Book Title: Agam 13 Rajprashniya Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 13, ઉપાંગસૂત્ર 2, રાજપ્રશ્નીયા જેવો મૂઢ છે. 72. ત્યારે તે પ્રદેશીએ કેશીશ્રમણને કહ્યું - ભદન્ત ! તે યુક્ત છે, આપ જેવા છેક, દક્ષ, બુદ્ધ, કુશલ, મહામતી, વિનીત, વિજ્ઞાન પ્રાપ્ત, ઉપદેશલબ્ધનું મને આ અતિ વિશાળ પર્ષદા મધ્યે નિષ્ફર શબ્દોનો પ્રયોગ, ભર્સના, પ્રતિતાડન, ધમકાવવું યોગ્ય છે? ત્યારે કેશીશ્રમણે, પ્રદેશી રાજાને આમ પૂછ્યું - હે પ્રદેશી ! તું જાણે છે કે પર્વદા કેટલી છે ? ભદન્ત ! ચાર. તે આ - ક્ષત્રિયપર્ષદા, ગાથાપતિપર્ષદા, બ્રાહ્મણપર્ષદા, ઋષિપર્ષદા. હે પ્રદેશી ! તું જાણે છે કે આ ચાર પર્ષદાના અપરાધી માટે શું દંડનીતિ કહી છે? હા, જાણું છું. જે ક્ષત્રિયપર્ષદાનો અપરાધ કરે છે તેના હાથ, પગ કે માથુ છેદી નંખાય છે, શૂળીએ ચડાવાય છે અથવા એક જ પ્રહારથી કચળીને પ્રાણ રહિત કરી દેવાય છે. જે ગાથાપતિ પર્ષદાનો અપરાધ કરે છે, તેને તૃણ, વેઢ, પલાલથી વીંટીને અગ્નિકાયમાં નાંખી દેવાય છે. જે બ્રાહ્મણ પર્ષદાનો અપરાધ કરે છે, તે અનિષ્ટ, અકાંત યાવતુ. અમણામ શબ્દો વડે ઉપાલંભ દઈને કુંડિકા કે કૂતરાના ચિહ્નથી લાંછિત કરાય છે કે દેશનીકાલની આજ્ઞા કરાય છે. જે ઋષિપર્ષદાનો અપરાધ કરે છે તેને ન અતિ અનિષ્ટ કે ન અતિ અમનોજ્ઞ શબ્દોથી ઉપાલંભ અપાય છે. આ પ્રમાણે હે પ્રદેશી ! તું જાણે છે, તો પણ તું મારા પ્રતિ વિપરીત, પરિતાપજનક પ્રતિકૂળ, વિરુદ્ધ આદિ વ્યવહાર કરે છે ! ત્યારે પ્રદેશી રાજાએ કેશીકુમાર શ્રમણને એમ કહ્યું - ભદન્ત ! આપની સાથે પ્રથમ વાર્તાલાપ થયો ત્યારે મારા મનમાં આવો વિચાર યાવતું સંકલ્પ ઉત્પન્ન થયો કે જેમ જેમ હું આ પુરુષની વિપરીત યાવત્ સર્વથા વિપરીત વ્યવહાર કરીશ, તેમ તેમ હું જ્ઞાન-જ્ઞાનલાભ, કરણ-કરણલાભ, દર્શન-દર્શનલાભ, જીવ-જીવલાભને પ્રાપ્ત કરીશ. આ કારણે હે દેવાનુપ્રિય ! હું આપની વિરુદ્ધ વર્તતો હતો. ત્યારે કેશીશ્રમણે પ્રદેશીને પૂછ્યું - હે પ્રદેશી ! તું જાણે છે કે વ્યવહારકર્તા કેટલા પ્રકારે છે ? હા, જાણુ છું. વ્યવહાર ચાર ભેદે છે - 1. દાન દે પણ પ્રીતિયુક્ત ન બોલે, 2. સંતોષપ્રદ બોલે પણ દાન ન દે, 3. દાન દે અને પ્રીતિયુક્ત પણ બોલે, 4. બંને ન કરે. હે પ્રદેશી ! તું જાણે છે કે આ ચાર પુરુષોમાં કોણ વ્યવહારી છે અને કોણ અવ્યવહારી છે ? હા, જાણ છું. જે પુરુષ આપે છે પણ સંભાષણ કરતો નથી તે વ્યવહારી છે, એ રીતે બીજા અને ત્રીજા પ્રકારના પુરુષ વ્યવહારી છે, જે ચોથા પ્રકારનો છે, તે અવ્યવહારી છે. આ પ્રમાણે હે પ્રદેશી! તું વ્યવહારી છે, અવ્યવહારી નથી. 73. ત્યારે પ્રદેશી રાજાએ કેશીકુમાર શ્રમણને કહ્યું - ભદન્ત ! આપ, છેક છો, દક્ષ છો યાવત્ ઉપદેશ લબ્ધ છો. મને હથેળીમાં આમળા માફક શરીરની બહાર જીવને કાઢીને દેખાડવામાં સમર્થ છો ? તે કાળે, તે સમયે પ્રદેશી રાજાની સમીપે વાયુ વડે સંવૃત્ત તૃણ વનસ્પતિકાય કંપે છે, વિશેષ કંપે છે, ચાલે છે, સ્પંદિત થાય છે, ઘકૃિત, ઉદીરિત થાય છે, તે-તે ભાવે પરિણમે છે. ત્યારે કેશીશ્રમણે પ્રદેશીને કહ્યું - હે પ્રદેશી ! તું આ તૃણ વનસ્પતિઓને કંપતી યાવત્ તે-તે ભાવે પરિણમતી. ઉં છું. હે પ્રદેશી ! તું જાણે છે કે તેને કોઈ દેવ, અસર, નાગ, કિંમર, લિંપુરુષ, મહોરગ કે ગંધર્વ ચલિત કરે છે ? હા, જાણુ છુ. દેવ યાવત્ ગંધર્વ ચલિત નથી કરતા, વાયુકાયથી ચલિત થાય છે. હે પ્રદેશી ! શું તું તે મૂર્ત-કામ-રાગ-મોહ-વેદ-લેશ્યા અને શરીરધારી વાયુના રૂપે જુએ છે ? ના, તે અર્થ સંગત નથી. હે પ્રદેશી ! જો, તું આ વાયુકાયના સરૂપી યાવતુ સશરીરના રૂપને જોતો નથી, તો પ્રદેશી ! હું તને હાથમાં આમળા વત્ જીવ કેમ દેખાડું? હે પ્રદેશી ! દશ સ્થાનોને છદ્મસ્થ મનુષ્ય સર્વભાવથી જાણતા અને જોતા નથી. તે આ - ધર્માસ્તિકાય, મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(રાજપ્રશ્નીય) આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 52
