________________
કરવાનો છે તેના અર્થના જ્ઞાતાનું જે મૃતાવસ્થાનું શરીર છે તે શરીર જ્ઞશરીરદ્રવ્યનિક્ષેપ છે. મૃત અવસ્થામાં રહેલા તે શરીરમાં સર્વથા આગમનો અભાવ છે અને આ પૂર્વે આગમ (જ્ઞાન)નું તે કારણ બનેલું છે. ભૂતકાલીન ભાવની કારણતાને લઈને અને વર્તમાનકાલીન આગમના સર્વથા અભાવને લઈને મૃતાવસ્થાના એ શરીરને તે તે વસ્તુનો નો-આગમથી જ્ઞશરીરદ્રવ્યનિક્ષેપ કહેવાય છે.
આવી જ રીતે જેના નિક્ષેપાનો વિચાર કરવાનો છે તેના અર્થનું જ્ઞાન વર્તમાનમાં જેને નથી પરંતુ ભવિષ્યમાં તેના અર્થનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરનારો તે થશે, તે મનુષ્યને વર્તમાનમાં નો-આગમથી ભવ્ય શરીરદ્રવ્યનિક્ષેપ કહેવાય છે. ભવિષ્યકાલીન જ્ઞાનની કારણતાને લઈને તેનો ઉપચાર કરીને) અને વર્તમાનકાલીન આગમના સર્વથા અભાવને લઈને એવા શરીરને(મનુષ્યાદિને) નો-આગમથી ભવ્યશરીર દ્રવ્યનિક્ષેપ કહેવાય છે. - આ બંન્નેમાં નો-આગમથી જે દ્રવ્યનિપાનો સમાવેશ થતો નથી તે નો-આગમથી દ્રવ્યનિપાને જ્ઞશરીર-ભવ્યશરીર-વ્યતિરિક્ત નો-આગમથી દ્રવ્યનિક્ષેપ કહેવાય છે. તેના અનેક પ્રકારો છે. વક્તાની વિવક્ષા
