Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kA mukhapatra zrUta sAgara AzIrvAda : rASTrasanta AcAryadeva zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma.sA. varSa 2, aMka 6, caitra 2054, apraila 1998 sampAdaka maNDala : kanubhAI zAha manoja jaina DaoN. bAlAjI gaNorakara sampAdakIya hameM vizvAsa hai ki abhinava svarUpa meM prakAzita yaha patrikA ApakI apekSAoM kI paritapti kara mAnyavara zrutabhakta, sakegI. Apake sujhAvoM evaM pratikriyA kA hama svAgata zruta sAgara kA yaha aMka eka navIna svarUpa meM kareMge. Apake samakSa rakhate hae hameM harSa ho rahA hai. pichale Apako vidita karAte hae hameM apAra harSa ho rahA pA~ca aMkoM hetu ApakA pratibhAva hamAre lie kI hai ki kobA tIrtha prakalpa ke preraka va mArgadarzaka pa.pa. utsAhavardhaka rahA. kinhIM kAraNoM se prastuta aMka ke gurudeva rASTra santa AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI prakAzana meM vilamba huA, jisake lie hame kheda hai. ma.sA. ne apanA AgAmI cAturmAsa kobA tIrtha meM ___ hamArA yaha uddezya hai ki samyag jJAnalakSI sampanna karane kI svIkRti de dI hai / pravRttiyoM ke dvArA zrutajJAna kI ora samAja ko jAgRta kareM, paramparA se calI A rahI isa bahumUlya isa aMka ke pramukha AkarSaNaH virAsata kA saMrakSaNa saMvardhana ho tathA bhaviSya kI kartavya hI dharma hai pIr3hI ko yaha akhaNDa paramparA ke rUpa meM mile. AcArya zrI zrI padmasAgarasUri __ pravezAMka meM pUjya AcAryazrI ne zubha saMdeza diyA vRttAnta sAgara thA, tadanurUpa vItarAgavANI se AbAla-vRddha sabhI ko AtmA kI tIna avasthAe~ paricita karAnA hai. isa patrikA ke z2ariye zrutajJAna bahirAtma, antarAtma va paramAtma dazAyeM ke prati logoM meM AdarabhAva utpanna ho aura jJAna ke . -DaoN. jitendra bI. zAha kSetra meM kAryarata vidvAnoM ko sahayogI bane tathA aisI saMsthA ko milA AtmIya sparzaH pramANabhUta sAmagrI de sake yaha bhI eka parilakSita zrI sohanalAla caudharI uddezya hai. sAtha hI sAtha zrI mahAvIra jaina ArAdhanA *jaina sAhitya-5 kendra ke parisara meM cala rahI dharmArAdhanA evaM jJAnAdi itihAsa ke jharokhe se hemacandrAcArya va vyAkaraNa kI anekavidha pravRttiyoM se logoM ko avagata karAye. -paM. saMjaya kumAra jhA __ anya bAta hai yaha ki bhAratIya prAcya vidyAoM kI graMthAvalokana luptaprAya ho rahI usa pravRtti ko punarjIvita karake svadeza prApti logoM meM vaha jAgRti lAnA hai jo hamAre zrutadharoM ne -yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUri vizvakalyANa hetu nirdhArita kI hai. For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 2 www.kobatirth.org subhASita savvaM jaga jai tuha, savva vAvi dhaNa bhave / savyaM pi te apajjattaM neva tANAya taM tava / / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (uttarAdhyayana sUtra 14.39) yadi samasta saMsAra tumheM prApta ho jAya athavA samUcA dhana tumhArA ho jAya taba bhI tumhArI icchApUrti ke lie vaha aparyApta hI hogA aura vaha tumheM zaraNa bhI nahIM de sakegA. sUrodae pAsati cakkhuNeva / zruta sAgara, caitra 2054 (sUtrakRtAMga 1.14.13 ) sUryodaya ho jAne ke pazcAt bhI jisa prakAra cakSu hone para hI dekhA jA sakatA hai, usI prakAra koI ' vyakti kitanA bhI vijJa kyoM na ho guru (mArgadarzaka) ke binA tattvajJAna prApta nahIM kara sakatA. maNo sAhassio bhImo duTThasso pridhaavii| karttavya hI dharma hai mana eka sAhasika, bhayaMkara aura duSTa ghor3e ke samAna hai, jo cAroM tarapha daur3atA rahatA hai. ( uttarAdhyayana sUtra 23.58) rASTrasaMta AcAryadevazrI padmasAgarasUrIzvarajI ma.sA. For Private and Personal Use Only dharma kyA hai? kise dharma kahanA aura kise dharma svIkAra karanA ? dharma zabda kA artha maiM Apako spaSTa kara dUM. dharma zabda kA artha hai- vyavahArika dRSTi se apane jIva kA eka sadvyavahAra aura eka kartavya, jisa mAtA-pitA ke dvArA ApakA janma huA. unake prati ApakA naitika karttavya kyA honA cAhiye? ApakA AcaraNa kisa prakAra kA honA cAhiye? jisa samAja ke aMdara ApakA Agamana huA. usa samAja ke prati ApakA kyA karttavya hai? ina sabhI prakAra ke karttavyoM ko yahA~ dharma ke rUpa meM svIkarA kiyA gayA hai, kyoMki jIvana ke sampUrNa paricaya kA samAdeza dharma zabda ke antargata kiyA gayA hai. dharma kI vyAkhyA bar3I vyApaka hai. merA sampUrNa jIvana vyavahAra dharmamaya bana jAya. prabhu mahAvIra kI bhASA meM yadi kahA jAya to eka ziSya ne unase saMsAra kI samasyAoM ke sambandha meM pUchA- bhagavAna maiM Apase kyA eka prazna karU ? merA eka namra nivedana hai isa saMsAra meM kyA aisI koI kriyA hai, jisake aMdara dharma kA bandhana AtmA ko na ho. mere hara kArya ke aMdara pApa kA baMdha ho rahA hai. maiM kisa prakAra calU~, kisa prakAra baiThUM, kisa prakAra bolU~, aura kisa prakAra bhojana karU~ ki merI AtmA ko pApa karma kA baMdhana na ho? bhagavAna mahAvIra ne bahuta sundara rUpa se eka vyAvahArika dRSTi se usakA paricaya diyA- yadi jayaNA pUrvaka apane jIvana kA AcaraNa kareM, viveka pUrvaka boleM, saMyama, pUrva AhAra grahaNa kareM aura jAgRti pUrvaka zayana kareM to vaha sampUrNa vyavahAra pApa rahita bana jAegA.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, caitra 2054 vRttAMta sAgara | 0 bhArata kI rAjadhAnI dillI mahAnagara meM 14-9-97 ko jana samudAya bhavana (hArDiMga lAibrerI ke pAsa) jagadguru AcArya zrI vijayahIrasUrIzvarajI kI svargArohaNa tithi nimitta guNAnuvAda tathA zAsana prabhAvaka, rASTrasaMta jainAcArya zrImata padmasAgarasUrIzvarajI mahArAja ke saMyama jIvana kI anumodanA ke prasaMga para eka bhavya samAroha Ayojita kiyA gayA. isa sunahare avasara para aneka sammAnanIya vyaktiyoM kI upasthiti meM pUjyazrI ke saMyama jIvana kI anumodanA kA bhavya kAryakrama sampanna huA. isa maMgala prasaMga para hajAroM g2arIboM ko bhojana, vastrAdi dAna tathA vikalAMgoM ko jayapurI phUTa vitarita kie gae. 0 pUjya AcAryazrI evaM upAdhyAya zrI dharaNendrasAgarajI ma.sA. Adi vizAla guruvaroM kI zubha nizrA meM 8-12-97 ko parama pAvana haridvAra sthita zrI cintAmaNI pArzvanAtha tIrtha ke prAMgaNa meM zrI AdinAtha caraNa pAdukA pratiSThA, zrI puMDarIkasvAmI, zrI gautamasvAmI ke biMboM kI aMjanazalAkA pratiSThA evaM kalazAropaNa prasaMga para tridivasIya mahA mahotsava ullAsa ke sAtha saMpanna huA. isa prasaMga para vibhinna dharmaguruoM tathA viziSTa atithiyoM ke sAnnidhya meM hajAroM bhaktajanoM kI upasthiti meM dharmasabhA kA Ayojana huA. pUjya AcAryazrI ke zAsanaprabhAvanA ke kalyANakArI kAryoM kI sabhI mahAnubhAvoM ne mukta kaMTha se anumodanA kI. sAtha . hI sAtha mAnava-masIhA, rASTrasaMta AcAryazrI ke dIrghAyu kI kAmanA karate hue vividha dharmAcAryoM ne nata mastaka ho zraddhA sumana arpita kie. ___ haridvAra kI pAvana dharatI para isa jaina tIrtha kA AcAryazrI ke kuzala mArgadarzana meM sarvAMgINa vikAsa huA hai, vizAla nUtana jainadharmazAlA kA khanana muhUrta bhI sampanna huA. dillI kA yazasvI cAturmAsa pUrNa kara AcAryazrI haridvAra kI pratiSThA sampanna karAkara punaH dillI padhAre haiM. ApakA 1-3-98 ko jayapura meM padArpaNa haA. vahA~ para ve 20 mArca taka sthiratA kareMge. ApakI nizrA meM 17 mArca ko soliyA meM tathA 18 mArca ko khiriyA meM pratiSThA mahotsava saMpanna hogA. tatpazcAta aneka grAma-nagara, vana-upavana vihAra karate hue cittoDa, udayapura, kezariyAjI, iDara Adi mahAnagaroM kI dharatI ko pAvana karate hue jyeSTha zukla pakSa meM mahesANA tIrtha padhAreMge. ApakI zItala chAyA meM 13 se 20 aprela taka yahA~ nUtana jina maMdira kI pAvana pratiSThA evaM pUjya gacchAdhipati AcAryazrI subodhasAgarasUrIzvarajI ma. sA. Adi pUre samudAya kI upasthiti meM jinase sAgarasamudAya ko mahAna zAsana prabhAvaka, saMghakauzalyAdhAra eka se eka pratibhAvanta mahApuruSoM kI anamola bheMTa milI hai aise vizvavaMdya mahApuruSa zrImad ravisAgarajI mahArAja kI sauvIM puNya tithi ke upalakSa meM varSa daurAna Ayojita akhaMDa navakAra jApa, upadhAna tapa Adi anekavidha kAryakramoM kI parAkASThA rUpa bhavyAtibhavya / mahotsa; kA Ayojana hogA. jisase vizvabhara meM base lAkhoM zraddhAluoM ko apanI ArAdhanA ke lie sambala milegA. rAjanagara se zrI tAraMgAjI tIrtha kA cha'rI pAlita yAtrA saMgha kA di. 20-11-97 ko zrI mahAvIra je ArAdhanA kendra kobA meM padArpaNa huA. 500 se adhika zraddhAlu isameM sammilita the. isa saMgha ko pU. A. zrI vijayaguNaratnasUrIzvarajI Adi suvizAla sAdhu-sAdhviyoM kI nizrA prApta thI, samyaga jJAna-darzana-cAritra kI triveNI sama isa tIrtha kSetra kI vividha pravRttiyoM ko saMgha yAtriyoM ne bhAva vibhora hRdaya se nihArA. isa daurAna baMgalora se do anya saMgha bhI yahA~ padhAre aura yahA~ kI jinazAsana sevA lakSI vividha gatividhiyoM kA darzana kara dhanya bhAgI huye. kaI dAtAoM ne tIrtha meM cala rahI vividha yojanAoM meM apane dravya kA sadupayoga kiyA. For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, caitra 2054 - zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra- kobA jisa dharatI para sthita hai usake udAra dAtA dAnavIra tathA saMsthA ke bhUtapUrva TrasTI zrI rasikalAla acaratalAla zAha ke avasAna para zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra parivAra sadgata kI AtmA kI zAMti ke lie Izvara se prArthanA karatA hai. 0 gaNivarya zrI aruNodayasAgarajI ma.sA. Adi sAdhu bhagavantoM kI pAvana nizrA meM zrI mahesANA tIrtha meM cala rahe upadhAna tapa kI utsAha ke sAtha 10/01/98 ko pUrNAhuti huI. bar3I saMkhyA me choTe-choTe bAla zrAvaka-zrAvikAoM se yukta 100 se adhika ArAdhakoM ne isa tapa kI mahAna ArAdhanA kara apane zrAvakatva kI chApa nirmala kI. yaha atyanta anumodanIya bAta hai. vizeSa kara eka zataka mAlAdhAriyoM se tapa kA raMga kucha aura hI jamakara sAmane AyA hai. pUjya gaNizrI ke ArAdhaka prabhAva ne sabake mana moha lie the. Apake sAnnidhya se zrIsaMgha meM jAgRti AI hai. smaraNa rahe ki pUjya gaNivaryazrI AgAmI Ayojita hone vAle zrImada ravisAgarajI zatAbdI mahAmahotsava ke preraka haiM. pa.pU. AcArya zrI bhadrabAhusAgarasUrIzvarajI ma.sA., muni zrI nirvANasogarajI ma.sA. evaM jyotijJa munizrI araviMda sAgarajI ma.sA. kA nAraNapurA jaina saMgha meM sundara cAturmAsa paripUrNa huA. vividha tapasyA eva ArAdhanAoM se pUre cAturmAsa meM dharmArAdhanA kA raMga jamA rahA. - svAdhyAya nimagna prazAntamUrti mahopAdhyAyazrI dharaNendrasAgarajI ma.sA. evaM muni zrI premasAgarajI ma.sA. kA gujarAta epArTamenTa (dillI) meM anekavidha dharmArAdhanAoM se yukta cAturmAsa sampanna huA. ApakI nizrA meM . zrI saMgha meM khAsa kara yuvAvarga meM dharma ke prati jAgarukatA AI hai. pUjyapAda prazamapayonidhi paMnyAsapravara zrI vardhamAnasAgarajI ma.sA. evaM gaNivarya zrI vinayasAgarajI ma.sA. Adi ThANA-5 kA dillI ke gujarAta vihAra meM cAturmAsaM sampanna huA. ApakI nizrA meM dhArmika ziviroM kA Ayojana huA jisase aneka bAlaka-bAlikAoM ne jaina tattvajJAna kA bodha kiyA hai. pa.pU. munivarya zrI nirmalasAgarajI va munivarya zrI padmodayasAgarajI ma.sA. kA cAturmAsa thUbha kI vAr3I, udayapura meM sundara rUpa se sampanna huA. 0 pa.pU. munivarya zrI hemacandrasAgarajI ma.sA. evaM munivarya zrI ajayasAgarajI ma.sA. Adi ThANA ne ahamadAbAda sthita godAvarI phleTa (vAsaNA) jaina saMgha meM cAturmAsa kara sthAnika zrIsaMgha meM dharma pravacana zreNI dvArA dharma ArAdhanA kI nayI cetanA jAgRta kI. zrI saMgha meM anekavidha tapazcaryAdi anuSThAnoM kA sAtatya rahA. - pa.pU. munizrI vimalasAgarajI ma.sA. Adi ThANA nimaca (ma.pra.) meM cAturmAsa kara yahA~ para zrIsaMgha meM preraka sumadhura pravacanoM dvArA dharma jAgRti abhiyAna calAyA. aneka logoM ne ina pravacanoM se sakRta arjita kiyA. zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra-kobA parivAra ke TrasTIgaNa, kAryakAriNI ke sadasya, ahamadAbAda, gAMdhInagara tathA AsapAsa ke gurubhaktoM evaM saMgha pramukhoM ne 1 mArca ko jayapura meM parama pUjya, rASTra santa, mahAna jainAcArya, gurudeva zrI padmasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba ko AgAmI cAturmAsa zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra- kobA meM karane ke lie bhAva-bhakti pUrva sAgraha vinantI kI. gurudeva ne isa prema va zraddhApUrNa AgrahabharI vinatI ko svIkara kara anugRhita kiyA hai. aba Apako jJAta ho ki pa.pU. gurudeva apane ziSya samudAya sahita AgAmI cAturmAsa hetu gAMdhInagara me kobA sthita zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra me 5 jUlAI 1998 ko cAturmAsa praveza karegeM, yaha samAcAra jAnakara samagra ahamadAbAda evaM gAMdhInagara tathA AsapAsa ke upanagaro meM rahane vAle gurubhaktoM maM apUrva ullAsa jAgRta huA hai. pU.pU. gurudeva Apake svAgata kI joradAra taiyAriyAM - prArambha ho gaI hai. For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, caitra 2054 AtmA kI tIna avasthAyeM bahirAtma, antarAtma, paramAtma - dazA DaoN. jitendra bI. zAha jIva mAtra ko sukha priya hai tathA duHkha apriya hai. jIva sukha kI prApti ke lie sadA prayatnazIla rahatA hai. . aisI sthiti hote hae bhI sakhArthI jIva dAkha ko hI arjita karatA huA anAdi kAla se saMsAra meM paribhramaNa karatA rahatA hai. kucha hI jIva uktaM cakra se mukta hokara Atmonnati sAdhakara parama, zAzvata sukha ko prApta karate haiM. AtmajJa evaM zAstrajJa maharSiyoM ne saMsAra kI viDambanA kA kAraNa hamAre sAmane prastuta kiyA hai sukha ke lie prayAsa karane vAlA jIva duHkhI kyoM hotA hai? jIva janma se hI sukha prApti kA sadA prayAsa karatA hai. vidyArjana, dhanArjana, parivAra, vyavasAya Adi sabhI pravRttiyoM ke pIche sukha prApti kI hI kAmanA rahatI hai. jIva sadaiva yahI prayAsa karatA rahatA hai ki kaisa sukha prApta ho| kintu pratyeka paristhiti meM jIva sukhI hone ke bajAya duHkha prApta karatA rahatA hai. kyoM? isakA mUla kAraNa hai jIva kI ajJAnatA evaM moha. isI kAraNa usake duHkhoM meM guNAkAra vRddhi hotI rahatI hai. bAra-bAra pariNAma bhugatane para bhI punaH-punaH ve hI karma karatA rahatA hai usake pIche bhI jIva kA ajJAna hI mUla kAraNa hai. anubhavajanya bodha bhI jIva bhUla jAtA hai aura punaH vahI galatI kara baiThatA hai tathA antataH duHkhI hotA hai. ajJAnatA kaI prakAra kI hai. yahAM mUlabhUta ajJAnatA kI hI bAta kareMga. mulataH jIva ko sva eva para kA bhedajJAna hI nahIM hai, ataH vaha duHkhI hotA hai. para ko sva mAnakara jInevAlA jIva duHkhI to hotA hI hai, sAtha meM duHkha kI paraMparA bhI nirmita kara letA hai. para ko sva svarUpa mAnA ke pIche ajJAna kAraNabhUta hai. kA bodha nahIM hone se hI jIva para ko sva mAna letA hai aura jo sva nahIM hai vaha kabhI bhI sUkha dene ke lie samartha nahIM hotA. jo sva hotA hai vahI sukha dene meM samartha hotA hai. sva kabhI bhI duHkha de nahIM sakatA. ataH adhyAtma yogiyoM ne sva kA bodha prApta karane para adhika jora diyA hai. Atmatattva kA bodha ho jAne para karmo kI nirjarA sarala ho jAtI hai. Atmatattva ko samajhane ke lie yogazAstra, adhyAtmasAra Adi graMthoM meM aneka upAyoM kA savistAra varNana gayA hai. sAmAnya rUpa se AtmA kI tIna avasthAeM varNita kI gaI haiM- bahirAtmA, antarAtmA aura paramAtmA. ina tInoM kA svarUpa yahA~ saMkSepa meM batAyA jA rahA hai. bahirAtma dazA: anAdikAlIna karma saMskAroM ke kAraNa jo jIva bAhya zarIra Adi ko hI AtmA mAna letA hai vaha bahirAtmA hai, zarIra, putra, strI, dhana parivAra Adi ko sva mAnanevAlA AtmA bahirAtmA koTi meM AtA hai. isa avasthA meM jIva karmoM kA arjana karatA huA duHkhI hotA hai. priya vastu kA saMyoga aura apriya vastu kA viyoga duHkha kA kAraNa hotA hai. ataH Artta aura raudra dhyAna karatA hai. upAdhyAya yazovijayajI mahArAja ne isa avasthA ko prApta jIva duHkhI batAe haiM. usakA mUla kAraNa viSaya evaM kaSAyoM kA Aveza, tattvoM para azraddhA, guNoM ke prati dveSa evaM AtmA kA ajJAna batAyA hai. aisI avasthA meM jIva aneka karmoM kA baMdha karatA hai. sukha kI kAmanA vAle jIva ko bahirAtma avasthA se mukta honA cAhie. sarvajJa kathita tattvoM kA abhyAsa karake zraddhA dhAraNa karanI cAhie evaM kaSAyoM para vijaya prApta karanA cAhie. . [zeSa pRSTha 7 para . For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 6 www.kobatirth.org saMsthA ko milA AtmIya sparza Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, caitra 2054 saMgha sevaka dharmaniSTha zrI sohanalAlajI caudharI rAjasthAna va gujarAta ke udyogapatiyoM evaM jaina samAja ke agraNI karNadhAroM meM zrI sohanalAlajI caudharI kA nAma Aja mahattvapUrNa sthAna rakhatA hai. Apake pUrvaja kaI pIr3hiyoM se sivAnasI samAja ke mukhiyA rahe haiM isa kAraNa caudharI Apake parivAra kA upanAma hone ke sAtha hI Aja bhI yaha paraMparA cala rahI hai. ApakA janma sivANA ( rAjasthAna) nivAsI zrI lAlacaMdajI pUnamacaMdajI caudharI ke yahA~ 19 janavarI 1937 ko mAtRzrI bhUridevI kI kukSi se huA bacapana se hI Apa meM dharma ke prati pragADha rUci rahI hai. pitAzrI ke paramparAgata vyavasAya ko sIkhane samajhane ke sAtha hI Apa kI jaina dhArmika evaM sAmAjika kAryoM meM vizeSa pravRtti prArambha se hI rahI hai. ApakI zikSA sivANA nagara meM huI. ApakI dharmapatnI a.sau. zrImatI gulAbadevI va putra zrI gautama tathA zrI mahAvIra kA Apake dhArmika va sAmAjika hara kArya meM sampUrNa sahakAra rahA hai. + zrI sohanalAlajI vyavasAyArtha I. 1949 meM selama gae. I. 1962 se I. 1983 taka ve zrI AdIzvara mUrti pUjaka saMgha saMlama ke ceyaramena rahe. selama meM pahale osavAla evaM poravAla ke do hI maMdira the. osavAloM ke maMdira meM mAtra zrI zAntinAtha bhagavAna kI cauvIsI thI. 1965 meM koyambaTUra meM pratiSThA ke bAda jaba AcArya zrI pUrNAnandasUri ma.sA. selama padhAre taba unhoMne saMgha ko AdIzvara bhagavAna kI pratiSThA ke lie preraNA kI. mUlanAyaka AdIzvara bhagavAna sahita munisuvratasvAmI tathA zrI zAntinAtha bhagavAna kI pratiSThA hetu mAtra do dinoM ke bAda hI pratiSThA hetu muhUrta nikalA yaha kArya honA asambhava jaisA thA phira bhI caudharI sAheba, me 24 ghaNTe meM pravAsana taiyAra karavAyA koyambaTUra se pratimAe~ maMgavA dI, jisase pratiSThAnirvighnaM sampanna huI. isa pratiSThA ke bAda saMgha meM abhUtapUrva zrI vRddhi huI, jabaki isake pUrva koI kalpanA bhI nahIM kara sakatA thA ki selama meM isa prakAra ke kArya ke lie dhana ekatra ho sakatA hai! zrI sohanalAlajI ko isI samaya se AcArya zrI pUrNAnandasUri ke prati pragAr3ha bhakti huI aura ve unakI preraNA se dhArmika pravRttiyoM meM vizeSa jAgRta hue. bAda meM I. 1977 meM unakA samparka pa.pU. gacchAdhipati AcArya zrI kailAsasAgarasUrIzvarajI ma.sA. ke sAtha huA taba unake jIvana meM aura bhI adhika dhArmika pipAsA evaM sevA bhAvanA utpanna huI, ve kahate haiM ki koI bhI vyakti yadi guru bhagavaMta (AcArya zrI kalAsasAgarasUri ma.sA.) ke pAsa eka bAra gayA to vaha hamezA ke lie unakA bhakta bana jAtA thA. guru bhagavaMta kA vyaktitva cumbakIya thA. unake cehare para nikhAlasatA thI. aise virala vyakti kabhI-kabhI hI dharatI para paidA hote haiM. guru bhagavaMta kI nizrA meM aneka jina maMdiroM kI pratiSThA anaginata pratimAoM kI aMjanazalAkA huI thI, jinameM se kucha ke saMpAdana meM zrI sohanalAlajI kA bhI yogadAna rahA hai. ve apane jIvana meM upalabdhiyoM ke lie guru bhagavaMta sahita AcArya vikramasUri AcArya navInasUri AcArya AnandaghanasUri AcArya himAcalasUri rASTrasaMta AcArya zrI padmasAgarasUrI ma sA Adi kA bar3A upakAra mAnate haiM. For Private and Personal Use Only rASTrasaMta mahAna zAsana prabhAvaka, jainAcArya zrI padmasAgarasUri ma.sA. kI nizrA meM I. 1978 meM AmbAvADI jaina saMgha dvArA vAsupUjya derAsara kI pratiSThA ke samaya zrI caudharIjI ne pratiSThA meM sahabhAgI banane kA lAbha liyA aura ve gurudeva ke samparka meM Ae. bAda meM gurudeva kI nizrA meM I. 1987 meM jaba zrI mahAvIra jaina
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, caitra 2054 ArAdhanA kendra meM zrI mahAvIrAlaya kI pratiSThA huI tabhI se isa tIrtha se jur3e hue haiM. unhoMne isa kendra kI pragati meM kAryakartA, kAryakAriNI ke sadasya, TrasTI tathA vartamAna samaya meM cearamena ke rUpa meM viziSTa yogadAna kiyA hai aura kara raheM haiM. Apane isa tIrtha meM mahAvIrAlaya kI pratiSThA sahita bhojanazAlA hetu AdhArabhUta dAna dekara avismaraNIya sahayoga kiyA hai. ApakI adhyakSatA meM zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zAnadAra pragati kara rahA hai. pa. pU. rASTrasanta gurudeva kA ve svayaM para parama kRpA bhAva mAnate haiM, jinakI preraNA evaM sAnnidhya meM kaThina se kaThina kArya bhI pUrNa kara sake haiM aura apanA jIvana dhanya mAnate haiM. Apa zrI jaina zvetAmbara nAkoDA pArzvanAtha TrasTa, nAkoDA zrI jaisalamera lodrApura pArzvanAtha jaina zvetAmbara TrasTa, jaisalamera rAjasthAna haoNspiTala, ahamadAbAda Adi ke bhI TrasTI tathA zrI sIvANA jIvadayA evaM mAnava sevA samiti ke cearamena haiM. vyavasAyI jIvana meM ve santoSa maija eNDa iNDasTrIja li., santoSa sTArca proDakTsa li., santoSa sikyUriTIja li. Adi ke ceyaramena haiM: zrI caudharI sAheba aneka dhArmika, sAmAjika evaM Arthika saMsthAoM ke sAtha jur3e hue hone ke vAbajUda sarvatra samAna samaya de pA raheM haiM yaha eka ullekhanIya tathya hai Apane sivANA meM aspatAla banavA kara lokahitArtha rAjasthAna sarakAra ko supurda kiyA hai ApakI dharma meM abhirUci kA patA isI bAta se laga jAtA haiM ki Apane ahamadAbAda tathA selama donoM hI nivAsa sthAnoM para kalAtmaka suzobhita gRha maMdira banavAyeM haiM. mRdubhASI, sarala svabhAvI evaM zAnta prakRti ke udAra dAnavIra zrI sohanalAlajI lAlacaMdajI caudharI ne samAja kI avismaraNIya sevAe~ kI haiM jisake lie sabhI ApakA mAna rakhate haiM zrI mahAvIra jaina ArAdhanA . kendra parivAra Apake sudIrgha svastha evaM yaza se paripUrNa jIvana kI kAmanA karatA hai. O pRSTha 5 kA zeSa AtmA kI tIna avasthAyeM antarAtma dazA jIva zarIrAdi padArthoM ko para anya mAna letA hai, jAna letA hai aura zarIra ko mAtra adhiSThAna, AdhAra yA AvAsa mAnatA hai taba antarAtma dazA prApta hotI hai. antarAtma avasthA meM AtmA zarIra se bhinna hai yaha bodha hotA hai jaba taka jIvana hai taba taka AtmA kA zarIra ke sAtha sambandha hai. jaba AyuSya kSINa hotA hai taba AtmA deha ko chor3a kara anyatra prayANa karatI hai. ata: deha meM aura anya jIvoM ke sAtha Asakta honA mithyA hai yaha mAnakara jInevAlA punaH punaH karmoM kI nirjarA karatA huA sukha kA bhAgIdAra banatA hai. isa avasthA kI prApti ke lie moha para vijaya prApta karanA Avazyaka hai. tattvazraddhA jJAna (samyak jJAna ), mahAvratoM kA AcaraNa evaM apramAda avasthA se antardazA pragaTa hotI hai. paramAtma dazA: jaba jIva sarva karmoM se mukta ho jAtA hai, AtmA ke anantaguNoM kA prAdurbhAva hotA hai aura indriyAtIta avasthA prApta hotI hai taba usako paramAtmA svarUpa mAnA gayA hai. yahI jIva kA zuddha, nirmala, vAstavika svarUpa hai. isa avasthA meM jIva zAzvata sukha kA anubhava karatA hai itanA hI nahIM apitu prastuta * avasthA meM hara samaya asIma sukha hai. sadAkAla sthira isa avasthA se cyuta hone kA koI kAraNa aba na hone se jIva ananta Ananda kA anubhava karatA hai. isI ko (mukta dazA) siddhi kahA gayA hai. isa prakAra jIva ko zAzvata sukha kI prApti ke lie antarAtmadazA evaM paramAtmadazA kI sthiti prApta karane kA prayAsa karanA cAhie evaM bahirAtma dazA se mukta honA cAhie. isIlie AtmajJAna ko jainadarzana meM prAdhAnya diyA gayA haiM.. For Private and Personal Use Only 7
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, caitra 2054 jaina sAhitya-7 abhI taka Apako AcArAMgasUtra ke prathama zrutaskaMdha se paricaya karAyA gayA thA. isa aMka meM AcArAMga ke dvitIya zrutaskaMdha kI carcA kI jA rahI hai. AcArAMgasUtra ke dvitIya zrutaskaMdha meM pA~ca cUlikAe~ haiM, jinameM se pahalI cAra culikAe~ AcArAMga meM hI haiM tathA pA~cavI paryApta bar3I hone ke kAraNa AcArAMga se alaga kara dI gaI hai. ise Aja hama nizIthasUtra ke nAma se jAnate haiM. vidvAnoM kA mAnanA hai ki nandIsUtra ke kartA ne kAlikasUtra kI gaNanA meM nisIha nAmaka zAstra kA ullekha kiyA hai vaha sambhavataH AcArAMgasUtra kI yahI pA~cavI cUlikA hai. ise AcAraprakalpa va AcArakalpa ke nAma se bhI jAnA jAtA hai. isakA varNana sthAnAMga, samavAyAMga kI niyuktiyoM meM prApta hotA hai AcArAMgasUtra ke dvitIya zrutaskaMdha kI zeSa cAra cUlikAoM meM pahalI cUlikA ke sAta adhyayana isa prakAra haipiNDaiSaNA, zayyaiSaNA, IryA. bhASAjAta, vastraiSaNA, pAtraiSaNA tathA avagrahaiSaNA. piNDaiSaNA ke 11 uddezaka haiM. inameM zramaNa ko usakI sAdhanA ke anukUla saMyama-poSaNa ke lie anna-jala kisa prakAra prApta karanA cAhie. batAyA gayA hai zayyA meM saMyama yogya nivAsasthAna ke viSaya kI carcA hai. iryA meM mArga para gamana karane ke yogya tarIke Adi kA ullekha hai. isake tIna prakaraNa haiM. bhASAjAta nAmaka adhyayana meM do prakaraNa haiM tathA inameM zramaNa kI bhASA ke viSaya meM tathA unheM kisa prakAra kisake sAtha kaise bolanA cAhie, varNita kiyA gayA hai. vastraiSaNA meM vastroM kI prApti tathA pAtraiSaNA meM pAtroM kI prApti tathA unako rakhane ke viSaya meM varNana prApta hotA hai. vastraiSaNA tathA pAtraiSaNA donoM ke do-do prakaraNa hai avagrahaiSaNA meM sAdhuoM ko rahane ke lie kaisA sthAna svIkAra karanA cAhie, unakI maryAdAe~ yahA~ varNita hai. isameM bhI do prakaraNa haiM.. dvitIya cUlikA meM bhI sAta adhyayana haiM- sthAna, niSIdhikA (abhyAsa sthAna), uccAraprasravaNa (malotsarga ke sthAna), zabda (zabdoM se mohita na honA) rUpa (rUpa se mohita na honA), parakriyA (anya kI kriyA meM kaise pravartanA), anyAnyakriyA (paraspara kI kriyA meM kaise rahanA). tIsarI cUlikA prabhu mahAvIra svAmI kI saMkSipta jIvanI evaM pAMca mahAvratoM kI pAMca bhAvanAoM kA nirUpaNa karane vAlA bhAvanA adhyayana tathA cauthI cUlikA meM muni kI saMyama ArAdhanA hetu hitopadezarUpa vimukti nAmaka eka-eka hI adhyayana haiM. isa prakAra ina cAraM cUlikAoM meM kula solaha adhyayana haiM. AcArAMgasatra kI vAcanAe~: AcArAMgasUtra ke prathama upodadhAta vAkya meM "suyaM me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM.." (he AyuSman! maiMne sunA hai ki una bhagavAna ne aisA kahA hai...) kA ullekha hai jisase jJAta hotA hai ki samavasaraNa me bhagavAna mahAvIra ne jo kahA usakA vRttAnta sudharmAsvAmI jambUsvAmI ko kahate haiM. yahA~ kA sudharmAsvAmI pratyakSa zrotA haiM tathA ve apanI sunI huI bhagavAna kI vANI apane mukhya ziSya jambUsvAmI ko | mAnyatA hai ki bhagavAna mahAvIra ke kathanoM ko unake 11 gaNadharoM ne apanI-apanI zailI meM zabdabaddha kiyA thA. kalpasUtra se jJAta hotA hai ki unameM se kucha eka kI vAcanA samAna thI. nandIsUtra tathA samavAyAMgasUtra se bhI isa bAta kA samarthana hotA hai. sudharmAsvAmI ke atirikta sabhI gaNadhara bhagavAna mahAvIra ke samaya meM hI mukti prApta kara cuke the tathA sabase adhika dIrghAyu sudharmAsvAmI hI the. svabhAvika thA ki sabhI gaNadharoM sahita bhagavAna mahAvIra ke pravacanoM kA uttarAdhikAra unheM hI milatA. vAstava meM unhoMne hI bhagavAna ke pravacanoM ko saMkalita kara Age kI ziSya paramparA ko sauMpA. [kramazaH For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, catra 2054 itihAsa ke jharokhe se || kalikAla sarvajJa hemacandrAcArya va haima vyAkaraNa paM. saMjaya kumAra jhA gujarAta meM ahamadAbAda jile ke dhandhukA nAmaka tAlukA meM mor3ha kula meM cAciga kI patnI pAhiNI devI kI kukSi se vi. saM. 1145 kArtika pUrNimA ko eka mahAna vibhUti kA janma huA. jisakA nAma cAMgadeva rakhA gayA. vi. saM. 1154 meM cAlaka cAMgadeva ne AcArya devendrasUri se dIkSA lI. dIkSA ke bAda unakA nAma muni somacaMdra rakhA gayA. 12 varSa kI Ayu meM hI muni somacaMdra ne zramaNa AcAra ke sabhI niyama. upAsanA yoga tathA adhyayanAdi meM siddhiyA~ prApta kara lI tathA bhagavatI brAhmI kI ugra tapasyA karake sarasvatI kA sAkSAta darzana prApta kiyA. pariNAmasvarUpa ye siddha-sArasvata upanAma se prasiddha hue.. eka bAra nAgapura meM muni somacaMdra gocarI hetu apane samudAya ke eka vRddha muni ke sAtha 'ka Abaka ke ghara pahu~ce. kAla kI pratikUlatA ke kAraNa usa samaya vaha zrAvaka vipannAvasthA meM thA. muni somacandra ne vaddhamani se kahA ki isa zrAvaka ke pAsa to sone kA khajAnA hai, phira bhI zrAvaka isa paristhiti meM hai. mani somacandra ne vahA~ para eka kone meM rakhe koyaloM ke Dhera ko sparza kiyA jo turanta svarNarAzi meM parivartita ho gayA. tabhI se inakA nAma hemacandra par3A. * jJAna, dhyAna, tapa, ArAdhanA meM unakI nirantara pragati dekhakara mAtra 21 varSa kI Ayu meM gurudeva AcArya devacandrasUri ne unheM vi. saM. 1166 meM nAgora (mAravADa) meM AcAryapada se vibhUSita kiyA. siddharAja kA hemacandrAcArya ko isa graMtha kI racanA hetu AgrahaH garjara samrATa siddharAja ko apane rAjya meM sampUrNa samaddhi ke bAda bhI sAhityika kSetra meM zanyatA dekhakara asIma duHkha hotA thA, lekina jaba pratibhA va pANDitya ke dhanI AcArya hemacandra kI vidvattA kI sugandha vatanmadhya prasarita hotI huI unake pAsa pahuMcI taba unhoMne savinaya AcAryazrI se kahA zabdavyutpattikRcchAstraM nirmAyAsminmanoratha, pUrayaSva maharSe tvaM vinAtvAmatra kaH prabhu? (he munivara! zabda, vyutpatti Adi se susaMskRta vyAkaraNa zAstra kA nirmANakara hamAre manoratha ko pUrNa kareM . kyoMki Apake sivAya dUsarA kauna yaha kArya karane meM samartha hai?) unhoMne avanti rAjya se prApta jJAnabhaNDArastha sabhI graMthoM ko AcAryazrI ko dikhAyA tathA pANinIya vyAkaraNa ke paThana-pAThana kI jaTilatA ko dhyAna meM rakhate hue navIna zabdazAstra kI racanA hetu AcAryazrI se sAgraha nivedana kiyA yazo mama tava khyAti, puNyaM ca muninAyakaH vizvalokopakArAya, kuru vyAkaraNaM nvm|| . (he munizreSTha! vizvalokopakAra ke liye navIna vyAkaraNa kI racanA kareM, jisase mujhe yaza tathA ApakA khyAti evaM puNya prApta hogA.) AcAryazrI ne siddharAja kI prArthanA ko sunakara tathA lokopakAra ko dhyAna meM rakhate hue vi. sa. 1194 meM siddhahemazabdAnuzAsana nAmaka graMtha kI racanA kara samrAT siddharAja kI icchAnusAra vizva ke vidvad samAja ke sanmukha advitIya udAharaNa prastuta kiyA. For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10 www.kobatirth.org zruta sAgara, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir haimavyAkaraNa kA bhAratIya vyAkaraNa zAstra ko advitIya yogadAnaH zAstroM meM vyAkaraNa ko sarva pradhAna mAnane ke sAtha hI ise zAstramukha bhI kahA gayA hai. vyAkaraNa zAstra ke jJAna ke binA hama kisI bhI zAstra meM praveza hI nahIM kara sakate. AcArya bopadeva ne ATha vaiyAkaraNa batAe~ haiMindrazcandraH kAzakRtsnA''pizalI zAkaTAyanaH pANinyamara jainendrAH jayantyASTAdizAbdikAH caitra 2054 sabhI vyAkaraNa apane Apa meM samartha vyAkaraNa haiM para jo nauvA~ vyAkaraNa AcArya hemacandasUriM kA hai vaisA koI nahIM hai. uparokta sabhI vyAkaraNa kaI graMthoM ko milAne para eka dUsare kA pUraka banakara sampUrNa vyAkaraNa banate haiM. pUrva ke vaiyAkaraNoM meM eka ne sUtra kI racanA kI to dUsare ne vRtti kI racanA, anya vidvAna ne una donoM ko dekha-vicAra kara bhASya likhA, tatpazcAt vaha sampUrNa vAGmaya eka vyavasthita tathA vyavahAra meM lAne yogya huA kintu AcArya hemacandrasUri ke vyAkaraNa meM aisI bAta nahIM hai. hemacandrAcAryajI ne ina aneka vyAkaraNoM kA sUkSmatApUrvaka adhyayana kara apanI buddhi evaM pratibhA se unameM avaziSTa kSatiyoM ko dhyAna meM rakhakara 8,600 sUtroM se yukta ATha adhyAya va pratyeka adhyAya meM 4-4 pAda isa prakAra 32 pAdoM meM vibhakta siddhahemazabdAnuzAsana mahAgrantha kI racanA kI. isa graMtha ke Upara inakI svopajJa bRhadvRtti (1,800) laghuvRtti (6,000) bRhanyAsa ( 84,000) prAkRtavRtti (2,200 ) liMgAnuzAsana (138 ). liMgAnuzAsana vivaraNa ( 3.684) uNAdigaNavivaraNa ( 3.250) tathA dhAtupATha (5.600 ) isa prakAra kula 1.23.873 zloka parimANa meM sarva bodhagamya vyAkaraNa zAstra kI racanAkara samyag rUpa se zabda zAstra ke jJAna hetu mahAn lokopakAra kiyA hai. isa graMtha kI eka vizeSatA yaha bhI hai ki pAThaka varga saMskRta va prAkRta kA abhyAsa sAtha-sAtha kara sakate haiM. adhyAya 1 se 7 saMskRta vyAkaraNa tathA aSTama adhyAya prAkRta vyAkaraNa. 'vaiSayaka hai isa grantha kI racanA ke pazcAt IrSyAlu vidvAnoM ne rAjA siddharAja ko bhar3akAyA tathA kahA ki inakA graMtha vAstava meM sahI nahIM hai, isakI parIkSA ke lie isa grantha ko pAnI meM DAla deM, yadi grantha nahIM DUbA to ise sahI mAnA jAyagA. aisA hI kiyA gayA devI sarasvatI kI kRpA se graMtha ko eka jalabindu bhI sparza kara na sakA. rAjA siddharAja ne isa zabdazAstra ko hAthI para rakhakara bhavya julusa nikAlA tathA isakI 300 pratiyA~ taiyAra karAkara deza-dezAntaroM meM pracAra va prasAra hetu bhejA. isa mahAgrantha kA adhyApana sarvaprathama pATaNa (uttara gujarAta) meM kAkala nAmaka kAyastha vidvAna ne prArambha kiyA thA. pAThakoM ke liye saralatama granthaH bhrAtaH ! saMvRNupANinipralapitaM kAtaMntrakanthA vRthA. mAkArSIH kaTuzAkaTAyanavacaH kSudreNa cAndreNa kim? For Private and Personal Use Only sabhI vyAkaraNa apane Apa meM samartha vyAkaraNa hai kintu haima vyAkaraNa kI mukhya vizeSatA yaha haiM ki isakA pATha sukumAramati vAle pAThaka bhI saMskRta kA alpajJAna rahane para bhI kara sakate haiM. yaha grantha atyanta sarala hai. pANini vyAkaraNa kI saMjJAe~ kliSTa hai jabaki haimavyAkaraNa kI saMjJAe~ atyanta subodha hai. vyAkaraNa ke pA~coM aMgoM kI racanA karake inhoMne adhyayana-adhyApana kI vyavasthA ko sahaja va sarala banAkara paripUrNa banA diyA hai. niHsandeha madhyayuga meM racita zabdazAstra kI yaha racanA sarvazreSTha hai bhAratIya evaM videzI vidvAna isa grantha kI sAGgopAGgatA, racanA vaiziSTya tathA saralatA kI muktakaNTha se prazaMsA karate hai.. prabandhacintAmaNikAra kahate haiM
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, caitra 2054 kiM kaNThAbharaNAdibhirbaTharayatyAtmAnamanyairapi zrUyante tAvadartha madhurA shriisiddhhemoktyH|| (bhAI! yadi arthamadhura siddhahemazabdAnuzAsana ke vacana sunAI de to pANini kA pralApa banda ho jAne do, kAtantra vyAkaraNa rUpI gudar3I ko nagaNya mAno, zAkaTAyana vyAkaraNa ke kaTu vacanoM ke artha mata nikAlo,. kSudra cAndra vyAkaraNa kA kyA upayoga hai aura kaNThAbharaNAdika anya granthoM se apanI AtmA ko kisa liye jar3a banAte ho?) devavANI saMskRta vastutaH adhikAMza bhASAoM kI utpatti kA AdhAra hai. hamArI saMskRti kI amUlya dharohara rUpa prAcIna sAhitya adhikAMzataH saMskRta bhASA meM hI likhA gayA hai. saMskRta sAhitya ke bodha ke liye saMskRta vyAkaraNa kA jJAna atyanta Avazyaka hai kyoMki- vyAkaraNAt padasiddhi padasiddhararthanirNayo bhavati. (vyAkaraNa se padasiddhi va padasiddhi se artha kA nirNaya hotA hai) arthAta tattvajJAnaM tattvajJAnAta paraM zreyaH tattvajJAna evaM tattvajJAna se paramakalyANa hotA hai). pANini se lekara aba taka jitane bhI vyAkaraNa hameM upalabdha haiM unameM haima vyAkaraNa kA apanA eka alaga astitva hai, jo anyatra durlabha hai. isa graMtha ke atirikta inhoMne stotra, itihAsa, yoga tathA nyAya Adi viSayoM ke aneka graMthoM kI racanA kI. apanI sAdhanA meM aharniza lIna hemacandrAcAryajI ne yatra-tatra vihAra karate hue janasamUha ko dhArmika bhAvanAoM se abhiprerita kara unake ajJAna andhakAra ko dUra kiyA. itanA hI nahIM gujarAta meM Aja bhI logoM meM jIvoM ke prati jo dayA va prema hai usakA zreya AcAryazrI ko hI jAtA hai. kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcAryajI ne siddharAja, kumArapAla jaise rAjAoM ko pratibodhita kara aneka nara-nAriyoM ko bhagavAna vItarAga ke bhakta va jinazAsana ke anurAgI banAkara 84 varSa kA dIrghAyuSya pUrNakara siddha svarUpa paramAtmA ke dhyAna meM nimagna ho vi.saM.1229 meM apane pArthiva zarIra ko tyAga diyA. __ hemacandrAcAryajI eka mahAna yogI. sAhityakAra aura jinazAsana ke mahAn prabhAvaka the. ve sAkSAta bhagavatI sarasvatI ke varadaputra tathA kalikAla sarvajJa the. udgAra A wonderful temple and Museum. Your Library programme looks quite interesting and immensely powerful. I was quite impressed .... Ronak Shah Boston. U.S.A. I never saw such a large collection of Jain manuscripts. J. S. Chowdhary ___39, Pologround, Udaipur. zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kA darzana kiyA. aisI bahumUlya evaM prAcIna saMskRti kI adbhuta vastue~ dekhane ko nahIM milatI. yahA~ avalokanakara dila ko sukhada anubhUti huI. ... jayasiMha boharA rAjendra eNDa kaM., 57, siyAgaMja, indaura. For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 zruta sAgara, caitra 2054 is n x s AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAna maMdira upalabdha kI gaI kucha nava prakAzita pustakeM 1. muni nirvANasAgara, pratikramaNa sUtra saha (hi.) zabdArtha, gAthArtha, vizeSArtha va (aM.)zabdArtha, gAthArtha tathA . vizeSArtha, (do bhAgoM meM), kobA (gA~dhInagara) vi.2054 muni sudharmasAgara. amadAvAdanA jina mandira upAzraya, A.2, ahamadAbAda, vi.2053 3. muni jayaprabhavijaya, muhUrtarAja saha (hiM.) bhASATIkA, A.2, mohanakheDA, vi.2053 ramaNalAla cI. zAha, prabhAvaka sthaviro, bhAga-5, A.1, baMbaI, I.1997 jayanta koThArI, jaina gurjara kavio. bhAga-8, A. 2. baMbaI. I.1997 AcArya bhadraguptasari, zAntasudhArasa (ga.) bhAvAnuvAda (tIna bhAgoM meM) A.1, mahesANA, vi.2053 7. jaina zAradApUjana vidhi, bhAvanagara, I.1997 8. ratnalAla jaina, jaina karmasiddhAnta aura manovijJAna, A.1, dilhI, vi.2053 9. dhyAnavicAra, A.1, haridvAra, I.1997 AcArya ratnasundarasUri, motano paDakAra motane paDakAra, bambaI, I.1997 11. AcArya ratnasundarasUri, muni tArI zakti nyArI, A.1, bambaI, I.1997 12. amara muni (saM.), jJAtAdharmakathAGgasUtra, bhAga-2, A.1, dillI. I.1997 13. anantalAla ThAkura (saM.), udyotakara kRta nyAyabhASyavArttikama, A.1. dillI. I.1997 14. muni darzanavijaya, paTTAvalI samuccaya, (do bhAga), bambaI, vi.2052 15. jinagItA jJAnasAra, A.1, ahamadAbAda, I.1997 / / 16. sAdhvI saMyamajyoti, jainadarzana meM atIndriyajJAna, A.1, I.1997 17. gopAlajI siMha, rAjazekharakAlIna bhAra: dillI. I.1997 18. AcArAgasUtrano saGkSepa (bhAga-2). A.1. ahamadAbAda, I.1997 19. madhusUdana DhAMkI, jitendra zAha; mAnatuMgAcArya aura unake stotra, A.1, ahamadAbAda, I.1997 20. jitendra zAha, candrakAMta kaDiyA: rAjanagaranA jinAlayo, A.1, ahamadAbAda. I.1997 21. Vinod Kapashi, Jainism......,ed. 2nd, Kenton, 1997 22. P.C. Parikh, B. K. Shelat, Jain image Inscription of Ahmedabad.ed.1 , Ahmedabad 1997, vAcakoM se namra nivedana yaha aMka Apako kaisA lagA, hameM avazya likheM. Apake sujhAvoM kI hameM pratikSA hai. . Apa apanI aprakAzita racanA/lekha suvAcya akSaroM meM likhakara yA TaMkita kara hameM bheja sakate haiM. Apa apanI prakAzita pustakoM ko hameM bheMTa meM bheja sakate haiM. ApakI pustaka kA nAmollekha zruta. sAgara meM yathA sambhava kiyA jAegA. saMpAdaka, zruta sAgara AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAna mandira, kobA, gAMdhInagara 382 009 phona : (02712) 76252. 76204.76205 For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, caitra 2054 graMthAvalokana: kailAsanA saMge jJAnanA raMge prastuta graMtha kalikAla sarvajJa zrI hemacandrAcArya racita yogazAstra ke prathama prakAza para AdhArita hai. 27 aMzoM meM vibhakta isa prakAzana meM 27 pravacanoM ke sArarUpa jaina tattva jJAna, AcAra-vicAra sahita zrAvaka varga ke jIvana kA Adarza svarUpa prastuta kiyA gayA hai. / isame yogazAstra prathama prakAza ke mUla zloka va inakA vistRta vivecana bar3I hI sarala gujarAtI bhASA meM prastuta kiyA gayA hai. sAtha hI yoga ke gambhIra tathyoM evaM rahasyoM ko vivecana rUpa meM sarvajana hitAya choTe kathAnakoM evaM udAharaNoM ke sAtha spaSTa karane kA saphala prayAsa huA hai. nissandeha isa graMtha kA adhyayana kara bAla buddhi vAcaka bhI yogazAstra ke sva-para kalyANaka upayoga ko samajha sakegA aisA pratita hotA hai. prazAMtamUri pa.pU. gacchAdhipati gurubhagavanta zrI mat. kailAsasAgarasUrIzvarajI ma.sA. ne paM.pU. gaNivarya jJAnasAgarajI ma.sA. ko yogazAstra kI vAcanA tathA graMtha prakAzita karane kI preraNA dI thI. pUjya gaNivarya ne gahana parizrama kara ina para pravacana diyA thA. ina pravacanoM ke aMzoM kA saMkalana pU. gaNivaryazrI ke ziSya munirAja zrI hemacandrasAgarajI kI preraNA se pU. sAdhvI zrI prazamaratnAzrIjI ma.sA. ne kiyA hai. prArambha meM anya bAtoM ke atirikta kalikAla sarvajJa zrI hemacandrAcArya mahArAja ke jIvana kI vAstavika jhalaka prastuta kI hai. sAtha hI gacchAdhipati AcArya zrI kailAsasAgarasUri ma.sA. tathA gaNivarya zrI jJAnasAgarajI ma.sA. ko kAvyAtmaka bhAvAMjali dI hai. gujarAtI pAThakoM ko yaha prakAzana avazya hI pasanda AegA sAtha hI isake hindI saMskaraNa ke lie pAThakoM kI ora se zruta sAgara apekSA rakhatA hai. eka saphala prakAzana ke lie sabhI sambandhita vidvada sAdhujanoM kA abhinandana! __ kailAsanA saMge jJAnanA raMge (pravaMcana 1 se 27), pravacanakAraH gaNivarya zrI jJAnasAgarajI mahArAja, saMkalanaH sAdhvIvaryA zrI prazamaratnAzrIjI ma., pRSTha 18+4+328, AvRttiH prathama, vi.saM. 2053. mUlyaH 45.00, prakAzakaH zrI puruSAdAnIya pArzvanAtha zve. mUrtipUjaka jaina saMgha, devakInandana sosAyaTI, ahamadAbAda 3800013. prApti sthAnaH zAha kAMtilAla zivalAla. A-204 AzutoSa epArTameMTa, seMTa jhevIyarsa skUla-. loyalA ke pIche, nAraNapurA, ahamadAbAda 13. svadeza prApti yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUri sAdhubhAI deza hamerA pAyA, ApameM Apa samAyA. sAdhu.. Adi aMta na pudgalaseM bhinna, niraMjana nirmAyA; . paMcabhUta nahi caMda sUraja nahi, nahi manavANI kAyA. sAdhu..1. nAta jAta nahi liMga bhAta nahi, aja avinAzI suhAyA; . rAjA sevaka bheda jihAM nahiM, nitya sadA parakhAyA. sAdhu..2. 'mata paMtha darzana sparza nahi jihAM, pUrNAnanda jamAyA; buddhisAgara pAve so jAne, bharame jagata bharamAyA. sAdhu..3. For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 14 www.kobatirth.org zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra-kobA saMcAlita AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAna maMdira ke vividha uddezya zruta sAgara, caitra 2054 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jaina sAhitya va sAhityakAra koza pariyojanA : isa pariyojanA ke do mukhya kArya raheMge (1) samagra upalabdha jaina sAhitya kI vistRta sUcI taiyAra karanA jisake tahata (a) samagra hastalikhita z2aina sAhitya kI vistRta sUcI taiyAra karanA (A) samagra mudrita jaina sAhitya kA vistRta sUcIpatra taiyAra karanA. (2) prAcIna arvAcIna jaina vidvAnoM (zramaNa evaM gRhastha donoM) kI paramparA va unake vyaktitva kRtittva se sambandhita jAnakArI saMgRhita karanA. prakAzanaH aprakAzita jaina sAhitya kI sUcI banAnA. aprakAzita yA azuddha prakAzita jaina sAhitya ko saMzuddha kara prakAzita karanA. vartamAna dezakAla ke anurUpa zruta saMvardhaka va bodhadAyaka vividha sAhitya prakAzita karanA. sAMskRtika virAsata evaM mUlyoM kA saMrakSaNa : hastaprata tathA purAvastu saMrakSaNa, graMthoM kA ekatrIkaraNa, upayoga tathA prApta jJAna kA bahu-uddezIya sakArAtmaka prasAra kara logoM ko unake pUrvajoM kI upalabdhiyoM kA darzana tathA unake gauravamaya atIta kIM yAda dilAnA, prazikSita karanA jisase unheM apane pUrvajoM ke prati anurAga utpanna ho tathA ve jaina dharma-darzana tathA saMskRti kI ora apanI jijJAsA bar3hAe~. pAzcAtya saMskRti kI ora unmukha bAla- yuvA evaM tathAkathita Adhunika janamAnasa kI bAhya sAMskRtika AkramaNa se rakSA karane ke lie cAritra vikAsalakSI pravacana kAryakrama, zivira, goSThI, vArtA satroM Adi kA Ayojana karanA. zruta prasAraNa : jaina adhyayana evaM adhyApana kI suvidhA upalabdha karanA. bhArata meM yatra-tatra vicaraNa kara rahe tathA cAturmAsa ke daurAna sthiratA kara rahe pUjya sAdhu-sAdhvI bhagavantoM tathA sva-para kalyANaka gItArtha nizrita suyogya mumukSuoM ko unake adhyayana-manana ke lie sAmagrI upalabdha karAnA. For Private and Personal Use Only ." paramAtmA kA dhyAna karane se pahale apane mana ko viSayaM vAsanA aura kaSAyoM se mukta karanA jarurI hai.. . paramAtmA hI hamArA dhyeya hai, dhyAna ke dvArA dhyeya taka hameM pahu~canA hai. hamAre vicAra, AcAra, kArya, vyavahAra sabaM dhyeya ke anukUla hone cAhie. sAdhanA meM sahAyaka hone cAhie. sva para kalyANa kI kAmanA sAdhaka ke roma-roma meM samAI honI cAhie. prANimAtra ke lie usake hRdaya meM sahAnubhUti honI cAhie, jisase dUsaroM . ke duHkha samajhakara use dUra karane kA prayAsa kara sakeM." -AcArya zrI padmasAgarasUri
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, caitra 2054 15 - zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra - saMsthA apane sabhI sahayogiyoM, dAtAoM, zubhecchukoM evaM yAtrioM kI AbhArI hai. dAtAoM ke udAra sahayoga se isa jaina tIrtha ne saphalatA ke kIrtimAna sthApita kiye haiM. yahA~ para vikAsa kI abhI kaI yojanAeM evaM kAryakrama Apake sahayoga kI apekSA rakhate haiM. Apa apanA bahumUlya sahayoga nimna yojanAoM hetu pradAna kara sakate haiM : AcArya zrIkailAsasAgarasUri jJAna maMdira meM vividha sthAnoM para takti meM nAma hetuH . 1. AcArya haribhadrasUri kakSa 9. AcArya skaMdila kakSa 2. yAkinI mahattarA kakSa 10. zreSThI dharaNAzAha khaNDa 3. pethaDazA mantrI khaNDa 11. zrAvikA anupamA devI kakSa / 4. jagat zeTha khaNDa 12. zrAvaka RSabhadAsa kakSa 5. Thakkara pheru khaNDa 13. AcArya jinabhadrasUri bhaMDAra vIthi 6. vimala mantrI khaNDa 14. svAgata kakSa 7. vAcaka nAgArjuna kakSa 15. samrAT samprati saMgrahAlaya prayogazAlA 8. mahAkavi dhanapAla khaNDa jJAna maMdira kI vividha pravRttiyoM hetu : 16. zrutarakSaka 17. zruta prasAra sahayogI 18. zruta bhakta 19H hastaprata maMjUSA sahayogI. 20. zruta saMvardhana yojanA 21. grantha prakAzana uparyukta yojanAoM hetu Apa apane adhikAra kSetra ke jJAna dravya athavA vyaktigata koSa meM se yathA yogya sahayoga dekara sukRtAnubhAgI baneM. saMsthA ko diyA anudAna Ayakara adhiniyama kI dhArA 80 jI. ke tahata Ayakara se mukta hai. vizeSa jAnakArI hetu samparka sUtraH zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kobA, gAMdhInagara 382009 (gujarAta) phonaH (02712) 76204, 76205, 76252 pheksaH 91-2712-76249. For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zruta sAgara, caitra 2054 23038 8 1665 AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAna maMdira bhavana kA bhItti citra eka bRhada pustakAkAra bhIttiphalaka para samagra saMsthA ke Adya preraNA srota parama pUjya gacchAdhipati, mahAna zAsana prabhAvaka AcArya deva zrI kailAsasAgarasUrIzvarajI mahArAja tathA unake dvArA abhiprerita zrI sImandharasvAmI ke mahesANA sthita jinAlaya kA unnata zikhara, zrutasAgara ke saMdoharUpa bhagavatI sarasvatI devI va unakI ArAdhanA ke bIjAkSara OM, hrIM zrIM, aiM: prAcIna saMskRti evaM kalA dharohara ke saMrakSaNa hetu pratIka rUpa jIvita svAmI ke bimba kI pratikRti, purAtana kalAtmaka graMtha va pustaka se prAcIna evaM arvAcIna pustakoM ke saMgrahaNa evaM saMrakSaNa tathA kampyUTara kI sahAyatA se atra upalabdha sAmagrI yogya jijJAsuoM ko tvarita upalabdha karanA, samyak jJAna yajJa dvArA siddhazilA para AtmA kA adhiSThAna evaM zrIsaMgha ko abhivRddhi va samRddhi pradAna karane vAlA maGgalamaya pUrNakalaza tathA parama pavitra naMdyAvarta pratIka dRSTigata hotA hai. ye pravRttiyA~ sUrya-candra jaba taka raheM taba taka yahA~ calatI raheM, aisA dRr3ha saMkalpa! Book Post/Printed Matter sevA meM preSakaH zruta sAgara AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAna mandira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kobA, gAMdhInagara 382 009. (INDIA) prakAzaka : saciva, zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, kobA, gAMdhInagara-382 009 mudraka :markarI prinTarsa ahamadAbAda, phona : 079-5624029 For Private and Personal Use Only