Agam 13 Raipasaneiya Sutra Satik Gujarati Anuvad

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 39

સૂત્ર-૨૦ થી ૨૩
કંઠ વિશુદ્ધ અને જો મસ્તકે પ્રાપ્ત થઈ સાનુનાસિક થાય તો શિરોવિશુદ્ધ. અથવા ઉ-કંઠ-શિર વડે અવ્યાકુલિત વિશુદ્ધ વડે ગવાય તો મિસ્થાનકરણ વિશુદ્ધ.
તથા કુહર સહિત જે વાંશનું ગુંજન – તંત્રી, તલ, તાલ, લય યુક્ત, તેમાં અતિશયથી સંપયુક્ત અર્થાત્ સકુહર વંશમાં ગુંજે અને મંત્રીમાં વગાડાતો તે વંશતંત્રી સ્વરથી અવિરુદ્ધ તે સકુહર ગુંજતુ વંશ તંત્રી સંપયુક્ત. પરસ્પર હસ્તકાલ સ્વરાનુવર્તી તે તલસુસંપયુક્ત. જે મુરજ કંશિકાદિના આતોધના આહતનો ધ્વનિ જે નર્તિકાના નૃત્યનો પાદોોપ, તેની સમ તે તાલસંપયુક્ત. તથા શૃંગ-દારુ-દંતમય જે આંગળી-કૌશિક, તેના વડે આહત તંત્રીનો સ્વપ્રકાર લયને અનુસરે તે ગેયલય સંપ્રયુકત. વંશ તંત્રી આદિ વડે સ્વર ગૃહીત માગનુસારી તે ગ્રહ સંપયુક્ત. * * * તલ, વંશ સ્વાદિને અનુગત તે સમ. સલલિત-જે સ્વર ધોલના પ્રકારથી લલિતસહ વર્તે છે. તેથી જ મનોહર.
વળી કેવો ? તે કહે છે - મૃદુ મૃદુ સ્વરથીયુક્ત, નિષ્ફર નહીં. જેમાં સ્વર અક્ષર અને ઘોલના સ્વર વિશેષમાં સંચરતો, રંગતી જેવો ભાસે છે, તે પદ સંચાર રિભિત કહેવાય. મૃદુ રિભિત પદ ગેયનિબદ્ધમાં સંચાર જે ગેયનો છે, તે મૃરિભિત પદ સંચાર, સુરતિ-જેમાં શ્રોતાની શોભન તિ છે તે. સુનતિ-જેમાં શોભન નતિ નામક અવસાન છે તે. યર • પ્રધાન, રાફુ - વિશિષ્ટ ચંગિમયુક્ત. દિવ્યપ્રધાન નૃત્યસજ્જ ગેય પ્રગીત પણ હોય. તે કોણ ? કેટલાંક દેવકુમાર, દેવકુમાર ગીત અને નૃત્યવાળા પણ હોય છે. યથાયોગ્ય સંપાદિને વગાડનારા. અહીં શંખ, શૃંગ, શંખિકા, ખરમુખી, પેય, પિરિપિરિયા વાદન તે ઉષ્માન કહેવા. એ રીતે પ્રવણ-પટણનું આમોટન, ભંભાહોરંભાનું આફાટન, ભેરી-ઝલ્લરી-દુંદુભીનું તાડનાદિ કહેવા. * * *
તે દિવ્ય ગીત, દિવ્ય વાજિંત્ર, દિવ્ય નૃત્ય થયા. દિવ્યપ્રધાન. એ રીતે અભુતઆશ્ચર્યકારી મીત, વાગ્નિ, નૃત્ય તથા શૃંગાર-શૃંગાર રસયુક્ત, શૃંગાર નામક અલંકાર, તેમાં અચાન્ય વિશેષ કરમથી અલંકૃત એવા ગીત, વાદન અને નૃત્ય તે શૃંગાર, ઉદાર ગીત, વાદન, નૃત્ય. તેમાં ઉદાસ્પપૂિર્ણ ગુણયુક્ત. કંઈપણ હીના નહીં. મનોજ્ઞ-મનોનુકૂળ, દટા અને શ્રોતાના મનને નિવૃત્તિ કરનાર. તે સામાન્યથી પણ થાય, તેથી પ્રકઈ વિશેષને પ્રતિપાદન માટે કહે છે - મનહર ગીત વાદન નૃત્ય. મનને હરે, તેની જેમ અતિ ચમકારકારીતાથી મનોહર,
- આ જ વાત કહે છે - ધનત - આકુલકભૂત અર્થાત્ મહર્વિક દેવોને પણ અતિશાયીપણે પરક્ષોભ ઉત્પાદકવચી સકલ દેવઅસુર-મનુજ સમૂહના યિતને આોપકારી. ઇમૃત - ‘હકહ’ એ અનુકરણ છે. અર્થાત્ નિરંતર તે-તે વિશેષ દર્શનથી ઉછળતા એવા પ્રમોદભર-પરવશ-સકલ દિક-ચકવાતવર્તી પ્રેક્ષકજનકૃત પ્રશંસા વચનના બોલ અને કોલાહલ વડે વ્યાકુલરૂપ થયેલ. * * *
ત્યારપછી તે ઘણાં દેવકુમારો-દેવકુમારીઓ શ્રમણ ભગવન મહાવીરસ્તી આગળ, ગૌતમાદિ શ્રમણોની આગળ, સ્વસ્તિક, શ્રીવસાદિ આઠ મંગલોના આલેખન કર્યું. આ પ્રમાણે બધે વ્યુત્પત્તિ માત્ર યથાયોગ ભાવના કરવી. સભ્ય ભાવના કરવાનું
રાજપમ્પ્સીયઉપાંગસૂત્ર - સટીકઅનુવાદ શક્ય નથી. આ નાટ્યવિધિનું સમ્યક સ્વરૂપ પ્રતિપાદન પૂર્વ અંતર્ગત્ નાટ્યવિધિ પ્રાભૃતમાં આ નાટ્યવિધિ કહેવાયેલ હતી.
• સૂઝ-૨૪,૫ -
[૨૪] ત્યારપછી તે ઘણાં દેવકુમારો, દેવકુમારીઓ એકસાથે એકઠા થયા ત્યાંથી દિવ્ય દેવમણમાં પ્રવૃત્ત થયા સુધીનું સર્વ કથન કહેવું. ત્યારપછી તે અનેક દેવકુમારો અને દેવકુમારીઓ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર સન્મુખ આવતું, પ્રત્યાવર્ત શ્રેણિ, પ્રશ્રેણિ, સ્વસ્તિક, સૌવસ્તિક, પૂષ્યમાનક, મસ્જડ, મકરંડક, જાર, માર, ઉપાવલિ, પાત્ર, સાગરતરંગ, વાસંતીલતા, પstવતાના આકારની
અનારૂપ દિવ્ય નાટ્યવિધિનો અભિનય કરીને બતાવ્યો. આ રીતે એક-એક નાટ્યવિધિમાં એકઠા થયા યાવતું દિવ્ય દેવક્રીડામાં પ્રવૃત્ત થયા, ત્યાં સુધીની વક્તવ્યતા પૂર્વવત્ કહેવું.
ત્યારપછી ઘણાં દેવકુમાર-દેવકુમારીઓ શ્રમણ ભગવન મહાવીર સન્મુખ dહા-મૃગ-વૃષભ-તુગ-નર-મગર-વિહગ-ચાલક-કિંનર-રર-સરભ-ચમર-કુંજરવનલતા-ઘલતાના આકારની ચુનારૂપ દિવ્ય નાટ્યવિધિનો અભિનય કરી બતાવ્યો. • પછી -
એકતઃ વક, દ્વિધા વક, એકનો ચક્રવાલ, દ્વિધા ચકવાલ, ચકહઈ ચક્રવાલ નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડે છે - પછી - ચંદ્રાવલિ, વનિતાવલિ, હંસાવલિ, સૂરાવલિ, એકાવલિ, તારાવલિ, મુક્તાવલિ, કનકાવલિ, નાવલિ પ્રવિભક્તિ નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી. • પછી - ચંદ્ર અને સૂર્ય ઉગમન પવિભક્તિ, ઉગમ-અનુગમન પવિભક્તિ નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી. - પછી - ચંદ્રાગમન, સુર્યાગમન, આગમનાગમન પવિભક્તિ નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી. - પછી - ચંદ્રાવરણ, સૂર્યાવરણ વિભક્તિ નૃત્યવિધિ દેખાડી.
• પછી ચંદ અને સૂર્ય અસ્તમન વિધિ, અમન-આસમાન પ્રવિભક્તિ નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી. - પછી ચંદ્રમંડલ, સૂર્યમંડલ વિભક્તિ, નાગયા-ભૂત-રાક્ષસ-મહોરણ-ગંધર્વ મંડલ પ્રવિભક્તિ નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી. - પછી વૃષભ અને સીહ લલિત યુwાંત, હાથી-ઘોડા વિલંબિત, મત્ત હાથીઘોડા વિલંબિત અને કુલ વિલંબીત નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી.
- પછી સાગર, નાગર, સાગરનાગર પવિભક્તિ નામે નૃત્ય વિધિ દેખાડી. - પછી નંદા, ચંપા, નંદચંખ પવિભક્તિ નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી - પછી મસ્જડ, મકરંડ, ારા, મારા અને મસ્જડ-મકરંડારા-મારા પ્રવિભકિત નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી.
• પછી આકાર, છ આકર, T આકાર, આ આકાર, આકાર અને -g-T--૪ આકાર પવિભક્તિ નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી. • એ પ્રમાણે કાર વM, zકાર વગ, તકાર વગ, પકાર વર્ષ પ્રતિભક્તિ નામક દિવ્ય નૃત્યવિધિ દેખાડી.