Book Title: Syadvad Ane Sarvagnata
Author(s): Prabhudas Bechardas Parekh
Publisher: Shrutratnakar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022550/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda ane sarvajJatA 'pativarya prabhudAsa becaradAsa pArekha prakAzaka zrataratnAkara zAradAbena cimanalAla eNjyukezanala risarca senTara 'darzana", rANakapura sosAyaTI sAme, zAhIbAga, amadAvAda-380 004. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda ane sarvajJatA paMDitavarya prabhudAsa becaradAsa pArekha prakAzaka zrataratnAkara zAradAbena cimanalAla ejyukezanala risarca senTara "darzana", rANakapura sosAyaTI sAme, zAhIbAga, amadAvAda-380 004. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda ane sarvazatA ("jaina satya prakAza" aMka 7mAM upasthI). lekhaka : paMDitavarya prabhudAsa becaradAsa pArekha dvitIya AvRtti : saMvata 2061 prakAzaka zrataratnAkara zAradAbena cimanalAla ejyukezanala risarca senTara "darzana", rANakapura sosAyaTI sAme, zAhIbAga, amadAvAda-380 04. - prAptisthAna paM. prabhudAsa becaradAsa pArekha memoriyala phAunDezana 3, lakSmI nivAsa, pAI nagara, esa. vI. pI. roDa, borIvalI (pazcima), muMbaI-400 092. kiMmata rUA. 30-00 muka : navaprabhAta prinTiMga presa ghIkAMTA roDa, amadAvAda. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA saMpUrNatAnI sarvoccatAe birAjamAna tattvajJAna ke tattvadarzana ke dharma eTale jainadharma. syAdvAda e dharmanuM eka ati mahattvapUrNa aMga. e dharma-zAsananA sthApanArA 24 tIrthaMkaronI sarvajJatA-jJAna; te jJAna, darzana ane cAritranI triveNInuM eka uttama pAsuM. A syAdvAda ane sarvajJatAnI sAme AjanAM vijJAna, zodhakhoLo, vikAsa, 'jamAno' sudhArAvAda, Adhunika zikSaNa, jIvana-vyavasthAo, siddhAMtonI kahevAtI vidvattApUrNa samIkSA ityAdi to eTalAM vAmaNAM che ke meru parvata ane eka rajakaNanI sarakhAmaNIno 'raziyo" paNa vadhAre paDato lAge. khristIdharmanI carca saMsthA dvArA ghaDavAmAM AveluM ane pazcimanAM rASTro dvArA amalamAM mUkavAmAM AveluM vinAzanuM kAvataruM chellAM 500 varSathI vidhvaMsa varasAvI rahyuM che. te kAvatarAnA mULane pArakhI tenI sAme sahune sAvadha karanArA paMDitavarya prabhudAsa becaradAsa pArekhe khUba UMDANathI ane khUba vipulatAthI lekhana karyuM che. koIka najUmI jema potAnA kAcanA goLAmAM bhUta, vartamAna ane bhaviSya spaSTatAthI jue te rIte Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDitajIe A kAvatarAne bhedyuM che ane tenA cAra tabakkAone pichANyA che. te tabakkAo eTale rAjakIya vilInIkaraNa, sAmAjika vilInIkaraNa, Arthika vilInIkaraNa ane dhArmika vilInIkaraNa. bhAratanA saMdarbhamAM traNa tabakkao to pUrA thayA. prajAvatsala rAjAonI rAjayavyavasthA gaI ane AjanI rAkSasI lokazAhI rAjyavyavasthA kAyama thaI gaI. sAmAjika vyavasthAnuM mALakhuM tUTyuM ane eka vakhatanI vyavasthita sukhI ane saMtoSI jIvana jIvatI prajA varNasaMkara pazuonA ToLA jevuM jIvana jIvavA bAdhya thaI gaI. Arthika vyavasthAo tuTI ane vaizvIkaraNa ane udArIkaraNanA yugamAM geTa ane kaMDela karAronI nAgacUDamAM bhIMsAIne prajA bekArI, garIbI, bhUkhamarAnI khAImAM dhakelAI cUkI che. have vAro che prajAnA zvAsocchavAsa samI tenA sAMskRtika astitvanI jIvAdorI jevI dharmavyavasthAne khoravavAno. A tabakko paNa prathama vizvadharmapariSada bharAI (1893mAM) tyArathI cAlu ja che. 100 varSanA gALAmAM dharmakSetre je dhovANa karavAmAM AvyuM che tenI kalpanA paNa cAre taraphathI astitva sAmenAM AkramaNothI gherAyelA sAmAnya mAnavIne AvavI muzkela che. bhAratanA jAhera jIvanamAMthI dharmane hAMkI kADhI 'sekyulara sTeTa'nuM kAyadA (baMdhAraNa) dvArA nirmANa, dharmanI mahAsattAnI sadaMtara avahelanA, dhArmika bhAvanAnI jAhera ThekaDI, dharmanA mArgamAM eka pachI eka umerAtA aMtarAyo vagere; A badhuM eka niyojita yojanA mujaba cAlI rahyuM che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sthiti sAme paMDitajIe emanA eka vistRta nibaMdhamAM cheka 1936 ke 1939mAM samAjane cetavyo hato. te nibaMdha eTale ja "syAdvAda ane sarvajJatA". AjathI lagabhaga 65 varSa pUrve lakhAyela A lekha prathama "jaina satya prakAzanA aMka 7mAM chapAyo ane tyAra bAda zrI jaina zreyaskara maMDaLa-mahesANA dvArA sane 1938mAM prakAzita "gUrjara sAhitya saMgraha-bhAga ra"mAM teno samAveza karavAmAM Avyo. mahopAdhyAyanyAyavizArada nyAyAcArya zrImad yazovijayajI mahArAja sAheba dvArA viracita "dravya-guNa-paryAya"nA rAsano saMgraha je graMthamAM che te ja graMthamAM paMDitajIno A lekha paNa sthAna pAmyo, te ja sUcaka che ke A lekha keTalo mahattvapUrNa che. hAlamAM dharma paranAM AkramaNonI tIvratA je rIte vadhI rahI che, khristI dharmanI dharmAtaraNanI kriyA je vega dharI rahI che, bhAratanA mULa dharmane naSTa karavAnAM je parokSa pagalAM levAI rahyAM che-te badhuM jotAM 65 varSo pUrve paMDitajIe je lakhyuM te AjanA divasa ane ghaDI mATe lakhyuM tevuM phalita thAya che; ane tethI e nibaMdhane punaH prakAzita karI sujJa vAcakonA hAthamAM mUkIe chIe, jethI bIjuM kaMI nahIM to chevaTe darekanA potAnA vyaktigata jIvanamAM dharma tenA mULa svarUpamAM TakI zake. eka zAzvata satya che je dharmane TakAvaze, dharma tene TakAvaze. tethI dharmane TakAvavA mATe nahIM to paNa pote TakI rahevA mATenA puruSArthamAM A nibaMdha mArgadarzaka banI raheze to paMDitajIno prayatna sArtha banaze. - prakAzaka Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) syAdvAda ane sarvazatA jainadarzana bahu ja UMcI koTinuM darzana che. AnAM mukhya tattvo vijJAna-zAstra (sAyansa-Science)nA AdhAra u52 racAyelAM che. A mAruM kevaLa anumAna ja nathI, paNa mAro saMpUrNa anubhava paNa che. jema jema padArthavijJAna AgaLa vadhatuM jAya che, tema tema jainadharmanA siddhAMto paNa siddha thatA jAya che." svargastha DaoN. ela. pI. TesITerI (iTAlI) jainadharma eka vaijJAnika dharma che." -darabArI lAlajI upara jaNAvelA banneya jainadharmanA abhyAsIonA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya karatAM jainadharmanA eka abhyAsI tarIke mAro abhiprAya kaMIka judo paDe che. te A lekhamAM vidvAno samakSa namratApUrvaka rajU karavA rajA lauM chuM. jainadharmane eka sAmAnya AcAravicAravALo dharma mAnI laI, jeo tene jagatano eka amUlya vAraso nathI samajatA, teone te banneya lekhako samajAvavA mAge che ke, "jainadharma eka sAmAnya vastu nathI, paraMtu tenuM caNatara vijJAnanA vicAro upara racAyeluM che." paraMtu A svarUpa paNa kharI rIte jainadharma mATe nyUnoktivALuM jaNAya che. jainadharma mAtra vijJAnazAstrasiddha che ane eTalA pUrato ja mAtra vaijJAnika dharma che, evuM nathI paNa "tattvajJAnazAstrasiddha che, tattvajJAnamaya che." tattvajJAna zabda ane vijJAna zabda : nIce pramANe judA judA arthamAM pracalita che. eTale banneyamAM artha bheda che te nIce pramANe- vijJAna zabdano artha koI paNa eka sAyansa-koI paNa eka viSayanuM paddhatisara zAstra, evo thAya che. dAkhalA tarIke : yaMtravijJAna, zabdavijJAna, bhUmitivijJAna, bhUstaravijJAna, bhUtalavijJAna, bhUgarbhavijJAna, khagoLavijJAna, sutArIzilpa vijJAna, bAMdhakAmazilpavijJAna, citravijJAna, Arogya vijJAna, pramANavijJAna, mAnavijJAna, adhyAtmavijJAna vagere nAnAM moTAM vijJAnonuM eka moTuM lisTa thavA jAya, paraMtu AmAM dareka vijJAna mukhyapaNe svataMtra hoya che ane evAM saMkhyAbaMdha vijJAna jagatamAM hoya che. , Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajJAna to jagatamAM eka ja hoI zake, kema ke tattvajJAnano viSaya ja eTalo bahoLo che, ke je AkhA vizva upara pharI vaLe che. tattvajJAna jagatanAM sarva vijJAnono paraspara saMbaMdha, samanvaya ane gauNa mukhya bhAvanuM pratipAdana kare che. saMpUrNa vizvadarzananuM nAma tattvajJAna (philosophI-Philosophy) che. A uparathI samajI zakAze ke tattvajJAna ane vijJAnamAM moTo taphAvata che. tattvajJAna vyApaka che ane lAkho vijJAno tenA peTamAM samAya che. - hAlanA saMzodhako aneka vijJAnonI zodho calAvI rahyA che ane darekamAM dararoja navuM navuM zodhyAnI jAherAta kare che, chatAM eTaluM to kahe ja che ke, "haju koI paNa vijJAna pUruM zodhI zakAyuM nathI. darekamAM navI zodha thAya che ke jUnI zodha khoTI paDe che athavA keTalIka jUnI zodha vadhAre spaSTa paNa thAya che. paraMtu darekano cheDo AvI gayo che, ema samajavAnuM nathI, haju pAzerAmAM pahelAM pUNI kaMtAI che. zodhAyuM mAnIe chIe, tenA karatAM kaMIka gaNuM haju aNazodhyuM rahyuM che." A uparathI ApaNe ema to samajI zakIzuM ja ke, jyAre eka paNa vijJAna saMpUrNa zodhAyuM nathI, tyAre saMpUrNa vijJAno zodhavAnI to vAta ja zI? ane jyAre saMpUrNa vijJAno zodhAyAM nathI, to tattvajJAna zodhAyAnI to vAta ja zI ? ane jyAre tattvajJAnanA saMzodhananI vAta paNa thaI zakatI nathI, to pachI jagata mATe abAdhya sAMgopAMga ane zuddha : jIvanamArga zodhI ApavAnI to vAta ja kyAM rahI ? Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM "kAnTa" vagere philasUpho e tattvajJAnanA abhyAsanI pAThazALAmAM pATI upara dhULa ja nAMkhI che, ema kahevuM paDaze ane bIjA paNa aneka Adhunika vidvAno e dizAmAM prayatno karI rahyA che. prAcIna kALanAM darzano ane dharma tarapha joIzuM, to te paNa badhAM vaijJAnika dharmo jaNAze. AgaLanI bhUmikA upara koI caDelAM jaNAtAM nathI. eTaluM kharuM keTalAka dharma sAmAnya bhUmikA karatAM uparanI bhUmikA upara haze, tyAre keTalAka eka karatAM vadhu vijJAnonA pAyA upara racAyelA mAlUma paDaze. dA. ta. vedAMta, "jagatamAM kevaLa ekaluM brahma che-jagata mAtra brahmamaya ja che", ema kahIne jagatana. ekIkaraNanuM vijJAna pUruM pADe che, tyAre vaizeSikadarzana vagere pRthakkaraNa samajAve che. nyAyadarzana pramANazAsanuM vijJAna samajAve che. tyAre mImAMsako zapramANanA vijJAnane daDha kare che. sAMkhya prakRti ane puruSamAM jagatane vaheMce che ane yogadarzana yogavidyAnuM vijJAna pUruM pADe che. bauddhadarzana jagatanI anityatA ane vairAgyabhAvanAnuM vijJAna pUruM pADe che. tyAre vedAMta mAtra jagata nitya ja che, ema kahIne nityatAnuM vijJAna pUruM pADe che. chaMda avestA mana-vacanakAyAnI pavitratA upara bhAra mUke che. tyAre khristI dharma sahanazIlatA ane paraduHkhabhaMjana paropakAranI nItinuM mAtra jJAna Ape che. kurAnezarIpha zraddhA ane makkamatA daDha kare che. cANakayanuM arthazAsa, carakanuM ArogyazAsa, pANininuM vyAkaraNazAsa, mammaTanuM kAvyaprakAza, bharatanuM Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATyazAstra, vizvakarmAnuM zilpazAstra vagere paNa judAM judAM vijJAno ja che, e to spaSTa ja dekhAya che. eka vijJAnane bIjA vijJAnano keTaloka AdhAra hoya che. eka vijJAna sAthe bIjuM vijJAna amuka jAtano thoDo ghaNo saMbaMdha dharAvatuM hoya che. eka vijJAnanAM peTA vijJAno ghaNAM hoya che ane eka mukhya vijJAna paNa bIjA koI moTA vijJAnanuM peTA vijJAna hoya che. paraMtu jagatamAM koI paNa evo dharma evuM darzana ke evI zodha nathI ke je tattvajJAnarUpe hoya. A jagatamAM tattvajJAna tarIke koI paNa darzana hoya, to te kevaLa jainadarzana che. eTale ke jagatamAM saMbhavita sarva vijJAnonA samanvayamaya je tattvajJAna che, te jinoe batAvyuM che, mATe jaina tattvajJAna kahevAya che. jaina zabda kADhI nAMkhIe to paNa te tattvajJAna ja che, te ja tattvajJAna che, te sivAya koI kALe bIjuM tattvajJAna saMbhavI zakyuM nathI. saMbhavI zakatuM nathI, saMbhavI zakaze nahi. Adhunika vaijJAnikonI to zakti bahAranuM ja e kAma che ane tene saMpUrNa karatAM keTalo vakhata jAya, te kahI zakAya tema che ja nahi, mATe koIthI hAlamAM saMpUrNa zodhI zakAya tema che ja nahIM, kema ke koI paNa dunyavI sAdhano saMpUrNa zodhane mATe-- haMmezane mATe apUrNa ja che. A bAbatanI sAbitI mATe nIcenI vicArasaraNI upayogI thaze. Aje sarva vidvadumaMDaLamAM e to prasiddha che ke, jainono 5 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMta syAdvAdache. syAdvAda eTale zuM? A jagatamAM evuM aTapaTuM che ke te kevuM che te saMpUrNapaNe kahevuM muzkale che, eTaluM ja nahi paNa azakya che. upaniSadUkAro paNa ti neti kahIne jagatanuM nirUpaNa azakya che-ema kahe che. jaino paNa ema ja mAne che chatAM te eTaluM to kahe ja che ke jagatanuM saMpUrNa svarUpa kahevAne mATe azakaya ja che, chatAM keTaluMka svarUpa ApaNe sau bolIe chIe, mATe teno svAdvAda thaI zake che. syAdvAda eTale kathaMcidvAda. sAme pakSe kathaMciavAda rahe che. arthAt, jagata sAduM vaktavya che ane syAd avyaktavya che. jagata sarva vijJAnamaya kevI rIte che, te jANavAmAM AvavA chatAM syAd kathaMci) vAda kahI zakAya che. je kAMI bolAya che, tenA sivAya paNa e vastu vize bIjuM kAMIka hoya che kharuM, paNa bolAtuM nathI athavA e bolAtuM hoya te vakhate paNa prathamanuM je bolAyeluM che te paNa e vakhate bolI zakAtuM nathI. tethI A jagatano syAthI ja vAda thaI zake che. syAd vinA vAda thaI zakato nathI, bolI zakAtuM nathI. A rIte jainadarzanamAM jagatanuM nirUpaNa syAthI karavAmAM AvyuM che, te paNa ghaNuM ja vividha che. ekIkaraNanI daSTithI, pRthakkaraNanI dRSTithI, vizeSa, nitya, anitya, eka, aneka, bheda, abheda, sata, asatu, vagere dRSTibiMduothI e uparAMta eka rIte, be rIte, traNa rIte, cAra rIte, pAMca rIte, che rIte, sAta rIte, ATha rIte, nava rIte, ema aneka rIte jagata samajAvyuM che ane te dareka rItamAM paraspara eka bIjI paddhatine gauNamukhya bhAva Apelo che. uparAMta caitanya vijJAna, prANI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAna, paramANu vijJAna, bhUtala, bhUstara vagere vijJAno, rAnIti, zilpa, jyotiSa, gaNita, zabdazAstra, yoga, vagere lAkho vijJAno batAvyAM che. teno paraspara saMbaMdha batAvI, jIvanamAM upayoga ane tattvajJAnamAM samanvaya batAvelo che. mATe bahu ja sArI rIte abhyAsa karanArane A darzana tattvajJAna darzana ja lAgaze, jyAre bIjuM koI paNa darzana jJAnanA saMgrahe vijJAnarUpa bhAsaze. vedAMta eTale vedono sAra, paNa vedo tattvajJAnamaya nathI. mImAMsako paNa mAtra "vicArako ja che, arthAt sAMgopAMga tattva prApta karI zakyA nathI'" vagere. jainonA nayo te te vijJAnanA abhiprAyo vyakta kare che ane jainonuM pramANa tattvajJAna dRSTino abhiprAya vyakta kare che. bIjAnI pramANa vyavasthA karatAM jainonI pramANa vyavasthA A rIte judI paDe che. A uparathI jotAM vedAMtadarzana, nyAyadarzana vagere darzana zabdo nayadRSTithI ekAda be ke tethI vadhAre vijJAno sUcave che. tyAre syAdvAda zabda tattvajJAna sUcave che. syAdvAda zabdano prayoga tattvajJAnanI dRSTithI che ane te dRSTithI ja prayoga thaI zake, mATe syAdvAda zabdano prayoga ja tattvajJAnapaNuM sUcave che. e zabda tattvajJAnazAstrano pAribhASika zabda che. tattvajJAnazAstramAM ja nayasaMbaMdhI vicAra hoI zake. bIjA darzano to eka eka nayarUpa jache, eTale temanAmAM nayasaMbaMdhI vicAra na hoya, e svAbhAvika che. teonA pramANanI vyAkhyAo paNa ekadezIya ja hoya che. A uparathI judAM judAM vijJAnonA jJAtAo sarvajJa na Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoI zake, e dekhItuM ja che ane jyAM sudhI jainadarzanane paNa vaijJAnika mAnIe tyAM sudhI tenA pratipAdaka sarvajJa hoI ja zake ema kahevuM vadhAre paDatuM che. thIarIo-(Theory)no jJAtA potAnA vijJAna viSe thIarI(Theory)thI sUkSma hakIkato samajAvI zake kharo, paNa eTalA pUrato tene sarvajJa kahI na zakAya. alabatta, mAna ApavA mATe AlaMkArika bhASAmAM tene upamAthI sarvajJa kahevAmAM vAMdho nathI. jema ke bhA sarvajJa, kapila sarvajJa, vagere ane eTalI vAta sAcI paNa kharI ke potAnA viSayanA bIjA badhA vidvAno karatAM teo vadhAre sarva jANanArA, mATe sarvajJa kharA. paraMtu tattvajJAnanA syAdvAdanuM nirUpaNa saMpUrNa sarvajJa vinA thaI ja na zake. jo jainadarzanane vaijJAnikadarzanane badale tattvajJAna darzana mAnIe to tenA batAvanArA sarvajJa sivAya saMbhavI zake ja nahIM. sarvavijJAno dhyAnamAM Ave, tenA saMbaMdho dhyAnamAM Ave ane te uparathI jIvanamArga samajAya, tyAre tattvajJAnanuM saMpUrNa pratipAdana karI zakAya. eTale sarva vijJAnonA ane tattvajJAnanA jJAtA te ja sarvajJa. eTale kAM to jagatamAM syAdvAda nathI, aneka vijJAno nathI, tattvajJAna nathI ane sarvajJa paNa nathI ane jo lAkho karoDo vijJAno hoya ane te sarvano samanvaya karanAruM tattvajJAna zAstra hoya ane te syAdvAdathI gocara karAvanAra paNa hoya, to avazya jagatamAM sarvajJa saMbhavI zake che. eTale ke, tattvajJAnane jANanArA sivAyanA mAtra vaijJAniko sarvajJa na ja hoI zake. sarvajJa hoya te ja tattvajJAnI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoI zake athavA to tattvajJAnI hoya te sarvajJa hoya ja ane tethI huM mAnuM chuM ke jainadarzana tattvajJAnamaya che, kevaLa vijJAnamaya nathI. A ja vAta AcArya mahArAja zrIharibhadrasUri paNa kahe dRSTazAstrA'viruddhArthaM sarvasattvasukhAvaham / mItaM gabhIramAhlAdivAkyaM yasya, sa sarvavid // 1 // evaM bhUtaM tu yad vAkyaM jainameva, tataH sa vai / sarvo, nAca, tivya thatA vacaiva mate parA pakSapAto na me vIre, dveSo na kapilAdiSu / yumidviva yastha, tasya, vArya: paHi rUA. jenuM vAkya jagata ane zAstra (thIarIo Theory) karAtAM viruddha artha na samajAvatuM hoya, sarva prANIone hitakara hoya, mApasara hoya, gaMbhIra ane AnaMdadAyaka hoya, te sarvajJa samajavo. (1) evA prakAranuM je vAkya, te to kevaLa jaina vAkya ja che : tethI te ja sarvajJa che, bIjA koI sarvajJa hoI zake nahIM. A vAta syAdvAdanI uktithI ja sAbita karI zakAya che. (2) mane mahAvIra upara pakSapAta nathI ane kapila vagere upara dveSa nathI. chatAM eTaluM to kharuM ja che ke-jenI vAta yuktiyukta hoya, teno to svIkAra karavo ja paDe ne ? (3). syAdvAdane Aje kharA arthamAM samajavo e syAdvAdanI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelI pUjA che. temaja "jema jema Adhunika vijJAna khIlatuM jAya che, tema tema jaina siddhAMto sAbita thatA jAya che," te paNa ardha satya ke khoTuM che. kema ke eka nakkI thaI gayelI bAbatane pharIthI zodhavA mATe zakti, dhana ane samayano vyaya karavo e jagatane satyathI vaMcita rAkhe che. eTale ke jagatamAM keTaluM nukasAna thAya che, e dekhItuM ja che. eTale hAlanI zodhothI jaina siddhAMtanAM keTalAMka tattvo sAbita thatAM hoya, teTalA uparathI jainadarzananuM tattvajJAnadarzananuM mAna sacavAtuM nathI. mI. TesITerIe vAkyo uccArIne jainone paNa hAlanA vijJAnanI khilavaNImAM sAmela karavAnI yukti vApare che, "potAnA zAstranA siddhAMto sAbita karavAnI lAlacathI paNa jo teo AkarSAya, to hAlanA vijJAnane sAro Teko maLe," e AzayathI jainadarzananA vakhANa kare che, bAkI temAM kazI khAsa vizeSatA nathI ane evA vakhANathI bhoLavAvAnuM ye nathI. jagata mithyA prayAsa choDIne e "siddhamatane vaLagIne AgaLa cAlavuM tene badale AjanI yuropIya duniyA bhAMgaphoDamAM paDelI che ane tattvajJAnadarzanane vaLagelAone paNa vijJAnanI AkarSaka ane uttejaka vAto karIne tattvajJAna ane tene anusaratA yogya jIvone Arya jIvanathI dUra kare che. 1. siddha mopayayo pAma nimaNa 1 - puvavavavasUtra he loko ! siddhi-cokkasa tarIke sAbita thaI cUkelA zrI jinamatane prayatnapUrvaka namo. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) Adhunika vijJAna ane jaina tattvajJAnanI abAdhyatA jaina zAstromAM cha dravyo ane tenA svabhAva, guNo vagere je varNavyA che, te traNa kALane mATe ekasarakhA ja hoya che, temAM kadI pheraphAra thaI zakato nathI. cha dravyamAMnA jIva ane pudgala dravya e be dravyonAM kAryo dareka mANaso potAnA anubhavamAM laI zake che. bIjAM cAra dravyonI asara ekAeka sAmAnya mANasanA khyAlamAM AvI zake tema nathI. pudgala dravyanAM aneka pariNAmo ane e cetanazaktinAM aneka kAryo sau samajI zake che. cetanAzaktinI vividhatA vize to hAlanuM vijJAna lagabhaga aMdhArAmAM AthaDe che. vividha prANIo uparathI potAnI 11 . Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANIvidyA temaNe utpanna karI che ane tenA uparathI iMdriyavijJAnazAstra paNa utpanna karyuM che tathA mAnasazAstranA paNa aneka prayogonI noMdho rAkhavA mAMDI che. e badhAnI pAchaLa rahelI caitanya nAmanI vyApaka zakti zuM che teno patto haju lAgelo ja nathI tyAre caitanya ane tenA adhiSThAnarUpa AtmA tathA tenAM kAryonA vizALa vaividhya vize graMthonA graMtho jainadarzanamAM bharyA che ane te paNa mAtra chUTaka noMdharUpe nathI, paraMtu zAstrIya paddhati upara racAyela yogya paddhatisara tenuM vistRta-ativastRta varNana che. anubhavagamya, ativipula dhana hoya to prayogagamya ane buddhigamya karI zakAya tevuM paNa varNana che. pudgaladravya vize hAlanuM vijJAna ghaNuM AgaLa vadhyuM hoya ema kahevAmAM Ave che, paraMtu Adhunika vijJAnanA itihAsanA lekhako ja tene "pAzerAmAM pahelI pUNI" kahIne tenI atyalpatA jaNAve che ane vAta paNa kharI che ke te kSetra paNa eTaluM badhuM vizALa che ke teno pAra sAmAnya buddhithI karoDo varSa pachI paNa mAnavajAta lAvI zake ema nathI ja.. jainadarzanamAM pudgala dravyanA pAMca varNo H be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza vagere paramANu ane skandagata pariNAmo tathA cha prakAranA zabdo traNa prakArano baMdha, be prakAranuM saumya, be prakAranuM sthaulya aneka prakAranI AkRtio, pAMca prakArano bheda, aMdhakAra, chAyA, Atapa ane udyota vagere skandhagata pariNAmo batAvelAM che. pugalamAMthI zarIra baMdhAya che. bhASA, mana ane 12 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvAsocchavAsamAM pudgala dravyo upayogI che. jIvana-maraNa, sukha-duHkha paNa tene lIdhe thAya che. A kahyA pachI te darekanA eTalA badhA peTA bhedo samajAve che ke, jyAM ApaNI buddhi kAma ja na kare. dA. ta. pAMca varNa eTale raMga to samajayA. have koI paNa eka lAla vagere raMga laIe. teno eka nAnAmAM nAno aMza, te varNapariccheda kahevAya. evA amuka raMganA paricchedo bhegA thAya, tyAre eka vargaNA gaNAya ane evI anaMta vargaNAno eka raMgaspardhaka thAya, evA varNaspardhako jagatamAM amuka saMkhyAmAM kula che. vyavahAramAM teno vicAra jainazAstrakAro A pramANe kare che. jagatamAM jeTalI lAla cIjo hoya, tene ekaThI karo. lAkho karoDo balka anaMta evI lAla cIjo ApaNane maLI zakaze. dareka cIjo eka lAla raMganI ja gaNavAnI. paraMtu te darekano lAla raMga paNa eka sarakho hoya ja nahIM. koIkamAM ghero lAla haze, koImAM sAmAnya lAla haze, koImAM khUlato lAla haze, koImAM jhAMkho lAla haze. tenuM kAraNa zuM? tenuM kAraNa eTaluM ja ke lAla varNanA spardhakonI saMkhyA ochIvattI che. jemAM lAla varNanA ochA spardhako hoya, temAM lAlAzanI kamI hoya ane vadhu spardhako hoya, temAM lAlAza vadhAre hoya. e ja pramANe gaMdha vagere vize paNa samajI zakAya. Ama karavAthI, jagatamAMnI traNeya kALanI tamAma lAlAzanuM mApa ane ochAvattApaNAnuM zAstrIya dhoraNa nakkI karI ApyuM. zuM bAkI rahe che, ke jene zodhavA judI mahenata karavI paDe ? hAlanuM vijJAna A pramANe potAnI svataMtra zaktithI 13. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMgopAMga traNeya kALanA raMganuM to mApa ApI zakaze ja nahIM. A pramANe ja bAkInAM bIjAM badhAM pudgalanA pariNAmo vize samajavuM. saMsthAna vize-goLamaToLa, prataragoLa, samacorasa, ghanacorasa, trikoNa vagere AkRtionI zarUAta, paramANune biMdu tarIke rAkhIne paramANunI vRddhithI eTalA badhA asaMkhya prakAra pADI batAvyA che ke jagatamAMnI koI paNa AkRti tenI bahAra rahI zakatI nathI. tamAma saMbhavita AkRtiono temAM samAveza thaI jAya che. have bIcArA Adhunika bhUmiti zAstrano tenI AgaLa zo hisAba ? yathAyogya yojelAM sthAna, pathArI, bhojana vagere sAmagrI jIvanakara ane AyuSkara rahe che, ane e badhAM viparIta hoya tathA jhera, zatru, agni vigerethI maraNa nIpaje che. iSTa varNAdi sukha Ape che ane aniSTa duHkha Ape che. A dareka vize eTalAM badhAM vigatavAra zAstrIya varNano che ke, jemAM kAMI paNa bAkI rahevA pAmatuM nathI. 52mANuo bhegA kema thAya che ? chUTA kema paDe che ? eka paramANumAM anaMta zaktio kevI rIte che ? tenuM varNana 28 varga vargaNAo, grAhya-agrAhya vargaNAo, acitta mahAskandho, pariNAmo, jenI judI-judI anaMta asaro cetana sAthenA saMbaMdhothI pudgalo upara thatA navAM navAM pariNAmo-A badhAMnuM zAstrIya varNana eTaluM badhuM vistArapUrvaka, paddhatisara, sUkSma vicArathI bhareluM, jainazAstromAM che ke je jagatanA koI paNa 14 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthamAM nathI. koI paNa vaijJAnika zodhI zake tema nathI. temAM AjanI ilekTrikasiTI, reDiyama, Telivijhana, phonogrApha vagerenAM tattvono kyAMkano kyAMka samAveza thaI jAya che. koI bAbatamAM saMjJAbheda, nAmabheda, vyAkhyAbheda, upayogI jaNAya, teTalA uparathI tenI zAstrIya vyavasthAne kSati AvatI nathI. vakhata jatAM hAlanuM vijJAna paNa evA ghaNA bhedomAMthI para thaI ghaNI bAbatamAM ekamata thatuM jAya che. prAcIna graMthomAM moTA moTA siddhAMto-vaijJAnika nirNayo, ghaNA ja TUMkANamAM ane sUtrAtmaka rIte lakhelA hoya che. tyAre hAlanAM pustakomAM eka sUtra jeTalI vAtane mATe moTuM cALIzapacAsa rUpiyAnuM vaoNlyuma hoya che, evAM sUtrAtmaka vAkyonA paNa jyAM saMkhyAbaMdha phakarAothI vastuonuM varNana kareluM che, temAM keTalI badhI bAbato samAtI haze? jarUrI nakazA, jarUrI citro, jarUrI samajanAM dRSTAnto paNa temAM saMkhyAbaMdha hoya che. vAMcyA vinA, vicAryA vinA, tulanA karyA vinA, samajyA vinA, "AvuM kaMI che ja nahIM" evuM bolatA, mAtra hAlanA vijJAna para phidA thatA A dezanA yuvAnone joIne bahu ja glAni thaI Ave che ke "are ! bIcArA potAnA gharanI vastu samajyA vinA bIjI tuccha vastu upara kevA mugdha banI gayA che"? bALaka jema mAtra caLakatA ramakaDA upara rAjI rAjI thAya ane UMca-nIMcu thAya, temAM uMmara lAyakane mAtra hAsyavinoda sivAya kaMI paNa na jaNAya. ahIM to hAsyavinodano paNa avakAza nathI. kAraNa ke potAnA baMdhuono buddhibhraMza thavAthI teo avaLe mArge dorAI 15 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaI potAnuM hita bagADe che, tenI glAni thAya che. bhAratanA jaina, bauddhagraMtha vaidika tathA bIjA chUTaka sAhityamAM varNavAyela vijJAnano ja barAbara khyAla karI le, tene pachI Adhunika vijJAna tarapha jarA paNa Azcarya rahetuM ja nathI. bAkI to kArIgaronI karAmato aneka hoya, te kAMI vaijJAnika siddhAMto gaNAtA nathI. elyuminiyamano, kolasAno, vIjaLIno hajAra hajAra rIte upayoga, e to kArIgaranI karAmata che. dhana, saMpatti, anukULa sAdhanothI kArIgaro jevI dhAre tevI karAmato batAvI zake che. emAM vaijJAnika AviSkAra zo? chApAMmAM roja navA navA akhatarA, prayogo, camatkArika varNano vAMcavA chatAM amArA dila upara tethI leza mAtra paNa Azcarya thatuM nathI. paraMtu e ja vAtone jyAre jJAnIonAM vacanomAM bhavya svarUpe joIe chIe, tyAre jarUra Azcarya thAya che ane evA mahAjJAnIo tarapha pUjya bhAva paNa jarUra thAya che. keTalAka loko jaina bhaugolika padArtho, prANIonAM AyuSyo ane UMcAIo uparathI jaina tattvajJAnano upahAsa kare che. paraMtu te upahAsa karanArA samaju lokonI dRSTimAM savizeSa upasanIya che, yA to dayApAtra che. kema ke-vizvaracanA kevA prakAranI che? prANIja sRSTi kyAranI che ? vizvaracanAnA eka bhAgarUpa bhUracanA kevA prakAranI bhUtakALamAM hatI? hAla kevI che? hAthI karatAM doDhA bamaNA geMDAnI jAtanAM prANIonAM hADakAMnI zodha uparathI moTAmAM moTuM prANI kevaDuM hoI zake? dakSiNa amerikAthI mAMDIne 16 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya hiMda sudhInA ardhacandrAkAranA samudramAM dabAI gayelA dezanI zodha vagere uparathI ja nathI. jyAM sudhI te koI paNa cokkasa dhoraNa upara ja nathI. jayAM sudhI te koI paNa cokkasa dhoraNa upara na AvI zake, tyAM sudhI zAstrIya paddhatisara varNavAyelAM jaina zAstranA vidhAno kayA AdhArathI kayA mApathI khoTAM TharAvavAM? vijJAna vize prasiddha thatA judA judA lekho vAMcatAM to keTalIka eTalI badhI vicitra vAto Ave che ke zAstranI vAto mAnavAne kAMI paNa AnAkAnI karavAnI rahetI ja nathI. eka tArAnuM amuka varSe teja ahIM Ave che, eka tAro amuka karoDa varSe amuka pramANamAM ApaghAta karato jAya che. eka paramANu eka rajakaNano amuka karoDano bhAga che vagere. sArAMza ke tyAM paNa karoDo, abajo ane saMkhyAtaasaMkhyAta tathA anaMtathI vAto karavI paDe che. hAlanA vaijJAniko vize paNa uparacoTiyuM samajanArAone ahIMnAM zAstramAnAM vizALatA pratipAdaka kharAM varNano vAMcIne Azcarya thAya e svAbhAvika che. paraMtu jene banneyano ane banneyanI khUbIno khyAla hoya, teone bemAMthI ekeyamAM Azcarya thAya tema nathI. phakta ApaNI hAlanI UcharatI prajAne ApaNAM vidhAno upara je azraddhA thAya che, tenuM kAraNa zAstranA vizALa varNano nathI, hAlanA vijJAnanI zreSThatA paNa nathI, teonI manovRtti paNa nathI. paraMtu, kAraNa mAtra eka ja che ke-zikSaNa saMsthAomAM vartamAnapatromAM ane jAhera sabhAomAM ahIMnA jJAna-vicAra 17. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarapha aNagamo utpanna karavAnI ane tyAMnA vijJAna tarapha AkarSaNa utpanna karavAnI yuktiyukta khUbI bharelI gupta ke pragaTa, sAkSAt ke paraMparAe avazya goThavaNa hoya che. e goThavaNa zALA-kaoNlejonuM zikSaNa letA yuvAno upara ajaba asara kare che, je tyAMnAM ghaTaka tattvonI kAyama taraNa kare che. temAMnA je vadhAre moTI uMmaranA ane dezasevAne nAme bahAra paDelA hoya, te ja dezanAyako. temanI ane temanA sainyarUpa yuvakonI pragatimAM vega eTale Adhunika vijJAnane vega, Adhunika vijJAnane vega eTale gaurAMgayuropIya prajAnI pragatine vega ane jagatamAMnI koI paNa prajAnI vizeSa pragati eTale koI paNa bIjI prajAonI vizeSa avanati, e teo bhUlI jAya che. yuvakone AgaLa vadhAravAnI hilacAlanuM mULa A rIte goThavAyeluM che. e sUkSma buddhithI ja samajAze. ahIM eka e prazna thaze ke bhale moghama rIte dareka padArthanuM vigatavAra varNana jainazAstromAM kareluM hoya, paraMtu teTalAthI te vyavahAropayogI na thAya. dareke dareka vastune vyavahAropayogI banAvyA vinA te badhuM nakAmuM paDe che. vaLI vyavahAropayogI vastuomAM paNa halakI jAta tathA caDiyAtI jAta hoya che. tenA karatAM paNa sArI jAtanI vastu joItI hoya, te zodhakhoLathI meLavI zakAya che. mATe zodhonI jarUra paDe che. zAstromAM batAveluM zAstrIya vijJAna vyavahAramAM upayogI thaI zakatuM nathI. 18 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A praznano javAba ApatAM pahelAM tamArI sAthe eka vAta nakkI karI laIe ke--zAstrIya vijJAnanI zodhanI to ApaNane jarUra na hatI. kema ke ApaNA zAstromAM te sAMgopAMga che. e to tame kabUla karI lyo cho. have tamArA vyavahAropayogitA mATenA praznonA javAba ApIe. e vize paNa zAstramAM bahu suMdara ullekho che. jainazAstranAM sUtronI varNana zailI evI suMdara che ke jagatamAM koIpaNa te eka cIja UtaratAmAM UtaratI kevI hoI zake ? ane caDiyAtAmAM DiyAtI kevI hoI zake ? tenuM varNana ApeluM che. dAkhalA tarIke :- zrIkalpasUtramAM-siddhArthamahArAjA nAhavA jAya che tyAre nAhavAmAM kevI kevI cIjo vApare che ? ane kevI rIte nhAya che ? tathA kevI rIte temane nhavarAvavAmAM Ave che ? tathA devonAM snAna, tIrthaMkaronAM snAna. e vAMcatAM ane teno vicAra karatAM ApaNA manamAM thAya che ke--AthI UMcI rIte nAhavAnuM jagatamAM saMbhavita nathI. A ja prakAre suMda2mAM suMdara puruSa kevo hoya, suMdaramAM suMdara strI kevI hoya, suMdaramAM suMdara zarIra kevuM hoya, suMdaramAM suMdara moDhuM kevuM hoya, suMda2mAM suMdara mahela kevo hoya, suMda2mAM suMdara citra kevuM hoya, suMda2mAM suMdara saMgIta kevuM hoya, suMdaramAM suMdara nATaka-nRtya kevuM hoya ? (dAkhalA tarIke sUryAbha devanA ja, sva-vagere akSaronA AkAranAM tathA bIjAM aneka prakAranAM nRtyanA varNananAM pAnAnAM pAnAM bharelAM che. te dareka varNananAM vyavasthita sUtro che. jemAM te te vastunuM sarvotkRSTa varNana kareluM 19 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che, tema ja halakAmAM halakI vastunA paNa varNananAM judAM sUtro hoya che. e prakAre racAyelAM sUtronA TukaDAo jyAM jarUra paDe tyAM nA kahIne joDI de che. ema karIne AkhA vizvanI ghaTanAne varNavavA sUtrAtmakatA utpanna karI lIdhI che. ema karIne sAhityamAM je khUbI dekhAya che teno vicAra ahIM nahIM karIe. paraMtu vyavahAramAM AvatA, AvI zakatA, AvI zake tevA aneka padArtho ghaNI ja bhavya bhASAmAM batAvyA che jemAMnA aneka prakAro AjanuM vijJAna paNa vAparI zakatuM nathI, vAparI zakaze paNa nahIM. eTale vyavahAru upayoga vize paNa A rIte ApaNane jainazAstromAMthI aneka prayogo maLI zake tema che. prajAno jevo deza, kALa ane sthiti, te pramANe teno te upayoga karI zake che. e vAta paNa tamArI kharI mAnI laIe, paraMtu e varNana to zAstromAM che ne? tethI raMdhAya zuM? evI cIjo koI banAvI jANatuM na hoya, koIne tyAM maLe nahIM, koI teno upayoga jANe nahIM, to zA kAmanuM? e barAbara che, paNa teno javAba ApatAM pahelAM eTaluM to tamArI pAse kabUla karAvI levuM ja paDaze ke amArA pUrva puruSonI jANa bahAra e vastuo nahotI ja. eTaluM kabUla karo, eTale tamane tamArA e praznano paNa javAba ApavA taiyAra chIe ane javAba e che ke evI vastuo meLavavAno AdhAra kArIgaro ane te te 20 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbatanA dhaMdhArthIo upara che. itihAsa pAkI sAkSI pUre che ke A dezamAM paradezIonA AvyA pahelAM dareke dareka vastuonA banAvanArA ane vecanArA duniyAnA koI paNa bhAga karatAM moTI saMkhyAmAM ane sArI kuzaLatAvALA ahIM hatA. A dezamAM rahetA prajAjanonI jarUranI dareke dareka cIjo teo banAvatA hatA. eTaluM ja nahIM paraMtu, dezAvaranA lokonI ruci anusAra teonA vaparAzanI cIjo paNa teo banAvatA hatA. kArIgaromAM caDatA UtaratA darajajAnA paNa aneka vargo hatA. eka ja dhaMdhAne lagatA sAmAnya kaLAvALA kArIgaro jema hatA, tema ja e ja dhaMdhAmAM pAraMgata ane parama niSNAta kAryakaro paNa hatA. jADA khAdInA vejA vaNanArA hatA, tyAre bIjI tarapha DhAkAnI malamala vaNanArA paNa hatA. gAmaDAMomAM pUtaLIo vALA kora cheDA nAMkhanArA hatA, tyAre bIjI bAju paToLA vaNanArA paNa hatA. ema ja sutAra, darajI, luhAra, sonI tathA bIjA aneka kArIgaro vize hatuM. jayapura, dilhI, baMgALanAM amuka zahero kArIgaro mATe prakhyAta hatA. judI-judI kArIgIrI mATe judAMjudAM khAsa mathako hatAM ane mathakarUpe sthaLo AkhA bhAratamAM aneka hatAM. e rIte prajAne vyavahAropayogI aneka cIjo maLatI hatI. jo ke A dareka cIjo prAcIna kALanAM varNana karatAM UtaratA prakAranI hatI. kAraNa mAtra prajAnI zakti uttarottara eTalI ghaTI hatI ke tenA pramANamAM kaLA ane kArIgIrImAM phera paDato gayo hato. paraMtu AjanA karatAM paradezIonA AvyA 21 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelAM ghaNI ja cIjo dareke dareka dezo karatAM uttamottama maLatI hatI. AkhI duniyA karatAM caDiyAtI vastuo hatI ane prajAjIvana paNa e cIjothI potAnI jarUriyAta pUrIne calAvI zakAya tevuM vyavasthita ane maryAdita hatuM. A bAbatamAM so saikA pahelAMno prajAjIvanano itihAsa jovAthI e vAta koIpaNane kabUla karavI paDe tema che. paradezIonA Agamana pachI teoe yuktiprayuktio karIne A vizALa dezamAM evI rIte praveza karyo ke--jethI karI ahIMnI kaLA-kArIgIrIne kadI na lAgelo asAdhAraNa phaTako paDyo. jo e phaTako paDyo na hota to, Aje paNa A AryaprajAnI kaLA-kArIgIrI ane jarUriyAtanI uttama cIjo utpanna karavAnuM kauzaLa ajoDa ja hota. paradezanA kArIgarone uttejana ApavA mATe prathama ahIMnA mAla mATe tyAM vicitra jakAtI dhoraNa goThavavAmAM AvyAM. ahIM jema jema rAjakIya lAgavaga vadhatI gaI, tema tema ahIM paNa jakAtI dhoraNa badalAvI nAMkhavAmAM AvyuM. jema jema sattA vadhI tema tema ahIMnA kArIgaro vadhu ne vadhu muzkelIomAM mUkAtA gayA. tyAMnA kArIgarone vadhu uttejanA maLatI gaI ne teo pagabhara thatA gayA. te te kArIgaro potapotAnA dhaMdhAmAM vagara harIphAIe navuM navuM zodhatA gayA ane jema jema vakarAnuM kSetra temane maLatuM gayuM, tema tema teo AgaLa ne AgaLa vadhatA gayA ane sAthe sAthe zodhakhoLone nAme ApaNI ghaNIkharI 22 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaLAonA hevAlo tyAM pUrA pADavAmAM AvatA gayA, tema tema teo AgaLa vadhatA gayA. paraMtu, ema ne ema e dezomAM paNa ekAeka mahAna karIgaro utpanna thatA gayA che, ema samajavAnuM nathI. jema sutAra, luhAra, sonI, raMgArA, citArA vagere ahIM hatA, tema ja tyAM paNa hoya ja, e svAbhAvika che. temAM paNa caDatI UtaratI hoziyArIvALA hoya, e paNa svAbhAvika che. paraMtu eTaluM cokkasa che ke teo bhAratavarSanA kArIgaro karatAM te vakhate UtaratI zaktivALA hatA. ane temane puSkaLaatipuSkaLa uttejana ApavAmAM AvyuM chatAM teo AgaLa vadhI zake tema nahotA, paraMtu rAjakIya ane bIjI lAgavaga vadhArIne ahIMnA kArIgaro upara sIdhI ke ADakataro aMkuza mUkAto gayo. pachI tyAMnA e dhaMdhArthIo pUrA joramAM AvI gayA. basa, have eka vakhata harIphAImAM AgaLa vadhI gayA pachI upara pramANe banneya taraphanA rAjakIya rakSaNane lIdhe teonI pragati khUba ja vadhI gaI. vakarA vadhatA gayA. navA navA akhatarA thatA gayA ane temAMthI vijJAna janmatuM gayuM. vijJAna mAtra vicAramAM ja vadhyuM hota ane te kArIgaro mAraphata vyavahAruM na banAvyuM hota, to te mAtra samajavA vAMcavA pUratuM ja raheta. A harIphAImAM paDelA mANasomAMnA keTalAka jema jema vadhAre buddhi calAvatA gayA, ane tenA dhyAnamAM je navA navA akhatarA AvatA gayA, tema tema teo lakhI rAkhatA gayA, tene mATe pachI rAjyoe saMsthAo sthApI ApI. evAM lakhANono Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha vadhato gayo. uttarottara zodhako thatA gayA. kArakhAnAM thayAM. ema yaMtravAda utpanna thayo. aneka dezamAM pharatA musApharo navA-navA anubhavono umero temAM karatA gayA. A hAlanA vijJAnanI utpattinuM mULa che. thoDA ghaNA prAcIna vicArakonA vicArone vizeSa puSTi ApI siddhAMta tarIke nakkI karyA eTale vijJAna UbhuM thayuM. iMglaeNnDa ane yuropanI sAmAnya buddhinI prajA bhArata ane cIna jevI saMskRtivALI moTI moTI prajAo sAthe ekale hAthe harIphAI karI zake tema hatI ja nahIM. eTale yaMtronI madada vinA teone cAle tema hatuM ja nahIM. A harIphAImAMthI utpanna thayelI yaMtravAdanI tIvra bhUkhamAMthI yaMtravAda Ubho thaI gayo ane te zAstrIya svarUpa leto cAlyo. koIpaNa tenI sAthe joDAyelI aneka vastuomAM zodhakhoLa zarU thaI. duniyAnI jANavAnI evI zAkhA nahIM hoya, ke jene jANavA mATe te gaurAMga prajAnA mANaso te vakhatathI rokAI gayela na hoya. have tame samajI zakazo, ke vijJAna ane yaMtravAda eTale yuropanI kaLA ane kArIgarone AgaLa vadhavAnuM ane A dezanI kaLA ane kArIgarone nabaLAM pADavAnuM eka sAdhana. A dezamAM 'sudhAraka' zabda dhAraNa karanAra eka varga paradezIoe ghaNA vakhatathI utpanna karelo che. te varga mAraphata te prajAo A dezamAM potAnA kArIgaronI jAherAta phelAvI zake che ane teonA mAlanA vakarAnAM kSetro ughADI zake che. e vargamAM teonI pratiSThA TakI rahe te mATe navuM navuM AkarSaka tattva mUlye 24 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya che, tema tema e varga kAyama tyAMnI kaLAnA TekAmAM Ubho rahe che, temAM koNa koNa mANaso hoya che, te samajavuM jarUranuM nathI. paNa eka saMkhyA jANye ajANye kAyama te varga tarIke TakI rahelI che ane teno virodhI varga utpanna thato jAya che, tema tema sudhAraka varga vadhArene vadhAre sAvaceta rahe che ane te harIphAImAM Ubho rahI vadhu AgaLa vadhavA tatpara rahe che. paradezI loko banneyane utteje che. sudhAraka varga jema jema jAheramAM Ave tema tema potAnA mAlano vakaro vadhe ane virodhI varga jeTalA jorathI virodha kare teTalA jorathI sudhA2ka gaNAto varga vadhu ne vadhu makkama thavA mahenata kare. basa, A be varganI harIphAI cAlyA kare. eTale paradezI ustAdo nizcitapaNe gaNatarI karIne vaccethI potAno dhaMdho vadhArye jAya. teone mAtra A be varganI harIphAI chApAM mAraphata haMmezA TakAvI rAkhavI paDe, eTale pachI beDo pAra. dAkhalA tarIke--eka vakhata sudhAraka varga evo hato ke "vilAyatI mAla joIe. asala vilAyatI joIe. nakala nahIM. basa phensI joIe. phezanebala joIe" tyAre vilAyatI mAMganArA sArA gaNAtA hatA, vilAyatI vecanArA sArA gaNAtA hatA ane vadhu paisA pedA karI zakatA hatA. vilAyatI pasaMda karanArA samaju gaNAtA hatA ane tenI vAta karanArA vidvAna ziromaNi gaNAtA hatA. A AkhuM vAtAvaraNa videzI mAlanA vakarA mATe basa hatuM. have, bhAratabhUmimAM ja paradezI mUDInAM kArakhAnAM 25 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UbhAM karI, te mAraphata AgaLa vadhavAnI yojanAne amalamAM mUkavA ahIM svadezInI bhAvanA phelAvavAmAM AvI ane paradezI bhAvanAne dhikkAravAmAM AvI. "svadezI" "svadezI"nI bUma UThI rahI. paradezIno boyakaoNTa thavA lAgyo. eTale pelA sudhAraka gaNAtA vargano upayoga svadezI hilacAlamAM karavAmAM Avyo. Aja sudhI je mAla banAvavA mATe kArakhAnAM vilAyatamAM hatAM, tevo ja mAla banAvavAnA kArakhAnAM A dezamAM karavAM. temAM paradezI mUDI, dezI kAco mAla, dezI majUrI ane paradezI zodhanAM yaMtrothI mAla utpanna karavo. paraMtu e mAlanA vakarAnuM kSetra kyAMthI kADhavuM? e mAlanuM vakarAnA kSetra UbhuM karavA svadezI hilacAlane moTA pramANamAM uttejana ApavAmAM AvyuM. eTale tyAMnI vadhI paDelI mUDIne rokavAnuM ahIM kSetra khaDuM thaI gayuM. tyAMnAM kArakhAnAonI jamIna chUTI thaI, ghaNI mUDI chUTI thaI, kAma karanArA chUTA thayA, jethI have pachI navA navA akhatarAo mATe te badhuM rokavA mATe te goThavaNa tyAM thaI zake ane UtaratA darajjAnA kArIgaro, vadhArAnI mUDI vagere ahIM rokavAnI goThavaNa paNa thaI zake, bekArInI bUma upADIne tyAMnA kArIgaro ane majUrone ahIM paNa AyAta karavAno mArga khullo ryo. dezI loko tenAM yaMtronA dhaMdhAmAM bhaLe tevI sagavaDo thaI. vyavasthita majUro maLe mATe majUra saMgho sthapAya che. moTI saMkhyAmAM sastA majUro maLe mATe strIvargane Arthika svataMtratAne nAme dezanAyako mAraphata uzkeravAmAM Ave 2 6 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jema jema A dezanI jamIna upara cAlatAM yaMtrothI utpanna thayelo mAla bajAramAM Avato jAya, tema tema svadezI kahIne prajA "meIDa Ina iMDiyA'no ghaNI ja dRSTiothI nakkI karelo mArko jotI jAya ne kharIda karatI jAya. have ahIM keTalAka kaheze ke--"tamArI A kalpanA bhUlabharelI che. kema ke dezanA AgevAnoe to zuddha svadezI mAla vAparavAnI ja bhalAmaNa karI che. ApaNA dezanA loko evA aNasamaju che ke milano mAla svadezI samajIne kharIde che." amArI kalpanA bhUlabharelI nathI. dezanA AgevAno zuddha svadezInI bhalAmaNa kare athavA temanI pAse evI bhalAmaNa karAvavAmAM Ave, to ja zuddha ke azuddha paNa koIpaNa prakAranA svadezI upara ja prajAnuM mana kendrita thAya. "motane vaLagavAmAM Ave to tAva Ave' evI ApaNI kahevata che, te ahIM barAbara lAgu paDeche. mutsaddIo dareka kAma e rIte ja kare che. arthAt "paradezathI AvatA mAlane badale ApaNe ApaNA dezamAM banato zuddha svadezI ja mAla vAparavo joIe' evI dezamAM ghoSaNA karatA jAya, tema tema eka varga vAtomAM bhaLato paNa jAya, ke (evo varga utpanna karavo paNa joIe) je sthaLe sthaLe zuddha svadezIno saMdezo pahoMcADe, paraMtu te varga paNa kApaDa sivAya koIpaNa vastu zuddha svadezI vAparato hato ja nahIM, kema ke temanI paNa jarUriyAto ane mAnasa to vilAyatI ja hatAM. mAtra temano vilAyatI lokoe A rIte upayoga karyo. pensilane badale teoe kalama vAparI nathI. moTara, relavene 27 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badale temaNe gADAno upayoga karyo nathI. bahAranAM cazmAMne badale temaNe khaMbhAtanA cazmAMno upayoga karyo ja nathI ityAdi. ane jo kadAca dezanI cIjono upayoga karyo haze, to teo dezamAM cAlatAM dezI ke paradezI mAlikInAM yaMtrothI utpanna thayelA mAlano ja karyo haze. AthI A prajAnI aMdara sahejasAja ke yaMtravAda ghUsyo hato, te vadhAre pagabhara thayo. Aje inDasTrI mATe audyogika khilavaNI mATe kAcA mAlane pAko banAvavA A dezamAM puSkaLa hilacAla cAlI rahelI che. AnA purAvA mATe sarakArI audyogika khAtAo, kAThiyAvADa audyogika pariSada vagerenA hevAlo vAMco. ahIMnA udyogo gUMgaLAvavA karelA kAyadA have kADhI nAMkhavAnA che, prajA taraphathI pariSado dvArA tevI mAMgaNIo karAvavAmAM Ave che. zuddha svadezI to mAtra nAmano zabda ja rahyo che. paradezI buddhizALIone mana zuddha svadezInI ghoSaNA iSTa hatI, temAM be hetu samAyelA hatA. "zuddha svadezInI hilacAla dezanAyakoe potAnI samajathI ane buddhithI upADelI che ane ApaNI mULa prAcIna kArIgIrInI khIlavaTa mATe che" evI prajAmAM bhramaNA phelAya ane prajA e hilacAla tarapha vizvAsa karatI thAya. dezanAyako daMDAtA jAya, lAThI khAtA jAya, jelamAM jAya, tema tema e hilacAlamAM vega Avato jAya, prajA tenA tarapha moTA pramANamAM vaLatI jAya, tema tema svadezI mATe vakarA kSetra sArA pramANamAM taiyAra thatuM jAya. paraMtu, khyAlamAM ja hatuM ke "bhale hamaNAM zuddha svadezInI bhAvanA phelAya, temAMthI 28 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe svadezI meIDa Ina IMDiyAnA mAryA upara prajAnuM mana kendrita karI daIzuM ane e bAbatanuM spaSTa bIja ApaNane naheru yojanAmAM maLaze. ' arthAt "dezanAyako vagere sudhAraka varga eTale - paradezIonA hetuo pAra pADI ApanAra paradezIoe goThavavA dhArela bhAvi kAryakramonI jAherAta phelAvanAra- teoe ja A dezamAM utpanna karela-eka varga" A vyAkhyA eTalI badhI vyApaka che ke tene jyAM lAgu pADavI haze tyAM lAgu pADI zakAze. paradezIo A dezamAM AvyA pachI anukrame prajAjIvananA aneka aMzomAM potAnA svArtho goThavye jAya che. tenI jAherAta karanAro eka varga kAyama temane maLI rahe che tenuM nAma sudhArako, dezanAyako, svayaMsevako, koMgresavAdIo, pradhAno komyunisTa, sAmyavAdI vagere judA-judA vakhate pahelAM judAM judAM nAmo che, mULa varga eka ja che. paradezI vyApAra, keLavaNI, relave, myunisipAliTInA jamAnAmAM tene Teko ApanArA eka vakhata hatA. te ja varga Aje khetI, grAmyodyoga, DerI, kaMpanIo, vizvadharma vagere progrAmo mATe pradhAno ane dezanAyakonA svarUpamAM paradezIone maLI gayo che. laMbANa bhayathI khetI, hastodyoganI khIlavaTa, keLavaNI, grAmyoddhAra vageremAM te kevI rIte madadagAra che, te atre lAgu pADI batAvI nathI. sArAMza ke-zuddha svadezI eTale "meIDa Ina iMDiyAnA mAlanI jAherAta mATenuM uttamottama sAdhana. A Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hisAbe 1. mAravADa vagere pradezanA kheDUto hAthe kAMtIne khAdI pahere che, te zuddha svadezI. 2. vilAyatI mAla zuddha paradezI. 3. dezanI milano mAla doDha zuddha paradezI. 4. ane kaoNMgresanI khAdI, te Dabala zuddha paradezI. Avo vicitra artha thAya che. A ghaNo ja vicitra koyaDo che. na samajAya tevo, na dhyAnamAM Ave tevo, na gaLe Utare tevo che. paraMtu barAbara samajAvavAmAM Ave, to samajAya tevo che ane arthazAstranA niyamothI samajyA pachI mANasa ajaba'nA sthAne acaMbita thaI jAya tevo che. (Ane spaSTa samajAvavA mATe eka svataMtra nibaMdha lakhavo joIe.) A zuddha svadezI phelAvanArA zarUAtamAM ApaNA dezanA ja AgevAno nathI. paNa temanI sAthe paradezIo che. temanA mitra tarIke temanI sAthe rahyA che, temanI sAthe A dezanA garIbonA uddhAranI vAto lAgaNIpUrvaka karI che ane chevaTe temane "reMTiyo" e ja prajAnI svataMtratAnuM hathiyAra' ThasAvyuM che ane dezanAyakanA dhyAnamAM e vAta UtaryA pachI, ThasyA pachI teo sAhebo bIjA kAmamAM paDyA che. pachI gati maLI gaI. bhAratamAM yaMtravAdano vizeSa praveza karAvavA mATe A yojanA vinA tatkALa sthitijJa teonI sAme te vakhate bIjo upAya nahoto. te samajIne ja evI bhAIbaMdhIo vadhAravAmAM AvI hatI, te have ja 30 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajAze. A bhAIbaMdhImAM ane lAgaNIbharI hilacAlamAM dInabaMdhu enyUjha, mI. polaoNka vagere-potAnA dezanA bhalA mATe asAdhAraNa prayatna karanArA ane e dezanA bAhoza sevakonA nAma laI zakAya tema che. - A carcA ATale rahevA daI have mULa viSaya upara AvIzuM. svadezI eTale "A dezanAM yaMtrothI utpanna thayela mAlano vaparAza e siddhAMta sthira thAya che. - sArAMza ke-paradezamAM dUra dUra rahelo je yaMtravAda AjasudhI A dezanA hastodyoganI prAcIna kArIgIrIne rUMdhato hato, tenI sAthe sAthe have A dezanI chAtI upara svadezIne nAme caDI beThelo te yaMtravAda vadhune vadhu tene rUMdhI nAMkhaze, temAM Azcarya zuM? tenuM AkharI pariNAma e che ke raDyA khaDyA paNa prAcIna hastodyoga jamInadosta. jo ke prathamanA e kArIgarone prathamanA jevI cIjo banAvI jANe tevA have to rahevA dIdhA nathI. teonI koI sthiti ja sthira rahI nathI. eTale teo na Take, e paNa svAbhAvika ja che. sANaMda vagere pradarzanomAM dezI kArIgIrIne uttejana ApavAnI vAto karI tevAM pradarzana tAlukAomAM paNa vyApaka karIne pachI tene yaMtrothI utpanna thayelA mAlonI jAherAtanAM mathako banAvavAnI yuktio che. have je vastu moTAM kArakhAnAMthI banAvI zakAya tema na hoya, temAM yaMtravAdano zI rIte praveza karAvI zakAya? tene mATe 31 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhodyoganI, hastodyoganI, grAmoghoganI hilacAla zarU karavAmAM AvI che. dAkhalA tarIke-zAka samAravuM hoya, chAza jheravI hoya, sopArIno bhUko karavo hoya, bIDI saLagAvavI hoya, nakha kApavA hoya, evA prasaMgomAM paNa yaMtrothI ja kAma levuM ane tevA yaMtro utpanna thaI cUkelA che. teno moTA pramANamAM pracAra karavA mATe gRhoghoga ane hastodyoganI khilavaNInI hilacAla che ane A hilacAlane mokhare to reMTiyA dAdA ja besavAnA. sarakArI udyogazALAomAM paNa reMTiyA dAdAne sarakArI pradhAno paNa sthAna ApavAnA ja. tenI pratiSThAnI ADa nIce moTA pramANamAM paradezI yaMtravAda sthAna pAmavAno che ane reMTiyA dAdA beThA beThA jhokAM khAdhA ka2ze, ke ekAda khUNo saMbhaLIne khUNo pALatA beThA haze. tenuM pUjana paNa thatuM haze, tene kadAca raMgaberaMgI zaNagAra paNa paherAvavAmAM AvyA haze. kAraNa ke have pachInA yaMtravAdane pagabhara karanAra e dAdAno potAnA upara upakAra che, eTaluM tenuM mAna jarUra e yaMtravAda rAkhavAno ja. A rIte have paradezI yaMtravAdane A dezamAM majabUta sthAna ApavA chatAM A dezanA zuddha svadezI vAdI sudhArako A vAta kabUla karaze nahi. paraMtu, teo paradezI vastuonA kaTTara virodhI rahevAnA, e vAta to spaSTa ja che. paradezI mAlanA virodhI rahevAnA, paNa paradezI mAlanA AtmAnA virodhI nahIM ja rahevAnA. paradezI mAla ke paradezI yaMtravAdano AtmA, te hAlanuM vijJAna. paradezI mAlanA ke paradezI yaMtravAdanA 32 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virodhIo chatAM hAlanA vijJAnanA te bhakta rahevAnA ja. hAlanA vijJAnanA bhakta te paradezI mAlanA ane paradezI yaMtravAdanA moTAmAM moTA bhakta, e vAta jarA sUkSma buddhithI vicArI jovAthI tarata ja samajAI jaze. paradezI vijJAnanA bhakta tenA guNa gAvAnA ja. e guNa gAvAmAM ja paradezI mAla ane paradezI yaMtravAdanI ajaba jAherAta paDI che. mAlanI jAherAta karatAM paNa e sIdhI, vadhAre sajjaDa, ADakatarI jAherAta che. "hAlanuM vijJAna suMdara che, sarasa che, uttama che, upakAraka che." A bhAvanAno e artha thAya che ke--te khIlavuM joIe. te kayAre vadhe ? tenA jora upara utpanna thato mAla vadhu pramANamAM khape. temAMthI napho maLe, mUDI vadhe ane te mUDI vijJAnanI vadhu khIlavaTamAM rokAya, to ja vijJAna AgaLa khIle ne ? emane ema to khIlI zake ja nahIM. A rIte hAlanA vijJAnanI jAherAta karanArAo paradezI saMskRti, mAla ane kArIgIrInI ustAdIpUrvaka jAherAta karanArA che. A dezamAM Avo varga potAne mATe utpanna karI levAnuM mAna to e kuzaLa paradezIone ja ApavuM joIe. evA mANaso jAhe2 sabhAomAM, chApAomAM, myunisipAliTIomAM ane aneka ThekANe mAna pAme, e paNa eTaluM ja svAbhAvika che. A uparathI dezanAyako, sudhArako ane hAlanuM vijJAna, eTale zuM ? "meIDa ina inDiyA" eTale zuM ? te barAbara vAcakonA samajavAmAM AvyuM haze. eka DaoNkTara thAya eTale tyAMnA davAnA kArakhAnAne * 33 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArSika pAMca-paMdara hajArano vakaro, eka myunisipAliTI eTale naLa, gaTaro, ilekTrikanA sAmAnano lAkhono vakaro, pachI pagAro mAnapAna ApavA kema bhAre paDe? tamArA praznano javAba e che ke sudhAraka gaNAtA varge A dezanI kArIgIrIne moTo dago dIdho che. e varga kAyama prajAnI vastu sthitithI ajANa rahyo che ane chApAMonA valaNa upara dorAI gayo che. kema ke teoe zikSaNa evuM lIdhuM che ane teone bahAranA saMjogo paNa tevA ja Akhe rAkhavAmAM AvelA che. dezanAyaka tarIke gaNAto varga paNa videzI keLavaNI pAmelo ja varga che. tene dezanA jJAna-vijJAna, sAcA arthazAstra, sAcA samAjazAstra, sAcA itihAsa, sAcI bhUgoLanuM jJAna ja maLyuM nathI. eTale e bAju teone mATe taddana ajANI che.. - Aje paNa te lokomAMnA buddhimAna mANaso jaina-bauddha ane vaidika sAhityamAM praveza kare, teno saMpUrNa abhyAsa kare ane dezamAM vArasArUpe paNa je chUTuMchavAyuM verAyeluM paDyuM che, tenoye saMgraha kare, ghaNI milkata temAM rokavAmAM Ave, to Adhunika vijJAna karatAM lAkhogaNI milakata meLavI zake tema che. paraMtu, A tarapha koInuM dhyAna jAya tema nathI. jAya to tene mATe paisA maLe tema nathI. kema ke rAjA-mahArAjAonI mUDI paNa paradezI yaMtravAda ane kArIgIrInA upayogamAM ane hAlanA vijJAnanI khIlavaTamAM goThavAI gaI che. zIkhavA-zIkhavavAnAM sthAno paNa nathI. je che, te bIjuM ja zIkhave che. keLavaNI ane dezasevAne nAme sau kharca kare che, paNa te bIjI rIte. eTale paNa 34 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezanI mUDI temAM kAmamAM AvatI nathI. buddhimAna varga paNa pagAradAra tarIke, penzanara tarIke ke sudhAraka tarIke paradezIothI kharIdAI gayelo che. lAkho karoDo varSe ghaDAyelI A dezanI buddhi ane zodho kAMI pAMca-paccIsa varSamAM hAtha na karI zakAya, temAM vaLI tenI sAme pAchI AvI jabbara paradezI harIphAI. eTale bhAratIya vijJAnano camatkAra na dekhAto hoya, tenuM kAraNa paradezI svArtho ane tenI sAthe saMkaLAyela sudhAraka, dezanAyaka vagere vargo che. jethI karIne jema jema ahIMnA mULa dhaMdhArthIo tUTatA jAya che. tema tema ahIMnA vijJAnanI khUbI adRSTa thatI jAya che. paraMtu, eTaluM dhyAnamAM rAkhavuM ke prathama ahIMnI mULa kArIgIrIne grahaNa karI lIdhA pachI ja yuropa te mULa dhaMdhAono ahIMthI nAza kare che ane pAchI e ja vastu potAnI mAraphata potAnA vijJAna tarIke khIlavI pracAra karI temAMthI dhana kamAya che. dAkhalA tarIke-thalI nRtya e adbhuta kaLAvALuM nRtya che. A jAtanI kaLA jANanAro eka varga dakSiNa bhAratamAM jIve che ane amuka prajAjanomAM potAnI kaLA batAvIne AjIvikA calAve che. A taraphathI keTalAka keLavAyelA mANaso temAM rokAyA. teoe yuropamAM te kaLA batAvI; tenI sAthe yuropanA paNa zIkhanArA thayA. lAgavaga, sagavaDa, paisA vagere sAdhanothI e taiyAra thAya eTale sinemAnI philmomAM te moTA pramANamAM dekhAya. e philmo je pradezamAM kathakalI nRtyanA mULa dhaMdhAdArIo raLI khAya che, tyAM pahoMce, eTale e varganI dazA 35 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jovA jevI thAya. atyAre e nRtya karanArAone chApAomAM mAna maLe, jAherAta maLe, sudhArako paNa e nRtyanI kadara pIchANe eTale dhIre dhIre hAlanuM vijJAna tene paDakhe caDe. soeka varSe to-hajAro varSa sudhI jIvIne e kaLAne jIvatI rAkhanAro mULa varga to-jovA ja nahIM maLe. teonI atyAranI vAha vAha ane vakhANanuM A bhAvi pariNAma. haju paNa sudhAraka gaNAto varga samaje. hAlanA vijJAnanI jAherAta mUkI de. khoTA zuddha svadezIne badale vAstavika rItanA mahAzuddha svadezI tarapha vaLe. to ja bhAratanA tattvajJAnanI khUbI samajAya. paraMtu vAstavika sthiti ja evI che ke-e varga evA saMjogomAM phasAyelo che ke temAMthI te chUTI zake tema nathI. eTale haju paNa prajAjano je kAMI mULa jIvana moTI saMkhyAmAM jIvI rahela che, temAM ja bhAratIya sabhyatA, kaLA, kArIgIrI, vijJAna, tattvajJAnano AtmA chupAyelo che. - jyAre-svadezI, hAlanA zuddha svadezI, hAlanuM vijJAna, dezanAyako, sudhArako, keLavAyelA, e vageremAM paradezI lAgavagano AtmA goThavAyelo che. prAcIna kaLA, kharuM zuddha svadezI, bhAratIya tattvajJAna, cAlu bhAratIya Arya jIvana vageremAM bhAratano AtmA chupAyelo che. zAstromAM je bhavya varNano che, tene vyavahAramAM jIvaMta 36 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhavAnuM kArya kArIgaro ane te te dhaMdhArthIonuM che ane te te dhaMdhArthIono TakI zakavAno AdhAra prajA taraphanA uttejana upara che. vijJAnane nAme vyavahAramAM potAnA kArIgaro ane udyogone pragatimAM mUkavAnI yojanA sivAya bIjo koI paNa artha hAlanA vijJAnanI jAherAtamAM nathI. vijJAnanI bAbatamAM kharI rIte bhAratanAM tattvajJAnane ane vijJAnone te kadI pahoMcI zake tema che ja nahIM. paraMtu mAtra vyavahAramAM to vacce praveza karavA Aje mATe badhI taiyArIo che. vaLI vijJAnanA mULa siddhAMto to bahu ja thoDA hoya che. paraMtu, keTalIka kArIgaronI viziSTatA hoya che. jema ke lokhaMDa, padArthanI siddhi thayA pachI khANamAMthI te kema meLavavo ane teno vividha upayoga kevI rIte karavo ? e tenA niSNAta kArIgaro upara AdhAra rAkhe che. prajA jIvanamAM mahAtmAo, rAjAo, vyApArIo, vicArako vagere vargo hoya che, temAMno eka kArIgara varga paNa hoya che. tenuM sthAna kAMI sarvottama nathI hotuM. saMzodhakone je mAna maLe che. te mAna kArIgarone nathI paNa maLatuM. paraMtu, AkhI prajAmAM sau saune sthAne mahattva ApavAmAM Ave to ja vAjabI gaNAya che ane dareka prajAmAM ema ja hoya che. aneka dhaMdhArthIonI potapotAnAM kAryomAM viziSTatAo hoya che, teTalA uparathI kAMI teo prajAno sarvoparI varga gaNAto nathI. vilAyatI mAla kharIda karAvavAnA jamAnAmAM tyAMnA kArIgaronI pratiSThA A dezamAM utpanna karavAmAM AvI hatI. Aje svadezI mAla kharIdavAnA vAtAvaraNano jamAno utpanna 37 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM tathA deza dezanA vijJAnane pratiSThA ApavAmAM Ave che. A dezano amuka varga jAheramAM vijJAnano bhakta rahe, eTale basa che. vijJAnanI pAchaLa aneka vastuono vakaro cAlu rahe che. vaLI vijJAna sAthe tyAMnA dhaMdhA ane sattAne ja uttejana che. ahIMnI prajAnI sattA, uttejana, ahIMnA vijJAnane madada vagere baMdha ja paDatAM jAya, tema tema ahIMnI prajA nabaLI paDatI jAya. A pramANe Adhunika vijJAnanI jAherAta ApanArA A dezanAM prajAnI muzkelIne ADakatarI rIte vadhu notare che teno teone khyAla paNa raheto nathI ane teo gaNAya che. dezanetAo. teno artha ema samajavo joIe ke A dezane vadhu parataMtra karavA mATe netA, te hAlanA dezanetA. kema ke-vijJAnanI gulAmI e paNa tyAMnI prajAnI gulAmI ja che. gharamAM ilekTrikanI lAITa karavAno sAmAna bhale dezamAM banelo hoya, paraMtu temAM thatI zodhanI gulAmI kAyama mATe ApaNI prajAne temAM rAkhI ja mUke. koDiyAmAM dIvo kema karavo ? e bAbatamAM ApaNe temane pUchavuM ja paDe tema nathI. paraMtu ilekTrika dIvAnI vaparAzamAM kAyama e deza ApaNA AcArya tarIke rahevAno ja. gADuM banAvavAmAM ApaNo vaijJAnika svataMtra rahevAno. paraMtu, moTara banAvavAmAM parataMtra rahevAno ja. peTrolathI cAlatI moTara ApaNe ahIM banAvIe, tyAM to bIjA koI pAvarathI cAlatI moTara tyAM utpanna thAya, vega vadhe, sagavaDa vadhe, eTale vaLI e vijJAna jANavuM paDe. jANyA pachI ahIM banAvI zakAya. te paNa ApaNe banAvIe, 38 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale vaLI e AgaLa vadhe. pariNAme ApaNI gulAmI vadhatI ja jAya. mATe vijJAnanI pratiSThA karanArA A dezanI prajAno moTAmAM moTo apakAra kare che. e bahu ja sUkSmatAthI samajyA vinA samajAya tema nathI. mI. TesITerIe je vAkya ucAryuM che temAM ApaNA jaina vijJAnanI prazaMsA karI che, ema ApaNAne upara uparathI dekhAya che. paraMtu vAstavika rIte temaNe potAnI gaurAMga prajAnI e vAkya mAraphata abhuta sevA karI che. e paNa sUkSmatAthI samajIzuM. to ja samajAze. e uttarArdhamAM ema kahevA mAMge che ke "jema jema Adhunika vijJAna zodhAtuM jAya che, tema tema jaina zAstrakathita vaijJAnika tattvo sAbita thatAM jAya che. - sArAMza ke-"tamAre jainone paNa tamArAM zAstronI aMdaranI vAto sAbita karavI hoya, to Adhunika vijJAnanI zodho AgaLa vadhAravAmAM tamAre paNa Teko Apavo joIe" e bhAva utpanna karIne-"AkhA jagatamAM dIrgha dRSTibharI buddhiyukta je jaina varga che, ke jeomAMno moTo bhAga Adhunika vijJAna tarapha udAsIna che, temAMno jeTalo bhAga AvI dalIlothI paNa tenA tarapha kheMcAI Ave to ThIka evo tene kheMcavAno temAM prayatna che. ema kahIne jainomAM paNa Adhunika vijJAnanI pratiSThA utpanna karavAno prayatna kare che. A tenA vAkyamAM khUbI bharelI che. bhale Adhunika vijJAna e dezonI prajAone AgaLa vadhAratuM hoya ane ApaNane pAchaLa pADatuM hoya, to paNa eTaluM 39 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to kabUla karavuM ja paDaze ke-jyAre adbhuta zodhakhoLathI bhareluM vijJAna kudaratI rIte utpanna thaI cUkyuM che, ApaNe tenI sAme TakI zakyA nathI, TakI zakIe tema nathI, to pachI tenA lAbhathI vaMcita rahevuM e keTalI mUrkhatA che ?" e vijJAnanI utpatti sAme ApaNe prathamathI ja kAMI paNa karI zakyA nathI ane jApAna vagere tenI madadathI sAdhAraNa pragati karI rahela che. to pachI ApaNA bApanA kUvAmAM bUDI maravAno ja vicAra rAkhIzuM to zuM bUDI maryA vinA rahIzuM ? mATe jo ApaNe ApaNI prajAno uddhAra cAhatA hoIe, to ApaNe paNa hAlanA vijJAnano svIkAra karye ja chUTako che, temaja teNe paNa ApaNA jIvanamAM ghaNI rIte pAke pAye praveza karela che, te koI rIte have nIkaLI zake tema nathI. game teTalA dhamapachADA karavAmAM Ave, paNa tamAruM kAMI paNa have vaLe tema nathI, zAhamRgane zikArI mAravA Ave, tyAre bacAva mATe retInA DhagalAmAM mAthuM ghAle, te zI rIte bacI zake ? "amAruM sAruM che", "amAruM jUnuM suMdara hatuM", "ghaNuM uttama che." "temAM ghaNI adbhutatA che." evAM evAM gANAM gAvAthI have zuM vaLavAnuM che ? tamo pote paNa jIvananI ghaNI kharI jarUriyAto hAlanA vijJAnanI madadathI pUrI karo cho e nirvivAda siddha che. to pachI tenI sAme bakhALA kADhavA ane-"e khoTuM e khoTuM" ema bolyA karavuM emAM DahApaNano kyAM aMza che ? te samajI zakAtuM nathI. vadhAre spaSTa bhASAmAM kahIe, to e mUrkhAono ja pralApa che. te sivAya bIjuM kAMI paNa nathI.'' 40 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamArA A zabdo tamoe pote upajAvI kADhelA nathI, paraMtu Adhunika vijJAnanI A dezamAM pratiSThA utpanna karavAne prayatna karanArA varge kaoNlejomAM, vartamAnapatromAM jAhera bhASaNomAM, pAThyapustakomAM Aja sudhI phelAvye rAkhelI dilIlonI dhIre dhIre thayelI eka sAmaTI asarane pariNAme tame Ama bolI zako cho. tamArA A dareka zabdo uchInA levAyelA che. svayaM vicAra zaktithI janmelA nathI. e pracAra karanArA pracAra kare, tenI sAme amAre kAMIpaNa kahevAnuM hoya ja nahIM, teno javAba paNa ApavAno hoya nahIM. paraMtu amArA bhAIo upara tenI asara thaI hoya che, eTale temAMnA je koI nikhAlasa dilanA hoya, tenI samaja mATe amAre javAba Apavo paDe che.' paraMtu, jeo temAM rUDha vicAranA ane mAtra custa banI beThelA aMdhazraddhALu hoya che, temane mATe koI paNa prayatna karavo nakAmo thAya che. paradezI prajAo potAnA svArtha mATe je kAMI prayatno kare, te kSamya che ane tenI asara nIce amArA thoDA ghaNA je bhAIo AvI jAya, tethI je kAMI nukasAna A mahAprajAne thavuM joIe, te thavAnuM ja che. te ame kalpIne ja beThA chIe. evA thoDA ghaNA A dezanI saMskRti, vijJAna, tattvajJAna, kaLA, dharma ane tene anusaratA rItarivAjanI niMdA karavAnA ja che. rUDhine nAme khoTA vahemone nAme, julamane nAme, sAmAjika julamane nAme, dhArmika julamane nAme, dhamadhatAne nAme teo paradezIonI sAthe UbhA rahevAnA ja che ane A prayatnathI ja Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teone sArA pagAro, moTI Avako, A jamAnAnI UMcA prakAranI pratiSThA, ezaArAma ane sukhasagavaDa maLI rahyAM che ane maLaze. paradezIonI sevAono e badalo che. paraMtu, paradezIonI khUbI e che ke-te varga e vAta samajI zake nahIM. teo to ema ja samaje che ke-"ame to amArA dezano uddhAra karIe chIe." paradezI loko A dezamAM potAnI lAgavaga aneka rIte UbhI karI zake che. prathama prajAmAM sArI lAgavaga UbhI karI. 1857nA baLavA pahelAM rAjAomAM lAgavaga sArI utpanna karI lIdhI hatI. pachI amaladAra svarUpanA A dezanA prajAjanonI lAgavaga UbhI karI kAma calAvyuM hatuM ane hAlamAM dezanAyaka tarIke gaNI kADhelA pradhAnonA svarUpamAM potAnI lAgavaga UbhI karIne AgaLa vadhavA mATe prayatna karI rahyA che. A badhI paristhitine aMge je kAMI nukasAna A dezanI mULa prajAne thavAnuM haze, te thavAnuM ja che. tenA bacAvanI AzA paNa ame rAkhI nathI. paraMtu Avo varga tetrIsa karoDamAM gaNyAgAMThyo che, chApAMomAM je moTA hevAlo Ave che, te upara bharamAvAne kAraNa nathI. AvA keTalAka varga sivAya bAkIno prajAno moTo bhAga karoDonI saMkhyAmAM rahelo A dezanI saMskRti pramANe jIve che. temAMthI calita karavAne paradezIone aneka prayatno karavA paDe che. te ja sAbita kare che ke-"haju ahIMnA vijJAna tathA tattvajJAnanI prajAnA jIvana upara moTAmAM moTI asara che. bhArata varSa evo eka deza che je ke jenI prajAno moTo bhAga haju 42 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnuM mULa jIvana jIvI rahela che ane potAnI prajA tarIkenI mahattA TakAvI rahela che." jApAna, iTAlI vagere yuropIya rASTronI madadathI laDAImAM Utare che, teno artha e che ke te potAnI svayaM zakti gumAvI beThela che ane eziyAvAsIo aMdara laDIne nabaLA paDe che, temAM yuropane nukasAna zuM? ebIsInIyA upara iTAlIno chApo e to mAtra prAthamika zarUAta hatI. paraMtu eziyAmAM laDAInAM bIjo nAMkhIne yuropavAsIoe sAmasAme madada karIne, te te kALI prajAonI sattAo khokharI karI nAkhyA pachI hAthamAM Ave, te vaheMcI levAnI chUpI yuktirUpe iTAlI, jarmana, prajAsaMghathI chUTAM paDela che, chUTAM paDavA dIdhela che ane prajAsaMgha khAlI ghUghavATa karIne besI rahe che. vakhata jatAM jApAna, iTAlI vagerenA pRSThabaLathI ane cIna, iMglenDa vagerenA pRSThabaLathI thoDuM ghaNuM jora karaze. paraMtu, Akhara e banneya eziyAnAM rASTrone yuropanA ja mutsaddIonA hAthamAM ramavAnuM rahyuM e Aga saLagatI saLagatI bhAratamAM paNa koI judA ja rUpe kadAca Ave, to bhAratanI prajAmAM je kAMI svataMtratA, jIvananI svataMtratA TakI che, tenA upara phaTako lAgaze. A dezamAM rAjA tarIke, jAgIradAra tarIke, dharmaguruo tarIke ke dhanika sadgahastho tarIke thoDA ghaNA je hiMdu prajAjano sattAmAM TakI rahevA pAmyA che, tenA upara kadAca phaTako lAge. e badhuM pAra paDyA pachI prajAsaMgha iTAlI vagerene zAMta kare ane pAchA yuropIya rASTrone bhegAM meLavI.le. paraMtu evI dhamAcakaDImAM kALI prajAnAM rASTro khokharAM 40 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayAM hoya, te majabUta na ja thAya ane ekanI yA bIjAnI koI paNa yuropIya rASTranI ja sattA Aja karatAM keTaleka vadhu aMze e dezomAM sthApita thaI cUkI hoya, pachI te iTAlInI ke jarmanInI ke raziyAnI ke phrAnsanI ke iMglenDanI hoya. mAtra prajAsaMghanA gaurAMga AgevAnone eTaluM ja jovAnuM hoya ke- "yuropIya rASTronI ekaMdara sattA AgaLa vadhI ke nahIM ?" guruo, rAjAo, jAgIradAro ane dhanikonI sattA toDavA paradezIoe ja komyunisTone cheTe rahIne goThavyA che, te e mAraphata e cAra sattA tUTyA pachI, te sattAo komyuniTonA hAthamAM rahevAnI nathI e spaSTa che. e sattA paradezIonA hAthamAM AvavAnI paNa jyAM sudhI e kAma pUruM na thAya tyAM sudhI athaDAmaNo cAlavA devAnI ane paradezIoe taTastha bhAve beThA beThA jovAnuM sattAo tUTyA pachI mAtra sattA sthApita karavAnuM ja kAma bAkI rahe. cInanI aMdara to rAjAnI sattA ane prajAsattAka e be bhAga to Aja sudhInA paricayathI pADI dIdhelA che ja chatAM e dezanI prajA svataMtra rahI che. have tene khokharI karavA jApAne uzkeryA vinA kema cAle ? ane iMglenDa to darekane samatola rAkhavAnI polisI bahAra pADanAruM rahyuM, eTale laDAIne sIdhI uttejanA kema Ape ? A sthitimAM ITAlI vagerene A kArya karavA devAmAM temane harakata Ave nahIM eTale cInane iMglenDa vagerenuM zaraNa levuM paDe, e zaraNa ApavAnA badalAmAM iMglenDa kAMI paNa zarato karAvyA vinA, bhaviSyano potAne lAbha joyA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinA, Aje zaraNa Ape kharuM ke ? vyavahAru buddhithI e samajAya tema che. hiMdustAna upara to kabajo yuropavAsIono che paNa tenI joDanI mahAprajA cIna upara kabajo nahoto. have yuropanI pragatine dhyAnamAM rAkhIne A kabajo levAne mATe yuropanA prayAso che ane temAM chUpI rIte prajAsaMgha saMmata na hoya, ema mAnavAne kAMI paNa vAstavika kAraNa nathI. iTAlI ane jarmanI vagere iMglaeNnDathI viruddha dekhAtA hoya, paraMtu Adhunika pragatinA kAryamAM sauno ekadhAro sAtha che ja. ApaNe mudrA rAkSasa nAmanA nATakamAM vAMcIe chIe ke-Arya cANakya chUpI polIsanI DAyarIo maMgAve che ane temAMthI bhadrabhaTAdika subhaTonA gunAo vAMce che. vAMcIne teone sajA pharamAve che, zakaTadAsane zULInI sajA pharamAve che. tene tenA pakSanA zULI uparathI nasADI jAya che ane te badhA naMdonA rAkSasa nAmanA maMtrInA gata nokaro tarIke rahe che. vAstavika rIte te badhA Arya cANakyanA jAsUso ja hatA. paraMtu, AvI rIte gunegAra TharAvIne teone kADhI mUkI sAmA pakSamAM bharatI karAvIne sAmA pakSane UMdhe raste doravavAmAM teno upayoga kare che ne Akhare sAmA pakSane nabaLo pADI, rAkSasa jevA naMdanA buddhizALI maMtrIne samrATa caMdraguptanA maMtrI banAvI, potAnI tapovana tarapha javAnI taiyArI karavAnI potAnI dhAraNA pAra pADe che. rAjanaitika bhASAmAM evA chUpA corone banAvaTI zatruo tarIke jAhera karelA hoya che, temane kRtya kahevAmAM Ave che. 45 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI samaja pramANe prajAsaMghathI ITAlI vagere chUTA paDelA jaNAya che, te rAjanaitika paribhASA anusAra kRtya varga hovAno saMbhava che. pAchaLathI badhA maLI javAnA kharA. A che AkhI kRtya polisI hoya, to teno chevaTano moraco bhAratanI prajA upara che, temAM paNa bhAratanI saMskRti upara che, temAM paNa jaina saMskRti upara che ane temAM paNa zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha upara che, kAraNa ke-Arya saMskRtine TakAvavAno, vizvanI kalyANa bhAvanAno ane ekaMdara bhAratanA dareka dharmone TakAvavAno vAstavika AdhAra tenA upara che. A badhuM thavAthI vijJAna Aja karatAM ghaNuM ja AgaLa vadhI gayuM haze. paraMtu vijJAnano khajAno eTalo badho UMDo che ke, eka eka bAbatamAM teno pAra pAmavAne lAkho varSa joIe che. vaijJAnika saMzodhako paNa A vAta samaje che. paraMtu hAlamAM vyApArI harIphAI vagere kAraNothI temAM AgaLane AgaLa teo vadhye ja jAya che ane duniyAnI bIjI prajAo upara potAnI sarasAI vadhArye jAya che. jo chevaTa sudhI teo emane ema cAlu rAkhe, to aMdarane aMdara kApAkApI cAle. A vijJAnanI utpatti paropakAra buddhimAMthI janmela nathI, paraMtu prajAkIya svArthamAMthI janmela che. e bAbatamAM yuropanA mi. grega tathA TolasToya paNa amArA vicArane saMmata che. eTale A vijJAna nirmULa che ane zubha cheDAvALuM ja nathI, mAtra kAmacalAu ane kSaNika che. eTale amuka vakhata pachI tene baMdha thayA vinA cAle tema che ja nahIM. alabatta, vacalA kALamAM duniyAnI gorI prajAone Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasavATa mATe-khetI mATe-ghaNA dezo apAvI deze. A bhUmimAM paNa jema teoe bIjA TApuomAM saMsthAno sthApelAM che, tema saMsthAna sthApaze. A dezanA ghaNA loko kadAca teonA hAtha nIce cAlyA gayA haze. chatAM A dezanA tattvajJAnamAMthI janmelo samyagdarzana, samyajJAna, samyakcAritrano mArga cAlato ja haze. Aje e loko keLavaNI ane udyoga e be zabdo mAraphata prajAone AkarSe che. paraMtu, temAM svArtha paDelo che eTale te bahAra AvI jatAM tenA upara prajAono vizvAsa 2heze ja nahIM. A badho ghoMghATa baMdha paDatAM, traNa ratna ane tene anusarIne goThavAyeluM tattvajJAna ane bIjA vijJAnane te vakhate paNa jIvanamAM rahelAM jovAmAM Avaze ane e rIte tattvajJAna abAdhya che. ema vadhAre spaSTa sAbita thaI cUkaze. hAlanuM vijJAna prajAmAM lokapriya karavA mATe aneka cIjorUpe prajAnA upayogamAM AvatuM dekhAya che, paraMtu teno Akhara upayoga laDAIo ane lazkarI tattvomAM che. jyAM sudhI prajAonAM keTalAMka tattvo hAthamAM na AvyA hoya, tyAM sudhI jIvananI sagavaDa mATe e vaparAya che pachI tarata ja lazkarI svarUpamAM ekI jhapATe prajAono dALAvATo kADhI zake che. harIphAI vinA koI paNa kSetramAM vikAsa na thAya ane vaijJAnika laDAIo e harIphAInuM kSetra che. game tevuM suMdara mazIna ke sAdhana, sAmo harIpha toDI nAkhe, eTale te nabaLuM sAbita thAya. eTale nabaLAvALo sAmAnuM anukaraNa karIne tenA karatAM sarasa banAvavAnI mahenata kare. Aje DaoNkTaro saMhAraka jaMtuonI 47 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zodho kare che. eka svargastha mitre to tyAM sudhI zaMkA batAvI hatI ke "hAthalA thoranA nAzamAM ke menInajAITIsa vagere rogonA jaMtuo kema jANe koI taraphathI lAvavAmAM AvyA hoya ? - sArAMza ke je prajAo Adhunika vijJAnane dareka rIte sAruM samajIne upayoga kare che, teo tene AgaLa vadhArI, vakaro karAvI tene majabUta banAve che ane ema majabUta baneluM Adhunika vijJAna lazkarI svarUpamAM dekhAva daIne jyAre te Teko ApanArano ja ke tenA jAta bhAIono kaccaraghANa nahIM vALI nAMkhe? te kahI zakAya tema nathI. tenAM jamA pakSe aneka phAyadA karatA upara jaNAveluM eka ja nukasAna evaDuM moTuM udhAra thAya tema che ke-je lAbha karatAM vadhI jAya tema che. hAlanuM vijJAna saMhAraka ane mAhiMsaka che. temAM asAdhAraNa hiMsA paDelI che. A uparathI barAbara samajI zakAze ke A dezanA je vargane paradezIoe sudhAraka nAma ApeluM che, te vAstavika rIte A dezano bagaDelo varga che. jo ke evo varga thoDo che, chatAM te vadhaze kharo. paNa te eTalo badho nahIM ja vadhI zake-tevAM A dezanI saMskRtimAM ghaNAM majabUta tattvo che. Aje jApAna cIna upara chApo mArI rahyuM che. paraMtu je dezo cInane madada karaze. tenA hAthamAM cInane ramavuM paDaze ane kAMIka bhAga jApAna pakSanAM gaurAMgo paNa paDAvI jaze. chatAM cInanI saMskRti ekAeka nAza karI zakAze nahi. evA ghaNA humalA tenA upara karavA paDaze ane bahu lAMbA kALa sudhI e prajA jIvaMta rahI zakaze, e ja prajAnuM jIvana che. 48 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM dalIla ApI zakAya ke-"jApAnanI jema cIne hAlanA vijJAnanI madada lIdhI hota, to jarUra sAmano karI zakatA ane potAno bacAva paNa karI zakata." A dalIla ghaNI ja kSudra che. cInanA keTalAka pradezo jaze, keTalAMka jIvana tattvo jaze, paNa sarva tattvo jaze nahIM, sarva tattvono ekadama nAza karI zakAze nahi. paraMtu jApAna potAnA mULa jIvanathI jeTaluM khasyuM che, teTalA pramANamAM atyAre paradezIo AgaLa vAha vAha pAme che. paradezIonA vakhANa svArthapUrvakanA che. paraMtu jyAre jApAna barAbara Adhunika vijJAnanA hAthamAM phasAI gayA pachI Adhunika vijJAnanA AcAryonI sAme jyAre tene harIphAImAM ekale hAthe UtaravuM paDaze, tyAre tenI dazA cInanI prajA karatAM paNa vadhAre khokharI thaI javAnI. kAraNa ke jApAna yuropanuM vaijJAnika gulAma che. yurope jevI pensila, jevo kAgaLa, jevuM holDara kADhyuM, te ja AkAranuM te kADhe che. tenI vaijJAnika zodho svataMtra nathI. nahIMtara kAMI juduM ja karavuM joIe. zuM kudaratamAM yuropanA vaijJAnikoe zodhyuM che, tenA karatAM bIjuM nathI ja? ghaNuM che. paraMtu taddana svataMtra vicAra ane sAdhano goThavavAnI jApAna pAse zakti nathI. yuropanAM rASTro potAnA vijJAnane bhArata ane cIna jevA dezomAM pratiSThA apAvavA jApAne vakhANe che ane vijJAnamAM AgaLa vadhavA de che; paraMtu jayAre Adhunika vaijJAnikonI harIphAI thaze te vakhate jApAna svatattva keTaluM TakAvI raheze ke TakAvI rahela haze ? tenI kharI kasoTI thaze. 49 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA vakhANathI ane bhaviSyamAM kSayakara AjanI dekhItI unnatithI jApAnanI prajAe rAjI thavA jevuM lAgatuM nathI. e ja sthiti turkanI atyAranI islAmanIti vize paNa samajavAnI che. je prajAo Adhunika vijJAnane raste caDI nathI, temanI sAthe judI jAtanI laDAIo laDavI paDe ane vijJAnane raste caDela sAthe vaijJAnika sAdhanothI laDAI cAle che. e harIphAImAM Aja karatAM paNa kALI prajAo aMdarakhAnethI vadhAre khokharI thaI javAnI A vakhata paNa Avaze. mATe Adhunika vijJAnane raste nahIM caDelI zyAma prajA phATetUTe kapaDe paNa Akhara lAMbo kALa jIvaMta raheze. kAraNa ke. lazkarI dorathI mArI mArIne keTalIka prajAne mArI zakAya? tema ja julamathI saMskAra paNa keTalAka badalI zakAya? game tema karo to paNa kAMIne kAMI rahI ja jAya. Ama Akhara thAtAM thAkatAM je kAMI rahI jaze, e ja bhAratano vijaya, bhAratanA tattvajJAnano vijaya, bhAratanI saMskRtino vijaya. A badhI dhamAla vacce ane pachI paNa je kAMI thoDo ghaNo varga paNa bhAratIya jIvana pramANe jIvato raheze, e ja teno vijaya haze. mAtra AmAM dhIrajanI ghaNI ja AvazyakatA raheze. kharI dhIraja rAkhI zakaze te ja vijayI thaze. bAkI Adhunika vijJAnane jeo Teko ApI rahyA che, teo A dezanA lokono prajAdroha, dezadroha, saMskRtidroha, dharmadroha kare che. temAM saMzayane avakAza nathI. 50 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anivArya saMjogomAM upayoga karavo e judI vAta che ane hArdika sAruM mAnavuM e judI vAta che. 1. AryasaMskRti pramANe jIvavuM e Adarza hoya, chatAM koI koI videzI vaijJAnika vastuno upayoga na chUTake ke dekhAdekhIthI ka2vo paDe, te nukasAna to kare ja che, paraMtu eTaluM nukasAna tethI nathI thatuM, ke jeTaluM 2. "AryasaMskRtimAM have kAMI rahyuM nathI athavA tene toDavA prayatna karavo" ane Adhunika vijJAna vize manamAM parama Adara rAkhavAthI pariNAme je nukasAna thAya che. A nukasAna vadhI jAya tema hoya che. manathI jeo Adhunika vijJAnanA gulAmo che, teo game tevI UMcI chAtIe cAlatA hoya, paNa teo paradezI prajAonA vizeSa gulAmo che. ane jeo AryasaMskRti pramANe je pramANamAM sAMgopAMga jIvana jIve che ane potAnA koI svArtha mATe paradezIonI khuzAmata karatA hoya, temane rAjI rAkhavA prayatno karatA hoya, chatAM paNa teo to eTalA gulAma nathI, e to sahaja rIte samajAya tema che. 66 sudhArako navuM utpanna karI zake tema nathI. navuM utpanna karI zakyA nathI. teo "rUDhicusto", "jUnavANI", "praNAlIne vaLagI rahelA'" vagere rIte dezIne niMdIne paradezI vastuonI jAherato ane vakIlAta kare che. 51 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhArakavargano lezamAtra vizvAsa karavo hitAvaha nathI. teone nathI ahIMnI saMskRtinuM jJAna ke nathI teone paradezIonI pragatinI jALanI vizALatAnI mAhitI. teo prajAnA keTalAka bhAgano vizvAsa meLavIne je je saMsthAo calAve che, te dareka paNa Akhara to nukasAnamAM ja pariNata thavAnI che. zAhamRganuM dRSTAMta paNa bhrama lAvanAruM che. ApaNe teone kahIzuM-e daSTAMta ApI tame ema kahevA mAMgo cho ke "zikArI jyAre sAme Ubho che, ane zAhamRga retImAM mAthuM ghAle, eTale zuM te bacI zakavAnuM che ?" barAbara che ke bacI zake nahi, paNa to pachI zAhamRga zuM karavuM? ema ame tamane pUchIe chIe. tame kahezo ke "bacavA mATe nAsI chUTavuM ke bIjA majabUta sthAnano Azraya levo." tema banI zake tema na hoya, to zuM karavuM? zuM zikArInI sAme goLI khAvA javuM ke bIjuM je bane te karavuM? eka zAhamRga sAme goLI khAvA jAya che ane bIjuM retImAM mAthuM ghAlIne bacavAnI ceSTA kare che. bemAMthI vadhAre ThIka prayatna kono che? jo ke banneya marI javAnA che. paNa bemAMthI aMzataH paNa vadhAre buddhi koNa calAve che? tamAre kahevuM ja paDaze ke "sAme cAlanAra karatAM retImAM 5 2. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAthuM ghAlanArAne mAravAmAM zikAre kAMIka vadhAre mahenata paDaze. samaya vadhAre jaze, ke lakSma bhedavAmAM tene kaMIka vadhAre sAvaceta rahevuM paDaze." A rIte jotAM tamAruM daSTAMta keTaluM viSama che? te tame ja vicAro. amArA prajAjano Adhunika vijJAnano Azraya na letAM amArI AryasaMskRtino Azraya laI rahyA che, tene-"Akhara to ame temane amArI saMskRtinA jhapATAmAM levAnA chIe, to pachI zA mATe jyAM tyAM bharAo cho? medAnamAM sAmA AvI jAo" A dalIlo potAnI mahenata ochI karavA mATe zikArIo kare, tene ApaNA sudhAraka bhAIoe vagara samajaye upADI lIdhelI che. eo jANe che, ke "AryasaMskRtinI hUMphamAM jyAM sudhI bhAratanI prajA bharAyelI haze, tyAM sudhI tenA upara saMpUrNa vijaya azakya che, eTale AvI dalIlathI bhoLavAIne paNa je koI teno zreya choDI de, teTalo ApaNane lAbha thAya." e daSTithI e dalIla teo lAve che ane jarUra teo temAMthI paNa kAMIka phAyado to meLave ja che aneka prayatnomAMno A paNa teono eka svapragati mATeno prayatna jarUra che. kharI rIte AryasaMskRti retIno Dhagalo nathI. tene retIno Dhagalo mAnanArA mArA dezabaMdhuonI manodazA ja keTalI vicitra che? te A uparathI samajAya che. 53 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo deza ane prajAno uddhAra karavAnI, prajAne svataMtra karavAnI, saMskRti khIlavavAnI vAto kare che. te paNa mAtra prajAmAM potAnI pratiSThA TakAvI, Adhunika vijJAnanA pracAra mATe che. temane potAnI vastuo, bhAIo upara sAco prema ja rahyo nathI mAtra paradezI saMskRtinA gulAma-hathiyAra tarIke kAma karI rahelA che. AryasaMskRti retIno Dhagalo nathI. Aja sudhI A prajAnuM teNe rakSaNa kareluM che ane haju aneka varSo sudhI te ja rakSaNa karaze. teno koI paNa prayoga ane vicAra vijJAnanA pAyA upara navo racAyelo ema nathI. koI paNa rUDhirUpa nathI, paraMtu dareke dareka pravRtti vijJAnanA pAyA upara racAyelI che. mAtra tenA kharA abhyAsIonI AMkhe abhyAsa kare che. eTale buddhizALI varganuM pagAra, pensano ane kamizanothI vecANa thaI jAya che. prajAkIya tathA rAjakIya nANAMnAM sAdhano paNa bIjA zikSaNa tarapha kheMcAI jAya che. tyAMnA vijJAna uparathI paDelA eke eka rivAjano hetu zALA-kaoNlejomAM bALakone jANavA maLe che tyAre ahIMnA dareka rivAjone rUDhi, kurUDhi kahI niMdavAno rivAja tyAM varSothI cAlu che. bhAratIya tattvajJAna ane vijJAnanA prayogoe prajAnAM dravya, kSetra, kALa ane bhAva pramANe pakaDeluM amuka prakAranuM svarUpa, te prajAnuM hAlanuM jIvana, paraMtu tene rUDhi ane kurUDhi kahI 54 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niMdA vinA paradezIo dvArA navA tarIke gaNAvelA jIvanane sthAna zI rIte ApI zakAya ? bhaNIne bahAra paDelAne chApAmAM e ja vAMcavA maLe, sabhAmAM e ja sAMbhaLavA maLe. tethI teo zI rIte Arya saMskRtinI khUbI samajI zake ? A viSamatA adyApi che, chatAM prajAno moTo bhAga AryasaMskRti pramANe Aje jIve che-ane keLavAyelA gaNAtA vargane paNa amuka amuka bAbatamAM koIne koI vakhate te pramANe jIvavuM paDe che. e ja AryasaMskRti Aje paNa jIvaMta hovAno purAvo che. mATe teno Azraya e retIno Dhagalo nathI, paraMtu kharekharuM bacAvanuM sAdhana che. AryasaMskRti pramANe prajA jo lAMbo kALa jIvita raheze, to pokaLa pAyA para khaDuM thayeluM hAlanuM vijJAna Akhara thAkI jaze. zikArIone bhAgI javuM paDaze ane Azraya sthAna choDI devAnI zikArIonI vatI ja zikhAmaNa ApanArA dezabAMdhavone paNa cUpa thavuM paDaze. (garbhAzayanuM oNparezana thayA pachI te bhAga kAyama mATe nAza pAme che. aMgo kudarata sivAya koI utpanna karI zakatuM nathI. tyAre caka vagere Ayurvedika vijJAna kAyacikitsAthI temAMno roga kADhI nAMkhe che. sarjarI eTale vADha-kApa, paNa kAya cikitsA=phijhIksana tenAthI vadhAre caDiyAtI vidyA che. jene kAyacikitsA nathI AvaDatI te vADhakApa kare che. vADhakApa e hADavaighono dhaMdho che. yuropanA e dhaMdhAdArIone vizeSa moTuM 55 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa ApavA mATe moTI jAherAta karI. paNa vijJAnamAM tenuM sthAna ghaNuM ja najIvuM che. chatAM te vakhate vakarA mATe moTuM svarUpa ApyuM ane tene Teko ApanAra varga ahIM paNa utpanna karyo. carakanI adbhuta kAyacikitsA haju teone samajAtI ja nathI. tyAMnI kAyacikitsA haju bAlyavayamAM che. AryavijJAna AgaLa AdhunikavijJAna bALaka che. tenA AvA aneka purAvA che.) je prajA zikArIo ane tenA bhakto upara vizvAsa rAkhI potAnuM kharuM Azraya sthAna choDaze nahIM. te prajAno lazkarI dorathI nAza karI zakAze nahIM. vAraMvAra ema karI zakAtuM nathI. asAdhAraNa bhaya batAvavAmAM Ave, tethI calita thAya, ne bAkInA TakI rahe, ne vaLI lazkarI dora mulatavI rAkhavo paDe. prajAnuM mana bhAvanAthI jeTaluM sajjaDa rIte palaTI zakAya che, teTaluM lazkarI dorathI palaTI zakAtuM nathI. mATe zikArIothI Aryone bIvAne khAsa kAraNa rahetuM nathI. AryasaMskRtine vaLagI rahenArA mUrkha nathI, DahApaNa vagaranA nathI. paraMtu duniyAmAM sarvoparI DAhyA che ane saMpUrNa samajadAra che. alabatta, AjanA chApAMo ane kRtrima sAhitya A vAtanI noMdha letuM nathI. paNa teo pratiSThApUrvaka jagatamAM jIvI rahyA che, te ja temanI kharI noMdha che. pradhAno ane dezanAyakone vaza karavA jeTalA muzkela nathI, teTalA Arya saMskRti pramANe jIvanArAone jItavA muzkela che. paradezIonuM dhyAna temanA upara ja hoya che. bAkI pote UbhA karelA sogaThAone to kyAM besADavA ane kyAMthI uThAvavA e 56 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastagata vAta che. kema ke teo vAstavika rIte gulAma ja hoya che. AjhAdI, svataMtratAnI bUmo pADyA kare ane dezamAM ghUmyA kare. paradezI taMtra prajAmAM kAyadA kAnUnothI vadhu ne vadhu majabUta banyuM jAya, ne prajA AjhAdInI khoTI dhUnamAM rahyuM jAya. tenA jevI sattA AgaLa vadhAravAnI paradezIone bIjI majA kaI ? Arya saMskRtimAM mAnanAra vargane khaseDIne kaoNMgresamenone pradhAna banAvavAno hetu A uparathI barAbara samajAze ane tyAra pachI A dezamAM vasavATa karI rahelA paradezI prajAjanone te ja sthAno sukhethI ApI zakAya ane teo dhArAsabhAono kabajo kare, eTale ahIM pArlAmenTa ane saMpUrNa paradezIprajAkIya saMsthAnika svarAja. sArAMza ke bhAratIya prajA bhAratIya saMskRti pramANe jIvanArI che ane rahevAnI. tene palaTavAnA aneka prayogamAM kaoNMgresa vagerenuM sthAna che. AryasaMskRtinI sAme jema paradezIo che, tema ja kaoNMgresavAdIo paNa che. banneya toDavAmAM eka sAmaTA sAmela che. kaoNMgresameno toDI rahe, eTale teo to ghera bese, paraMtu sattA teno lAbha le. toDavA khAtara baLa ka2vA mATe teone paradezIo baLavAna ane kRtrima sattAdhIna banAve, e svAbhAvika che. e rIte sattAdhIza banAvAyelA dezIo, te AjanA pradhAno. jyAM sudhI paradezI pragativAdanuM jora duniyA u52 raheze, tyAM sudhI Ama cAlyA karaze. paraMtu prAcIna bhAratanA mahAtmAonA pratApathI traNa ratnane ArAdhanArA ekAda-be paNa Akhara sudhI nIkaLyA karaze, eTale teno vijaya ja che. 57 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe jaina tattvajJAna traNeya kALa mATe sadA abAdhya ja che. kemake teno ratnatramaya jIvana mArga abAdhya che. temAM zaMkAne sthAna che ja nahIM. judA judA kALakrame judA judA magajanA mANaso judI judI zodho ane potAnA vijJAno UbhA kare che, paraMtu vakhata jatAM te adazya thAya che ane mULa tattvajJAna jagatamAM cAlu rahe che. jainadarzananA itihAsanI sAthe vakhatovakhata ghaNa vaijJAniko potapotAnI asaro mUkatA gayA che tema Adhunika vaijJAniko paNa thoDuM ghaNuM potAnuM mUkatA jaze ane e zAMta thaye, pariNAme mULa vastu ja kAyama raheze. 58 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) ekAnta zAsanabhakta naravIrane yuropanI prajA potAnI pragati aneka rIte karI rahela che ane tene duniyAnI pragati kahI, temAM bIjI prajAono paNa sahakAra kheMcI svArthasiddhi kare che. yuropa sivAyanA pradezomAM paNa potAnAM saMsthAno sthApyAM che ane jayAM saMsthAnI sthApI zakAyAM nathI, tyAMnI prajA upara rAjA tarIke sattA dharAve che. jyAM tema paNa banI zake tema nathI, tyAM salAhakAra ane hitaciMtaka mitro tarIke rahe che ane tema paNa jyAM banI zake tema nathI hotuM tyAM paradezI sanaMdI vyApArI tarIke potAnuM kArya AgaLa vadhAre che. saMsthAno athavA to sAMsthAnika svarAja sthApavA eTale mULa prajA dhIme dhIme nAza pAmatI jAya ane yuropIya prajA tyAM jema jema vasatI jAya, tema tema tyAMnA vatanI thaI gayA pachI 59. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpUrNa rAjayataMtra potAnI pArlAmenTa dvArA calAve ane mAtra yuropanA mukhya rASTra sAthe uparI sattA tarIke saMbaMdha rAkhe. te paNa khAsa muzkelI vakhate ekabIjAne madada karavA mATe, bAkI jarUra nahIM. tAbAnuM rAjya eTale mULa prajAno nAza karI zakAya evI sthitimAM e prajA jyAM sudhI na AvI hoya, tyAM sudhI mAtra tenA upara rAjayasattA tarIke dekharekha rAkhavI, tenA hita jALavavA ane dhIme dhIme potAnA hita siddha karavA ane prajA nabaLI paDyA pachI tene paNa sAMsthAnika svarAjanA rastA upara mUkIne yuropIya lokothI e pradeza vasAvI, pachI tene saMpUrNa svarAja apAya, tenuM nAma sAMsthAnika saMpUrNa svarAja pADavuM. hiMdustAna Aja sudhI tAbAnuM rAjya hatuM ane che. nyujhIlenDa vagere dezomAM to sAMsthAnika svarAja sthapAI gayA jevuM che. paraMtu bhAratane saMpUrNa sAMsthAnika svarAjanA pAyA upara have sarakAre mUkyuM che ane temAM koMgresa tathA dezanAyakonI ghaNI mahenata ane madada paNa maLela che. - hiMdanI saMskArI prajAmAM ekadama sAMsthAnika svarAja sthApavuM muzkela hovAthI, Aja sudhI tene tAbAnuM rAjaya gaNavAmAM Avela che. have tene sAMsthAnika svarAjanA mArgamAM mUkavAmAM Avela che. amArI samaja pramANe tAbAnI prajA tarIke rahevuM vadhAre sAruM che. paraMtu sAMsthAnika svarAja eTale mULa prajAnA moTA bhAgano nAza ane gaurAMga prajAno vasavATa ane 60 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattA ema thatAM A dezanI mULa prajAne te vadhAre nukasAnakAraka thAya, e svAbhAvika che, paraMtu svarAjanI dhUnamAM caDelAomAMnA koIneya, mutsaddIoe svarAjanI AgaLa sAMsthAnika zabda mUkI rAkhyo che, teno tema ja tenA arthano ane tenA pariNAmano paNa khyAla nathI. astu. A dezane Aja sudhI tAbAnuM rAjya gaNavAmAM AvyuM, tenuM kAraNa mAtra A dezanI prajA upara aMkuza mUkavAmAM ane temanA jIvanano palaTo ANavAmAM ahIMnI saMskRti-jene zrI munazI praNAlikAvAda kahe che-te moTuM naDatara che. saMskRtinuM kendra dharmo che ane dharmomAM jainadharma ane temAM paNa zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha bahu ja majabUta pAyArUpa che. eka vakhata evo hato ke dharmomAM jarA paNa hAtha nAMkhavAthI paradezI prajA ahIMnI prajAno vizvAsa gumAve tema hatuM. jethI teone tatkAlIna rAjyanItine anusarIne jAhera karavuM paDela che ke-"amo koInA dharmomAM hAtha ghAlIzuM nahIM. saune potapotAnA dharma pramANe vartavAnI chUTa raheze" ane Aje paNa bahArathI e nItinuM pAlana barAbara karavAmAM Ave che. Ama jAhera karavA chatAMye dharmomAM paNa ADakataro hAtha ghAlyA vinA e prajA rahI ja nathI. bahu ja dhIrajathI, khUbIpUrvaka, dUraMdezIpaNAthI, vizALa kAryakramanI yojanAthI, jenA bhAvi pariNAma vize tatkALa kazI kalpanA na karI zakAya 61 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevI rIte hAtha ghAlavAmAM Avela che, temAM saMzayane avakAza nathI. kAraNa ke-saMskRtinuM kendra toDyA vinA saMskRti mare nahIM ane mULa saMskRti toDyA vinA sIvIlAIjhanI saMskRtinuM sthAna jamAvI zakAya nahIM ane e vinA yuropanI pragati thaI zake nahIM. yuropanI ke gaurAMga prajAnI vizeSa pragati karavI hoya, to sIvIlAIjhanI saMskRtine AgaLa vadhAravI joIe ane tene AgaLa vadhAravA harIpha saMskRtine khaseDavI joIe ane tene khaseDavAmAM tenAM mULa mathako paNa toDavA joIe. to ja yuropa pragati karI zake, e svAbhAvika che. te kArya racanAtmaka yojanAo mAraphata karavA mATe sauthI pahelAM ahIM keLavaNInuM dhoraNa badalavAmAM AvyuM. 1813mAM khristI dharmanA pracArane briTiza pArlamenTe kAyado karIne chUTa ApI. AryasamAja vagere mULa custatAthI khasI gayelA vargo UbhA thayA, tene ADakataro rAjyAzraya maLyo ane teNe eke jhapATe vedo sivAyanAM, bhAratIya buddhithI racAyelA tamAma sAhityone jAheramAM khoTAM TharAvyAM ane mahA pApa vahoryuM. A dezamAM thaI gayelA lAkho sAcA buddhizALI puruSonuM apamAna thayuM. e rIte prAcInane badale potAnI zALA-kolejomAM paNa navI vidyAnAM pustakonA pracArane jagyA maLI. juo svadezIpaNuM !! prArthanAsamAja, AryasamAja, thIosophIsTa vagere khristI dharmanA kaMIka anukaraNarUpa siddhAMtonA pracAra karanArA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ekAeka utpanna thayA. "badhA dharmone sarakhuM mAna ApavuM" e bhAvanA UbhI karI prajAmAMthI potapotAnA dharma vizenI custatA DhIlI karavAmAM AvI che. chatAM prajAne dharmarahita rAkhavAnI icchA che ema mAnavAne kAraNa nathI. "judA judA dharmone badale jagatamAM eka dharma hoya to ThIka" evI bhAvanA UbhI karI amerikAmAM 1893mAM vizvadharmapariSada UbhI karavAmAM AvI hatI. e pariSadanuM dhyeya-'AkhI duniyAnA tamAma dharmovALAo pAse dhIme dhIme jagatamAM eka ja vizvadharma hovo joIe ane mAtra khristI dharma ja vizvadharma thavAne lAyaka che evI kabUlAta karAvavI", e che. e kabUlAta karAvavA sudhImAM yuropiyana lokoe khristI dharmanI judI judI sthApelI ane tenA anukaraNarUpe te te anya dharmavALAoe paNa potapotAnA dharmanI unnatinA uddezathI kaoNnpharanso vagere sthApelI, e banneya prakAranI saMsthAo mAraphata dhIme dhIme pracAra kArya karIne e dhyeyanI siddhi karavAnI che. eTale e pariSadanuM kArya hAlamAM ghaNuM ja dhImuM dekhAya che, paraMtu teno uddeza siddha karanArI e avAntara saMsthAo e to jhapATAbaMdha kAma karye ja jAya che. khristIdharmamAM UMcuM tattvajJAna nathI. tema ja temAM AdhyAtmika jIvana vize khAsa kAMI tattvo nathI. eTale sAmAnya rIte prajAne te nItino upadeza Ape che. tethI ja bhAratanI 63 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika jIvanavALI prajAne paNa naitika jIvanamAM vadhAre AkarSavAmAM Ave che. kevaLa naitikatAnI pratiSThA eTale AdhyAtmiktAno hrAsa. khristI dharma pAse tattvajJAna jevuM paNa kAMI che ja nahIM. eTale hAlanA vijJAnanI madada levA mATe vijJAnanI pratiSThA khAsa utpanna karavAmAM Ave che. vaLI khristI dharma pAse tAttvika upadeza nathI, eTale saMkhyAbaLa upara dharmanI zreSThatA TharAvavAmAM Ave che. prajAkIya lAgavaga, phelAtI bekArI, videzI keLavaNI, potAnAM zAstro vize ajJAta lokone dareka dharmavALAomAMthI kheMcavAnI teoe goThavI rAkhelI yuktiothI teo potAnI saMkhyA divase divase vadhArye jAya che. Aje vadhArIne papa karoDanI saMkhyA karI che ane teo ema kahe che.-"A dharma eTalo sAro che ke loko sukhethI te grahaNa karI zake tevo che, tethI saMkhyA sahajamAM vaLe jAya che, ne vizvamAM phelAI jaze mATe te dharma vizvadharma thavAne lAyaka che." jema jema "dharmomAM saDo peTho che" evI vAto ahIMnA loko mAraphata phlAvAtI jAya che, tema tema te dharmonA baLane toDavAno mArga maLe che. baMdhubhAvanI bhAvanAthI udAratA batAvAya ane te te dharmavALAone AkarSI paNa zakAya, baMdhu banAvI zakAya. baMdhuthI judA khAvAnuM kema bane ? bhegA khAvApIvAnuM thAya, eTale hiMduo to-jene vaTalAvuM mAne che te rIte baMdhubhAvanAnI bhAvanAthI teo saheje vaTalAtA jAya. ema lohInI ane saMskAranI zuddhi jALavavAmAM DhIlA thatAM beTI ane roTI 64 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAramAM paNa DhIlA thAya. ema sAmAnya siddhAMtanA svIkAra mAtrathI khristI saMsthAo teone khristI dharmanA membaro mAnI le ane saMkhyAnI vRddhimAM gaNe. 1893mAM bharavAmAM AvelI prathama vizvadharmapariSada jo ke amerikAmAM bharAI che, paraMtu temAM iMglenDano mukhya hAtha che. te keTalAka purAvAthI nakkI thAya che. iMglenDanuM rASTra bhAratamAM be rIte kAma karI zake che. to vizvadharmapariSada vagere vyApaka saMsthA dvArA prajAno lokamata (1) vizvadharma tarapha keLave che ane (2) ahIMnA lokomAM lAgavaga, kAyadA vagerethI vizvadharmane anukULa vAtAvaraNa utpanna karavA te te dharmomAM saMsthAo sthApe che, ADakataruM uttejana Ape che, tevA tevA mANasono sudhAraka varga utpanna kare che ane tene utteje che. mULa vargane paNa hAthamAM rAkhIne potAne mATeno mArga saraLa thAya tevA mArga thAya tevA mArga upara laI jaI zake che. sArAMza ke-aMdarathI ane bahArathI ema banneya rIte kAma karI zake che. prathama to te pariSadanA ceramena revaraMDa (khristI pAdarI) che. e sabhA koNe goThavI ? kayA kayA dharmanA guruone maLIne e saMsthA goThavI ? temane ceramena koNe nImyA ? e badhuM aMdhArAmAM che. pUjaya AtmArAmajI mahArAjane membara thavAnuM AmaMtraNa Ave che, tethI teo uparanA prazno vagara pUchyuM membara thaI jAya che. zrIjainazAsane tana, mana, sarvasva arpI cUkelA e mahAtmA e saMsthAnA membara zI rIte thavAne prerAyA? te eka jaina muni tarIkenA dharmo vicAratAM samajI zakAtuM nathI. 65 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo pratinidhi mokale che. paNa te mokalavAmAM paNa muMbaImAM sudhAraka varga ane custa vargane mArAmArI thaI hatI. te vakhate sudhAraka varganA AgevAna suratanA vatanI ratanacaMda mAstara tarIke jAhera thayelA koI jaina gRhastha hatA. jaina esosiyezanamAM paNa te AgevAna hatA. te aMgrejI bhaNelA hatA eTale ke ApaNA samAjamAM sudhArAnAM kAmo karAvI levA mATe paradezI prajAne te vakhate te ghaNA upayogI hatA. jethI sarakArI moTA moTA gavarnara sAheba sudhInA amaladAromAM temanuM mAna bahu sAruM rAkhavAmAM AvatuM hatuM. sAMbhaLavA pramANe te mArAmArInA bIje divase yuropIya oNphisomAM temane pUchavAmAM AvyuM hatuM ke-"emAM tamArA tarapha mArAmArI calAvanArAo upara tame kAma kema na calAvyuM?" sAMbhaLavA pramANe temaNe javAba Apyo hato ke-"mArA bhAIono mAra hato ne?" kema ke te sudhArAne paMthe caDI cUkyA hatA. paNa te vakhate temanAmAMthI eTalA badhA saMskAra lopa nahotA pAmyA, paraMtu AjanA sudhArako to sAdhumunirAja ke saMghanI bIjI mahAna vyaktio sAme yuddhAtadrA bolavA, lakhavA ke game tema vartavA saMkocAtA nathI. joke eTalI sudhArAnI ApaNA samAjamAM thayelI pragatinI eTale ke paradezIonI yojanAonA vijayanI nizAnI che, ema to kabUla karavuM ja paDaze. hiMdamAMthI pratinidhio mokalIne khristI dharma vizvadharma tarIke bhaviSyamAM banAvanArI e vizvadharmapariSadane Teko ApI, vadhu lokapriya karavAnI bAbatamAM iMglenDanI sarakArano hAtha 66 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato ja ane che. vIracaMda rAghavajI gAMdhI tathA svAmI vivekAnaMda vagere temanI sahAyathI ja tyAM jaI zakyA hatA. e prathama vizvadharmapariSada vizenuM prathama pustaka paNa laMDanamAM ja bahAra paDe che. pU. AtmArAmajI mahArAjanI stuti vagerenuM tAtparya paNa jaina komane temAM bhAga letI karavAnA dhyeyathI hatuM, e have barAbara samajAya che. ahIMthI gayelA pratinidhio vaLatAM iMglenDa jAya che ane tyAM jo jainadharma aMgIkAra karavA mI. harbaTa vorana jevA taiyAra beThA hatA. te jhaTa jainadharmI banI bese che. te zA mATe e vakhate jaina banavA taiyAra thayA? teno khulAso RSabha mahAvIra saMgha sthapAtAM ApaNane barAbara maLI rahe che. A arasAmAM thiyosaoNphiTa saMsthAo sthApanAra mi. blevaskI (evuM nAma yAda che) te kSaNika bauddha thAya che. bhAratamAM pAMca varSa rahe che, ne potAnI sthAyI saMsthA sthApI jAya che. e saMsthAnA pracArakArya mATe zrImatI enI besaMTa rudrAkSanI mALA pahere che, hiMdu dharmanA vakhANa kare che. tAraka saMgha sthApe che, ne e saMghanuM pracAra kArya kare che, membara banAve che, saMsthAo sthApe che. gItAnuM bhASAMtara tathA rudrAkSanI mALA to mAtra hiMdu zrotAono virodha na rahe ane potAnA bhASaNo sau chUTathI sAMbhaLe, tyAre temAMthI thoDA thoDA membaro maLI rahe, te mATenI yukti hatI. tyAra pachI kRSNamUrti jagaguru banI buddhanA bhagata banavAno dekhAva kare che, ne dharmonI gulAmImAMthI nIkaLI javAno yuvakone bodha kare che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e thiosophiTonA be-traNa siddhAMto paNa lagabhaga evA ja jaNAyA che. 1. baMdhubhAva lAvavo. 2. vijJAnanI madadathI dharmonuM saMzodhana karavuM. 3. sadAcAramAM prajAne jAgrata karavI. vahemo TALavA vagere. te daramyAna phrImezana vagere ghaNI saMsthAo, klabo, sosAyaTIo vagere khristI saMsthAo A dezamAM sthapAyelI che. teo dhIme dhIme e kAma zarU rAkhe che. 1857nA baLavA pachI mUkelI rAjadvArI skImane rada karI, pheDarezana nAmanI navI skImano amala karavA prajA pAse tenI mAMgaNI karAvavA, asahakAranI hilacAlane bahArathI dabAvavAnA pagalAM bharIne vega ApavAmAM Avyo, tyAre eka zaMkarAcAryane paNa pakaDavAmAM AvyA hatA ane te arasAmAM eka homa membara sAheba evuM bolyA paNa hatA ke-"dezanA sAmAnya hitanI vacce dharma ADe Avaze to bhagavA kapaDAnuM mAna raheze nahIM". lagabhaga AvA temanA zabdo hatA. tyArathI dhIme dhIme kiMIka pratyakSa rIte vizvadharmapariSadane Teko ane ahIMnA dharmo tarapha ADakataruM dabANa zarU thayela jovAmAM Ave che. 1933mAM zikAgomAM bIjI vizvadharmapariSada thAya che, te pahelAM iMglenDathI iMglenDanA vaDApradhAna mekaDonAlDa sAheba amerikAmAM thoDA divasa gayA hatA. te vakhate mAruM anumAna cokkasa hatuM ke "hiMda mATenI koI vicitra yojanA mATe gayA 68 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haze." pahelI goLamejInA bhASaNamAM paNa "dharmanA jhaghaDA baMdha paDo." evuM eka temanuM sUcaka vAkya paNa prAyaH hatuM ema yAda Ave che. ahIM zvetAMbara munionI sattA toDavA mATenI hilacAla dIkSA prakaraNanA nAma nIce zarU hatI. nAmadAra gAyakavADa sarakArane maLavA jaina AcAryo tathA munio jAya che. tevAmAM temane ati agatyanA kAma mATe iMglenDa javuM paDe che ane te agatyanuM kAma te bIjuM kAMI nahIM-paNa amerikAmAM cikAgonI vizvadharmapariSada temane hAthe khullI mUkAvavAnI hatI. koI dharmaguru nahIM, ne eka rAjyakartA dharma pariSada khullI mUke, e Azcaryajanaka ghaTanA nathI? che, paNa bIjI rIte nathI ja. nAmadAra gAyakavADa sarakArane nAnapaNathI tevuM zikSaNa ApeluM che. pariSada khullI mUkatAM teozrI sAmAnya rIte vedAMtanI stuti kare che. jainonI ahiMsA para jo ke jainonA nAmanirdeza vinA kaTAkSa paNa kare che ane khristI dharma tathA pracArakonI prazaMsA kare che. temanI pAse vAMcanAra rahe che, te paNa prAyaH hAlamAM khristI che. e badhuM AgaLa vadhAravA mATe-jainone dIkSA prakaraNamAM pAchaLa pADavAmAM Ave che ane temAM jainonI ja navA svarUpe sthapAyelI saMsthAono upayoga karavAmAM Ave che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "jagatamAM eka dharma karI zakAya, mATe pUrve dezanA yuvAno zI madada karI zake ?" e viSaya upara nibaMdha lakhanArane 500 DaoNlaranuM inAma ApavAnuM amerikAthI e vakhate jAhera thAya che. muMbaI vagere vizvadharmapariSadanA elacI-pratinidhi AvI jAya che. lagabhaga te vakhatathI ne tenI pahelAM keTalAMka varSothI A dezamAM paNa sarvadharma pariSado bharAya che ane e jAtanuM ekaMdara vAtAvaraNa dezamAM phelAya che. saMpradAyo toDI mULa dharmonI ekatAnA vAyarA paNa tyArathI vAya che. " aMdara aMdaranA dharmovALA pote ja prathama saMpradAyo toDe, to pachI mULa dharmone toDI eka ja mULa dharmane kAyama karavAnuM kAma to vizvadharmapariSada karavAnI che, paNa jayAM sudhI saMpradAyo na tUTe, tyAM sudhI mULane toDavAnI vAta zI rIte bane? saMpradAyo tUTe eTale mULa toDavAnuM saheluM thaI paDe." mULa dharmonI brAnca oNphiso te saMpradAyo. saMpradAyomAM mULa dharmo manuSyonI sagavaDa pramANe vaheMcAyelA che, eTale saMpradAyo e mULa dharmanI vizeSa zaktio che. vadhAre baLavAna mULa peDhI ja brAnco kADhI zake. brAnco saMkelavI paDe, e ja mULa peDhInI nabaLAI. brAnco saMkelAyA pachI bIjI moTI harIpha peDhI mULa peDhIne sahelAIthI ukheDI zake. saMpradAyonA nAzanI hilacAlamAM evI ja nIti goThavAyelI che. sudhAraka vargane ADakataruM mAnapAna ane Arthika uttejana to paradezIo taraphathI rahe ja che ane teo 70 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potapotAnA dharmanI unnatinI navIna saMsthAo kADhIne, prathama te mAraphata ekatA vagerenI vAto karIne pachI saMpradAyo toDavAnI vAto karIne mULane vadhAre AgaLa lAvavAnI lAlaco Avye rAkhe che, ne vinAzano paMtha saraLa kare che. AvuM anekavidha pracArakArya vizvadharmapariSadanI tarapheNamAM thaI rahyuM che. tyAra pachI traNa ja varSamAM khuda iMglaeNnDamAM iMglaeNnDanA dharmAdhikArInI dekharekhamAM nAmadAra gAyakavADa sarakAranA pramukha pade vizvadharmapariSada bharAya che. e dharmAdhikArIne badhA dharmonAM tattvonuM to sAmAnya jJAna hoya che, paraMtu duniyAmAM keTalA dharmo che ? tenA pALanArA keTalA che ? kayA vadhAre majabUta che ? kayA vadhAre custa che ? kayo dharma vadhAre prajAne AkarSI rahyo che ? konI vadhu lAgavaga che ? kone kaI lAgavaga vadhu ApavAthI tenA keTalAka anuyAyIo ApaNAne vizvadharmapariSadanA kAryamAM madada kare ? koNa koNa evA mANaso che ? sAmo pakSa kevo baLavAna che ? ane temAM koNa koNa majabUta mANaso che ? bIjA hAtha upara temaNe paNa kevI rIte rAja rAkhavAthI vighnarUpa na thaI zake ? vighnarUpa thavA jatAM temanA Arthika, dhArmika vagere hakkonI ciMtA tene kema UbhI thAya ? vagere vyavahAru praznonI bAbatonuM tene vadhAre saMgIna jJAna hovAno saMbhava che. nAmadAra gAyakavADa sarakAra jevA sattAdhIza rAjAnI 71 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAgavagathI pariSadanAM dhyeyono vadhAre sArI rIte pracAra karI zakAya. vaLI jainadharmanuM kendra gujarAta, temAM sattA nAmadAra gAyakavADa sarakAranI, temAM praveza karavA mATe jainone dabAvyA pachI UcharatI prajAmAM sarvadharmanA jJAnano phelAvo nizALo mAraphata karavAne lAgavagavALuM dezI rAjya ja joIe. briTiza sarakAra ekadama evI zarUAta karI zake nahIM. dhArAsabhAmAM pasAra karAvavuM paDe. vizALa lokamata keLavAyA vinA hAla suratamAM ema banI zake nahIM. nAmadArA gAyakavADa sarakAra potAnI nizALomAM e zikSaNa pracAravAnuM lagabhaga vacana ApI cUkyA jevuM che ane ahIM AvyA pachI turata ja jagatanA vidyamAna dharmo nAmanA khristI pAdarInA pustakanuM bhASAMtara paNa bahAra paDAvI dIdhuM che ! e khristI pAdarIe vicitra mULa pustaka lakhyuM che. DoLa jANe dareka dharmanuM tattva samajAvavAno prayatna karela che ane sarvadharma tarapha samabhAva batAvatA hoya evo dekhAva karelo che. je dharma sahelAIthI toDI zakAya tevA che, teno to teNe ullekha ja karyo nathI. paNa je toDavA muzkelIvALA che, tevA agiyAra dharmonA vakhANa karI tenAM tattva samajAvyA che ane guNadoSanI mImAMsA karI che. paraMtu Akhara-saMkhyA, vizvadharmane lAyakanA guNo, vagere tattvathI 1. khristI dharma ja vizvadharma thavAne lAyaka che. 2. Isukhrista e ja eka sarvaguNa saMpanna deva che. 72 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A be tattvone khUba sthira karela che. ,, prastAvanAmAM jagatamAM eka dharma hoya to sAruM. pachI game te hoya, tenI sAme kema jANe vAMdho na hoya, tema taTasthatA batAvI che. A prastAvanAkAra dezIbaMdhuoe zrIsiddhasena divAkarajInI dvAtriMzikAmAMno sarvasindhavaH-e zloka TAMkyo che. eTale ke-"eka mahAdharmamAM bIjA dharmorUpI sarva nadIo AvI maLe che.' te mahAdharma kayo ? graMtha lekhakane mahAdharma-tarIke khristI dharma abhipreta che, jyAre zlokakArane syAdvAdamaya tattvajJAna. trIjI pariSadamAM mI. lAlana pratinidhi tarIke gayA. paNa temAM temaNe prathama bhAga levA na dIdho. lAgavagathI ghUsavuM paDyuM. bhAga levA na devAnuM kAraNa mAtra-jainonI nAnI saMkhyA ja' jAhe2mAM bahAra AvyuM hatuM. kevuM vicitra kAraNa ? pU. AtmArAmajImahArAjane Agraha karIne bolAvAya che, tyAre bIjI pariSada vakhate pratinidhi paNa mAMgavAmAM Avato nathI. pesavA jAya che, tene paNa nakAravAmAM Ave che, tyAre temane lAgavaga lagADavI paDe che. saMkhyAnuM bahAnuM zA mATe AgaLa karyuM haze ? e eka koyaDo che. tyAre zuM nAnI saMkhyAne lIdhe jainone na pesavA devAno teono pAke pAye vicAra kharo ? bane nahIM. saMkhyAnuM bahAnuM AgaLa karavAnuM kAraNa e ke jethI jaino potAnI saMkhyA vadhAravAnI bhUla-bhUlAmaNImAM paDe. "jo 73 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe saMkhyA vadhArIzuM nahIM to, ApaNuM vizvadharmapariSadamAM sthAna raheze nahIM." evI bIkathI keTalAka bhoLA jaino saMkhyA vadhAravAnI harIphAImAM paDe ane vizvadharmapariSadanuM dhyeya 'chevaTe koI paNa eka ja dharma duniyAmAM sthira karavo ane te paNa khristI ja." kemake saMkhyA upara AdhAra mUkavAmAM ja ahIM temanI polisI paNa spaSTa thaI jAya che. ,, e kAmamAM je je dharmovALA sahakAra Ape te levAmAM vAMdho zo ? na Ape to paNa levo joIe. "eka dharma karavo eTale bIjA chUTaka naSTa karavA" e artha spaSTa ja che. "jaino buddhizALI varga che. teo eka dharma karavAnI hilacAlamAM joDAya, to teNe potAnA dharmanA nAzamAM paNa sahakAra Apyo to gaNAya ja. evuM pagaluM e bhare nahi. paraMtu, kharI vastusthitithI ajJAna eka sudhAraka varga Ubho karyo che. te AgaLa paDavA bharAto phare che. tene nA pADe, eTale te vadhAre ghUsavA prayatna kare. eTale bhaviSyamAM kahI zakAya, ke "ame to nA pADatA hatA, paNa tame lAgavagathI AvyA mATe pesavA dIdhA eTale ke-tame tamArI icchAthI' AvyA cho.' eka vAta pakaDyA pachI choDAya nahI, eTale pachI e saMsthAnA udezane e varga barAbara vega to Ape ja. eTale custa varga jora karI zake nahIM ane jema jema te nabaLo paDato jAya, tema tema dharma paNa nabaLo paDato jAya. A badhuM thayA pachI pAchA mi. harbaTa vorana vagere AgaLa AvI mI. lAlanane AgaLa karIne RSabha mahAvIra jaina saMdha sthApe che. eTale jainadharmane nAme yatheccha pracArakArya mATe 74 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka saMsthA teoe UbhI karI lIdhI. have bhAratamAM prabhu mahAvIre sthApelo paraMparAno saMgha ane yuropano RSabha mahAvIra saMgha bannenI athaDAmaNI cAlu rahevAnI ja. e saMgha navA jaino dAkhala karyo jaze, saMkhyA vadhAraze ane jainonI moTI saMkhyA laIne bhaviSyamAM vizvadharmapariSadamAM jaze ane tyAM bahumatImAM hArIne Avaze ne khristI vizvadharma tarIke duniyAnA jainone paNa baMdhanakartA thAya, tevI rIte svIkAra karatA Avaze ne pachI ahIMnA saMghano vAMka kADhaze ke-"tamoe jainonI saMkhyA vadhArI nahIM, eTale amAre hArI javuM paDyuM. jainonI jema eka aMgreja gRhastha mI. jerAmadAsa nAma dharIne hiMdu thayA che. mI. dharmapAla (iTAlInA gRhastha che) je bauddha AcArya thayA che. yuropanA gRhastho te te dharmamAM pesIne te te dharmane navuM svarUpa ApIne te te dharmano pracAra karaze. jUnuM svarUpa ApoApa tUTe ja ane navuM svarUpa jamAnAne eTale khristI bhAvanAne, vijJAnane kRtrima baMdhubhAvanAne ane mAtra nItimaya jIvanane ja anukULa ghaDatA jaze. tema tema khristI dharmanuM vizvadharma tarIkenuM kArya vadhAre saphaLa thAya, e sahaja ja che." dareka dharmavALAnA mukhya puruSonI AMtarika icchA na hovA chatAM, te te dharmamAM dAkhala thayela videzI hitaciMtako te te dharmanA thoDA sudhArakonI sahAyathI vadhu ne vadhu potapotAno dharma phelAvavA prayatna karaze ane tethI khristI dharmavALAone paNa e haka rahevAno ja. te dharmamAMthI khristImAM kema kheMcAI Ave, tene mATe te te dharmano abhyAsa karanArA, temAM ja tadanukULa 9 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahIne pracAra karanArA, jyAM tattva upara vadhAre bhAra mUkavAthI te dharmovALA dhIre dhIre mULa cUstatA uparathI khasaze ? vagere prakAranI goThavaNa karI lIdhI che. eTale dareka dharmavALA potapotAnI saMkhyA vadhAravAnI dhamAcakaDImAM paDe ane pachI e kArya baMdha karavAmAM Ave. kema ke "jagatamAM vizvadharma eka ja joIe." e bhAvanA ja dhamAcakaDI baMdha pADI deze ane "te mATe kayo dharma lAyaka che ?" e prazna pachI AvI ja rIte navI hilacAlanuM aMga banI jatAM dhamAdhamI baMdha paDatAM khristI dharmamAM moTI saMkhyA cAlI gayelI mAlUma paDaze. bIjA dharmamAMthI te te bIjA dharmomAM thoDA thoDA ke ghaNA kAmacalAu dAkhalA thayA hoya, paraMtu te dharmonA custa loko khristImAM ke bIjA jemAM jemAM dAkhala thaI gayA hoya, te badhuM DhIluM thatAM dareka dharmomAM kharA custa loko ghaNA ja ochA rahe, e svAbhAvika che. lAgavaga, bekArI, paisAnI chUTa, kAyadA, pracAranI yukti, bahoLA sAdhano, jAherasabhAo vagerethI khristI dharmavALA khUba vadhI jAya, e svAbhAvika che. rAjAmahArAjAo, moTA amaladAro vagere paNa e tarapha dorAya. evA loko khAsa amaladAra bane, keTalAka vyAmUDha dharmaguruo paNa manathI to dorAyA hoya, eTale prajAno keTaloka bhAga paNa dorAya ja. mATe saMkhyA vadhAravAnI dhamAdhamamAM paDavuM eTale "vaMzavArasAthI asthimajajA-custonI saMkhyA gumAvavI, ne acustonI adbhava saMkhyA umeravI." sagavaDiyA dRSTithI dharmamAM dAkhala thayelA bIjethI sagavaDa maLe, to bIje cAlyA jAya, e Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa svAbhAvika che. ema thoDA paNa custa rahe to zo vAMdho ? e prazna vicAravA jevo che. vAMdho e che ke bahumatIvAda evo che, ke pachI temAM laghumatI kAyadesara TakI zake nahIM. rAjasattAo ane rASTro paNa bahumatIne Teko ApavAnA. "laghumatI eTale kAMI nahIM, evo artha thAya, eTale te te dharmonA custone paNa pota potAno dharma choDavo paDe athavA mahA muzkelIthI dharma pALI zake. te te dharmonAM sArAM tattvo ekaThAM karIne navo vizvadharma utpanna thAya to pachI temAM vAMdho zo? jo ke te te dharmavALAone AkarSavA te te dharmonAM sArAM tattvonuM prathama mizraNa karavAmAM Avaze. pahelA to evI rIte sutattvomaya navo dharma utpanna thato lAgaze, paNa Akhara te tattvo bheLavelAM to haze mukhya khristI dharmanAM ja. eTale pAchaLathI tene ja mukhya karI nAMkhavAno che. ane deva Isukhrista ja sarvaguNasaMpanna tarIke, ArAdhya tarIke TharAvavAnA che. eTale e badhAM tattvo sAtheno paNa mukhya to khristI dharma ja vizvadharma tarIke rAkhavAnA nirNaya upara teo makkama che. tenA pracAranA aMga tarIke AkarSavA mATe vacalI aneka yojanA jo ke teo svIkAraze, paNa te mAtra pracAranA aMga tarIke ja haze. keLavaNI phelAvavA mATe rAjAonuM, rAjAonA mAtApitAnuM dharmovALA devonuM nAma joDIne te te Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAo nIkaLI, paNa kAma to sa2kA2nI nIti pramANe ja kare che, pachI te zrI kRSNa vidyAlaya ho, ke mahAvIra vidyAlaya hoya, ke sayAjI vidyAlaya hoya, ke naMdakuMvarabA zALA ke moMghIbA kanyAzALA hoya, je nAma hoya te bhale hoya paNa sarvanI kAryadizA to paradezI nIti pramANe sthapAyelI yunivarsiTIe nakkI karyA pramANe ja hoya che. mATe "ApaNA dharmanAM sArAM tattvo teo samajavA mAMge che, mATe temane samajAvIe" e vicAra paNa khoTo che, kema ke, teno bhaviSyomAM durupayoga karavAno che. "bIjA dharmomAM paNa satyanA aMzo hoya che, mATe tene paNa sAMbhaLavA joIe." e jAtanI gItArtho mATe zAstramAM chUTa che. paNa bALajIvo mATe to "bIjA dharmavALA sAthe paricaya na ka2vo, tenI vAtacIta na sAMbhaLavI. teno upadeza na sAMbhaLavo." vagere niSedhone samyaktva zuddhi kahela che. ema kahevAmAM saMkucitatA nathI, paNa bALajIvonuM hita che. bALajIvo sArAsAra judo pADI zakatA nathI. mATe temane cetavavAmAM Ave che. "badhA dharmovALAnuM sAMbhaLavuM" evA upadezako hAlamAM badhe phare che. te mULa to vizvadharmapariSadanuM pracArakArya che. sarvanuM sAMbhaLavAnI vRtti sAmAnya prajAmAM utpanna karavAthI tenI custatA rahetI nathI ane e rIte bhaviSyakALamAM khristI vaktAone sAMbhaLanAro moTo zrotAgaNa utpanna karI ApavAnI jAherAta thAya che. e rIte bhaviSyamAM moTo zrotAgaNa maLI gayA 78 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI e loko eka ja vakhatanA upadezathI saMkhyAbaMdha lokone khristI karI zakaze. bIjuM, hamaNAM so varSa pahelAM raktapitIAonI sevA karanAra khristI pAdarInAM hADakAM moTA ThAThathI yuropanI madhyamAM thaIne iMglenDa lAvavAmAM AvyA ane tene moTuM asAdhAraNa mAna ApavAmAM AvyuM. A uparathI tathA iMglenDanA hAlanA banne rAjAoe paNa potAnI dharma vizenI pratijJA hAlamAM jevA jorathI karI che, tevA jorathI agAu jovAmAM Avela nathI. A badhA uparathI iMglenDanI rAjanIti "have sIdhI rIte dharma tarapha vaLI hoya", tema jovAya che. "tIrthaMkaraprabhu vagere mahAbhAvavaidyonAM hADakAMo vagerenI devI pUjA karatA hatA" ema ApaNA zAstramAM Ave che, tenI A harIphAI che. eTale "rogInI sevA karanArAo ane evA lokasevAnA kAma karanArA kharA mahAtmAo che. mATe teo paNa pUrvanA bhAratIya mahAtmAonI tulanAnA che athavA tethI vadhAre che." evo bhAva utpanna karIne lokapriya karavAnI yukti che ane bahArathI amo amArA dharmanA mahAtmAone svAbhAvika rIte mAna ApIe chIe. evo bhAsa paNa utpanna karI zakAya che. Ama bevaDI rIte kAma levAmAM AveluM che. jo ke tIrthaMkara paramAtmAo vagere bhAva vaidya hatA ane teoe aneka rIte jagata kalyANakara AdhyAtmika jIvana batAvyuM che tyAre "A jamAnAmAM AdhyAtmika jIvana, e to navarAnuM jIvana che. lokasevA e ja dharmaguruonuM kharuM kAma che" 79 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e bhAvanA utpanna karavAmAM paNa bhAratanA tyAgI varganI ADakatarI niMdA ja che e "parabhava ke punarjanmane mATenI taiyArI karavI, e paNa nakAmA prayatna che. tyAre lokasevA e ja kharo dharma che ane e ja dharmanuM ke dharmAtmAnA jIvananuM kharuM dhyeya hovuM joIe." e bhAvanA utpanna karavI e kharekhara hiMdanA dharmo upara ADakataro phaTako che." sAdhuoe mahenata-majUrI karavI paDaze, lokasevA karavI paDaze, mALA gaNye nahIM cAle." vagere ahIMnA yuvaka mAnasamAM e vicA2no paDagho spaSTa dekhAya che. ahIM dezI rAjyo paNa dharmAdhikArIo rAkhIne dareka dharmavALAonAM vyAkhyAno karAve che ane prajAne sAMbhaLavA prere che. ema dhIme dhIme rAjya sahAyathI ja game te dharmavALA sthAnamAM khristI pAdarIo dharmopadeza ApavAnI sagavaDa kadAca meLavaze. A tarapha dharmasthAno ane tenA vahIvaTakartAo upara aMkuza mUkanArA kAyadA, dareka dharmonAM sthAnonA vahIvaTa bahAra pADavA, dharmAdhikArIo hastaka pUjArIo vagerenA darajjA tathA pagAra nakkI karavAnI sattA vagere tathA sarva dharma pariSadonuM moTA rUpamAM pracAra kArya, prAcIna zodhakhoLane nAme dharma siddhAMto ane mAnyatAomAM azraddhA, vijJAnanA pracArathI dharmanAM tattvo upara azraddhA vagere pracAra paNa mULa dharmono ghAtaka che. hamaNAM ja "IMDiyana risarca insTiTyUTa' jevI prAcIna zodhakhoLa karavAno dekhAva karanArI (prAyaH) sarakArI saMsthA paM. mAlavIyAjInA pramukhapaNAmAM ekAda be mahinAmAM sarvadharma pariSada bharavAnI che. rAjAo dharmamAM mAthuM mAre. prAcIna 80 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zodhakhoLa karanArI saMsthA paNa dharmamAM mAthuM mAravA UbhI thaI. dareka komonI kaoNnpharanso vagere paNa bhaviSyamAM e svarUpamAM pheravI nAMkhaze ane pheravAI paNa jaze. kema ke-e saMsthAo emanI che. zeTha ANaMdajI kalyANajI jevI peDhImAM paNa e tattvo so varSathI ja saheja saheja dAkhala thaI gayAM che, to pachI bIjAnI to vAta ja zI ! koI koI sAmunirAjo ane AcAryo upara paNa e ja asara thaI che ! to pachI bIjAnI to vAta ja zI? mATe sarvadharmapariSadanA koIpaNa kAryakramamAM bhAga levo, eTale potAnA dharmo upara ghA mAravAnA kAmamAM madada karavI, e artha thAya che. sAdhuonA dAkhalA tarIke karAMcImAM sarva dharma pariSadanA pramukha vidyAvijayajI mahArAja thayA. gavarnara sAhebane maLelA. dIkSAno kAyado karAvyo. rAjaya vahIvaTa pradhAnone soMpyA pachI moTA amaladAronuM have dharmo ane samAjomAM prevaza karavAnuM mukhya kAma che. je mahArAjajI samajI zakyA nahIM. moTuM mAna samajIne doravAI gayA jaNAya che. jo samyakatva jevI koI paNa vastu hoya to te guNanI tevA kAmathI mahAmalinatA thAya che ane jo samati jevI vastu na hoya to pachI kAMI paNa vAMdho nathI ane jo hoya to e pariSadone Teko ApavAmAM vItarAgadharma, vItarAgadharmanA dharmAtmAo ane tenA saMghano lopa karavA barAbara che. jJAtionI lohInI pavitratA jaLavAze nahIM, to paNa e ja pariNAma che. jJAtionI mULa paoNlisI karatAM judI ja rIte kAmo karavAne mATe poravADa samelana, osavALa samelana Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagere prathama to hitanI vAto karIne maMDaLo bharAvA lAgyAM che. te paNa sudhArAne anusarI TharAvo karaze. te TharAvo jo ke koI mAnaze nahIM. paNa ekAda evA muddA mATe keTalAka lokamata keLavAI gayo haze, ke sarakAra koI evo kAyado kare, temAM e loko Teko ApavAnA ane jJAtinA mULa AgevAno AMkho coLIne besI rahevAnA ane kAyado "amuka jJAtinA amuka mANasonI sahAnubhUtithI" ThokAI javAno. jema kaoNnpharansanI jainasaMghamAM khAsa kazI asara na paDI hoya, paNa rAjyasattAe dIkSAno kAyado karavAmAM tenI madada laI lIdhI. jo ke e kAma pUrato ja teno janma hato. have vizvadharmanA vicAro pherAvavAmAM teno, yuvaka saMgha, koMgresanA pradhAno vagereno upayoga thaze ane te pramANe thaI rahyo che. mATe jJAtionI pavitratA TakAvI rAkhavAmAM saMghanI paNa rahyA che. AvA saMmelano jJAtione phaTako mAraze. dharmanAM sUkSma tattvo samajanArA paradezathI Avaze, pALanArA Avaze, abhyAsIo Avaze. paNa tamAruM rahasya samajavA ane tenA upara kyAMthI ghA karI zakAze, teno abhyAsa karavA. pro. glAjhenApanuM pustaka jainIjhama paNa Aja daSTithI lakheluM che. "kyAM kyAM jainonuM baLavAna pAsuM che? kyAM nabaLuM pAsuM che? ApaNane madada karanAra koNa koNa jaino che?" vagere potAnA rASTrIya hitanA muddA dhyAnamAM rAkhIne e lakhavAmAM AveluM che. vaLI eka bIjo so pAnAno nibaMdha lakhIne teNe chevaTe sAbita karavA prayatna karyo che ke "jainadharma hiMdudharmanuM eka svarUpa 82 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ane so varSamAM te potAnA mULa dharmamAM bhaLI jaze.'' jagatanA vidyamAna dharmonA pustakomAM paNa e dhvani mUkela che. paramANaMda kApaDiyAnA amadAvAdanA bhASaNamAM paNa e dhvani che. hamaNAM eka jainetara vidvAnanA bhASaNamAM paNa "jainone pUjArI tarIke hiMdu brAhmaNo rAkhavA paDe che, mATe jainadharmane mULa hiMdu dharmamAM bhaLI javuM paDaze.' e dhvaninA bhASaNanI samAlocanA jainapatranA agralekhamAM ja hatI. zA. manasukha ravajIe jainakomano mRtyughaMTa nAmano lekha lakhyo hato. ApaNA yuvAno mAraphata saMpradAyono nAza kare. hiMduo, jaina, bauddha vagereno nAza kare ane khristIo badhAno nAza kare ane vizvadharmapariSadanuM dhyeya siddha thAya. : A mATe he ekAntata H zAsanabhakta naravIra ! tAruM zuM kartavya ! te A uparathI tuM samajI leje. 1. vizvadharmapariSadanA kAryamAM Teko na Apavo joIe. 2. sarvadharma pariSadanAM kAryomAM Teko na Apavo joIe. te tenI peTA saMsthAo che. 3. asvAbhAvika rIte navA jaino banAvavAnAM kAryomAM Teko na Apavo joIe. sarAka vagere jAtione jaina banAvavAnuM kArya navA jaino banAvavA tarapha ghasaDI jaze. 83 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. caturvidha saMghartI ane tenA pratinidhitvavALI saMsthAo sivAyanI koIpaNa saMsthAnA kAryane Teko na Apavo joIe. 5. jJAtionI rItasara sabhAo sivAya, tenAM saMmelano ane maMDaLone Teko na Apavo joIe. 6. sarvadharmanAM tattvo samajavAnI vAta bALajIvone na samajAvavI joIe. 7. samaju svadharmIbaMdhuone AvA ajJAna bharelA nukasAnakAraka vicAronI samaja pADavI. 8. tIrthaMkaraparamAtmA, tyAgIguruo ane AgamoktadharmanI pratiSThA TakAvI rAkhavA AkAzapAtALa eka karavAM. 9. saMghamAM phelAtI bekArInA upAya tarIke jema jema hAlanAM sAdhanono upayoga karavAmAM Avaze, tema tema vizvadharmapariSadanAM dhyeyo siddha thavAnAM. mATe bekArI na lAya tene mATe sAvaceta rahevuM. tevA kAyadA na thAya, tevAM kAyadesara pagalAM levAM. 10. bekAra jainabaMdhuo mATe phaMDa karI temane Azrita banAvavAne badale duniyAnA vizALa kSetramAM svapuruSArthathI AgaLa Ave tevo mArga temane mATe khullo rAkhavo. madadanI saMsthAo kholAvI teone puruSArtha karatA Aje AvavuM nahIM joIe. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. dareka dharmonA dharmaguruo sAthe A bAbatano sahakAra sAdhI temane A tattvo samajAvI temanA dharmo TakAvavAnA paNa mArgo batAvavA ane paraspara sahAyaka thavuM. 12. gItArthaparaMparA prAptasAmAcArI upara rucidhAraka ane tenA pAlaka dharmaguruonA mArgamAM vijJabhUta thatA kAyadAkAnUno na thAya, tevA prayatno karavA. e ja abAdhya jainazAsana che ane te ja sadA jagatanuM ananya zaraNa che. rItasara pratinidhitvavALI bhAratInI jagatazeThanI saMsthAne DhAMkI devA binakAyadesara pratinidhitvathI paradezIoe utpanna karelI ane AgaLa vadhavA dIdhelI kioNMgresa vagere saMsthAonAM kAryomAM Teko na Apavo joIe. 14. briTiza sarakAranI rAjya vyavasthAno virodha na karavo. paNa ApaNA jIvanamAM praveza karanArI yojanAthI sAvaceta rahevuM. 15. duniyAmAM sIdhI ke ADakatarI rIte jagatakalyANakara jaina zAsanane nukasAna karanAra kyAMya paNa kAMIpaNa tattva utpanna thAya, te jANavAnI sAvacetI rAkhavI ane te vadhu prasare nahIM tene mATe prayatno karavA. 16. bekArImAM paNa dharma, vairya na choDavAnI svadharmIbaMdhuone dhIraja ApavI ne makkama banAvavA. 17. samAjavAda, sAmyavAda, komyunisTapakSa vagere tattvo 85 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Akhara to gorI prajAne AgaLa vadhAranArAM che. mATe teothI paNa taTastha ja rahevuM. 18. koI pakSa sAthe virodha karavo na pAlave, to na karavo, paraMtu dharma-hAnikara sahakAramAM to pUro saMyama rAkhavo. 19. ApaNA mArgabhUlelA keTalAka yuvako ane dezanAyako tarIke gaNAyelA dezabAMdhavo ane dharmabAMdhavone dezahita, prajAhita, aitihAsika, Arthika, rASTrIya, zArIrika, dhArmika, sAmAjika vagere satya daSTibiMduothI satya samajAvavA khAsa prayatna karavo. 20. paracUraNa pravRttio baMdha pADIne eka dharmarakSA tarapha ja dareka zaktione have kendra karavAnI ati agatyanI jarUra che. 21. mahAvIra jayaMtI vagere azAstrIya ane Adhunika utsavo A dharma vighAtaka pravRttione vadhu vega Apaze, mATe tethI dUra rahevuM joIe. gorI prajAo rAjya sattA mAraphata ADakatarI rIte zI rIte dharmomAM praveza karavA prayatno karI rahela che ane tenuM chevaTanuM zuM pariNAma che? te vize pramANabhUta lekha lAMbo thavAthI ane vakhatasara bahAra pADavA rItasara taiyAra thaI zake tema na hovAthI TUMkAmAM sUcitarUpe A sAmAnya nibaMdha atre mUkavAmAM Avela che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDitavarya zrI prabhudAsa becaradAsa pArekha paMDitavarya zrI prabhudAsabhAI becaradAsano janma rAjakoTa pAsenA kheIDI gAmamAM vi. saM. 1949mAM mAgha mAsamAM. janma pachI thoDA ja samayamAM pitAzrIne dhaMdhA mATe saradhAra pAsenA rAjakoTanA jADejA ThAkorazrInA bhAyAtI gAma (pAdharAnA) samaDhIyALA rahevA javAnuM thavAthI kizorAvasthA sudhI uchera tyAM ja thayo. gAmamAM ja gujarAtI cAra copaDI sudhIno ane aMgrejI be copaDI sudhIno abhyAsa karyo. mahesANAnI pAThazALAmAM dhArmika graMtho, saMskRta Adino sAro abhyAsa karyo. vi. saM. 1989mAM mahesANA pAThazALAmAM menejara tarIke joDAyA. saMskRta ane prAkRta bhASAnA teo paMDita hatA. dinapratidina avirata parizrama laIne temaNe mahesANA pAThazALAne uttamottama vidyAdhAma banAvyuM hatuM. aneka abhyAsIone ane anekAneka munimahAtmAone temaNe potAnI bhaNAvavAnI ajoDa kaLAthI abhyAsa karAvI taiyAra karyA hatA. | AryasaMskRtinA pAyAnA tattvo ane TocanI mahAsaMskRtinA teo sukuzaLa, UMDA ane sUkSma vivecaka hatA. dhArmika, Arthika, sAmAjika, ane rAjakIya ema mAnava jIvananA mukhya cAra pAsAo ane tenI sAthe saMbaMdha dharAvatA aneka viSayo jemake vyApAra, kRSi, arthataMtra, Arogya, itihAsa, yoga, adhyAtma, rAjanIti, saMskRti, samAja jIvana ane vyavasthA, Arthika prazno, strI-puruSamAM bheda ane samAnatA, tattvajJAna vagere upara temaNe lakhelA hajAro lekho ane lagabhaga pAMca hajAra jeTalA apragaTa nibaMdho-lekho temanA UMDA jJAna anevidvattAno paricaya Ape che.