________________
| ૨૧
તા
ચંચળ ચિત એજ સર્વ વિષમ દખન મળયે છે
વેલિંગ્ટનના સંમેલનમાં તો ઘણા મિત્રોએ ખ્રિસ્તી ધર્મ સ્વીકારી લેવા પણ કહ્યું એટલેજ આ પ્રસંગ પછી ગાંધીજીનું હદયમંથન વ્યાપક કક્ષાએ પહોંચ્યું.
જો કે ગાંધીજી ખ્રિસ્તી ધર્મ સ્વીકારવા તૈયાર ન હતા પરંતુ હિંદુ ધર્મની ત્રુટિઓ તેની સમક્ષ તરવરવા લાગી. છેવટે પોતાની મુંઝવણ પત્ર દ્વારા ગાંધીજીએ શ્રીમજી પાસે મૂકી. આમાનાં ત્રણ પત્રો ઉપલબ્ધ છે, જેમાં શ્રીમદ્ આ વિષયમાં વિશદ ચર્ચા કરી અને માર્ગદર્શન આપ્યું. તે અંગે ગાંધીજી લખે છે કે, “હિંદુ ધર્મમાં મને શંકા પેદા થઈ તે સમયે તેના નિવારણમાં મદદ કરનાર રાયચંદભાઈ હતા”.
માંકડ મારવા તે હિંસા છે એ વાત ગાંધીજી આ રીતે સમજતા કે, માંકડ ઉત્પન્ન થાય તેવી અસ્વચ્છતા રાખવી તે પણ હિંસા છે. પંચશીલની વાત જીવનમાં ઉતારી, જૈન ધર્મના સૂત્રાત્મક સિદ્ધાંતો ગાંધીજીએ આચરણમાં મૂક્યા હતા.
જૈનમુનિ કવિવર્ય પૂ. નાનચંદજી મહારાજે ગાંધીજીમાં રહેલી અહિંસા, સત્યનિષ્ઠા અને શ્રદ્ધા ભક્તિની સાચી ઓળખ કરી લીધી હતી. તેથી તો જગતને બોધ દેવાને અવનિમાં ગાંધીજી આવ્યા”. જેવા અનુપમ કાવ્ય વડે ગાંધીજીની સત્ય અહિંસાની વાતની પૂજ્ય મહારાજ સાહેબે અંજલિ આપી છે. તેમના શિષ્ય મુનિશ્રી સંતબાલે ગુરુપ્રેરણા અને આંતરચેતના દ્વારા ગાંધી વિચારનો મહિમા કરતો સ્વરચિત “આચારાંગસૂત્ર વિવરણ” ગ્રંથ ગાંધીજીને સમર્પિત કરતાં લખ્યું છે કે,
જેની પ્રવૃત્તિ માત્ર અનેકાંત છે, જે પ્રવૃત્તિવીર છતાં નિવૃત્તિધીર છે. જે એકદેશીય છતાં સકલદેશીય છે. જે અનાસક્ત અને ત્યાગના અવિરોધ સહારાની જીવંત પ્રતિમા છે.
ભગવાન મહાવીરની અનેકાંત દષ્ટિ અને સક્રિય અહિંસાની વાત ગાંધીજીએ કેટલી બધી આત્મસાત કરી લીધી હોવાનું મુનિશ્રીએ પીછાની લીધુ હશે તેની કંઈક ઝાંખી અર્પણ કર્યાનું લખાણોમાંથી પણ મળે છે.