________________
કાવ્યો લખાયાં છે. આજે એક રાતાબ્દી પછી પણ આ બે કાવ્યો આંતરબાહ્ય દ્રષ્ટિએ ઉત્તમ રચનાઓ તરીકે સિદ્ધ થયેલ છે. ૨૮ વર્ષની વયે સં ૧૯૫રના આસો વદ એકમને દિવસે એમણે “શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર' જેવા તત્ત્વજ્ઞાનના ગહન વિષયને સ્પર્શતું કાવ્ય લખ્યું. ર૯ વર્ષની વયે અપૂર્વ અવસર’ જેવું અનેક કાવ્યગુણોથી સભર કાવ્ય લખ્યું. આ સિવાય તેમણે અનેક કાવ્યોનું સર્જન કર્યું છે. આ કાવ્યોમાં ખાસ ગણનાપાત્ર કાવ્યો આ પ્રમાણે છે : “અમૂલ્ય તત્ત્વ વિચાર’, ‘જિનેશ્વરની વાણી', “પ્રભુ પ્રાર્થના', “ધર્મ વિષે', “સામાન્ય મનોરથ', “તૃષ્ણાની વિચિત્રતા', હે પ્રભુ! હે પ્રભુ!', “જિનવર કહે છે અને કેટલાક મુક્તકો તેમ જ હિંદી ભાષામાં લખેલાં કાવ્યોનો સમાવેશ થાય છે. એમની કેટલીક ગદ્યપંકિતઓ પણ કાવ્યસદશ ધ્વનિ અને લયથી ગુંજતી હોય છે.
અપૂર્વ અવસર : આ એક ભાવવાહી સુંદર ગેય કાવ્ય છે. એકવીસ ગાથામાં રુમઝુમ કરતું ઝરણું વહેતું હોય એવી ગતિશીલ ભાવવાહિતાપૂર્વક એની પ્રત્યેક પંકિતઓનું આયોજન થયું છે. કોઈ પણ પંકિતમાં લયભંગ થતો નથી અને કોઈ પણ પંકિત આયાસપૂર્વક લખાઈ હોય એવું જણાતું નથી. એમના પદ્યમાં આવી વિશિષ્ટતા છે.
કાવ્યના આરંભમાં એવી બે પંકિતઓ તેઓ મૂકે છે કે આરંભથી તે અંત સુધી આ કાવ્યનો અર્થવિસ્તાર સાંઘત આસ્વાદ્ય બને છે. આ પંકિતઓ છે :
અપૂર્વ અવસર એવો ક્યારે આવશે? ક્યારે થઈશું બાહ્યાંતર નિગ્રંથ જો?
આત્મસ્થિતિને - નિજ સ્વરૂપને પામવા માટે બાહ્યાંતર નિગ્રંથ થવાની અહીં શ્રીમદ્ વાત કરે છે અને ત્યાર પછીની પંકિતઓમાં નિરંજન ચૈતન્ય મૂર્તિ સહજપદરૂપ પ્રાપ્ત કરવા માટેનો માર્ગ પ્રબોધ્યો છે. આ કાવ્યમાં જે સ્વરૂપનું વર્ણન છે તેને વાણી વ્યક્ત કરી શકે નહીં અને એથી એનું વર્ણન પર્યાપ્ત બની શકે નહિ કારણ કે આ જ્ઞાન માત્ર અનુભવને આધારે જ પ્રાપ્ત થઈ શકે એવી વાત નીચેની પંકિતમાં તેમણે કરી છે.
