનેક ભવ્ય જિનેને આ ભયંકર જન્મ મરણ રૂપ દુ:ખથી જળથી ભરેલે ભવસાગર તરી જવામાં સહાયભૂત થાય છે.
૧૨ ઉકત ઉત્તમ સાધુ જનોનું અનન્ય ભાવે શરણું ગ્રહણ કરી યથાશકિત ઈન્દ્રિય દમન કરનારા, કેધાદિક ચારે કષાયને નિગ્રહ-નિરાધ કરનારા, હિંસાદિક પાપ સ્થાનકને તજી દયા સત્યાદિકનું યથાવિધિ પાલન કરનારા અને મન વચન કાયાને બને તેટલે સાવધાન પણે સદુપચોગ કરનારા ગૃહસ્થ જ (સ્ત્રી પુરૂષ) પણ યથા ચગ્ય સંયમના પ્રભાવે (સત્ પાત્ર હોઈ તે) ધીમે ધીમે પણ ચોક્કસ પરમાનંદ પદના અધિકારી થઈ શકે છે.
ઈતિશમ.
પ્રભુ સ્તુતિ.
( આત્મનિંદા ભાવના) કરૂં છું નતિ ભાવથી નાથ આપે, સુબુદ્ધિ અને સર્વ દુબુદ્ધિ કાપે, પ્રભુ વિશ્વમાં આશરો છે તમારે, ભવધિમાં બતાને ઉગારે. ભ૦ ૧
સ્તુતિ ના કદીએ કરી આપની મેં, કરી ગેઠડીઓ સદા પાપની મેં વિચાર્યા નહીં મેં કદી સુવિચારે. ... ... ... ભ૦ ૨ રચ્યા જાળ મેં તુચ્છ આશા ધરીને. ધર્યો હર્ષ મેં મુગ્ધને છેતરીને; કર્યા છે પ્રપંચે પ્રભુ મેં હજારે....... .
ભ૦ ૩ વિભે! માનની જાળ માંહી ફસીને, કરી મેં અવજ્ઞા તમારી હસીને ક્ય લોભ ને ફોધના કારભારે.
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જ જાપનાહેવિ ! આપનો મેં, કર્યો સાથે છે શેક સંતાપને મેં કર્યો પાપમાંહિ પ્રભુ મેં વધારે...... ....
• ભ૦ ૫ યમ ગર્જનાની ઉપેક્ષા કરી મેં, દુરાચારની રસવના આદરી મેં; તો મેં પવિત્રાઈને માર્ગ સારે. ••• .. • ભ૦ ૬ નીવાર્ય નહિ ચિત્તને ભેગથી મેં, લગાડયું નહિ ચિત્તને વેગથી મેં; ગયે રેગ માંહી સહુ જન્મ મારો. • • • ભ૦ ૭ વીદાટ્ય ઘણા પ્રાણીઓ સ્વાર્થ સારૂ, નથી જોયું મેં કાર્ય સારૂં નઠારું; કરી ચિત્ત કાઠું કે મેં ઘસારે. . . - ભ૦ ૮ રડાવ્યા ઘણું રાંકને કષ્ટ આપી, પ્રભુ આપની આણુ છે મેં ઉત્થાપી; નહીં વાંક મારે વિભે ઉર ધારે. ....
. ભ૦ ૯ પ્રભુ શીખ માની નહીં મેં તમારી, સદા રાગ ને દ્વેષની આણ ઘારી, શ્રદ્યો માર્ગ તેથી સદા મેં નઠારે. ...
... ભુલાવી પ્રભુ ભાન પિતાતણું મેં, ગુમાવ્યુ સહુ છે પ્રભુ આપણું મેં વિપત્તિ તણે મેં ન જે કિનારો,
... ભ૦ ૧૧ નેત્રાએ કરી નાથને મેં ન જોયા, બધા દીવસે મેં વિભે વ્યર્થ માયા પ્રભુ ના કદી આવતે ભાવ સારે. ... ... ... ભ૦ ૧૨ વધ્ય વૃક્ષની જેમ આ જન્મ જાયે, નહીં કૃત્ય સારાં પ્રભુ તેય થાયે, મને મૃત્યુ દેખી છુટે છે ધુજારો... ... ... ...... દયા લાવીને દીનની સુખ આપે, જરા જન્મ મૃત્યુ તણું કષ્ટ કાપ; ચહ્યો છે પ્રભુ હાથ તમારો. • •
• ભ૦ ૧૪ નાથ નામ છે આપનું વીર સ્વામી, ખરા વીર વિશ્વમાં આપ નામી; જણાવ્યું હતું જે પ્રભુ ભાવ મારે.
• • • ભ૦ ૧૫
વર્તમાન સમાચાર.
મરૂ મહોદય. શ્રીમાન મુનિરાજશ્રી વલભવિજયજી મહારાજના સ્તુત્ય પ્રયાસથી ગોલવાડ-મારવાડમાં કેળવણું ફંડની શરૂઆત થઈ ચુકી છે. સુમારે અઢી લાખ ઉપર રૂપૈયા ભરાઈ ગયા છે. વળી, બાલી–મારવાડમાં પંન્યાસજી શ્રી સાહનવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી લલિતવિજયજી મહારાજના ચાતુર્માસથી-ઉપદેશથી તે ગામમાં સાઠ હજાર રૂપીયાની રકમ થઈ છે
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દીક્ષા મહોત્સવ.
૫૫
તેમજ એક શ્રી મહાવીર નવયુવક મંડળ સ્થાપન થયું છે. ઉદેશ કુધારાના સુધારા કરવાને છે. ત્રણસે જેનેએ કન્યાવિક્રય કરવાને તેમજ લગ્ન પ્રસંગે નાચ કરાવે તેમજ ફટાણું ગાવાને સર્વથા રીવાજ બંધ કર્યો છે.
ઉપરોક્ત કેળવણી ફંડ માટે થોડા વખતમાં ગોલવાડ પ્રાંતની કમીટી બોલાવવામાં આવનાર છે. જેમાં ધારેલ વિદ્યાલય કયે સ્થળે કરવું તે તેમજ ક્યા ધોરણે કામ લેવું વગેરેનો નિર્ણય કરવામાં આવશે.
ગુજરાતમાં આવેલું શ્રી ઝઘડીયાછતીર્થ જેમ ત્યાંની હવા પાણી માટે 5 સ્થળ ગણાય છે તેમ જેનોના તીર્થસ્થળ માટે પણ સ્થાન ગણાય છે. ત્યાં અને આસપાસના ગામોમાં કે જજેનાની વસ્તી છે તેઓને ચાતુર્માસમાં મુનિ મહારાજની ઘણી જરૂરીયાત જણાય છે, છે પરંતુ તેઓ શું કરે ? એક સ્થળે ઘણુ મુનિરાજે બીરાજમાન હોય અને તેઓશ્રીની જરૂરીયાતવાળા હિંદના બીજા ઘણા સ્થળે ખાલીજ રહી જાય છે, જેથી ઉપકાર થી પણ અટકે. ખેર ગમે તેમ હો ! પણ આ વખતે આ તીર્થસ્થળમાં મુનિ જ્ઞાનસુંદરજી મહારાજ ચાતુર્માસ રહેલાં હોવાથી તે તીર્થસ્થળની આસપાસ ૨૦ ગામના જૈન બંધુઓ પર્યુષણ પર્વમાં ધર્મારાધન માટે ત્યાં આવ્યા હતા. જેથી યથાશકિત લાભ મેળવ્યો હતો. આ સંબંધમાં ઉકત તીર્થસ્થળના શ્રી સંઘ તરફથી શેડ દીપચંદ કેસરચંદ તથા શેઠ માણેકચંદ વમળચંદ અમારી મારફત દરેક મુનિરાજાઓને વિનંતિ કરી જણાવવા માગે છે કે અત્રે દરસાલ જે કોઈને કોઈ મહાત્માનું ચોમાસું થાય તો પિચાશ ગામના જે બંધુઓ ઉપર ઉપકાર થાય તેવું છે, અને તેમ નહીં બનતું હોવાથી આ પચાસ ગામવાળા જેનબંધુઓ પિતાને ધર્મ કે આચાર શું છે તે પણ જાણતા નથી. છે આવી રીતે આની હકીકત હોવાથી મુનિમહારાજાઓને નમ્ર વિનંતિ કરીએ છીએ
એક સ્થળ છે વિશેષ સંખ્યામાં મનિરાજે બીરાજમાન થતા હોય તેને બદલે આવો આવા ગામોમાં કે જ્યાં વિચરવાથી ઉપદેશ દેવાથી માત્ર જેને ઉપર ઉપકાર થાય તેટલું જ નહીં પરંતુ વખતે તિવા ગામમાં જૈનેતર ઉપર પણ ઉપકાર થઈ શકે. આવી બાબત માટે ઘણી વખત બેલાય છે, લખાય છે, પરંતુ લક્ષ આપવું તે અમારા પૂજ્ય મુનિ મહારાજાઓની ઈરછા ઉપર છે.
(મળેલું. )
દીક્ષા મહોત્સવ.
ગયા અરાડ સુદ ૨ ના રોજ હશયારપુરપંજાબમાં શ્રીમાન વિજ્યાનંદ સુરીશ્વરજીના શિષ્ય પંન્યાસજી શ્રી સુંદરવિજયજી મહારાજે એક બંધુને દીક્ષા આપી છે, જેનું નામ મુનિ Aી લગ્નવિજયજી રાખવામાં આવ્યું છે. આ દીક્ષા મહોત્સવમાં હુશયારપુરના શ્રી સંઘને ઉત્સાહ મારે હતો. પંજાબના મોટા મોટા શહેરોમાંથી જેને બંધુએ તે પ્રસંગે આવી લાભ લીધો હતો. hીક્ષાનો સવ ખર્ચ બંધ લાલા દેલતરાયએ કયાં છે. તે સાથે તે ઉદાર નરરત્ન પુરૂ પાઠશાળા વગેરેમાં પણ રકમ આપી છે.
( મળેલું. )
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શ્રીમાન વિજ્યાનંદ સૂરીશ્વરજીના પરિવાર મંડળના ચાતુર્માસ.
૧ મુનિરાજ શ્રી જિનવિજયજી મહારાજ પુના-ફરગ્યુસન કોલેજ, શ્રી ભારત જે વિદ્યાલય. ૨ પંન્યાસ શ્રી સુંદરવિજયજી વગેરે હુશીવાપુર–પંજાબ.
ગ્રંથાવલોકન.
૧ શેઠ દેવચંદ લાલભાઈ જૈન ગ્રંથોદ્ધાર ફંડને રિટે. ઉક્ત સંસ્થાને સં. ૧૯૭૪ની સાલનો રિપટ અમોને મળ્યા છે. એક સારી રકમથી અને વ્યવસ્થાપૂર્વક કાર્ય કરનાર આ સંસ્થા તરફથી અનેક જૈન ધર્મના સારા ગ્રંથો બહાર પડી ચુક્યા છે અને ધારા પ્રમાણે તેને લાભ જેને સમાજને મળે છે. અત્યાર સુધીમાં ૪૭ ગ્રંથ છપાયા છે. અને હજી પ્રયાસ શરજ છે. કાર્યવાહક કમીટી અને તેમાં ખાસ કાર્ય કરનાર ઝવેરી જીવણચંદભાઈ સાકરચંદને અમે તે માટે ધન્યવાદ આપીએ છીએ. તેમને આ રિપોર્ટ વાંચવાથી આવા ખાતાના રિપોર્ટ પ્રસિદ્ધ કરવાથી તે કેવી રીતે પદ્ધતિસર કાર્ય કરે છે તે માલુમ પડે છે. અને તેની અભિવૃદ્ધિ ઈચ્છીએ છીએ.
૨ શ્રી મહુવા જેન મંડળ સં. ૧૮૭૩ ના ફાગણ માસથી સં. ૧૯૭૫ ને માહા માસ સુધી વર્ષ એને રિપોર્ટ અમોને તે ખાતાના શ્રીયુત સેક્રેટરી તરફથી મળે છે, વર્તમાન સમયને જેની જરૂરીયાત છે તેવી કેળવણીની વૃદ્ધિ મહુવા જૈન સમાજમાં કરવા માટે આ પ્રયાસ છે. કમીટીના બંધારણ અને ધારા ધોરણ સાથે આવતી ઉપજનો થય પણ ગ્ય રીતે આ મંડળ કરે છે તેમ રિપોર્ટ ઉપરથી માલમ પડે છે. આ સંસ્થા મહુવા નિવાસી જૈન બંધુઓની દરેક રીતે મદદને પાત્ર છે અમે તેની અભિવૃદ્ધિ ઇચ્છીયે છીયે.
૩ ધી જેન એસેસીએશન ઓફ ઇડીયા તરફથી ધી જન આરોગ્યભુવન રાબ કમીટાને રિપેર્ટ અમોને મળ્યો છે, મુંબઈ માં જેનું મરણ પ્રમાણ બીજી કેમ કરતાં વધારે આવે છે તે શોચનીય સ્થિતિ જાહેર પેપર દ્વારા આંકડાઓ આપી રાત્તમદાસ બી. શાહ તેમજ આ કમીટીના શ્રીયુત સભ્યોએ આ રિપોર્ટ બહાર પાડી બતાવી આપી છે, તે સાથે જરૂરીયાત સ્થળ, કાન, અડસટ્ટા બીજા તેવા સ્થળે તપાસી વગેરે તમામ યેજના પણ ઉપરોક્ત સંસ્થા પાસે રજુ કરેલ છે જે ખાસ જાણવા જેવું છે. હવે માત્ર ઉદાર જૈન બંધુએની ઉદારતા ઉપરજ અવલંબી રહેલું આ કાર્ય જલદીથી વિશાળતાથી કરવાની જરૂર છે ખરેખર મુખ્ય અને અનુકંપાવાળું આ કાર્ય જલદીથી પાર પડે તેમ અમે !”ી, મિત દરેક જૈન બંધુઓએ આ કાર્યમાં તનમન અને ધનથી મદદ આપવાની જરૂર છે.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
અમારી સભાનું જ્ઞાનોદ્રાર ખાવું.
ઘેાડા વખતમાં નીચેના ગ્રંથા પ્રસિદ્ધ થશે.
5.
છપાતા નવા ગ્રંથા.
૧ પંચમ હું.
ગ્રેંડ રતનજીભાઇ વીરજી તરી,
ર્ સત્તરિય ડાણ સટીક-શાદ ચુનીલાલ ખુબચંદ પાટણવાળા તરફથી.
૩ સુમુખ નૃપાદિમિત્ર ચતુષ્ક કથા-શા. ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસપાટછુવાળા તરક્રૃથી. ૪ ચૈત્યવંદન મહાભાષ્ય. ૫ જૈન મેઘદૂત સટીક.
૬ પ્રાચીન જૈન લેખસંગ્રહ દ્વિતીય ભાગ ૭ જૈન ઐતિહાસિક ગુ રાસ સમજુ. ૮ અ’તગડદશાંગ સૂત્ર સટીક—મરૂચ નિવાસી ડૈન મમ્હેન તથા હરારજ્જૈન તરી. ૯ શ્રી કલ્પસૂત્ર કીરણાવળી શેડ દેોલતરામ વેણીચંદના પુત્ર રત્ન સ્વરૂપચંદભાઈ તથા તેમનાં ધર્મપત્નિ બાઇ ચુનીભાઇ માણુસાવાળાની દ્રવ્ય સહાયથી. १० श्री अनुत्तरोबाईमूत्र सटीक शा. कचराभाइ नेमचंद खंभातवाळा तरफथी. ११ श्रीनंदीसूत्र श्रीहरिभद्रसूरिकृत टीका साथै बुहारीवाळा शेठ मोतीचंद
सुरचंद तरफथी.
૧૨ શ્રી ઉપાસક દશાંગ બુદ્ઘારીવાળા શેડ પીતાંબરદાસ પન્નાજી. ૧૩ શ્રી નિર્યાવલી સૂત્ર શ્રી શીહારના સંઘ તરફથી.
૭ વિજયદેવસૂરિ માહાત્મ્ય.
૯ પ્રાચીન પાંચમા કર્મ ગ્રંથ.
૧૧ ધાતુપરાયણુ.
188001
૧ સિદ્ધપ્રાભત સટીક.
૨ સસ્તારક પ્રકીર્ણ ક સટીક,
૫ વિજયચંદ કેવળી ચરિત્ર પ્રાકૃત,
છપાવવાના ગ્રા.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
0
૨ બટસ્થાનક સટીક.
૪ શ્રાવક ધર્મ વિધિ પ્રકરણ સટીક, ૬ વિજ્ઞપ્તિ સંગ્રહ.
૮ જૈન ગ્રંથ પ્રશસ્તિ સંગ્રહ.
૧૦ લિંગાનુશાસન સ્વાપન્ન ટીકા સાથે,
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નીચેના ગ્રંથે છપાવવા માટે (ભાષાંતર) તૈયાર થાય છે. (પ્રસિદ્ધ કરવા માટે–ાનોદ્ધારના કાર્યના ઉત્તેજન માટે સહાયની અપેક્ષા છે). ૧. શ્રી દાનપ્રદીપ (મહોપાધ્યાય શ્રી ચારિત્રગણી કૃતદાનું સ્વરૂપ (અનેક કથાઓ
સહિત) જણાવનાર ૨. શ્રી મહાવીરચરિત્ર (શ્રી નેમીચંદ્ર સૂરિકૃત) આ ગ્રંથ વણે પ્રાચીન છે. બારમા સૈકામાં
તે લખાયેલ છે. પાટણના ભંડારની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી અમે એ
મૂલ છપાવેલ છે. અપૂર્વ ચરિત્ર છે. ૩. શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર (શ્રી જ્ઞાનસાગરસૂરિ કૃત) અપૂર્વ ચરિત્ર ૪. શ્રી ઉપદેશ સમનિકા (શ્રી સોમધર્મગણિ વિરચિત્ર). ૫. શ્રી ધર્મપરિક્ષા ( અપૂર્વ કથાનક ગ્રંથ). ૬. શ્રી સંબંધ સપ્તતિ-શ્રી રશેખરસુરિ વિરચિત અનેક ધર્મની હો જણાવનારે ગ્રંથ.
ઉપરના 2થે રસિક, બેધદાયક અને ખાસ પઠન પાઠન કરવામાં ઉપયોગી છે; તેટલુંજ અને વાચકેને આનંદ સાથે ધર્મનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તેવા છે. જ્ઞાનોદ્ધાર કરવાના ઉત્સાહી બંધુએએ આવા જ્ઞાનોદ્ધારના કાર્યને સહાય આપી મળેલ લક્ષ્મીને સાર્થક કરવાનું છે, વર્તમાન સમયમાં ધર્મના આવા સારા સારા ગ્રંથો પ્રસિદ્ધ કરી કરાવી ધર્મને ફેલાવે તે વડે કરવાની આ અમૂલ્ય તક છે. વળી બહોળા પ્રમાણમાં તેના ખપી મુનિમહારાજાઓ, સારીમહારાજ અને જ્ઞાનભંડાર વિગેરેને (વગર કિંમતે) ભેટ અપાય છે. સહાય આપનારને તે લાભ સાથે તેનો જે ન આવે તે તેવાજ જ્ઞાનખાતામાં ઉપગ થાય છે જેથી લાભ લેવા જેવું છે.
શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થ સ્તવનાવલી. પરમ પવિત્ર શ્રી શત્રુંજય તીર્થની યાત્રા અને ભક્તિ કરવાના એક સાધન નિમિતે અમોએ આ બુક પ્રસિદ્ધ કરી છે. જેમાં પ્રચલીત અને નવીન અનેક ચૈત્યવંદન, સ્તુતિ, નામ વર્ણન, સ્તવન વગેરેને સંગ્રહ કરવામાં આવે છે. સાથે નવા પ્રકારી પૂજ બે દાખલ કરવામાં આવેલ છે. પેકેટમાં રહી શકે માટે કદ લધુ કરવામાં આવેલ છે, ઉંચા કાગળ ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં શુદ્ધ રીતે છપાવવામાં આવેલ છે. ટાઈટલ (૫) પણ રંગ બે રંગી સુંદર બનાવવામાં આવેલ છે. પરમ પવિત્ર આ તીર્થની યાત્રા અને ભક્તિ કરનારા બંધુઓ માટે એક ઉત્તમ સાધન અને યોજના કરવામાં આવેલ છે. મુદ્દલથી પણ કિમત ઓછી રાખવામાં આવેલ છે. કિં. ચાર આના પિ૦ જુદુ. અમારે ત્યાંથી મળી શકશે.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જાહેર ખબર. શ્રીમદ્દ પન્યાસજી મુક્તિવિમળ મહારાજના રચેલાં નીચેના પુસ્તકે ચેડા દિવસમાં પ્રસિદ્ધ થશે, જેથી તે સાધુસાવી તથા જાહેર સંસ્થાઓને અને લાયબ્રેરીઓને ભેટ આપવાના છે, જેથી જેઓને ખપ હોય તેમણે નીચેના શીરનામેથી મંગાવી લેવા. ૧ જ્ઞાનપંચમી કથા. ૨ પાસદશમ કથા. ૩ મેરૂ તેરસ કથા. ૪ રહિણીની કથા.
ઠારી ચંદુલાલ મેહેલાલ. ડે. દેવસાના પાડે–અમદાવાદ,
શ્રીમાન ઉપાધ્યાયજીયવિજયજી મહારાજ કૃત શ્રી અધ્યાત્મ મતપરિક્ષા ગ્રંથ.
(મૂળ સાથે ભાષાંતર) સતરમા સૈકામાં કે જ્યારે જૈન દર્શનની અંદર પડેલ ભિન્ન ભિન્ન શાખામાં ધર્મ સંબંધી અનેક વિવાદો ચાલતા હતા, તે દરમ્યાન બાળ જીવોને સત્ય શું ? અને શુદ્ધ તા. શેમાં છે ? તે શોધવાની મુશ્કેલી જણાતાં તેવા જીવોનો ઉપકાર કરવા નિમિતે જ આ અધ્યાત્મિક ગ્રંથની ઉક્ત મહાત્માએ રચના કરી છે. મેક્ષના કારણ એવા ભાવઅધ્યાત્મ વિષે વિવેચન કરી તેની અંદર જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રની ઉચ્ચ ઘટના કેવી રીતે થઈ શકે, તે માટે મને હાત્મા ગ્રંથકાર મહારાજે યુક્તિપૂર્વક બતાવ્યું છે, અધ્યાત્મના ખપી અને રસીકને આ અપૂર્વ ગ્રંથ ખાસ પઠન પાઠન કરવા જેવો છે. કિંમત રૂ. ૭-૮-૦ પિસ્ટેજ જુદું. અમારી પાસેથી મળશે.
પુસ્તક પહેાંચ. નીચેના પુસ્તકે અમને ભેટ મળેલા છે જે ઉપકાર સાથે સ્વીકારીએ છીએ.
શ્રી પર્યુષણક૫ મહામ-(દયાવિમલ જૈન ગ્રંથમાળા નં. ૧૨ ). લા વકીલ કેશવલાલ પ્રેમચંદ તરફથી.
કલ્પસૂત્ર-(શ્રી ખરતર ગચ્છીય) મુનીશ્રી મણસાગરજી. મુંબઈ. દશવૈકાલીક સૂત્ર-(બે કેપી) પન્યાસજી રીદ્ધી મુનીમહારાજ. ખંભાત.
આ માસમાં નવા દાખલ થયેલા માનવંતા સભાસદો. દોશી કુંવરજી વીરજી
કુંડલા ૫. વ. વા. મેમ્બર. શેઠ અનોપચંદ ગોવીંદજી ભાવનગર
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir આપણામાં ઉદાર ભાવના યા નિઃસ્વાર્થતા પ્રગટાવવાની અનિવાર્ય જરૂર. સદભાવના એ આપણે મુદ્રાલેખ હવે જોઈએ. સહુ સુખને ચાહે છે. તે સુખ ક નહ પણ અવિનાશી લેવું જોઈએ. તેવું સુખ આત્મામાંથી જ મળી શકે છે. યથાર્થ રાનડા અને ચારિગે તે પ્રાપ્ત થાય છે. આત્મામાં જે અનંત શકિત ( ગુણરાશ રહેલી છે તેને બરાબર સમજ, તેવો વિશ્વાસ અને તે પ્રગટ કરવા સર્વર ચનાનુંસાર ન હોવાનું એ સુખ પ્રાપ્તિને અમે ઉપાય છે. અજ્ઞાન અને મોડ૨. અ. હા, : : ગ છે અને બાટો માર્ગ પકડી લેવા છે, તેથીજ વસુખને દ - - - •ય છે. આવી દુઃખી સ્થિતિ ચલાવવા દેવી કાદ' રીતે કલ૧૮. " " જ કે પ્રત્યેક જીવને હાર કે ય તે ચિત્તવન કરતા જવું અત્રી , - - - મન, વચનથી, કે ધન તે રીતે :ખી માં : : ' અરબા દત છે જ કરવા તે કરૂણભાવ, સુખ કે સગણીને દેખી કે સાંભળ દીલ દત થઈ તે અમેદભાવ અને ગમે તે નિંદ્ય-નિર્દય કર્મ કરનાને પગુ કt - થી સમજાવી દે પાડવાનું બની શકે એમ જ ત્યારે છેવટે તેને ફ . ? સમજી, રાગ ઠંધ તપણે વાત સ્વીટ કર્તવ્ય પ્રત્યેજ નિજ લા રાખવું તે માધ્ય, શિવ સ્વપરને આ અંત હિતકારક છે. આપણું રાહુને સાચા મોલ સુખની સાડી જેલી નું ર: ભાવ:. કદાદિત રહેવી જોઈએ. એવી ઉદાર ભાવના જનમત રાખ્યા :- 2 - બુમાં સંપ મા એકતા થઈ શકશે નહિ અને તે વગર આપણે એક બીજું ખરૂં કિ છે સાધી શકશે નહિ, સંવડે જ સઘળું હિત-શ્રેય સાધી શકાશે. તેથી જ આપણા જ. ચારવિચાર, વાણીમાં જેમ બને તેમ શુદ્ધિ સાચવવાની બહુ જરૂર છે. તેમાં જયારે વાર્થ વશ ગોટાળે વળે છે ત્યારે જ આપણે કલેશ કુસંપ અને દુ:ખનાં દર્શન કરીએ છીએ. આપણા માંજ એકતા અને પવિત્રતા હશે તે આપણે સદાય સુલે અને મુખ શનિને ઉપજાવી જાળવી રાખીશુજ. એકતા અને પવિત્રતાને પ્રભાવ કે અભૂત અને અલોકિક છે તે અનુભવથી સમજાયે. ઇતિમ 17 For Private And Personal Use Only