Agam Sutra Satik 19 Nirayavalika UpangSutra 08

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 11

निरयावलिका-उपासूत्रम्-१/४ संपत्तेणं कइ अज्झयणा पन्नत्ता? एवं खलु जंबू ! समणेणं जाव संपत्तेणं उवंगाणं पढमस्स वग्गस्सनिरयावलियाणंदस अज्झयणा पन्नत्ता, तंजहा-काले १ सुकाले २ महाकाले ३ कण्हे ४ सुकण्हे ५ तहा महाकण्हे ६ वीरकण्हे ७ य बोद्धब्वे रामकण्हे ८ तहेव य पिउसेणकण्हे ९ नवमे दसमे महासेणकण्हे १० उ।
ख. 'तएणं से' इत्यादि, तत इत्यानन्तर्येतस्माद्ध्यानादनन्तरं, णं इति वाक्यालङ्कारे,स आर्यजम्बूनवामा उत्तिष्ठतीति संबन्धः, किम्भूतः सन्नित्याह-'जायसड्डे' इत्यादि जाता-प्रवृत्ता श्रद्धा-इच्छा यस्य प्रष्टुं स जातश्रद्धः, यद्वा जाता श्रद्धा-इच्छा वक्ष्यमाणवस्तुतत्त्वपरिज्ञानं प्रति यस्य स जातश्रद्धः। तथा जात; संशयोऽस्येति जातसंशयः, तथा जातकुतूहलः-जातीत्सुक्य इत्यर्थःविश्वस्यापिवस्तुव्यतिकरस्याङ्गेषुभणनादुपाङ्गेषुकोऽन्योऽर्थो भगवताऽभिहितोभविष्यति कथं च तमहमवभोत्स्ये? इति 'उठाए उडेइ' उत्थानमुत्था-ऊर्ध्वं वर्तनं तया उत्तिष्ठति, उत्थाय च 'अजजसुहम्मंथेरं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणंकरेइ' ति त्रिः कृत्वः-त्रीन्वारान् आदक्षिणप्रदक्षिणां-दक्षिणपाश्र्वादारभ्य परिभ्रमणतः (पुनः) दक्षिणपार्श्वप्राप्तिः आदक्षिणप्रदक्षिणा तां करोति-विदघाति, कृत्वा च वन्दते-वाचास्तौति, नमस्यति-कायेन प्रणमति, 'नन्चासन्ने नाइदूरे' उचिते देशे इत्यर्थः ।
'सुस्सूसमाणे' श्रोतुमिच्छन् । 'नमंसमाणे' नमस्यन्-प्रणमन् । अभिमुखं पंजलिउडे' कृतप्राञ्जलिः।विनयेन उक्तलक्षणेन ‘पञ्जुवासमाणे' पर्युपासनां विदधानएवंइति वक्ष्यमाणप्रकार 'वदासि तिअवादीत्-भगवता उपाङ्गानांपञ्चवर्गाः प्रज्ञप्ताः, वर्गोऽध्ययनसमुदायः, तद्यथेत्यादिना पञ्चवर्गान्दर्शयति “निरयावलियाओकप्पवडिंसयाओपुष्फियाओपुप्फचूलियाओवण्हिदसाओ" तिप्रथमवर्गो दशाध्ययनात्मकः प्रज्ञप्तः ।
अध्ययनदशकमेवाह-'काले सुकाले' इत्यादिना, मातृनामभिस्तदपत्यानांपुत्राणां नामानि, यथा काल्या अयमिति कालःकुमारः,एवं सुकाल्याः माहाकाल्याःकृष्णायाः सुकृष्णायाः महाकृष्णायाः वीरकृष्णायाः रामकृष्णायाः पितृसेनकृष्णायाः महासेनकृष्णायाः अयमित्येवंपुत्रनाम वाच्यम् । इह काल्या अपत्यमित्याद्यर्थे प्रत्ययो नोत्पाद्यः, काल्यादिशब्देष्वपत्येऽर्थे एयण प्राप्तया कालसुकालादिनामसिद्धेः, एवं चाद्यः कालः १, तदनु सुकालः २, महाकालः ३, कृष्णः ४, सुकृष्णः ५, महाकृष्णः ६, वीरकृष्णः७, रामकृष्णः ८,पितृसेनकृष्णः ९, महासेनकृष्णः१० दशमः।
इत्येवं दशाध्ययनानि निरयावलिकानामके प्रथमवर्गे इति ।।
मू. (4) जइ णं भंते ! समणेणं जावसंपत्तेणं उवंगाणं पढमस्स० निरयाविलयाणं दस अज्झयणा पन्नत्ता, पढमस्स णं भंते ! अज्झयणस्स निरयावलियाणं समणेणं जाव संपत्तेणं के अढे पन्नते? एवं खलु जंबू।
तेणं कालेणं ते णं समएणं इहेवजंबुद्दीवे दीवे भारहे वासे चंपा नाम नयरी होत्था, रिद्ध, पुन्नभद्दे चेइए, तत्थणं चंपाए नयरीए सेणियस्स रनो पुत्ते चेल्लणाए देवीअत्तए कूणिए नाम राया होत्था, महता, तस्स णं कूणियस्स रन्नो पउमावई नामदेवी होत्था, सोमाल जावविहरइ। तत्थ णं चंपाए नयरीए सेणियस्स रनो भजा कूणियस्स रन्नो चुल्लामाउया काली नामं देवी होत्या, सोमाल जाव सुरूवा।
वृ. 'एवं खलु जंबूतेणं कालेण मित्यादि, 'इहेव' त्ति इहैव देशतः प्रत्यक्षासन्ने न पुनर