Book Title: Ahimsa Mimansa
Author(s): Kanubhai Sheth, Gunvant Barvalia
Publisher: SKPG Jain Philosophical and Literary Research Centre
View full book text
________________
અહિંસામીમાંસા
૪૩
ટુકડો મેળવવા શાસકો વિરૂદ્ધ બળવો કરવો પડેલો. વધુ પડતા પરિગ્રહને લીધેજ કાર્લમાર્ક ક્રાંતિનું સર્જન થયું. ક્રાતિઓ લોહિયાળ પણ બને. ભગવાન મહાવીરનું અર્થશાસ્ત્ર અહિંસાપોષક છે. પોતાના વિચારો બીજા પર ઠોકી બેસાડવા તે હિંસા છે. જૈનધર્મ બતાવેલ અનેકાંત વિચારધારાનું આચરણ હિંસા નિવારી શકે છે. બીજાની વાત પણ સાચી હોઈ શકે. કોઈપણ વિચાર કે અન્યના મતને દરેક બાજુએથી જોવો. જો માનવી પોતાની દૃષ્ટિ છોડી બીજાની દૃષ્ટિથી જૂએ તો અડધું જગત શાંત થઈ જાય એ સુંદર વાત જૈન દર્શને અનેકાંતવાદ દ્વારા સમજાવી છે.
માતા-પુત્ર, પતિ-પત્ની, સાસુ-વહુ, શેઠ-નોકર - બે પક્ષના કાર્યકરોપ્રજા-નેતા, સરકાર-પ્રજા, અમલદાર-પ્રજા, સંસ્થાના કાર્યકરો દરેક અભિપ્રાય અને ઘટનાને અનેકાંત દ્વારા જોશે તો મોટાભાગના પ્રશ્નો ઉકલી જશે. જૈનધર્મે અન્યના મત પ્રતિ ઉદાર અને સહિષ્ણુ થવાની વાત “પરમત સહિષ્ણુતાના સિદ્ધાંત”માં સમજાવી છે. અનેકાંતનું આચરણ અહિંસા પોષક બને છે. અનેકાંતનું આચરણ વિશ્વશાંતિનો મૂલાધાર છે.
વર્તમાન સ્થિતિમાં અહિંસા શબ્દશાસ્ત્રની દ્રષ્ટિએ અહિંસા, હિંસાનો નકારાત્મક ભાવ છે. અહિંસાનો સામાન્ય અર્થ છે - હિંસા ન થવી. અહિંસા એટલે કોઈપણ જીવપર અનુકંપા, દયા, અનુગ્રહ કરવો. અહિંસા જીવનનો સર્વોચ્ચ આદર્શ છે.
આજના યુગમાં, વર્તમાન પરિસ્થિતિ જોતાં અહિંસા અનિવાર્ય થઈ ગઈ છે. અહિંસાને સ્વીકાર્યા વિના સૃષ્ટિ બચાવ મુશ્કેલ છે. અહિંસા નથી તો સર્વનાશ નિશ્ચિત છે. કારણ વિજ્ઞાનના પદાર્પણથી અહિંસા એ ભયંકર સ્વરૂપ ધારણ કર્યું છે. પ્રાચીન સમયની સ્થિતિ બદલાઈ ગઈ છે. પૂર્વે નાના-મોટાં ઝઘડાઓ પતી જતાં. બે દેશો કે રાષ્ટ્રી પરસ્પર યુદ્ધ કરી બીજા પર વિજય પ્રાપ્ત કરી આનંદ-સંતોષ માનતા પરંતુ આજ આવા યુદ્ધ વિશ્વયુદ્ધનું સ્વરૂપ ધારણ કરે છે. આજે મશીનગન, અણુબોંબ સર્વ વિનાશક સાબિત થયો છે આથી જ દુનિયાના મોટા રાજનીતિજ્ઞો યુદ્ધનો અસ્વીકાર કરે છે, ટાળે છે. પ્રેમ, સમજતાથી મંત્રણાઓ કરે છે. શાંતિ સંઘોની સ્થાપના વિશ્વ સ્તરે થઈ છે, જે અહિંસાની અનિવાર્યતા સ્થાપિત કરે છે.
