Book Title: Ahimsa Mimansa
Author(s): Kanubhai Sheth, Gunvant Barvalia
Publisher: SKPG Jain Philosophical and Literary Research Centre
View full book text
________________
૨૦ .
અહિંસામીમાંસા પ્રલોભન, તૃષ્ણા, લાલસાથી વશીભૂત થઈ કરવામાં આવતી અનાવશ્યક આક્રમણાત્મક હિંસાનો જો ત્યાગ કરી શકાય તો શ્રેષ્ઠ છે. જો સમસ્ત સમાજ દ્વારા આ અહિંસાનો ત્યાગ કરવામાં આવે તો દુનિયામાં પ્રવર્તતી મોટાભાગની સમસ્યાનો ઉકેલ આપોઆપ આવી જાય. જૈન ધર્માત્માઓએ આ સંકલ્પી હિંસાનો ત્યાગ કરવા પર ખુબ ભાર મુક્યો છે. જો બળવાન દુર્બળને મારવાનો-પતાવી દેવાનો સંકલ્પ કરે, નિરપરાધીની હિંસા કરે, કોઈનું ધન લૂંટી લેવા આક્રમણ કરે, લોભ-લાલચ કે દ્વેષ ભાવથી પ્રેરાઈને કોઈ પર અત્યાચાર-જુલમ કરે, સામ્રાજ્યના વિકાસાર્થે કોઈ પર આક્રમણ કરે, આર્થિક લોભથી લૂંટ ચલાવે, મજુર-કર્મચારી વર્ગનું શોષણ કરે વગેરે વગેરે... સંકલ્પી હિંસાના ઉદાહરણો છે જે થોડી સૂઝ-સમજ અને શાસ્ત્રજ્ઞાનથી અટકાવી, નિયંત્રિત કરી શકાય છે અને તેમ થતાં સમાજનું હિંસક સ્વરૂપ બદલાઈ સર્વત્ર મૈત્રીભાવ-સુખ-શાંતિનું સામ્રાજય પ્રવર્તવા માંડે છે.
જીવન નિર્વાહ માટે વ્યક્તિએ આરંભ-સમારંભ કરવા પડે છે. જીવન-નિર્વાહ માટે કામ-ધંધા કરવા પડે છે. આમ જીવન-નિર્વાહ માટે જે હિંસા આચરવામાં આવે છે તેને એકીસાથે છોડી દેવી, ત્યાગ કરવો અશક્ય છે. ક્રમશઃ તેમાંથી આંશિક મુક્તિ મેળવી શકાય છે.
કુટુંબ પરિવારના ભરણપોષણ માટે, જીવનનિર્વાહ માટે ખેતી, વેપાર-વાણિજ્ય-ઉદ્યોગ જેવી આવશ્યક ક્રિયાઓ કરવી અનિવાર્ય છે. ઉદરપૂર્તિ માટે આચરવામાં આવતી હિંસા અહિંસાની જાગૃતિ સાથે ઘટાડી શકાય છે. વેપાર-ધંધામાં નીતિ, પ્રમાણિકતા, સત્ય જેવા નિયમો યોગ્ય રીતે પાળવામાં આવે તો આ ક્ષેત્રે થતી હિંસાને અંકુશિત કરી શકાય છે. જો મનમાં સંકલ્પ શુદ્ધિ પ્રત્યે જાગૃત્તિ હોય તો અવશ્યપણે હિંસા ક્રમશ: ઘટે છે.
વિરોધી હિંસા સંપૂર્ણપણે ટાળી શકાતી નથી. પોતાનું, કુટુંબનું, દેશનું, રાષ્ટ્રનું રક્ષણ કરવું એ દરેક વ્યક્તિની પ્રાથમિક ફરજ છે. નિર્દયશત્રુના આક્રમણ સમયે પોતાનો બચાવ કરવો, રક્ષણ કરવું ફરજ રૂપે છે. આથી આ વિરોધી હિંસાને સંપૂર્ણપણે ટાળી શકાતી નથી. સ્વબચાવ અર્થે હિંસા
