Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ prImad rAjacaMdra - eka daI,
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ IT | sAmAnya jana samAjamAM evI eka chApa che ke jaina dharma karmatyAga tarapha jhoka Apato dharma che paNa sadbhAgye zrImade potAnA gAMdhIjI jevA sAthI dvArA samAjagata sAdhanone jhoka Apyo A vAta jyAre zrImadbhA anurAgIjano mAnavA lAgaze tyAre zrImadbhA nAme jema bhakti ane jJAnadhArAo vikasI che tema karmadhArA paNa vikasaze ja. zrImadajIne sAcA arthamAM oLakhavA gAMdhI vicArane pAyAmAM rAkhavo paDaze ane gAMdhIjIne sAcA arthamAM oLakhavA zrImad vicArane pAyAmAM rAkhavo paDaze. - munizrI saMtabAlajI zrImad rAjacaMdra - eka darzana prakAzana : zrImad rAjacaMdra vibhAga lekhana - saMpAdana vizvavAtsalya prAyogika saMgha guNavaMta baravALiyA mahAvIra nagara AMtararASTriya kendra : ciMcaNI saMskRti darzana : muMbaI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra - eka darzana lekhana : saMpAdana guNavaMta baravALiyA guMjana' (prakAzaka :) * vizva vAtsalya prAyogika saMgha mahAvIranagara AMtararASTriya kendra - ciMcaNI * saMskRti darzana - muMbaI phona para 2 16 60
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shrimad Rajchandra - Ak Darshan Collection by Gunjan Barvalia April, 1997 saMparkasUtra : maganabhAI dozI vizvavAtsalya prAyogika saMgha mAtRsamAja kAmAgalI ghATakopara (vesTa) phona : 515 8104 praviNabhAI pArekha citrakUTa Ara.bI. mahetA mArga ghATakopara (IsTa), muMbaI - 77 phona : 516 0067 DaoN. jaMyatabhAI mahetA dazAzrImALI, kAmANI vADi 542, cIrAbajAra, muMbaI - 2 prakAzana - saujanya zrI atulabhAI saMghANI - vilepArlA, muMbaI kiMmata - rU. 1ra.00 mudraka : nItina je. badANI arihaMta prinTiMga presa, bhAMDupa, muMbaI - 78 phonaH 511 4341, 511 915ra
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvavAtsalya prAyogika saMgha, mahAvIra nagara AMtararASTriya kendra cIMcaNImAM munizrI saMtabAle mahApuruSo prerita vicArasaraNI anurUpa pravRtio karavAnA hetuthI zrImad rAjacaMdra vibhAga, gAMdhIjI vibhAga, pU. nAnacaMdrajI mahArAja vibhAga ane paMDita javAharalAla neharU vibhAga sthApavAnI preraNA ApelI. adhyAtma yoginI pU. lalitAbAI mahAsatIjI tathA pUjya DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjInuM AvarSanuM cAturmAsa cIMcaNI kendrane prApta thayuM che. zeSakALamAM pUjya mahAsatIjI tyAM bIrAjatA temaNe, pUjya rAjacaMdrajI tathA pU. munizrI saMtabAlajI vize A vibhAgo dvArA eka eka pustaka pragaTa karavA preraNA ApI. A preraNA pramukha zrI maganabhAI dozIe jhIlI lIdhI tenA phaLa svarUpe A prakAzana thayuM che. tAjetaramAM ja zrImajInI mahAna racanA AtmasiddhizAstranI zatAbdi varSanI ujavaNI nimitte zrImajIne lagatAM ghaNA prakAzano thayAM che. paraMtu A nAnakaDA prakAzana dvArA zrImadjInA jIvana kavana uparAMta temanA jIvananA mahadaaMze vaNasparzva pAsAonuM eka darzana karAvavAno upakrama rAkhyo che. khAsa karIne zrImad gAMdhIjI ane saMtabAla vicAra anubaMdha, uparAMta zrImajInI samAjanA hitaciMtaka ane kavipratibhA darzana karAvavAno abhigama rAkhyo che. pustakane potAnA lekho dvArA samRddha karavA badala vidvAna lekhakono RNa svIkAra karuM chuM. prakAzana kAryamAM rasa levA badala saMskRti darzananA pramukha DaoN. jayaMtabhAI mahetA ane maMtrI praviNabhAI pArekhano AbhAra. suMdara mudraNa kArya badala arihaMta presanA nitInabhAI badANIno AbhAra. - guNavaMta baravALiyA 1 420 indra
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ |Imada rAjayo e daBni, kAmaka rItyo tiraMga dazonI kathA ) zrImad rAjacaMdrajIno janma saMvata 1924nA kArataka pUrNimAne divase saurASTranA morabI pAsenA vavANiyA gAme bhaktimaya ane saMskArI zrI ravajIbhAI pacANabhAI mahetAnA dharmapatnI zrI devabAInA kUkhe thayo hato. zrImajInuM hulAmaNAnuM nAma 'lakSmInaMdana" hatuM pAchaLathI A hulAmaNuM nAma badalIne "rAyacaMda' pADavAmAM AvyuM hatuM. AgaLa jatA teo "zrIma rAjacaMdra' nAme sahunA AdarapAtra vibhUti banI gayA. zrImad rAjacaMdranA bAhya vyApArI gRhastha jIvana uparathI temanI aNizuddha prAmANikatA jANI zakAya. paraMtu teonI Atmika AbhyAMtara dazAno khyAla AvI zake nahIM. temanA aMgata jIvana vyApAra ane AMtarika dazA viSe jANavA mATe temaNe je patra vyavahAra karyo che ane je sAhitya sarjana karyuM che tenuM UMDANapUrvaka ciMtana - manana karavuM rahyuM. AThamA varSe kavitAnuM sarjana, zikSaNakALamAM baLavatara smRti, kRSNabhakta kuTuMbamAM janma paraMtu jainonA pratikramaNa sUtramAMno kSamAno bhAva temanA aMta:talane sparzI gayo ane jainadarzana prati ruci thaI. zrImadjInI umara sAta varSanI hatI e samaye potAnA gAmamAM amIcaMdabhAI nAmanA eka gRhastha gujarI gayA. maravuM te zuM? mRtadehane zA mATe bALI devo? AvA potAnA manamAM UThelA savAlo parathI ciMtana karatAM, ciMtananA UMDANamAM jatA temane jAtismaraNa pragaTa thayuM. jAtismaraNa eTale potAnA pUrvabhavonuM jJAna, matinI nirmaLatAne kAraNe A jJAna thAya che. jaina kathAnakomAM caMDakezika, meghakumAra vagerene bhagavAna mahAvIranA vacanothI jAtismaraNa thayAno ullekha che, AtmAnA astitvano bodha thavA mATe jAtismaraNa jJAna upakArI sAdhana che. zrImadjInA jIvanamAM AtmAnA AdhyAtmika vikAsa mATe A upalabdhi pAradarzaka banI hatI. . AtmAno mULa guNa jJAna che. jJAna zakti e evI zakti che ke, A janmathI bIjA janmamAM sAthe jaI zake che pUrva janmanI AvI jJAna
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSamA ma zaktine kAraNe teoe sAta varSano abhyAsakrama mAtra beja varSamAM pUrNa karyo hato. 17 varSanI umaramAM brahmacarya viSenI temanI samajaNa keTalI spaSTa ane samyaka che teno khyAla temaNe racelI nIcenI kAvyapaMkti parathI Avaze. "nIrakhIne navayauvanA, leza na viSaya nidAna, gaNe kASTanI pUtaLI, te bhagavAna samAna!" 'huM'ne pAmavAnI utkaTa jhaMkhanAne kAraNe mukhya baMdhana strInuM lAgatuM temane nijI jIvananI aMtaraMga vAto kahevAnA pAtronI labhatAnuM duHkha hatuM. zrImadbhu kuzaLa ane prAmANika vepArI hatAM. temanI sAthenA motI ane jhaverAtanA sodAmAM eka Araba vepArIne aMgata muzkelI UbhI thaI. potAno tamAma napho jato karI zrImadjIe te vepArIne mAla parata karI dIdho. e Araba vepArI temane khudA samAna mAnato hato. zrImadbhue e vakhate e vepArI pAse evA bhAva vyakta karyA hatAM ke, rAyacaMda dUdha pIve che, lohI pI nathI zakato. A zabdo temanI aMtaHkaraNanI AdhyAtmika dazAnA darzana karAve che. zrImajImAM adbhuta avadhAna zakti hatI. eka sAthe ghaNI vastuo smRtimAM rAkhavAnI zaktine avadhAna zakti kahe che. muMbaImAM temaNe viziSTa vyaktionI hAjarImAM karelA bAvana avadhAnathI prabhAvita thaI samAraMbhamAM temanuM suvarNacaMdrakathI bahumAna thayeluM. temaNe so avadhAna sudhInA prayogo paNa karelA. temane A prayogo batAvavAnuM IMglAMDa taraphathI AmaMtraNa maLeluM, paraMtu bhautika siddhiothI nahi AkarSAtA A AmaMtraNano vinayapUrvaka asvIkAra karelo. A prasaMgathI e yogAtmAnI alaukika pAtratAnA ApaNane darzana thAya che. zrImadbhu pratye ghaNAM mumukSu, jijJAsu, sAdhucarita gRhastho, ane munio AkarSAyA hatAM. lallujI mahArAja, munizrI devakaraNajI nyAyAdhIza dhArazIbhAI, zrI sobhAgabhAI, zrI juThAbhAI, zrI popaTalAla, zrI aMbAlAla,
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI manasukhabhAI, zrI kRSNadAsa, zrI tribhovanabhAI ane zrI prANajIvanadAsa vagere. saMvata 1944mAM popaTalAlabhAI mahetAnA suputrI jhabakabAI sAthe zrImadbhA lagna thayA hatAM. nispRhI gRhasthAzramano Ardaza temanA jIvanamAM jaNAto hato. rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjI zrImadjInA dharma ciMtanathI khUbaja prabhAvita thayelA. gAMdhIjIe kahyuM hatuM ke, "zrImannA jIvana - kavanamAMthI dayA dharmanuM meM kUMDA bharIne pAna karyuM che." zrImadjInA sarjananuM vividha vargIkaraNa karI zakAya. * mumukSuo pratye lakhAyelA patro svataMtra kAvyo mokSamALA, bhAvanAbodha, AtmasiddhizAstra e traNa graMtho strI nItibodhaka garabAvaLI, bodhavacana, vacanAmRta mahAnIti paMcAstikAya graMthanuM gujarAtI bhASAMtara zrI ratnakaraMDa zrAvakAcAramAMthI traNa bhAvanAono anuvAda, svarodaya jJAna, dravyasaMgraha, AnaMdadaghananA stavanonA artha, dazavaikAlikanI gAthAonuM bhASAMtara vedAMta ane jaina darzana saMbaMdhI noMdho * upadeza noMdha mumukSuoe lIdhelI noMdho) : * traNa hAtha noMdho - AtyaMtara pariNAma avalokana vi. zrImadjIe temanA sarjanamAM sadguruno mahimAM Thera Thera gAyo che. teoe koI ga7 mata ke saMpradAyanI tarapheNa karI nathI. paraMtu AtmadharmanI pradhAnatA batAvI che. koIpaNa dharma vize ghasAtuM lakhyuM nathI. teoe para mata sahiSNutAne caritArtha karI hatI. bhaktazrI laghurAja svAmIe temanA padono anaMta mahimA kahyo che. bhakti - jJAna ane kriyAno sumeLa, nizcaya ane vyavahArano samanvaya temanA tatvaciMtanamAM nikhare che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakoTamAM saMvata 1957nA caitravada pAMcamanA divase zrImad rAjacaMdrajI A kSetra ane nAzavaMta dehano tyAga karI uttama gatine pAmyA alpa AyuSyamAM AtmAnA agocara rahasyo chatAM karI ciraMtana kRtio dvArA AdhyAtmika jagatane samRddha karanAra zrImad rAjacaMdra, jJAnI AtmadazAmAM rahenAra parama vaMdanIya divya puruSa hatA. temaNe ja racelI gAthA dvArA temane bhAvapUrvaka vaMdana karIe. deha chatAM jenI dazA varte dehAtIta te jJAnInA caraNamAM ho vaMdana agaNita." - guNavaMta baravALiyA - 'guMjana' he prabhu ! he prANAdhAra ! vItarAga mArga, Apa vItarAge parama karuNA karIne mane to Apyo paNa huM rAgI, e mArgano pathika kema thato nathI ? niraMtara karuNA varSA varasAvavA Ape atyaMta zrama veThyo che. chatAM huM mUDha e karuNAmAM bhIMjAIne jagatathI alipta kema thato nathI ? karelA doSone yAda karatAM atyaMta kheda thAya che, chatAM navA doSo thatA ja jAya che. AnuM kAraNa zuM che ? amane tArUM eke eka vacana pramANa vacana che chatAM viSaya ane kaSAyonI pravRti kema ghaTatI nathI ? abhakitanuM phaLa jANavA chatAM abhakita kema TaLatI nathI ? nAtha ! tame to vItarAgI sarva zaktimAna samartha prabhu cho. to mArI bAMha pakaDIne mane ekavAra, basa ekavAra A janma-maraNanAM samudramAMthI bahAra kADho. huM maMdabuddhi, maMda puruSArthI, nAdAna bALaka jema punaH punaH Apane prArthanA karuM chuM. ajJAnanAM UMDA aMdhArethI prabhu ! amane AtmajJAnanAM parama satye tuM laI jA, zIghra laI jA. OM zAMtiH zAMtiH zAMti
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra eTale AdhyAtmikatAnAM kaparAM caDhANo caDI eka vizeSa UMcAIe pahoMcela mahAtmApuruSa AtmA e ja emanuM lakSNa hatuM. AtmAne jANavo, oLakhavo, anubhava karavo, temAM ja ramamANa rahevuM te ja teonI nivRttipradhAna pravRtti hatI. bahuM ja alpavayamAM jAtismRti vaDe Atmika bhAvone spaSTapaNe anubhavyA ane e bhAvonI dinapratidina thatI zuddhi vaDe, dRSTi paNa vyApaka banatI gaI. zrImadjInI daSTinAM vyApamAM AtmA sAthe sarvAtmAno paNa samAveza thayo. pariNAme alpa vayamAM ja sarvanAM zreya arthe kAvyomAM bhAva pragaTa thavA mAMDayA. te kAvyo sapramANe hatAM, tevuM teoe pachInA varSamAM paNa anubhavyuM. , samuccaya vacacaryAmAM teo lakhe che ke "AThamA varSamAM meM kavitA karI hatI; je pAchaLathI tapAsatAM samApa hatI." Ama AThamA varSe ane te pachInuM sarva lakhANa teonAM aMtaranI ughaDatI jatI dazAmAMthI samajapUrvakanuM ja AvatuM hatuM. je kAvyomAM teonI vicAra zaktinuM UMDANa tathA jagata temaja jIvone oLakhavAnI temanI AgavI sUjha jaNAI Ave che. zrImajIno kizorakALa eTale bhAratabhUmimAM thaI rahelI Arya prajAnI behAlIno kALa. cAre bAju anIti, kaleza-prapaMca-ghamaMDa-svachaMda jevA durguNono phelAvo vyApaka banyo hato. janasamAjanAM jIvana duHkhamaya - saMtApamaya banyA hatA. AtatAyIonA atyAcArano bhoga banelo mAnava samAja trasta hato. A joI-jANI zrImadjInuM karUNA sabhara hadaya zAMta kema rahI zake? bhAratabhUmino eka paNa mAnava duHkhI kema hoya? eTaluM ja nahIM paNa potAmAM rahelI vizvamayatA teone samasta sRSTinAM duHkho tarapha daSTi karAve che ane pote samaSTinuM ja eka aMga che mATe samaSTi vizva pratye potAnuM kaMIka kartavya che, ema samajI 17mAM varSamAM pahelA teoe
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ citAmAM sama keTalAka kAvyo lakhyA che, je samajavA Avazyaka che. bhAratanAM sAmAnya prajAjananAM jIvana vyavahAranI khUTatI kaDIone joDavAnA adamya bhAvathI 'prabhu-prArthanA' kAvyamAM teo prathama to prabhu pAse prArthanA kare che. ane pachI yogya vyaktione parokSa rUpe Adeza Ape che. prabhu prArthanAmAM teo lakhe che; nIti prIti namratA, bhalI bhaktinuM bhAna; Arya prajAne Apazo, bhayabhaMjana bhagavAna. tana mana dhana ne annanu, ke sukha sudhA samAna, A avanInuM kara bhaluM, bhayabhaMjana bhagavanA. saMsAranA sarva bhayono nAza karI prANImAtrane nirbhaya banAvanAra bhagavAna pAse, Arya dezanI Arya prajA mATe A prakAre mAgaNI kare che. 1) nIti - dareka mAnava nItipUrNa vyavahArathI jIvana jIve. nItinuM kSetra vyApaka che. mAnave potAnAM kuMTuMbanA pratyeka sabhya sAthe, pADozI sAthe, samAja sAthe, dhaMdhAkiya kSetre, rASTriya kSetre nItipUrNa vyavahAra karavo jarUrI che. potAnAM mAnasika vicArothI, vANI dvArA bolAtAM vacanothI ke kAyAnI samasta pravRtithI koIne paNa anyAya na thAya tenI takedArI rAkhavI jarUrI che. temaja devA-levAnI pravRtimAM paNa nItimaya ddaSTi rahe. 2) prIti - 'Atmavata sarva bhUteSu' nI sarvocca bhAvanAnAM maMDANamAM paricayamAM AvatAM pratyeka mAnava ke prANI para snehabhAva rahe, sahu sAthe mautrIbhAva rahe, koI pratye vera-jhera ke dveSanI bhAvanA na rahe. prema e ja ahiMsAnuM rUpa che. 3) namratA - muddatA pUrNa vyavahAra, mIThAza bharelA vacano, nikhAlasa hRdaya, AdarathI bhareluM vartana, haiyAnI komaLatA sarve jIvo pratye rahe. 4) bhakti - pUjya vyaktio sAtheno ahobhAvathI bharelo premapUrNa AdarabhAva te bhakti. bhaktibhAvathI bhiMjAyelA haiyA vaDe bhagavAna pratyenuM samarpaNa te bhakti. Avo bhAva sahu jIvomAM jAge.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA guNo Arya prajAmAM utare to prajAnAM keTalAya kaSTo TaLI jAya; e hetuthI Arya prajA mATe AvI mAgaNI zrImadrajI bhagavAna samakSa mUke che. ATalathI ja nahIM aTakatA samasta vizvane sukhI dekhavA IcchatAM zrImadjI avanInI bhalAI mATe paNa prabhu pAse yAcanA kare che. samasta vizvanA nAnAM-moTAM sahu dehadhArInAM tana taMdurasta-nirogI reha, mana zAMta ane samAdhipUrNa rahe, koI paNa prakArano mAnasika paritApa koIne paNa na paDe. dhana e jIvana jIvavA mATenuM eka ane Avazyaka sAdhana che. te sAdhana zuddha ane sAtvika maLe. eTaluM ja nahIM paNa tana, mana, dhana ane anna sahu amRta samAna pariName. Ama AkhA ye vizvane tenI prAthamika jarUriyAto maLI rahe. e ja prabhu pAse prArthanA che. A kaDIomAM bharelo bhAva e sUcave che ke teonAM haiye Arya prajA temaja samasta sRSTinI bhalAI karavAnAM koDa paNa vasyA hatA. ahIM eka vAta vicAravA jevI che, te e ke je vyakti prabhu pAse AvI prArthanA mUkI zakatI hoya te vyakti pote paNa e mATe kaMIka karavAnI IcchA ane kSamatA dharAvatI hoya; to ja AvI prArthanA kare. kAraNa mAtra prabhu samakSa prArthanA karavAthI ke bhakti vaDe prabhune rIjhavavAnI koziSa karI levAthI kArya thaI jatuM nathI. jema bhagavAna pAse AvI mAgaNI mUke tema pote paNa te mATe sakriya banavuM paDe. A sakriyatA koI kAraNe zArIrika na banI zake to paNa mAnasamAM AvA bhAvonuM ghUTana ane tenI prabaLatA eTalI hoya ke te AsapAsanA vAtAvaraNane AMdolita kare. je AMdolano prasaratAM-prasaratAM vizvanA cheDA sudhI pahoMce ane temAMthI koI nakkara kArya UbhuM thAya. zrImadrajInI bAbatamAM paNa Ama ja banyuM. teo deha dvArA sakriya na banI zakyA paraMtu temanAM mAnasamAM vyApelA cetasika AMdolano gAMdhIjIe jhIlyA ane tene sakriya rUpa ApI vyakti cetanAthI mAMDI vizva cetanA sAthe anusaMdhAna karyuM. jo ke A bAbata paNa eka judA ja lekhano viSaya che. paraMtu ahIM to eTaluM ja kahevuM che ke zrImajInAM aMtaramAM rahelI prajA hitanI lAgaNI ane prajA duHkhanuM kArUNya temanAM
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ seve sagara masAlo nA aMtaHkaraNane evuM komaLa ane Rju banAve che ke samaya jatAM AtmaprAptinI sAdhanAmAM, e vizva vyApakatA sahAyaka banI sarva jIvo pratye AtmatvanI bhAvanA sAthe aMtara otaprota banI jAya che. kAraNa jyAM sudhI samasta jIvasRSTine potA sama mAnavAnI saMvedanA aMtaramAM pragaTatI nathI tyAM sudhI svAtmAnI prApti paNa sulabha banatI nathI. paraMtu ApaNe joIe chIe ke zrImajI to satata niraMtara svAtmamAM ramamANa rahetAM hatAM. AthI samajAya che ke zrImajInuM dhyeya mAtra Atma sAdhanA ja na hatuM paraMtu sAthe sAthe samAjane vyavahArika pharajonuM bhAna karAvI, samAjane sthira, sukhI ane zAMtimaya jovA teo mAgatA hatA. AgaLa kahyuM tema kALe kALe samAjamAM pApa-daMbha-pAkhaMDa vagere acarAtA hoya che ane poSAtAM hoya che. je zrImadjInAM samayamAM paNa hatAM ja. ane te tarapha zrImajI bedarakAra na hatAM. pUrepUruM lakSya e bAju para hatuM ja. tethI ja teonuM hadaya dravita thaI jatuM. gAMdhIjI lakhe che - "zrImad mane kahetA ke copAsathI I barachIo bhoDe to te sahI zakuM paraMtu jagatamAM je jUTha, pAkhaMDa, atyAcAra cAlI rahyAM che, dharmane nAme je adharma vartI rahyo che tenI barachI sahana thaI zakatI nathI." A pachI AgaLa gAMdhIjInA potAnA zabdo "atyAcArothI UkaLI rahelA ke temane UkaLI jatAM meM ghaNIvAra joyAM che. temane AkhuM jagata potAnA sagA jevuM hatuM. rAyacaMdabhAIno deha ATalI nAnI umare paDI gayo. tenuM kAraNa mane e ja lAge che temane darada hatuM te kharuM paraMtu jagatanA pApanuM je darada hatuM e asahya hatuM." Ama jagatanI pIDAthI pote pIDAtAM, UkaLI UThatAM hatAM ane tethI ja teoe mAnava samAjane paNa prajAnAM A duHkho dUra karavA mATe kyAMka kyAMka IzArA karyA che. paraMtu duHkha sAthe kahevuM paDe ke zrImadjInAM A izArAone jhIlanArA kyAMya dekhAtAM nathI mAtra eka ja thayo gAMdhI jeNe e bhAvo jhIlyA ane e IzArA pramANe jIvI batAvyuM. , A rahyAM temanA IzArArUpa vacano.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) parahita e ja nijahita samajavuM ane paraduHkha e potAnuM duHkha samajavuM. parahitamAM svahita samAyeluM ja che. je vyakti parahita ne ja nijahita samaje te parihata karyA vinA rahI kema zake. temaja paraduHkhe pote paNa duHkhI thato potAne anubhave to e duHkhane dUra karavAno prayatna saheje thAya. AvA Atmayano anubhava te ja zuM adhyAtma nathI? (2) prajAnAM duHkha, anyAya, kara ene tapAsI jaI Aje ochAM kara sattAdhIzane Apela A zikha sattAsthAne beThelA badhAM ja mahAnubhAvone lAgu paDe che. tuM jyAM ho tyAM tArA hAtha nIce rahelAM loko mATe tAruM kartavya zuM che, te samajAvatA zrImajI kahe che. jo e mAnavo duHkhI hoya to tenAM duHkhane samajavAnuM na bhUlato, tene pUchI duHkha dUra karavA mATe prayatna karaje. sarvathA na thAya to thoDuM duHkha ochuM thAya e mATe tuM ja karI zake te karaje. vaLI tArA taraphathI ke bIjAo taraphathI teone koI prakAre anyAya to nathI thato ne ! tArI buddhi-zakti vaDe teone nyAya maLe tevA prayatna karaje ane tene bharavo paDato rAjyano kara eTalo to nathI ne ke jethI tenAM jIvananuM zoSaNa thAya. to te mATe paNa yathAzakti prayAsa karaje. (3) bhAgyazALI ho to tenA AnaMdamAM bIjAne bhAgyazALI karaje. te pUrve pUNya karIne Avyo che, tAruM bhAgya camakI rahyuM che to tuM mAtra svArthabhAvanAmAM rAcI rahI, ekalapaTAM na thatAM, koI ne khavaDAvIne khAje, koIne vastra paherAvIne paheraje, koIne vividha prakAre sukha ApI pachI tuM sukha bhogavaje. tArI pUNyAInAM phaLa mAtra tuM ja cAkhe tema nahIM paNa anyane paNa cakhADaje. eTaluM samajaje ke eka puNyazALInAM puNyano thoDo paNa tyAga bIjA aneka mATe zAtA ane AzvAsananuM kAraNa bane che.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 satapuruSanuM caritra e darpaNa che (4) kaMI paropakAra, dAna, lAbha ke anyanuM hita karIne Avyo ho to AnaMda mAna, nirAbhImAnI rahe. tuM samRddha che to ja tArAthI paropakAra, dAna ke anyanuM hita thaze. tyAM tAre ema samajavAnuM che ke jenA para tuM upakAra kare che, jene tuM dAna Ape che ke jenA hitanA arthe kaMI kartavya kare che. teo tArA upakArI che, teo zubha nimitta banIne AvyA ke jethI AvA kAryo thaI zakyA. vaLI dAna ke paropakAra thayAM te paNa pUrve thayelAM pApanAM prAyazcita rUpe paNa hoI zake. jo ema ja hoya to deNuM cUkavatAM abhimAna zAnuM? haLavA thayAno AnaMda hoya! athavA aparigrahabhAvanI puSTinAM nimitto jo mAnIe to paNa AnaMdanuM ja kAraNa bane. mATe A kAryo e to mumukSunuM paNa kartavya ja che. (5) sRSTinAM du:kha pranAzana karuM. ahIM zrImadbhu evI zikha Ape che ke AkhIya sRSTine potA sama gaNI - jema potAnAM du:khonuM bhAna thatAM te duHkhone dUra karavAno tvarita prayatna thAya che tema - tenAM duHkhonuM bhAna thAya ane satvare te duHkhono nAza karavA mATe, daiSTine udAra ane dilane vizALa banAvI prayatna karaje. Ama punyathI saMpanna ane dhanathI samRddha vyaktione, anyanAM du:kho dUra karavA mATe zrImadbhu Adeza ApatA hoya evuM jaNAya che. Aja sudhI zrImadbhunAM A vicAronI avagaNanA ja thaI che. teonA A pAsAne koI sparzatuM ja nathI. ema lAgyA kare che. to have puNya ane dAna A banne samRddhi jemanI pAse che teoe zrImadbhunAM A vicArone samajI AdaravA joIe. zrImadjInA haiyAtI kALamAM A dezanI je dazA hatI, sAmAjika - rASTriya arAjakatA hatI, adharmanuM jora vadhyuM hatuM je teone bhAlA barachInA ghAthI paNa asahya vedAtuM hatuM. to Aje to A dezanI ane duniyAnI paristhiti mahAbhaMyakara che. cAre bAju bhraSTAcAra ane trAsavAdanuM sAmrAjya phelAyeluM jovA maLe che. hiMsA-jUTha-corI-prapaMca-kaubhAMDa-baLAtkAraviSayalolupatA vagere vagere na gaNAvI zakAya eTalI badI phelAyela che.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ je sAMbhaLatAM - vAMcatA ApaNuM hadaya dravI uThe che. rUMvADA beThA thaI jAya che. aMtaramAM agnimaya jvALA jAge che. je ApaNAM jevAne Ama thatuM hoya to vicArIe ke AjanA A yugamAM zrImadjI hota to temane zuM thAta? teo A badhuM joI zakata kharAM ! e yuga emanAM mATe asahya hato, to A yuga kevo hota? kalpanA paNa thaI zakatI nathI !! tyAre nathI lAgatuM ke zrImadjI tathA temanA vacano jene haiye vasyA che teone jAgRta thavAnI jarUra che ! have AMkha ADA kAna na karatAM, teo uThe ! UbhA thAya !! ane sakriya bane !!! DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI M.A, Ph.D he gurudeva janama maraNanI jelamAM huM anAdithI paDyo chuM. anekavAra A jelamAMthI chUTavAnI kAmanA karI paNa chUTavAne badale jelanAM kAraNo ja jANavAmAM AvyA, je sAMbhaLI huM DarI jAto hato, hatAza thato hato. A bhavamAM paNa vAto ane kriyAnuM ja mahatva kAne paData, paraMtu ApanI anaMta kRpA thaI ane Ape mane muktino upAya batAvyo che ane mukta ja chuM e abhUta maMtra Apyo che. have mArAmAM chuTavAnI tIkhI tamannA jAgI che, puruSArtha jAgyo che ane baMdhanathI mukta thavAno yathArtha mArga maLyo che. mane mokSanAM kAraNo batAvanAra ane mokSa svarUpa chuM, ema kahenAra evA karuNA nidhAna ! ApanA caraNomAM punaH punaH vaMdana, he ! akAraNa karUNAdAtA mane mukti Apo. OM zAMtiH zAMtiH zAMti
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmasiddhi zrImadjInI anupama kRti che. jemAM mukhyatve AtmalakSI ciMtana che. e rIte vicAratA A kAvyagraMthane jainazAstranA cAra anuyoga dravyaanuyoga, gaNita anuyoga, caraNAnuyoga ane dharmakathAnuyogamAMnA dravyAnuyogano graMtha kahI zakAya. AtmasiddhizAstra nirvivAda mokSamArganuM sAdhana che. 142 gAthAo para hajAro zlokanI TIkA lakhAI zake tevI A nAnakaDI kRtimAM AtmAne lagatuM saMpUrNa rahasya darzAvAyuM che jemAM zrImadghanI vivekaprajJA, madhyasthatA ane sahaja nikhAlasatAnA darzana thAya che. anaMta tIrthaMkaro AtmAnA utthAnane lagatI je vAto kahI gayA te vAtomAMthI potAne je jANapaNuM thayuM, je anubhUti thaI eja tattvanuM zrImad rAjacaMdre AtmasiddhizAstramAM nirUpaNa karyuM che. A mahAna kAvya racanAnA prathama padamAM guruvaMdanA karI ane vartamAnakALamAM AtmArthI jana mATe mokSamArganuM ciMtana rajU karyuM che. khUbaja saraLa rIte AtmArthI ane matArthInA lakSaNonI viziSTa samaja ApI che. potAne dharma mAnato adharmI eTale matArthI, matArthI to emaja samajato hoya ke, huM AtmArthI chuM chatAM satyane upekSita kare, jyAre AtmArthI to jAgRta sAdhaka che. zrI haribhadrasurie AtmAnA cha padone saMskRta bhASAmAM "dharmabiduM" graMthanA dvitIya adhyAyamAM bahuja bhAvavAhI zailImAM guMthyA che A cha pada te 1H AtmA che 2H te nitya che 3H karmano kartA che 4: karmaphaLano bhokatA che paH AtmAno mokSa che 6: mokSano upAya che. jaina AgamomAM jenuM ApaNe vAraMvAra ciMtana ane parizilana karIe chIe te mULabhUta siddhAMto A cha padamAM abhipreta che. ApaNAM Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che te sarvasAmAnya ne samajamAM na Ave, darzananA A gahana tattvo lokabhogya
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ banI zake te hetuthI adhyAtmayogI zrImad rAjacaMdra Aja tattvonI saraLa gujarAtI bhASAmAM racanA karI ApaNA para parama upakAra karyo che. AtmabhrAMtino roga, tenA upAya, ga7 mata ane saMpradAyanI para Atmadharma dvArA sammadarzananI anubhUtinuM divya Alekhana thayuM che. kRtine bhAvapUrvaka ane samajaNapUrvaka vAMcavAthI sAdhakanA batrIze koThe dIvA thAya tevI addabhUta racanA che. kAraNa ke zrImajI vaDe thayelI A zAstranI racanA temanI sarja AtmAnUbhUtinI dazAnuM pariNAma che. zrImannA jIvanakALamAM ja keTalAMka pAtra jIvo temane oLakhI zakyA hatA ane teo pAsethI AdhyAtmika mArgadarzana meLavatA hatA. temAM ananya mumukSu AtmA saubhAgyabhAI hatA. teonI umara thatAM temane lAgyuM ke temano jIvanakALa pUrNa thavAmAM che tyAre teoe zrIma patra lakhyo ke, "mAro aMtima samaya najIka che mAruM samAdhi maraNa thAya ane mArI AtmadazA vadhu jAgRta rahe evuM kaMI lakhIne mokalo." pU. ladhurAjasvAmI para lakhAyelo cha padano gadyarUpa patra pU. saubhAgyabhAInA vAMcavAmAM Avela, patranA bhAvo temane khUba gamyA eTale zramajIne teozrIe pharIthI lakhyuM ke, patranA bhAvo to uttama che paraMtu gadya rUpe hovAthI smaraNamAM rahI zakavA muzkela che mATe kRpA karI Aja bhAvo kAvya rUpe lakhI mokalo to tenuM raTaNa rAta divasa rahyA kare" patra zrImadjIne maLyo, sUryAsta thaI gayo hato. aMdhArAM utaravA mAMDayAM hatAM. bhAvika bhakta aMbAlAlabhAI sAthe hatAM temane phAnasa pakaDI UbhA rahevA saMketa karyo. aMtarmukhatA vadhatA, aMta-phUraNA thaI ane eka adabhUta ghaTanA ghaTI. 14ra gAthA rUpa zAstra mAtra doDha kalAkamAM racAI paramArthe meghanI varSAno e samaya hato. saMvata 195ranA Aso vada ekama ane carotara pradezanuM naDiyAda puNya sthaLa hatuM. temanA eka eka zabdamAM AtmAnA arthagaMbhIra rahasyo nitaratAM hatA. teonI lakhavAnI khUbI e hatI ke teo kyAreya kaMI paNa lakhatA to temAM ekane
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ badale bIjo zabda mUkavAnI jarUra na rahetI temano zabda lakhAyA pachI bhUMsavAno avakAza na raheto. AvuM sapramANa lakhANa temanA aMtaramAMthI AvatuM. A AtmasiddhizAstranI ekaprata temaNe saubhAgyabhAIne mokalI. saubhAgyabhAI A zAstrane pAmI jIvanano aMta sudhArI gayA. tyAra pachI teno eTalo pracAra prasAra thayo ke ghare ghare teno svAdhyAya thavA lAgyo. papU. laghurAjasvAmI kahetA ke "AtmasiddhimAM AtmA gAyo che, AtmA oLakhavo hoya to teno vAraMvAra vicAra karavA yogya che, cauda pUrvano sAra temAM che." zrImanA AtmalakSI ciMtana ane vicAramaMthana pachI teonI aMtarachIpamAM Atmasiddhi nAmanuM motI pAkyuM. pUjya brahmacArIjIe Atmasiddhine sura-saritA rUpa gaMgAnI upamA ApI che. he..patita jana pAvanI, sura saritA sAmI adhama uddhAriNI Atmasiddhi janma janmAMtaro, jANavA jogIe Atma anubhava vaDe Aja dIdhI. he! patita jana... bhakta bhagIratha samA, bhAgyAzALI mahA bhavya bhagIratha samA, bhAgyazALI mA bhavya saubhAgyanI, vinatIthI..! patita jana... carottara bhUminA, nagara naDiyAdamAM pUrNa kRpA prabhue karI'tI...he patita jana... viduSi pU. DaoN. tarulatAjI mahAsatIe A paMktionA bhAva bhAsanamAM kahyuM ke "Atmasiddhi pApIne pAvana karanArI adhama uddhAriNI che. koIpaNa vyakti nato ekalA pApakarmathI bharelI hoya ke nato ekalA pUNyakarmothI, oche vatte aMze pApa ane pUNya banne dareka jIvamAM paDeluM ja hoya che ane temAM vadha-ghaTa thatI rahe che. zubha bhAvo vadhe to pUNyanI vRddhi thAya ane azubha bhAvo vadhe to pApanI vRddhi thAya che. Ama banne dhArAo sAthe cAle che A deva nadI jevI kAvya saritA zubha - azubhathI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAkA:jana kAkara che ane para thaI zuddha bhAvomAM sthiratA karavA mATenuM amogha baLa pUruM pADe che. zAstramAM je bhAvo che te bhAvomAM lInatA sevAya to AtmA vizuddha bane." zrImadjIe AtmasiddhinuM zabdagaThana karI jIjJAsune adhyAtma sAgaramAM taravAno avakAza karI Apyo che. A siddhi sAgaramAM koI darzananuM khaMDana nathI phakta kadAgraha ke haThAgraha jevA ekAMtavAdane pratye ja ApaNane DhaMDhoLyA che. zrImad haribhadrasuri jevA darzana yogInI jema badhAM ja darzananA samanvita bhAve jainadarzana batAvavA prayAsazIla rahyA che. jaina paraMparAnA sarvamAnya gujarAtI pramANita dharmagraMtha tarIke Atmasiddhi zAstra ucca zaikSaNika vargomAM pAThyakramamAM sthAna levAnI yogyatA dharAve che. jena AcAra vicAranI prakriyAno mULarUpamAM abhyAsa karavA aMge jaina mumukSuo mATe gItAnI garaja sAre tevo anupama kAvyagraMtha che. je vicAra ciMtanasabhara bane e vicAramaMthanamAMthI anubhUti ane pachI darzana pragaTe. te vicAra ja zAstra bane ane te vicAra amara banI jAya che. yugapuruSa zrImadbhA vicAramaMthanamAMthI racAyela kAvyagraMthamAM AtmAnA rahasyo pAmavAnuM navanIta pragaTayuM tethI ja e kAvya "AtmasiddhizAstra" rUpe amara banI gayuM. mAtra zatAbdI pUrve thayeluM A sarjana darzana banI gayuM. sarjaka ane sarjanane bhAvapUrvaka vaMdana...! - guNavaMta baravALiyA guMjana jaDa koI kALe jIva na thAya, ane jIva koI kALe jaDa na thAya; tema'sata' koI kALe 'sata' sivAyanA bIjA koI sAdhanathI utpanna hoI zake ja nahIM AvI dekhItI samajAya tevI vAtamAM muMjhAI jIva potAnI kalpanAe "sata karavAnuM kahe che, prarUpe che, bodhe che, e Azcarya che. jagatamAM rUDuM dekhADavA mATe mumukSu kaMI Acare nahIM, paNa raMDu hoya to ja Acare zrImada rAjacaMdra pratrAMka 274
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakinImaNA nAma che rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjInA samagra jIvanamAM jaina dharmanA siddhAMto vaNAI gayA hatA. temanA jIvananA keTalAMka preraka prasaMgo tenI spaSTa pratIti karAve che. jainAcArya pU. bahecarajI svAmInI preraNAthI gAMdhIjIe vilAyatamAM mAMsa, madirA ane strIsaMgathI dUra rahevAnI pratijJA lIdhI tI. mahAtmA gAMdhIjIe A traNeya pratijJAo vilAyatamAM pALI. bhArata pAchA AvyA teja divase yugapuruSa zrImad rAjacaMdrano meLApa thatAM te saMyamano taMtu laMbAyo. zrImadjInA samAgamane kAraNe gAMdhIjInA jIvanamAM jainadharmanI vyApaka asara jovA maLe che. gAMdhIjI karatAM zrImajI lagabhaga poNAbe varSa moTA hatA, bAvIsa varSanI umare gAMdhIjI zrImad rAjacaMdranA saMparkamAM AvyA, A vaye, IMgalenDa jaI berisTara thaI AvelA yuvAna gAMdhIjI, jemaNe kolajano ke zALAno meTrika sudhIno paNa abhyAsa karyo na hato ane jemane aMgrejI bhASA AvaDatI na hatI, evA rAjacaMdrajIthI atyaMta prabhAvita thaI gayA. A banne mahAna vibhUtio prathama milana vakhate koI bhautika nahIM paNa AdhyAtmikatAnA stara para birAjatI hovI joIe. yuvAna vaye mahAtmA gAMdhIjI zrImad rAjacaMdrane potAnA AdhyAtmika mArgadarzaka tarIke svIkAre e ghaTanA gAMdhIjI tathA zrImajI banne pratye ahobhAva prere tevI che. gAMdhIjI AphrikAmAM hatA tyAre tyAM AzramamAM sApano ghaNo upadrava hato. bALavayathI gAMdhIjInA ajJAta manamAM sApano Dara pesI ja gayo hato. e kALamAM hiMsaka prANInA nAzano vicAra gAMdhIjInA ajJAta manamAM guMcaLa vALIne beThelA sApa jema pheNa caDAvato. gAMdhIjIne jyAre jyAre dharma ke adhyAtma saMbaMdhI koI mUMjhavaNa thatI tyAre tyAre teo zrImajI sAthe patravyavahAra dvArA samAdhAna meLavatA. gAMdhIjIe patra lakhyo,
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaramAM zrImadjIe mAnavInI mULabhUta saMrakSaNa vRtti para ghA karyo hato. gAMdhIjIne samAdhAna thayuM ane AzramamAM kadI sApa na mAravAno nizcaya karyo. A patranI preraNAthI gAMdhIjInA jIvanamAM bhayathI nirbhayatAnI yAtrAmAM baLa maLyuM. sAmAnya mAnyatA evI hatI ke vepAra ane paramArtha athavA dharma e be alaga vastu che. vepAramAM dharma karavo e gAMDapaNa che ema karavA jatAM banne bagaDe A mAnyatAne kAraNe keTalAMya jIvonI mUMjhavaNa vadhI jAya, athavA A mAnyatA khoTI na hoya to ApaNA kapALe kevaLa nirAzA ja lakhAyelI hoya, paraMtu zrImad ane gAMdhIjI beu daDhapaNe mAnatA ke evI eka paNa vastu nathI. evo eka paNa vyavahAra nathI ke jemAMthI ApaNe dharmane dUra rAkhI zakIe. zrImadjIe potAnA jIvanamAM hIrAnA vepAramAM anukaMpA ane dharma bhAvanAne kAraNe lAkho rUpiyAno napho jato karelo. gAMdhIjIe khUba spaSTatAthI lakhyuM che ke, "dhArmika manuSyano dharma tenA pratyeka kAryamAM jaNAvo ja joIe." gAMdhIjIe paNa svAtaMtrya caLavaLa ke rAjakaraNanA kAryomAM dharmabuddhine cheda dIdho nathI, te ApaNe sau jANIe chIe. muMbaImAM eka vakhata zrImadda ane gAMdhIjI vacce dayAdharma aMge carcA cAlI, cAmaDuM vAparavuM ke nahIM teno vicAra cAlato hato. chevaTe banne evA mata para AvyA ke cAmaDA vinA to calAvI zakAya ja nahIM. khetImAM kosa vageremAM tenI jarUra paDe. paraMtu cAmaDuM mAthe to na ja paherIe. gAMdhIjIe jarA cakAsaNI karatAM zrImadjIne pUchayu, Apane mAthe TopImAM zuM che? aharniza AtmaciMtanamAM rahenArA zrImadjI pote zuM pahere oDhe che teno jhAjho khyAla raheto nahi. paraMtu gAMdhIjIe nirdeza karyo ke turta ja TopImAMthI cAmaDu toDI kADhayuM. tyAra pachI gAMdhIjIe paNa cAmaDAnA berIMgavALA carakhAnA moDelano asvIkAra karyo. A prasaMgathI A banne AtmAonI apAra karuNAbuddhi, nirAbhimAnatA ane saraLatAnAM darzana thAya che. priToriyAmAM gAMdhIne ghaNA mitroe khristI dharmamAM rasa levA jaNAvyuM.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 21 tA caMcaLa cita eja sarva viSama dakhana maLaye che veliMgTananA saMmelanamAM to ghaNA mitroe khristI dharma svIkArI levA paNa kahyuM eTaleja A prasaMga pachI gAMdhIjInuM hadayamaMthana vyApaka kakSAe pahoMcyuM. jo ke gAMdhIjI khristI dharma svIkAravA taiyAra na hatA paraMtu hiMdu dharmanI truTio tenI samakSa taravaravA lAgI. chevaTe potAnI muMjhavaNa patra dvArA gAMdhIjIe zrImajI pAse mUkI. AmAnAM traNa patro upalabdha che, jemAM zrImad A viSayamAM vizada carcA karI ane mArgadarzana ApyuM. te aMge gAMdhIjI lakhe che ke, "hiMdu dharmamAM mane zaMkA pedA thaI te samaye tenA nivAraNamAM madada karanAra rAyacaMdabhAI hatA". mAMkaDa mAravA te hiMsA che e vAta gAMdhIjI A rIte samajatA ke, mAMkaDa utpanna thAya tevI asvacchatA rAkhavI te paNa hiMsA che. paMcazIlanI vAta jIvanamAM utArI, jaina dharmanA sUtrAtmaka siddhAMto gAMdhIjIe AcaraNamAM mUkyA hatA. jainamuni kavivarya pU. nAnacaMdajI mahArAje gAMdhIjImAM rahelI ahiMsA, satyaniSThA ane zraddhA bhaktinI sAcI oLakha karI lIdhI hatI. tethI to jagatane bodha devAne avanimAM gAMdhIjI AvyA". jevA anupama kAvya vaDe gAMdhIjInI satya ahiMsAnI vAtanI pUjya mahArAja sAhebe aMjali ApI che. temanA ziSya munizrI saMtabAle gurupreraNA ane AMtaracetanA dvArA gAMdhI vicArano mahimA karato svaracita "AcArAMgasUtra vivaraNa" graMtha gAMdhIjIne samarpita karatAM lakhyuM che ke, jenI pravRtti mAtra anekAMta che, je pravRttivIra chatAM nivRttidhIra che. je ekadezIya chatAM sakaladezIya che. je anAsakta ane tyAganA avirodha sahArAnI jIvaMta pratimA che. bhagavAna mahAvIranI anekAMta daSTi ane sakriya ahiMsAnI vAta gAMdhIjIe keTalI badhI AtmasAta karI lIdhI hovAnuM munizrIe pIchAnI lIdhu haze tenI kaMIka jhAMkhI arpaNa karyAnuM lakhANomAMthI paNa maLe che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. saMtabAlajI tathA kavivarya nAnacaMdrajI mahArAja sAhebe gAMdhIjInA kAryane AgaLa dhapAvavAmAM yogadAna ApyuM. saMpradAyamAMthI sAMpradAyikatAnA viSane dUra karI sarvadharma-samabhAvanAM amRta pAyAM. jemAMthI mahAtmA gAMdhIjIe dezane satyAgraha ane racanAtmaka kAryono mArga taiyAra karI Apyo, dharmadaSTi, sarvodaya ke ahiMsaka samAjaracanA kaho teno pAyA gAMdhIjI potAnA vicAra ane kAryathI taiyAra karI Apyo. pU. saMtabAlajInA bhAlanaLakAThAMnA prayoge te jhIlI lIdho. vidvAna zrAvaka vIracaMda rAghavajI gAMdhI IMglenDamAM jaina liTarecara sosAyaTI" sthApI lokone mAMsAhAra choDAvI zAkAhAra tarapha vALatA hatA, tyAMthI temane mahAtmA gAMdhIjIno paricaya thayo bannee sAthe nirAmiSa AhAranA prayogo karyA hatA. AvI badhI pravRttinI preraNAthI svAmI vivekAnaMde sthApelA rAmakRSNa mizana, pU. AtmAnaMdajI mahArAjanAM mizananuM kArya vijayavallabhasUrI mahArAje jainonI ekatA ane bhAratIya sAMskRtika vikAsanA kAryo AgaLa vadhAryA. ahiMsAno sAmudAyika prayoga karI bhAratane AjhAdI apAvavAnuM abhUtapUrva ane adabhuta kahI zakAya evuM ahiMsaka kAma gAMdhIjIe karI batAvyuM. ahiMsAnA A prayoga kAryamAM mahAvIranuM tapa, mauna ane prArthanAno gAMdhIjIe sAmudAyika upayoga paNa karyo. strI jAtinI gulAmInI beDIo toDavAmAM jema bhagavAna mahAvIranI caMdanabAlA samayanA abhigrahanI tapazcaryAnuM pradAna upayogI banyuM, tema gAMdhIjInA tapatyAga ane balidAnane nimitte bhAratamAM strIone matadAnano adhikAra rAjya zAsanamAM Apyo ane puruSapradhAna samAja racanAmAM strIo mATe aneka kSetro khullo mUkavAnI preraNA maLI. zrImad rAjacaMdra, gAMdhIjI ane saMtabAla jevI vibhUtioe vakatavya ane kartavyane jIvananI eka rekhA para rAkhyA. zrImajI an saMtabAla jevA mahAna saMtonA vicAro sAthI mahAtmA gAMdhIjInA vicAronuM sAmaMjasya eTale rAjasattA ane dharmasattAno samanvaya kahI zakAya. gAMdhIjIe potAnA jIvanamAM sarvadharma samabhAvane AtmasAta karelo. zrImadjInA jIvana vyavahA thI, jenonA mahAvrata aparigrahanI eTalI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18! << prabaLa asara gAMdhIjI para paDI ke teo daDhapaNe mAnatA thayAM ke satyazodhaka, ahiMsAvAdI, parigraha na karI zake. jIvananA dareka stare gAMdhIjIe aparigrahavratanI prANa pratiSThA karI ane A zraddhA jyAre aicchika garIbAI vratamAM pariNamI tyAre e vicAradhArAe samagra rASTrane samAjavAdano Adarza Apyo. brahmacarya ane sAMdhanazuddhinA vicAronI asara paNa gAMdhIjInA jIvanamAM jovA maLe che. rAjakAraNa ane svAtaMtrya saMgrAmanA vividha prasaMgomAM temanI anekAMta daSTinAM darzana thayA vinA rahetA nathI. dareka vyakti, sAthe kAmu karavAvALI hoya ke sAmA pakSanI hoya, tenA matane lakSamAM levo dhIrajapUrvaka tenuM ciMtana karavuM, te abhigamamAM paramata sahiSNutAnA siddhAMtane svIkArAto jovA maLe che. jainadarzananI sUkSma ane briAMDI ahiMsA gAMdhIjIe AtmasAta karI zrImadjIe jaina darzananA puruSArthavAdanI vAta karI to eja vAtane gAMdhIjIe anAsakta karmayogamAM mUrtimaMta karIne caritArtha karI. Ama gAMdhIjInA samagrajIvanamAM jainadharma - vicAradhArA ane jaina saMtonI vyApaka ane prabaLa asara jovA maLe che. -. . - guNvata baravALiyA guMjana he paramakRpALudeva - - Apa maLatA ane paramArthanuM dukha to macyuM che. paNa e mArge cAlavAnI-mAsa maMda dazAnuM duHkha sanata, varte che. tArA vacano vicAratA jaNAya che ke koI paNa prakAre mUccha pAtra A deha nathI. ane dehanAM duHkhe duHkhI thavA yogya AtmA paNa nathI, AtmAnelI ajJAna ane mohanuM duHkha che. e sivAya bIjuM kaMIpaNa duHkha lAge e to dehabuddhi che. tArI kRpAthI A vAta sAMbhaLavA, samajavA ane vicAravA maLI che. deha chatAM tArI dehAtIta sthiti ame joIe chIe. tuM amane AvI dazAnuM dAna kara. ane ajJAna ane mohanA duHkho dUra karI zAzvatA sukhanI prApti karAva. e ja bhAvanA. . OM zAMtiH zAMtiH zAMti TI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dIna saMta roja ni che rAkAra ane gAMdhIjInI ho dayo dharmanuM svarUpa satya e bhagavAnanuM bIjuM svarUpa che. (Truth is God). to, ahiMsA mAM bhagavatI svarUpa che. satya bhAvAtmaka che ane ahiMsA kriyAtmaka che. satyanI kriyAtmaka ane vidheyAtmaka vatsala zakti, te bhagavatI ahiMsA che. A ahiMsA bhayabhIta banelAne zaraNa ApatA pIyaraghara jevI che, urdhvagamana karavA IcchatA sAdhakane, gagana jema paMkhIne AdhAra Ape tema AdhAra ApanArI che. dayAdharma tRSAturane jaLa, (jaladAna) kSudhAturane anna (annadAna), rogIone oSadha (auSadhadAna) ApanAra che. cIpagA prANIone Azraya ApanAra che, sArthavAhanI jema bhUlelAne mArga batAvanAra che, samudra madhye naukA pravAsIonuM rakSaNa kare tema rakSaNa karanArI che. AvI suprasiddha ahiMsA - dayAdharma mokSanA abhilASI jIvone prANarUpa zaraNarUpa che. ahiMsAnuM vidheyAtmaka svarUpa dayA ja che mATe ja game tevA vikaTa saMjogomAM sAdhaka AtmA dayA choDatA nathI ane tenuM paripAlana kare che. dayAno artha prANI mAtra pratye sahAnubhUti, karUNA, prema, prIti, rakSA karavI, anugraha ke kRpA karavI tevo thAya che. jJAnIoe kahyuM che ke, "dayA te sukhanI velaDI, dayA te sukhanI khANa anaMta jIva mokSe gayA, dayA taNA phaLa jANa" yugapUrUSa zrImad rAjacaMdrae dayAne sadharma tarIke prarUpela che. sarvajJa bhagavaMte tatvanA bhinna bhinna bheda kahyAM che. temAM mukhya be che vyavahAra dharma ane nizcaya dharma. ApaNe vyavahAra dharmAmAM dayAnI vicAraNA karIe. (1) yatnApUrvaka jIva rakSA karavI te dravya dayA (2) bIjA jIvone durgati tarapha jatAM dekhI anukaMpA buddhithI upadeza Apavo te bhAva dayA.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3) ajJAnI jIva tatva pAmato nathI ema ciMtavI dharma preravo te svadayA. 4) cha kAya jIvanI rakSA karavI te paradayA. 5) sukSma vivakethI svarUpa vicAraNA te svarUpa dayA. 6) kaDavA kathanathI azubhamAMthI rokavA dabANa kare te dekhAvamAM ayogya lAge paraMtu pariNAme karuNAnuM kAraNa bane te anubaMdha dayA. 7) zuddha sAdhya ane zuddha sAdhananA upayogamAM ekatA bhAva ane abheda te nizcaya dayA. 8) upayoga ane vidhipUrvaka dayA pALavI te vyavahAra dayA. AtmAne AtmabhAve oLakhavo te nizcayadharma, A saMsAra ke deha mAro nathI. huM ethI bhinna parama asaMga, siddha AtmA chuM. evI Atma svabhAve vartanA jemAM koI prANInuM duHkha, ahita ke asaMtoSa rahyAM che jyAM jyAM dayA nathI tyAM dharma nathI. dayA dharmanI prazasti karatAM kAvyamAM zrImadjIe kahyuM che ke, "dharma tatva jo pUchyuM mane, to saMbhaLAvu snehe tane je siddhAMta sakaLano sAra, sarvamAnya sahune hitakAra bhADu bhASaNamAM bhagavAna, dharma na bIjo dayA samAna abhayadAna sAthe saMtoSa, dayo prANIne daLavA doSa satya zILane saghaLAM dAna, dayA hoIne rahyAM pramANa dayA nahi to e nahi eka, vinA sUrya kiraNa nahi dekha puSpa pAMkhaDI jyAM dubhAya, jInavaranI tyAM nahi AjJAya sarva jIvanuM Iccho sukha, mahAvIranI zikSA mukhya" dayAne sUryanI upamA ApI dayA dharmanI pradhAnatA siddha karI che. abhayadAna sAthe saMtoSanI vAtamAM paNa sukSma guDhArtha chupAyelo che. jIvone jAna-mAla, Abaru ane AjivIkAnI rakSA thAya tevI salAmatI ApavI te abhayadAna. tene sAmAjika nyAya ane rojI roTI maLI rahe to tene jIvanamAM saMtoSa thAya ane paranA hitane potAnuM hita mAnI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ paranA duHkhane potAnuM duHkha mAnI te dUra karavuM te dayA dharma che. vyavahAramAM sarva jIvone sukha maLe tevI mahAvIranI zikhAmaNanuM pAlana karavAthI adharma ke hiMsAno doSa TaLe che kema ke jemAM koI prANInuM ahita, duHkha ke asaMtoSa rahyAM che tyAM dayA nathI. A adharmano doSa TALavA abhayadAna sAthe saMtoSa sau prANIne maLe te jovuM joIe. abhayadAnamAM maitrIbhAva abhipreta che. bhagavAnanA kahelA dharma tatvathI sarva prANI abhaya thAya che. A saMsAranA bhayothI bhayabhItane ahiMsA parama auSadhirUpa ane bhUtamAtranI mAtA samAna hitakArI che, tethI ahiMsAne jagatamAtA jagadaMbA kahe che. te samasta jIvonuM pratipAlana kare che. ahiMsA ja AnaMdanI paripATI ubhI kare che. A ahiMsAnA vidheyAtmaka svarUpa dayAne jeno kuLadevI samAna gaNe che. zrImad rAjacaMdrae AtmasiddhizAstranI 38 ane 108mI gAthAmAM dayA dharma aMge khUbaja suMdara vAta karI che. kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmArthanivAsa. A gAthA samajAvatA vidvAna sAdhvI DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI e kahyuM che ke, jenA samagra jIvanamAM prANIdayA abhipreta che. tevA jIvono zrImajI AtmArthImAM samAveza kare che. jIvadayAne AtmArthIno cotho guNa kahyo 'jene prANIdayA, anukaMpA ane karUNAdraSTi lAdhI che - evo AtmArthI jIva, sarva prANIomAM samAna AtmA ja bhALato hoya che. sahune siddha samAna vizuddha draSTie jANato hoya, tethI koI jIve karelA rAga, dveSa e jIvanuM vAstavika svarUpa nathI paNa tenA ajJAnanuM ja pariNAma che; tethI tenA ajJAna para to karUNA ja saMbhave, tenA ajJAnanA nimitte AtmArthIne rAga dveSa na saMbhave, mautrIbhAve prema upaje, tenA upAdhi ke duHkho paratve karUNA upaje." jAgRti sevatA AtmArthI jIvanI jAgelI jIvadayA, bhAvadayA sahaja rUpe anya jIva pratye anukaMpA bhAvathI varasI paDe eTale dravya dayA to
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 27 mA loka saMjJAthI lokANe javAtuM nathI rIte ja karajo hoya ja. have 108mI gAthAmAM kahelA aMtaradayAnA bhAvo joIe. "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda aMtara dayA, te kahIe jijJAsa" AtmasiddhizAstramAM thoDA pheraphAra sAthe Aja gAthA bIjIvAra AvI che, je sUcave che ke mokSanA abhilASI jIvane dayA dharmanA guNanI keTalI jabarajasta AvazyakatA haze. aMtara dayA e jIjJAsu jIvanuM eka viziSTa lakSaNa che. aMtaradayA'mAM cha kAya jIvonI dayAnI vAta che. cha kAyanA jIvo eTale pRthvI, pANI, vanaspati, vAyu, agninAM jIvo tathA hAlatAcAlatA trasa jIvo. cha kAyanA jIvonI dayAnuM pharamAna zrI prabhue karyuM che. e che kAyamAM pote prathama che. "pota" arthAta "AtmA'. je AtmAnI dayA karI zake teja cha kAyanI dayA karI zake. jene bIjA zabdomAM svadayA kahI zakAya. jyAM sudhI jIva pAtratA keLavavAnI dazAmAM hato tyAM sudhI prANIdayA sudhI ja sImita hato, paraMtu have to mokSanA mArge prayANa AdaryuM che tethI svadayA, aMtaradayA pragaTa thaI ja hoya evA jIvane samaya samayanI atyaMta jAgRti vartatI hoya. jenA aMtaramAM svadayA vaNAI gaI che, tenA vyavaharAmAM anya jIvo pratye anukaMpAnA dhodha vahetA hoya ane tyAre ja te jIva mokSa mArga prApta karI zake che. zrImajI pAsethI jemaNe dayAdharmanA kuMDA ane kuMDA rasa pIne satya, ahiMsAnA prayogo karyA che evA gAMdhIjI lakhe che ke, satya e Izvara che. e sUtranI sahAyathI ja huM jANeke IzvaranuM pratyakSa darzana karI zakuM chuM. mArI rage ragamAM huM tene vyApI rahelo anubhavuM chuM. satyane tame Izvara tarIke pAmavA cAhatA ho to te mATe eka anivArya sAdhana prema eTale ahiMsA che. Akhare sAdhya ane sAdhana ekaja arthanA be zabdo che. ahiMsA mAro Izvara che. satya mAro Izvara che. satyane zodhuM chuM tyAre ahiMsA kahe che, "mArI mAraphata zodha' ane ahiMsAne zodhuM chuM tyAre satya kahe che "mArI mAraphata zodha"". AvI ahiMsA te premano
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgara che. zrImad rAjacaMdra ane mahAtmA gAMdhIjI jevI vibhUtioe satya bhagavAna ane ahiMsA bhagavatI ne jANI che, anubhavI che, prema, dayA, ahiMsA ke satUdharmarUpe prakAzI che ne prasarAvI che. rAyacaMdabhAI (zrImad rAjacaMdra) pAsethI gAMdhIjIe dayA dharmanA kuMDA ne kuMDA pIdhA ane ATheya prakAre dayA pALI. temanA satyadharmanA uddhAranI vAtane gAMdhIjIe kaI rIte AgaLa vadhArI te vAtanuM tatvaciMtaka dulerAya mATalIyAe suMdara rIte nirUpaNa karyuM che. 1) dravyadayAmAM ekendrIya jIvono paNa khyAla rAkhatA, AzramanA eka aMtevAsI jAjarU jaI AvIne mATI lAvyA tyAre gAMdhIjIe tene khetaramAMja pAchI mUkAvI. pote lImaDAnI caTaNI vAparatA, eka bhAI moTI DALakhI lAvyA to cAra divasa calAvI. vAparavAnuM snAna mATenuM pANI paNa aDhI zIzA jeTaluM ja, dAtaNa paNa cAra-pAMca divasa calAve. ra) bhAvadayA:- zAkAhArI kalabanI zarUAtathI aMta sudhI bIjAne dayA dharma samajAvatA rahyAM. (3) svadayA :- potAne pApathI bacAvatAM rahyAM. 4) svarUpadayA:- pote potAnA AtmAnuM ja karI zake che.bIjAnA sukha duHkhano kartA nathI tevI zuddha svarUpa dayA. 5) paradayA - bIjA pratye Atmatulya prIti rAkhI anukaMpA paropakAranA kAryamAM paradayAno pracAra karyo. 6) anubaMdha dayA :- mA jema bALakane duHkha lAge toya tenA hita mATe kaDavuM auSadha (osaDa) pAya che tema vyasana, asatya, anyAya karanArane kaDavuM lAge, dabANa lAge toya tenA hitArthe karanArI anubaMdha dayAne Teko Apyo. 7) potAnA svarUpamAM rahenArI nizcaya dayA. 8) nizcayane anurUpa vyavahAra rAkhIne gAMdhIjIe satya-dharmanA uddhAranI zrImadbhI vAtane AgaLa vadhArI temAM ahiMsA dharmanI zAna che. svarU5 dayA eTale IrSA, rAga-dveSa, ahaM svarUpane gherI na le tenI sAvadhAnI ane ciMtana tenI khAsa AvazyakatA anubaMdha dayA vakhate
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhoganA vakhatamAM yoga sAMbhare te haLukarmInuM lakSaNa che rAkhavAnI che. jenA roma romamAM prema ane dayA ubharatA hoya te koI prakArano anyAya, adharma, asatya, jUTha, atyAcAra ke bhraSTAcAra sahI ja na zake. e bhraSTAcArano, e premanA baLathI, ahiMsAnA baLathI, dayAnA baLathI, AtmAnA baLathI ke satyanA baLathI pratikAra kare, te svIkAravA InkAra kare ne karAve tema karatAM bAhya draSTie ene kaDavuM lAge, AkarUM lAge ane satyAgrahI para julma kare to hasatA hasatA sahana kare, sarakAranA duSkRtya, pakSapAta ane anyAyI kAyadAno vinayapUrvaka bhaMga kare ane sajA sahana kare. A satyAgrahanI zodha ane teno sAmudAyika prayoga e gAMdhIjInI dharmakrAMti che. - guNavaMta baravALiyA 'guMjana' he gurudeva ! paramArtha tatvane pariNamavA mATenI yogyatA ghaDAyA vinA paramArtha tatva pariNamI zakatu nathI. A pAmarane pUnyayoge ApanuM zaraNa to maLyuM, paraMtu jenuM zaraNa Ape lIdhuM hatuM ane jagatane tathA mane levA kahyuM hatuM, enuM zaraNa levAmAM A jIve ghaNo pramAda karyo, ane asaMkhya samayo ema ja vItatA gayA. karuNA sAgaranI karuNA thaI ane atyaMta vedananA prasaMgamAM vedanA phATIne zAMta svarUpanI samaja thaI. he nAtha ! divya tatvajJAnano, dezanAno ane kRpAno dhodha ApanA taraphathI niraMtara vahe che. paNa ame maMda puruSArthI haju sarvasaMga parityAgane IcchatA paNa thayA nathI. amone A rAgabaMdhano ane vikalpo nA vanathI bacAvo ! nAtha ! bacAvo, A jagata ane jagatanAM du:kho have nathI jovAtA. A jIvane parama zAtA ane pUrNa zAMtinA dAna Apo. e bhAvanA. OM zAMtiH zAMtiH zAMti
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhitya sarjanane kSetre zrImad rAjacaMdranI eka AgavI pratibhA upase che ane sAhityakIya daSTie khAsa karIne emanI kavitA ane keTaluMka gadya kharekhara UMcI kakSAnuM che evI pratIti thAya che. zrImadbhA sAhityanuM mUlyAMkana Aja paryata ghaNuM ochuM thayuM che. jo ke zrImadbhA sAhitya viSe ApaNA sArasvatoe prasaMgopAtta ullekho karyA che kharA. AvA ullekho karanArAomAM gAMdhIjI, paMDita sukhalAlajI, paMDita becaradAsajI, AnaMdazaMkara dhruva, kAkAsAheba kAlelakara, munizrI puNyavijayajI, rasikalAla parIkha, narmadAzaMkara mahetA, vimalA ThakAra jevI pratiSThita vyaktioe bhAvabhInI vANImAM zrImadgI prazaMsA karI che e noMdhanIya che. paraMtu emanuM sAhityika mUlyAMkana ke vizada samIkSA jovA maLatI nathI. gujarAtI sAhityanA ItihAsamAM paNa zrImad sAhityakSetre karelA arpaNanI koI viziSTa noMdha jovA maLatI nathI. zrImanne gAMdhIjI "kavi' tarIke saMbodhana karatAM ane emanA keTalAka mitro paNa emane "kavi kahetA. AM saMbodhana temaNe sArthaka karyuM che. ATha varSanI nAnI vaye temaNe kavitA lakhavAnI zarUAta karI. nava varSanI vaye rAmAyaNa ane mahAbhAratanI saMkSipta kathA padyamAM lakhI - agiyAra varSanI vaye to emanI kRtio tatkAlIna pratiSThita sAmayikomAM pragaTa thavA lAgI. soLa varSanI vaye "mokSamALA' jevuM jaina darzananAM sArarUpajhAnava-dharma ane AtmadharmanuM svarUpa AlekhatuM eka preraka pustaka lakhyuM jemAM temaNe tattvajJAnanA gahana viSayane saraLa zailImAM ane draSTAMtane sahAre sugama banAvyo che. A - ahIM temanAM keTalAMka kAvyo vize saMkSipta samIkSA karavAnI che. emanI pukhta vaye "apUva avasara ane Atmasiddhi zAstra' jevAM atyanma
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyo lakhAyAM che. Aje eka rAtAbdI pachI paNa A be kAvyo AMtarabAhya draSTie uttama racanAo tarIke siddha thayela che. 28 varSanI vaye saM 195ranA Aso vada ekamane divase emaNe "zrI Atmasiddhi zAstra' jevA tattvajJAnanA gahana viSayane sparzatuM kAvya lakhyuM. ra9 varSanI vaye apUrva avasara' jevuM aneka kAvyaguNothI sabhara kAvya lakhyuM. A sivAya temaNe aneka kAvyonuM sarjana karyuM che. A kAvyomAM khAsa gaNanApAtra kAvyo A pramANe che : "amUlya tattva vicAra', 'jinezvaranI vANI', "prabhu prArthanA', "dharma viSe', "sAmAnya manoratha', "tRSNAnI vicitratA', he prabhu! he prabhu!', "jinavara kahe che ane keTalAka muktako tema ja hiMdI bhASAmAM lakhelAM kAvyono samAveza thAya che. emanI keTalIka gadyapaMkitao paNa kAvyasadaza dhvani ane layathI guMjatI hoya che. apUrva avasara : A eka bhAvavAhI suMdara geya kAvya che. ekavIsa gAthAmAM rumajhuma karatuM jharaNuM vahetuM hoya evI gatizIla bhAvavAhitApUrvaka enI pratyeka paMkitaonuM Ayojana thayuM che. koI paNa paMkitamAM layabhaMga thato nathI ane koI paNa paMkita AyAsapUrvaka lakhAI hoya evuM jaNAtuM nathI. emanA padyamAM AvI viziSTatA che. kAvyanA AraMbhamAM evI be paMkitao teo mUke che ke AraMbhathI te aMta sudhI A kAvyano arthavistAra sAMghata AsvAdya bane che. A paMkitao che : apUrva avasara evo kyAre Avaze? kyAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha jo? Atmasthitine - nija svarUpane pAmavA mATe bAhyAMtara nigraMtha thavAnI ahIM zrImad vAta kare che ane tyAra pachInI paMkitaomAM niraMjana caitanya mUrti sahajapadarUpa prApta karavA mATeno mArga prabodhyo che. A kAvyamAM je svarUpanuM varNana che tene vANI vyakta karI zake nahIM ane ethI enuM varNana paryApta banI zake nahi kAraNa ke A jJAna mAtra anubhavane AdhAre ja prApta thaI zake evI vAta nIcenI paMkitamAM temaNe karI che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImada rAjacaMtaka eka darzana je padma zrI sarvajJe dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna jo; teha svarUpane anya vANI te zuM kahe? anubhavagocara mAtra rahyuM te jJAna jo.' zrI AtmasiddhizAstra H viziSTa kAvyaguNothI opatuM A mAtra kAvya ja nathI paNa phakta 14ra gAthAmAM AtmasvarUpane samajAvatuM eka gahana viSayane nirUpatuM padyAtmaka zAstra che. kAvyanI viziSTa prakAranI yojanA che. emAM matArthI ane AtmArthInAM lakSaNo kahyAM che ane A baMnenA varNano zrIma khUbIpUrvaka upayukta zabdone sahAre enA rahasyane samajAve che. vacce vacce karuNAsabhara upAlaMbhanI vANI paNa kevI ArdratAthI upase che te nIcenI paMktiomAM anubhavAya che. 'koI kriyAjaDa thaI rahyA, zuSka jJAnamAM koI; mAne mAraga mokSano, karuNA upaje joI.' 32 A kAvyamAM eka bIjuM rasaprada Ayojana zrImad karyuM che, te che sadguru ane ziSya vacceno saMvAda. A saMvAdamAM ziSyanI zaMkAnA guru uttaro Ape che. ane emAM 'ddarzana'nI vAta paNa mumukSune hRdayaMgama thAya te rIte temaNe mUkI che. 'AtmA che', 'te nitya che', 'che kartA nijakarma', 'che bhokatA' vaLI 'mokSa che', 'mokSa upAya sudharma.' kAvyanA aMtabhAgamAM emaNe 'Atmasiddhi zAstra'no sAra chellI be paMkitaomAM atyaMta lAghavathI vyakta karyo che. deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, ho vaMdana agaNita.' A samagra kAvya AtmajJAnanA gahanatama pradezamAM bhAvakane laI jAya che ane Atmasiddhi kaI rIte prApta karI zakAya eno mArga darzAve che. gujarAtI sAhityamAM AtmadarzananA narasiMha mahetAthI mAMDIne je je kAvyAtmaka prayogo thayA che temAM zrImaddna 'Atmasiddhi zAstra' ucca sthAnanuM
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhikArI che. 'amUlya tattvavicAra' paNa zrImanuM eka uttta geya kAvya che. 'bahu puNya kerA puMjathI zubha deha mAnavano maLyo' evI paMkitathI zarU thatuM A kAvya mIrAbAInA 'nahi eso janama bAraMbAra' sAthe tulanA karavA jevuM che. A kAvyanuM uttuMga zikhara che: 'huM koNa chuM?' 'kyAMthI thayo?' zuM svarUpa che mAruM kharuM ? konA saMbaMdhe vaLagaNA che ? rAkhuM ke e paraharuM ? AdhyAtmika viSayanA AvAM gahana kAvyo sivAya zrImad sAmAjika sudhArAvAdI draSTie paNa keTalAMka kAvyo lakhyAM che tenI bahu noMdha levAI nathI. lagabhaga paMdara varSathI mAMDIne AraMbhamAM temaNe A prakAranA kAvyo lakhyA che emAM kavi dalapatarAma tathA narmadanI kAvya zailInAM keTalAka lakSaNo jovA maLe che. saM.va. 1940mAM temaNe strInIti bodhaka (garabAvALI) pragaTa karI emAM svadeza prema tathA strI keLavaNI dvArA mahilA samAjamAM sudhArA preravAnI temanI adamya IcchA pragaTa thAya che jema ke : 'thavA deza AbAda sau hoMza dhAro, bhaNAvI gaNAvI vinatA sudhAro; thatI AryabhUmi viSe jeha hAni, karo dUra tene tame hita mAnI.' dalapatarAmanI manahara chaMdamAM racAtI sudhArA aMgenI kavitA jevI temaNe aneka kavitAo lakhI che. emAMnI 'strInIti bodhaka' kavitA mukhya che. 'sudhArAnI sAmI jeNe, kamara kasI che hasI, nitya nitya kusaMpa je, lAvavAne dhyAna dhare; tene kADhavAne tame, nAra keLavaNI Apo, kucAlo naThArA kADho, bIjA je bahu naDe; rAyacaMda preme kahe, svadezI sujANa jano, dezahita kAma have, kema nahi Adare?' dalapata zailInI kaTAkSa ane ramUjabharI manahara chaMdamAM AlekhAtI kavitA jevI zrImadnI agaMbhIra kivatA paNa noMdhapAtra che. 'tRSNAnI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - vicitratAmAM zrImadgo vinoda kevo asarakAraka rIte pragaTe che te joIe: karacalI paDI dADhI DAcataNo dATa vaLe kALI kezapaTI viSe zvetatA chavAI gaI; sUMdhavuM, sAMbhaLavuM, ne dakhavuM te mAMDI vALyuM, tema dAMta AvalI te, kharI ke khavAI gaI. zrImad zaMkarAcAryanI "aMgam galim palitam muMDama, dazanavihInaya, jAtam tuMDam...' jevI paMkitao ahIM sAMbhare. zrImadbhA kAvya "jinezvaranI vANImAM paNa dalapata zailInA manahara chaMdanI eka asarakAraka chaTA jhilAI che. "aho! rAjacaMdra, bALa khyAla nathI pAmatA te, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANI che. A paMkitao ApaNane dalapatarAmanI pelI vikhyAta paMkitaonuM smaraNa karAve che: gujarAtI zANI rANI vANIno vakIla chuM. A rIte pravAhI manahara chaMdamAM prAsAnuprAsa ane saraLa banInuM zrImad keTalAka kAvyomAM Alekhana karyuM che. zrImadbhI keTalIka paMkitaomAM madhura padAvali, prAsAnuprAsanI AphlAdaka racanA tema ja zabda sauMdarya tathA mugdhakara layavAhitAno hadayaMgama anubhava thAya che: nitya niraMjana nitya cho, gaMjana gaMja gumAna; "abhivaMdana abhivaMdanA, bhayabhaMjana bhagavAna. dharmadharaNa tAraNataraNa, zaraNa caraNa sanmAna; vighnaharaNa pAvanakaraNa, bhayabhaMjana bhagavAna (prabhu prArthanA) - 9 : * * AbhUSaNothI opatA bhAgyA maraNane joIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke koIne. (kALa koIne nahIM mUke)
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma vinA prIta nahIM, dharma vinA rIta nahIM. dharma vinA hita nahIM, kathuM jana kAmanuM; dharma vinA Teka nahIM, dharma vinA neka nahIM, dharma vinA aikya nahIM, dharma dhAma rAmanuM (dharma viSe) zrImannAM kAvyonuM A saMkSipta avalokana zrImadgI samagra kavitAnI vizada samIkSA karavA prere evo ahIM Azaya rakhAyo che ane gujarAtI kAvya-sAhityamAM zrImadgI kavitAnuM AgavuM sthAna prasthApita thAya te atyaMta Avazyaka che. DaoN. jayaMta mahetA he gurudeva ! mahAbhAgye ApanI kRpAthI anaMta sukhI thavAno mArga mane maLyo che. ruci thaI che. ane prayatna paNa thAya che; paraMtu pratikULatA AvatA A tatvajJAna kema bhUlAI jAya che ? dehathI bhinna chuM e vAtamAM hA kahevA chatAM evI pratIti anubhava kema thato nathI ? dehanI zAtAne mATe moTAmAM moTuM pApa paNa thAya che ane pastAvo paNa thAya che. paNa AtmAnI zAtA mATe kema kazuM karI zakAtu nathI ? Ape batAvela mArga e anaMta jJAnIonAM anubhavano mArga che, evo pUrNa vizvAsa hovA chatAM jagatanI ruci, saMsAranAM saMbaMdho ane kartA buddhino tyAga kema thato nathI. mArA pariNAmo jotA to mane ja potA upara kheda kheda ane kheda ja thAya che. puruSArtha no prayatna karavA chatA puruSArtha na cAle to enuM kAraNa zuM ? nAtha sahAya karo ! ApanI kRpAdRSTinuM dAna ApIne mane Atma mArge vALo, huM to atyaMta maMdabuddhi, atyaMta abudha o muDha bALaka chuM. A dAsane A vikalponA vanamAMthI bahAra nIkaLavuM che. ekavAra basa ekavAra tuM hAtha laMbAvI de, tAro hAtha pakaDIne huM A karmadaLamAMthI nIkaLI jaIza, karuNAsAgara ! ATaluM dAna ApI de, ApI de. OM zAMtiH zAMtiH zAMti
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zamahAtmA gAMdhIjInA udAro. "ApaNe saMsArI jIvo chIe tyAre zrImad asaMsArI (saMsArathI virakata) hatA. ApaNane aneka yonIomAM bhaTakavuM paDaze, tyAre zrImadna kadAca eka janma basa thAo. ApaNe kadAca mokSathI dUra bhAgatA hoIzuM tyAre zrImad vAyuvege mokSa tarapha dhasI rahyA hatA. A thoDo purUSArtha nathI.' "meM ghaNAnA jIvanamAMthI ghaNuM lIdhuM che paNa sauthI vadhAre koInA jIvanamAMthI meM grahaNa karyuM hoya to te kavizrInA (zrImad rAjacaMdranA) jIvanamAMthI che." "jeNe Atmakaleza TALavo che, je potAnuM kartavya jANavA utsuka che je tene zrImanA lakhANomAMthI bahu maLI raheze." "bAhya ADaMbarathI manuSya vItarAgI nathI thaI zakato. vItarAgatA e AtmAnI prasAdI che aneka janmanA prayatne maLI zake che, ema harakoI mANasa anubhavI zake che. rAgone kADhavAno prayatna karanAra jANe che ke rAgarahita thavuM kevuM kaThina che. e rAgarahita dazA kavine (zrImad rAjacaMdrane) svAbhAvika hatI ema mArI upara chApa paDI hatI." "ghaNA dharmAcAryonA prasaMgamAM huM tyArapachI Avyo chuM. dareka dharmanA AcAryone maLavAno prayatna meM karyo che, paNa je chApa mArA para rAyacaMdabhAIe (zrImad rAjacaMdrajIe) pADI te bIjA koI nathI pADI zakyA. temanA ghaNA vacano mane soMsarA utarI jatA. temanI buddhine vize mane mAna hatuM. temanI prAmANikatA vize teTaluM ja hatuM. ane tethI huM jANato hato ke teo mane IrAdApUrvaka ADe raste nahiM dore ne potAnA manamAM haze evuM ja kaheze. AthI mArI AdhyAtmika bhIDamAM huM temano Azraya pAmyo." temanA lakhANamAM 'sat' nItarI rahyuM che, evo mane haMmezA bhAsa Avyo che. temaNe potAnuM jJAna batAvavA sArUM eka paNa akSara nathI lakhyo, lakhanArano hetu vAMcanArane potAnA AtmAnaMdamAM bhAgIdAra
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37. saMsAra rUpI kuTuMbane ghera ApaNo AtmA paroNA dAkhala che. banAvavAno hato. jene Atmakaleza TALavo che, je potAnuM kartavya jANavA utsuka che, tene zrImahnAM lakhANamAMthI bahu maLI raheze evo mAro vizvAsa che pachI bhale the hindu ho ke anyadharmI." temanA lakhANomAM eka asAdhAraNatA e che ke pote je anubhavyuM te ja lakhyuM, temAM kyAMye kRtrimatA nathI. bIjAnI upara chApa pADavA sAruM eka lITI paNa lakhI hoya ema meM joyuM nathI." "A purUSe dhArmika bAbatamAM mAruM hRdaya jItI lIdhuM, ane haju sudhI koI paNa mANase mArA hRdaya para tevo prabhAva pADayo nathI." "dhArmika manuSyano dharma tenA pratyeka kAryamAM jhaLahaLato hovo joIe, je rAyacaMdabhAIe (zrImad rAjacaMdrae) potAnA jIvanamAM siddha karI batAvyo hato. potAnA vyavahAramAM teo saMpUrNa prakAre pramANikapaNe vartatA evI mane temanAM jIvana uparathI chApa paDI hatI." "vyavahArakuzaLatA sAthe dharmaparAyaNatAno Avo suMdara meLa jeTalo meM kavimAM (zrImad rAjacaMdramAM) joyo teTalo meLa anya koImAM paNa mane dekhavAmAM Avyo nathI." "rAjacaMdranA jIvanamAMthI temanI anaMta tapazcaryA zIkhIe, ane je anaMta tapazcaryAne pariNAme teo caitanyanI ArAdhanA karatA zIkhyA te samajIe, ane ApaNI alpatA vicArI bakarI jevA rAMka banI, ApaNAmAM virAjatA caitanyane vicArI siMha jevA samartha banIe to jIvananuM sArthakya che." "temanA jIvanamAMthI cAra vAtonI ApaNane zikSA maLe che - (1) zAzvavata (AtmA) (ra) jIvananI saraLatA (3) samasta vizva sAthe eka sarakhI vRttithI vyavahAra (4) satya ane ahiMsAmaya jIvana. A uparathI sacoTapaNe jANI zakAya che ke pa.kadeva zrImad rAjacaMdrajInI divya asara ane prabhAva pU. mahAtmA gAMdhIjI upara keTalo hato te tenA ja zabdothI khyAla Ave che. ('gAMdhIjInA AtmakathA" ane "zrImad rAjacaMdra ane gAMdhIjI pustakamAMthI sAbhAra saMkalana - vasaMtalAla Ara. desAI)
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ "kAvya, sAhitya ke saMgIta Adi kaLA jo AtmArthe na hoya to kalpita che. kalpita eTale nirarthaka sArthaka nahIM te - jIvananI kalpanA mAtra. bhakti prayojarUpa ke AtmArtha na hoya to badhuM ja kalpita." - zrImad rAjacaMdra (prAsaMgika upadezanoMdha mAMthI) zrImadbhue A eka vAkyamAM khUba ja gahana vAta kahI che. gAgaramAM sAgara jevA A mahatvanA eka vAkya upara ciMtana karIe to kalA ane sAhitya sarjanane eka navI dizA maLaze. parama kRpALu zrImadghanA kahevAnuM tAtparya che ke, kAvya, sAhitya ke saMgIta vigere kalAomAM jo AtmazreyanuM dhyeya bhaLe, te sarjanane AtmakalyANanuM kAraNa maLe to te kalA sArthaka bane. kalAnuM aMtima dhyeya parama samIpe pahoMcavAnA hetu rUpa hoya to ja kalA sAdhanA banI zake ane te sva-parane kalyANakArI banI zake. saMgIta, kalA ke sAhitya jagatanA sAdhako kadAca A vAta saMpUrNa rIte na paNa svIkAre paraMtu anekAMta daSTie vicAratA A tathyano svIkarA thaI zake. sAMprata samAja jIvanano pravAha, mAnavamananI kalpanAzakti ane vividha kalAonA aneka pAsAone lakSamAM laIne ja A vidhAnano yathArtha svIkAra thaI zake. kalAkArane sarjana svAtaMtryano adhikAra che svacchaMdatAno niha. sadnacaraNamAMthI parAvartita thayelI kalAmAM sAtvikatA Avaze mATe ja gAMdhIjI kahetA ke 'zIla evuM sarjana.' ahIM e vAtanuM paNa smaraNa rAkhavuM paDaze ke A vidhAna zrImadbhu kahe che ane zrImadjInI dareka vAta ke vicAra AtmalakSI ja hoya. koI kalAkAra ke sarjakane kalAkRtinA sarjananuM ApaNe kAraNa pUchIe
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ to mahadaMze e javAba deze ke huM mArA nijI AnaMda mATe kalAkRtinuM sarjana karuM chuM. mArA AtmAnA AnaMdamATe racanA karuM chuM to kalAkAranI A nijAnaMdanI vAta ane zrImadbhunI AtmazreyArthenI vAta tadna samIpa che. saMskRtine jIvananuM baLa puruM pADanArA enuM poSaNa saMvardhana karanArA paribaLomAM sAhitya, saMgIta ane kalAno samAveza thAya che eka saMskRta subhASitamAM, kavitA sAhitya ane saMgIta vigere kalA vinAnA manuSyane pazu samAna gaNyo che. sAhitya saMgIta ane lalitakalAothI mAnavajIvana sabhara bane che, madhura bane che mATe ahIM jIvanamAM kalAnI AvazyakatA ja nahIM paraMtu anivAryatA svIkArI che. paraMtu jIvananI sabharatA ane madhuratA zuM? mAtra kalpanAmAM vihAra karavAthI jIvanamAM sabharatA ane madhuratA AvI zake? sarjana zaktine khilAvavA mATe kalpanAnA vikAsanI eka nizcita hada che e sarahada pAra karyA pachInI kalpanA nirarthaka che. kAvya, sAhitya ke saMgIta vigere kalAo mAtra bhakti prayojanarUpa na hoya to te mAtra kalpita ane nirarthaka banI raheze. je kalA dvArA AtmaguNono vikAsa thAya te kalA ja sArthaka. je sarjanamAM nijasvarUpane pAmavAnI jhaMkhanA nathI te kRti IndriyonA manoraMjana karanArI nivaDe che jenuM pariNAma bhoga-upabhoga ane tRSNA vadhAranAruM, rAga-dveSa ane saMsAra vadhAranAruM hoya che. sUradAsa, tulasIdAsa, mIrA, narasiMha, kabIra ke avadhuta AnaMdaghanajInuM saMgIta ke kAvyasAhitya, bhakti prayojanarUpa ke AtmArthe hovAthI, ciraMjIva banI amaratvane pAmyuM. jANe upara uparathI chIcharA pANImAM chabachabIyA karAvatI kalA ane sAhitya kRtio kSaNika AnaMda Ape ane tenuM AyuSya mAtra parapoTA jeTaluM hoI, kALanA pravAhamAM vistRta banI jAya. paraMtu zrImadbhu jevA sarjakanI kRtio sva-paranI kalyANakArI banI gaI, kAraNake temAM AtmatatvanA UMDANamAM DUbakI lagAvyA pachInI nijI bhAva ke utkaTa saMvedanA vyakta thaI che. zuddha AcaraNamAM parAvartita thayelI sarjakatAe AtmAnI amaratAnuM gAna pragaTa karyuM che. sAdhanAnI pagadaMDI para cAlatA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama tatvanI anubhUti mATe je kRtionI racanA sahajabhAve thaI te ciraMtana banI amara banI gaI. azlIla kalA ke sAhitya Indriyone bahekAvanAruM ke naitika adhaHpatana karAvanAra che. dharma ke nItizAstroe AvI kalA ke sAhityano niSedha karyo che, ke jenA daSya, zravaNa ke vAMcanathI vikAra ane dveSabhAva vadhe, hiMsA, januna veranI vasulAta, baLAtkAra, chetarapIMDI, corI, luMTa jIvanamAM vilAsItatA ane vyasano vadhe AvI sAhitya ke kalA kRtio jIvananA mULabhUta saMskAronuM dhovANa karI nAkhaze. jyAre satvazila kalA ke sAhityathI to jIvana saMskArathI sabhara banaze, nIttimattAnuM dhoraNa UMcuM Avaze ane mAnavajIvana urdhvagAmI banaze rASTrabhAvanA ane kuTuMba premanI racanA, kartavyabhimukha karAvanArI che, to prakRtigAna jIvanano nidorSa AnaMda che. je AtmazreyanA aMtima dhyeya tarapha laI jaze. sAhityano uddeza mAtra dharmopadeza ke nitInA prasAra pracArano ja nathI paraMtu sAhitya sarjanano mULa udeza to zubhatatvonA darzanano ja hovo joIe. mATe ja sAhityane jIvanano amRtakuMbha kahyo che. ' prema ane sneha kavitAnuM prathama pagathiyuM che, sarjanane sAtvikatAnI e UMcAIe pahoMcADavAnuM che, jyAM spaMdano premanI divAlone atikramI vitarAga bhAvanuM darzana kare. sAMprata jIvana zaulImAM saMvedanA jyAM buThThI thaI gaI hoya, tyAM satvazila sAhitya UrmitaMtrane raNajhaNatuM karI lAgaNIne saMsparza karaze jethI saMvedanazilatA jAgRta thaze. kavitA sarjananI prAthamika dazA kadAca prema ane virahanI hoya. priyatamAnA aMgalAlityanA varNanathI zarU thatI kavinI yAtrA prabhunA vividharUpa ane guNanA varNanamAMja pahoMcavAnA dhyeya yukta hovI joIe. prAthamika dazAthI zarU thayelI kavinI yAtrAe paramArtha dazA sudhI pahoMcavAnuM prabhunI pratimA ke maMdiranA zilpo, bhaktisaMgIta preraNA dAyaka jIvana caritro, daSTAMta kathAo, AtmakathAo, lekha kAvyo, nibaMdha ke
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 jJAnIo aMtaraMga kheda ene hAthI rahita hoya che kalAnA vividha svarUponA sarjananuM aMtima lakSya Atmazreya hoya to ja kalyANakAraka banI zake. saMgIta, sAhitya ke vividha kalAonA vAhaka, samUha mAdhyamonuM komyuTara sAthe joDANa, InTaraneTa, viDiyo, oDIo, pustako, vartamAnapatro, sAmayika prakAzana jANe mAnava jIvana pravAha sAme eka dhasamasatu pura ke vAvAjoDuM AvyuM che. mAtra AMkha mIcI devAthI pura osaraze nahi ke vAvAjoDuM zAMta thaze nahi. sasalAvRtine badale A AkramaNano sAmano karI puranA pravAhane yogya rIte vALIzuM to te vinAzane badale navaracanAnuM navasarjananuM ke kalyANanuM kArya karaze. A aMgenA kAryakramonI vicAraNA vakhate zrImajInI "sAhitya, saMgIta ke kalA AtmArtheja hoya' te vAta divAdAMDI samAna banI raheze kAraNake vividha kalAo ane sAhitya jIvananuM eka aMga che jIvanane ghaDavAmAM jIvanane susaMskRta banAvavAmAM tenuM ghaNuM moTuM yogadAna che mATe te kSetranI vizuddhi mAnavajIvanane UMcAI para laI jaze. - guNavaMta baravALiyA guMjana thavA deza AbAda sau hoMza dhAro, bhaNAvI gaNAvI vanitA sudhAro, thatI AryabhUmi viSe je hAni, karo dUra tene hita mAni - zrImad rAjacaMdra
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama kRpALu zrImad rAjacaMdrajIe 16 varSa ane 5 mAsanI uMmare mokSamALA lakhI che. te lakhatA 67mAM pATha upara zAhI DhoLAI jatAM te pATha pharI lakhavAno thayo. tyAre temaNe vicAra karyo ke AdhyAtmikatAmAM vadhAre upayogI thAya tevo pATha lakhavo. tenA phaLa svarUpe ApaNane A "amUlya tatva vicAra" nAma kAvya prApta thayuM che. bahu puNyakerA puMjathI zubha deha mAnavano maLyo, toya are ! bhavacakrano AMTo nahi ekke TaLyo; sukha prApta karatAM sukha TaLe che leza e lakSe laDo, kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvabharaNe kAM aho rAcI raho. (1) ati ati puNya bhegA thaI ane udayamAM AvavAthI A manuSyarUpI zubha dehanI prApti thAya che. A manuSya deha eja mokSano daravAjo che. paNa te dehamAM rahI ane kAMI AtmasAdhana karyuM nahIM, tethI bhavacakrano eka paNa phero ocho thayo nathI. sukhano bhogavaTo karatAM sukha-puNyano nAza thAya che eno kAMIka vicAra to karo ! vibhAva bhAvamAM kSaNe kSaNe AtmAnuM bhAva maraNa thaI rahyuM che chatAM emAMja kema rAcI rahyA cho ? (1) lakSmI ane adhikAra vadhatAM, zuM vadhyuM te to kaho? zuM kuTuMba ke parivArathI vadhavA paNuM, e naya graho; vadhavApaNuM saMsAranuM, naradehane hArI javo, eno vicAra nahIM ahoho! eka paLa tamane havo ! (2) lakSmI ane adhikAranI prApti thavAthI tamane zuM maLyuM ane kuTuMba ke parivAra vadhavAthI tame zuM prApta karazo ? e vAtane kema grahaNa karatA nathI. kema ke tenAthI saMsAra paribhramaNa ja vadhavAnuM che ane prApta thayela A manuSya dehane hArI javA jevuM thaze. manuSyadehathI pasAra thatI eka eka kSaNa ratnaciMtAmaNI tulya che ke jeno sAco upayoga karavAthI AMtarika samRddhi prApta thaI zake tema che. chatAM paNa teno eka paLa paNa lakSmI ane Ara kema Avato nathI ? (2)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirdoSa sukha nirdoSa AnaMda, lyo game tyAMthI bhale, e divya zaktimAna jethI jaMjIrethI nIkaLe; para vastumAM nahi mUMjhavo, enI dayA mujane rahI, e tyAgavA siddhAMta ke pazcAya duHkha te sukha nahI. (3) nirdoSa sukha ane nirdoSa AnaMda eTale ke navAkarmanuM baMdhana na thAya ane tenI prApti thAya te sukha ane AnaMda game tyAMthI prApta kaze ke jethI divya zaktivALo AtmA saMsArarUpI sAMkaLamAM jakaDAyelo che tenAthI mukta thAya. paraMtu te AtmA paravastu, parapadArthamAM rAcI rahyo che tenI mane dayA Ave che. paravastuno tyAga karavA siddhAMta rahelo che jethI samajAya che ke je vastuno bhogavaTo karyA pachI tenI pAchaLa duHkha ja raheluM the te sukha nathI. (3) huM koNa chuM? kyAMthI thayo? zuM svarUpa ke mAruM kharuM? konA saMbaMdhe vaLagaNA che? rAkhuM ke e paraharuM? enA vicAra vivekapUrvaka, zAMta bhAve jo karyA, to sarva AtmikajJAnanAM siddhAMta tatva anubhavyAM. (4) huM koNa chuM? kyAMthI Avyo chuM? mAruM sAcuM svarUpa zuM che ? A badhI bAhya vaLagaNA kyAM saMbaMdhothI grahaNa karI rAkhI che ? A badhI vaLagaNA rAkhavA jevI che ke choDavA jevI che? eno vicAra vivekapUrvaka yathA-tathyapaNe zAMta bhAvathI karavAmAM Ave to sarva AtmikajJAnanA siddhAMta tatvo anubhavamAM Ave (4) te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM ? nirdoSa naranuM kathana mAnI teha jeNe anubhavyuM ; . re! Atma taro ! Atma tAro ! zIdhra ene oLakho, sarvAtmamAM samaSTi dyo A vacanane hadaye lakho. (5) AtmajJAna prApta karavA mATe konuM vacana sAcuM mAnavuM ? jeNe potAnA AtmAno sAkSAtkAra karyo che tevA nirdoSa naranuM vacana kevaLa satya mAnavuM. he bhavya jIvo ! tame tamArA Atmane tAro tAro saMsArI baMdhanathI choDAvI ane tvarAthI tenI oLakhANa karI lyo. AtmasAkSAtkAra karo. A sthiti meLavavA mATe jagatanA badhAja jIvomAM potA samAna "AtmadaSTi" keLavo.A vacanane tamArA hRdayamAM kotarI rAkho. (5) - prA. rasikabhAI TI. zAha (sAyalA)
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNavaMta baravALiyA guMjanInA pustako sarjana : ura nirbarA (kAvyo) tapAdhirAja varSItapa (jaina darzana - 5) saMpAdana : kalApI darzana (vivecana) hadaya saMdeza (zikSaNa) prIta-guMjana (praNaya kAvyono pratinidhi saMgraha) zailezI (AlocanA ane upAsanA) vANIne jharUkhethI (vAgmitA) dAmpatya vaibhava (lagna ane dAmpatya jIvana aMgenA lekhono saMgraha) anuvAda : zAkAhAra (DaoN. madhubahena jI. baravALiyA) mAna taMtrI : kAThiyAvADI jaina (zrI kAThiyAvADa sthA. jaina samAjanuM mukha patra) jAgRti saMdeza (jaina jAgRti seMTara senTrala borDa muMbaInuM mukha patra) enalAITanamenTa (phorama opha jaina InTalekaTyuala muMbaInuM mukha patra)
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ he jIva! pratikuLatAnI paLa mAtra tane akaLAvI de che. ane AkuLa vyAkuLa karI de che, to pachI kramabaddhano bodha samajAyo che ema kema mAne che ? deha pratyenI ahaM-buddhinuM nAma ja mithyAtva che. ane tArI to ahaM sAthe mamatva buddhi paNa keTalI tIvra che ? A deha ane dehanA nimitte thayelA svajano pratye keTalo rAga che ! vItarAganAM mAraganI vAto jIbhane ToDale bhale TIMgADI hoya paNa aMtaramAM jagata pratye upekSA AvyA vinA e badhuM mAtra kriyA athavA suku jJAna kahevAya che. jAgRta thA, uttama zIlane sevato thA. ane vacanAmRtanAM vacanono vicAra kara. saMyogo ane saMyogI bhAvo uparathI lakSa haTAvI de. eka ja saMyoganAM dUra thavAnI kalpanA mAtrathI tane ATalI AkuLatA thAya che, to badhA saMyogo ane svajano eka sAthe viyogane pAmaze te divase zuM thaze? eno vicAra kara. saMsAra mAtra azAtAnuM kAraNa che. mukta banI jA. A sarva saMbaMdhothI virAma pAma. ane AtmArAdhanAne ArAdhavA lAga. saMta tArI rAha jue che. dehanAM rakhopA karavAne badale zuddha cidAnaMda dhruva tatvanI saMbhALa le. jAgRta thA. pAMca pApo ane mahApApa evI mAnyatAthI AghA hAlIne AtmArAmane zaraNe jA. bAhyamAM deva-guru-zAstra, jIvanamAM pavitratA ane zuddhatA tathA trikALImAM ahaMbuddhi, ahobhAva ane ekatva pragaTAva. anaMta sukha tArI rAha jue che. DaMOM zAMtiH zAMtiH zAMti
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaLahaLa jyoti svarUtuM, kevaLa kRpA nidhAna