Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadrAjacaMdra' -eka samAlocanA | [18] vavANiyA, morabI ane rAjakoTa vageremAM jyAM zrImadanuM AvavAjavA ane rahevAnuM vizeSa thatuM, e sthAne mArA janmasthAna ane raheThANathI kAMI vizeSa dUra na gaNAya. tema chatAM, e sthAnI vAta bAjue mUke ane chelle chelle vi. saM. 1956mAM teo vaDhavANa kempamAM rahelA te sthAna to mArA raheThANuthI mAtra eka kalAkane raste ja che. eTaluM ja nahi, paNa mArA kuTuMbIonI dukAna ane mArA bhAI. pitA vagerenuM rahevAnuM vaDhavANa kempamAM hevAthI, mAre vAte e sthAna sugama ja nahi paNa vAsasthAna jevuM hatuM, te vakhate mArI umara paNa lagabhaga egaNusa varSanI hoI apakava na ja gaNAya. netra gayA pachInAM tyAra sudhInAM traNa varSamAM sAMpradAyika dharmazAstranA thoDAka paNa tIvra rasapUrvaka abhyAsathI te vakhate mArAmAM jijJAsA te utkaTa jAgelI ema mane yAda che. mAre te vakhatane badhe samaya zAstrazravaNa ane sagavaDa maLI te zAstra pI javAmAM ja ja. Ama hovA chatAM huM te vakhate eka paNu vAra zrImadane kema pratyakSa maLI na zakyo ene vicAra pahelAM paNa mane ghaNuM vAra Avyo che ane Aje paNa Ave che. eno khulAse mane eka ja rIte thAya che ane te e ke dhArmika vADAvRtti satyazodha ane navIna prasthAnamAM bhAre bAdhaka nIvaDe che. kuTuMba, samAja ane te vakhatanA mArA kuladharmaguruonA sAMkaDA mAnasane lIdhe ja mArAmAM evA gya puruSane maLavAnI kalpanA ja te vakhate janmavA na pAmI ke sAhasavRtti ja na pragaTI. jemanI vacce mAre badho vakhata pasAra thate te sthAnakavAsI sAdhuo ane AryAe tema ja koI vAra temanA upAsakenA moDhethI te vakhate zrImada vize tuccha abhiprAya ja sAMbhaLatA. tethI mane mana upara te vakhate eTale saMskAra vagara vicAryuM paDeluM ke rAjacaMdra nAmane keI gRhastha che, je buddhizALI to che paNa mahAvIranI peThe pitAne tIrthaMkara manAvI pitAnA bhaktone caraNemAM namAve che ane bIjA koIne dharmaguru ke sAdhu mAnavA nA pADe che, ItyAdi. mAre kabUla karavuM joIe ke je te vakhate mAruM mana jAgrata hota to te A mUDha saMskAranI parIkSA khAtara paNa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ *764 ] darzana ane paMcatana kutUhalaSTithI eka vAra zrImada pAse javA mane prerata. astu, game tema hA, paNa ahIM mukhya vaktavya e che ke lagabhaga badhI sagavaDa chatAM huM zrImadane pratyakSa maLI na zakyo, eTale temanA pratyakSa paricayathI temane vize kAMI paNa kahevAnA mArA adhikAra nathI. te vakhate pratyakSa paricaya sivAya paNa zrImane vize kAMIka yA jANakArI meLavavI e bhAre agharuM hatu, ane kadAca dhaNA vAste hajI paNa e adharu ja che. e taddana sAmasAmenA cheDAo tyAre vartatA ane hajI paNa varte che. je temanA virAdhI che temane, vAMcyA, vicAryo ane parIkSaNa karyo' sivAya, sAMpradAyika evA ekAMta vicAra adhAyelA che ke zrImada pote ja dharmaguru anI dharmoMmata pravartAvavA cAhatA, sAdhu ke muniene na mAnatA, kriyAnA uccheda karatA ane traNe jaina phirakAne aMta ANavA IcchatA, ItyAdi. jeo temanA akAntika upAsaka che, temAMnA meTAbhAgane zrImadanAM lakhANone vizeSa paricaya hAvA chatAM ane keTalAkane zrImadanA sAkSAt paricayane lAbha maLelA hovA chatAM, temane paNa zrImada vize adhabhaktijanita akAntika abhiprAya evA rUDha thayelA me joyA che ke zrImada eTale sarvasva ane zrImadrAjacaMdra' vAMcyuM. eTale sadhaLuM AvI gayuM. A A banne cheDAnA nAmapUrvaka dAkhalA huM jANIne ja nathI TAMkate A aeka ja saMkucita paristhiti ochAvattA pramANamAM hajI sudhI cAlI Ave che. chatAM, chellAM lagabhaga vIsa varSamAM A vize paNa eka navA yuga pravarto che. * jyArathI pU. gAMdhIjIe hindustAnamAM vasavATa vAste paga mUkyo, tyArathI eka yA bIje prasaMge temane mADhethI zrImada vize kAMI ne kAMI udgArA nIkaLavA ja lAgyA ane jaDa jevA jijJAsune paNa ema savAla thavA lAgyA ke jene vize satyapriya gAMdhIjI kAMIka kahe che te vyakti sAdhAraNa to nahi ja hoya. A rIte gAMdhIjInA kathananita AMdhralanathI ghaNAete vize eka jijJAsAnI lahera janmI. bIjI bAju zrImadrAjacaMdra' chapAyeluM hatuM ja. tenI khIjI AvRtti paNa gAMdhIjInI TUMka prastAvanA sAthe prasiddha thaI, ane enA vAcanaprasAra vadhavA lAgyA. zrImadanA ekAntika bhakta nahi evA jaina jainetara taTastha abhyAsI ane vidvAna dvArA paNa zrImadda vize yathArthatAnI dizAmAM prakAza nAkhe evAM bhASaNA thayAM. pariNAme eka nAnakaDA taTastha vargamAM zrImada vize yathA <
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadrAcaMdra'eka samAve canA [ 665 * jANavAnI prabaLa jijJAsA janmA, ane te vargo pote ja zrImadrAcaMdra ' pustaka vAMcI e jijJAsA zamAvavA lAgyo che. A vargamAM mAtra kuLajA ja nathI AvatA, emAM khAse jainetara bhAga che, ane temAM paNa mATe bhAge Adhunika zikSAprApteya che. 6 : . mArI potAnI bAbatamAM ema thayuM ke jyAre zarUAtamAM huM eka sAMpradAyika jaina pAThazALAmAM rahI kAzImAM bhaNutA, tyAre eka vAra rA. bhImajI harajIvana 'suzIla 'zrImadanAM lakhANA ( kadAca ' zrImadrAjacaMdra ja) mane sabhaLAvavA mArI koTaDImAM AvyA. daramyAna tyAM te vakhate virAjatA. ane atyAre paNa vita-e durvAsA hei, kharI rIte suvAsA ja acAnaka padhAryAM, ane thoDIka bhAI suzIlanI khakhara laI mate e vAcananI nirarthakatAnA upadeza ApyA. tyAra pachI . sa. 1921 nA prAraMbha kALamAM jyAre huM amadAvAda purAtattvamaMdiramAM AvyA, tyAre zrImadanI jayaMtI prasaMge kAMIka khelavAnuM kahevAmAM AvatAM me' eka divasa upavAsapUrvaka * zrImadrAjacaMdra' pustaka AdarapUrvaka joI lIdhuM. paNa e avalokana mAtra ekAda divasanuM hatuM, eTale UDatuM ja kahI zakAya. chatAM eTalA vAcanane pariNAme mArA manamAM jANye-ajANye paDelA prathamanA badhA ja viparIta saMskAra kSaNamAtramAM vilaya pAmI gayA; ane sarva dAne eka vyApaka siddhAMta che ke game teTalA kALanu pApa ke ajJAnaadhakAra zuddhinA tema ja jJAnanA eka ja kiraNathI kSaNamAtramAM esarI jAya che, te anubhavyA. tyAra pachI I. sa. 1932 sudhImAM be-cAra vAra AvI jayaMtI prasaMge khelavAnA avasara Avyo, paNa mane e pustaka vAMcavA ane vizeSa vicAravAne samaya ja na maLyo, agara me' na meLavye. A vakhate bhAI gepAladAsanuM prastuta jayaMtI prasaMge kAMIka lakhI mokalavA snigdha AmaMtraNa AvyuM. bIjA paNa kAraNA kAMIka hatAM ja. temAM jijJAsA e mukhya. tethI prerAI A vakhate meM zrImadrAjacaMdra" kAMIka nirAMte paNa vizeSa Adara ane taTasthabhAve lagabhaga AkhuM sAMbhaLyuM, ane sAthe ja Traka nAMdhA karatA gayA. e vize bahu lAMbu lakhavAnI zakyatA chatAM joI tA avakAza nathI; taiya prastuta nibaMdhamAM eTaluM te nahi TUMkAvuM ke mAruM mukhya vaktavya rahI jAya agara aspaSTa rahe. A ke te kAI paNa eka pakSa tarapha na DhaLatAM zrImadrAjacaMdra'mAMnAM lakhANAne ja taTasthabhAve vicArI, emanA vize badhAyela abhiprAya amuka muddA nIce lakhavA dhAru' hu.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 ] AdhyAtmikatA AdhyAtmiktA zrImadamAM jarUpe janmasiddha hatI. AdhyAtmikatA eTale mukhyapaNe AtmaciMtana ane AtmagAmI pravRtti. emAM nirIkSaNa ane tene lIdhe deAnivAraNanI tema ja guNu. poSavAnI vRttinA ja samAveza thAya che. AdhyAtmika vRttimAM dveSadarzana hoya teA mukhyapaNe ane prathama pAtAnuM ja hoya che ane khIjA taraph pradhAnapaNe gudRSTi ja hoya che. Akhu * zrImadrAjacaMdra ' pustaka vAMcI jaIe te ApaNA upara pahelI ja pa temanI AdhyAtmikatAnI ja paDe che. puSpamALA'thI mAMDI aMtima saMdeza sudhInuM kAI paNa lakhANa le ane tapAse te eka ja vastu jaNAze ke temaNe dharmakathA ane AtmakathA sivAya bIjI kathA karI nathI. tyAre te juvAnImAM praveza kare che, gRhasthAzrama mAMDe che ane aUpAnanA kSetramAM Utare che, tyAre paNa temanA jIvanamAMthI ApaNe AdhyAtmika vRtti joI zakIe chIe. kAma ane arthanA saMskAre temane potA taraph parANe ja kheMcyA ane sahajavRtta to temanI dharma pratye ja hatI e bhAna ApaNane temanAM lakhANo uparathI spaSTa thAya che. have e joI e ke A dhama bIja kaI rIte temanAmAM vikase che. darzana ane ciMtana ' khAvIsamA varSane aMte temaNe je nikhAlasa TUMkuM AtmasmRtinuM citraNa karyuM" che, te uparathI ane puSpamALA' tema ja te pachInI '* kALa na mUke kAI ne' ane dharma vize' e e kavitAomAM AvatA keTalAka sAMpradAyika zabdo uparathI ema cokhkhu lAge che ke temano AdhyAtmika saMskAra paraMparAgata vaiSNava bhAvanAne Azare pASAyA hatA; ane nAnI ja uMmaramAM e saMskAre je khamA vege vikAsa sAdhyA, te sthAnakavAsI jaina paraMparAnA Azrayane lIdhe. e paraparAe emanAmAM yA ane ahiMsAnI vRtti pApavAmAM savizeSa kALA ApyA lAge che. joke temane khALa ane kumAra jIvanamAM mAtra sthAnakavAsI jaina para parAnA ja paricaya hatA, topaNa umara vadhavA sAthe jema jema temanuM bhramaNa ane paricayanu kSetra vadhatuM gayuM, tema tema temane anukrame mUrti pUjaka zvetAMbara ane pachI digaMbara e e jaina paraMparAnA paNa paricaya thayA, ane te paricaya vadhAre poSAya. vaiSNava saMskAramAM janmI UcharelI ane sthAnakavAsI para parAthI savizeSa Azraya pAmelI temanI AdhyAtmikatA ApaNe jaina paribhASAmAM vAMcIe chIe. tattvarUpe AdhyAtmikatA eka ja hAya che, pachI te game te jAti ke game te pthamAM janmela puruSamAM vatI hAya. phakta ene vyakta karanAra vANI judI judI hAya che. AdhyAtmika
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadrAjacaMdra-eka samAlocanA [ ka67 musalamAna, krizciyana ke hindu je sAce ja AdhyAtmika hoya, te tenI bhASA ane zailI bhinna bhinna hovA chatAM temAM AdhyAtmikatA bhinna hetI nathI. zrImadanI AdhyAtmikatAne mukhya piSaNa jaina paraMparAmAMthI maLyuM che ane e aneka rIte jaina paribhASA dvArA ja temanA patramAM vyakta thaI che. eTalI vastu temane vyAvahArika dharma samajavA khAtara dhyAnamAM rAkhavI ghaTe che. ahIM eka prazna thAya che ane te e ke amadAvAda, muMbaI jevAM jAhera hilacAlanAM sthaLamAM rahyA pachI tema ja te vakhate comera cAlatI sudhArAnI pravRttithI paricita thayA pachI ane eka athavA bIjI rIte kAMIka dezacarcAnI najIka hovA chatAM temanA jevA cakorane sAmAjika kAI paNa sudhArA vize ke dezapravRtti vize vicAra Avyo haze ke nahi ? ane AvyuM hoya te emaNe e vize je nirNaya bAMdhe haze ? je kAMI paNa vicAryuM hoya ke nirNaya bAMdhyuM hoya te temanAM lakhANomAM e vize kyAMya spaSTa nirdeza kema nathI jaNAte TaMkArAmAM janmela brAhmaNa mULazaMkarane dharmabhAvanA sAthe ja samAjasudhArA ane rASTrakalyANanI bhAvanA hure, jyAre e ja TaMkArAnI pAsenA vANiyAmAM janmela tINaprajJa vaizya rAjacaMdrane jANe e bhAvanA sparza ja nathI karatI ane mAtra aMtarmukhI AdhyAtmikatA ja emane vyApe che, enuM zuM kAraNa? sAmAjika ke rASTrIya ke bIjI koI bAhya pravRtti sAthe sAcI AdhyAtmikatAne leza paNa virodha heta ja nathI e vastu je gAMdhIjIe jIvanathI batAvI, te temanA ja zraddheya ane dharmanehI pratibhAzALI rAjacaMdrane e vastu kAM na sUjhI. e eka gaMbhIra prazna che. eno uttara kAMIka te emanA ja mAruM hADa garIba hatuM" e zabdomAM taravaratI prakRtimAMthI maLI jAya che ane kAMIka emanA vAMcana-ciMtananA sAhityanI yAdI uparathI ane kAMIka emanA atimaryAdita paricaya ane bhramaNakSetramAMthI maLI jAya che. emanA svabhAvamAM AtmalakSI nivRttinuM tattva mukhya jaNAya che. tethI emaNe bIjA prasene kadAca jANIne ja spasyuM nathI. emaNe je sAhitya, je zAstro vAMcyAM che, ane je daSTie vicAryA che, te jotAM paNa emanAmAM pravRttinA saMskAre piSavAno saMbhava ja nathI. zarUAtathI TheTha sudhI temanuM bhramaNa ane paricayakSetra mAtra vyApArI pUratuM rahyuM che. vyApArIomAM paNa mukhyapaNe jana. jene jaina samAjanA sAdhu ke gRhastha vyApArI vargane paricaya haze tene e kahevAnI te bhAgye ja jarUra rahe che ke mULagAmI jaina para parAmAMthI pravRttinuM-karmaveganuM--baLa meLavavuM ke savizeSa keLavavuM bhAgye ja zakya che. tethI zrImadanA nivRttigAmI svabhAvane vyApaka pravRttimAM vALe e
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 068 ] dana ane ciMtana kAI prabaLa vega temanI khAdya paristhitimAMthI pragaTe eve bhAgye ja sabhava hatA. tattvajJAna zrImadanuM potAnu ja kahI zakAya evuM kAMI paNa tattvajJAna temanAM lakhANemAM nathI. temanA jIvanamAM bhAratIya RSioe ciMtaveluM ja tattvajJAna sakrame che. temAMya temanA prAthamika jIvanamAM je thoDAka vaidika ke vaiSNava tattvajJAnanA sakArA hatA, te krame samULagA kharI jaI tenuM sthAna jaina tattvajJAna le che; ane te emanA vicAra tema ja jIvanamAM eTaluM badhuM etapreta thaI jAya che ke temanAM vANI ane vyavahAra jainatattvajJAnanAM darpaNa anI jAya che. jIva, ajIva, mekSa, tenA upAya, saMsAra, tenuM kAraNa, ka, karmonAM vividha svarUpe, AdhyAtmika vikAsakrama guNasthAna, naya ( eTale ke vicAraNAnAM dRSTibindue ), anekAMta (syAdvAda : eTale ke vastune samagrapaNe spanAra dRSTi ), jagatanuM ekaMdara svarUpa, saMzvara, tenuM ekatva ke aneka, tenu vyApakatva ke dehaparimitatva, ityAdi tattvajJAnanA pradezamAM AvatA aneka muddAone te aneka vAra ce che; balke temanuM samagra lakhANa ja mAtra AvI carcAothI vyApta che. emAM ApaNe athathI iti sudhI jaina dRSTi ja joIe chIe. temaNe e badhA muddA paratve UMDI ane vedhaka carcA karI che, paNa te mAtra jaina dRSTine avalabIne ane jaina dRSTinuM poSaNa thAya e rIte ja kAI eka jaina dharmaguru kare tema. phera eTale avazya che ke krame krame temanAM ciMtana ane vAcananA pramANamAM e carcA kAI eka jaina vADAgata zAstramAM parimita na rahetAM samagra jaina zAstrane sparzI cAle che, emanA aMtarAtmAmAM jaina tattvajJAnane saMskAra eTale sudhI pASAyelA che ke tee prasaMga AvatAM sarakhAmaNImAM vaidika Adi tattvajJAnone potAnI samaja mujba nikhAlasapaNe ' adhUrAM ' darzAve che. emanAM lakhANo uparathI e spaSTa thAya che ke emaNe vedAnugAmI keTalAMka darzana sabaMdhI pustakA vAMcelAM che. tema chatAM atyAra lagI mArA upara evI chApa paDI che ke vaidika ke bauddha danAnAM mULa pustaka vAMcavAnI temane sugamatA sAMpaDI nathI. pramANamAM jeTaluM maulika ane uttaravatI jaina sAhitya temaNe vAMcyuM ane vicAyu" che, tethI bahu ja ehu khIjA' badhAM daza nAnu maLI emaNe vAMcyuM-vicAryuM che. svataMtra aitihAsika dRSTie nahi, paNa mukhya paNe jaina paraMparAmAM cAlI AvatI mAnyatA pramANe jainadarzana ane khIjA bhAratIya darzanane sabaMdha emaNe vicAryo che. tethI ja te eka sthaLe jainetara danene hiMsA ane rAgadveSanAM pAtraka kahe che. je temane khIjA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadvAjacaMdra'-eka samAlocanA darzananA mULa sAhityane gaMbhIrapaNe vAcavA ane vicAravAnI zAMta taka maLI heta te teo pUrvamImAMsA sivAyanAM jainetara darzane vize AvuM vidhAna karatAM jarUra khacakAta. temanI niSpakSa ane tIvra prajJA sAMkhya-gadazanamAM, sAkara vedAntamAM, bauddha vicArasaraNImAM jaina paraMparA jeTalo ja rAgadveSa ane hiMsAvirodhI bhAva spaSTa joI zakata. vadhAre te zuM, paNa temanI sarala prakRti ane paTu buddhi nyAya-vaizeSikasUtranAM bhASyomAM paNa vItarAgabhAvanI-nivartaka dharmanI ja puSTi krama zabdazaH joI zakata; ane ema thayuM heta te teonI madhyasthatA, jena paraMparAnA anya darzane vizenA pracalita vidhAnanI bAbatamAM AvI bhUla thatAM rokata. eka bAju jaina tatvajJAnanA karma, guNasthAna ane nava tatva Adi viSane maulika abhyAsa karavAnI ane tenuM ja ciMtana, pratipAdana karavAnI emane taka sAMpaDI, ane bIjI bAju e jainetara darzanenAM mULa pustake svayaM sAMgopAMga jovAnI agara te joIe teTalI chUTathI vicAravAnI taka na maLI. nahi te temanI guNagrAhaka daSTi, samanvayazakti e badhAM darzananA tulanAtmaka ciMtanamAMthI temane hAthe eka navuM ja prasthAna zarU karAvata. emAM na thayuM hota to paNa temane vedAMtanA mAyAvAda ke sAMkhya-ganA asaMga ane prakRtivAdamAM je UNapa dekhAI che, te UNapa te rIte te na ja dekhAta ane na ja darzAvAta. zArajJAna ane sAhityAvalokana zrImadane svabhAva ja ciMtana ane mananazIla hatA. emanuM e ciMtana paNa AtmalakSI ja hatuM. tethI bAhyalakSI sAhitya, jevuM ke vArtA, navalakathA, nATaka, kAvya, pravAsavarNana Adi, tarapha temanI rasavRti svAbhAvika rIte ja rahelI lAgatI nathI. emaNe evuM sAhitya vAMcavAmAM maneyoga Ape hoya ke samaya gALyo hoya ema temanAM lakhANo jotAM lAgatuM nathI. chatAM temanA hAthamAM chUTuM chavAyuM evuM kAMI sAhitya paDI gayuM haze, te paNa eno upayoga emaNe to pitAnI tatvaciMtaka daSTie ja karelo hovo joIe. emanI jijJAsA ane navuM navuM jANI te para vicAra karavAnI sahaja vRtti behada hatI. e vRtti anya sAhitya tarapha na vaLatAM mAtra zAstra tarapha ja vaLelI lAge che. - viduranIti, vairAgyazataka, bhAgavata, pravINasAgara, paMcIkaraNa, dAsabodha, zikSApatrI, pradhazataka, mahamudgara, maNiratnamAlA, vicArasAgara, yogavAsika, 49
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 772 ] darzana ane ciMtana buddhacarita Adi temaNe lakhANamAM nirdezelAM ane bIjA keTalAMka nAmapUrvaka nahi nirdezela chatAM temanAM lakhANanA bhAva uparathI spaSTa sUcita thatAM jenetara zAstrIya pustako temaNe ekAgratA ane tIkSNa dRSTithI vAMcyAM che kharAM, paNa ekaMdara temaNe jaina zAstro ja meTA pramANamAM vAMcyAM che. temAMnA jhINA jhINA tAttvika ane AcAra viSayaka muddAo upara temaNe aneka vAra gaMbhIra vicAraNA karI che, e vize ekathI vadhAre vAra lakhyuM che, ane emaNe e vize ja hAlatAM ne cAlatAM upadeza Apyo che. A dRSTie emanAM lakhANa vAMcatAM evuM vidhAna phalita thAya che ke joke bIjAomAM hoya che tevI temanAmAM saMkucita khaMDanamaMDanavRtti, kadAgraha ke vijayalAlasA na hatAM, chatAM temaNe vAMceluM jainetara samagra mRta jaina zrata ane jaina bhAvanAnA paripaSaNamAM ja temane pariNamyuM hatuM. bhAratIya darzanemAM vedAMta (uttaramImAMsA) ane te paNa zAMkaramatAnasAra, tema ja sAMkhya e be darzananAM mULa to temane paricaya kAMIka ThIka hatuM ema lAge che. e sivAyanAM anya vaidika darzane ke bauddha darzana vize temane je kAMI mAhitI maLI, te te darzananA mULa grantha uparathI nahi, paNa AcArya haribhadranA vadarzanasamuccaya, dharmasaMgrahaNuM Adi tathA AcArya siddhasenanA mULa sanmati Adi jevA jaina graMtha dvArA ja maLI hoya ema lAge che. temanA jaina zAstrajJAnanI zarUAta paNa sthAnakvAsI paraMparAmAMthI ja thAya che. e paraMparAnuM sAhitya bAkInI be paraMparA karatAM--khAsa karI mUrtipUjaka zvetAMbara paraMparA karatAM bahu ja ochuM ane maryAdita che. kaDA nAmanAM tAtvika viSenAM gujarAtI bhASAbaddha prakaraNa, mULa prAkRta keTalAMka Agame ane tenA bAoe ja e paraMparAnuM mukhya sAhitya che. zrImade bahu ja thoDA vakhatamAM e zAstro badhAM nahi te emAMnAM mukhya mukhya joI tenuM hArda spazI lIdhuM, paNa eTalAthI temanI cavatI thavA jeTalI mahatvAkAMkSA kAMI zame agara bhUkha bhAMge ema na hatuM. teo jema jema janmabhUmi bahAra jatA gayA ane gaganacuMbI jaina maMdiranA zikhare jevA sAthe moTA moTA pustaka bhaMDAre vize sAMbhaLatA gayA tema tema temanI vRtti zAstradhana tarapha vaLI. amadAvAda pahoMcyA tyAM emane khUba ja nava nava zAstro jevA- jANavA maLyAM. pachI te, ema lAge che ke, temanI vivecakazakti ane gaMbhIra dhArmika svabhAvane lIdhe taraphathI AkarSaNa vadhyuM ane aneka dizAomAMthI temane saMskRta-prAkRta pustake maLavA lAgyA. A rIte zvetAMbe
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ : zrImadrAjacaMdra '- eka samAlAcanA [ 77 rIya sAhityanA paricaya hira`ga ane aMtaraga ane rIte vacce ja jA hatA, teTalAmAM muMbaI jevA sthaLethI temane digabarIya zAstro jANavA maLyAM. teo je vakhate je vAMcatA, te vakhate tenA upara kAMika noMdhAthImAM lakhatA; ane tema nahi to chevaTe keAI jijJAsu ke snehIne lakhavAnA patramAM tene nirdeza karatA. emanI noMdhapothI samagra ja che ema na kahI zakAya. vaLI adhI ja noMdhapAthI ke badhA nirdezaka patro prApta thayA che ema paNa na kahI zakAya, chatAM je kAMI sAdhana upalabdha che te uparathI eTaluM cokkasapaNe kahI zakAya ema che ke traNe jaina para parAnA tAttvika, pradhAna pradhAna graMthA emaNe vedhaka draSTithI spI che. keTalAMka mULa sUtreA, jevAM ke uttarAdhyayana, sUtrakRtAMga, vaikAlika, praznavyAkaraNa, ityAdi te e zabda, bhAva ane tApamAM pI gayA hatA, ema lAge che. keTalAka tarka pradhAna graMthe! paNa emaNe vAMcyA che. vairAgyapradhAna ane kaviSayaka sAhitya to emanI nasenasamAM vyApeluM hAya ema lAge che. gujarAtI, hindI, sa'skRta ane prAkRta e cAra bhASAmAM lakhAyela zAstro emaNe vAMcelAM lAge che. Azraya to e che ke gujarAtI sivAya emaNe bIjAonI peThe saMskRta, prAkRta Adi bhASAone vyavasthita abhyAsa karyo nathI, chatAM te te bhASAnA vizArada paDitA zAstranA bhAvene sparze teTalI ja yathA tAthI ane ghaNe sthaLe te tethI paNa AgaLa vadhIne temaNe e bhASAnA zAstronA bhAvene tAvyA che; eTaluM ja nahi, paNa te bhAvene temaNe gadya ke padyamAM vyakta karyo che; ghaNI vAra te te bhAvAnAM mArmika vivecanA karyAM che; e vastu temanI asparza prattA sUcave che. te vakhate jaina para parAmAM muyuga nAmanA ja hatA. digabarIya zAstroe te kadAca chApakhAnAnA daravAjo joyA ja na hatA. e yugamAM dhyAna, citana, vyApAra AdinI khIjI badhI pravrutti vacce vyApaka rIte traNe phirakAnuM ATaluM zAstra, bhASA AdinI adhUrI sagavaDe, enA yathA bhAvamAM vAMcavuM ane te upara AkarSIka rIte lakhavuM, e zrImadanI asAdhAraNa vizeSatA che. emanA kAi guru na hatA-hAta to emanA kRtana hAtha ullekha karatAM na bhUlata chatAM e evA jijJAsu hatA ke nAnAmeTA game te pAsethI potAne joItuM meLavI letA. e yugamAM gujarAtamAM, khAsa karI smRtipUjaka ane sthAnakavAsI jaina paraparAmAM, hiMga arIya sAhityane paricaya karAvanAra, te tarapha rasavRtti ane
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThThara darzana ane ciMtana Adarabuddhi utpanna karAvanAra je kaI prathama vyakti hoya te te zrImada ja che. joke muMbaI jevAM sthaLAmAM, jyAM temane digaMbara mitre vizeSa maLavAne saMbhava hatuM, tyAM temaNe zvetAMbara sAhityane digaMbara paraMparAne paricaya thAya ane e tarapha teonI rasavRti keLavAya e kAMI prayatna avazya karelo ho joIe; paNa sarakhAmaNImAM vetAMbara paraMparAe digaMbara paraMparAnA sAhityane te vakhatathI Aja sudhImAM jeTaluM apanAvyuM che, kadAca tene zataze paNa digaMbara paraMparAe zvetAMbarIya sAhitya apanAvyuM nathI. tema chatAM ekabIjAnAM zAstronAM sAdara vAcana-ciMtana dvArA traNe phirakAmAM ekatA utpanna karavAnuM ane bIjAnI samRddhi dvArA potAnI apUrNatA dUra karavAnuM kAma AraMbhavAnuM zreya te zrImadane ja che-je AgaLa jatAM paramakRtaprabhAvaka maMDaLarUpe apAze mUrta rUpa dhAraNa kare che. prANa manuSya game te paristhitimAMthI lAbha ja uThAvI le che e nyAye, zrImadane prathama sthAnakavAsI paraMparA prApta thaI e temanA eka khAsa lAbhamAM ja pariNamI ane te e ke, sthAnakavAsI paraMparAmAM pracalita evo mULa Agamane abhyAsa emane taddana sulabha thaya-jema kadAca zvetAMbara paraMparAmAM gRhastha mATe prathamathI banavuM ochuM saMbhavita che ane tenI asara emanA jIvanamAM amITa banI gaI. pAchaLathI zvetAMbara paraMparAnA pracalita saMskRtapradhAna ane tapradhAna graMthonA avalokane temanI AMgabharuci ane AgamaprajJAne savizeSa prakAzI. digaMbarIya sAhityanA paricaye temanI sahaja vairAgya ane ekAMtavAsanI vRttine kAMIka vizeSapaNe uttejI. jema jema temane zAstrajJAna saMbaMdhI paricaya ane vikAsa vadhato gaye, tema tema temanAmAM prathamathI yogya paricaya ane mAhitIne abhAve baMdhAyelA je ekAMtika saMskAre hatA, jema ke puSpapAMkhaDI jyAM dubhAya, jinavaranI tyAM nahi AjJAya," te kharI paDyA ane tenuM sthAna AdhyAtmika vikAsakramamAM kyAMka mUrtipUjAnuM AlaMbana paNa upayogI che e anekAMtadRSTie lIdhuM. 'padarzana jina aMga bhaNI'e prasiddha ane samanvayagAmI AnaMdadhanajInI kaDInI bhAvanA jaina paraMparAmAM takeyugathI vizeSa pratiSThita thayelI che. e bhAvanAnuM vizleSaNa ane parIkSaNa kevaLa jaina zAstrone ja nahi, paNa te te darzanonA mULa graMthane tenA gya rUpamAM ane madhyastha daSTie abhyAsa mAge che. A bhAvanAno vAraso zrImadamAM hatuM, je temaNe spaSTa vyakata karyo che. paraMtu A sivAya kevaLa traNa jaina phirakAone ja aMge eka bIjI bhAvanA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zrImadrAjacaMdra'--eka mAtAnA [993 vicAramAM Ave che, ane te e ke zvetAMbara paraparAmAM bAkInI banne para parAe pUrNapaNe samAI jAya che; jyAre sthAnakavAsI ke digabara antamAMthI eka paraMparAmAM zvetAMbara paraMparA pUrNapaNe samAtI nathIM. A bhAvanA zrImadane adhI para parAonA niSpakSa zAstrajJAnane pariNAme spaSTa thayelI temanAM lakhANA uparathI joI zakAya che, kAraNa teo potAnA snehIone digabarIya zAstro vAMcavAnI sAdara bhalAmaNa karatAM kahe che ke temAM je nagnatvanA ekAMta che te upara dhyAna na ApavuM. e ja rIte sthAnakavAsI para'parAnI AgamAnA cit manamAnyA artha kADhavAnI praNAlI sAme paNa te virAdha darzAve che; jyAre zvetAMbara zAstrIya paraparAnA AcAra ke vicAra sAme temaNe eka paNa sthAne virodha darzAvye hoya ke temAM jaina dRSTie kAMI UNapa batAvI hAya, tevuM emanAM lakhANo vAMcatAM atyAra lagI mArA dhyAnamAM AvyuM nathI. mAre potAnA aMgata abhyAsa paNa e ja mata upara sthira thayA che ke zvetAMbarIya zAstronI AcAravicArapara parA eTalI badhI vyApaka ane adhikArabhede anekAMgI che ke temAM khAkInI banne para para pUrNa paNe emanA sthAne geAThavAI jAya che. kavitva zrImada mAtra gadyanA ja lekhaka nathI; teoe kavitAo paNa racI che. temane te vakhate dhRNA jaine kavi' nAmathI ja oLakhAtA, ane keTalAka to temanA anugAmI gaNate kavisa MpradAya tarIke ja oLakhAvatA. joke teo kAI mahAna kavi na hatA ke temaNe kAI mahAna phALa nathI lakhyuM, chatAM temanI kavitAe jotAM ema lAge che ke kavitanuM khIjavastupa ane pratibhA tathA abhivyaktisAmarthya --temanAmAM hatuM. temanI kavitA anya gadya lakhANAnI peThe AdhyAtmika viSayarapI ja che. temanA priya chaMdo dalapata, zAmaLabhaTTa AdinA abhyasta chaMdyamAMnA ja che. temanI kavitAbhASA pravAha che. sahajabhAve saralatAthI pratipAdya viSayane kheLAmAM laI e pravAha kAMka josabhera teA kAMka ciMtanasulabha gaMbhIra vahyuM jAya che. soLa varSa pahelAMnI uMmaramAM racAyela kavitAe svAbhAvika rIte ja zabdapradhAna ane zAbdika alaMkArathI AkarSe evI che. te pachInI kavitA vastu ane bhAvamAM uttarAttara gabhIra banatAM, temAM zAbdika anuprAsa Ape Apa gauNu sthAna le che. emanA prAthamika jIvananI kavitAonA viSya bhArataprakRtisulabha vairAgya, zyA, brahmacarya' ityAdi vastu che. pachInI lagabhaga adhI ja
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ G] darzana ane ciMtana * kavitA jaina saMpradAyanI bhAvanAe ane tAttvika muddAone sparzI racAyelI che. jema Anadhana, devacaMdra ane yazovijayajInAM keTalAMka pagho bhAvanI sUkSmatA ane kalpanAnI uccagAmitAne lIdhe tatkAlIna gujarAtI sAhityamAM bhAta pADe evAM che, ane chatAMye te avAM padyo jaina saMpradAyanI ja vastune sparzI sAdhAraNa jainetarane durgAma evI jaina paribhASA ane jaina zailImAM ja racAyelAM heI sAdhAraNa gujarAtI sAkSarAthI cheka ja aparicita jevAM rahyAM che, tema zrImadanAM keTalAMka po vize paNa che. pUjya gAMdhIjI dvArA AzramabhajanAvalImAM apUrva avasara ' vALuM bhajana dAkhala na thayuM hAta te e sAdhAraNa janatAne kAne kayAreya pADyu. hAta e vize zakA che. zrImadanuM AtmasiddhizAstra' paNa deharAmAM che. ene viSaya taddana dAnika, tarka pradhAna ane jaina saMpradAyasiddha hAvAthI, enuM mUlyAMkana lokapriyatAnI kasoTIthI zakaya ja nathI. viziSTa gujarAtI sAkSarAne paNa emanAM padyonA AsvAda levA hAya, to jema sAdhAraNa kAvyanA rasAsvAda mATe amuka sarakAranI taiyArI Avazyaka che, tema jaina paribhASA ane jaina tattvajJAnanA spaSTa sarakAro meLavavA Avazyaka che. vedAMtanuM masthAna spardhA sivAya saMskRta bhASAnA viziSTa vidvAno paNa zrIharSanAM padyonA camakArA AsvAdI na zake. sAMkhyaprakriyAnA paricaya sivAya kAlidAsanAM keTalAMka padyonI racanAnI apUrvAMtA anubhavI na zakAya, te ja nyAya zrImadanAM padyo vize che. jema jena janatAmAMthI pramANamAM moTe bhAga Ana'dhanajI AdinAM padyonI vastune sAMpradAyika jJAna ane paraMparAgata saMskArane lIdhe jaladI spardhA le che, tema zrImadanAM padyomAMnI vastugmAne paNa jaladI sparzI le che. kAvyanA rasAsvAda vAste joItA khA saskAranI UNapa pramANamAM jaina janatAmAM vadhAre hAI, te kAvyanA bAhya zarIranuM vAstavika mUlyAMkana karavA asamartha jovAmAM AvI che. tethI kAM aa bhaktivaya, na hoya tevA guNA paNa ISTa kavitAmAM AropI de che ane kAM te! hAya te guNo paNa te pArakhI zakatI nathI. zrImadanAM padmo vize paNa jaina janatAmAM kAMIka AvuM ja vhevAmAM AvyuM che. jJA < zrImadamAM prajJAguNu khAsa hatA e darzAvuM te pahelAM mAre ahIM spaSTa karavuM joI e ke huM prajJAguNuthI kaI zaktie vize kahevA RRcchuM chuM. smRti, buddhi, bhajJatA, kalpanAsAmarthya, tarka paTutA, sattkSasaviveka-vicAraNA ane tulanAsAmarthya --ATalI zakti mukhyapaNe atre prajJA zabdathI vikSita che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadrAjacaMdra-eka samAlocanA [ 75 A pratyeka zaktine vistRta ane atisyuTa paricaya karAvavA vAste te atre temanAM te te lakhANanAM akSarazaH avataraNe khulAsA sAthe bhAre chUTathI TAMkavAM joIe. tema karavA jatAM to eka pustaka ja thAya. tethI UlaTuM, je temanAM lakhANanA aMzo darzAvyA sivAya A ke te zakti zrImadamAM hatI ema kahuM te zretAone mAtra zraddhAthI mAruM kathana manAvavA jevuM thAya. tethI madhyama mArga svIkArI A viSaya carca yogya dhAruM chuM.' .. zrImadanI asAdhAraNa smRtine purAvA te temanI ajaba avadhAnazakti ja che. temAMya paNa temanI keTalIka vizeSatA che. eka te e ke bIjI keTalAka avadhAnIonI peThe emanAM avadhAnanI saMkhyA kevaLa naMbaravRddhi khAtara yathAkathaMcita vadhelI na hatI. bIjI ane khAsa mahattvanI vizeSatA to e hatI ke temanI avadhAnazakti buddhi-vyabhicArane lIdhe jarAya vaMdhya banI na hatI; UlaTuM emAMthI viziSTa sanabaLa pragaTayuM hatuM, je anya avadhAnIomAM bhAgye ja dekhAya che. khAsa vAta te e che ke eTalI addabhuta avadhAnazakti ke jenA dvArA hajAre ane lAkho lekene kSaNamAtramAM AMjI anugAmI banAvI zakAya, asAdhAraNa pratiSThA ane arthalAbha sAdhI zakAya, te hevA chatAM temaNe tene prayoga yugavibhUtionI peThe tyAjya gaNI tene upaga aMtarmukha kArya bhaNI karyo, jema bIjA keI sAdhAraNa mANasathI thavuM zakya nathI. kaI paNa vastunA kharA hArdane samajI levuM-tarata samajI levuM, e marmajJatA kahevAya che. seLa varSanI uMmara pahelAM kyAreka racAyelI "pukhamALAmAM teo prasaMge pAtta rAjAno artha sUcavatAM kahe che ke, rAjAo paNa prajAnA mAnItA nekara che. ("puSpamALA--70). ahIM prajA" ane "nokara" e banne zabdo marma sUcaka che. Aje e ja bhAva zikSita kSetramAM vyApati jAya che. sattarame varSe racAyela "mokSamALAmAM teo mAnavanI vyAkhyA kevI marmagrAhI sUcave che ! mAnavapaNuM samaje te ja mAnava kahevAya" (mekSamALA'-4). ahIM "samaje ane te ja" e be zabdo marmagrAhI che; arthAt AkRti dhAraNa karanAra mAtra manuSya nahi. teo e ja "mekSamALAmAM mane jyane mArga dAkhavatAM kahe che ke mana je duricchA kare tene bhUlI javI (mekSamALA'-68), arthAta tene viSayakherAthI vivuM nahi. ahIM duricchA" * rANA prakRtinA - kAlidAsa
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ane ciMtana ane "ane tene bhUlI javI" e be zabdo vedhaka che. e ja kumaLI vayanI mokSamALAkRtimAM (mokSamALA'99) teo saMgaThanabaLathI lakSmI, kIrti ane adhikAra sAdhatA "AMglabhaumi' nuM udAharaNa laI ajJAnanA saMkaTamAM sapaDAyela jana tatvane prakAzavA "mahAna samAja" nI sthApanAnuM svapna jue che 23me varSe dhaMdhAmama ane saMskRta bhASA ke tarkazAstranA khAsa abhyAsa vinAnA rAyacaMdabhAI jaina zAstranA kevA bhame bolatA, ene dAkhale jevA IcchanAra jenee "zrImadrAjacaMdra" aMka 118 ane 125 mAM je paccakhANuM dupaccakakhANa Adi zabdonA artha varNavyA che, je sucaka pradezanA nirAvaraNapaNAne khulAso karyo che, ane je nirgadagAmI caturdazapUrvInI cacInuM spaSTIkaraNa karyuM che, te dhyAnathI vAMcI javuM. rahmA varSe bhAratavarSIya saMskRtine paricita e eka jaTila prazna praznakAranI tarka jALathI vadhAre jaTila banI emanI sAme upasthita thAya che. praznano sAra e che ke Athamakrame jIvana gALavuM ke game te uMmare tyAgI thaI zakAya ? enI pAchaLa mehaka takALa e che ke manuSyadeha te mekSamArganuM sAdhana heI uttama che, ema jaina dharma svIkAre che, tyAre pachI evA uttama manuSyadehanuM sarjana aTake evA tyAgamArgane, khAsa karI saMtati utpanA karyA pahelAM ja tyAga svIkAravAne, upadeza jaina dharma kare, te e vadavyAdhAta nathI? A praznano uttara zrImade jaina zailInA marmane pUrepUre sparzIne A che; joke vastutaH e zelI jaina, bauddha ane saMnyAsamAga vedAMta e traNene eka ja sarakhI mAnya che. zrImadane javAba te kharI rIte emanA ja zabdomAM samajadAre vAMca ghaTe.* rame varSe zrImadane AphrikAthI gAMdhIjI patra lakhI 27 ja prazno pUche che. temAM temane eka prazna temanA zabdomAM e che ke, "mane sarpa karaDavA Ave tyAre mAre tene karaDavA de ke mArI nAkhave? tene bIjI rIte dUra karavAnI mArAmAM kSati na heya ema dhArIe chIe"(447). Ane uttara zrImada te vakhatanA temanA mohanalAlabhAIne A pramANe Ape che: "sarpa tamAre karaDavA de evuM kAma batAvatAM vicAramAM paDAya tevuM che. tathApi je * juo A graMtha pAna 60, * juo A graMtha pAna 126.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadrAjacaMdra' -eka samAcanA tame deha anitya che ema jANyuM hoya, te pachI A asArabhUta dehanA rakSaNArthe, jene dehamAM prIti rahI che evA sane tamAre mAro kema joga heya? jeNe Atmahita IchyuM, teNe to tyAM pitAnA dehane jato kare ja jogya che. kadApi Atmahita IcchavuM na hoya teNe kema karavuM ? te tene uttara e ja apAya ke, teNe narakAdimAM paribhramaNa karavuM; arthAta sarpane mAravo evo upadeza kyAMthI karI zakIe ? anArya vRtti hoya te mAravAne upadeza karAya. te te amane tamane svane paNa na hoya. e ja IcchA thAya che." (47) A uttara temanA ahiMsAdharmanA marmajJAnane ane svajIvanamAM Utarela ahiMsAne jIvaMta dAkhale che. emaNe eTalA uttarathI eka bANe aneka lakSya vidhyAM che, ane adhikArabhede ahiMsA ane hiMsAnI zakyA zakyatAnuM spaSTa kathana karyuM che. emAM "vijArI rAte vicite thevAM na tari ta va va:" e arthapUrNa kAlidAsanI ukti ahiMsAnA siddhAMta para bhASyatA pAme che. ahIM eTaluM samajavuM joIe ke zrImadanI ahiMsA paratve samajUtI mukhyapaNe vaiyaktika dRSTie che. samAja ke rASTraSTie ene vicAra, je AgaLa jatAM gAMdhIjIe vikasAvyo, tenuM mULa zrImadanA kathanamAM bIjarUpe hovA chatAM, vastutaH temAM vaiyakitaka daSTi ja bhAse che. kalpanAbaLa ane AkarSaka dRSTAMta ke kathA dvArA pitAnA vaktavyane sthApavA tema ja spaSTa karavAnuM sAmarthya zrImadamAM nAnI uMmarathI ja hatuM. skUlayogya umaranI ja kRti "puSpamALAmAM jUnuM karaja patAvavA ane navuM karaja na karavAnI zikSA ApatAM teo karaja zabdano bhaMga zleSa karI gujarAtI ane saMskRta vyutpatti kapI, temAMthI je traNa artha upajAve che, te temanA koI tatkAlIna vAcananuM phaLa hoya teya temAM kalpanAbaLanAM bIjo spaSTa dekhAya che. 1. ka = nIca + raja = dhULa, jema kapUta; 2. kara = hAtha, jamane hAtha + ja = nIpajelI cIja; 3. kara = vere; rAkSasI vero + ja = utpanna karanAra-udharAvanAra ("puSpamALA 'ha5). 1me varSe mokSamALAmAM teo bhaktitatva vize lakhatAM talavAra, bhAMga ane darpaNa e traNa daSTAMtathI enuM sthApana kare che. talavArathI zaurya ane bhAMgathI jema kapha vadhe che, tema sadbhaktithI guNazreNI khIle che. jema darpaNa dvArA svamukhanuM bhAna thAya che, tema zuddha paramAtmAnA guNaciMtana vakhate AtmasvarUpanuM bhAna pragaTe che. keTaluM dRSTAMta sauSThava ! ("mokSamALA'-13). e ja prasaMge vaLI teo kahe che ke jema meralInA nAdathI sUte sApa jAge che, tema sadguNasamRddhinA zravaNathI AtmA mohanidrAmAMthI jAge che (mekSamALA'-14).
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] darzana ane ciMtana, teoe "mekSamALA'mAM artha samajyA vinAnA zabdapAThanI nirarthakatA. batAvatAM je eka kacchI vANiyAonI upahAsaka ("mokSamALA"--26) kathA DhAMkI che, te amuka aMze pAribhASika heI huM ahIM kahetuM nathI, paNuM je jene hoya te tene taddana saraLatAthI samajI zake tema che. bIjAo, paNa saheje jaina pAsethI e samajI zakaze. e kathA keTalI vinodaka ane abhaNa jevA vaizya samAjanI prakRtine baMdhabese tevI tema ja bedhaka che! - zrImada jaina saMpradAyanAM nava tanI mokSamALA" mAM (93) kuzaLatApUrvaka samajUtI ApatAM prazna uThAve che ke jIva tattva pachI ajIva tattva Ave che ane ajIva tatva te jIvanuM vidhI che; e be virodhI tatvonuM samIpapaNuM kema ghaTe? teo kalpanAbaLathI eka goLa cakra upajAvI A praznane khulAso AkarSaka rIte pUro pADatAM kahe che ke jue, paheluM jIva tatva ane navamuM mekSa tatva e baMne kevAM pAse che? tyAre ajIva bIjuM tattva te jIvanI najIka dekhAya, e te ajJAnathI ema samajavuM. jJAnathI to jIva ane mekSa ja pAse che. A emanI kalpanA cAturI e uMmare keTalI asAdhAraNa! e ja rIte tevIsame varSe vedAMtasaMmata brahmATaeNta ane bhAyAvAdanuM temanI samaja pramANe ayuktapaNuM batAvavA eka catuSkoNa AkRti (63) kheMcI temAM jagata, Izvara, cetana, mAyA AdinA bhAgo pADI keTalIka kalpanAzakita dAkhavI che! ahIM mukhya prazna e nathI ke temanuM mAyAvAdanuM nirasana keTaluM mULagAmI che? paNa prazna e che ke teo je vastune ThIka ke geraDIka samajatA, tene tema darzAvavAnuM kalpanAbaLa temanAmAM keTaluM hatuM ? praznottara zailIthI vastu carcavAnuM ka95nAbaLa te ApaNe temanI nAnI uMmaramAM, ja nihALIe chIe ("mekSamALA'-12 Adi). . bAvIsame varSe kyAreka teo UMDA manananI mastImAM pitAnA priya AdhyAtmika vikAsakrama--guNasthAna-nA vicArabhuvanamAM praveze che ane pachI e ciMtanaviSayane vANumAM vyakta karatAM eka manahara svalakSI nATakIya nepathyanI chAyAvALo kaha5nAtmaka saMvAda race che (61), ane bahu ja saralatAthI guNasthAnanI vastu recaka rIte vizleSaNapUrvaka darzAve che-jema AgaLa jatAM e ja vastu AkarSaka rIte bhAvanA dvArA "apUrva avasara" e padyamAM darzAve che. jaina ke jenetara keI paNa guNasthAnanA jijJAsu vAste A saMvAda kaMTALo ApyA sivAya bedhaka sAbita thAya eve che. dharma, artha Adi cAra puruSArthonAM nAma ane tene prasiddha artha
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadrAcaMdra'eka samAlocanA tone savikti che, paNa zrImada peAtAnI AdhyAtmika prakRti pramANe kalpanAbaLa cAre puruSAthaeNnA AdhyAtmika bhAvamAM ja artha upajAve che (76), e karatAM paNa vadhAre sarasa ane pakva kalpanAbaLa te juvAna uMmare, paNa temanA jIvanakALanA hisAme trIsa varSAMte laDapaNe karela jJAna ane ajJAnanu pRthakkaraNa darzAvatAM AMTIvALuM ane AMTI vinAnuM e sUtaranA dAkhalAmAM che. digdamA dAkhalA, je saoNMtra bahu jANItA che, tenI sAthe ghUMcavALA ane ghUca vinAnA sUtaranA dAkhalAne umerI temaNe jJAna ane ajJAna vaccenuM vAstavika aMtara je pragaTa karyuM che, [ 704-(3)] te temanI aMta sudhI dRSTAnta dhaTAvI atha vistAravAnI, vaktavya sthApana karavAnI kalpanAcAturI sUcave che. * tarka TutA zrImadamAM kevI sukSma ane nirdoSa hatI, e emanAM lakhANAmAMthI aneka sthaLe camatkArika rIte jANavA maLe che. keTalAka dAkhalA TAMkuM : sattaramA varSanA prAraMbhamAM sUne dorAya phUTatho nahi hoya, tyAre kAI ne caraNe paDI. khAsa vidyArpArezIlana nahi karela kumAra rAjadra mokSamALA 'mAM (86-92) eka prasaMga TAMke che. prasaMga evA che ke kAi samatha vidvAne mahAvIranI yAgyatA sAmAnya rIte svIkAravA chatAM temanI asAdhAraNatA viSe zaMkA laI zrImadane prazna karyo che ke mahAvIranI utpAda, vyaMya, ane drauvyavALI tripadI tema ja asti nAsti, Adi nayeA kAMI saMgata nathI. eka ja vastumAM utpatti che ane nathI, nAza che ane nathI, dhruvatva che ane nathI.e badhuM vAstavika rIte kema ghaTI zake? ane jo paraspara viruddha evA utpAda, nAza ane dhruvatva temaja nAstitva ane astitva dharmo eka vastumAM na dhaTe te aDhAra doSo utpanna thAya che. e samartha vidvAne je aDhAra do! temanI sAme mUkayA che, te ja e vidvAnanI samatAnA sUcaka che. A ke AvI jAtanA aDhAra doSAnu varNana ATalAM badhAM zAo pheMdathAM pachI paNa, mane yAda che tyAM sudhI, huM pote paNa e zrImadanA vidvAna sAthenA vArtAlApanA prasaMgamAMthI ja vAMcu chuM. A doSo sAMbhaLyA pachI tenu nivAraNa karavA ane temanA potAnA zabda TAMkIne kahu to ' madhya vayanA kSatriyakumAra' nI tripadI ane nayabhaMgI sthApavA zrImade potAnI taddana alpajJatA. pragaTa karI, kAMpate svare paNa makkama hRdaye mAtra tarka baLathI khIDuM jhaDapyuM che. ane emane evI khUbIthI, evI taka patAthI javAba vALyo che, ane badhA ja virAdhajanya doSone parihAra karyo che ke vAMcatAM guNAnurAgI huMdhyuM. temanI sahaja ta paTutA pratye AdaravAna bane che. kAI paNa tarasike e Akho savAda emanA ja zabdomAM vAMcavA ghaTe che.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ane ciMtana AgaLa cAlatAM jagakartAnI carcA vakhate teoe je vidaka chaTAthI te uMmare jagatakartApaNAnuM khaMDana karI tarkabaLe svapakSa mUkyo che (mokSa mALA'-97), te bhale kaI te viSayanA graMthanA vAcananuM pariNAma che, chatAM e-khaMDanamaMDanamAM emanI sIdhI tarkapaTutA taravare che. koIne patra lakhatAM temaNe jaina paraMparAnA kevaLajJAna zabda saMbaMdhI rUDha artha vize je virodha darzaka zaMkAo zAstrapATha sAthe TAMkI che (598), te sAcA tapane sparze evI che. je vizenI zaMkA mAtrathI jaina samAjarU5 indranuM Asana kaMpI, pariNAme zaMkAkAra sAme vajanidhISanA TaMkArA thAya che, te vize zrImada je Agamane ananyabhakta nirbhayapaNe zaMkAo jijJAsune lakhI mekale che, te temanuM ra9mA varSanuM nirbhaya ane pakava ' tarkabaLa sUcave che. bhAratavarSanI adhogati jaina dharmane AbhArI che ema mahIpatarAma rUparAma belatA ne lakhatA. bAvIseka varSanI uMmare zrImada temanI pAse pahoMcyA. temaNe mahIpatarAmane savAlo pUchavA mAMDyA. saralacita mahIpatarAme sIdhA ja javAba ApyA. A javAbanA kramamAM zrImade temane evA pakaDyA ke chevaTe satyapriya mahIpatarAme zrImadanA tarkabaLane namI spaSTapaNe svIkArI lIdhuM ke A muddA vize meM kAMI vicAryuM nathI. e te IsAI skUlamAM jema sAMbhaLyuM tema kahuM chuM, paNa tamArI vAta sAcI che (808). zrImada ane mahIpatarAmane A vArtAlApa majijhamanikAyamAMnA buddha ane -AzvalAyananA saMvAdanI jhAMkhI karAve che. saasata viveka-vicAraNubaLa ane tulanAsAmartha zrImadamAM viziSTa hatAM. jemAM paraMparAmAM haMmezAM nahi te chevaTe mahinAnI amuka tithioe lIlerI zAka Adi tyAgavAnuM kahyuM che. jene vyApArI prakRtinA heI, temaNe dharma sacavAya ane khAvAmAMya aDacaNuM na Ave e mArga zodhI kADhayo che. te pramANe teo lIlotarI sUkavI sUkavaNI bharI rAkhe che ane pachI niSiddha tithiomAM sUkavaNunAM zake eTalA ja svAdathI khAI lIletarIne tyAga Ujave che. A bAbata zrImadanA lakSamAM nAnI ja uMmare AvI che. temaNe "mekSamALAmAM (53) e prathAnI yathArthatA-ayathArthatA vize je nirNaya Apyo che, te temanAmAM bhAvI vikasanAra vivekazaktine paricAyaka che. ArkI bese tyArathI kerI jaina paraMparAmAM khAsa niSiddha manAya che. tyAre savAla thAya che ke zuM A pachI kerI ne ja khAvI ? agara te te
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadrAjacaMdra eka samAveAyanA 8 vita caI ja jAya che ? enA javAba temaNe ApyA che te keTalA sAco che ! teoe kahyu che ke ArdranA niSedha caitra-vaizAkhamAM utpanna thanAra kerIne AzarIne che; nahi ke, ArdrAmAM agara tyAra bAda utpanna thanAra karIne AzarIne (521). A temanA viveka keTalA yathArtha che, tenI parIkSA karavA icchanAra jainee Ardra pachI yu. pI., bihAra AdimAM karI nevA ane khAvA javuM ghaTe. dezanA AkaDApaNA vize emaNe rzAvelA vicAra temanI vyavahAra-kuzaLatA sUcave che. te sudhaDatAmAM mAnavA chatAM AchakaDApaNAthI yogyatA na vadhavAnuM kahe che, ane sAdAIthI yeAgyatA na TavAnuM kahe che. bhUkhI te! emanA pagAra na vadhavA-ghaTavAnA dAkhalAmAM che. A rahyA temanA zabdo paheraveza AkaDA nahi chatAM sudhaDa evI sAdAI sArI che, AkaDAIthI pAMcasAnA pagAranA kAI pAMcaso eka na kare ane yeAgya sAdAIthI pAMcaseAnA cArase navvANuM kAI na kare' (70 6). vagara vicArye dharmane nAme dhAMdhala karI mUkanArA, atyAre te zvasuragRhanI peThe paradezamAM vasatI satinA jaina pUrvajoe cAreka zaMkA pahelAM vIracaMda gAMdhInA dharma pariSada nimitte amerikApravAsa vakhate jyAre bhAre dhAMdhala macAvI, tyAre te ja dhanamaste vyApArInI vacce vyApArI tarIke rahevA chatAM zrImade paradezagamananA niSedha paratve je vicAra darzAvyA che, te vicAra prasiddha jainAcArya AtmArAmajInI peThe kevA vivekapUrNa ane nibhaeNya che! e jaina samAjanI prakRtinA dyotaka hAI temanA ja zabdomAM vAMcavA jevA che. teo lakhe che; dhamAM laukika meTAI, mAnamahattvanI ichA, e dharmanA droharUpa che. - dharmanA bahAne anAya dezamAM javAnA ke mUtrAdi mAlavAnA niSedha karanAra, nagAruM vagADI niSedha karanAra, potAnA mAna-mahattva-moTAI ne savAla Ave tyAM e ja dharmane DaoNkara mArI, e ja dharma para paga mUkI, e ja niSedhano niSedha kare, e dharmadroha ja che. dharmanuM mahattva teA bahAnArUpa ane svArthika mAnAdinA savAla mukhya--e dharmadroha ja che. vIracaMda gAMdhIne vilAyatAdi mokalavA AdimAM Ama thayuM che. dharma ja mukhya evA rga tyAre ahAbhAgya, ' (76) < zrImadanA paricita mitro, saMbaMdhI ane kadAca AzrayadAtAe paNa keTalAka kaTTara mUrti virodhI sthAnakavAsI hatA. te pote paNa prathama e ja
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 782 ] darzana ane ciMtana matanA hatA, paNa jyAre temane pratimA vize satya samajAyuM tyAre koInI paravA karyA sivAya pratibhAsiddhi vAte temaNe 20me varSe je lakhyuM che, te temanI vicAragaMbhIratAnuM dyotaka che. jijJAsu e (20) mULa lakhANa ja vAMcI parIkSA kare. e ja rIte mAtra jenaparaMparAnA abhyAsIe zrImadanuM vicArakapaNuM jevA khAtara, temaNe A yuge kSAyika samyaktva saMbhave ke nahi e vize karelI carcA (33) temanA ja zabdomAM vAMcavA jevI che.* viziSTa lakhANe zrImadanAM lakhANone huM traNa bhAgamAM vaheMcI temAMthI nAnI ke moTI paNa kAMIka viziSTatA dharAvatI keTalIka kRtione atre paricaya ApavA IcchuM chuM. pahelA vibhAgamAM huM evI kRtione mUkuM chuM ke je gadya hoya ke padya paNa jenI racanA zrImade eka svataMtra ke anuvAdAtmaka kRti tarIke ja karI hoya. bIjA vibhAgamAM temanAM evAM lakhANo lauM chuM ke je kaI jijJAsune tenA praznonA uttaramAM agara anya prasaMgathI lakhAyelAM hoya. trIjA vibhAgamAM evAM lakhANe Ave che ke je ApameLe ciMtana karatAM seMdharUpe lakhAyAM hoya agara temanA upadezamAMthI jamyAM heya. have pahelA vibhAganI kRtio laIe. (1) "puSpamALA" A temanI upalabdha kRtiomAMthI sarvaprathama che. te keI viziSTa saMpradAyane anulakSIne nahi, paNa sarvasAdhAraNa naitikadharma ane kartavyanI dRSTie lakhAyelI che. mALAmAM 108 maNakA hoya tema A kRti 108 naitika puthI gUMthAyelI ane kaI paNa dharma, paMtha ke jAtinAM strI ke puruSane nitya gaLe dhAraNa karavA jevI, arthAta pAThaya ane ciMtya che. AnI viziSTatA che ke bIjI rIte paNa che, chatAM tenI dhyAnAkarSaka vizeSatA te e che ke te seLa varSanI umara pahelAM lakhAyelI che. eka vAra kAMI vAtacIta prasaMge mahAtmAjIe A kRti vize mane eka ja vAkya kaheluM, je tenI vizeSatA vAte pUratuM che. te vAkya e ke, "are, e "puSpamALA" te punarjanmanI sAkSI che." manuSya aMtarmukha ke bahirmukha game te heya, tene vaiyaktika jIvana ane sAmudAyika jIvananI svasthatA vAste sAmAnya nItinI jarUra hoya ja che. evA vyAvahArika nItinA zikSaNa vAste "puSpamALA" racyA pachI zrImadane aMtamukha adhikArIo vAste kAMIka viziSTa lakhavAnI preraNA thaI hoya ema * juo A graMtha pAna 116.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrImadrAjacaMdra '- eka samAlocanA [ 783 .4 lAge che. emAMthI emaNe AdhyAtmika jijJAsA saMtoSavA ane pASavA khAtara eka bIjI kRti racI. enuM nAma emaNe uddeza ane viSayane anurUpa evu mekSamALA ' (4) rAkhyu. mALA eTale 108 maNakA peThe 108 pATha samajI ja levAnA. enA bIjo bhAga 'prajJAvamAdha meAkSamALA' emaNe lakhavA dhArela je lakhAtAM rahI gayeA. chatAM sadbhAgye emAM emaNe lakhavA dhArela viSayonI yAdI karelI te labhya che (865). e viSayeA upara kArTe viziSTa prajJAzAlIe lakhavA jevu che, e kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe che. meAkSamALA ' mAM cagelA dharmAMnA muddA khAsa karI jaina dharmane ja lakSI lIdhelA che. te vakhate temanAM prathama paricita sthAnakavAsI para parA ane zAsrotI temAM spaSTa chApa che; chatAM eka Mdara rIte e sarvasAdhAraNa jaina saMpradAya vAstu anukULa thaI paDe e rIte ja madhyasthapaNe lakhAyela che. * meAkSamALA' nI aneka vizeSatAo enA vAcanathI ja jANavI yogya che, chatAM ahIM tenI eka vizeSatA noMdhavI yAgya che. seALa varasa ane traNa mahinA jeTalI nAnI uMmare, kAI skUla ke kaoNlejamAM agara to saMskRta yA dhArmika pAThazALAmAM nahi bhaNela cheAkarA rAyacaMdanI e traNa divasanI ramata che, ane chatAMya Aje prauDha abhyAsIne emAM sudhAravA jevuM bhAgye ja dekhAze, < C ' have pAchaLathI 29 me varSe racAyela * AtmasiddhizAstra te (660) sagavaDa khAtara prathama laIe. emAM 14ra dhruhA che. enuM zAstra nAma sAtha che. emAM jaina AcAravicAraprakriyA mULa rUpamAM pUrNa AvI jAya che. vicAra pava che. avalokana ane ci'tana vizALa tema ja gaMbhIra che. jete vastu jANavI hoya ane saMskRta-prAkRta graMthaiAnA jaMgalamAM paDyA sivAya sparza karavA hAya, tene vAste A zAstra nitya pAtha che. sanmati, Saddanasamuccaya, yAbindu, yogadRSTisamuccaya, samayasAra, pravacanasAra Adi graMthanuM te tAraNa che; ane chatAMya temAM tAtkAlika gaccha, paMtha ane ekAMta pravRttinu svAnubhavasiddha vana ane samAlocana paNa che. saMsAdhAraNa mATe te nahi, paNa jaiva mumukSu mATe te gItAnI garaja sAre tevuM che. jo AmAM jaina paribhASA gauNa karI pAchaLathI vyApaka dharmasidghAMtA carcA hAta to e bhAga gItAnA khIjA adhyAyanuM sthAna leta. Aje gItA jevA sa*mAnya thaI zake evA padya pustakanI mAgaNI jaina leAkeA taraphathI thAya che. zrImada sAme e vAta pragaTa rUpamAM AvI hota te te e kheATa gujarAtI bhASA dvArA yogya rIte dUra karata. alabatta, Ane samajavAmAM adhikAra Avazyaka che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] darzana ane ciMtana tarkazAstranI zuddha ane kramika dalIlo muddhiodhana sivAya na samajAya. eka mAjI, durAgrahathI dhaNA Ane sparzatA ke jANatA paNa nathI; khIjI bAju, Ane sasva mAnanAra, sadA pATha karanAra ene samajavAnI vAstavika rIte taiyArI karatA nathI. ane ekAMtA che. A zAstranAM saMskRta, hindI ane aMgrejImAM bhASAMtarA thayAM che, paN enI kharI khUbI mULa gujarAtImAM ja che. jaina paraMparAnA samAnya gujarAtI prAmANika dharmagraMtha tarIke A zAstra sarakArI, rASTrIya ke anya koI paNa saMsthAnA pAThyakramamAM sthAna levAnI ceAgyatA dharAve che. viziSTa bhASAMtarakRtimAM digabarAcAya kuMdakuMdakRta prAkRta ' paMcAstikAya'tuM temaNe gujarAtImAM kareluM avikala bhASAMtara (700) Ave che. vivecanakRtiomAM AdhyAtmika zvetAmbara muni AnaMdadhanajI (692), cidAnaMdajI (9)nAM katiya padmo upara temaNe karelAM vivecane maLe che. prasiddha digambar tArkika samatabhadranA mAtra eka ja prasiddha saMskRta zlAkanuM vivecana (868) temaNe karyuM che. A vivecanA pramANanI dRSTie nahi, paNa guNanI dRSTie evAM mahattvanAM che ke kAI paNa vivecakane te mAdaka thavAnI yogyatA dharAve che. e vivecanA pAMDityamAMthI nahi paNa sahajabhAve UgelI AdhyAtmikatAmAMthI janmyAM hoya evA bhAsa thAya che. < apUrva avasara evA kayAre Avaze' e dhruvapadavALuM zrImadgu kAvya (456) AzramabhajanAvalImAM sthAna pAmeluM heAvAthI, mAtra jaina ke gujarAtI janatAmAM ja nahi, paNu gujarAtI bhASA thoDeghaNe aMze samajanAra vargamAM paNa jANItuM thayuM che ane thatuM jAya che. A padyanA viSaya jaina prakriyA pramANe guNazreNI che. emAM prakriyAnuM jJAna ane bhAvatAdAtmya spaSTa che, te evA Atmika ullAsamAMthI lakhAyela che ke vAMcanArane paNa te zAMti Ape che. jaina prakriyA hAvAthI bhAvanI sarvagamyatA AvavI zakaya ja nathI. narasiMha mahetA AdinAM bhajano leAkapriya che, kAraNa tenI vedAMtaparibhASA paNa eTalI agamya nathI hotI, jelI A padyamAM che. AnuM vivecana sAdhAraNa ane sadanaribhASAmAM tulanAdaSTithI thAya, to te vadhAre phelAvo pAme. narasiMha mahetAnA vaiSNavajana to tene kahIe ' e bhajanamAMnA vaiSNavajana (auddha paribhASAmAM mAdhisattva) sAdhanAnA kramamAM leka * A pustakamAM nu pAna 87. .
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrImadrAcaMdra 'eka samAlocanA * > [ 785 sevAnA kAnI yogyatA dharAve che, jyAre * apUrva avasara " e bhajanamAMnI bhAvanAvALA Ata sAdhaka ekAMta AdhyAtmika ekAMtanI UDI guhAmAM sebsasevakanA bhAva bhUlI, samAhita thaI javAnI tAlAvelIvALA dekhAya che. nIrakhIne navayauvanA ' ityAdi brahmacarya viSayaka doharA (bekSamALA'-34) kAI UMDA udgamamAMthI udbhavyA che, khuda gAMdhIjI paNa ene pATha kayAreka karatA ema sAMbhaLyuM che, sattarame varSe racAyeluM - bahu puNya karA pujathI styAdi harigIta kAvya ('meAkSamALA'-67) zabda ane arthathI bahu gaMbhIra che---jANe pAchalI uMmaramAM racAyuM na hoya ! brahmacaryanA doharA vize paNa ema ja kahI zakAya. 4 - hai ! prabhu, he ! prabhu, zuM kahuM ? ' e kAvya (224) mAtra AtmanirIkSaNathI Atapreta che. 'jabhAve jaDa pariName' e kAvya (226) jana AtmakriyAnuM pUrapUruM kheASaka che. jinavara kahe che jJAna tene' e dhruvamadavALuM kAvya (227) jaina paribhASAmAM jJAnanI tAttvikatAnuM nirUpaNa kare che. A badhAMya chUTAMchavAyAM kAvyone viziSTa kRtimAM mUkavAnu kAraNa e che te badhAMmAM eka yA khIjI rIte jaina tattvajJAna ane na bhAvanA bahu paSTatAthI vyakta thayelI che ane te badhAM supa che. eka vAra jeNe jaina paribhASAne paDade vIkhe, tene te game teTalI vAra vAMcavA chatAM temAMthI navInatAnA ja anubhava thAya ema che. viziSTa kRtinA bIjA vibhAgamAM gAMdhIjIne bhinnabhinna samaye lakhelA traNa patrotra che. pahelA patra (447) jema praznomAM tema uttaramAM paNa meTA che. khI viroSatA e che ke prazno tAttvika ane vyAvahArika banne rUpanA tema ja erisTaranI buddhine chAje tevA vyavasthita che. uttara paNa prajJAthI ane anubhavajJAnathI apAyelA che. samatva pade pade che. sarpa mAravA na mAravAne nyAya prajJApATava ane vastusthiti sUcave che. chatAM Aje e uttara aparyApta ja che. sAmUhika dRSTie paNa AvI bAbatamAM vicAra karavo ja paDe che. gAMdhIjIe pAchaLathI e vicAra karyAM. zrImada zuM karata te kahI na zakAya, paNa jenee ane badhAe e vicAra karavA ja joI e. muhanI bhAkhatamAM zrImadde abhiprAya Apyo che, te temanAM mULa pustake pUrAM vAMcyAM hAta tA judI rIte Apata. A graMthamAM jA x A graMthamAM tu * 50 pAna 50, bhaDa 3,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ; ] darzana ane ci'ana gAMdhIjIne lakhelA bIjA patramAM (482) vivekajJAna, tenI zakayatA aneM tenAM sAdhanAtu spaSTa citra che. trIjA patramAM (47) Aya vicAra-AcAra, Aya-anAya kSetra, kSakSAbhakSya viveka, varNAzramadharmanI agatyatA, nAtajAta AdinA bheda ane khAnapAnanA pArasparika vyavahAra Adi vize khulAsA karelo che. Aje paNa gAMdhIjInA vikasita ane vyApaka jIvanakramamAM jANe zrImadanA e khulAsAnA saskArI hoya ema bhAse che. A traNe patra dareke vAMcavA lAyaka che. enI vizeSatA e kAraNathI che ke khIjA kAIne lakhe te karatAM gAMdhIjIne judI ja jAtanuM lakhavAnuM hoya che --adhikArInA prazna pramANe javAba. gAMdhIjI sivAyanA kAI pratyenA patra-vyavahAramAM ApaNe vyavahAru carcA bhAgye ja joI e chIe. emAM leka, paryoya, kaivalajJAna, samyaktva ityAdinI carcA DrAya che; jyAre gAMdhIjI vyavahAru pro dhArmika dRSTie kare che, ane Aje ApaNe joI e chIe ke gAMdhIjIe keTalA vyavahAru praznonA nikAla dhama dRSTie karyo che! sAmAnya jaina va ane anya varga adhikAra prazno ja kare che, e haMmezanA anubhava zrImadane pUchanArAenA praznomAM paNa sAceA Thare che. gAMdhIjI atyAra lagI apavAda che. jJAtibhAjana, jJAti khahAra bhojana, bhakSyAzavicAra, emAM ja kAM sudhI chUTa mrutyAdi prazno gAMdhIjInI vakIlaSTi tema ja paradezamAM AvI paDelI paristhatine AbhArI che. jainAnA prazno mahAvIranA samayamAM thatA prazno jevA ja lagabhaga che. ema dekhAya che ke jeneAnA mAnasanI paristhiti lagabhaga e ja cAlI Ave che. aMka 138vALA patra kAI jaina jijJAsunA praznanA uttaramAM che, je jaina tattvajJAnanA abhyAsIne rasa pAme evA che. emAM niyata sthAnathI ja te te indriyAnubhava kema thAya che ane ndriyo amuka ja paristhitimAM kAma krama kare che, tene khulAse khUba spaSTatAthI ApyA che jevA ke sarvAM siddhi, rAjavAtika AdimAM che. aMka 633vALA patra, jemAM Azramame vartavuM ke game tyAre tyAga karavA e prazna RNyA che ane jene kAMIka nirdeza meM prathama karyo che, te patra paNa eka gabhIra vicAra pUrA pADatA hovAthI khAsa dhyAna kheMce che.. viziSTa kRtinA trIjA vibhAgamAM aka 707-8vALuM lakhANa prathama laI e. e kadAca svaciMtanajanya noMdha hAya. roga upara aa karavI ke nahi
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadrAjacaMdra"--eka samAlocanA [ 87 e vicAra jaina samAjamAM khAsa karI jinakalpa bhAvanAne lIdhe Avyo che. e bAbata zrImade A naMdhamAM khUba prakAza pADyo che, ane pUrNa anekAMtadaSTi gRhastha-sAdhu bane mATe ghaTAvI che, je vAstavika che. auSadha banAvavAmAM ke levAmAM pApadaSTi hoya che tenuM phaLa paNa auSadhanI asaranI peThe anivArya che, e vastu mArmika rIte carcA che. auSadha dvArA reganuM zamana kema thAya? kAraNa ke roganuM kAraNa te karma che, ane te hoya tyAM sudhI bAhya auSadha, zuM kare ? e karmadaSTinA vicArane sarasa javAba Ape che. A lakhANamAM emaNe traNa aMzo sparyA lAge che ? 1. rega karyajanita che te te karma cAlu hoya tyAM lagI auSadhopacAra zA kAmano ? eka e prazna che. 2. rogajanaka karma auSadhanityaM jAtinuM che ke anya prakAranuM e mAlUma na hovA chatAM auSadhanI kaDAkUTamAM zA mATe taravuM ?--khAsa karIne dhArmika gRhastha ane tyAgIoe--e bIjo prazna. 3. auSadha karIe teya punaH karmabaMdha thavAne ja, kAraNa, auSadha banAvavAmAM ane levAmAM sevAyela pApatti niSphaLa nathI ja. te pachI roga nivArIne paNa navA roganuM bIja nAkhavA jevuM thayuM. ene zo khulAse ? e trIjo prazna. - A traNe prazno emaNe karmazAstranI dRSTithI carcA che. auSadha ane vedanIyakarmanivRtti vacce saMbaMdha darzAvatA tathA karmabaMdha ane vipAkanI vicAraNuM karatAM emaNe jaina karmazAstranuM maulika ciMtA vyakta karyuM che. vyAkhyAna sAra' (753) Akhe jana tattvajJAnanI rucivALa badhAe vAMcavA je che. e vAMcatAM ema lAge che ke emaNe samyaktva pAkuM anubhavyuM na hoya te e vize ATalI spaSTatAthI ane vAraMvAra kahI na zake. teo jyAre e vize kahe che, tyAre mAtra sthUla svarUpa nathI kahetA. emanA e sAramAM ghaNuM prasiddha dAkhalAo AkarSaka rIte Ave che. kevIjJAnanI kyAreka prathama navI rIte karavA dhArela yAkhyA emaNe AmAM sUcavI hoya ema lAge che, je jaina paraMparAmAM eka navuM prasthAna ane navIna vicAraNuM upasthita kare che. emAM virati-avirati ane pApakriyAnI nivRtti-anivRttinA saMbaMdhamAM mArmika vicAra che.* emanA upara je kriyApane AkSepa che, tene khulAso emaNe pati ja AmAM spaSTa karyo che, je temanI satyapriyatA ane nikhAlasatA sUcave che. * A pustakamAM juo pAna 129. * juo A graMtha pAna 112.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ s88] darzana ane ciMtana ' upadezachAyA ' ( 143) nA mathALA nIcenA saMgrahamAM zrImadanA mAtmAmAM humezAM ramI rahelAM, vividha viSayAnAM ciMtanAnI chAyA che, je jaina jijJAsu vAste khAsa rucipoSaka che. upara hAr ' baMgALI, marADI, hindI, ane gujarAtI Adi prAMtika bhASA, jemAM gRhastha ke tyAgI jaina vidvAna ane vicAraka varganI lekhanapravRtti thAya che ane vizeSa sabhave che, temAMthI prasiddha jaina AcArya AtmArAmajInI hindI kRtiene bAda karatAM eke bhASAmAM vIsamI zatAbdImAM lakhAyeluM eka paNa pustaka me evuM nathI joyu ke jene * zrImadrAjacaMdra'nAM lakhANe! sAthe gaMbhIratA, madhyasthatA ane maulikatAnI dRSTie azadhI paNa sarakhAvI zakAya. tethI Adhunika samagra jaina sAhityanI dRSTie, vizeSe karI jaina tattvajJAna ane cAritra viSayaka gujarAtI sAhityanI dRSTie, zrImadanAM lakhANonu bhAre mUlya che. chellA traNacAra dazakA thayAM jaina samAjamAM navIna prajAne navIna keLavaNI sAthe dhArmika ane tattvajJAna saMbaMdhI jaina zikSaNa ApI zake evAM pustakAnI ceAmethI anavarata mAgaNI thatI jovAmAM Ave che. aneka saMsthAe potapotAnI zakayatA pramANe AvI mAgaNIne paheAMcI vaLavA kAMI ne kAMI prayatna sevyA che, tema ja nAnAMmeTAM pustaka prasiddha karyAM che. paNa jyAre niSpakSabhAve e badhAM vize vicAra karuM chuM, tyAre mane spaSTa lAge che ke e badhA prayatno ane lagabhaga e badhu sAhitya zrImadanAM lakhANA sAme khAliza ane kRtrima jevuM che. emanAM lakhANomAMthI ja akSareakSara amuka bhAgeA tAravI, adhikArInI yAgyatA ane vaya pramANe, pAThyakrama ghaDI kADhavAmAM Ave ke jemAM kAI paNa jAtanA kharca, parizrama Adine meAja nathI, te dhArmika sAhitya vizenI jaina samAjanI mAgaNIne Aje paNa emanAM lakhANathI khIjA kAI paNa pustakA karatAM vadhAre sArI rIte sarSI zakAya ema che. emAM kubhArathI mAMDI prauDha uMmara sudhInA ane prAthamika abhyAsIthI mAMDI UMDA ciMtaka sudhInA jijJAsu mATenI sAmagrI mAmbUda che. alabatta, e sAmagrInA sadupayoga karavA vAste asaMkucita ane guNagrAhaka mAnasa cakSu joI e. zrImadanI samagra umara karatAM vadhAre vakhata abhyAsamAM gALanAra, zrImadanAM bhramaNa ane paricayakSetra karatAM vadhAre vistRta kSetramAM rakhaDanAra, te vividha viSayanA aneka vidyAguruone caraNe sAdara besanAra mArA jevA alpa
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadrAjacaMdra -eka samAlocanA [789 paNa dhAre te emanAM lakhANamAM khAmIo batAvI zake; paraMtu jyAre emanI mAtra ApabaLe vidyA meLavavAnI, zAstro vAMcavAnI, tatvaciMtana karavAnI ane te upara spaSTa tema ja pravAhabaddha lakhavAnI ane te paNa gharaAMgaNe ramatA kumAranI uMmarathI temaja vyApAradhaMdhA AdinI vividha pravRttio vacce-tyAre zrImada jevI vyakti utpanna karavA vAste mAtra jaina saMskRti pratye ja nahi paNa gujarAtanI saMskRti pratye mAthuM ApameLe namI jAya che. jaina samAja mATe to e vyakti cirakAla lagI AdaraNIya sthAna sAcavI rAkhaze emAM zaMkA ja nathI. taTastha ane ciMtaka bhAve zrImadanAM lakhANa vAMcyA sivAya emane vize abhiprAya bAMdhavA ke vyakta karavA e vicArakanI dRSTimAM upahAsAspada thavA jevuM ane pitAnuM sthAna gumAvavA jevuM che. zrImadrAjacaMdranuM aMtima saMskaraNa joI gayA pachI te saMskaraNanI keTalIka khaTake evI khAmIo tarapha temanA anugAmIonuM lakSa kheMcavuM dhAruM chuM. e khAmIo haze tyAM sudhI "zrImadrAjazcaMdranuM mahattva viThAne yogya rUpamAM AMkI nahi zake. khAmIo pariziSTa ane zuddhi viSayaka che. prathama te viSayAnukrama hovo joIe. keTalAMka pariziSTomAM paheluM temAM AvelA graMtha ane graMthakAre vizenuM bIjuM, temAM AvelAM avataraNa vizenuM, tenAM mULa 'sthaLo sAthe; trIjuM, temAM AvelA badhAya vyAkhyA karela ke vyAkhyA karyA vinAnA pAribhASika zabdonuM cothuM, emAM carcelA viSaye mULamAM je je graMthamAMthI levAmAM AvyA hoya, te aMgenAM sthaLo ane jarUra hoya tyAM pAThe darzAvanAruM -ema aneka daSTithI mahatvanAM bIjAM paNa pariziSTa ApavAM jarUrI che. emaNe pitAnAM lakhANamAM vAparela saMskRta ke prAkRta zabda kAyama rAkhIne paNa jyAM temAM vikRti hoya tyAM sAthe kASTakamAM te dareka zabdanuM zuddha rUpa ApavAthI kAMI pustakanuM mahatva ghaTatuM nathI. A prasaMge zrImadanA samArakarUpe cAlatI saMsthAo vize sUcana karavuM prAsaMgika che. huM jANuM chuM tyAM sudhI emanA smaraNarUpe be prakAranI saMsthAo che. keTalAka Azramo ane paramataprabhAvaka maMDaLa. AzramanI bAbatamAM te eTaluM ja sUcavavuM basa thaze ke te te AzramanA saMcAlakee ane tyAM rahenArAoe, zrImade sUcita zAstrAbhyAsa, manana ane ApameLe nirNaya bAMdhavAnI vRttine ja vikAsa thAya e rIte vyavasthita abhyAsa ane ciMtanakrama geva joIe. temanI caraNapAdukA ke chabI AdinI suvarNapUjA karatAM temanI sAdagI ane vItarAgabhAvanAne baMdhabese tema ja vicArakanI daSTimAM parihAsa na pAme evI ja yogya bhakti piSavI ghaTe.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaha0 ] darzana ane ciMtane - paramabrutaprabhAvaka maMDaLe Aja sudhImAM vyApaka daSTie rASTrIya bhASAmAM anuvAdita aneka pustako bahAra pADyAM che. e prayatna prathama daSTie atyAra lagI stutya gaNAya, paNa atyAre ubhI thayelI sAhityaviSayaka mAgaNI ane thayela vikAsakramane lakSamAM letAM, have e maMDaLe saMpAdanamudraNanuM dRSTibindu badalavuM ja joIe. pustakonI pasaMdagI, anuvAdanI paddhati, tenI bhASA tathA prastAvanA, pariziSTa Adi kevAM ane keTalAM hovAM joIe ene nirNaya karavA vAte e muMDaLe ochAmAM ochA be-traNa vidvAnonI samiti banAvI, te dvArA ja anuvAdaka ke saMpAdaka pasaMda karavAnuM, ane vastu taiyAra thayA pachI tapAsAvavAnuM kAma karAvI, tyAra pachI ja pustaka presamAM ApavAnI goThavaNa karavI dhaTe. e maMDaLa taraphathI atyAra lagImAM pragaTa thayela saMkhyAbaMdha pustaka jyAre jouM chuM, tyAre mULapATha, anuvAda, bhAvakathana, saMzodhana AdinI DhagalAbaMdha. akSamya bhUla joI vyApArI jaina samAjane hAthe haNatA sAhityanA tejasvI AtmAnuM dRzya anubhavuM chuM. zrImadrAjacaMdrane hindI ke koI paNa bhASAmAM anuvAda karavAnI rucivALA paNe temanA ghaNA bhakti che. temanuM paNa dhyAna kheMcavuM Avazyaka che. zrImadanI bhASA gujarAtI che, paNa te temanI khAsa bhASA che. gujarAtI bhASAmAM navayugamAM jaina tatvaciMtana temaNe ja prathama kareluM ane lakheluM hovAthI, temanI bhASAe svAvalaMbI viziSTa rUpa dhAraNa karyuM che. temAM carcAyelA viSaya seMkaDo graMthamAMthI ane kAMIka svataMtra bhAve UMDA ciMtanamAMthI AvelA che. tethI anuvAdakanI pasaMdagImAM mukhya traNa bAbato dhyAnamAM nahi rakhAya te e anuvAdo nAmanA ja thaze : pahelI e ke teNe zrImadanI bhASAne mAtRbhASA eTale ja talasparzI paricaya karela hovo joIe. bIjI bAbata e ke emAM carcelA viSayonuM teNe parva ane spaSTa parizIlana kareluM hovuM joIe. ane trIjI bAbata e che ke je bhASAmAM anuvAda karavAne heya temAM lakhavAne te siddhahasta hovuM joIe. ATalA pUratI sagavaDa karI ApavAmAM ke meLa-. vavAmAM je kharca yogya rIte saMbhava hoya, te karavAmAM vaizyavRtti jarAya na sevatAM traNa vakhatanI udAravRttinuM avalaMbana karavuM joIe.* * " zrI. rAjacaMdranAM vicAro" (gujarAta vidyApITha)mAMthI dhRta.