Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 % paryuSaNa parva vizeSAMka jaina sAhityagaurava graMtho r MC & Old varSa-pa7 : aMka-8-9 ogasTa-sapTembara 2010aa pAnA 36 kImata rU. 25 ) | zrI gurugautama yukta sarasvatI devI pirAtiM thouii[BIE thI pANoNunkAma para makhAsakhelanahaMsikA vijayI cAgatizatadevatA / / I llul u ll/LIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ : Rche. prabuddha jIvana ogasTa- sapTembara 2017 : : : : : : : : : che : . * je che : Ayamana pUchaDyo. mahAvIre spaSTa bhASAmAM javAba jina-vacana ApatAM kahyuM ke tArAthI e mAchalIo eka vakhata eka mANasa bhagavAna buddha khavAya nahIM, pelo mANase pUchyuM kema na AtmAne jIto pAse Avyo ane prazna pUchayo ke, 'A khavAya? meM tau mAchalIo mArI nathI, to pabiMdiyANi kohaM mANaM mAyaM taheba lobhaM c| kinArA paranI mAchalIo ApameLe marI pachI mAchalI khAvAmAM vAMdho kaI rIte hoI dujjayaM beva appANaM savvamappe jie jiyaM / / gaI che. meM mArI nathI-hiMsA karI nathI. zake ?' bhagavAna mahAvIre kahyuM ke eka |pAMca indriya tathA krodha, mAna, mAyA ane mArAthI e khavAya ?' bhagavAna buddha javAba vakhata tuM A mAchalI khAze ane teno svAda lobhane jItavAM kaThina che. AtmAne jItavo Apyo ke teM mAchalI mArI nathI. teM hiMsA tane gamI jaze, to pachI mAchalI mArIne tithI paNa vadhu kaThina che; paraMtu AtmAne karI nathI, eTale e ApameLe marI gayelI khAvAnuM mana thaze, eTale atyAre bhale teM jItavAthI sarva jItI levAya che, mAchalI khAvAmAM vAMdho nathI.' thoDA samaya mAchalI mArI nathI - hiMsA karI nathI, paNa it is difficult to conquer the five pachI mahAvIra svAmI vihAra karatAM karatAM atyAre tArAthI mAchalI khavAya nahIM." senses as well as anger, pride, delusion and greed. It is even A jagyAe AvI pahoMcyA, tyAre e ja keTalI sUkSma dRSTi! ane spaSTa mArgadarzana ! more difficult to conquer the self. mANase bhagavAna mahAvIrane e ja prazna saujanya : 'kaccha racanA" Those who have conquered the self have conquered everything. (DaoN. ramaNalAla cI. zAha vagaMdhita bina vana'mAMthI) | sarjana-sUci kartA (1) paryuSaNa parva vizeSAMka DaoN. dhanavaMta zAha "prabhudra Avana'nI sitonI (2) bhagavatI sUtra DaoN. pravINa sI. zAha 1, zrI muMbaI jena yuvaka saMdha patriko 1929 thI 1932 |(3) AcArAMga sUtra DaoN. pUrNimA esa. mahetA | 2, prabuddha jenuM (4) karma graMtha prA. dhirendra Ara. mahetA 1932 thI 1933 I(5) 'jIva-vicAra prakaraNa ' graMtha ane briTiza sarakAre sArma na jhUkavuM DArvinano utkrAMtivAda : eka adhyayana mAvajI ke. sAvalA eTale navA nAme () umAsvAtijI kutaH prazamarati prakaraNa vijayAbena sI. zAha 25 3. tarUFA jena (9) jaina sAhitya gaurava graMtha' 1934 thI 1937 prApta zodha nibaMdhonI yAdI 4, puna: prabuddha jainanA nAmathI prakAzana (8) zrI dazavaikAlika sUtra 1939-1953 DaoN. razmibhAI jeThAlAla jhaverI 5. prabuddha jaina navA zIrSaka banyuM 'prabuddha jIvana ' (9) jaina dharma, bhAratIya darzanano ane svadezapremano 153 thI | gaurava-graMtha 'jena philaoNsophI' DaoN. kumArapALa desAI zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA mukhapatranI 1929 (10) upamiti bhavaprapaMca kathA sumanabena pravINacaMdra zAha thI, eTale 81 varSathI avirata sa62, pahelA (11) varAMgacarita priteza vinodabhAI zAha sAptAhika, pachI amAsika ane tyArabAda (12) "yoga biMdu'. razmi bhedA mAsika (13) prabuddha rauhioya Do. rUpA cAvaDA 2010mAM 'prabuddha jIvana'no pa7mAM varSamAM praveza (14) zrI zAlIbhadra caritram hiMmatalAla koThArI prabuddha pAmatakone prApta (5) abhidhAna ciMtAmaNi nAma mAlA prA. hiteza jAnI (16) prAraMbha zrI zrAdhdha pratikramaNa sUtra DaoN. kavina zAha pUrva taMtrI matadArazayo (17) gatama-puchA DaoN. dhanavaMtIbena navInacaMdra modI jamanAdAsa amaracaMda gAMdhI (18) tasvArtha sUtra IlAbena zAha caMdrakAMta sutariyA (18) khajAno kadI pUro nahi thAya jo. anu. puSpAbahena parIkha ratilAla sI. koThArI (19) paMthe paMthe pAtheya...navakAra maMtramAM AsthA maNilAla mokamacaMda zAha ' ane Atmazaktino anubhava sudhAbahena esa. zAha | upa jaTubhAI mahetA paramANaMda kuMvarajI kApaDiyA | mukhapRSTa sajanya: cImanalAla cakubhAI zAha pU. munizrI kulacaMdra vijayajI saMpAdita 'sacitra sarasvatI prAsAda' graMtha prakAzana saMvata 2055 DaoN. ramaNalAla cI. zAha : : : : R : RESE - ra 2 ke hAla ja % 24 che
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Regd. With Registrar of Newspaper for India No.RNI 6067/57 varSa 'prabuddha jIvana': 57 0 aMka: 8-9 0 oNgasTa-sapTembara 20100 vikrama saMvata 2066 0 vIra saMvata 2537 zrAvaNa vada-tithi-50) 0 0 0 zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha patrikA 0 0 0 (1929 thI prAraMbha, 81mA varSamAM praveza) praG[QUO6 00 vArSika lavAjama rU.125/-0 0 0 0 chUTaka nakala rUA. 25-00 mAnada taMtrI : DaoN. dhanavaMta zAha paryuSaNa parva vizeSAMka paryuSaNa parvanA ATha-dasa divasa dharma mahotsavanA divaso che. A varSe paryuSaNa parva 4 sapTembarathI zarU thAya che, eTale dara A karmakSaya karavAnA divaso che. prAyazcitta ane pazcAtApanI paLonA mahinAnI paMdaramI tArIkhe niyamita prakAzita thatuM 'prabuddha jIvana" darzana karI, kSamA ApI kSamA mAgavAnA A dhanya divaso che. AtmA jo 15mI ogasTe paryuSaNa viSezaka tarIke prakAzita karIe to para ArUDha thaI gayelA rAga, dveSa, kAma, lobha, moha vagere ghaNuM vaheluM thAya, ane tA. 15 sapTembaranA A vizeSAMka pragaTa pApasthAnakone jJAna, tapa ane bhaktithI e badhAMne nIce UtArI karIe to ghaNuM moDuM thAya, tema ja cAra sapTembarathI agiyAra ane haLavekathI emane vidAya karavAnA A divaso che. jema jema A sapTembara sudhI paryuSaNanA divaso hoI, tA. 15 sapTembarano aMka azuddha AvaraNo dUra thatAM prakAzita karavo zakya na | A saMyukta aMkanA saujanyadAtA jaze tema tema Atamajyoti bane. eTale madhyama mArga prakAzita thaze, e anubhUti pasaMda karI tA. 30 ogasTa, zabdAtita che. je mahAna | (pAlanapuravALA) AgasTa-sapTembaranA AtmAne A anubhati thAya sapTembara : zrI zrImatI kalpA hasamukha DI. zAha parivAra saMya kta aMka prakAzita karavo. che e jIvanamukta banI jAya smRti-zraddhAjaliH dIpacaMdakezarImala zAhanI 16mI puNyatithi para e badhI rIte ucita lAgyuM. che. saMsAramAM rahIne paNa prasaMganA vAjAM prasaMge vAge asaMsArI banI jIvI jAya che, sAkSIbhAva svarUpe.A bhavya AtmA to ja e nAda karNapriya ane manabhAvana lAge. citta prasanna thAya. mokSanA yAtri banI jAya che. A nirNaya pachI mAnasika saMgharSa zarU thayo. A vizeSAMkamAM zuM A zikhare pahoMcavA mATe jJAnatapa e eka umadA tapa che. jJAna pIrasavuM? paryuSaNa parva, tIrthakara bhagavAno, tapa, dhArmika kriyAo e mAtra pustaka nathI, jJAna e deva che, e jJAnadevatA che. enuM vagere vize to ghaNuM ja lakhAI gayuM che. pUjana AMkhothI, manathI ane dhyAnathI ja thAya. eTale paryuSaNanA jaina sAhitya sAgara jevuM vizALa ane gahana che. bhagavAna A pavitra divasoe ame ApanI pAse jaina sAhityanA sAgarasamA mahAvIra pahelAM ane pachI jaina sAhityanuM sarjana thatuM ja rahyuM che. jJAna bhaMDAramAMthI thoDuM Acamana laIne upasthita thaI rahyA chIe. jyAre lipi ane lekhana kaLA na hatI tyAre A sAhitya guru bhagavaMto prati mAse ApanA karakamaLamAM thoDuM bhAre, thoDuM haLavuM "prabuddha dvArA zruta paraMparAthI jaLavAyuM ane pachI A Agama sAhitya lekhana jIvana" Apane arpaNa karatA hatA evo A saMyukta aMka nathI, sAmagrI para lipi baddha thayuM. A vize vizeSa vigato A aMkamAM paNa thoDo bhAre bhAre che. paraMtu A tapanA divasomAM to AtmAne anyatra che eTale ahIM punarAvartana nathI karato. bharyuM bharyuM kare evuM bhavya bhavya ja darzAvAya ne! - I.sa.nA bAramA zatakamAM zarU thayelA prAcIna gujarAtI jaina * zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha, 33 mahamadI minAra, 14mI khetavADI, e.bI.sI. TrAnsapaoNrTanI bAjumAM, muMbaI-400004. TeliphonaH 23820296 * Website : www.mumbai_jainyuvaksangh.com * email: shrimjys@gmail.com Web Editor: Hitesh Mayani-9820347990
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 sAhityano pravAha 1450 thI 1600 sudhInA doDhaso varSanA zrI mahAvIra jaina vidyAlaya dvArA rUpamANaka bhazAlI TrasTanA gALAmAM vadhAre puSTa ane vegavALo banyo, tyAra pachI te Aja saujanyathI A varSanA jAnyuArInA aMtamAM ratalAmamAM tridivasIya sudhI prati varSe jaina sAhityanuM sarjana thatuM ja rahyuM che. kahevAya che ke vIsamA jaina sAhitya samArohanuM Ayojana karAyuM. A samArohano bhAratanA jainonA jJAna bhaMDAromAM haju vIsa lAkha hastaprato viSaya hatoH "jaina sAhitya gaurava graMtha'. lagabhaga 150 jaina-jainetara saMzodhakonI rAha jotI potAno zabda dhabakAra karI rahI che. evuM vidvAno A samArohamAM padhAryA. 110 jeTalAM jaina graMtho upara manAya che ke vizvamAM kyAMya ne kyAMya alaga alaga bhASAmAM pratidina zodhanibaMdho prApta thayA ane sarve vidvAnoe potAnI samaya eka eka jaina graMthanuM sarjana thaI rahyuM che. jaina sAhitya eTaluM maryAdAmAM rahIne e zodhanibaMdhonuM alpa alpa vAMcana paNa karyuM. sadbhAgI che ke A dizAmAM A sAhityanI ciMtA ane khevanA eka jJAna mahotsavanuM vAtAvaraNa racAI gayuM, ane jaina sAhitya karanAra pU. muni bhagavaMto, prakAMDa paMDito, jijJAsuo ane mATe A eka aitihAsika ghaTanA banI rahI. A sarve zodhanibaMdho dhanapatio Aje paNa eTalA ja sakriya che, e nimitte ghaNI rUpamANaka bhaMsAlI TrasTanA vIratattva prakAzana maMDaLa zivapurI dvArA saMsthAo kAryarata che ane pragatine paMthe che. A saMsthAo vize 'jaina graMtha nidhi' zIrSakathI prakAzita thaze ane enuM saMpAdana kArya eka dIrgha graMtha lakhI zakAya. jainonA caturvidha saMghe jJAnane tIrthakara jaina dharmanA paMDita ela. DI. InsTiTyUTa amadAvAdanA niyAmaka DaoN. jeTaluM ja mahattva ApI enI pUjA karI che. paDhamaM nIchuM to tyAM jitendra zAha karaze. pahelAM jJAna, pachI ja dayArUpa dharma ane anuSThAno. A badhAM zodhanibaMdho amArI pAse taiyAra hatA ja. badhAM eTale amane paNa evo vicAra Avyo ke "prabuddha jIvana' dvArA zodhanibaMdho uttama ane saMzodhanAtmaka. A nibaMdhonI vigate yAdI ame paNa yatkiMcita jJAnabhAva zAsanane ane vAcakane samarpIe. A aMkamAM anyatra ApI che, jethI jijJAsuo e mahAnubhAvono jaina sAhitya be vibhAgamAM vibhAjita thayela che. ati prAcIna saMparka karI zake. A nibaMdhamAMthI 'prabuddha jIvana'nA vizeSAMka mATe Agama eTale tIrthakara vANI je zrutaparaMparA pachI lipi baddha thayA, thoDAM nibaMdho pasaMda karavAnuM kAma A lakhanAra mATe khUba ja saMgharSamaya ane tyAra pachInuM Agametara sAhitya, A Agametara sAhityanuM banyuM. jyAM badhuM ja pasaMda hoya tyAM kyuM pasaMda karavuM? uparAMta sarjana karyuM jaina muni bhagavaMto, prakAMDa paMDito ane zrAvaka- 'prabuddha jIvana'nA vAMcakone manasamakSa rAkhI, pRSTanI maryAdA zrAvikAoe. A sAhityamAM vividha viSayo che to e sAhitya svIkArIne A nibaMdhonI dIrghatAnuM saMpAdana karavuM paDe. kAraNa ke vividha svarUpamAM paNa che. dA. ta. kathA, rAsa, prabaMdha, nATaka, ahIM to mAtra graMtha paricayano ja abhigama rAkhyo che. eTale viSaya vyAkaraNa, kAvyazAstra, nyAya, tattvajJAna vagere. A sAhitya mAtra ane sAhitya svarUponI dRSTie thoDAM nibaMdho vicAryA, paraMtu je vairAgyanuM sAhitya nathI, vividha rasothI e chalakAtuM sAhitya che. nibaMdhone sthAna na apAyuM e mATe pArAvAra duHkha ane manomaMthana jaina sAhitya rAjyAzrita na hatuM, tyAre ane Aje paNa e sarjanamAM paNa anubhavyuM. eTale je anya uttama nibaMdho samAvI nathI zakAyA saMghano sAtha ane saMghano A sarjana prati ahobhAva, khevanAbhAva enuM kAraNa pUcha maryAdA che eno svIkAra karI e anya vidvAna ane dhanyabhAva rahyo che. jaina zAsana ane jaina sAhitya ATaluM mahAnubhAvonI huM kSamA mAguM chuM. sAthosAtha e nirNaya paNa pragaTa badhuM sadbhAgI che. karuM chuM ke zakya haze tyAre e nibaMdho enI dIrghatAnuM saMpAdana | 'prabuddha jIvana'nA vAcako jaina che, ane bauddhika jainetaro paNa che. karIne 'prabuddha jIvana'nA have pachInA aMkomAM prakAzita karIzuM, A jaina jijJAsu vAcakone ane jainetara boddhikone jaina sAhityano, jethI 'prabuddha jIvana'nA jaina-jainetara jijJAsu vAMcakone jaina enA UMDANano, enA tattvajJAnano thoDo paricaya thAya evuM sAhitya sAhityanI vizALatAno ane gahanatAno paricaya thato rahe. A aMkamAM ApavAnA bhAva amArAmAM jAgRta thayA. ahIM prastuta thayelA zodhanibaMdhonI dIrghatAnuM saMpAdana karatI AkAza jevA vizALa ane samudra jeTalA gahana sAhityamAMthI vakhate paNa manamAM vyathA to anubhavI che. pratyeka nibaMdha mULa dazathI motI jevAM thoDAM biMdu zodhavAnuM kAma kaThina to hatuM ja. samaya paMdara pAnAnA che, e pUrepUrA akSaramAM pragaTa karIe to bahu thoDAM paNa thoDo hato.paNa amArI TIme nirNayane kAryamAM pariNata karavAnI ja nibaMdhone samAvI zakAya, ane vaividhyano cheda UDI jAya. uparAMta pratijJA ja laI lIdhI. amArA pU. puSpAbena parIkha, komyuTara 'prabuddha jIvanano vadhu vAcakavarga paMDitavarga ke ekeDemika varga nahi mudraNanA zrI javAharabhAI zukla ane amArA sarvenI vacce doDAdoDa ja, eTale e jijJAsu vargane manasamakSa rAkhI, emanI rasa ane karanAra kaDI jevo amAro azoka, badhAM kAryarata thayA. sau prathama grAhyazaktine lakSamAM rAkhIne A dIrgha nibaMdhonI dIrghatAnuM saMpAdana A tripuTI pratye mAro AnaMda ane saMtoSa bhAva pragaTa karuM chuM. karatA khUba mathAmaNa anubhavI che ja. anubhava che ke potAnA lekhano * 1 varSanuM lavAjama rU. 125/-(U.S. $ 15) * 3 varSanuM lavAjama rUA. 350/-(U.S. $ 40) * 5 varSanuM lavAjama rUA. 550/-(U.S. $ 65) - 10 varSanuM lavAjama rUA. 1000/-(U.S. $120) kanyA kariyAvara AjIvana lavAjama rUA. 2000/-(U.S. $ 150)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010. prabuddha jIvana eka zabda paNa kapAya to lekhaka potAnI nasa kapAyAnuM duHkha anubhave aMtaramAM rAkhyo che, eTale vAcakanI e apekSA pUrNa na thaI hoya che. mAre anicchAe paNa A kArya karavuM paDyuM che. A sarva vidvAna evuM lAge to e vAcaka amane kSamA kare. lekhakonI huM kSamA cAhuM chuM. ahIM mAtra graMtha paricaya che. enA A aMkanuM vAMcana buddhiraMjana, manaraMjana, cittaraMjana ane mukhya bhAvanuM Acamana che. phUla nathI phUlanI sugaMdha che. cittavikAsanuM ja mAtra vAMcana nathI, paraMtu AgamathI arvAcIna A lekho vAMcyA pachI je koI vAcakane emAM kSati jaNAya athavA sudhInI A laghu zabdayAtrA vAcakane Atmika ane AdhyAtmika zAstradoSa dekhAya to e sarva vidvarjanane amArI vinaMtI che ke patra lakhIne vikAsanA zikhara tarapha dRSTi karAvaze evI zraddhA che. amane tarata ja jaNAve, je ame pachInA aMkamAM pragaTa karIzuM. jethI zAstra sarva vAcaka mahAnubhAvone paryuSaNa parva mATe zubha prArthanA. azuddhi ke koI asatya AgaLa vadhatAM aTake. jJAna e devatA che. ane e A pavitra divasomAM karmakSayanA utsavo Apa ujavo evI UrjA zuddha svarUpe ja dRzyamAna hovA joIe. Apa sarvene prApta thAya evI zAsana devane prArthanA. A sarva lekhonI prApti mATe punaH zrI mahAvIra jaina vidyAlaya vitelA varSa daramiyAna amArI lekhana kSetre je kAMI bhUla thaI ane rUpa-mANaka bhazAlI TrasTano ame AbhAra mAnIe chIe. hoya, pragaTa thayela sAhityathI ApanuM kyAMya mana dubhAyuM hoya to 'prabuddha jIvana'nA niyamita vAcako pAse A saMyukta aMka eka ame aMtaHkaraNa pUrvaka ApanI kSamA mAgIe chIe.. viziSTatA laIne Ave che eTale pUrvanAM badhAM aMkonI jema managamatuM khAmemi sava jIve, savva jIvA khamaMtu me, mitti me sava bhUesu, ke jhaTapaTa mANI zakAya evuM vAMcana A mahAnubhAvone nahi maLe, vere majhuM na keNaI. uparAMta niyamita pragaTa thatA vibhAgo paNa ahIM dRzyamAna nahi micchAmi dukkaDam. thAya, kAraNa e ja ke e vibhAgo pachI to AvavAnA ja che. paraMtu TdhanavaMta zAha e sthAne ahIM vadhu graMthono paricaya-lAbha ApI zakAya, e bhAva drdtshah@hotmail.com khajAno kadI pUro nahi thAya jo.. I anuvAdaka: puSpA parIkha je roke che te saDe che, je choDe che te pAme che. khAbocIyAmAM pANI to nadIone khoTa jatI haze! vAdaLa kaMI nadIo para eTalI varSA nathI sUkAI jAya, ghaTI jAya ane duSita thAya paraMtu vahetA jharaNAmAM haMmezA karatA ke jethI nadI dvArA apAyela anudAnano badalo vALI zake. A khoTane gatizIlatAnI sAthe sAthe svacchatA paNa rahe che. nathI e sUkAtuM ke nathI e himAlaya parano barapha pUrI kare che ane zAnadAra nadIone khoTamAM nathI saDatuM. eno srota kadi pUrNa thato nathI. je gatizIlatAno niyama toDe che, rahevA deto. barapha pIgaLyA kare che ane nadIonA peTa bharAtA rahe che. to saMcaya kare che tene alpa prApta thAya che, akSaya anudAnanI pAtratAthI te pIgaLato himAlaya bAMDo thaI jato haze ? nA e paNa nathI thatuM, AsamAnanA vaMcita rahI jAya che. khajAnAmAM eTalo barapha bharelo che ke nadIone ApeluM anudAna paNa e dharatI potAnuM jIvanatattva vanaspatione niraMtara Ape che. A krama pUrNa karI zake. himAlayanA hima zikharo hajAro varSo pUrve jevA hatA tethI anAdikALathI cAlI Ave che. sarve prANI dharatImAMthI ja potAno AhAra jarAye ochA nathI thayA. prApta kare che. dharatIno bhaMDAra kadI khAlI thato nathI. vanaspatinA sUkA je ApyuM te kyAre pAchuM Avaze teno hisAba mAMDavAnI jarUra nathI. pAMdaDA ane prANIono maLa, gobara enI zaktine kadI ghaTavA nathI detA. ApavAvALAno khajAno kadI khUTato nathI e ukti para vizvAsa rAkhavo prakRti e prANIonA dAnanA badalAmAM emane aDhaLaka vaibhava ApatI ja jarUrI che. kAle nahIM to parame eka hAthe apAyela anudAna bIjA hAthamAM rahI che. sarvenA peTa bharavAvALI dharatIe kadI potAnuM peTa khAlI hovAnI AvI ja jAya che. pAnakharamAM pAMdaDAo jamIna para paDatA rahe che jethI phariyAda nathI karI. bhUmine khorAka maLato rahe che ane enI phaLadrupatAmAM ghaTADo thato nathI. vanaspatio potAnI hariyALI ane jIvavAnI zakti niraMtara prANIone pILA parNo kharyA nathI ke navI kUMpaLo phUTavA mAMDe che ane vRkSa pahelAM karatAM pradAna kare che. ema lAge ke eno bhaMDAra Aje nahIM to kAle jarUra khAlI paNa adhika hariyALuM banI jAya che. phaLono silasilo paNa Aja pramANe thaze, paraMtu vRkSonA mULIyAM eTalA majabUta hoya che ane dharatInA UMDANa cAlyo Ave che. toDavAvALA phaLa toDavAmAM kasara nathI karatA paraMtu temAM sudhI ghUsI jaIne vanaspatinI saMpatti yathAvat jIvaMta rAkhI zake che. vRkSa kaMI gumAvatuM nathI. varSamAM be vAra vRkSa para phaLa bese che ane koI khoTa samudra vAdaLo Ape che. vAdaLonI mAMgaNI kadI pUrI nathI thatI chatAM paDatI nathI. una ApanAra gheTAMonuM paNa evuM ja che. bALakonA garama sRSTinI zarUAtathI Aja sudhI cAlI AvatI A yAcanAne kadI InkAra kapaDAM banAvavA ke sveTara banAvavA gheTAMo una ApyA ja kare che ane navuM sAMbhaLavo paDyo nathI. nadIoe samudranA AMgaNe pahoMcI teno bhaMDAra una ugyA kare che. pUrI umara e ApyA ja kare che paNa kadi una vagaranuM gheTuM bharavAnA sogaMda lIdhA ane Aja sudhI nibhAve che. samudra Aja sudhI najare nathI paDatuM. * * * ('tIrthakaranA saMkalano'mAMthI) yathAvat che. vAdaLAMoe je ApyuM che ke Ape che te nadIo bharapAI kare che. phona : 022-238736 1 1
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 bhagavatI sUtro || DaoN. pravINa sI. zAha lekhaka jaina dharmanA UMDA abhyAsI, vaktA ane jaina dharma viSayaka graMthonA kartA che. varSo sudhI amerikAmAM vasavATa karI vartamAnamAM amadAvAdamAM sthAyI thaI vizvabharamAM jaina jJAna sAhityano pracAra karI rahyAM che. hiMdu darzananA veda-vedAMta-upaniSada-purANa vagere zAstromAM bhakayA nitya prabaLe zrutamahamakhila sarva lokeka sAram pAraMgata brAhmaNa paMDitoe jyAre jainadarzananuM zaraNuM svIkArI Agama sUtro zrI arihaMta (bhAvatIrthakara) devanA mukhamAMthI artha dvAdazAMgInA zruta sAgaramAM DokIyuM karIne aneka amUlya zAstra rupe prakaTa thayelA che ne te vizAla jaina pravacanonI sUtra rupe racanA padArthonA motI joyA tyAre atyaMta prabhAvita thaI gayA. bhale karanArA bIjabuddhi vagere lablinidhAna zrI gaNadharo che tathA aneka pachI IndrabhUti gotama Adi dhuraMdharo hoya ke navAMgI TIkAkAra arthothI te jaina pravacano bharelA hovAthI citra (Azcarya abhayadevasUri, bhadrabAhu, haribhadrasUri jevA vidvAna maharSio hoya. upajAvanArA) kahevAya che. temaja mahAbuddhi vinayAdi saguNI haribhadrasUrie to lakhyuM munivaro ja A zrI AgamajJAna viziSTa pradipta ajavALA pAtharanAra bodhAgAdya supada padavI nIrapurA bhIrAma dIpaka samAna che, tathA te jaina pravacanone bhaNIne ke sAMbhaLIne jIvA hiMsA virala lahari saMgamAgAha deha jANanArA bhavya jIvo aNuvrata mahAvratAdinI sAtvika ArAdhanA cUlA vela gurugamamaNI saMkula dUra pAra rupa phalane pAme che eTale teo niyANAMno tyAga karIne vidhipUrvaka sAraMvirAgama jalanidhi sAdara sAdhu seve. nirdoSa mokSamArgane ArAdhIne siddhipadane pAme che kAraNa ke Aje AvA amUlya pArasamaNI jevA eka graMthano paricaya sarvalokanA sArarupa che. ApavAnuM mane saubhAgya prApta thayuM che te che bhagavatI sUtra eTale jaina Agama sAhitya para niryukti, bhASya, cUrNa, TIkA, vivaraNa, vivAha pati nAmano pAMcamo Agama graMtha. vRtti, dIpikA, avacUrI, avacUrNi, vivecana, vyAkhyA, chAyA, Agamano paricaya: akSarArtha, paMjikA, TabbA, bhASATIkA, vacanikA, jevuM ghaNuM sAhitya jigaMdA terA Agama che avikArA paNa lakhAyeluM che. kamanasIbe temAMthI ghaNuM ja ochuM sAhitya bacyuM Ama jainadharmanI jaDa hoya to te Agama che. enA ja AdhAre che. Ama chatAM ghaNuM sAhitya bhaMDAromAM sacavAyeluM che. je dhIre dhIre jainadharmanI ImArata Aja varSonA varSo pachI paNa aneka jhaMjhAvAto vidvAnonI najare AvatAM prakAzita thatuM jAya che. vacce ya meruparvatanI jema aDolapaNe paDI rahI che. ene jainadharmanA paMcAgIno paricaya: prANarupa gaNavAmAM paNa kazI ja harakata nathI. eTale ke jenAthI (1) sUtra : gaNadhara bhagavatta, pratyeka buddha mahApuruSa, coda vastutatvano spaSTapaNe bodha thAya tene Agama kahevAmAM Ave che. pUrvadhara bhagavanta ane dazapUrvadhara bhagavanta dvArA racavAmAM Avela zrI arihaMta prarupita ane gaNadharaguMphita Agamo dvArA lokAloka graMthane sUtra tarIke mAnavAmAM AvelA che. svarUpane hAthamAM rahelA AmaLAnI jema jANI zakAya che. (2) niryukti : vyAkhyAtmaka sAhityamAM niryuktinuM sthAna jema brAhmaNo vedane, boddho tripiTakane, khristio bAIbalane, mahattvanuM che. arthone koI eka nakkI sUtramAM bAMdhyA hoya tene muslimo kurAne zarIphane ane pArasIo khurde avestAne parama pavitra niryukti (arthayukta sUtro) kahe che. niryukti AryAchaMdamAM eTale graMtha gaNavApUrvaka pramANabhUta mAne che tevI ja rIte jaina mATe prAkRta gAthAomAM lakhAyelA saMkSipta vivecana che. tenA viSayaAgamagraMtho parama mAnya che. Ane pravacana, zruta-sUtra tathA siddhAMta vastumAM aneka kathAnako, udAharaNo ane dRSTAMtono saMkSepamAM Adi zabdathI paNa oLakhavAmAM Ave che. upayoga thayelo che. 45 AgamomAM-11 aMga, 12 upAMga, 10 pannA, 6 (3) bhASya sAhitya : bhASyasAhitya paNa niryuktinI jema ja saMkSipta chedasUtro, 4 mULasUtra tathA naMdIsUtra ane anuyogadvAra sUtra. A gAthAomAM lakhAyeluM sAhitya che. bhASyonI bhASA niyuktinI jema ja rIte gaNavAmAM Ave che. ardhamAgadhI che. aneka jagyAe mAgadhI ane zorasenIno prayoga thayelo maharSi bAlacaMdramuni snAtasyAnI thoyamAM zrutajJAnanI stuti che. temAM mukhya AryA chaMda che. bhASyono samaya sAmAnya rIte I. sa. nI karatA lakhe cheH 4thI 5mI zatAbdI manAya che. ahaMdavatra prastuta gaNadhara racitaM dvAdazAMga vizAlam (4) cUrNisAhitya : Agama para lakhAyela vyAkhyAsAhityamAM citra badvarNayukta munigaNa RSabheru dhArita buddhi madabhiH cUrNinuM sthAna agatyanuM che. tenI racanA gadyamAM che. tenI bhASA mokSAgradvAra bhUta vatacaraNa phala zeya bhAva pradipa
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana saMskRta mizrita prAkRta che. cUrNimAM laukika ane dhArmika kathAo abhayadevasUrie A sUtranuM bIjuM nAma viAhupaLattinI aneka che. temAM prAkRta bhASAmAM zabdonI utpatti ApI che. tathA vyAkhyA karI che. saMskRta ane prAkRta padyo paNa che. (1) vivAda+prajJapti=vivAdaprajJapti-AmAM vividha athavA (5) TIkA sAhitya : Agamo para vistRta TIkAo lakhAI che. viziSTa arthapravAhonuM prajJApana che tethI vivAdaprajJapti kahevAya AgamasiddhAMtane samajavA mATe A sAhitya agatyanuM che. TIkA che. sAhitya moTe bhAge saMskRtamAM lakhAyeluM che. temAMno kathAbhAga (1) vi+vyAdha+prajJaptikavivyAdhaprajJapti-AmAM bAdhArahita prAkRtamAM che. AgamanI valabhI vAcanA pahelAM TIkA sAhitya arthAt pramANathI abAdhita arthanuM nirupaNa che tethI vivyAdhaprajJapti lakhavAmAM AveluM. kahevAya che. mULasUtranI jemaja tenI niryukti-TIkA-cUrNi ane bhASya e prastuta AgamanuM nAma bhagavatI che. bhagavatI e vyAkhyAprajJaptinuM cAreya prAmANika che ane tethI tenI mAnyatAmAM koIpaNa jAtano vizeSaNa hatuM. potAnI viziSTatAne lIdhe maLeluM A vizeSaNa vivAda Ubho karavo joIe nahi. A pAMceya maLIne paMcAgI sAhitya AgaLa jatA tenuM nAma banI gayuM je vadhu pracalita banyuM. vaLI bane che. ema paNa kahevAya che ke bhagavatI e nAma sUtranI pUjyatAne mULasUtranA yathArtha bhAvo jANavA mATe niryukti TIkA Adino sUcavanAruM che. vaLI gautamasvAmI agnibhUti-vAyubhUtisahAro levo ja paDe che. tenA vagara keTalIye jagyAe arthano anartha maMDitaputra-mAkaMdIputra-rohaka-jayaMti zrAvikA-anyatIrthaka skaMdaka thatAM vAra nathI lAgatI. vaLI sUtrakAranI jema ja niryukti-TIkA-bhASya parivrAjaka vageree pUchelA 36000 savAlonA javAbo temAM che tethI ane cUrNinA racayitA mahApuruSo paNa prabaLa kSayopazamavanta ane tenuM ghaNuM mahattva hovAthI A pAMcamA aMganuM nAma bhagavatI che. bhavabhIru hatA tethI temanI racanAmAM koI anyathA bhAva thavAno bhagavatIsUtranA racanAkAra : saMbhava raheto nathI. agiyAra gaNadhara bhagavAnanA dIkSAparyAyamAM sauthI vadhAre bhagavatI sUtranA nAmo: lAMbA samayano dIkSAparyAya pAMcamA gaNadhara bhagavAna zrI bhagavatI sUtra ne viAhapannarI kahevAya che. enuM saMskRtarupa sudharmAsvAmIjIno hato; ane ethI ja bhagavAna zrI mahAvIra che-vyAkhyAprajJapti. praznottaranI zailImAM lakhAyela A graMtha paramAtmAe, potAnA agiyAra gaNadharo paikI pAMcamA gaNadhara vyAkhyAprajJapti kahevAya che. vyAkhyAno artha che vivecana karavuM ane bhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne, potAnI pATe sthApita karyA hatA. prajJaptino artha che samajavuM. jemAM vivecanapUrvaka tattva samajAvavAmAM bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA nirvANane pAmyA te samaye, e Ave che tene vyAkhyAprajJapti kahevAya che. naMdIsUtramAM cAra prajJaptino tArakanA agiyAra gaNadharo paikI mAtra be ja gaNadhara bhagavAno ullekha che-jaMbudvipaprajJapti, dvIpasAgaraprajJapti, caMdraprajJapti ane vidyamAna hatA. pahelA gaNadhara bhagavAna zrI gautamasvAmIjI ane sUryaprajJapti. jyAre kaSAyapADamAM pAMcamI vyAkhyAprajJapti paNa pAMcamAM gaNadhara bhagavAna zrI sudharmAsvAmIjI, e be sivAyanA batAvI che. zvetAMbara sAhityamAM vyAkhyAprajJaptino ullekha mAtra naveya gaNadhara bhagavAno, bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA dvAdazAMgInA pAMcamA aMganA rupamAM ja maLe che. abhayadevasUrie nirvANane pAmyA te pahelAM ja nirvANane pAmI cUkyA hatA. niyama sUtranA prAraMbhamAM vyAkhyAprajJapti padanI vyAkhyA karI che. e anusAra evo che ke gaNadhara bhagavAno potAnA nirvANane pAmavAnA prastuta AgamamAM gautamasvAmI gaNadhare pUchelA praznonA uttaramAM samayathI eka mahinA pUrve pAdopagamana anazanane svIkAre che, prabhu mahAvIre je pratipAdana karyuM tenI prajJApanA che tethI tenuM nAma eTale e naveya gaNadhara bhagavAnoe pAdopagamana anazanane vyAkhyAprajJapti che. emaNe tenA cAra artha bIjA karyA che. svIkAratAM pahelAM, potapotAno gaNa, pAMcamA gaNadhara bhagavAna 1. vyAkhyAprajJA+Apti=vyAkhyAprajJApti 2. vyAkhyA+prajJA zrI sudharmAsvAmIjIne suprata karyo hato. bhagavAna zrI mahAvIra +Atti=vyAkhyAprajJAtti. AmAM vyAkhyAnI prajJAthI arthanI prApti paramAtmAnA nirvANa bAda varSo pahelAM gaNadhara bhagavAna zrI thAya che tethI vyAkhyAprajJApti athavA vyAkhyAprajJAtti evuM nAma gautamasvAmIjI paNa nirvANane pAmyA che, eTale e tArake paNa che. 3. vyAkhyAprajJa+Apti-vyAkhyAmajJApti 4, vyAkhyAprajJa+ nirvANa pAmyAnA eka mahinA pahelAM ja potAno gaNa pAMcamA Atti=vyAkhyAprajJAtti. gaNadhara bhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne suprata karyo hato. AthI vyAkhyAkAra bhagavAna mahAvIra dvArA gaNadharone arthanI prApti ema samajI zakAya che ke bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA nirvANa thaI tenI tenuM nAma vyAkhyAprajJApti athavA vyAkhyAprajJAtti che. bAda lagabhaga bAra varSe, e tArakanA pAMcamA gaNadhara bhagavAna - A cAre artha bauddhika che. prAkRta vyAkaraNanI dRSTithI karavAmAM zrI sudharmAsvAmIjInI nizrAmAM, bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA AvyA che. zAsananA samasta munigaNo AvI gayA hatA. Ama thavAthI, e
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 taddana ja svAbhAvika che ke pAMcamA gaNadhara bhagavAna zrI sudhImAM hayAta hatA. temane lagatI vigatavAra hakIkata sudharmAsvAmIjIe racelI dvAdazAMgInI ja paraMparA cAle temaja prabhAvaka caritramAM abhayadevasUrinA prabaMdhamAM ApelI che. te mULa bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA zAsananA munionI paraMparA dhArAnagarInA hatA, temanA pitAnuM nAma mahidhara ane mAtAnuM paNa teozrInI ja gaNAya. nAma dhanadevI hatuM. ane A AcAryanuM mULa nAma abhayakumAra hatuM. prastuta Agama dvAdazAMgInuM pAMcamuM aMga che. emAM prabhu vardhamAnasUrinA ziSya buddhisAgarasUri ane jinezvarasUri hatA. A mahAvIranI vANI sudharmA gaNadhara dvArA saMkalita che tethI tenA mULa abhayadevasUri e jinezvarasUrinA ziSya hatA. e jamAnAmAM A praNetA prabhu mahAvIra che, ane racanAkAra gaNadhara sudharyA che. AmAM AcArya hatA te jamAnAmAM sAdhu saMsthA bahu zithila dazAmAM hatI. ghaNo bhAga naSTa thaI javA pAmyo che paNa A kALamAM dvAdazAMgInA caityavAsIonuM prabaLa khUba hatuM. caityavAsIo AcAramAM eTalA A aMgano je bhAga vidyamAna che tenA racanAkAra sudharmAsvAmI ja badhA zithila thaI gayA hatA ke teo pagArathI nokarI karavAnI hada che. ane A sUtranA vivaraNakAra (TIkAkAra) navaaMgI TIkAkAra sudhI pahoMcI gayA hatA. A AcArya ane emanA guruo e AcArya abhayadevasUri che. zithilatAne dUra karavAno prayatna karatA hatA. navaaMga sUtro upara atyAra sudhImAM anantI utsarpiNIo ane anantI AmanI TIkAo vidyamAna che. uparAMta emaNe paMcAzaka vagere aneka avasarpiNIo thaI che temaja bhaviSyamAM anantI utsarpiNIo prakaraNo upara vivaraNo lakhelAM che ane bIjA keTalAMka navAM prakaraNo ane anantI avasarpiNIo thavAnI che; eTale atyAra sudhImAM paNa banAvelAM che. sUtro uparanI ghaNI kharI TIkAo temaNe pATaNamAM jema anantA zrI tIrthaMkara bhagavaMto thayA che ane te tArakonA karI che tema teo jaNAve che. prastuta sUtranI TIkA temaNe 1128mAM anantA zrI gaNadhara bhagavAno thayA che, tema bhaviSyakALamAM paNa pATaNamAM karI che ema teo TIkAne prAnta jaNAve che. anantA zrI tIrthaMkaradevo thavAnA che ane te tArakonA zrI gaNadhara bhagavatIsUtra racanAno prasaMga bhagavAno paNa anantA thavAnA che. e thayelA ane thanArA anantA zrImAnuM abhayadevasUrijInA samayamAM dukALanA upadravane lIdhe zrI gaNadhara bhagavAno potapotAnI dvAdazAMgIne race, eTale anantI dezanI durdazA thavA pAmI ane tethI siddhAMta tathA tenI vRttino dvAdazAMgIo thaI; paNa e dvAdazAMgIonA arthanI dRSTie kahIe, uccheda thavA lAgyo. temAMthI je kAMI sUtro bacI javA pAmyAM, temAM to e anansI dvAdazAMgIomAMthI eka dvAdazAMgImAM paNa kazI ja prekSAnipuNa munione paNa zabdArtha durbodha thaI paDyo. bhinnatA hoI zake nahi. Ama arthanI apekSAe bhinnatA na hoya. zAstrone aMge AvI sthiti upasthita thavA pAmI, te anansI dvAdazAMgIomAM paNa zabdanI apekSAe paraspara bhinnatA daramyAnamAM eka vAra evuM banavA pAmyuM ke zAsanadevI AcArya zrI saMbhavI zake, paNa arthanI apekSAe to anansI dvAdazAMgIomAM abhayadevasUrijI mahArAjAnI pAse AvyAM. paNa abhinnatA ja hoya. madhyarAtrino e samaya hato. madhyarAtrinA samaye paNa zrImAnuM - bhagavAna zrI jinezvaradevanA zrImukhe uccArAyela tripadInA abhayadevasUrijI mahArAjA to sAvadhAnapaNe dharmadhyAnamAM magna zravaNathI, gaNadhara bhagavaMtone gaNadhara-nAmakarmano udaya thAya che banIne beThA hatA. ane teone potapotAnA jJAnAvaraNIya karmano evo to suMdara zAsanadevIe AvI, temane namaskAra karIne kahyuM ke zrI kSayopazama thAya che, ke jethI teone utkRSTa koTinuM matijJAna ane zIlAMgakoTi nAmanA AcAryazrIe pUrve agiyAra aMgasUtronI je zrutajJAna prApta thAya che. gaNadhara-nAmakarmano udaya thavAthI ane vRttio banAvI hatI, temAMthI hAla mAtra be ja aMgasUtronI utkRSTa matijJAna tathA zrutajJAna prApta thavAthI, zrI gaNadhara bhagavaMto vRttio vidyamAna che ane bAkInA nava aMgasUtronI vRttio eka muhUrta mAtramAM ja dvAdazAMgInI racanA karI zake che. duSkALane aMge vicchinna thaI javA pAmI che; AthI, zrIsaMgha uparanA AcArya bhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe zrI anugrahane mATe tame, je nava aMgasUtronI vRttiono viccheda thaI bhagavatIjI stranuM A vivaraNa lakheluM che. zrI ThANAMga sUtrathI laIne javA pAmyo che, te nava aMgasUtronI vRttionI racanA karo! zrI vipAkasUtra sudhInA nava aMgasUtronA vivaraNo A AcArya zAsanadevInA AvA sUcanane sAMbhaLatAM, zrI abhayadevasUrijI bhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe racelAM che ane mahArAjA, to Azcaryacakita banI gayA. nava aMgasUtronI vRttione ethI ja A mahApuruSa ApaNA samAjamAM navAMgI TIkAkAra tarIkenI racavAnI teozrIne kadI kalpanA paNa nahi AvelI. pote e vAtamAM khyAtine pAmelA che. paNa zaMkita ja hatA ke mArAmAM evuM sAmarthya ja kyAM che, ke jethI huM abhayadevasUrijInI oLakha nava aMgasUtronI vRttione racI zakuM? bIjI tarapha sUcana TIkAkAra abhayadeva vikramanA 11mA saikAthI te bAramA saikA zAsanadevInuM hatuM. A kAraNe zrImAna abhayadevasUrijIe
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana manovyagratA anubhavI ane te vyagratAne zAsanadevI samakSa pragaTa e ja ApaNe mATe A kALamAM ajoDa ane parama upayogI sAdhana karatAM kahyuM ke, mAtA! huM to alpamati jaDa jevo chuM. gaNadhara che. bhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIe racelA granthone yathArtha rupamAM jovA viSayavastu jogI buddhi paNa mArAmAM nathI, eTale huM tenI vRtti racuM ane mArA samavAyAMga ane naMdI anusAra prastuta AgamamAM 36000 ajJAnapaNAthI temAM jo koI paNa utsutra mArAthI kahevAI jAya, praznonuM vyAkaraNa che. emAM carcelA viSaya saMbaMdhI aneka sUcanAo tethI mane mahApApa lAge! usUtrakathana karanArane anaMta saMsAramAM prApta thAya che. temAM samaya, parasamaya, jIva, ajIva, loka ane paribhramaNa karavuM paDe, evuM pUrvAcArya paramarSionuM kathana che. A aloka vyAkhyAna che. samavAyAMga anusAra gautama gaNadhara uparAMta eka muMjhavaNa ane mArI bIjI muMjhavaNa e che ke tamArI vANI paNa aneka deva, devI, zrAvaka-zrAvikAoe pUchelA praznono temAM ullekha alaMghanIya che; mATe tame ja kaho ke mAre karavuM zuM? zrI abhayadevasUrijI mahArAjAne zAsanadevIe paNa suMdara ane A Agamano UMDANapUrvaka abhyAsa karavAthI khyAla Ave che sacoTa javAba dIdho che. zAsanadevIe kahyuM ke he sujJaziromaNi! ke prastuta AgamamAM vartamAna vaijJAnika zodhonuM prakaraNa kareluM che. siddhAMtanA arthanI vyAjabI vicAraNA karavAnI tamArAmAM yogyatA prastuta graMtha tattvavidyAno AkAragraMtha che temAM cetana-acetana baMne che, evI mArI khAtrI che. Ama chatAM paNa, jo kyAMka saMdeha paDe to tattvonI vizada jANakArI upalabdha che. TUMkamAM vizvavidyAnI koI tame mane yAda karajo, eTale huM tarata ja tamArI pAse hAjara thaIza evI zAkhA nahIM hoya jenI A graMthamAM pratyakSa ke apratyakSa rIte ane tamArI sU cavelI saM dehavALI bAbata bhagavAna zrI carcA karI na hoya. tattvavidyAno ATalo vizALa graMtha haju sudhI sImaMdharasvAmIjIne pUchI AvIne tamane jaNAvIza. jJAta nathI. A AgamamAM evA seMkaDo viSayonuM pratipAdana kareluM zAsanadevIe A pramANe utsAha ane AzvAsana ApavAthI, che je buddhi dvArA grAhya nathI. AcArya bhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe, zrI jJAnanA sAgara evA A bhagavatisUtramAM jo ke gaNitAnuyoganI AcArAMga ane zrI sUyagaDAMga nAmanA be aMgasUtro sivAyanA, pradhAnatA che to paNa dravyAnuyoga, caritAnuyoga ane kathAnuyoganA zrI ThANAMgasUtra Adi nava aMgasUtronI vRttionI racanA karavAno pATha paNa jovA maLe che. sUtramAM upadeza ane siddhAMtano saMyoga thavAthI svIkAra karyo. AvA duSkara kAryano svIkAra karavAnI sAthe, e sUtra vadhAre upAdeya, zraddheya ane pUjya bane che. mahApuruSe evI paNa duSkara pratikSA grahaNa karI ke jyAM sudhI zrI sUtramAM asaMvRta aNagAra, saMskRta aNagAra, karmonA prakAro, ThANAMgasUtra Adi naveya aMgasUtronI vRttione racavAnuM kArya huM vezyAo, jIvonI vividha jAti, devagati ane manuSyagatinuM paripUrNa karuM nahi, tyAM sudhI mAre haMmezAne mATe AyaMbila ja vistRta vivecana, IndralokanI sabhAnuM varNana vagere aneka viSayonI carcA karelI che. vaLI prastuta AgamamAM gativijJAna, bhAvitAtmA navAMgI TIkAkAra AcArya bhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI dvArA AkAza gamana, pRthvI Adi sthAvara jIvonA zvAsa-ucchavAsa, mahArAjAe, zAsanadevInI preraNAne pAmIne nava aMgasUtro uparanI sArvabhoma dharmonuM pravacana, gatipravAda adhyayananI prajJApanA, vRttionI racanA karI, evuM zrI prabhAvaka caritranA racayitA AcArya kRSNarAji, tamaskAya, paramANunI gati, dUrasaMcAra Adi aneka zrI prabhAcandrasUrijIe jaNAvyuM che. mahattvapUrNa prakaraNa che jenuM vaijJAnika dRSTithI adhyayana apekSita ApaNA upara e mahApuruSano paNa asAdhAraNa koTino upakAra che. che. Aje ApaNe A zrI bhagavatIjI sUtrano rasAsvAda laI zakIe, prastuta Agamano pUrNa AkAra Aje upalabdha nathI paraMtu jeTalo sUtronA artho karIne rahasyane samajI zakIe chIe, te navAMgI upalabdha che temAM hajAro prazno carcIta thayelA che. aitihAsika dRSTithI TIkAkAra zrI abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAnA puNyaprAbhArano AcArya saMkhali gozAla, jamAli, zivarAjarSi, skaMdaka saMnyAsI prabhAva che. e mahApuruSe zrI ThANAMgasUtra Adi nava aMgasUtro vagere prakaraNa bahu ja mahattvapUrNa che. tattvacarcAnI dRSTithI jayantI, upara evI to saraLa, sarasa ane savistara TIkAo racI che ke enA madaduka, zramaNopAsaka, roha aNasAra, somita brAhmaNa, bhagavAna ja pratApe, gaNadhara bhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIe sUtromAM gUMthelI pArzvanA ziSya kAlAsavesiya, tuMgiyA nagarInA zrAvako vagere zrI jinavANInuM ApaNe sudhApAna karI zakIe chIe. agiyAra prakaraNo paThanIya che. gaNitanI dRSTie gAMgeya aNagAranA praznottara aMgasUtronA zabdArthane samajavAne mATe, zrI zIlAM kAcArya bahu mulyavAna che. prastuta AgamamAM evA aneka prasaMgo prApta mahArAjAnI banAvelI zrI AcArAMgasUtro ane zrI thAya che jemAM tattvanI carcAo karatA judA judA dharmonA AcAryomAM sUyagaDAMgasUtranI be TIkAe tathA zrI abhayadevasUrijI mahArAjAnI dhArmika udAratAno yathArtha paricaya prApta thAya che. kuNika ane ceTaka banAvelI zrI ThANAMgasUtra Adi nava aMgasUtronI nava TIkAo, vaccenA yuddhanuM mArmika varNana paNa che. karavuM.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 vaLI prastuta AgamamAM caturdazapUrvI dvArA eka vastunA hajAro athavA prazna hoya tene zataka kahevAya che. pratiruponuM nirmANa, AdinI carcA karelI che je ghaNI mahattvapUrNa che. racanA zailI : prastuta AgamamAM 36000 vyAkaraNono ullekha prastuta Agama prabhu mahAvIranI tattva vidyAnuM pratinidhi sUtra che, tethI tenI racanA praznottara zailImAM karavAmAM AvI che. vartamAna che. A AgamamAM prabhu mahAvIranuM vyaktitva jeTaluM prastRrita thayuM AkAramAM paNa te praznottara zailInuM Agama che. che teTaluM anyatra nathI. DaoN. volTara subrImoe prastuta AgamanA prazna ane uttaranI bhASA sahaja ane saraLa che. aneka sthAno saMdarbhamAM bhagavAna mahAvIrane samajAvatA mArmika bhASA prastuta para gadyakAvya jevI chaTA dRSTigocara thAya che. adhikatama praznottara karI che. temaNe lakhyuM che ke mahAvIra eka suvyavasthita ane nirUpaNanA paddhatimAM pratyakSa zailIno prayoga che. praznakartA prazna pUche che ane puraskartA che. temaNe potAnA nirUpaNamAM prakRtimAM maLatA tattvone bhagavAna uttara Ape che. kyAMka kyAMka racanAkAre parokSa zelIno sthAna ApyuM che. jema ke vAyu ne agni saMbaMdhI jIvonI vyAkhyA, upayoga karyo che. kyAMka kyAMka skUTa prazna che to kyAMka kyAMka eka ja vagere aneka viSayomAM bhagavAna mahAvIra sarvazreSTha, asAdhAraNa, prakaraNathI saMbaMdhita praznottaranI zRMkhalA che. sarvAdhika vidvAna tarIke jhabakI uThe che. DaoN. Delyue lakhyuM che ke huM zatakanA prAraMbhamAM saMgrahaNI gAthA hoya che jemAM te zatakanA niSkarSarUpe kahevA mAMgu chuM ke prastuta Agama mahAvIranA vyaktitvane badhA uddezakonI sUci maLI jAya che. gadyanI madhyamAM paNa saMgrahaNI eka ciMtaka ane praNetAnA rUpamAM prarUpita kare che, ane sAthe te gAthA pracura rUpamAM maLe che. udAharaNa tarIke cothA zatakanuM pAMcamA abhuta yuganuM paNa citraNa kare che ke jyAre dharma ane darzanano ane AThamA ane chaThThA zatakanuM 132, 134muM sUtra dRSTavya che. sarjanAtmaka dora cAlI rahyo hato. prastuta AgamanA be saMskaraNa maLe che. eka saMkSipta saMskaraNa bhagavatI sUtra eka ja evuM AgamasUtra che jemAM maMgalAcaraNamAM ane bIjuM vistRta saMskaraNa. vistRta saMskaraNa savAlAkha zloka navakAramaMtra prasthApita karI maMgalarUpe paMcaparameSThi bhagavaMtone pramANe che tethI tene savAlakhI bhagavatI kahevAya che. banne namaskAra karavAmAM AvyA che. pUrA sUtrane mATe maMgalAcaraNa karyA saMskaraNomAM koI bhautika bheda nathI. pachI prathama zatakanI zarUAtamAM dvAdazAMgI rUpa zrutajJAnane namaskAra bhagavatI sUtranA vyAkhyA graMtha: kare che kAraNa ke zrutajJAna ahata pravacana rUpa hovAthI mAMgalika che. niryukti: prastuta AgamanI niryukta vartamAnamAM upalabdha nathI. sAthe kuMbhakara, brahmazAMti, yajJa, vairuTyA vidyAdevI, aMtahuDI devIno Agama graMthomAM niryukti svataMtra vyAkhyAnagraMtha rUpe hovAno ullekha che. ullekha che paNa hAla te prApta nathI. prastuta AgamanAM keTalAka A graMthamAM prabhu mahAvIre jIva ane pugalanuM je vizleSaNa nirukta maLe che. jene niryukti kahI zakAya. karyuM che tenuM varNana prAcIna bhAratIya dharma ke darzana graMthomAM anyatra cUrNi : cUrNi paNa mudrita nathI. hastalikhita maLe che. tenI prata jovA maLatuM nathI. prastuta Agama pratyeka adhyetA mATe jJAnavardhaka, saMkhyA 80 che. ne graMthapramANa 3560 zloka pramANa che. tenA saMyama ne samatAnI bhAvanAnuM prerakastotra che. prAraMbhamAM maMgalAcaraNa nathI ane aMtamAM prazasti nathI. racanAkAra vibhAga-avAMtara vibhAga : A sUtra hAthI samAna bahu vizALa ane racanAkALano koI ullekha nathI. vidvAno anusAra bhagavatI cUrNinA che. samavAyAMga ane naMdIsUtra anusAra prastuta AgamanA sauthI racanAkAra jInadAsa mahattara che. adhika adhyayana, dazahajAra uddezaka ane dazahajAra samuddezaka che. vRtti : prastuta Agama para navaaMgI TIkAkAra abhayadevasUrinI 36000 prazna tathA 2 lAkha 28000 pada saMkhyA che. prabhu vRtti upalabdha che. vikrama saMvata 1128 aNahilapura pATaNa nagaramAM mahAvIranA nirvANa pachI 980 varSe devardhi kSamAzramaNanA Adhipatya A vRttinuM nirmANa thayuM. tenuM graMthamAna anuSkA zlokanA anupAtra nIce Agamone lipita karavAnuM mahAbhArata jevuM kAma karavAmAM pramANe 18679 che. vRttino prAraMbha maMgalAcaraNathI karyo che. A AvyuM tyAre judA judA AgamonI je racanA karavAmAM AvI te vRtti atyaMta vizada, spaSTa tathA viSayasparzinI hovAthI sarvagrAhya anusAra vartamAna bhagavatI sUtra che. vartamAnamAM tenA 138 zataka che. ane 1925 uddezaka maLe che. prathama 3 zataka svataMtra che. 33 thI vRttinI parisamApti para prazastinA 16 zloka che. temAM paraMparAno 39 zataka bAra-bAra zatakono samavAya che. cAlIsamo zataka paricaya, guru prati kRtajJatA, sahAyako prati AbhAra, racanApUrtino 41mA zatakano samavAya che. 41mo zataka svataMtra che. kula 138 kALa tathA graMthamAnano ullekha che. zataka thAya che temAMthI 41 mukhya ane zeSa avAjUntara zataka che. vartamAnamAM paMDitarAja becaradAsa dozIe A sUtra para TIkA prastuta AgamamAM adhyayanane zata kahevAmAM Ave che. banne lakhI che. paryAyavAcI zabda che. zatano artha so thAya che jemAM so zloka prasiddha vyAkhyAnakAra AcArya labdhisUri mahArAje paNa A sUtra
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana para vyAkhyAna saMgraho teyAra karyA che. kahevAnuM e che ke bhagavAna mahAvIra ane buddha e baMnnee potAnAM paMDita bhagavAnadAsa harakhacaMda dozI paNa bhagavatI sUtranA pravacanomAM jJAna ane kriyAne ekasarakhuM sthAna ApeluM che. anuvAdaka ane saMzodhaka che. bhagavAna, gautamane kahe che ke he gautama! hAthI ane kuMthavo e bhagavatI sUtranA vacanAmRtanA namUnA baMneno AtmA eka sarakho che. emanA e kathanamAM nAnA moTA A paMcamAMga zrI bhagavatIjI sUtranA arthonuM jJAnAmRtapAna, dareka prANIo pratye sarakho bhAva rAkhavAno ApaNane saMdezo maLe AtmAnI svAbhAvika evI je ajarAmara avasthA, tene prApta che. karAvanAra che. muktigAmI AtmAo ja AnuM zravaNa bhAvapUrvaka bhagavAna mahAvIre dhyeyarUpa jIvanazuddhine dhyAnamAM rAkhIne ja karI zake che. A sUtramAM sRSTivijJAnanI carcAo aneka rIte karelI che. e badhI mahA virAgI ane mahA tyAgI evA parama upakArI AcArya carcAo paNa paraMparAe jIvanazuddhinI poSaka che emAM zaka nathI, bhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA saghaLAya bhagavAna jo samajanAra bhagavAnanA marmane samajI zake to. zrI jinezvaradevonI prayatnapUrvaka stavanA karatAM, e tArakone zuddha eka sthaLe potAnA ziSya rohaka aNagArane samajAvatAM bhagavAna bhAvathI ullAsapUrvaka namaskAra karatAM, e tArakone mATe paMdara kahe che ke jema kUkaDI ane IMDuM e be vacce kyuM kArya ane kyuM kAraNa vizeSaNono upayoga kare che; ane ema bhagavAnanA guNonI stavanA evo kramavALo vibhAga thaI zakato nathI paNa bannene zAzvata mAnavA karavAnI sAthe, ApaNane paNa e tArakonI oLakha karAve che. paDe che, tema loka, aloka, jIva, ajIva vagere bhAvone paNa zAzvata eka sthaLe bhagavAnane temanA mukhya ziSya IndrabhUti gotame pUchyuM mAnavAnA che. e be vacce kazo kAryakAraNano krama nathI. ke, guNavaMta zramaNa vA brAhmaNanI sevAthI zuM lAbha thAya che? bhASA-zabda svarupanI carcA karatAM zabdonI utpatti, zabdono bhagavAne jaNAvyuM ke he gautama! temanI sevA karavAthI Arya puruSoe AkAra, bolAyela zabda jyAM paryavasAna pAme che te ane zabdanA kahelAM vacano sAMbhaLavAno lAbha thAya che ane tethI tene paramANuo vagere viSe vistArathI jaNAveluM che. pannavaNAstramAM sAMbhaLanArane potAnI sthitinuM bhAna thAya che, bhAna thavAthI viveka bhASAnA svarupane lagatuM bhASApada nAmanuM eka 11muM prakaraNa ja che. prApta thAya che, vivekI thavAthI svArthIpaNuM ochuM thaI tyAgabhAvanA vanaspati viSe vicAra karatAM eka jagyAe te sauthI ocho keLavAya che ane te dvArA saMyama khIle che ane saMyamanI khIlavaNIthI AhAra kyAre le che ane sauthI vadhAre AhAra kyAre le che? e divase divase zuddha tathA tapazcaryAparAyaNa thAya che, tapazcaryAthI mohamaLa praznanA uttaramAM bhagavAne jaNAveluM che ke prAvRRtumAM eTale dUra thAya che ane mohamaLa dUra thavAthI ajanmA dazAne pAme che. zrAvaNa ane bhAdaravA mahinAmAM, ane varSARtumAM eTale Aso eka sthaLe maMDitaputranA praznanA uttaramAM bhagavAna kahe che ke, ane kArataka mAsamAM vanaspati sauthI vadhAremAM vadhAre AhAra le anAtmabhAvamAM vartato AtmA haMmezAM kaMpyA kare che, phaphaDyA kare che. ane pachI zarada, hemaMta ane vasaMtaRtumAM ocho ocho AhAra che, kSobha pAmyA kare che ane tema karato te hiMsA vagere aneka le che. paNa sauthI ocho AhAra grISmaRtumAM le che. jAtanA AraMbhamAM paDe che. tenA te AraMbho jIva mAtrane trAsa chaThThA zatakanA sAtamA uddezakamAM bhagavAnane gautama pUche che ke upajAvanArA thAya che. mATe he maMDitaputra! AtmAe AtmabhAvamAM he bhagavAna! koThAmAM ane bharelAM ane uparathI chANathI lIdhelAM, sthira rahevuM joIe ane anAtmabhAva tarapha kadI paNa na javuM joIe. mATI vagerethI cAMdelA evA zAla, cokhA, ghauM tathA javanI ugavAnI A ja pramANe AThamA zatakanA dazamA uddezakamAM bhagavAna kahe zakti kyAM sudhI TakI rahe? uttara ApatAM bhagavAna kahe che ke he che ke koI manuSya, mAtra zrutasaMpanna hoya paNa zIlasaMpanna na hoya te gautama! ochAmAM ochuM aMtarmuhUrta ane vadhAremAM vadhAre traNa varSa dezathI aMzathI virAdhaka che. je mAtra zIlasaMpanna hoya paNa zrutasaMpanna sudhI e badhAM anAjanI ugavAnI zakti kAyama rahI zake che. na hoya te dezathI ArAdhaka che, je zruta ane zIla baMnethI saMpanna eka sthaLe padArthonA parasparanA baMdha viSe kahetAM bhagavAna hoya te sarvathI ArAdhaka che ane je baMne vinAno che te sarvathA mahAvIre gautamane kahyuM ke baMdha be prakAranA che. je baMdha jIvanA virAdhaka che. prayatnathI thato dekhAya che te prayogabaMdha kahevAya che. je baMdha jIvanA A kathanamAM prajJA ane AcAra baMne jIvanazuddhimAM eka prayatna vagara emane ema thato dekhAya te visasAbaMdha kahevAya che. sarakhAM upayogI che ema bhagavAna batAve che. prajJA vinAno anekAMtadaSTi AcAra baM dhanarUpa thAya che ane AcAra vinAnI prajJA bhagavAne jyAM jyAM AcAra ke tattvanuM pratipAdana kareluM che tyAM uchuM khalatA poSe che. A ja kAraNathI buddha bhagavAne paNa tenI badhI apekSAo sAthe vicAra karelo che eTale ke koI eka buddhapada pAmatAM pahelAM prajJApAramitA, satyapAramitA ane padArtha tenA mULa dravyanI dRSTie amuka jAtano hoya che, tenA zIlapAramitA keLavI hatI. pariNAmanI dRSTie koI judI jAtano hoya che. te ja pramANe kSetra,
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 kALa, bhAva vagere bAjuo lakSamAM rAkhIne paNa vicAra karavAmAM upasaMhAra Avelo che. saMkSiptamAM A bhagavatI sUtra viSe eTaluM lakhavAnuM mana thAya skaMdakanA praznanA uttaramAM bhagavAne tene kahyuM che ke, loka sAMta che ke A sUtramAM carcalI jIvanazuddhi, vizvavicAra, ruDhiccheda vagere paNa che, loka anaMta paNa che. kALa ane bhAvathI loka anaMta che mImAMsA viSe je kahevAmAM AvyuM che te AjathI aDhI hajAra varSa ane dravya ane kSetrathI loka sAMta che. jIva paNa dravya ane kSetrathI pahelAnA satyanA ane jIvanazuddhinA upAsakonI agAdha buddhi ane sAMta che ane bhAva ane kALathI anaMta che. zuddhinuM UMDANa batAvavAne pUratuM che. paramANane lagato vicAra karatAM dravya dRSTino ane pradeza dRSTino saMdarbha : (1) orIjInala zrImad bhagavatI sUtra : paM. bhagavAnadAsa dozI upayoga karelo che. (2) vyAkhyAno : labdhisUrijI. (3) vyAkhyAno : dharmasUrijI AcAranI bAbatamAM samanvayanI dRSTi ke zI ane gautamanA 94, lAvaNya sosAyaTI, vAsaNA, amadAvAda-380007. saMvAdamAM suprasiddha che. phona : (079) 26604590/ 266 12860. AcArAMga sUtrA DaoN. pUrNimA esa. mahetA Do. pUrNimAbahena esa. mahetA gujarAta vidyApITha-amadAvAda-nI AMtararASTrIya jaina vidyA adhyayana kendranA adhyakSA che. jaina dharma uparanA pustakonA karyA che temaja pIeca.DI.nA vidyArthI mATe mArgadarzaka che. prastAvanA ane sarvathA kSaya thayo hoya te Apta che. 6 AcAra eTale AcaraNa...vyavahAra. samagra vyavahAra jIvanano AvA AptajanonI vANI eja Agama che. pAyo AcaraNa che. bhAratIya dharma ane darzana-ciMtanamAM AcAra jo ke AptajanonI zreNimAM tIrthakara, gaNadhara, caturdazapUrvadhara upara UMDuM ciMtana karavAmAM AvyuM che. manusmRti graMthamAM nIvAra prathama ane pratyeka buddhano samAveza karavAmAM Avyo che. 8 dharma: kahIne tamAma dharmomAM paNa AcArane prAdhAnya ApavAmAM AvyuM Agama eja zrata che, samayajJAna che. AcArya umAsvAtie che. kAraNa ke samAja, jIvana ane rASTranA nirmANamAM AcaraNano paNa Agama zabdane zrutanA paryAyavAcI tarIke svIkAryo che.10 phALo ati mahattvapUrNa che. jaina paraMparAmAM AgamonI saMkhyA aMge vividha mAnyatAo anya dharmo ane paraMparAo ke darzana-tattvajJAnanI jema jaina pravarti rahI che. sAmAnyatayA jaina Agama 46 graMthomAM prasareluM paraMparAe paNa AcArane ciMtananuM kendra banAvyuM che. samagra jaina hatuM, je aMga ane upAMga sAhitya tarIke prasiddha che.11 ciMtananA saMgraharupa je dvAdazAMgI che gaNipiTaka che, Agama zAstro bIjA arthamAM aMgapraviSTa ane aMgabAhya rUpe supratiSThita che. che emAM sarvaprathama sthAna AcArane che. vartamAnamAM 45 Agamo pracalita che.12 samasta AgamonA viSayone achaDatI najare joIe to paNa 12 aMga, 12 upAMga, 10 prakIrNaka, 6 chedasUtra ane 6 mULa AcaraNa eja pradhAna viSaya ane prastuti tarIke tarI Ave che. sUtra, AmAM 12 aMgomAMno 12mo dRSTivAda nAmano aMga lupta jaina paraMparAmAM zAstrone Agama zabdanI saMjJA ApavAmAM AvI che, naSTa che mATe 11 aMgonI gaNanA prasiddha thaI che. 11 aMgonA nAma A pramANe che. mAM 1 upasarga sAthe svALiIya nR-tau dhAtuthI mA pratyaya 1. AcArAMga, 2. sUyagaDAMga, 3. ThANAMga, 4. samavAyAMga, karavAthI Agama zabdanI utpatti thAya che. jaina paraMparAmAM AgamanI 5. vyAkhyAprajJapti, 6. jJAtAdharmakathA, 7. upAsaka dazA, 8. vyAkhyA aneka rIte karavAmAM AvI che. aMtakRta dazA, 9, anuttaropapAtika dazA, 10. praznavyAkaraNa, 11, AptapuruSa pote ja AgamasvarUpa che. vipAka sUtra jenAthI arthano avabodha thAya, jJAna thAya e Agama che. eka rasaprada vAta e che ke A bAra aMgo jene dvAdazAMgInA AptajJAnI puruSonA vacana e Agama che. nAme jANavAmAM Ave che enA AdhAre zrutapuruSa-Agama puruSanI Apta puruSonI vANI dvArA je jJAna utpanna thAya che e Agama kalpanA paNa karavAmAM AvI che.13 zrutapuruSanA 12 aMgo A pramANe che. Apta puruSonI vyAkhyA karatA syAdvAdamaMjarI nAmanA graMthamAM 1 mastaka (mAthu), 1 grIvA (garadana), 2 bAhu, 1 peTa, 2 AcArya malliSaNa kahe che ke jemanA rAga-dveSa ane mohano ekAMte sAthaLa, 2 jAMgha, 1 pITha ane 2 paga.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 sAmAnya rIte bAra aMgomAM prathama aMga tarIke AcArAMgane sthAna apAyuM che. chatAMye ekathI vadhAre ThekANe e aMge judo mata paNa darzAvyo che... prabuddha jIvana AcArya malayagirinI naMdavRtti ane sthAnAMga samavAyAMganI vRttimAM AcArAMgane sthApanAnI dRSTithI prathama tathA racanAnI dRSTithI bAramuM aMga mAne che. 17 jyAre eja graMthomAM saMracanA ane sthApanA baMne draSTie AcArAMgane prathama bhaMganI mAnyatA paNa ApavAmAM AvI che. niryuktikAra AcArya bhadrabAhusvAmI, cUrNikAra jinadAsa gaNa ane TIkAkAra AcArya zIlAMkanA mata mujaba 12 aMgomAM AcArogano upadeza ane graMthacanA sahuprathama che. eka atyaMta mahattvapUrNa vAta tarIke AcArAMga sAhityanA cUrNikAro ane vRttikAronA mate tIrthaMkaro sarvaprathama AcArano ja upadeza Ape che ane tyArabAda kramika rIte anya aMgonuM pratipAdana kare che.19 zrutakevaLI bhagavAna bhadrabAhusvAmI AcArAMgane dvAdazAMgIno sAra kahIne mozanA avyAbAdha sukhanI prAptinuM mULa kAraNa tarIke darzAve che AcArAMganA adhyayanathI ja zramadharmanuM svarUpa yathArtharUpe jANI zakAya che. AcArAMgane bhagavAna tarIke paNa pratiSThita karavAmAM AvyuM che. nizIthasUtrakAre AcArAMganA mahattvanuM Akalana karatAM kahyuM che ke AcArAMganA adhyayana karyA bAda ja muni anya zAstronuM adhyayana karavA mATe yogya bane che. jo e AcArAMganA adhyayana vagara anya AgamonuM avagAhana kare che, to e cAturmAsika prAyazcittano bhAgI bane che. ke vyavahAra sUtramAM AcArAMganA adhyayananuM je bhArapUrvaka mahattva batAvAyuM che e jotAM A Agama svayaMmAM atyaMta AdaraNIya banI jAya che. tyAM kahevAyuM che ke taruNa-yuvA ke vRddha tamAma bhikSuo munio mATe Ano svAdhyAya anivArya che. rogI ane bimAra ke azakta munie sUtA sUtA paNa Ano (AcArAMgano) svAdhyAya karavAno che. A AcArAMganA kartutva saMbaMdhamAM tenuM upAtAtmaka prathama vAkya kaMIka prakAza pADe che. e vAkya A pramANe cheH surya meM Atama ! temAM maLavavA camArtha-De ciraMjIva ! meM sAMbhaLyuM che ke te bhagavAne Ama 13 kahyuM che. A vAkyaracanA uparathI e spaSTa che ke koI trIjo puruSa kahI rahyo che ke meM AvuM sAMbhaLyuM che ke bhagavAne Ama kahyuM che. Ano artha e che ke mULa vaktA bhagavAna che, jeNe sAMbhaLyuM che te bhagavAnano sAyAta zrotA che. ane te ja zrotA pAsethI sAMbhaLIne atyAre je saMbhaLAvI rahyo che te zrotAno zrotA che. A paraMparA evI ja che ke jema koI eka mahAzaya pravacana karatA hoya, bIjA mahAzaya te pravacanane sAMbhaLatA hoya ane sAMbhaLIne te trIjA mahAzayane saMbhaLAvatA hoya. AmAMthI evo dhvani nIkaLe che ke bhagavAnanA mukhethI nIkaLelA zabdo to jema jema bolAtA gayA tema tema vilIna thatA gayA. tyArabAda bhagavAne kahelI vAta jaNAvavAno prasaMga AvatAM sAMbhaLanAra mahAzaya ema kahe che ke meM bhagavAna pAsethI Ama sAMbhaLyuM che. Ano artha e thayo ke lokonI pAse bhagavAnanA potAnA zabdo nathI AvatA paraMtu koI sAMbhaLanArAnA zabdo Ave che. zabdono evo svabhAva hoya che ke te je rUpe bahAra Ave che te ja rUpe kyAreya TakI zakatA nathI. jo temane te ja rUpamAM surakSita rAkhavAnI koI vizeSa vyavasthA hoya to jarUra tevuM thaI zake che. vartamAna yugamAM A prakAranA vaijJAnika sAdhano upalabdha che. evA sAdhano bhagavAna mahAvIranA samayamAM vidyamAna na hatAM. AthI ApaNI sAme je zabdo che te sAkSAt bhagavAnanA nahi paraMtu temanA che ke jemaNe bhagavAna pAsethI sAMbhaLyAM che. bhagavAnanA potAnA rAI ane zrotAnA zabdomAM zabdanA svarUpanI dRSTie vAstavika rIte ghaNuM aMtara che. chatAM paNa A zabdo bhagavAnanA ja che, e prakAranI chApa manamAMthI kyAreya khasI zakatI nathI. tenuM kAraNa e che ke zabdojanA bhalene zrotAnI che hoya, Azaya to bhagavAnano ja che. AcArAMgano samaya paristhiti ke sthiti game te hoya AcAra eja adhyayana-ciMtana-nathI. manana ane anuprekSAno viSaya bane che. kAraNa ke AcaraNathI ja jIvananuM nirmANa thAya che, jIvanane sAcI dizA sAMpaDe che, maryAdApUrvakanuM AcaraNa eja AcAra che. AcArAMganA kartA Adhunika videzI vidvAnoe e vAta mAnI che ke bhale devarSie pustaka-lekhana karIne AgamonuM surakSAkArya AgaLa vadhAryuM paraMtu teo, jevuM keTalAka jaina AcAryo paNa mAne che, temanA kartA nathI. Agamo to prAcIna ja che. teoe temane atratatra vyavasthita karyAM. AgamomAM keTaloka aMza prakSipta hoI zake che paraMtu te prakSepanA kAraNe samagra AgamasAhityano samaya devardhino samaya thaI jato temAM keTalAya aMzo evA che je maulika che. AthI samagra AgamasAhityano racanAsamaya eka nathI. te te AgamanuM parIkSaNa karIne kALanirNaya karavo jarUrI che. sAmAnya rIte vidvAnoe aMgaAgamono kALa, prakSepo choDIne, pATaliputranI vAcanAnA kALane mAnyo che. pATaliputranI vAcanA bhagavAna mahAvIra pachI chaThThA AcArya bhadrabAhunA samayamAM thaI ane temano kALa che I. sa. pU. 4thI zatAbdIno bIjo dazaka.' DaoN. jekobIe chaMda vagerenI dRSTie adhyayana karIne evo nirNaya karyo hato ke koI paNa hAlatamAM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 Agamono prAcIna aMza I. sa. pU. 4thI zatAbdInA aMtathI mAMDIne upayoga karI zakyA nathI. AcArAMganA padyo trikhubha, jagatI vagere I. sa. pU. 3jI zatAbdInA prAraMbhathI prAcIna Tharato nathI. Ama vaidika padyo sAthe maLatAM Ave che. badhI rIte ApaNe eTaluM to mAnI ja zakIe ke Agamono prAcIna bhASAnI dRSTie jotAM AgamonI bhASA sAdhAraNapaNe aMza I. pUrvano che. temane devardhinA kALa sudhI lAvI zakAze nahi. ardhamAgadhI kahevAya che. vaiyAkaraNo tene ArSa prAkRta kahe che. jena AcArAMganI bhASA paraMparAmAM zabda arthAt bhASAnuM vizeSa mahattva nathI, je kAMI mahattva bhASAnI dRSTie tapAsatAM samasta jaina AgamamAM che te artha arthAt bhAvanuM che. eTalA mATe jaina zAstromAM kyAreya zrIAcArAMganI bhASA prAcInatama che. pUrvArdhamAM ArSamAgadhI bhASA para jo2 devAmAM AvyuM nathI. jaina zAstromAM spaSTa (eTale ardhamAgadhI)nAM nAma, kriyApada, sarva nAmanA jUnAM rUpo darzAvavAmAM AvyuM che ke citravicitra bhASAo manuSyanI cittazuddhi uttarArdha karatAM vadhAre pramANamAM maLI Ave che. vartamAna trI. pu. ke AtmavikAsanuM nirmANa karatI nathI. jIvananI zuddhinuM nirmANa e. va. parasma-tti pUrvArdhamAM ti ja rahe che. (udA. a. 2, u. 1. to sad vicAro dvArA ja thAya che. bhASA to vicAronuM vAhana eTale pamuccati) jyAre uttarArdhamAM te I tarIke vAraMvAra dekhAya che. (udA ke mAdhyama che. AthI mAdhyama hovA sivAya bhASAnuM koI mUlya paritrAI vagere vAkyaracanAmAM paNa pUrvArdhanA vAkyo sAdAM ane nathI. paraMparAthI cAlatuM AveluM sAhitya bhASAnI dRSTie parivartita TUMkA che. utarArdhanAM mizra, sAlaMkAra ane lAMbAM che. A rIte pUrvArdha thatuM AvyuM che. AthI temAM prAkRta bhASAnuM eka svarUpa sthira rahyuM tathA utarArdhane vastu, zailI ane bhASAnI dRSTie tapAsatAM pUrvArdha che ema kahI zakAya nahi. eTalA mATe hemacaMdra jaina AgamonI ghaNuM ja jUnuM ane uttarArdha tenI apekSAe Adhunika Thare che. pUrvArdha bhASAne ArSa prAkRta nAma ApyuM che. tattvajJAnano graMtha che, uttarArdha dhArmika yumoniyamabodhaka graMtha che. AcArAMga graMtha kartAno vigate paricaya zailInI dRSTie prathama aMga AcArAMgamAM gadyAtmaka ane AcArAMganI vAcanAo padyAtmaka baMne prakAranI zelI che. dvitIya aMgamAM paNa A ja prakAranI naMdisUtra ane samavAyAMgamAM lakhyuM che ke AcArAMganI aneka zailI che. trIjAthI mAMDI agiyAramA aMga sudhI gadyAtmaka zailIno vAcanAo che. vartamAna samayamAM A badhI vAcanAo upalabdha ja AdhAra levAmAM Avyo che. te badhAmAM kyAMya eka paNa padya nathI nathI, paraMtu zIlAMkanI vRttimAM svIkRta pATharUpe eka vAcanA ane evuM to kahI na zakAya, paraMtu mukhyapaNe te badhAM gadyamAM ja che. temAM nAgArjunIya nAme ullikhita bIjI vAcanA-ema be prakAranI temAM paNa jJAtAdharmakathA vageremAM to vasudevahiMDI athavA vAcanAo maLe che. nAgArjunIya vAcanAnA pAThabhedo vartamAna pATho kAdaMbarInI samakakSa kahI zakAya tevI gadya zailIno upayoga thayo karatAM atyaMta vilakSaNa che. che. A zailI temanA racanAkALa para prakAza nAMkhavA mATe paNa samartha AcArAMgasUtrano viSaya ane viSaya nirupaNa che. ApaNA sAhityamAM padya zailI ati prAcIna che tathA kAvyAtmaka prathama Agama AcArAMga eka dIrghakALa mahAgraMtha che jemAM 2 gadya zelI tenI apekSAe arvAcIna che. gadya yAda rAkhavuM ghaNuM muzkela zrutaskaMdha, 25 adhyayana, 85 udezanakALa, 85 samudyazana padothI hoya che eTalA mATe gadyAtmaka graMthono ahIMtahIM saMgrahagAthAo yukta che, tathA saMkhyAtA anaMta gamo ane anaMta paryAyothI parivRta ApavAmAM Ave che ke jenAthI viSaya yAda rAkhavAmAM sahAya maLe che.24 naMdIsUtra tathA samavAyAMganA sUtra 89mAM A aMge vizada che. jaina graMthone paNa A ja vAta lAgu paDe che. vivaraNa karavAmAM AvyuM che. jo ke samavAyanuM vivaraNa vadhAre che. 25 e batAvavuM Avazyaka che ke AcArAMgasUtramAM padya saMkhyA alpa AcArAMga sUtramAM be zrutaskaMdha nathI. paraMtu ati prAcIna samayathI cAlI AvatI ApaNA pUrvajonI pahelA zrutaskaMdhamAM atyaMtara zuddhi kema karAya tenA nava adhyayana e viSayanI anabhijJatAne kAraNe vartamAna samayamAM AcArAMganuM che. tethI tene nava brahmacarya adhyayana paNa kahevAmAM Ave che. bIjA anekavAra prakAzana thavA chatAM paNa temAM gadya-padya vibhAganuM zrutaskaMdhamAM 16 adhyayana che. uparokta 25 adhyayananA 85 uddezo pUrNapaNe pRththakaraNa karI zakAyuM nathI. ema lAge che ke vRttikAra kahyA che. zIlAMkane paNa A viSayamAM pUrI jANakArI na hatI. temanAthI pahelAM prathama zrutaskaMdha vidyamAna cUrNikAronA viSayamAM paNa A vAta kahI zakAya che. adhyayananuM nAma saMkSipta viSaya vartamAna mahAna saMzodhaka zrI zubrige ati parizramapUrvaka 1 zastra parijJA SaDajIvanikAyanI yatanA AcArAMganA samasta padyonuM pRthakkaraNa karI ApaNA para mahAna 2 lokavijaya saMsArasaMbaMdhI mamatAno tyAga upakAra karyo che. kheda e vAtano che ke A prakAranuM saMskaraNa ApaNI 3 zItoSNIya ThaMDI-garamI (anukuLa-pratikuLa), vagere samakSa hovA chatAM ApaNe navIna prakAzana vageremAM teno pUro pariSaho para vijaya
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana 15 4 samyakatva tIrthakaranA vacanamAM acaLa daDha zraddhA AcArAMgamAM mokSanA aMgabhUta jJAna-AcAranuM nirupaNa batAvyuM 5 lokasAra saMsArathI uga-verAgyabhAva, karmone che. 29 kSINa karavAno upAya prathama zrutaskaMdhanA adhyayanomAM jJAnAcAra, darzanAcAra 6 dhUtAnuM karmone kSINa karavAno upAya cAritrAcAra, tamAcAra ane vIryAcAra ItyAdi pAMca AcAronuM 7 mahAparijJA vaiyAvRtya (sevA)no prayatna vizada varNana karavAmAM AvyuM che. (viccheda) niyuktikAra ane TIkAkAro mujaba prathama zrutaskaMdhamAM je viSayo 8 vimokSa tapanI vidhi nathI kahevAyA athavA saMkSepamAM kahevAyA che, ene ja bIjA 9 upadhAna zruta strI saMgano tyAga (jJAna bhaNatA) tapa zrutaskaMdhamAM vistArathI kahevAmAM AvyA che. bIjo zrutaskaMdha rAga-dveSa, moha-mamatva ane kaSAyono saMpUrNapaNe tyAga eja 10 piMDeSaNA vidhipUrvaka bhIkSA grahaNa mokSa-muktine meLavavAmAM sakSama che. A vAtane judA judA rUpako 11 zamyA strI, pazu, vagere rahita upAzrayAdi ane dAkhalAthI A AgamamAM samajAvAI che. sthAnanuM sevana vItarAgatAthI janma-maraNano cakarAvo sadA mATe samApta thaI 12 IryAkhyA gati zuddhi eTale AvavA javAnI zuddhi jAya che. e vAta paNa darzAvAI che. AcAra dharmanA vivecananI 1 3 bhASAsamiti bhASA zuddhi dRSTie AcArAMga atyaMta mahattvapUrNa che. alabatta moTA bhAganA 14 vacceSaNA vastranI eSaNA-vastra levAnI vidhi AcArono spaSTa saMbaMdha zramaNajIvana sAthe che. AcArAMga sarvaprathama 15 pAtraSaNA pAtranI eSaNA-pAtra upadeza hovAthI bhagavAna mahAvIra samakSa emanA ziSyo-zramaNo 16 avagraha avagraha zuddhi-AjJA hoya e svAbhAvika che. 17 ceSTikA sthAna zuddhi-UbhA rahevAno vidhi jo ke thoDAka UMDANathI sarvatomukhI dRSTie vicArIe to 18 nisIho niSadhA zuddhi-besavAnI AcArAMgamAM SaDajIvathI bacavAnI vivecanA che. khAsa karIne enI 19 uccAra pAsavaNa vyutsarga zuddhi-laghu nevaDInItanI hiMsAthI virata thavA mATe je bhArapUrvaka bhalAmaNa che. jAtajAtanA 20 zabda zabdAsakti parityAga udAharaNo, tulanAo ane vyAkhyAo dvArA enA rakSaNa-saMrakSaNa 21 rUpAkhyA rUpAsakti parityAga mATeno upadeza che. emAM paryAvaraNa ane pradUSaNathI bacavAnI vAta 22 prakriyA parikriyA varjana pratidhvanita thAya che. jIvamAtrano jIvavAno adhikAra paDaghAya che. 23 anyo kriyAkhyA anyo kriyAvarjana tatkAlIna lokamAnasa, khAsa karIne grAmya janapada, jaMgalanA 24 bhAvanAkhyA mahAvratonI dRDhatA aMtariyALa vistAramAM rahenArI janajAtionA svabhAva-vyavahAra 25 bhAvanAnuM kathana che. aMgenI prAsaMgika vAto dvArA mAnava manano UMDo abhyAsa25 vimukti sarvasaMgathI vimukta vyavahAra karavAnI taka maLe che. sAdhunI upamA ApI che. AcArAMganA sUtro atyaMta arthagaMbhIra ane saMkSepamAM che. joke samavAyAMga sUtra mujaba nigraMtha zramaNono suprazasta AcAra, cUrNi, niryukti ane TIkAonA mAdhyamathI vizada vivecanA karavAnA gocarI-bhikSA, vinaya, vanayika, sthAna, gamana, bhramaNa, pramANa, aneka prayatno thayA che. yoga-yojana, bhASA, samiti, gupti, zayA, upadhi, bhaktapAna e samayanA rAjakIya ane sAmAjika saMdarbhamAM AcArAMga (bhojana tathA pANI) udgamavizuddhi (AhAra saMbaMdhI), utpAdana graMthanI mahattA ane jaina zAsanamAM teno prabhAva vizuddhi, eSaNAvizuddhi, zuddhAzuddha grahaNano viveka, vrata, niyama, prathama zrutaskaMdhanA upadhAnazruta nAmaka navamA adhyayananA be tapa upadhAna vagerenuM nirUpaNa che.* uddezakomAM bhagavAna mahAvIranI caryAnuM aitihAsika dRSTie ati naMdIsUtra mujaba AcArAMgamAM zramaNanigraMthanA AcAra, gocara, mahattvapUrNa varNana che. A varNana jaina dharmanA pAyArUpa tathA AMtarika vinaya, vainAyika, zikSA bhASA-abhASA, caraNa-karaNa, yAtrA mAtrA ane bAhya aparigrahanI dRSTie paNa atyaMta mahattvanuM che. vaidika vRttinuM AkhyAna che. paraMparAnA hiMsArUpa AlaMbanano sarvathA niSedha karanAra ane tattvArtha vArtika upara siddhasenIya TIkAmAM AcArAMgane ahiMsAne ja dharmarUpa batAvanAra zastraparijJA nAmaka prathama adhyayana sAdhuonA AcAra saMbaMdhI niyamono AcAra darzAvyo che. paNa ochA mahattvanuM nathI. temAM hiMsArUpa snAna Adi zaucadharmane ajitadevasUrie AcArAMga upara je dIpikA TIkA lakhI che emAM paDakAravAmAM Avela che. sAthosAtha ja vaidika ane bauddha paraMparAnA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 munionI hiMsArUpa caryA viSayamAM paNa sthAne sthAne vivecana suprasiddha jarmana vidvAna pro. kobInA maMtavya mujaba bhASA, karavAmAM AvyuM che tathA sarva prANonuM hanana karavuM joIe e prakAranuM zailI ane viSayavastunI dRSTie AcArAMga tamAma AgamomAM kathana anAryonuM che tathA koI paNa prANanuM hanana na karavuM joIe prAcIna ane mahattvapUrNa lAge che. A graMthamAM mAtra bhikSunA e prakAranuM kathana AryonuM che, evA matanI puSTi karavAmAM AvI AcAronuM varNana maLe che evuM nathI paNa tatkAlIna zAsana, samAja, che. avareNa putre na saraMti , tahI gayA 3 ItyAdi ullekho dvArA tathAgata ItihAsa, saMskRti sAthe joDAyelA aneka mahattvapUrNa tathyo ujAgara buddhanA matano nirdeza karavAmAM Avyo che. to vIvo nivartane jevAM thAya che. upaniSadavAkyo sAthe maLatA sarve sA niyaati, to nantha na vinnaDuM A sUtranA adhyayana uparAMta ja sAdhaka zramaNadharmano jJAtA ane ItyAdi vAkyo dvArA AtmAnI agocaratA batAvavAmAM AvI che. AcAryapadano adhikArI bane che. (AcA. niryu. gAthA 10). acalaka- sarvathA nagna, ekavastrAdhArI, dvivastrAdhArI tathA dazavaikAlikanI racanA pahelA zramaNomAM eka paraMparA hatI ke trivastrAdhArI bhikSuonI caryAsaMbaMdhI mahattvapUrNa ullekho prathama dIkSArthIne AcArAMganA zastraparijJA (prathama adhyayana)no abhyAsa zrutaskaMdhamAM maLe che. A ullekhomAM sacelakatA ane acalakatAnI karAvavAmAM Avato tathA navadIkSItane AcArAMganA piMDeSaNA saMgatirUpa sApekSa maryAdAnuM pratipAdana che. prathama zrutaskaMdhamAM saMbaMdhI adhyayana pachI ja svataMtra rUpe bhikSA levA javA mATe adhikAra AvatI badhI vAto jaina dharmanA ItihAsanI dRSTie, jaina munionI apAto. (4. gAthA 174-176) caryAnI dRSTie ane samagra jaina saMghanI aparigrahAtmaka vyavasthAnI phaLa zruti (samA locanA) dRSTie mahattvapUrNa che. AcArAMga jaina AcAra darzanano prathama ane prAcInatama graMtha AcArAMga upara vivecana sAhitya niryukti che. AcArAMga krodha, mAna mAyA ane lobha A cAra kaSAyo para AcArya bhadrabAhu svAmI dvArA racita niyukti 356 gAthAnI vijayano mArga batAve che. AcArAMga anusAra A kaSAyo para prAkRta bhASAmAM lakhAyelI che. 285 gAthAmAM prathama zrutaskaMdhanA vijayano eka ja mArga che ane te che tenA prati apramata ane jAgRta sUtronI vyAkhyA karavAmAM AvI che, jyAre bAkInI 64 gAthAomAM rahevuM. AcArAMga bahu spaSTa rUpathI pratipAdita kare che ke AtmA bIjA zrutaskaMdhanI saMkSipta vyAkhyA karavAmAM AvI che je saMsparza jyAre viSaya-vAsanAo ane kaSAyo prati jAgRta thaI jAya che mAtra che. 7 zloko lupta adhyayana mahAparijJA upara mAtra lakhAyA tyAre te vRttio eka mananA mAlikanA jAgavA para cora cupacApa che. viSaya pratipAdana mATe dRSTAMto, udAharaNo, kathAnako varNavyA cAlyo jAya tema cAlI jAya che. che paNa bhASA sAMketika ane saMkSepa hovAnA lIdhe bhASya ane AcArAMgamAM sAdhanA mArganuM viziSTa arthamAM pratipAdana TIkAnI sahAyatA vagara samajavI agharI che. karavAmAM AvyuM che. AcArAMga trividha sAdhanA mArgane prastuta kare cUrNi che, tenI potAnI e vizeSatA che emAM ahiMsA, samAdhi ane AnA kartA jinadAsa gaNI mahattara che. Amano samaya IsvI prajJAnA rUpamAM trividha sAdhanA mArganuM vivecana thayuM che. 672 (athavA 574 IsvI)no che. AnI bhASA saMskRta-prAkRta AcArAMganA A sAdhanA mArga dvArA bauddha dharmanA prajJA, zIla mizra che. AmAM aneka laukika-dhArmika kathAo ane vAtone vaNI ane samAdhirUpa tripatha sAdhanA pathanuM smaraNa thAya che. pharaka mAtra levAI che. eTalo che ke jyAM bauddha darzanamAM zIla zabdano prayoga thayo che, TIkA AcArAMgasUtra upara zIlAMkAcArya (samaya IsvI 872 tyAM AcArAMgamAM ahiMsA zabdano prayoga thayo che, kAraNa ke athavA 869) nI vistRta TIkA che. TIkAno AdhAra niyukti ane AcArAMganI dRSTimAM ahiMsA zIlano paryAyavAcI zabda che. cUrNi che. jo A TIkAno sahAro nA levAya to niryukti ane jainadharma mULata: eka nivRtti pradhAna dharma che ane A kAraNe cUrNi samajavA atyaMta durAha che. temAM zramaNa jIvananuM mahattvapUrNa sthAna che. jaina paraMparAmAM AcArya gaMdhahastinI zastraparijJA TIkA je hAlamAM upalabdha che. AcAranA niyamone be bhAgomAM vibhAjIta karavAmAM Ave che. vikrama saMvata 1571mAM nijahaMse TIkA lakhI hatI. lakSmIkallola (1) zramaNAcAra, (2) gRhasthAcAra. paraMtu AcAranA baMne gaNI, ajitadevasUri (vi. sa. 1629) nI TIkAo paNa lakhAI zrutaskaMdhomAM gRhasthAcAranuM vivecana prApta thatuM nathI. gRhasthAcAra saMbaMdhI niyamono temAM abhAva che. A uparAMta prAdezika bhASAomAM tathA videzI jarmana ane samagrapaNe AcArAMganuM adhyayana jIvasRSTinA tamAma jIvonI aMgrejI bhASAmAM paNa AnA anuvAdo (hindI-gujarAtI) svataMtra cetanA, sattA ane astitvano bhArapUrvaka svIkAra kare che. vivecanAo pragaTa thaI che. mATe ja koIpaNa jIvanI hiMsA karavI, pIDA pahoMcADavI, saMtApa
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010. prabuddha jIvana pamADavo - A badhI kriyAono spaSTarUpe niSedha kare che. sAthe ja prazna adhyayana, pR. 3 DaoN. parameSThIvAra naina, vanArasa, 1187, 12. naMdIsUtra, potAnA puruSArthane pragaTa karIne jAtane jvalaMta banAvAvanI vAta 73, jena vizvabhAratI saMsthAna, lADanuM, 1997, 13. naMdIcUrNAi peja naM. kare che. 49, saM. pA. munizrI puSpavijayajI, prAkRta TekasTa sosAyaTI, banArasa, 1966. 14. ejana. 25. mAMvAra pUrNi-pR.7 jinadAsagaNi, RSabhadevajI, kezarImalajI SaDajIvanikAyanA rakSaNa, saMrakSaNanI vAta AjanA vartamAna zvetAmbara saMsthA, ratnapura (mAlavA). 26, nevI manayA rivRtti-patra zA. AcArya yugamAM vakarI rahelA paryAvaraNa-praduSaNa tathA vaizvika havAmAnanI malayagiri, Agamaya, samiti, surata, 1917. 27. AvArA niyukTri, kathaLatI sthitinA saMdarbhamAM ati mahattvanI banI rahe che. nAthA-8, AcArya bhadrabAhu, Agamodaya, muMbaI-1928. 28. mAvAra | jIvone abhaya ApIne, bhayanI saMjJA dUra karI zake che. anyane niyaM,i TTthaT- 8, ejana. 21. mAvatarAM niryukli, sAthI-8, ejana. 20. abhaya ApIne ja svayaM abhaya banI zakAya. anyanI svataMtra sattAno mAla AvArA niryukti, Atha-8, ejana. 22. vArA niyu,i mAthA-204, ejana. 22. nizItha bhASya-cUrNisahita, bhAga 4-19.1, kamalamuni, sanmati, AgarA, svIkAra karIne ja adveSane ArAdhI zakAya ane potAnI cetanAne 1960, bhAga 4-19, 1, 23. vyavahArabhAga, uddeza-3-vi. 4 gAthA-174 urvArohI banAvIne akhedanI bhUmikA pAmI zakAya. abhaya-adveSa thI 176. AcArya mahApraza, jena vizvabhAratI, nADanuM 1996, 24, naina ane akhedane ArAdhavAmAM AcArAMganuM adhyayana aneka rIte sArthaka kAma meM Turzana, pR. 35, samaNI maMgalaprajJA, jaina vizvabhAratI, lADanU, 2005. bane che. Aja mokSano, muktino mArga che. svane zodhavAnI keDI 25. samavAya sUtra-89, naMdIsUtra-80. 26. samavAya sUtra-89. 27. che, svane pIchANavAnI prakriyA che ane svane pAmavAno paMtha che. naMdIsUtra-80, 28. tattvArtha siddhasenIya TIkA-91, lAlabhA saMdarbhasUci : dvArakanDa, muMbaI- 1986, 26. AvArAvIfpawA pena-1, - pRSTha-19, Agamodaya 1 manusmRti, pR. 108, nirNayasAgara presa, muMbaI, 1946, 2. naina nAma prakAzana samiti, surata. 30. samavAyAMga sUtra-89. rU 1. mAvAra kAmArthameM Tarzana, pR. 23, naina vizva mAra tI, nIDanuM. 20 0 ,, rU. vyavahAramALu, gAthA bhUmi- pRSTha-19, AcArya mahAprajJa jena 1994, 3 2, naina Ama meM varNana318, saM, AcArya mahAprajJajI, jaina vizvabhAratI saMsthAna lADanuM. 4, Avazyaka 36, samaNI maMgalaprajJA, jaina vizvabhAratI, lADanuM, 2005. rU 3, mArAM pUrva, pR. 6 6, (khajJAMti matya nena so mAmo), nivAsa T, 2tanAma, 66 28.6, niyukti-32-22, AcArya bhadrabAhu, Agamodaya, samiti, muMbaI. 34. vArAM pramANanayaMtInoi, vAvisUri, 4,2, dipacaMda bAMThiyA, ujajaina, 1989. 6, ni-288-21, ejana. 36. mAvAra niyu-267, ejana. 36. mAvAra syAdvAdamaMjarI, pR. 7, AcArya mAlliSeNa, agAsa, 1979. niryukti- 267, ejana. rU 7, kAvArasUtra madhyayana, . 25DA~. parameSThIvAsa jaina, 7, manuyorDa dvAravUrthi, pR. 26, ninanavAsa+ITTmara, ratanAma, 1128, 8. pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna vArANasI, 1987. 38. nizItha vi adhyayanamoniryujhi, Agamodaya prakAzana samiti sarata. 2, sanipAta, satra-35, ana. paina-6 6, 36. AvArA pUrva adhyayana-na-14, Da.paraTIvAsa naina, pArzvanAtha vidyAzrama bhikSuvarjaratna, bhikSusaMdharatna, mahAbodhi, sAranAtha, 1951. 0 , samASya zodha saMsthAna vArANasI, 1987. * * * tattvArthasUtrama, 2- 20, AvArtha samAsvAti, aTH, 213 2, 21. savAra sutra saranAmuM: gujarAta vidyApITha - amadAvAda-380014 karmagraMtha | | prA. dhirendra Ara. mahetA prA. dhirendra Ara. mahetA. bhAvanagara zaheranI zAmaLadAsa ArTsa kaoNlejamAM tattvajJAna viSayanuM zaikSaNika kArya chellA 20 varSathI kare che. AMtararASTrIya kakSA sudhI dharma/tattvajJAnanA seminAromAM bhAga lIdho che. 1. prAraMbha : jANIe. A rahasya to karmanuM tattvajJAna jANIne samajIe to ja samagra saMsAramAM kaI vyakti evI che, ke je sukha-zAMti, AnaMda maLe. A samaja jemAM samajAvela che e graMthanuM nAma che karmagraMtha...! ane mukti na Icche? eka arthamAM prANImAtra sukha-zAMti, AnaMda 1. graMthanuM nAma : karmagraMtha bhAga 1 thI 6 (1) karma vipAka (2) ane mukti Icche che. enuM kAraNa ajJAna che. A paristhiti jIvanamAM karmastat (3) baMdha svAmitva (4) SaDu zIti (5) zataka (6) sattari. nirmANa thavAnuM pAyAnuM kAraNa karma che. sRSTinA anya aTala 2. graMthanA kartA : zrImAna zivazarmasUrIzvarajI mahArAjA ane pUjya niyamonI jema ja karmano aTala niyama karmasattA che. A niyama zrI caMdrarSi mahattara (siddhAMta) AdikALathI astitvamAM che. tenI sattA AtmA para jabbara navya graMthakartA : tapAgacchAcArya zrImad devendra sUrIzvarajI mahArAjA che. anAdi anaMta kALathI karma sAthe ja AtmAne janma-maraNanA 3. graMthanI bhASA : mukhyatve saMskRta, prAkRta ane mArgadhI. uparAMta saMsAra cakranA paribhramaNano koIpaNa rIte zuddha yogathI nAza karI prAdezIka bhASAo : hindI, gurjara (jUnI gujarAtI) ane karNATakI. potAnuM zuddha svarUpe pragaTa karavuM eja badhA AtmAonuM aMtima 4. graMthano racanAkALa : prAcIna graMtha bhAga 1 thI judA judA samaye. dhyeya che. A kakSAe to sajJAnanI prApti thAya to ja pahoMcAya. navya karmagraMtha bhAga 1 thI 5: vikramI 13mI sadInA uttarArdha 14mI AvA jJAnanI prAptimAM saraLatA to ja rahe ke; jyAre karmanuM rahasya sadIno prAraMbha.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18. prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 5. graMthano viSaya: tattvajJAna. (5) paMca nadhya karmagraMtho (3) siddhazikA sUtravRtti (4) dharmaratna 6. vartamAna kALamAM graMthanA saMpAdaka ane prakAzaka: prakaraNa bRhada vRtti (5) sudarzanA caritra (6) caityavaMdanAdi bhASyatraya 1. karmagraMtha bhAga-1 : saMpAdaka paMDita bhagavAnadAsa harakhacaMda - (7) siddhadaMDIkA (8) vaMdArU vRtti (9) sAravRtti dazA (10) zrI prakAzaka :- jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA vRSabha vardhamAna pramukha stavana 'gurnAvalI'mAM teozrInI vidvatA 2. paMcama zataka karmagraMtha : AcArya devavijayasUryodaya sUrIzvarajI mahArAja. aMge nirdeza che ke, teo zrI SadarzananA vidvAna hatA te kAraNe ja prakAzaka : dharmakRpA TrasTa, DabhoI. teozrI paMca karmagraMtha saTIkanA kartA banyA hatA. teozrInI A 3. karmagraMtha 1-6 : 2008-9 : AcAryazrI vijayazekhara sUri. TIkA spaSTa, saraLa ane vidvatApUrNa che. prakAzaka : bhAratIya prAcyatA prakAzana samiti, piMDavADA zrImad devendrasUrijI mahArAja phakta vidvAna ja na hatA. paraMtu 2. vizeSa vigata : teozrI potAnA cAritryamAM ati daDha hatA, A aMge eTaluM ja kartAnI vigata (prAcIna karmagraMtha) (navya karmagraMtha) kahevuM (basa) paryApta che, ke e samaye sAdhubhagavaMtozrIomAM kriyA kata tapAgacchAcArya pUjya zrImAna devendrasUrIzvarajI zithilatA pravezI gayela; te joI temanA gurumahArAjAzrI mahArAjAnA janma, dIkSA ane suripadanA nizcita samayano nirdeza tapAgacchAcArya zrImAna jayacaMdrasUrijIe ati sakhata puruSArtha kyAMya dazyamAna nathI, chatAM paNa temanA guru bRhatapAgacchIya pUjya ane tyAga dvArA kriyoddhAra karela ane teno nirvAha zrImad devendrasUrijIe zrImAna jagacaMdrasUrIzvarajI mahArAje vikrama saMvata 1285mAM karyo hato. tapAgacchanI sthApanA karI. tyArabAdanA koIpaNa saMvatamAM zrImAna A mahAna puNyAtmA zrImad devendrasUrijI mahArAjAzrIe devendrasUrIzvarajI mahArAjane dIkSA bAda sUripada (arpaNa) samarpaNa paMcamahAbhUtAtmaka nazvara sthULa dehatyAga karI vikrama saMvata karyAnuM anumAna gurnAvalImAM rahela spaSTa ullekhane AdhAre kahI 1337mAM svargArohaNa karyuM. zakAya che. paNa temaNe AcAryapada grahaNa karyA pachI je ghaTanAo 3. graMthano vigate viSaya: ghaTI tenA AdhAre kahI zakAya ke temano vihAra mALavA ke gujarAta graMthano viSaya ane tenuM (viSaya) nirUpaNa hato. tethI teozrIe temanA vihAra sthaLe paMcamahAbhUtAtmaka deha *karmagraMtha-1-6 karmavipAka krama graMtha naM. 1 : A graMthanA nAma dhAraNa karyo haze e saMbhava che. pUjya zrImAna devendrasUrIzvarajI mAtrathI teno viSaya karmano artha karmanA 8 (ATha) prakAro mahArAjane guru mahArAjA taraphathI apAyela. AcAryapadanI sArthakatA bheda-prabheda, karmanuM svarUpa ane pratyeka karma vipAka arthAt phaLa teozrInI asAdhAraNa vidvatA, cAritryazIlatA ane gaMbhIratAnA athavA karma kevI asara nipajAvI zake? tenuM varNana sadRSTAMta mukhya guNone kAraNe jaNAI Ave che. karmavipAka nAmanA prathama/pahelA/naM. 1 karmagraMthamAM thayela che. temanA prathama ziSya zrImAna vidyAnaMdasUrijI aMge nirdeza che ke karmastava-karmagraMtha naM. 2 : A graMthanA nAmano artha rajU karatA saMvata 1302mAM ujjayinI nagarInA zreSThI zrI jinacaMdranA putra kahI zakAya ke, "baMdha, udIraNA ane sattAmAM prApta thayela karmano zrI viradhavalane lagna samaye pratibodha karI temanA pitAzrInI guNasthAna dvArA kSaya karavA vaDe stuti karavI. A graMthamAM zramaNa saMmatipUrvaka temane dIkSA ApI hatI. 1923mAM gujarAtanA mahAvIra svAmI paramAtmAnI stuti karavA mATe 14 guNasthAnakonuM praphlAdanapura (pAlaNapura/pAlanapura)mAM teozrIne sUripada arpaNa svarUpa ane (1) prathama karmagraMtha karmavipAkamAM varNavela karmanI karela. temanA A ziSya zrImAna vidyAnaMdasUrijI AgamanA vidvAna prakRtio paikI baMdha, udIraNA ane sattA sthAne keTalI prakRtio hatA eTaluM ja nahi paNa, teozrIe "vidyAnaMda' nAmanA navIna che ane keTalI prakRtio vicchinna thayelI hoya che e abhidheya vyAkaraNanI racanA paNa karela, ke je vyAkaraNa Aje nAmazeSa jevuM viSayanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. thaI gayuM che. * baMdha svAmitva-karmagraMtha naM. 3 : A graMthamAM mArgaNA temAM temanA bIjA ziSya dharmakIrti upAdhyAya AcAryazrI dharmaghoSasUrijI paNa 14 mULa mArgaNA ane tenA peTAbheda sAthe letA kula 62 ke, je pratibhAzIla vidvAna, vizuddha cAritryazIla ane viziSTa mArgaNA sthAnonI apekSAe jIvonA karma prakRti aMge baMdha prabhAvaka puruSa hatA. temanA racela 'saMghAcAra bhASya' ane "camaka svAmitvanuM varNana thayela che. stuti' jevA graMtho vidyamAna che. svAbhAvika ane vaibhAvika paryAyo dvArA jIvanuM aneka prakAre zrImad devendrasUrijI mahArAja jainazAstranA saMpUrNa vidvAna hatA pRththakaraNa karavuM e mArgaNA sthAnaka ane mohanIya karmanA udaya, temAM koI paNa prakArano saMzaya nathI kAraNa ke temanA racela graMtho kSayopazama, upazama ane lakSya dvArA jIva vikAsanI tAratamyasUcaka ja sAkSI rUpe che. jevA ke, (1) zrAddhadina kRtyasUtra vRtti (2) saTIka bhUmikAone guNasthAnaka kahe che.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana 19. bIjA graMthamAM rahela guNasthAnakane AzrayI baMdha svAmitvanuM kathana dAkhala karI 5 (pAMcamA) graMthanI (racanA) viracanA pUrNa karela che. trIjA karmagraMthamAM rahela che. ahIM darzAvAyela (arvAcIna navya paMca) karmagraMthanI racanA *zaDazIti-karmagraMtha . 4: A graMthamAM jIvasthAna, mArgaNAsthAna, tapAgacchAcArya zrImad devendrasUrIzvarajI mahArAjAzrIe karela jaNAya guNasthAna, bhAva ane saMkhyA evA 5 (pAMca) vibhAgamAM 86 che. Ama chatAM A graMthonI mULabhUta racanA to prAcIna samaye thaI gAthAono samAveza karI tenuM vistArathI vivecana karavAmAM AvyuM gayela AcAryoe judA judA samaye karela che. chatAM paNa baMne graMthomAM che. A graMthamAM 86 gAthAo hovAthI graMthanuM nAma SazIti paDela bhagavAna mahAvIra svAmIe upadezela karmanA siddhAMtanI paraMparA che. 5 paikI 3 vibhAga sAthe jIva, guNasthAna, yoga, upayoga, A mahAna pUrvAcAryozrIe Aja paryata jALavI rAkhI che. lezyA, baMdha, udaya, udIraNA ane sattAbaMdhAraNa nirdezI A badhAno * sattari/daSTivAdanA jharaNa/saptatikA-karmagraMtha naM. 6 : A graMtha viSaya caryo che. sAthosAtha A naveya (9) viSayonuM varNana paNa dRSTivAda nAmanA 12mA aMgamAMthI udaraNa karela hovAthI dRSTivAdanA che. A graMthanA aMtima banne eTale ke cothA (4) pAMcamA (5) jharaNA tarIke oLakhAya che. sAtho sAtha e ullekha paNa dhyAne vibhAgamAM bhAva ane saMkhyAnuM varNana koIpaNa viSayamAM mizrita Ave che ke dRSTivAda nAmanuM 12muM prakaraNa agrAyaNIya pUrvamAM nathI. A vivecanAtmaka varNana karmanA viSaya sAthe jJAna pAkuM thAya raheluM che. temAMthI uddhAra karyo hoya evuM jaNAya che. eTalA mATe amuka prakIrNa viSayane karmabaddha ane paddhatisara A graMthanI racanA ati gaMbhIra ane prasanna che tene ja yathAvata ApavAmAM Avela che. rAkhIne temAMthI 70 gAthAo svarUpe A graMthanuM sarjana thatAM A -zataka-karmagraMtha naM. 5 : A graMthamAM 100 gAthAo samAviSTa graMthanuM nAma sattarI evuM dRDha thayela che. A graMthamAM karma prakRtinA thayela hovAthI A graMthanuM zataka nAma rUDha thayela che. zataka nAmanA baMdha, udIraNA ane sattAnA saMvedhano vicAra karavAmAM Avyo che, A paMcama karmagraMthamAM prathama (1) karmagraMthamAM varNavela prakRtio ke je sthiti ane saMvedhone samajavA bhUmikA pUrI pADe che. paikI jaghanya (evI) jevI ke, dhruvabaMdhinI, abruvabaMdhinI, dhruvodayA, kharekhara to A (5) pAMca pachI chaThTho (6) karmagraMtha che ja nahIM. adhruvodayA, dhruvasatAkA, adhruvasatAkA, parAvartamAna prakRti ane paNa tapAgacchAcArya zrImad devendrasUrIzvarajI mahArAja viracIta (5) utkRSTa evI adhruvaghAtinI, dezaghAtinI, sarvaghAtinI, puNya, pApa karmagraMthane bhaNyA pachI A graMtha bhaNavAmAM Avato hovAthI (6) ane aparAvartamAna prakRtionA svarUpa sAthe anAdi, Adi anaMta chaThTho karmagraMtha kahevAya che. hakIkatamAM A graMtha to ahIM jaNAvela ane zAMti sAthe joDIne ja bhAMgAmAM avataraNa karI A pravRtio pAMceya graMtha karatAM paNa prAcIna che. ApaNane khyAlamAM che ja ke A paikI kaI kaI prakRtionuM dhruvAdhruvapaNuM batAvI 4 (cAra) prakArano graMthanA kartAno pUrvadhara prAcIna AcArya zrImAna caMdraSi mahattara vipAka jevo ke kSetravipAkI, jIvavipAkI, bhavavipAkI ane mahArAjAzrI che. pudgalavipAkI che? te aMge 4 prakAranA baMdha jevA ke bhUyaskAra ahIM nirdiSTa graMthano (saMkSipta) viSaya, karmagraMtha 1 thI 6 ne alpattara, avyavasthita ane avaktavya baMdhanuM lakSaNa ane svarUpa kramabaddhapaNe saMyojIne saLaMga sUtratA mATe kahI zakAya ke, graMtha-1 aMge modakanA dRSTAMta sAthe mukhyatve vicAra ApavAmAM Avyo che. mAM ullekha mujaba karma vipAka asara kevI nipajAvI zake? A prazna pratyeka karmanA baMdhasthAna jevA ke jaghanya baMdha, utkRSTa baMdha, jaghanya aMge anya prazno paNa astitvamAM Ave che, jevA ke AtmA ane utkRSTa A bAdhAkALanuM svarUpa jaNAvyA pachI sthiti baMdha, rasabaMdha karmano saMbaMdha kSIranIravat kevA prakArano che ? A praznanA ane pradeza baMdhanuM ghaNuM nirUpaNa karatA vacce prAsaMgika yoga sthAno, pratyuttaramAM ja kahI zakAya ke AtmAnA asaMkhya pradezo paikI pratyeka sthiti sthAnonA svarUpa ane svAminA varNana pachI Atma pradeza upara anaMta kArmaNa skaMdho kArmaNa vargaNA (rUpe) ati sthitibaMdhyavasthAno, sAta baMdha, niraMtara baMdha, rasANuonuM svarUpa, cikAsathI coMTIne sattA jamAvI rahelA che; ke je phaLa Ape che. e anubhAga sthAno, grAhyAgrAhya dArikAdi pudgala vargaNAonuM ja baMdha arthAt baMdhanamAM bAMdhe che. A baMdha ja karmano kSaya na thavA svarUpa darzAvI grahaNa karela pradezAgramAMthI kayA kayA karmanI kaI kaI detA udIraNA, ane sattA astitvamAM lAve che. teno kSaya karavA prakRtine keTalA dalikano bhAga Ave tenA vistArapUrvaka varNana pachI mATe ja bhagavAna mahAvIra svAmInI stuti karavA guNasthAnakonA 4 prakAranA pudgala parAvartananuM svarUpa darzAvI 11 guNa zreNIo, baMdhAraNamAM karma prakRtio paikI kaI ane keTalI karma pravRtio palyopama, sAgaropama, dhanIkRtaloka, sucIzreNI, prataradhananuM sattAsthAne rahIne vicchinna che e viSayanuM nirupaNa karyastava nAmanA baMdhAraNa varNavI ane upazama zreNI ane kSapaka zreNInuM nirUpaNa bIjA graMthamAM che. jyAre tenA kAraNe ja mArgaNA sthAnonI apekSAe karI yadyapi udiSTa 26 dvAro che. to paNa prAsaMgika aneka viSayo karma prakRtionA baMdhasvAmitvanA varNanano viSaya karmagraMtha naM. 3 graMthakAra maharSi tapAgacchAcArya zrImad devendrasUrIzvarajI mahArAje baMdha svAmitvamAM thayela che. graMtha naM. 4 mAM jIvasthAna, mArgaNAsthAna
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 ane guNasthAnanuM vistArathI vivecana karIne bIjA (2) graMthamAM guNa dvArA. A tyAre ja zakya banaze ke, jyAre zramaNa varga svayaM darzAvela. baMdha udIraNAsattA ane vezyAnA viSayanuM nirUpaNa karyA dhArmika guNo jevA ke (ahiMsakatA, zreSTha cAritrya zIlatA, bAda nirvANapada mATe Avazyaka jJAna pAkuM karAvavAnA hetu sAthe vizeSajJAna, saMyamItatA, sahaja nyAyapaNuM, premALatA, sadAcArItA prakIrNa viSayanuM paddhatisara nirUpaNa A graMthamAM zabdabaddha thayela che. ane sevA) khIlavaze to ja zrAvaka varganA mumukSu gRhastho para sahaja A saMdarbha laI karmagraMtha-1 mAM nirUpela karma vipAka prakRtionA karmanA siddhAMta (niyama) mujaba gherI asara paDyA vinA nahI rahe, vipAka dvArA vistArathI vigata darzAvIne karmagraMtha 2-3-4 mAM arthAt A zrAvaka varga gRhasthI hovA chatAM tapAgacchAcArya zrImad baMdhasthAna saMdarbhe tenuM lakSaNa ane svarUpa modakanA dRSTAMta sAthe devendrasurIzvarajI mahArAje samajAvela karma rahasyanI asarakArakatAthI mukhya viSaya tarIke varNavIne pudgala ane anya vargaNAo paNa potAnuM jIvana ucca kakSAe pahoMcADe che. AtmAe grahaNa karela pradezAgramAMthI karmanI prakRtine keTalA dalikano jaina zAsanamAM karmagraMthano prabhAva advitIya rahyo che, je nirUpatA bhAga Ape che, tenA para AdhArIta 15 guNa zreNInA kahI zakAya ke, jaina sAhityamAM karmagraMthanuM ghaNuM ucca sthAna che. baMdhAraNAtmaka varNana pachI tenA udISTa 26 dhAro che. A paikI jaina darzana kALa-svabhAva-niyati vagere kAraNone mAnavA chatAM potAne nirvANapada sudhI pahoMcavA mATe ja vyaktie karmanuM viziSTa A darzane amuka vastusthiti ane darzanAttaronI mAnyatAo dhyAne rahasyamaya svarUpa jANIne samajavAnuM che. Ama, A karmanA rahasyane laI karmanA siddhAMta para kaMIka vadhu bhAra mUkela che. tethI jaina darzana ja mukhya viSaya tarIke karmagraMtha 1-6 mAM nirUpavAmAM Avela che. ane jaina AgamonuM yathArtha ane pUrNajJAna karmatattvane jANyA vinA TUMkamAM prAcIna karmagraMthakAroe karmagraMtha 1-6mAM karmanA rahasyanuM koI paNa rIte thaI zakatuM nathI. A viziSTa jJAna prApti mATe nirUpaNa karela che. eja, nirUpaNa navya karmagraMthamAM tenA kartA AraMbhika mukhya sAdhana jo koI hoya to e phakta karmagraMtho ja che. tapAgacchAcArya zrImad devendrasUrIzvarajI mahArAjAe karela hovAthI karma prakRti, paMca saMgraha vagere karma sAhitya vizALa samudra samAna graMthano mukhya viSaya karma che. ane tenuM rahasya samajAtuM hovAthI mahAgraMthomAM pravezavA mATenI prAthamika lAyakAta jo koI hoya enuM ja nirUpaNa viSaya tarIke thayela che. to, e phakta karmagraMthano abhyAsa ja khUba anivArya che. AthI ja bhagavAna mahAvIra svAmIe sthApela saMgha vyavasthAmAM dhArmika karmagraMthonuM sthAna jaina sAhityamAM ati gauravabharyuM rahe che. eTale sAdhakonA zramaNa ane zrAvaka evA be (2) varga paikI zramaNI vargamAM ja jaina sAhityamAM karmagraMthano savizeSa prabhAva rahela che. tethI samAviSTa thatA sAdhaka mahArAja sAhebazrIoe tapAgacchAcArya jaina dharma ane jaina sAhityamAM A karmagraMthanuM sthAna Aja paryata zrImad devendra sUrIzvarajI mahArAja viracita navya karmagraMtha ke jaino advitIya che. AdhAra prAcIna karmagraMtha to che ja sAthe sAthe maharSi mahAmuni samAlocanA zrImAna pUjya caMdrarSi mahattara mahArAja kRta SaSThI karmagraMthanA saMdarbha A carcAnI samAlocanA karatA huM eTaluM ja kahIza ke, sRSTinA saha darzAvAyela karmano saraLatam artha, mukhya ane gauNa prakAronI jIva mAtrane potAnA sakaMjAmAM letA karmane kAraNe ja jIvanI sArIsahelI samaja, baMdha-baMdha svAmionA guNa sthAnako samajAvI kharAba gati thatI AvI che. tethI ja jIvane rAga-dveSa ane kaSAyanI kramazaH sahaja paNa kAmanA tyAga keLavI, karma-kSaya karatA karatA viSTAmAM ragadoLAvuM paDe che. eTaluM ja nahi are! anaMta sAgarasamA graMthamAM pagathiyA caDavA mATe tapazcaryA (upavAsa-mAsakhamaNa-aThThaI jIvane Aja karma alpa-kuMThita zaktimAM keda karI lAcAra bicAro vagere) karIne dehanI sahanazIlatAno guNa keLavavA, kaparA (duSkara) paNa banAve che. temAMthI tAranAra zrI arihaMta bhagavaMto jIvatA kaSTo sahana karatA karatA zIlano pamarATa (maheka,bhabhaka) cotarapha ari (zatru)rUpa karmone sarvathA haNI svayaM arihaMtano bane ja che. prasarAvI karmakSaya dvArA nirvANa (mokSa)mukti) prada prApta karavAnuM eTaluM ja nahi, samavasaraNamAM vahetI dharmadezanAnA mAdhyame e karmonuM che. khAsa to A tapazcaryAtmaka sAdhanA kALa daramyAna sAdhaka vAstavika yathArtha svarUpa e ja karmanuM rahasya che ke jene jANyA pachI mahArAjazrIo e zakya teTalA vadhu sUkSmAtisUkSmapaNe samajIne vyakti mAtra arihaMta to bane ja che, paNa nirvANapada ahiMsAvratanA custa pAlana dvArA zuddha niHsvArtha prema keLavIne, sudhI pahoMcI zake che. e tyAre ke jyAre karma kSaya dvArA vizvane karma saMyamI banIne zreSThatama cAritrya nirmANa jyAre zramaNa kare tyAre mukta thavAno maMgalamaya mArga darzAvAya che e nirUpaNane ja karma karmakSayanI prakriyA sahajapaNe cAlu thaI jAya che. sAhitya zabdathI oLakhIe chIe. temAM karmagraMtho jaina sAhitya sAthe sAthe bhagavAnazrI mahAvIra svAmIzrI sthApita saMgha vyavasthA gorava graMthamAM kohInura hIrAnI jema Aje paNa eTalA ja tejathI paikI bIjo zrAvaka varga ke je tyAgI nathI thaI zakato chatAM zrAvakone prakAzI rahyA che. * * * paNa adhyAtmajJAna to prApta karavAnuM che, ne te yatkiMcita sevAnA mobAIla phona naM. 09824980506 che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana | 21 vAdivetAla zAMtisUrijI (11mI sadI) racita jIva-vicAra prakaraNa' graMtha ane DArvinano utkrAMtivAda: eka adhyayana 1mAvajI ke. sAvalA [janma 1930. vyavasAye TheThathI vepArI evA kaccha-gAMdhIdhAmanA mAvajI ke. sAvalAe sane 1968mAM philasUphInA viSayamAM ema.e. karyuM. 1968 thI 1974 emaNe pI.ecaDI.nA thisIsa mATe tattvajJAnanA saMdarbhe utkrAMtivAdanuM saghana adhyayana karyuM. 1974 thI 77 kaccha AdipuranI tolANI ArTsa kolejamAM philasUphI vibhAgamAM teo adhyApaka paNa rahyA. philasUphInA viSayane kendramAM rAkhIne emaNe lakhela pustakonI saMkhyA pacAsekanI che.] 'jagatanuM kAraNa brahma zuM che? ApaNe zAmAMthI utpanna thayA mArga e potAne jANavAno mArga che. tIrthakaro-kevaLajJAnIo chIe? AnA AdhAre ApaNe jIvI zakyA chIe? konA niyama kSaNamAtranA upayogathI saMsAranI tamAma bAbato-banAvotaLe rahIne ApaNe sukhaduHkha anubhavIe chIe?' hakIkatone jANI zake che te A arthamAM ja. -zvetAmbara upaniSada: prathama maMtra cArlsa DArvine judA judA aneka TApuo para bhramaNa karIne aneka bALaka doDheka varSanI uMmaranuM thatAM ja bolatAM zIkhe eTale vanaspatio, eka koSI jIva-amIbAthI karIne manuSya sudhInIpotAnI AsapAsa je kaMI jue e zuM che te jANavA mATe satata jIvasRSTinA vikAsanI-utkrAntivAdanA siddhAMtanI jagatane dhAraNA prazno karatuM rahe che. manuSyanI A kutUhalavRttine paNa AhAra, maithuna ApI. eNe enuM AkhuM jIvana enI pAchaLa vItAvyuM. jaina ane bhayanI jema mULabhUta vRtti gaNI zakAya. pukhta uMmare pahoMcatAM AgamagraMthomAM saMsAranI racanA vizenI AvI badhI bAbatomAM potAnI AsapAsanA jagatane vadhu ne vadhu jANavAnI vRtti tIvra jIvajagata aMgenI vistArathI samajaNa apAI che. Agama praNita thatI jAya che. prAkRtika vijJAna ane mAnavavidyAnI anekavidha jaina darzanamAM dravyanA siddhAMtamAM jIvatattva ane ajIvatattva evA zAkhAono vikAsa emAMthI ja thayo che. veda graMthomAMnA 'veda' be mukhya bhedo kahyA che. bhAratIya paraMparAmAM janmajanmAMtaramAM zabdanuM mULa che 'videTale ke jANavuM. judA judA dharmanA mULa graMthomAM coryAsI lAkhanuM cakkara-coryAsI lAkha yoninI vAta TheThathI kahevAtI manuSyane jANavA mATenuM badhuM ja AvI jAya che evuM je-te dharmane ja rahI che, paraMtu jagatanA koIpaNa dharma ke tattvajJAnamAM A coryAsI anusaranArAonuM manovalaNa hoya che. duniyAnA tamAma graMtho lAkha yoninI vigato-vargIkaraNa ane lakSaNo sahitanI saMkhyAnI bhale koI kAraNasara nAza pAme paNa eka mAtra kurAnano graMtha bacI prastutI jovA-jANavAmAM AvI nathI; eTale ja vikrama saMvata jAya to paNa emAMthI mAnavIne jIvanapAtheya maLatuM raheze" evuM 1004mAM thaI gayela vAdivetAla zrI zAMtisUrIzvarajI mahArAja kurAna vize kahevAyuM che. bhAratIya dharmagraMtho vize paNa evuM kahI viracita 'jIva-vicAra prakaraNa'nuM mahattva ane mUlya Aje moDe moDe zakAya. mAtra dharmagraMtho ja nahi, paraMtu grIka tattvaciMtaka sokreTisanA mane samajAyuM che. Aje prathama A graMthano ane emAMnI sAmagrIno ziSya pleTonA 'ripablika' graMtha vize AvuM ja vIsamI sadInA prasiddha paricaya ApavAno upakrama che; enA anusaMdhAne cArlsa DArvinanA vidvAna Imarsane kahyuM che. utkAntivAdane kaMIka tapAsavAno hetu che. | 'piMDe so brahmAMDe-brahmAMDe so piMDe" evA sUtrano artha ghaNo graMthakartA zAMtisUrijIno tapAgacchanI paTTAvalImAM A pramANe UMDo che. AjanA vijJAne padArtha jagatanA 115 thI vadhu mULa ullekha cheH "saMvata 1004mAM 'jIva vicAra prakaraNa'nA kartA tattvo(elements) nI oLakha karI lIdhI che eTaluM ja nahi paraMtu vaDagacchanA vAdivetAla zAMtisUri thayA. A vAdivetAlanuM birUda mAnavazarIramAM A badhA ja tattvo mojUda hoya che evuM paNa vijJAne teozrIne ladhu bhojarAjAe ApyuM hatuM. cakrezvarI ane padmAvatI ja siddha karI batAvyuM che. brahmAMDe so piMDe" A arthamAM paNa barAbara devInI sahAyathI 1097mAM temaNe zrImALInA 700 gotrane samajI zakAya che. dhulikoTa paDavAnI AgAhI jaNAvI temanuM rakSaNa karyuM hatuM. jagatane jANavAno mArga ghaNo ghaNo lAMbo ane kadAca aMtahIna uttarAdhyayana sUtranI moTI TIkA 18000 zloka pramANanI temaNe che. jyAre vAstavamAM dharma-adhyAtmakSetrano potAne jANavA mATeno racI che, je uttarAdhyananI pAIa TIkA kahevAya che. kAnhoDa nagaramAM mArga sAva TUMko che. "eka sadha-saba sadhe' jevo potAne jANavAno saMvata 1111mAM temanuM svargagamana thayuM.' mArga che. dhanapAla paMDita kRta "tilakamaMjarI'nuM paNa emaNe saMzodhana karela jJAna prAptino-kevaLajJAnano-AtmajJAnano-AtmasAkSAtkArano che. te uparathI A "jIva-vicAra prakaraNa' emaNe agiyAramA saikAmAM
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 racyuM hovAnuM pramANa maLe che. zAMtisUrijInA 'jIva-vicAra prakaraNa' devatA 4 lAkha upara pAThaka ratnAkarajIe saMvata 16 10mAM bRhavRtti racI che. nArakI 4 lAkha saMvata 1785mAM muni kSamAkalyANajIe enA para laghuvRtti racI manuSya 14 lAkha che. 84 lAkha 'jIva-vicAra prakaraNa'nI maMgaLAcaraNa rUpe prathama gAthA cheH ahIM pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya ane be prakAranA 'bhuvaNAIva vIra namiUNa bhaNAmi abuha-bohatya | vanaspatikAya jIvone eka ja jJAnendriya eTale ke sparzendriya mAtra jIvanarUvaM kiMci vi ja bhaNiyuM putrasUrIhiM !' hovAnuM kahevAyuM che. pRthvIkAya-apakAya-teukAya ane vAukAya arthAt "bhuvanamAM dIpaka samAna mahAvIra svAmIne namaskAra e paMcamahAbhUtomAMnA cAra mahAbhUtano paryAya (pRthvI, jaLa, agni karI pUrvanA AcAryoe jema kahyuM che tema huM jIvonuM TUMka svarUpa ane vAyu) samajI zakAya ema che. ajJAna-jIvone samajAvavA kahuM chuM.' jainadharmano pAyo ahiMsA che, eTaluM ja nahi paNa ahiMsAnI paDadarzanomAM vedAnaMdarzana eka ja tattvane (brahma) mAnya kare che. jeTalI hade sUkSma vicAraNA jainadarzanamAM che eTalI sUkSma vicAraNA kapilamuni racita "sAMkhyadarzana' puruSa ane prakRti ema be tattvothI vizvanA koIpaNa dharma-darzanamAM nathI ja thaI. ahIM ApaNe jainonA sRSTinuM nirUpaNa kare che. pAtaMjala racita yogadarzana puruSa, prakRti nityakarma samAna pratikramaNanuM udAharaNa laIe; pratikramaNa eTale ane Izvara ema traNa tattvothI saMsAranI racanAne samajAve che jyAre pApathI pAchA pharavuM arthAt kSamAbhAva dvArA pApakarmathI mukta thatA jainadarzane nava tattvomAM saMsAranuM nirUpaNa karyuM che. navatattva prakaraNanI javuM. savAre ane sAMje 48 miniTanA A pratikramaNa dvArA covIsa prathama gAthA A pramANe cheH kalAkamAM thatAM pApakarmono ekarAra ane emAMthI pAchA pharavAno jIvADajIvA puNe, pAvADaDasava saMvaro ya ninjaraNA bhAva che. eTale ja pratikramaNamAM bolAtA sUtromAMnuM eka sUtra bandho mukakho ya tahA, navatattA huMti nAyavAT/ 'sAta lAkha...' che jemAM 84 lAkha prakAranA jIvonI jAye-ajANya arthAt : jIva-ajIva-pu -pApa-Azrava-saMvara-nirjarA-baMdha thayelI hiMsA mATenI kSamAyAcanAno bhAva che. ane mokSa ema nava tattva jANavA. 'jIva-vicAra prakaraNa' graMthamAM jIvatattvanuM prAthamika vargIkaraNa Ama ahIM zAMtisUrijIe nava tattvamAMnA eka jIva tattvanuM pratyeka varganI yoninI saMkhyAnA AdhAre karIne kulle 84 lAkhanI vistArathI ane taddana tATadhdhapUrvaka jJAnIoe joyA-bhAkhyA saMkhyA ApaNane maLe che. Adhunika vijJAnanI jIvazAstra ane pramANenuM nirUpaNa karyuM che. vanaspatizAstra (bAyolojI ane boTonI)mAM yoni zabdanA paryAya agAu ApaNe ullekha karyo ema coryAsI lAkha jIvayonio tarIke 'jAti' ane 'prajAti' (jAti ane upajAti) zabda prayojAya vize anya koI bhAratIya dharmo ke darzanazAstromAM vargIkaraNa bhedo- che ane ApaNe paNa zakya haze tyAM e arthamAM AvA paryAyano prabhedonA AdhAre A coryAsI lAkhanI saMkhyA mArA jovA Azraya laIzuM. jANavAmAM Avela nathI. jIvajAtionA vargIkaraNa judA-judA lakSaNothI paNa ahIM 'jIva-vicAra prakaraNanI gAthA kramAMka 45-46 ane 47mAM ApaNane jovA maLe che. dA. ta. sUkSma ane bAdara evA be A coryAsI lAkha jIva prakAronuM varNana che, jenA sAra rUpe saMkSepamAM vibhAgomAM vargIkaraNa; sUkSma eTale narI AMkhe joI na zakAya evAM; A vargIkaraNa A mujaba ahIM noMdhIeH bAdara eTale narI AMkhe joI zakAya evA jIva. evI ja rIte traNa pRthvIkAya 7 lAkha ane sthAvara evA be bhede paNa vargIkaraNa karavAmAM Ave che. traNa apakAya 7 lAkha eTale halanacalana karanAra ane sthAvara eTale ke sthira. teukAya 7 lAkha 'jIva-vicAra prakaraNa' graMthanI mAtra anukramaNikA para najara vAyukAya 7 lAkha karIe to Azcaryacakita thaI jaIe. paraMtu ahIM ApaNe enI pratyeka vanaspatikAya 10 lAkha vigatomAM nahi jaIe, chatAM saMkSepamAM thoDoka khyAla ApavA mATe sAdhAraNa vanaspatikAya 14 lAkha keTalAka muddAonI noMdha karIe. be Indriya 2 lAkha keTalIka jAtionA AyuSya, kada uparAMta vividha traNa Indriya 2 lAkha lAkSaNikatAonuM ahIM vigate varNana maLe che. devaloka ane cAra Indriya 2 lAkha narakalokanA jIvanI paNa AvI vigato ahIM ApavAmAM AvI che. tiryaMca paMcendriya 4 lAkha vaLI pAMca jJAnendriyo (sparza, rasa, gaMdha, zravaNa ane dRSTi)nA saMdarbhe
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana paNa ahIM A pAMca vibhAganI jIva-jAtionA udAharaNothI paNa saMzodhana, nirIkSaNo, UMDI vicAraNA temaja e viSaya saMbaMdhita A bAbata gAthA kramAMka 15thI 24mAM vistArathI samajAvavAmAM aneka vaijJAnika graMthonA adhyayana pachI potAnA mahAna graMtha OriAvI che. dA. ta. gAthA kramAMka 17no anuvAda ahIM noMdhIeH vAMn of Species dvArA prAkRtika vijJAnakSetre sau prathamavAra A kAnakhajUrA, mAMkaDa, jU, kIDI, UdhaI, maMkoDA, IyaLa, dhimela pRthvI paranI jIvasRSTinA udgama ane vikAsano potAno siddhAMta (lAla raMganuM maMkoDAnI jAtanuM jIvaDuM), sAvA ane jhIMgUra (eka sthApita karyo. jyAre te potAnA AkharI niSkarSa para pahoMcyo prakAranuM tama)nI jAto tathA gadhaiyA, viSTAnA jIvaDAM, chANanAM tyAre teNe kahyuM hatuM - "sRSTinI racanA ane vikAsanA rahasyo jIvaDAM, dhaneDAM, kaMthavA, gopAlika, IyaLa, gokaLagAya vagere ADeno mArI AMkha sAmeno parado khasI gayo che.' zuM che DArvinano teIndriya jIvo che eTale ke sparza, rasa ane gaMdha e traNa jJAnendriyo A vikAsavAda? ApaNe saMkSepamAM enA mukhya AdhAronI ja vAta A jIvone hoya che. karIzuM. AjathI eka hajAra varSa pUrve jyAre vijJAna ane TekanolojIe A pathvI nAmanA graha upara AjathI Azare aDhI abaja varSa zodhelA sAdhano dvArA prayogo ane cakAsaNInA koI sAdhano ja pUrve sau prathama ekakoSI jIvono (amIbA) AraMbha thayo. aDhI nahotA tyAre anekavidha jIva-jAtionI ATalI sUkSma ane sacoTa abaja varSanA A samayagALA daramiyAna A jIvasRSTino vikAsakrama vigato ahIM apAI che; dekhItI vAta che ke koI prayogazALA jevAM manuSya sudhI pahoMcyo. ene paNa pacAseka lAkha varSa thaI cUkyAM parIkSaNothI nahi paraMtu tIrthakaro-jJAnIone eka paLa mAtramAM che. parAtatviya avazeSonI kaDaka vaijJAnika paddhatie cakAsaNIo. thaI zakatA samagra brahmAMDanA jJAna-darzanathI ja A hakIkato ApaNane pachI evuM paNa prasthApita karAyuM che ke AjathI sattara lAkha varSa maLe che. pUrvenA manuSyanI UMcAI traNeka phUTa hatI ane enA magajanuM kada paMcamahAbhUtomAMnA cAra mahAbhUta (pRthvI, jaLa, agni, vAyu)no sAtaso sI. sI. hatuM. AjanA mAnavInI sarerAza pAMceka phUTathI paNa ahIM jIva-jAtimAM samAveza karavAmAM Avela che, eTaluM ja vadhu UMcAI ane magajanuM kada 1300-1400 sI. sI. thavAmAM nahi e pratyeka jIva-jAtinA nAma sahIta thoDA udAharaNo 17 lAkha varSa lAgyAM che. jIvasRSTinA A vikAsamAM kAraNabhUta ApavAmAM AvyA che. dA. ta. gAthA kramAMka 3 ane 4 : evAM cAra paribaLo DArvina A pramANe gaNAve cheH sphaTika, maNi, ratna, paravALAM, hiMgaLo, haDatAla, mAgasIla, (1) Akasmika vaividhya [Accidental Variations] pAro, sonuM vagere dhAtuo, khaDI, ramacI, araNeTTI, pASANa, (2) prakRtinI pasaMdagI [Natural Selection] abarakha, tejaMturI, khAro, mATI, suramo mIThuM vagere pRthvIkAya (3) astitva TakAvavA mATeno saMgharSa [Struggles for Existance] jIvonA bhedo che. (4) astitva mATenA A saMgharSamAM vadhu sakSama jIvonuM TakI rahevuM. kevI Azcaryajanaka A bAbata che ! A pRthvIkAya jIvone eka [Survival of the fittest] ja jJAnendriya-sparzendriya hoya che. kAya' zabda ahIM kAya eTale ke koI paNa eka jAtinA badhA ja jIvo badhI ja bAbatomAM zarIranA arthamAM che. ekasamAna hotA nathI. dA.ta. badhA ja haraNanI doDavAnI gati eka vedAMta darzananA sUtra "sarva khalu Idam brahmam' paNa zuM Avo ja samAna hotI nathI. AthI jeo vadhu jhaDapathI doDIne vAgha-siMha saMketa nathI ApatuM? jevAM hiMsaka prANIonAM zikAra thatAM bacI zake che teo astitva ahIM A nibaMdhanuM kendravartI lakSya pAMca jJAnendriyo dvArA samagra mATenA saMgharSamAM TakI zake che ane e prANIo potAnI vizeSa jIvonA vargIkaraNane keTalAMka saMdarbhothI mUlavavAnuM che; e saMdarbhe zaktio potAnI saMtatine vArasAmAM paNa Ape che. arthAt DArvinanA utkrAMtivAdane saMkSepamAM samajI levo Avazyaka che. jIsakI lAThI usakI bheMsa'nA nyAyanI jema sabaLAone TakI rahevAnA vIsamI sadImAM mAnavajIvananA ghaNA badhAM pAsAMo para bhAre UMDo ane potAno khorAka meLavavA temaja anya hiMsaka prANIothI prabhAva pADanAra traNa vyaktioe prasthApita karela siddhAMto che. bacavAnA vadhu saMjogo hoya che. Ama vArasA dvArA maLela vizeSa (1) cArlsa DArvina [1809-1882]no utkrAMtivAda- zaktio-sakSamatAne kAraNe keTalIka jIvajAtio hajAro-lAkho vikAsavAdano siddhAMta. varSanA samayagALA daramiyAna Azcaryajanaka vikAsa ane parivartana (2) kArla mArkasa [1818-1883no sAmyavAda. pAme che. Ajano ghoDo lAkho varSa pUrve eka uMdara jevo hato (2) simaMDa phroIDa [1856-1939]nI manovijJAnika kSetre 'vAMdarAmAMthI manuSya thayo' evuM DArvinanA nAme kahevuM e sAIko enAlisisanI vicAradhArA. adhakacarI vAta che. 17 lAkha varSa pahelAMno mAnavI ane AjanI cArlsa DArvine be dAyakAthI vadhu samayanA rajhaLapATa, abhyAsa, vAnaronI sauthI vikasita peTAjAtinA vAnaranA phoTogrApha
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010. sAthosAtha rAkhIne jovAthI A vAta kaMIka samajAze. ja kaMIka gahana artha samAyelo cheH jainadarzananA saMdarbhe DArvinanA utkrAMtivAdane jovA-tapAsavAmAM 'paMcamahAbhUta to parabrahmathI upanyAM vicAraNIya muddAo A pramANe noMdhI zakAya. aNu aNumAM rahyAM che teha vaLagI." DArvine mAtra A pRthvI paranI jIvasRSTine ja dhyAnamAM lIdhI che. philasUphInI judI judI vidyAzAkhAomAM eka zAkhA "sRSTiracanA" AjanA vijJAnakSetre have cAlI rahela saMzodhano paNa evA saMketo [COSMOLOGY] tarIke oLakhAya che. A pRthvI para jIvasRSTinA Ape che ke pRthvI sivAyanA anya graho para paNa kadAca jIvasRSTi vidhavidha jIvajAtionA vikAsa kramane cArlsa DArvine utkrAMti jevo hoya. jenAgamo pramANe A pRthvI (bharatakSe tra) sivAya zabda Apyo che. dekhItI rIte ja IslAma ane khristI dharmamAM sRSTinA mahAvidehakSetranuM vistArathI ane savigata che, jyAM ApaNI pRthvI udbhavanI je dhAraNAo che e DArvinanA utkrAMtivAdane svIkArI karatAM vadhu vikasita evI saMskRti hovAnuM sahaja svIkRta che. zake nahi. amerikAnA pAThyapustakomAM-pAThamALAomAM DArvina dekhItI vAta che ke hindu darzano sivAya punarjanmanI bAbata vizenA lekho hatA ja ane e lekho kADhI nakhAvavA mATe anya koI dharma ke darzanamAM mAnya nathI. paraMtu have je saMzodhano thaI amerikAnA kensAsanI adAlatamAM kesa paNa dAkhala karAyA hatA. rahyAM che, navI navI ghaTanAo-hakIkato ApaNI sAme AvI rahI Adhunika tattvaciMtakoe paNa utkrAMti-vikAsavAda jevI keTalIka che emAM punarjanmanA vadhu ne vadhu kissAo prakAzita thatA rahe che. dhAraNAo ApI che. enI vigatomAM ahIM ApaNe na jaIe paraMtu hAlamAM ja prakAzita pustaka 'Many lives'nA manocikitsaka lekhaka zrI araviMde prastuta karela dhAraNA tAttvika dRSTie mahattvanI jaNAya Britan Weisse potAnI prekaTIsa daramiyAna keTalAka daradIone che. zrI araviMde utkrAMtinA kramamAM nIce mujabano krama darzAvyo cheH sAravAranA chellA vikalpa tarIke hipnoTIjhamano Azraya lIdho hato (1) bhotika dravya [MATTER] ane evA daradIoe baso, pAMcaso, paMdaraso varSa pUrvenA potAnA (2) prANa [LIFE]. janmonI ghaTanAo hipnosIsa daramiyAna kahI saMbhaLAvI hatI ane (3) mana [MIND] e badhI dAstAnonA rekorDiMganA AdhAre A pustaka lakhAyuM che. (4) brahma [ABSOLUTE] ahIM e paNa dhyAnamAM levAnuM che ke khristI dharmamAM punarjanma jevI zrI araviMda kahe che ke A cakrAkAra vikAsa satata cAlyA kare che. dhAraNAne sthAna ja nathI. brahmatattva dravyamAM utarIne prANa, mananA staro pAra karIne pharI brahmamAM pharI ekavAra ApaNe "jIva-vicAra prakaraNa' graMthamAM vargIkaraNanA pahoMce che, eTale ke caDa-UtaranA kramamAM vikAsanI A mALA pharatI eka mahattvanA muddA para AvIe : rahe che. A caDa-UtaranA krama mATe araviMde Descent (brahmatattvanuM jJAnendriyonA AdhAre vargIkaraNamAM caitanyanA vikAsanI bAbata bhautika dravya sudhI UtaravuM) ane Ascent (bhautika dravyamAMthI kramazaH ghaNI mahattvanI banI rahe che. vaLI punarjanma sAthe anivArya evI pharI absolute [brahma sudhI pahoMcavuM) evA zabdo prayojyA che. zrI karma ane karmaphaLanI bAbatane samajI levAthI DArvinanA tAraNonI araviMde mananA starathI urvIkaraNamAM supara mAInDa ane ovara thoDIka maryAdAo chatI thaI jAya che. amIbAthI laIne manuSya mAInDanI vAta paNa karI che. eka mAtra ApaNA Agamana graMthomAMthI sudhInA vikAsakramanI sAMkaLamAM DArvine pote paNa keTalIka khUTatI tAravela 'jIva-vicAra prakaraNamAM vizvamAM sau prathama vAra ochIkaDIo [Missing link]no svIkAra ane ekarAra karyo che. A vadhu vikasita jIvasRSTinI A brahmAMDanA vidhavidha graho para hovAnI brahmAMDamAM graho ane upagrahonI saMkhyA to abajonI che. koIpaNa vAta karI che. mAtra ApaNI sUryamALAmAMnA grahonI saMkhyA karoDonI jIva potAnA karmanA pugalo sAthe laIne caitanya rUpe abajo mAIla che, ane evI to brahmAMDamAM asaMkhya sUryamALAo che evuM vijJAne dUranA koI paNa graha upara navo janma laI zake che e to ApaNe noMdhyuM che. ApaNI sAta nArakI, soLa devaloka vagerene brahmAMDamAMnA bhAratIyone sahaja samajAya ane pratItikAraka lAge tevI vAta che. judA judA graho paranI sRSTinI vikasita jIvajAti gaNI zakAya. DArvine je khUTatI kaDIonI vAta karI che enuM anusaMdhAna kadAca "jIva-vicAra prakaraNamAM jene jaina bhUgoLa kahI zakAya evo AmAM ja hoya. aDhI dvIpano nakazo AkRtirUpe ApavAmAM Avyo che; je pramANe karmanA pudgalo sAthe laIne AtmA A brahmAMDanA vidhavidha jaMbudvIpa, ghAtakIkhaMDa dvIpa ane ardhapuSparAvarta dvIpa ema aDhI dvIpamAM pradezomAM potAnA karmAnusAra pharI pharIne janma dhAraNa kare che ane je loko rahe che. potAnA saMcita karmo mujaba paMcamahAbhUtanA tattvone grahaNa karIne mAtra A pRthvI paranI jIvasRSTinA vikAsanA saMdarbhe eka A 84 lAkha yonimAMthI koIpaNa eka jIvajAti tarIke deha dhAraNa mahattvanuM ane dizAsUcaka sUtra phrenca tattvaciMtaka TelahArDa da zArDananA kare che. A saMdarbhe narasiMha mahetAnI A be paMktiomAM paNa Avo graMthomAMthI mane yAda rahI gayela che. zArDana kahe che ke manuSyanA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana 25 prAgaTya agAu A vikAsa prakRtinA aMdha paribaLothI lohInA ing out of a spiritual evolution; it is the only possible vArasAnA mAdhyamathI (InTarabrIDIMgathI) thato rahyo. have manuSyano erective condition, the obvious dynamic process of AgaLa uparano vikAsa ciMtana-jJAnanA AdAnapradAna eTale ke such a manifestation in the material universe.' *** saMdarbha sUci: (1) jIva-vicAra (arthasahita) : zAMtisUrIzvarajI viracita : prakAzaka : vinimaya (InTarathIMkIMgathI)thI ja thaze. zArDane A viSaya para 4-5 zrI jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA, chaThThI AvRtti (sane 1953). (2) navatatva prakaraNa graMthonI eka zreNI ja ApI che. (sArtha) : prakAzaka : zrI jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA, bIjI AvRtti (sane 1934). ane chelleH (3) samaNAsuraM (janadharmasAra) : anuvAdaka : munizrI bhuvanacaMdrajI, prakAzaka : yajJa prakAzana, bhUmiputra, hujarAtapAgA, vaDodarA-390001. trIjI AvRtti (sane 2007). (4) The DArvinanI utkrAMtinI prakriyAmAMnA cAra paribaLomAM prathama Origin of Species and The Descent of Man : by Charles Darwin paribaLa tarIke 'Akasmika vaividhya'ne gaNAvyuM che. Akasmika eTale (banne graMthonI saMyukta AvRtti) Publisher : The Modern Library, New York (Sixth Edition-1 Edition 1859). (5) zrI jinapraNIta karmavijJAna : lekhaka ane zuM? koI eka jIvajAtimAM judA judA jIvomAM je bhinnatA-vaividhya prakAzaka : kIrti mANekalAla zAha, prAptisthAna : zrI pArzva prakAzana, amadAvAda (1983) dekhAya che emAM karmanA pudgalo - karma ane karmaphaLa ane (4) Sri Aurobindo and The Theories of Evolution : by Rama punarjanmanA siddhAMtane jo joDavAmAM Ave to A sRSTinI racanA Shankar Srivastava. Publisher : Chowkhana Sanskrit Series Office, pAchaLanA tamAma rahasyo ADeno parado haTI jAya che. anya traNa Varanasi-1. (1968). (6) The Vision of the Past : by Pierre Teilhard de Chardin. English Translation by J. M. Cohen. Publisher: ColinsparibaLonuM paNa mULa cAlaka baLa emAM ja samAyeluM che. dhI lAIpha London.(1966) DIvAInamAMnA zrI araviMdanA zabdomAM have samApanaH ena.-45, gAMdhIdhAma, kaccha-370 201 "Rebirth is an indispensable machinery for the work- Teliphona : (02836) 21526, 220877.. umAsvAtijI kRta : prazamarati prakaraNa pavijayAbena sI. zAha emano kALa nirNaya karavo muzkela che. chatAM lokonuM ema mAnavuM teozrInuM jaina samAjamAM AdaraNIya sthAna rahyuM che. teo che ke mahAvIra svAmInA nirvANa pachI lagabhaga 401 varSe mokSagatinA rAhagIra banyA. umAsvAtijI thayA. vikramano prathama zatAbdIkALa' mAnavAmAM Ave A graMthanA adhyayanathI aMtara AnaMda anubhave che. prazamaratimAM che. muLa nAgara brAhmaNa. gurunA upakArathI jena tattvArtha sUtronI mukhya bAvIsa viSayonI saMkalanA che. (1) paMca mahAvrata (2) kaSAya racanA karI. potAnA jIvanakALamAM 500 graMthonI racanA karI. (3) rAgAdi (4) karma (5) aSTa karma (6) karaNa (7) madasthAna jemAMthI hAla pAMca graMtho upalabdha che. 'jabudvIpasamAja prakaraNa', (8) AcAra (9) bAra bhAvanA (10) dharma (11) kathA (12) pUjAprakaraNa', 'zrAvaka prajJapti', 'kSetravicAra' vagere. emanA jIvarAzinI jALa (13) upayoga (14) bhAva (lezyA) (15) dravya dIkSAguru dhoSanadi agiyAra aMganA dhAraka hatA. kalikAla sarvajJa (16) caraNa (17) zilAMga (18) dhyaya (19) zreNI (20) zrI hemacaMdrAcArye umAsvAtijIne sarvotkRSTa saMgrahakAra kahela. samughaghAta (21) yoganirogha (22) zivAgama. eo e tattvArtha sUtramAM Aharta guNonA padArthono abhuta mULa graMtha saMskRta zlokamAM pachI enI TIkA saMskRta, prAkRta, saMgraha karela che. prathamaratimAM paNa A Aharta zrutanA DhagalAbaMdha gujarAtI, hindI, aMgrejI ane anya bhASAmAM karavAmAM AvI. padArthono saMgraha karela che. pUrvadhara maharSi umAsvAtijIne banne 500 graMthanA racayitA, jaina zAsananA jyotirdhara mahAna AcArya saMpradAyo "zvetAMbara ane digaMbara' bahu mAnapUrvaka mAne che. teo zrI umAsvAtijI caramazarIrI jinezvaronI prathama zlokomAM jaya zvetAMbara paraMparAnA bahuzruta maharSi hatA. pokAre che. sarvajJa jinezvaronI jaya bolAve che. bahuzruta AcAryazrIe e samayanA rAjakIya vAtAvaraNamAM karmakAMDI brAhmaNonuM varcasva maMgalAcaraNa karatA kuzaLatApUrvaka rAga-dveSa para vijayI banavAnA hatuM. maharSi paNa mULa nAgara brAhmaNa hatA. bhagavAna zrI mahAvIranA aNamola upAyone garbhita rIte nirdeza karI dIdhA che. badhA gaNadharo paNa prakAMDa kriyAkAMDI brAhmaNa hatA. paNa jinezvaranI (1) pAMca mahAvratonuM pAlana sarvajJatA emane prabhAvita karI gaI. ane teo jainAgama tarapha (2) navapada samagra ArAdhanA AkarSAI gayA. 1444 graMthonA racayitA zrI haribhadrasUri paNa (3) daza prakAranAM zramaNa dharmanuM yathArtha pAlana eka mahAna vijayI prakAMDajJAnI brAhmaNa hatA. paNa "yogInI (4) kaSAyo para vijaya mahatarAnA sUna' banI jaina dharmanA AgamajJAtA banI gayA.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 zarIra ane AtmAno aMtima saMyoga. jyAM sudhI zarIra ane ane malInamati gIdhaDAonuM svAgata kare che. ahiMsA, satya, AtmAno saMyoga che tyAM sudhI ja parAjaya che. rAgadveSamAM trAsa che acorya, brahmacarya ane aparigrahanA mRtadehonI e gIdhaDA mojathI ane saMsAramAM paribhramaNa che. AtmA zarIranA baMdhanamAMthI mukta ujANI kare che. pAMce Indriyo A ujANImAM bhaLe che. basa pachI thayo te vijetA banyo-"rAgadveSathI mukta'. bAkI zuM rahe? paMcamahAvrato ane daza prakAranA zramaNadharmanI sAdhanA mATe dRDha pariNAma-vipula ghora karmabaMdha manobaLa ane apurva Atmazakti joIe. jina, siddha, AcArya, cAra kaSAyo : krodha, mAna, mAyA, lobha, maithuna saMjJAthI pragaTa upAdhyAya ane sarva sAdhuone namana karIne prazama (vairAgya)mAM thAya che. AtmA ATha karmonA niyaMtraNa nIce che. e niyaMtraNa cAra prItibhAvanI nizcalatA mATe umAsvAtijI kaMIka kahevA mAge che. prakAre jIva para ladAyeluM che. (1) spaSTa (2) baddha (3) nidhata (4) maharSi saMsAranA saMtapta AtmAone prazamarasa sAthe sudaDha prIti nikAcita. basa pachI to janmato ane marato jIva karmone bAMdhato karAve che. jIvAtmAonA sarve AzravonA dvAra baMdha karI dIdhA vinA bhArekhama bane che. vAraMvAra cAragatimAM bhramaNa kare che. tethI anaMta AMtarasukhano anubhava saMbhavita nathI. prazamarasathI rAga-dveSanA bhramaNAomAM aTavAI jAya che. bhrAMta AtmA kaSAyono zikAra kALakUTa jhera amRta banI jAya che. janama-janamanA verI vAsanAonA bane che. bhUtaLA bhAgI jAya che. jIvAtmA svastha, zAMta ane prasanna banI ATha kramone bAMdhato nikAcita pharato AtmA niraMtara 84 lAkha jAya che. graMthakAra AcAryadevanI sAme evI aneka graMtha racanA paDelI, yonImAM bhramaNa karato ane bhrAMtiomAM bhramita thaI gayelo che ke je verAgyarasathI mumukSu AtmAone taraboLa karI de che. kaSAyonI krUratAno bhoga bane che. jyAM sudhI AtmA karmo bAMdhato prathamarasanA zItala sarovaramAM sarvAgIna snAna karAvI de che. raheze, e karmabaMdhathI bhAre thayelo sahastra gatimAM janma-maraNa karato maharSine prazama upazama viSaya khUba ja priya che. bhaktibhAvathI zakti , ja bhaTakato raheze, vividha rUpone dhAraNa karato raheze, tyAM sudhI e pragaTe che. cauda pUrvadhara maharSionI graMtha racanAnA aMzo graMthakArane kaSAyothI mukta nahIM thAya. ane pAMce Indriyone vaza thaI AtmA maLI gayA hatA. ane e aMzonI saMkalanA karIne mahAsvAtijIe krodhI, mAnI, lobhI, mAyAvI banI jaze. A graMthanI racanA karI che. ati durjaya evA krodha, mAna, mAyA ane lobhathI parAbhUta graMthakAra maharSi pUrvadhara pUrvonA jJAnanA vilakSaNa pratibhAzALI thayela e jIva kaSAya paraMparAne vaza thaI jIva Apattiono bhoga prakAMDa vidvAna hatA. pAMcaso graMthanA racayitA mahAna zAstrakAra bane che. 85 bane che. kaSAyoe jIva para evuM kAmaNa karyuM che ke kaSAyo ene hatA. uddezya-manuSyane rAga-dveSathI mukta karIne zota samudramAM nimagna hitakArI ane sukhakArI lAge che. duHkhanA dAvAnaLa vacce paNa te karIne AtmA parama AhvAda anubhava kare. sarvajJa vitarAgonI vANIne kaSAyone vaLagI rahe che. kaSAyanA vicAro, kaSAyayukta vacano je gaNadharoe sUtrabaddha karI te vANInuM anuzIlana A prazamarati che. ane kaSAya bharapUra pravRttio ane mIThI ane karavA jevI lAge che. rAga-dveSa halAhala jherathI paNa ati khataranAka jhera che. mokSa je karato jAya che ane duHkhI thAya che. ghora anarthono zikAra bane para rAga ane saMsAra para dveSa e vicArone kendrabiMdu banAvI janma- che. jarA-mRtyu, Adhi-vyAdhi-upAdhithI bharapUra A saMsAranuM ciMtana karUNApUrNa hRdayavALA graMthakAra kahe che : krodhane kSamAthI, mAnane karAvI vairAgyanI bhAvanAne prabaLa banAve che. vinayathI, mAyAne nirmaLa hRdayathI, lobhane saMtoSathI jItI lo. mAdhyastha, vairAgya, virAgatA, zAMti, upazama, prazama, doSakSaya A rIte krodha, mAna, mAyA, lobha, jIvanA hetu mATe du:khanA hetu ane kaSAya vijaya vairAgyanA paryAya che. prazama eTale rAga-dveSano hovAthI narakAdimAM laI janArA che. utkRSTasama. jyAre A utkRSTasama hoya tyAre AtmabhAva atyaMta bhAva atyata A krodhAdinA mULa be pada che - "mamakAra ane ahaMkAra' je vizuddha hoya che. prazamarasamAM sthiratA prApta karavA mATe A graMthanI rAgaTayanA paryAya che. racanA karI che. "mamakAra' eTale rAga kahI zakAya. jyAre mithyAtvanuM bhUtaLuM jJAnadRSTi haNI nAMkhe che tyAre dRSTimAM ahaMkAra' eTale dveSa kahI zakAya. malinatA AvI jAya che. buddhinI nirmaLatA palAyana thaI jAya che. hiMsA, jUTha, corI, abrahma ane parigrahanA Azraya gIdhaDAnAM ToLe rAga-dveSa moharAjAnA mahAmaMtrIo che. mithyAtva, anIti, ToLAM ciciyArIo karatA AtmabhUmi para dhasI Ave che. mithyAtva pramAda, mana-vacana-kAyAnA yoga A cAre rAga-dveSanA upakArIta che. te mithyAtvathI upagrahIta rAga ane dveSa ATha prakAranA karmabaMdhanA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana | 27 kAraNa bane che. ekalA rAga-dveSa karmabaMdhanA kAraNa banI zakatA kare che. nathI A sahAyaka maMDaLIthI ja emanuM astitva che. sahAyaka maMDaLI ISTa viSayanimitaka sukhAnubhava che. nahIM to rAga-dveSa nahIM. A cAMDALacokaDI toDI nAMkhavAmAM Ave aniSTa viSayanimitaka dukhAnubhava che. to rAga-dveSa mahAna upakArI bane che. mithyAtvano saMgha tyajI te viSayane grahaNa karavAnuM kArya IndriyonuM che. sukha ane duHkhanA samyakatvano sahAro le. aviratI tajI viratI sAthe prema lAve che. anubhava karavAnuM kAma mananuM che. jIvAtmA IndriyothI viSaya grahaNa pramAdane tyajI apramAdane mitra banAve, rAga-dveSa AtmAne vAla kare che ane manathI sukha ane duHkhanA anubhava kare che. mana vinAnA karI de. mana-vacana-kAyA jo AtmAnA pavitra sahayogamAM AvI jIvone paNa saMjJA (IcchA) to hoya ja che. jAya to Atmonnati ja unnati che. mohano aMdhApo to UMdhI ja samaja Ape che ane avaLI pravRtti karmabaMdha ATha prakAranA che ja karAve che. mohanIyakarma jaLonI jema AtmAne cITakI paDe che. 'jJAnAvaraNIya', 'darzanAvaraNIya', "mohanIya', 'vedanIya', 'AyuSa', eka samajane bIjo pravRti ne raphedaphe karI nAMkhe che. mana-vacananAma", "gotra' ane 'aMtarAya'. AtmAnuM bhautika svarUpa je anaMta jJAna, kAyAnuM tIvra jhera A kAyAmAM bhaLe che tyAre AtmAno mahAvinAza anaMta darzana, avyAbAdha sthiti, vitarAgatA, akSayasthiti, agurulaghutA sarjAya che. mana azAMta ane asvastha bane che, vANI dInatAbharI ane anaMta vIrya che te to AvarAyeluM che, dabAyeluM paDyuM che. AtmAno uzkerATavALI, ane Indriyo caMcaLa ane bekAbU bane che-pracaMDa svabhAva-jJAna Avarata karIne vibhAvadazAmAM ramaNatA karAvanArA karma baMdha baMdhAya che paNa A prakriyA jovA mATe AtmA dhaLo A ATha karmo samagra sRSTi para chavAyelA che. koI paNa jIva A karmonA banI jAya che. prabhAvathI bacela nathI. jyAre A rmo baMdhAya che tyAre tenI sthiti, pApakarmono baMdha ane udaya thatA bhayaMkara yAtanAo, vedanAo enA rasa ane enA pradezo paNa sAthe ja baMdhAya che. sthiti, rasa, pradezanA ane rIbAmaNa jIvane prApta thAya che. mohanIyakarmanI vizALa senAmAM baMdhathI prakRti viziSTa bane che. gherAyelo jIva saMsArane sAcuM, anityane nitya mAnavA lAge che. cAra prakAranA baMdhamAM mana-vacana-kAyAno yoga thAya che. te bhavonI paraMparA vadhAre che ane anaMtAanaMta duHkhone pAme che. pradezabaMdha karmanA anusAra kaSAya thAya che ane sthitino jaghanya, phakta eka ja IndriyanI paravazatA jIvaleNa hoya che. kAna - madhyama, utkRSTa sthitinuM nirmANa lezyAothI thAya che. jIva manathI rAgathI haraNajALamAM baMdhAya che. AMkha - dRSTinA kAraNe pataMgiyuM vicAra kare che, vacanathI bole che, kAyAthI pAMca Indriyone pravarta dIpakamAM baLe che. nAka - dhrANendriyanI lAlacathI bhramara kamaLamAM kare che. mATe te karmono Dhagalo AtmAmAM AvIne maLe che. manathI, phasAya che. jIbha - svAdendriyanI lAlacamAM mAchalI jALamAM phasAya vacanathI ane kAyAthI koI paNa sUkSma ke sthULa pravRti karI ke ATha che. sparza - IndriyathI hAthI baMdhanamAM paDI prANa gumAve che. pAMce karmonA pudgalo AtmAmAM AvyA ja samajo. e karma pudgalono IndriyonA vazamAM thaIne mAnavI bhava-bhramaNamAM aTavAya che. ane sArA-narasA prabhAvano anubhava kaSAyonA mAdhyamathI thAya che. krodha, asahya duHkhone pAme che. samaju jIve manane vadhu samaye IndriyomAM mAna, mAyA, lobha A cAra mukhya kaSAyo AtmapradezamAM rahelA rAcavA na devuM. che. karma pudgalonuM sukhAtmaka ane dukhAtmaka saMvedana A kaSAyo vinA thaI zakatuM nathI. AtmAnI sAthe baMdhAyelA karma pudagalonI paramajJAnI, karuNAvaMta umAsvAtijI jyAre samagra jIvarAzine sthitino nirNaya A karma kaSAyo karatA nathI, te kAma lezyAonuM che. - jue che, zArIrika ane mAnasika vedanAomAM ane durgatimAM paDelA huM jue che tyAre temano AtmA kakaLI uThe che. saMsAra samudra mAMthI e karmonI nirjarAmAM pariNAmonuM zubha hovuM Avazyaka hoya che. jIvAtmAone bahAra kADhavA mathAmaNa kare che. AtmA, mana ane karmabaMdhamAM ane karmanirjarAmAM pariNAma, adhyavasAya ane vezyAonuM 3 Indriyo ekamekanA thaIne paraspara sAtha-sahakArathI jyAre viSayono saMpUrNa yogadAna hoya che. saMgha kare che tyAre AtmA evo mUDha thaI jAya che, evo laMpaTa thaI je karmo bAMdhyA hoya che te ja udayamAM Ave che. badhA bAMdhelA jAya che jAya che ke enA bhAva pradezonuM nikaMdana nIkaLI rahyuM che enuM ene rmo udayamAM Ave tyAre sukha ane dukhano anubhava na paNa thAya bhAna nathI rahetuM. zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzathI AkarSAyelI chatAM udayamAM AvI jAya ane bhogavI jAya ane pradezodhaya kahevAya pAMce IndriyonI paravazatA e svachaMda AtmAne bhiSaNabhava samudramAM che. zarIranuM nirmANa taiyAra ja hoya che. e sAthe IndriyonuM nirmANa paTakI de che. Indriyo koI paNa samaye tRpta thatI nathI sadAya tarasI thatuM ja hoya che. jIvAtmA A IndriyonA mAdhyamathI viSayo grahaNa ja hoya che. roja tRpta karo ane A Indriyo atRpta ja rahe che. e
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 ja eno mULa svabhAva che. sAcI tRpti Indriyone viSayabhogathI nathI hotuM. e to tyAre mAthA pachADe che jyAre karmo udayamAM AvIne rokavAmAM ja che. zubhAzubha kalpanA mAtra ja che. jyAre mana rAgI hoya ghora trAsa Ape che. bhayaMkara, zArIrika ane mAnasika vedanAo tyAre viSaya priya lAge che, ane jyAre mana dveSI hoya tyAre apriya lAge maLe che. AvA rAga ane dveSa, mohanIya-mithyAtva ane aviratI, che. Indriyajanya sukha sthAyI nathI, anitya ane kSaNika che. pramAdasahita yogo (mana-vacana-kAyA)ne anusarIne karma grahaNa ISTa lAgatA viSayomAM Indriyo pravarta thAya che, ane aniSTa kare che. rAga-dveSathI karmabaMdha thAya che, paraMtu sahayogI e pramAdagrasta lAgatA viSayomAM Indriyo nivarta thAya che. A IndriyonI pravRtti mana, vacana, kAyAnA yogo hoya che, mATe karmabaMdha thAya che. evI ane nivRtti pAchaLa agra dorI saMcAra mananI kalpanAono hoya ja rIte kaSAyo, mithyAtva ane aviratIthI karmabaMdha thAya che. paraMtu pramata yoganA sahayoga hoya to ja, svataMtra rIte nahIM. karmano zrutadhara maharSie A gahana vAtono mAtra manuSyane ja enI vikAra sAre che. saMsAranA kAraNe du:kha che. mATe rAga-draSa vagere boddhika yogyatA joIne tattvopadeza ApI zakAya. jenI buddhi ja bhavaparaparAnuM mULa che. kamAe ja ja bhavaparaMparAnuM mULa che. karmoe ja AtmAnI svabhAvadazAne Avarta nirmaLa, zuddha, sUkSmadhAradAra banI vivekathI suzobhite evA jIvone karela che. saMsAramAM kyAMya zuddha ane zAzvata sukha che ja nahIM. ja upadeza ApI zakAya. AnA mATe have Atma nirIkSaNanI rAga-dveSanA tANAvANAthI gUMthAyelI A jALa kevI rIte gUMthAya AvazyakatA che. mananI parINatA ane parINAmone oLakhatA koI che ane kevI rIte tUTe che e jANavuM khUba Avazyaka che. AtmAmAM viSaya kharAba nathI, priya ke apriya nathI. badhA rAga-dveSanA khela A jALane chedavAno utsAha janme che ane mukta thaI anaMtajJAna che. vizvamAM ISTa ke aniSTa, priya ke apriyanI kalpanAo AkAzamAM mukta mane uDavAne hRdayamAM talasATa jAge che. evA jIvAtmAonA rAga-dveSamAMthI janme che. jIvAtmAo nuM samagra vyaktitva graMthakAre ahIM batAvyuM che. IndriyonA je viSayamAM rAga-dveSayukta jIva zubha ke azubha cita mohajALano viccheda karanAra AtmA pramAda ke bhayathI besI nA rahe. evA pariNAma sthApita kare che, te cita pariNAma karmabaMdhanuM kAraNa bane mANasonI vAto A jIvAtmA kAna para dharatA nathI. che. samagra saMsAramAM rahelA anaMtoanaMta jIvAtmAonA sukha ane jJAna, darzana, cAritrya, tapa, svAdhyAya ane dhyAnathI yukta duHkhano AdhAra A karmabaMdha che. karmone bAMdhanAra ane bhogavanAra bhagavAna mahAvIre traNa prakAranA tattvo batAvyA che-heya, geya ane jIva ja che. je sukha ane du:khane anubhavI rahyA chIe enuM kAraNa upAdeya. jJAna vinA dhyAna nahIM ane dhyAna vinA kevaLajJAna nahIM. pUrva upArjIta karmonA prabhAvathI utpanna puNyodaya ane pApodayano atyaMta vizuddha AtmA zukala dhyAnamAM praveze che. udaya che. cita pariNAma karmabaMdhanA asAdhAraNA kAraNe che. mananA rAgajanya AnaMda karatA vairAgyajanya AnaMda dIrghajIvI, parizuddha vicAro ja karmabaMdhanA mukhya hetu bane che. zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane puNyabaMdhaka hoya che. siddhAMtomAM bhAvanA jJAnanI guNavattAne ane sparzanA asaMkhya viSayomAMthI game te viSayamAM tame rAgI jonArA hoya che. bano-A vastu sArI che, game che, A vastu sArI nathI e pramANe jJAna traNa prakAranA che. (1) zrutajJAna (2) ciMtAjJAna (3) rAgI-dveSI banyA eTale karmoe Avarta karyA samajo. vicAra karavAnI bhAvajJAna. zrutajJAna-AgamasUtronA artha grahaNa karI emanI sAthe ja karmo hAjara. rAgI ke dveSI jIvonA ISTa ke aniSTa viSaya skRtinA bhaMDArAmAM bharavuM. ciMtAjJAna-smRtinA bhaMDAromAM bharelA karmabaMdhanA asAdhAraNa kAraNa bane che. rAga ane dveSathI snigdha siddhAMtonA jJAnane laya ane pramANathI kasIne buddhigamya karavAM. karmo AtmAne coMTe che. cauda rAjalokamAM jyAM-jyAM jIvo che tyAM bhAvajJAna-buddhigamya karela siddhAMtone AtmasAt karI ane sarvatra kArmaNya vargaNAnA pudgalo rahelAM ja che. je viSayika vicAro paramArthanA prakAza pAmavA. bhAvanA jJAnathI vinaya pragaTe che. kare. vyakta ke avyakta, turaMta ja karmo AtmAne coTe che. AtmAnA saMsArasakhanA rAgathI saMsArano dveSa janme che. pAMca IndriyonA viSaya asaMkhya pradezo rAga-dveSanI cIkAsathI kharaDAyelA che. e kArmaNya maye sukhanA bhoga-upabhoganuM pariNAma trAsa ane viDaMbanAo maLe vargaNAnA pagalo AtmAne coMTe te pachI e pudgalo, ATha he pitA mokSazakhamAM manathI ramaNa karanArAne mokSamArgana karUpe pariNamI jAya che. jJAna joIe. prabaLa AkarSaNa joIe tathA tyAM javAnI pUrNa taiyArI pratikSaNa, pratisamaya AtmA sAthe karma pugalo coMTe che. anaMta joIe. AtmasAdhaka atidurlabha maLelA manuSyabhavamAM kSaNano paNa anaMta pudgalonA DhagalA AtmapradezamAM khaDakAI jAya che, paraMtu vilaMba karyA vagara AtmasAdhanA karI le che. rAga-dveSathI mUDha banelA jIvAtmAne A sUkSma prakriyAnuM ja jJAna viSa to eka ja bhava khatama kare jyAre viSayo bhavobhava bhaTakAve,
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana | 29 jIvanuM adhaHpatana kare che. vairAgyanuM amRta manane-jIvane AnaMdathI kaSAyono zikAra AtmA banato jAya. tIrthakaro dvArA praNita bharI de che. (arthamAM) gaNadharo tathA gaNadharonA ziSyo dvArA prarUpita je bhAvo prazAMta AtmA ja nijAnaMdanA AnaMdanI mastI mANI zake che. ane padArthonuM anekavAra anukirtana - jJAna, darzana ane cAritryanI prazAMta manuSya ja agama-agocara sukhanI madhura anubhUti karI zake puSTi karanArUM che. karmonI nirjarA karI mokSa ApanArUM che. che, je sAdhuo paraciMtAthI mukta che teo adbhuta svAdhIna sAdhakane samyakdaSTi dvArA prazamavRttimAM pahoMcavAnuM che, jIvayAtrA karI rahyA che. zAstrajJAnane sahAre upasamarasanA bharelA zItala jaLamAM bhIMjAvAnuM che. sarve doSothI rahIta karmanirjarAmAM unnata jIva AtmAnA zuddha paramAtmAnA dhyAnanI tIvra bharatInA mAdhyamathI saM sAranA svarUpane pAme che. AcArya bhagavaMte khuba suMdara rIte prazamaratimAM mRgajaLa- AkarSaNo thI mukta thavAnuM che. ugra tapasyAthI AlekhyuM che. tattvArthathI bharapUra eka-eka vAtane khUba sUkSma rUpe viSayavAsanAone bALI nAMkhavAnI che. prazAMta AtmA ja nijAnaMda varNavI che. saMpUrNa vitarAga (rAga-dveSa) dazAnuM suMdara Alekhana mANI zake che. prazAMta manuSya ja agama agoca2 sukhanI madhura karyuM che. tattvazrotanI A ajoDa kRti che, jemAM sUkSma jJAnanuM varNana anubhUti karI zake che. evA sAdhaka AtmA paraciMtAthI mukta thaI, che. krame-krame jIva sarve karmone kSaya karI kevI rIte siddhatva dazA prApta svasthatAthI jIvanayAtrA karI rahyA che. temanA rAga-dveSa, moha ane thAya, tenuM khUba ja jhINavaTathI Alekhana karyuM che. mokSamArganA durgama kaSAya zAMta thaI gayA che. lokavirUddha ane dharmavirUddha AcArono rAhane varNana dvArA spaSTa karI aneka jIvonA upakAra karavA AcArya tyAga karI-AhAra, pAtra, makAna rAga-dveSa rahIta samabhAve prApta bhagavaMte A graMthanI racanA karI che. kare che. te samayamAM brAhmaNo ane bauddha paMDitothI rAjA ane rAjadarabAra je uge che te Athame che, je khIle che te karamAya che, je janme che. prabhAvita hatA. dA. ta. vikrama rAjAne siddhasena divAkarasUrie ane te mRtyu pAme che, AkhuM jagata vinAzI che. sarva saMyogo kSaNika kumArapALane hemacaMdrAcArye potAnA jJAnanA prabhAvathI pratibodha che. tethI koI vyakti ke vastuno moha karavA jevo nathI. Adhi. pamADyA hatA. vyAdhi, upAdhi ane mota Ave tyAre koI bacAvI zakatuM nathI. jo jIva paMcamahAvratamaya banI jAya to zramaNa dharmanuM sarvAgI deva, guru ane dharma sivAya A jagatamAM koI zaraNabhUta nathI. A suMdara pAlana thaI jAya. navapadonuM hRdayakamaLamAM dhyAna ramatuM thaI saMsAra duHkhamaya che, Dagale ne pagale pApa karAvanAro che, aneka jAya to caramazarIrI banatAM vAra ja nahIM. te zarIra sAthe AtmAno vicitratAothI bharelo che, saMsAramAM sahu svArthanA sagA che, mATe aMtima saMyoga banI jAya. pAMcamahAvrato ne daza prakAranA zratadharmanI nI A A saMsAra asAra che. A jagatamAM huM ekalo Avyo chuM, ahIMthI sAdhanAmAM dRDha manobaLa joIe, tyAre apUrva Atmazakti pragaTe A ekalo javAno chuM. mana-vacana-kAyAnI zubha pravRttiothI azubha che. navapadonI ArAdhanAthI AtmA arihaMta AdinA padomAMthI tathI karmono baMdha aTake che mATe haMmezA zubha pravRttimAM ja magna rahevA anaMta zaktinA je bhaMDAra bharyA che temane dhyAna ane upAsanAthI 3 che. bhAra makAranA tapanI ArAdhanAthA AtmAna vaLagalA kamAM upAsaka AtmAmAM bharI de che. upAsanA ane bhaktithI zakti pragaTe nAza pAme che mATe tapamAM khUba udyama karavo joIe. anaMta puNyanA udayathI jaina zAsananI prApti thaI. AvA durlabha dharmanI prApti thayA pachI kSaNano paNa pramAda karavA jevo nathI. dharma mahAsattAno IcchA, mUrchA, kAma, sneha, gRddhatA, abhilASA e rAganA ajaba-gajabano prabhAva vartI rahyo che mATe ja dariyo mAjhA mUkato paryAya che. IrSA, roSa, dveSa, parivAra matsara, asUyA, vera prapaMca vagere dveSanA paryAya che. jIva ATha karmonA niyaMtraNa nIce che. nathI, sUrya agni okato nathI ane vizva TakI rahyuM che. jIva ane spaSTa-Atma pradezo sAthe sAmAnya milana. baddha-Atma pradezono jaDathI banelA A AkhA vizvanuM kevuM AbehUba svarUpa sarvajJa bhagavaMte batAvyuM che! dhanya che sarvajJanA zAsanane ane dhanya che karmo sAthe viziSTa baMdha. nidhata-AtmA sAthe karmo ekameka thaI AcArya maharSine jene prabhunA prarUpelA tattvonuM sAkAra citraNa jAya. nikAcita-tela lagAvela rezamanA dorAne gAMTha bAMdhavAmAM Ave ane kheMcavAthI majabUta banAvI devAmAM Ave to kholI nA karyuM che. zakAya tevA A cIkaNA karmo che. A rIte hajAro gatiomAM janmato ane marato jIva karmone bAMdhato bhArekhama thaI vAraMvAra cAre 506, narImAna kompalekSa, zrImAna lakSmI Tokijha roDa pAse, gatiomAM bhramaNa karato anaMta bhramaNAomAM aTavAI jAya ane ANaMda-388001 (gujarAta)
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya AyojitaH saujanya rUpa-mANeka bhazAlI TrasTa jAnyuArI 29, 30, 31, sthaLa-ratalAma-viSaya "jaina sAhitya gaurava graMtha'-prApta zodha nibaMdhonI yAdI krama nAma sthAna mobAIla naMbara Teliphona naMbara graMthanuM nAma 1 DaoN. abhayabhAI dozI muMbaI 9892678278 - lalitavistarA 2 DaoN. ajitasiMha AI. ThAkora ANaMda 9925711639. kAvya kalpalatA - zrI arisiMha racita 3 DaoN. anekAMtakumAra jaina nyU dilhI 9868098396 9711397716 paMkAsTikAya 4 arcanAbena ke. pArekha amadAvAda 9426328870 samarAditya kevalI caritra 5 DaoN. aruNa pratApa siMha yu.pI. 9415810767 0542-2575446 mUlAcAra - eka adhyayana 6 araviMda svarUpacaMda saMghavI rAdhanapura 9879586049 - dharmaratna prakaraNa 7 bAbubhAI ema. zAha surata 9824701899 0261-2765660 aSTAnDikA vyAkhyAna 8 bhAnubena zAha muMbaI 9892422535 022-23875076 kavi RSabhadAsa 9 bharatabhAI dozI muMbaI 9870402829 9821143364 10 bharatakumAra ema. gAMdhI rAjakoTa 9824485410 9375967845 jJAtA dharma kathA sUtra 11 bhAvezabhAI Ara. dozI amadAvAda 9824655351 079-26606432 vitarAga stotra - hemacaMdrAcArya kRta 12 caMdrakAMtabhAI esa. saMghavI pATaNa 9909468572 02766-231603 13 cetanabhAI sI. zAha bhAvanagara 9879512651 0278-2224982 vastupAla caritra 14 chAyAbena zAha amadAvAda 079-26612860 parama teja- bhUvanabhAnu sUrIzvarajI ma.sA. 15 DaoN. dhanavaMtabhAI TI. zAha muMbaI 9820002341 - nATya darpaNa 16 DaoN. dhanavaMtIbena ena. modI muMbaI 9819826206 022-25001633 17 dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA surata 9898330835 0261-2763070 vizeSAvazyaka bhASya 18 dhIrendrabhAI Ara. mahetA bhAvanagara 9824980506 9016338472 karmagraMtha 1-6 19 dInAnAtha zarmA amadAvAda 928245944 079-26305157 dhUrtAkhyAna 20 dinezabhAI vI. jAnI vaDodarA 96873091 10 0265-2580207 prabaMdha koza 21 dinezacaMdra ke. mahetA amadAvAda 9428422274 079-27505291 bhASyatrayam 22 dIkSA eca. sAvalA ANaMda 9327914484 9825185167 kavi zikSA (vijayacaMdra sUri kRta) 23 DaoN. phAlganIbena pI. jhaverI muMbaI 9930495745 022-26169161 dvAtrizatkAtrizikA upAdhyAya yazovijayajI kRta 24 phUlacaMdra jaina vArANasI 94pa0179254 9455587715 nyAyakumudacaMdra 25 grISmAbena esa. zAha zujAlapura 9425428539 - nyAyAvatAra 26 DaoN. haMsAbena zAha 9819720398 022-65249313 syAdvAda maMjarI 27 harSadabhAI pI. mahetA jAmanagara 9429141207 9228241428 nayacakra 28 hiMmatalAla e. zAha muMbaI 9324530292 022-28070660 dharma bindu 29 hiMmatalAla jI. koThArI surendranagara zAlibhadra caritra 30 hiMmatalAla esa. gAMdhI muMbaI 9323331493 022-22081294 vijayAnaMda sUri 31 hinA vijayakumAra dozI amadAvAda 9925038148 079-26732535 kaSAya prAbhUta 32 hitezabhAI bI. jAnI bhAvanagara 9328952958 0278-2517270 abhidhAna ciMtAmaNi nAmamAlA 33 hitezabhAI vI. paMDyA amadAvAda 9825928822 079-27913164 jJAnAvarNa (lekhaka : zubhacaMdra) 34 IlA zAha muMbaI 9820697657 022-24383357 tattvArthAdhigama sUtra muMbaI
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana 31 muMbaI muMbaI krama nAma sthAna 35 jAgRtibena ena. ghIvAlA amadAvAda 36 jasavaMtabhAI DI. zAha vApI 37 DaoN. jayaMtabhAI umareThIyA vaDodarA 38 jayaMtIlAla ema. zAha muMbaI 39 DaoN. jayakumAra jalaja ratalAma 40 jayaprakAza ena. dvivedI jAmanagara 41 DaoN. jayazrIbena e. ThAkora ANaMda 42 jayazrIbena bI. dozI muMbaI 43 jyonI ke. zAha 44 ke. TI. sumarA bhAvanagara 45 kailAzabena ke. mahetA kolakAtA 46 DaoN. kalAbena zAha 47 kAnajIbhAI DI. bagaDA bhAvanagara 48 kAnajIbhAI mahezvarI kaccha 49 DaoN. kAMtibhAI bI. zAha amadAvAda 50 DaoN. kavinacaMdra ema. zAha bilImorA 51 DaoN. ketakI zaradabhAI zAha muMbaI para DaoN. ketakI yogezabhAI zAha muMbaI 53 kirtIbhAI ena. zAha khaMbhAta 54 DaoN. kokilAbena eca. zAha muMbaI 55 DaoN. kumArapALa desAI 56 DaoN. mAlatI kizorakumAra zAha bhAvanagara pa7 manaharabAlA ke. zAha amadAvAda 58 manaharabhAI DI. zAha muMbaI pa9 DaoN. manojabhAI e. upAdhyAya vaDodarA 60 manubhAI je. zAha bhAvanagara 61 DaoN. mItA je. vyAsa bhAvanagara 62 miliMda esa. joSI vaDodarA 63 DaoN. mukuMdabhAI ela. vADekara vaDodarA 64 DaoN. nalinIbena DI. zAha muMbaI 65 nikItA pArasakumAra zAha surata 66 nirAlI ke. zAha amadAvAda 67 pArUlabena bI. gAMdhI rAjakoTa 68 DaoN. pArvatIbena ena. khIrAnI muMbaI 69 pradipabhAI amRtalAla ToliyA rAjakoTa 70 DaoN. praphullA rasikalAla vorA bhAvanagara 71 praphulabhAI ena. zAha amadAvAda 72 pratApakumAra je. ToliyA beMgalora mobAIla naMbara Teliphona naMbara graMthanuM nAma 9428913751 022-266 14848 uttarAdhyayana sUtra 9426116976 0268-2426656 paramAtma prakAza (AcArya yogendu kRta) 9427849843 saMdeza rAsaka 022-23693578 kalpasUtra 9407108727 07412-260911 yogasAra 9723432004 0288-234208 gAthA saptazatI 992571 1639 prabaMdha ciMtAmaNi - mAnatuMgAcArya kRta 9870402829 9821143364 zAlIbhadra caritra 9223272515 022-65249313 pariziSTa parva 9537161322 0278-2564890 jena tarka bhASA 9432291159 033-24868578 guNasthAnaka samAroha 022-22923754 prAkRta vyAkaraNa 9662549200 0278-2564890 yoga zAstra 9426789670 02836-252825 prabudhdha rohiNeyama 9429064141 079-25502348 upadeza mAlA 02634-288792 zrAdhdha pratikramaNa sUtra 9320995372 022-26122920 zrI mahAvIra kathA - gopALabhAI paTela kRta 9323568999 022-25004010 dharma saMgraha 9428564948 02690-220197 jaina paraMparAno ItihAsa 9323079922 022-25138463 zAMta sudhArasa 9824019925 079-26602675 vIracaMda rAghavajInuM sAhitya 0278-2205986 paDuM darzana samuccaya 079-26610037 mUlAcAra 9322697006 9322274981 jaina rAmAyaNa 9825686312 samarAditya mahAkathA 9429505756 0278-2570670 kumArapALa caritra 8000819334 0278-2939066 chaMdonuzAsana - hemacaMdrAcArya 9825317492 zrI guNavarma caritrAntargatA-kathA-17 pUjA 9427347645 0265-2425121 yogaviMzikA 9869200193 022-26735905 gaNitasAra saMgraha (mahAvIrAcArya kRta) 9429419826 zrIpALa rAjAno rAsa 9428420303 079-26631783 adhyAtma sAra 9428474045 - pratyeka budhdha caritra 9869787692 022-24011657 prajJApanA sUtra 9924920950 98248733pa6 darzana ane ciMtana (paMDita sukhalAlajI) -- 0278-2523949 zIlopadeza mAlA 9374569090 9998479483 vairAgya zataka 9611231580 080-26667882 jaina vAstu zAstra prakaraNa dai
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 krama nAma 73 DaoN. pravINabhAI sI. zAha 74 priteza vinodabhAI zAha 75 DaoN. pUrNimA esa. mahetA 76 rajjana kumAra 77 rAjavI ojhA 78 79 DaoN. rakSAbena je. zAha DaoN. ramaNalAla sonI rAmanAtha pAMDe razmibena bhedA 80 81 82 DaoN. razmibhAI jhaverI 83 DaoN. ratanabena ke. chADavA 84 DaoN. rekhAbena vorA 85 DaoN. raghukA che. poravAla 86 rezmA DI. paTela 87 DaoN. rUpA cAvaDA 88 rUpAlIbena ajaya bAphanA 89 DaoN. sAgara makavANA 90 DaoN. sAgaramalajI jena 91 saMdipa jaina 92 zItala ema. zAha 93 DaoN. zekharacaMdra jaina 94 zobhanA pI. jaina 95 zobhanAbena Ara. zAha 96 zrIkAMtabhAI Ara. dhruva 97 smitAbena pI. jaina 98 sudarzanA pI. koThArI 99 DaoN. sudhAIna paMDyA 10 sumanabena zAha 101 suvarNA jaina 102 urvazI manubhAI paMDyA 103 uSA Ara. paTela 104 DaoN. utpalA kAMtilAla modI 105 vardhamAna Ara. zAha 106 varSAbena vI. zAha 107 vijayAbena sI. zAha 108 DaoN. vijayakumAra paMDyA 109 vinayakAMta pI. bakhAI sthAna amadAvAda amadAvAda amadAvAda barelI amadAvAda muMbaI vocca vaDodarA muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI ANaMda gAMdhInaga2 prabuddha jIvana muMbaI vaDodarA mobAIla naMbara muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI dhule bhAvanagara sAjApura nyU dikkI amadAvAda 9426425600 amadAvAda navasArI 9898781932 9427380743 9427021221 9412978712 9375029123 079-27680934 9819102060 022-26490164 9228215275 0265-2357187 9998281366 9867186440 022-26171770 9821681046 022-24094157 9892828196 022-23806722 9820824281 022-28078794 9821877327 022-25616231 9427869369 amadAvAda 9898109273 muMbaI 9869322457 naMdarabAra 9423981367 Teliphona naMbara 079-26604590 079-27501602 079-40016323 9825185167 9825164356 9403086571 02563-256871 9727417234 9364227425 07364-222218 079-26620361 079-25850744 9426881591 - 02565-223867 022-23868865 9427539279 0265-2794279 9987668866 9820999777 9819820758 9920118092 9821673577 9987016306 9224444981 022-32084024 26836010 26833961 9892364420 9757124282 022-26834061 muMbaI muMbaI vallabha vidyAnagara 02692-251520 amadAvAda 9898059404 079-26303929 rAjakoTa 9824485410 93759676845 ogasTa-sapTembara 2010 graMthanuM nAma bhagavatI sUtra varAMga caritra AcArAMga sUtra jillAjiyAbhinuM jJApano sUtra kuvalayamAlA aSTAkiA pravacana samudra vahANa saMvAda kAbhAnuzAsana yogabi dAta kAva upAsaka dazAMga sUtra bhaktAmara stotra pAvara paoNInTa prejhanTezana mathurAmAM prApta jaina zilpo mallikA makaraMda - zrI rAmacaMdra sUkita prabuddhI hioya jina dhammo - AcArya nAlAlajI bharateyAra bAhubalivRtti jaina sAhitya amRttAIti - yogIne mRta yogasAra jJAnAva annagaDha sUtra manoramA kathA dharma paricaya devaracanA harambharAya kRta Indriya parAjaya zataka ArAmazobhA kathA upamitibhava prapaMca kathA samayasAra prakaraNa vasudha kaDI pramANa mImAMsA - hemacaMdra sUri triSIzalAkA puruSa caritra aSTaka prakaraNa vizeSAvazyaka bhASya prazamarati prakaraNa taraMgavatI kathA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana zrI dazavaikAlika sUtra ghaDaoN. razmibhAI jeThAlAla jhaverI lekhaka vyavasAya cArTarDa ekAunTanTa che. jaina dharmanA UMDA abhyArsa ane sAmAjika kAryakara che. bhAra bhAvanAnI anuprekSA upara zodhaprabaMdha lakhI lekhake pIeca.DI.nI upAdhi hAMsala karI che. bhagavAna mahAvIranI vANI gaNadharoe jhIlI ane ene sUtrabadhdha karIne AgamonI racanA karI. jenAgamanA mukhya be bheda che-taMgapraviSTa ane aMgabAhya. zvetAMbara mAnyatA pramAda Aje 45 athavA 32 Agamo upalabdha che. emAM 11 aMga, 12 upAMga sahita mUla sUba, cheda sUtra Adino samAveza thAya che. dazavaikAlika sUtra e 'mUla" sUtranA vargIkaraNamAM Ave che. vyAkhyAkrama athavA viSaya gata vargIkaraNanI dRSTie dazavaikAlika sUtra 'caraNa karaNAnuyoga'nA vibhAgamAM Ave che. kAraNa ke emAM zramaNonA AcAra viSe vivecana karavAmAM AvyuM che. nAma : dazavaikAlika sUtranA dasa adhyayana che ane e vikAlamAM racavAmAM AvyuM che eTale enuM nAma 'dazavaikAlika' rAkhavAmAM AvyuM bhASA : darAvaikAlikanI bhASA che-ardhamAgadhI. bhagavAna mahAvIra A bhASAmAM ja upadeza ApatA hatA. e samayanI e divya bhASA hatI. ardhamAgadhI e prAkRta bhASAnuM ja eka rUpa che. e magadhanA eka bhAgamAM bolAtI hatI, eTale ene ardha-mAgadhI kahevAmAM Ave che. AcArya hemacaMdra ene 'Arya' bhASA kahI che. racanAkAra paricaya kartA : A sUtranA kartA che zrutakevalI zayyabhava svAmI. emaNe AcArya banyA. enI racanA potAnA putra manaka mATe karI hatI. emaNe dIkSA lIdhI tyAre emanI patnI garbhavatI hatI. emanA samaya : nA sUtranI racanA vIra saMvata 72nI AsapAsa 'caMpA"mAM putranuM nAma manaka hatuM. e jyAre ATha varSano hato tyAre eNe thaI hatI. potAnI mAtA pAsethI jANyuM ke enA pitA jainAcArya zayyabhava che. emane maLavA manaka caMpA pahoMcyo. zasthaMbhave ene oLakhI lIdho, paNa manakane potAnI oLakhANa na ApI. manakane emaNe adhyAtma-bodha Apyo ane manaka emanI pAse muni banIne rahyo. hastarekhAnA jANakAra zasthaMbhavane khabara paDI gaI ke manakanuM AyuSya bahuM ja thoDuM che. eTale ene zAstronA jJAnano sAra zIkhavavA emaNe pUrvomAMthI dazAvaikAlika sUtranuM nirmUhaNa karyuM, ane manakane eno UMDo abhyAsa karAvyo. zrUta-zArdUla AcArya zayyabhava bhagavAna mahAvIranA cothA paTTadhara hatA. prathama patthara sudharmAsvAmI ane dvitIya paddhara jaMbusvAmI, kevaLajJAnI hatA. tRtIya paTTadhara prabhavasvAmIne tathA emanA vidvAna ziSya AcArya zaSyabhavane 14 pUrvenuM jJAna hatuM eTale e baMne 'zruta-kevalI' kahevAyA. emano janma vIra nirvANa 26 (vi. pU. 434)mAM rAjagRhImAM 'vatsa' gotramAM brAhmaNa parivAramAM thayo hato. veda-vedAMga darzananuM jJAna agAdha hatuM. eka vidvAna hovA chatAM mahAbhimAnI ane pracaMDa krodhI hatA, tathA nirgandha dharmanA prabaLa virodhI hatA. 33 AcArya prabhavasvAmIne potAnA uttarAdhikArI tarIke A vijJAna brAhmaNa yogya lAgyA kAraNa ke emanAmAM vidvattAnI sAthe samartha netRtva kalA hatI. eTale dharma-saMghanA hita mATe prabhavAmIe zramaNone zayyabhavanA yajJavAmAM mokalyA. paNa tyAM emanuM ghora apamAna karI kADhI mukavAmAM AvyA tyAre teoe upazAMta bhAvathI zayyabhavane kahyuM: "ahIM kaSTamI kaSTa, tattva vijJAyate nahi. 'aho ! khedanI vAta che ke tattva jANavAmAM AvatuM nathI.' zaubhava mahAbhimAnI hovA chatAM sAcA jijJAsu hatA. prazAMta zramaNayugalanI TakorathI e tattva samajavA AcArya prabhavasvAmI pAse AvyA. prabhavasvAmI atyaMta sakSama AcArya hatA. emaNe zamyuMbhavane yajJanuM yathArthata svarUpa samajAvI potAnI pIyUbavANIthI emane pratibodha Apyo ane vIni. 64 (vi.pU. 406)mAM paMkti brAhmaNa zayyabhava 28 varSanI vaye zramaNa banI gayA. AcArya prabhava pAse emaNe 14 pUrvanuM jJAna meLavyuM ane zrutadharanI paraMparAmAM te bIjA zrutakevalI banI gayA. vI.ni. 75mAM teo zramajJasaMghanA alpAyuSa manakano dIkSA pachI 6 mihanAnI aMdara ja svargavAsa thaI gayo. AcArya zayyabhavane 14 pUrvanuM jJAna hatuM paNa e vItarAga thayA na hatA. eTale putramohathI emanI AMkho bhInI thaI gaI. anya munioe enuM kAraNa pUchatAM emaNe badhAne hakIkata batAvI ane kahyuM ke, 'manaka mAro putra che e vAta meM jANI joIne gopanIya rAkhI hatI. kAraNa ke nahIM to tame badhA ene sevA kAryathI vaMcita rAkhata.' AcArya prabhava pAsethI emanne 39 varSanI vaye AcAryapada saMbhALyuM ane vItarAga zAsananI emaNe vyApaka prabhAvanA karI potAnI aninikaTa evA brAhmaNa samAjane yajJanuM adhyAtmarUpa samajAvI emane jainadharma tarapha AkarSyA. A prakrAMta paMkti zrunadhara
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 rAjA AcArya 62 varSanI vaye vI.ni. 98mAM svargavAsI thayA. karavA. hiMsA, asatya, corI, maithuna ane parigraha, A pAMca nihaNa kRti kAraNathI karma baMdhAya che. A pAMceya aviratiyono tyAga karavo, racanA be prakAranI hoya che-svataMtra ane nispRhaNa. dazavaikAlika kaSAya vijaya, indriya-nigraha, pAMca samiti ane traNa guptinuM sUtra e nispRhaNa kRti che, svataMtra nahIM. AcArya zaThaMbhava 14 pAlana-A badhAM artha saMyamamAM samAhita che. pUrvonA jANakAra (zruta kevalI) hatA ane emaNe bhinna bhinna tapa eTale ATha prakAranI nirjarA, jenAthI AtmAnI AMzika pUrvomAMthI A sUtranuM nirmUhaNa karyuM che. AcArya bhadrabAhu racita vizuddhi thAya. cha bAhya nirjarA che-anazana, uNodarI, bhikSAcArI, dazavaikAlika niryukti anusAra A sUtranA daza adhyayananuM nirmUhaNa rasa-parityAga, kAryakleza ane pratisalInatA. A prakAranA tapa thayuM che. zarIra saMbaMdhI che ane AtyaMtara nirjarAnI sAdhanA mATe upayogI AvI rIte dasa adhyayananI racanA AcArya zayaMbhave karI hatI. che. vadhu agatyanA tapa-AtyaMtara tapa-cha prakAranA che-prAyazcitta, tyAra bAda 'raIvakkA' ane 'vivittacaryA' nAmanI be cUlikAonI vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna ane vyutsarga. racanA thaI ane ene dazavaikAlika sUtra sAthe joDI devAmAM AvI. bAkInA cAra zlokomAM sAdhujIvananA nirvAha mATe mAdhukarI saMyamamAM asthira muninA vicArone sthira karavA (sthirIkaraNa) mATe bhikSA padhdhatinuM varNana che. jema madhukara puSpone hAni pahoMcADyA A banne cUlikAonuM svAdhyAya majabUta AlaMbana-rUpa bane che. vagara, alaga alaga puSpomAMthI rasa le che, ema sAdhu paNa alaga A sUtra zvetAMbara ane digaMbara baMne paraMparAomAM mAnya che. alaga gRhasthonA gharamAMthI potAnA parivAra mATe banAvelA zvetAMbara eno samAveza utkAlika sUtramAM caraNakaraNAnuyogamAM bhojanamAMthI, eka divasanA khapa pUratA ja AhAranI bhikSA grahaNa kare che. ene "mUla' sUtra paNa kahevAmAM Ave che. digaMbara paraMparAmAM karI, potAno nirvAha kare che. A rIte je sAdhu apratibadhdhapaNe paNa A sUtra priya che. bhikSAcArI karatAM ahiMsA, saMyama ane tapa rUpa mahAmaMgalakArI dazavaikAlikaH viSaya ane viSaya nirUpaNa AtmadharmanI ArAdhanA kare che, te ja sAco sAdhu che. A sUtranA dasa adhyayana ane be cUllikAo che. enuM saMkSipta (2) bIjA adhyayananuM nAma che-zrAmayapUrvaka. eTale ke saMyamamAM vivecana A pramANe che. dhRti ane enI sAdhanA. je saMyamamAM zrama kare e zramaNa kahevAya (1) pahelA adhyayananuM nAma che- 'drumapuSpikA" emAM pAMca che. zramaNanA bhAvane zramaNya kahevAya che. ane enuM mULa bIja che zloko che. prathama zloka jainadharmanI vyAkhyA ane svarUpa samajAve dhRti ane kAma-rAga (bhogavilAsa-viSaya sevana)nuM nivAraNa. che, jenuM svAdhyAya atyaMta pracalita che. A zloka A pramANe cheH (3) (6) trIjA ane chaThThA adhyayanamAM zramaNa nigraMthanA AcAra dhammo maMgala mukkia, ane anAcAranuM varNana che, je trIjAmAM saMkSipta rUpamAM ane chaThThAmAM ahiMsA saMjamo tavo' vistRta rUpe che. eTale trIjA adhyayananuM nAma che "kSullakAcAraAtmAnI mukti mATe dharmanI sAdhanA atyaMta Avazyaka che. kAraNa kathA' ane chaThThAnuM nAma che "mahAcAra-kathA'. ke e prathama ane parama maMgala che. enA lakSaNo che-ahiMsA, saMyama saMpUrNa jJAnano sAra che-AcAra. mukhya pAMca AcAra cheane tapa. A jainadharmano sAra che. AmAM koI dharmanuM nAma jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, vIryAcAra ane tapAcAra. je nathI-lebala nathI. je dharmamAM A traNa hoya te ja ekAMtika, A pAMca AcAranuM zudhdha rUpe pAlana kare e ja sAdhu saMyamamAM sthira AtyaMtika ane utkRSTa maMgala che, kalyANakArI che. rahI zake che. trIjA adhyayanamAM 54 prakAranA AcAra ane para ahiMsA to jaina dharmano prANa che, AdhAra che. jaina darzanamAM prakAranA anAcAranuM varNana che. enI gahanatama carcA karavAmAM AvI che. sarva jIvone potAnA chaThThA adhyayanamAM AcAranA 18 sthAnonuM varNana che - 1 AtmA samAna jANIne temane mana, vacana athavA kAyAthI koIpaNa ahiMsA, 2 satya, 3 acorya, 4 brahmacarya, 5 aparigraha, 6 prakAre pIDA na ApavI, duHkha na ApavuM, bhayabhIta na karavA, ghAta rAtribhojana tyAga, 7-12 cha kAyanI yatanA, 13 akalapsa, 14 na karavI, te ahiMsA che. jenAgamamAM ahiMsAnuM jevuM sUkSmatama gRhasthanuM bhojana (vAsaNa), 15 paryaka, (khurasI, palaMga Adi) varNana maLe che te koI anya darzanamAM nathI. 16 niSadyA (gRhasthanA gharamAM na besavuM) 17 snAna ane 18 saMyamano artha che 'uparama.' rAga-dveSa rahita thaIne samabhAvamAM vibhUSAvarjana. sthita thavuM enuM nAma che saMyama. haribhadrasUrie saMyamanI vyAkhyA A aDhAra sthAnanuM jinAjJAnusAra pAlana karavAthI karI che-"Azrava dvArA paramaH'-arthAta karma AvavAnA dvArane baMdha AsaktibhAva ghaTe che ane anAdikAlIna vAsanAo niSphaLa jAya
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana che. sudhInA zlokomAM brahmacaryanI sAdhanA ane enA sAdhananuM varNana | (4) cothuM adhyayana che 'SaDajIvanikA' eTale ke jIva-saMyama ane che. Atma-saMyama. (9) navamA adhyayananuM nAma che-'vinaya-samAdhi." vinaya e AnA prathama 1thI 10 zlokomAM cha kAyanA nAma, svarUpa, lakSaNa tapano prakAra che. ane tapa e dharma che. mATe vinaya karavo joIe. tathA jIva-vadha na karavAno upadeza che. 11thI 17 zlokomAM pAMca vinayano artha kevaLa namratA nathI. jenAgamomAM 'vinaya'no prayoga mahAvrata ane rAtribhojana-viramaNanuM varNana che. 18thI 22 AcAranA vizALa arthamAM thayo che. jaina dharma AcAra-pradhAna dharma zlokomAM cha kAyanI yatanA (jayaNA)no upadeza che. tyAra bAdanA che, mAtra vanayika nahIM. vinaya to dharmanuM mULa che. aupapAtika zlokomAM ayatanAthI thatI hiMsA, baMdhana ane pariNAma darzAvyA sUtramAM vinayanA sAta prakAra che-jJAna, darzana, cAritra, mana, che. aMtamAM dharma-phaLa, karma-muktinI prakriyA ane sumatinI carcA vANI, kAyA ane upacAra. zramaNa nirgathe udhdhata bhAvano tyAga karI anuzAsanano svIkAra karavo abhipreta che. (5) pAMcamuM adhyayana 'piMDaSaNA' che. enA prathama uddezakanA A adhyayananA cAra uddezaka che-prathama uddezakanA 17 zlokomAM traNa vibhAga che. 1 gaveSaNA, 2 grahaNeSaNA 3 bhogeSaNA. bIjA vinayathI thatA mAnasika svAthyanI carcA che. bIjAnA 23 zlokomAM uddezakamAM sAdhu e bhojana karatI vakhate dhyAnamAM rAkhavAnI "avinIta ane suvinIta'nuM varNana che. trIjAnA 15 zlokomAM bAbatono upadeza che. Ama A adhyayanamAM sAdhue bhikSA levA pUjya koNa? pUjyanA lakSaNa ane enI ahaMtAno upadeza che. javAnA niyamo, eno samaya, bhikSA grahaNa karavAnI vigatavAra cothAmAM 7 zlokomAM 'vinaya-samAdhinA sthAna" darzAvyA che. vidhi, bhojana karavAnA niyamo, emAM lAgatA aticAro tathA (10) dasamA adhyayananuM nAma che "sabhikSa'. AnA 21 enI AlocanA, sAmudAyika bhikSAnuM vidhAna, Adi, bhikSA- zlokomAM zreSTha bhikSunA lakSaNo ane enI ahaMtAno upadeza che. bhojanane lagato upadeza che. dazavaikAlika sUtrano sAra A adhyayanamAM che. ahiMsaka jIvana (7) sAtamA adhyayana 'vAkya zuddhi'mAM bhASA-vivekano upadeza nirvAha mATe je bhikSu bane che te ja sAco bhikSu che. saMveda, nirveda, che. mauna rahevuM e vacanagupti che ane bhASAno prayoga bhASA- viveka (viSaya-tyAga), suzIla-saMsarga, ArAdhanA, tapa, jJAna, samitino prakAra che. mATe sAvadya-anavadya bhASAnuM jJAna ane darzana, cAritra, vinaya, zAMti, mArdava, Arjava, adInatA, titikSA, eno viveka zramaNa mATe Avazyaka che. satya bhASA paNa jo sAvadya Avazyaka-zudhdhi-A badhA bhikSunA lakSaNo che. thatI hoya to eno niSedha karavAmAM Avyo che. eka nirgatha mATe uttarAdhyayana sUtranA paMdaramA adhyayananuM nAma paNa 'sabhikSu' che vaktavya ane avaktavya zuM che enuM bahu sUkSma vivecana A adhyayanamAM ane emAMnA viSaya ane padonuM A adhyayana sAthe ghaNuM sAmya che. che. ahiMsaka vANI bhAva-zuddhinuM nimitta bane che. dhammapadanA 'bhikakhuvarDjha'nI gAthA (25.3) ane A adhyayananI A adhyayananA 57 zloko che. AmAM avaktavya, asatya, gAthA 15 lagabhaga zabdazaH maLatI Ave che. satyAsatya, mRSA, anAcIrNa vyavahAra, saMdeha ke zaMkAmAM nAkhe tevI, A dasa adhyayano pachI be cUllikAo che. prathama cUllikAnuM nizcayAtmaka, kaThora, hiMsAtmaka, tuccha, apamAnajanaka, aprItikara, nAma che "rativAkyA.' AmAM sthirIkaraNanA 18 sUtro che. 'gRhavAsa upaghAtakara, Adi bhASAno niSedha che. baMdhana che ane saMyama mokSa che' -e A cUllikAnuM mukhya pratipAdya (8) AThamA adhyayana "AcAra-praNidhi'mAM AcAranuM praNidhAna che. dvitIya cUllikA 'viviktacaryAmAM zramaNanI caryA (AcaraNa) che. AcAra eka nidhi che ane ene meLavIne nirgathe kema pravRtti guNo ane niyamonuM nirUpaNa che. karavI joIe eno AmAM bodha che. prasidhino bIjo artha che- cUlikA eTale zikhara, agrabhAga. je rIte zikhara parvatanI zobhA ekAgratA, sthApanA athavA prayoga. AmAM paNa prazasta prasidhi- vadhAre che tema A baMne cUlikAo samagra sUtranA viSayanI zobhA supraNidhAna zramaNa mATe AcaraNIya che, duSmaNidhAna tyAjya che. rUpa che. A adhyayananA 35 zlokomAM AnuM vivecana che. pachInA 36thI TIkA : haribhadrasUrie saMskRtamAM A sUtranI TIkA lakhI che. 51 zlokomAM kaSAya, vinaya, nidrA, vANI-viveka, Adino bodha uparAMta anya aneka bhAratIya ane videzI vidvAnoe A sUtrano che. 50mA zlokamAM gRhasthane nakSatra, svapnaphaLa, vazIkaraNa, anuvAda, vivecana karyA che. jemake jarmana vidvAna zApenTiyare jarmana nimitta, maMtra, Adi batAvavAno niSedha karavAmAM Avyo che, je bhASAmAM, ke. vI. abhyAre aMgrejImAM "dasayAliya sUtra', ema. AjanA yuganA sAdhuoe vizeSa samajavA jevA che. pa2thI 63 vI. paTavardhane paNa aMgrejImAM 'dasavekAlika sUtra-e sTaDI',
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 goviMdajI paTele gujarAtImAM "samI sAMjhano upadeza', Do. sAdhvI prastuta sUtramAM ApelAM keTalAMka mahattvanA zloko ane AratI tathA sAdhvI subodhikAe gujarAtImAM 'zrI dazavaikAlika subhASito A pramANe che. sUtra (paricaya)', upAdhyAya kamalamunie hiMdImAM, Adi racanAo 1. dhammo maMgalamukkiDDI (1/1) ullekhanIya che. dharma utkRSTa parama maMgala che. vAcanA pramukha AcArya tulasInA mArgadarzana heThaLa muni nathamale 2. jaya care, jaya ciThe, jayamAle, jaya sae, (hAla AcArya zrI mahAprajJa) A sUtra para atyaMta mananIya vivecana jaya bhujaMto bhAsaMto, pAvakarma na baMdhaIIT (48). sahita hiMdI bhASAmAM saMpAdana karyuM che, je A laghunibaMdhano mukhya yatanA (jayaNA) pUrvaka cAlavAthI, UbhA rahevAthI, besavAthI, AdhAra che. suvAthI, khAvAthI ane bolavAthI pApa karmano baMdha nathI dazavaikAlikanI mahattA thato. zramaNa jIvananI 'bALapothI' samAna A sUtra atyaMta pracalita 3. paDhamaM nANuM, tao dayA | (4/10) ane upayogI Agama graMtha che. racanAkAre emAM sarva zAstrono prathama jJAna pachI dayA-kriyA-AcaraNa. sAra ApavAno prayatna karyo che. khAsa karIne saMyamI jIvananI 4. kAle kAlaM samAyare || (5/2/4). samAcArIno spaSTa bodha karAvyo che. A sUtranI racanA thaI te pratyeka kAma enA niyata samaya para karo. pahelAM navadIkSita sAdhuone prathama AcArAMga ane pachI uttarAdhyayana (Time ManagementnI AvazyakatA) sUtro bhaNAvavAmAM AvatA hatA, paNa AnI racanA pachI A sUtra 5. ahiMsA nileNa diThA, savabhUesu saMjamo, (68) sAdhunA adhyayana-kramamAM sarva prathama che, kAraNa ke sAdhune sarva prathama sarva jIvo pratye je saMyama che te ja ahiMsA che. AcAranuM jJAna karAvavuM Avazyaka che, je A sUtra saraLa ane sugama 6. mucchA parigraho vatto || (6/20) bhASAmAM karAvI zake che. enA cothA adhyayana 'SaDajIvanikA'no mUccha-mamatva ja parigraha che. artha sahita abhyAsa karanArA sAdhu mahAvratonI vibhAgataH 7. dehe dukhaM mahAphala || (8/27) upasthApanA mATe yogya gaNAya che. e ja pramANe enA pAMcamA je kaSTa AvI paDe, ene sahana karo. adhyayana 'piMDeSaNA'no artha sahita abhyAsa karanAra sAdhune 8. niyAsaNa | (829) 'piMDakalpI" gaNavAmAM Ave che. AmAM jainadarzana ane AcAranA ochuM khAvo. atyaMta mahattvanA sUtrono samAveza thayo che. uvasameNa haNe kohaM, mANe madavayA jirNA upasaMhAra-phaLazruti mAya majjavabhAveNa, lobha saMtoSao jiP TT (838) prastuta sUtranuM sAdyopAMta adhyayana pratyeka zramaNa nigraMtha mATe upazamathI krodhane haNo, mRdutAthI mAnane jIto, RjubhAva anivArya che. emAM sAdhujIvananI samAcArI, gocarI, ahiMsaka (saralatA)thI mAyAne jIto ane saMtoSathI lobhane jIto. jIvana padhdhati, dhRti, saMyama, bhASA viveka, brahmacaryanI sAdhanA, 10.piThI masa na khAejanI ! (840) cAra prakAranI samAdhi (vinaya-zruta-tapa-AcAra), zreSTha bhikSunA cADI-cugalI na karo. koInI pITha pAchaLa enA viSe kharAba lakSaNo, AdinuM vizada vivecana che. niryuktikAra bhadrabAhusvAmI bolavuM e pIThanuM mAMsa khAvA barAbara che. (dvitIya) anusAra emAM be prakAranA AcAranuM varNana che-(1) 11.asaMvibhAgI nahu tassa mokho. (9/2/22) caraNa-vrata, Adi (2) karaNa-piMDa-vizuddhi, Adi. AthI e caraNa- je saMvibhAga (Share) nathI karato teno mokSa nathI. karaNAnuyoga Agama che. dhavalA anusAra A sUtra AcAra ane 12 najAtya nirjaraAthAe tavamahiejajA) (9/4/) gocaranI vidhinuM varNana kare che. tattvArthanI zrutasAgarIya vRtti mAtra nirjarA mATe ja tapa karo. A loka ke paralokanA sukha anusAra emAM vRkSa-kusuma AdinA bhedanuM ane yatiyonA AcAranuM mATe nahIM. kathana che. AcArya mahAprajJa anusAra AmAM AcAra-gocara sivAya * * * jIva-vidyA, yoga-vidyA, Adi aneka mahattvapUrNa viSayonuM nirUpaNa aIma, 266, gAMdhImArkeTa pAse, sAyana (IsTa) muMbaI-400 022. che. mULa zramaNo mATe racAyela A sUtramAM zrAvako mATe paNa atyaMta Teliphona:022-24994157. upayogI bodha che, je sUkta athavA subhASitonA rUpamAM ahIM mobAIla : 9821681046, ApyA che. E-Mail: rashmizaveri@yahoo.com.in
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010. prabuddha jIvana 37 jaina dharma, bhAratIya darzanano ane ravadezapremano gaurava-graMtha : "dhI jaina philaoNsophI' | DaoN. kumArapALa desAI padmazrI DaoN. kumArapALa desAI jaina dharmanA UMDA ciMtaka, ekAvanathI uparAMta pustakonA sarjaka, vizvapravAsI ane prabhAvaka vaktA che. gaurava graMthanI yAtrAmAM A eka evo graMtha che, je saMskRti, 'savIryadhyAna' e dasamA saikAnA thayelA AcArya zubhacaMdra viracita dharma ane darzananA gauravanI bhavya jhAMkhI karAve che. potAnA rASTra, 'jJAnArNava' graMthanA dhyAna vizenAM prakaraNono zrI vIracaMda gAMdhIe samAja ke dharmabaMdhuo samakSa emanA bhUlAyelA goravanuM smaraNa karelo anuvAda che. jaina dharmanI vistRta thayelI dhyAnapraNAlIne punaH karAvavuM saraLa che; paraMtu ahIM to gulAmInI beDImAM jakaDAyelA jAgrata karanAra ane ene paradezIo samakSa prabhAvazALI rIte rajU bhAratanA AtmAne ujAgara karatA vIracaMda gAMdhInA A pravacano karanAra vIracaMda gAMdhInI dhyAnalaganI AmAMthI joI zakAya che. bhArata virodhI ane bhAratIya dharma ane samAja tarapha tiraskArabharI vidhinI e kevI viDaMbanA kahevAya ke vIracaMda gAMdhInA pravacanonuM dRSTie jotA videzIo samakSa ApelA che. 'The Jain eka paNa pustaka teo jIvaMta hatA te samaye pragaTa thayuM nathI. emanI Philosophy nAmanA emanA pravacana-saMgrahanA A pustakanI vaicArika pratibhAnI oLakha ApavAnuM zreya "dha jena' ane pahelI AvRtti I. sa. 1911mAM thaI. bIjI AvRtti I. sa. 'peTriyeTa'nA taMtrI zrI bhagubhAI kArabhArIne jAya che. emanA "dha 1924mAM thaI ane enI trIjI AvRtti paMcyAsI varSa bAda jaina philaoNsophI" pustakamAM emaNe amerikA ane IMglenDamAM ApelAM muMbaInI varlDa jaina kanphaDarezana saMsthAnA sahayogathI A lekhanA vyAkhyAno ane lekhono samAveza karavAmAM Avyo che. A lekhakanA saMpAdana sAthe pragaTa thaI. A graMthamAM saMgrahita pravacanomAM pustakamAM graMthastha thayelAM pravacanomAM vIracaMda gAMdhInI jaina dharma eka virATa pratibhAnI jhAMkhI thAya che. vizenI siddhAMtalakSI marmagAmI chaNAvaTa to maLe che, paNa enI vIracaMda gAMdhInA graMthasarjanane joIe to emanA jIvanakALa sAthosAtha bhAratIya saMskRtinI gahanatA, bhavyatA ane enA daramyAna mAtra be ja pustako maLe che. emanuM eka pustaka I. sa. goravano khyAla Ave che. vIracaMda gAMdhIe A graMthamAM jaina, bauddha, 1889mAM mULa saMskRtamAMthI gujarAtI bhASAmAM anuvAdita sAMkhya, vedAMta ane nyAya jevAM darzanonI tattvavicAraNAno videzI savIrya dhyAna ane bIjuM pustaka te I. sa. 1894mAM amerikAnA zrotAo samakSa prakAza pADyo che. AjathI ekasone soLa varSa zikAgo zaheramAMthI prasiddha karelo ananona lAIpha oNpha jisasa pUrve parAdhIna, 'pachAta' gaNAtA bhArata pAse ATalI samRddha krAIsTa'no anuvAda. Ama vIracaMda gAMdhInI hayAtImAM emanA mAtra tattvapraNAlIo che e vize sAMbhaLIne videzI zrotAone navIna be pustako pragaTa thayA. samaja ane jJAna pAmyAno anubhava thayo hato. A baMne pustako pUrve I. sa. 1886mAM emaNe bAvIsamA vIracaMda gAMdhIno saMbaMdha mAtra tattvajJAna sAthe ja nahoto, varSe eka nibaMdha pragaTa karyo. e nibaMdhano viSaya che "raDavA kUTavAnI bALapaNamAM paNa emaNe dezanI sthiti vize kAvyo racyAM hatAM. hAnikAraka cAla viSe nibaMdha'. A nibaMdha kaccha-koDA nivAsI ravajI yuvAnImAM dhArmika, sAmAjika ane rAjakIya viSayo para bhAratamAM devarAje lakhyo hato ane temAM bIjI ghaNI agatyanI bAbato mananIya pravacano ApyAM hatAM, AthI amerikAmAM paNa tattvajJAna umerIne vIracaMda rAghavajI gAMdhIe ene prakAzita karyo hato. uparAMta teo AhAra-vijJAna, yoga-vijJAna ane jIvana-vijJAna bAvIsa varSanI uMmare A yuvAnane dharmavirodhI raDavA-phUTavAnI vize vaktavyo Ape che. gUDhavidyAthI mAMDIne dhArmika pratIkonA prathA sAme Akroza jAge, e vize nibaMdha-spardhAnuM Ayojana kare, rahasyo sudhInI vAto emanA pravacanamAM maLe che. prAcIna bhAratanI emAM vijetA thanAra kacchanA ravajI devarAjane pote jAhera kareluM sthitithI mAMDIne vartamAna samayamAM bhAratamAM cAlatI mizanarI rU. 325nuM InAma Ape te ghaTanA keTaluM badhuM sUcavI jAya che. pravRttio aMge e vAta karI zake che. vaLI bAvIsa varSanI vaye vivekI jaina baMdhuone lakSyamAM rAkhIne vizva sAthenA manuSya saMbaMdhanAM eka pachI eka pAsAMne teo jaina bhAIomAM sastuM vAMcana' phelAvavAno prayatna adyApi paryata ujAgara kare che. e tattvajJAna sAthe manovijJAnano saMbaMdha joDI thayo nathI tethI AvA prayatnone kaMIka uttejana maLe tevI IcchAthI Ape che, to bIjI bAju smRtinA camatkAranI ghaTanAothI mAMDIne raka ane zrImaMta' kharIdI zake te mATe mAtra be AnAnI kiMmata AbhAmaMDaLanI vAta kare che. vIracaMda gAMdhIe bhAratIya darzanono rAkhIne teo A nibaMdha prakAzita kare che. jyAre emaNe lakheluM UMDo abhyAsa karyo hato, paraMtu enI sAthosAtha e samaye jarmanI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 Adi dezomAM prAcyavidyAnA abhyAsIoe lakhelA ane saMzodhita sAhasa ane dezabhaktinuM darzana thAya che. e samaye lAkho rUpiyA kharcIne karelA bhAratanA prAcIna zAstragraMtho ane lekhono eTalo ja UMDo khristI dharmanA prasAra mATe bhArata mAM kalavAmAM AvatA abhyAsa karyo hato. emanA vaktavyamAM eno upayoga karIne ene mizanarIonI pravRttio vize ATalI hiMmata, dRDhatA ane vadhu vizada banAvatA hatA. pariNAme teo jaina tattvajJAnane aMgrejI tarkabaddhatAthI bahu virala lokoe vAta karI che. bhASAmAM enAthI pUrNapaNe aparicita zrotAone saraLatAthI emaNe kahyuM, 'mAre amerikAnA khristI bhAI-baheno AgaLa samajAvI zakyA. eka nikhAlasa nivedana karavAnuM che. A dezamAM AvyA pachI huM | 'dha jaina philosophI'mAM 'The Occult Law of Sacrifice' evA sUtro sAMbhaLI rahyo chuM ke "sAruMye jagata IzunuM che." A badhuM jevA lekhamAM emanI molika vicAradhArA jovA maLe che. teo zuM che? Ano artha zo? e kyo Izu che jenA nAme Apa vizva manuSyajAtinA traNa prakAra darzAve che. eka adhama prakAra, jemAM upara vijaya meLavavA cAho cho? zuM koI atyAcArI Izu ApanA anaitika ane ajJAnI mANasono samAveza thAya che. bIjo madhyama manamAM vasyo che? zuM anyAyano koI Izu Apa saue mAnI lIdho prakAra (miDala kalAsa), je mAtra potAnI Indriyone khuza karato, che? zuM mAnava adhikArono niSedha karanAra koI IzunuM astitva dunyavI AnaMdamAM DUbelo rahe che. jyAre trIjA ucca varga (hAyara che kharuM? anyAya ane atyAcArI karaboja lAdanAra koI Izu hoI kalAsa)mAM evA loko che ke jeo AdhyAtmika kalyANa kAje zake kharo, je evI sarakAro ke saltanatonI taraphadArI kare ane potAno samaya ane zakti kharcatA hoya che. jenI madadathI agara to nAme amArAM jJAna, vicAra, dharma ane Ama, mANase paheluM samarpaNa Indriya bhogonuM ApavuM joIe. saMmatinI uparavaTa jaI mAtra amArI sAme khaDo rahe ane videzIno bIjuM samarpaNa vaDIlo ane mAtA-pitA pratye karavuM joIe. trIjuM bhedabhAva Ubho kare? jo evA koI IzunA nAma upara Apa sau samarpaNa garIba ane jarUriyAtamaMda mATe karavuM joIe. cothuM samarpaNa amane jItI levA mAMgatA ho to khAtarI rAkhajo ke ame kadI prANIonA kalyANa kAje karavuM joIe. pAMcamuM samarpaNa potAnI parAjita nahi thaIe. paraMtu Apa amArI pAse jo sadupadeza, baMdhutva AdhyAtmika UrdhvatA mATe dhana, samaya ane zakti vAparavAnuM karavuM ane vizvapremathI nItaratA IzunA nAme upasthita thazo, to ame joIe. jarUra ApanuM bahumAna karIzuM. ame to evA Izune oLakhIe vIracaMda gAMdhI kahe che ke AvA pAMca samarpaNathI vyakti "eNnimala chIe jeno amane bhaya nathI ke bIka nathI." maeNna'mAMthI 'hyumana' banaze. A samarpaNanA devI kAyadAne khoTI vIracaMda gAMdhI bhAratIya tattvajJAnanI garimA darzAvIne siddha rIte samajavAmAM Avyo ane pariNAme mANaso mUka-lAcAra karavA mAge che ke bhArata e mAtra vAgha, kobrA ke rAjAono deza prANIonI hatyA kare che. mAMsAhArane uttejana Ape che. mANasa nathI, paraMtu enI pAse potIkuM AgavuM vijJAna che, enI prANIothI caDiyAto che, to pachI te prANIone nirdayatAthI dharmavicAraNA che, samRddha bhASA ane sAhitya che ane evA bhAratanI haNe, e kaI rIte samarpaNa gaNAya? khoTI vAto cagAvIne badanAma karavAnI pravRttino khristI prabhAvathI A lekhamAM vIracaMda gAMdhI bhotika upabhogamAM jIvatA mAnavIne bharelA kSetramAM vIracaMda gAMdhIe pracaMDa virodha karyo. AmAM jarUra AdhyAtmika UrdhvatAnuM darzana karAve che. ahIM emanI maulika paDe tyAre emaNe bhAratIya ItihAsanI, enA gahana tattvajJAnanI, vicAraSTino paricaya Ape che. 'jainijhama' nAmanA lekhamAM emaNe enI utkRSTa zikSaNaprathAnI garimAmaya vigato zrotAjano samakSa kahyuM che ke bAIbalamAM kahyuM che ke Thou shall not kil', paraMtu rajU karI ane potAno pheMsalo ApatA hoya tema sahune saMbodhIne jainadarzanamAM to koInIya hatyA karavI nahIM tevuM kahyuM che. jo ke teo kahyuM, darzAve che ke dharma-dharma vaccenA marmane jANIe, to koI saMgharSa ke 'My brothers and sisters of America, there is not a vivAda raheto nathI. pratyeka dharma e maMjhila che zikhara para pahoMcavAnI. shadow of hope of Christianizing India.' vIracaMda gAMdhInI pratibhAnuM kharuM teja nyUyorkanI nAInTIntha vIracaMda gAMdhI kahe che ke khristI mizanarIo potAnA dharmapracAra semyurI kalabanA khristI zrotAjano samakSa ApelAM pravacanamAM mATe amerikana prajAmAM bhAratIya loko vize, emanI jIvanapaddhati dekhAya che. 'Have Christian Missions to India been vize ane emanI sAmAjika vyavasthA aMge khoTI mAnyatAo phelAve successful?' e viSaya paranA vaktavyamAM vIracaMda gAMdhI bhAratIya che. ame bhAratIyo mAtra ekAda ravivAre ja karuNAnI bhAvanA pALatA saMskRtinA prabaLa ane tejasvI puraskartA lAge che. amerikAmAM nathI, balka amArI karuNA to mAtra manuSyo ja nahIM, balka prANI prathama praveze ja atyaMta nirbhayatAthI bhArata vizenI amerikAnI ane prakRti sudhI avirata vahe che. amArI dharmakriyAo ane pravartamAna bhrAMtio para prahAra karavAmAM vIracaMda gAMdhInI satyaniSThA, tahevAro para aMdhazraddhAno AkSepa karAya che, paNa kharekhara to amArA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana 39 AcAra ane utsavo vijJAnanA niyamo para AdhArita che. pratyeka the start and for ever make the world better and better.' hiMdu bhojana samaye hAtha ane paga svaccha kare che, te vijJAnano eka I. sa. 1894nI 30mI navembare A nAInTIntha segyurI niyama che. jene tame vaijJAnika siddhAMta kaho cho, te amArI dainika nAmanI prabhAvazALI sabhyo dharAvatI prasiddha kalaba AgaLa vIracaMda kriyAmAM vaNAyelA che. gAMdhIe A pravacana ApyuM tyAre 33 varSa sudhI bhAratamAM rahelA vIracaMda gAMdhI kahe che ke mArA mizanarI mitro bhAratIya lokone kalakattAnA bizapa thornane vIracaMda gAMdhI sAthe carcAmAM UtaryA. keLavaNI ApavAnuM kahe che, tyAre vIracaMda gAMdhI savAla kare che ke zA e samaye evuM banatuM hatuM. svAmI vivekAnaMda sAme paNa khristI mATe? zuM e mAtra khristI jALamAM hiMdu mAchalIone phasAvavAnuM pralobhana mizanarIoe eka yA bIjuM kAraNa zodhIne carcAnA vaMToLa jagAvyA to nathI ne? hatA. vIracaMda gAMdhIe bizapa thobaMnenA praznono sabaLa uttara hajI AgaLa vadhIne vIracaMda gAMdhI kahe che ke A mizanarI Apyo hato. bIje divase A saMsthAnA pramukhe vIracaMda gAMdhIne zALAo ke sarakArI aMgrejI skUlo yuvAnonI prakRtione rUMdhe ane AbhArapatra lakhyo, jemAM emanA vicArone Adara ApavAnI sAthe vikRta banAve evuM zikSaNa Ape che. Ane mATe amerikA ane sabhAmAM padhAryA te badala prasannatA vyakta karI hatI. IMglenDathI lAkho DaoNlara bhAratamAM mokalavAmAM Ave che. keTalAka varacaMda gAMdhInI virala pratibhAno sparza vaoNziMgTana DI.sI.mAM vidvAna mizanarIo potAnA vAkacAturyathI bhArata para AkSepo emaNe ApelA ane "dha jaina philosophI'mAM saMgrahita thayelA ane doSAropaNa kare che ane hiMdu dharmanI TIkA karavAmAM potAnI Symbolism nAmanA pravacanamAM joI zakAya che. dhArmika pratIkonuM zakti veDaphI nAMkhe che. koI paNa mANasa saMskRta bhASAnuM pUratuM arthaghaTana karatA A viSayano emano UMDo ane vyApaka abhyAsa jJAna dharAvato na hoya to e hiMdu dharmane jANI zake nahIM. jo teo pragaTa thAya che. parziyana, grIka, romana, Ijipziyana ane pArasI saMskRtamAM mArI sAthe vArtAlApa karI zake to huM jarUra e dharmanA pratIkonI e vAta kare che, paraMtu vizeSe to emaNe hiMdu pAdarIonA zabdo para bharoso mUkuM. paNa jo tema karI zake nahIM ane jaina dharmanA pratIko vize vistRta Alekhana karyuM che. eka ja to huM ema pUchIza ke teo atyAra sudhI bhAratamAM zuM karI rahyA pratIka baMne dharmomAM kevA bhinna bhinna artho dharAve che tenI chaNAvaTa hatA? kare che. emAM paNa khAsa karIne e pratIko sAthe e dhArmika paraMparAnuM A mizanarIo garIbonA belI hovAno dekhAva kare che. mAre anusaMdhAna sAdhI Ape che. AkRti dvArA jaina svastikano artha samajAvIne pUchavuM che ke sarerAza pacAsa senTanI mAsika Avaka dharAvatI kahe che ke pazcimanA loko mAne che tema svastika e bhAratIya hiMduonI ardhI vastI mAtra eka TaMkanuM bhojana pAme che, tema chatAM paraMparAmAM mAtra sadbhAva (guDalaka) ANanAruM nathI, paraMtu mukta temanA para sarakAra dvArA rojeroja vadhArAno kara nAMkhavAmAM Ave AtmAnI oLakha ApanAruM che. sAta AMdhaLA ane hAthInuM che, AnI sAme teo kema savAla uThAvatA nathI? rANI vikToriyAne anekAMtavAda darzAvatuM dRSTAMta ke pachI mAnavInI tRSNAne darzAvatuM bhAratanA zAsaka tarIke jAhera karatAM jAheranAmAnI pAchaLa lAkho madhubiMdunuM dRSTAMta athavA to AkhuM vRkSa kApavAne badale jamIna DaoNlara e samaye kharcAyA, je samaye bhAratamAM bhUkhamarAthI pAMca para paDelAM jAMbu levAnuM vezyAonuM dRSTAMta samajAve che. ATha hajAra mANaso marI gayA hatA. zA mATe koI mizanarIe AnI pAMdaDIvALA kamaLanuM pratIka samajAve che. vaLI jarUra paDe tyAM teo sAme avAja uThAvyo nahIM? zA mATe mizanarIoe Ane mATe citro dorIne vicAra spaSTa kare che. koI kamizana nImavAnI vAta karI nahIM? jaina tattvajJAna e eka pUrNa paddhati che ane kaI rIte vIracaMda gAMdhI potAnA pravacanane aMte mizanarIoe kevI smRtizaktine khIlavavI e paNa zIkhave che. ahIM vIracaMda rAghavajI paddhati apanAvavI joIe enI vAta kare che. emaNe pratyeka mAnavIya gAMdhI kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya, zrImad rAjacaMdra ane paM. AtmAnI sukhAkArInI bhAvanA sevavI joIe. teo kahe che, gaTulAlajInA udAharaNo ApIne bhAratamAM kevA adbhuta 'In one sentence, the method advocate is that of smRtizakti dharAvatA mahAna puruSo pedA thayA che tenI vAta kare self-recognition-the education of all the faculties of body che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya vize teo ema kahe che ke prAtaHkALe and of soul, devoutly recognising responsibility to the cAlIsa jeTalA hastapratalekhana karatA lahiyAone lakhavA besADatA. Infinite or universal good. Such propagandism, eka lahiyAne vyAkaraNazAstranI pahelI lITI lakhAve, lahiyo e whatever it may be supposed to lack, would never want lakhe tyAre teo bIjA lahiyA pAse jAya ane potAnA bIjA graMtha success, would never fail to meet with responsive co- alaMkArazAstranI pahelI paMkti lakhAve. Ama potAnA 40 graMthonI operation in all lands among all people and would from prathama paMkti lakhAvyA bAda teo pharI prathama kramanA lahiyA pAse
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 jAya ane tene vyAkaraNazAstranuM bIjuM vAkya lakhAvatA. A rIte 'The Science of Eating' prakaraNa eka arthamAM etihAsika teo thoDA ja divasamAM ekasAthe cAlIsa kRtinI racanA karI zakatA kahI zakAya tevuM che. AjanA samayamAM zAkAhAranI tarapheNamAM hatA. mAMsAhAra viruddha je vigato rajU thAya che, te AmAM najare paDe che. e samaye zrImad rAjacaMdra jIvita hatA ane vIracaMda gAMdhI emanA vIracaMda gAMdhInI vyApaka, sUkSma ane sarvagrAhI dRSTino khyAla Ape adbhuta zatAvadhAnanA prayogo aMge vAta kare che. muMbaImAM vaiSNava che. vIracaMda rAghavajI gAMdhI zAkAhArI hatA ane kadAca amerikAnI saMpradAyanA paM. gaTulAlajI aMdhatvane kAraNe abhyAsa karI zakyA dharatI para paga mUkanAra pahelA zAkAhArI hatA. nahIM, paraMtu bIjA pAsethI sAMbhaLIne potAnI smRtizaktinA baLe teo kahe che ke mANasa e mULabhUta rIte mAMsAhArI prANI sAMbhaLelA phakarAo koI paNa samaye punaH bolI zakatA hatA. nathI. "eNnimala phUDa'thI mANasamAM "eNnimala necara' jAge che ane pazcimanA dezomAM bhAratIya loko vize tuccha, jaMgalI ane krUra enAthI aneka prakAranA rogo thAya che. kensara jevA rogomAM paNa sAmAjika rUDhi dharAvanArAno khyAla hato, tyAre vIracaMda gAMdhInA A khorAka kAraNabhUta che ane vaLI mAMsAhArI khorAka e khorAka A vicAroe amerikanonA manamAM bhAratanI kevI bhavya chabI sarjI sAthe uttejanAtmaka pINuM mAge che. koI kahe che ke mAre bhUkhyA haze te vicAra Aje paNa romAMcita kare che! rahIne marI javuM ke pachI mAMsa ArogavuM? vIracaMda gAMdhI kahe che ke e pachInA prakaraNamAM teo hiMdu dharma, jaina dharma ane bauddha to bhUkhyA rahIne maravuM bahetara che. dharmanA mahattvanA siddhAMtonI carcA kare che ane A traNe vicAradhArA teo evo upAya paNa batAve che ke amerikAmAM paNa mAMsAhAra AtmA, karma ane punarjanma jevA siddhAMto kevI rIte darzAve che karavAnI jarUra nathI. keliphorniyAmAMthI pUratuM anAja maLI zake tema tenI carcA kare che. AmAM deva, devIo, asura, prajApati vagerenA che. bIjI bAju amerikanonI khorAka rAMdhavAnI paddhati vize paNa artho paNa samajAve che. vIracaMda gAMdhI kahe che ke"The True Laws of Life' mAM pUrva ane pazcimanA jIvana "When rice is cooked in he ordinary American vizenI bhinnatAnI vAta kare che. maitrI, karuNA, muditA ane upekSAnA ' fashion, it is cooked till it is paste, which might be very good to paste paper on a wall but is not good to eat.' (p. cAra siddhAMto darzAve che. AmAM AtmA ane deha vaccenA saMbaMdhane 195). pragaTa kare che. pUrva ane pazcimanI jIvanapaddhatinAM mULa tattvone teo noMdhe che ke bhAratamAM briTiza rAjya AvyuM te pahelAM darzAve che. baMne sukhanI zodha calAve che, paraMtu pUrvano sukhano cAno paNa prakAra nahoto. bhAratamAM sauthI moTuM pINuM te pANI artha AtmA sAthe joDAyelo AdhyAtmika artha che. pazcimano sukhano che, jyAre vIracaMda gAMdhI Azcarya pragaTa kare che ke jarmana loko pIvA vicAra zarIra sAthe joDAyelo che ane zarIrasukhamAM ja e sukhanI mATe pANI pUratuM nahIM hovAthI bIyara pIvAnuM kahe che-evuM bhAratamAM samApti mAne che. nathI. bhAratamAM to koI bIyarane aDe to snAna kare che. bhAratanI 'Jain Doctrine of Karma' vize vIracaMda gAMdhIe vizvanuM sUryAsta pahelAM bhojana karavAnI paddhatinI vaijJAnikatAnI vAta sauprathama dhyAna kheMcyuM. pazcimanA jaina dharmanA vidvAna glAsanepa jaina kare che. karmasiddhAMtanA UMDA abhyAsI hatA ane potAno DaoNkTareTano nibaMdha Azcaryajanaka hakIkata e che ke je samaye mAtra mAMsAhAranI A viSaya para lakhyo hato. emanA kahevA pramANe vIracaMda gAMdhInA , bolabAlA hatI, e samaye ane e pradezamAM jaIne vIracaMda gAMdhIe A pravacano Aje paNa A viSayamAM navo prakAza pADanArAM che. zAkAhArano mahimA karyo haze. eka bAjuthI mAnavIne mATe yogya svataMtra rIte vicAranArI buddhipratibhAnI jIvaMtatA jovA maLe che. khorAkanI carcA kare che, to bIjI tarapha AbhAmaMDaLa jevI gahana mAtra e durbhAgya gaNAya ke vIracaMda gAMdhIe ApelA jaina dharmanA bAbatanI samajaNa Ape che. jyAre Ancient India mAM Arya prajA, siddhAMta bahu ochA lokonA dhyAnamAM AvyA ane ene pariNAme te * vedika sAhitya ane e samayanI samAjaracanAno Alekha Ape che. bhAratIya zAstromAM UMDo rasa lenArAoe paNa vIracaMda gAMdhIe 'contribution of Jainsism to Philosophy, History and ApelA A siddhAMto vize bahu UMDANathI vicAra karyo nahI. vIracaMda Progress' nAmanA Asiatic quarterly review' nA julAI gAMdhI karma vize vaidika, bauddhika ane jaina dharmanI vicAradhArAone 1900nA aMkamAM pragaTa thayelA A lekhamAM ane "dha jaina jANatA hatA. karma zabdanA judA judA samaye thayelA arthonA philaoNsophI'mAM saMgrahita thayelA jaina philosophInAM mukhya tattvono parivartanane samajatA hatA ane ethI temano karma vizeno UMDo emaNe paricaya Apyo che. enA judA judA siddhAMto darzAvyA che. abhyAsa krama philosophI' nAmanA graMthamAM jovA maLe che. enI sAhityika gatividhio temaja jaina samAjano zikSaNa mATeno
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana | 41 prema darzAvyAM che. vedagraMtho ane vidvAnonI bhavyatA sUcavato A graMtha che. pAzcAtya 1969nI 24mI Disembare jainadarzananA mahAna vidvAna, prakAMDa saMskRti pUrvenI saMskRtine damanakArI zAsana ane vaTALapravRttithI paMDita sukhalAlajIe lakhyuM, 'huM prathama to e sUcavuM chuM ke zrIyuta naSTa karavA cAhatI hatI, tyAre enI sAme ogaNatrIsa varSanA gAMdhInA e traNe pustakono prAmANika anuvAda ke sAra hiMdI, gujarAtI yuvAnanI vAstavika, pramANabhUta mAhitI sAthenI satyagujarAtI Adi bhASAmAM jaladI prakAzita thavo joIe, ane garjanA che. jaina dharmanA tattvajJAnanI spaSTa, mArmika ane videzI dharmatattvajJAnanA jaina paraMparAmAM calAvAtA vargomAM enuM sthAna zrotAjanone samajAya tevI sacoTa rajUAta che. Aje amerikAnI avazya rahevuM joIe. ema thaze to ja navI peDhInuM mana saMkucita kadamabosI karavAmAM Ave che ane enA mUlyono mahimA karAya banavAne badale vikasita thaze ane upekSA pAmatI dhArmika che, tyAre A pustakamAM amerikAne A yuvAne Apelo saMdeza maLe che. pAThazALAonA abhyAsIomAM kAMIka teja Avaze. Aje 41 Aje jyAre dharmo-dharmo vacce InTarapheIthanI mUvamenTa cAle che, tyAre e varSe paNa ApaNe AmAMnuM kazuM karI zakyA nathI teno aphasosa samaye vIracaMda gAMdhIe vaizvika dharma(Universal religion) nI vyApaka anubhavAya che. emanA aMgrejI pravacanono anuvAda hajI bAkI ja bhAvanAno khyAla Apyo. A sarva dRSTie "dha jaina philosophI" eka bhAratIya yuvAnanI dArzanika vicAradhArAthI mAMDIne vaizvika cetanA sudhInA 'jaina philosophI" graMthanA tevIsa pravacanomAM parAdhIna bhAratamAM enA bApano paricaya Ape che. * * * vasatA; paraMtu svataMtratA jhaMkhatA AtmAno avAja che. jaMgalI ane 13/bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhkhuM mArga, pAlaDI, amAnavIya sAmAjika rUDhi dharAvatA samAja tarIke videzamAM amadAvAda-380 007. Teliphona : 079-26602575. bhAratanI chabI upasAvavAmAM AvI hatI tenI sAme bhAratanA mobAIla : 09824019925. upamiti bhavaprapaMca kathA. I sumanabena pravINacaMdra zAha zrImatI sumanabena pravINacaMdra zAha-B.A., LL.B., Ph.D. in Philosophy che. temanI thIsIsano viSaya che - karmathIarI opha jenIjhama bejhaDa ona jenaAgama. temaNe bombe yunivarsiTImAMthI ra varSano jenIjhamano DiplomA korsa karela che. temaNe lADanu yunivarsiTInI jenijhamamAM ema.e.nI DigrI lIdhela che. ApaNe Aje ahIM je graMthanuM vizleSaNa karIne tAratamya kathA sAhitya prAraMbhakALathI te sattara, aDhAramI sadI sudhI avirata meLavavAno prayatna karazuM te che upamiti bhavaprapaMca kathA. vikAsa pAmatuM rahyuM. zramaNavarge prAkRta to sAmAnyajane saMskRtabhASA graMthanA kartA-kathAlekhaka che pUjaya zrI siddharSigaNi. zrI siddharSi svIkArI. atUTa upazamamALA, sphaTika jevA nirmaLa, parahita jonArA, graMthanA racanAkALa vize AdhArabhUta mAhitI nathI maLatI chatAM mahAbhAgyazALI hatA. A graMtha teozrInA vyaktitvane chatuM kare ema lAge che ke jainasAhityanA bIjA AgamakALa eTale ke pUjya tIrthaMkara zrI mahAvIranA janma pachInA 450 thI 500 varSanA teoe graMthanI nirvighna samApti arthe, te samayanI nItirIti samayagALA daramyAna A graMthanI racanA thaI. graMthamAM mAhitI che ke pramANe prAraMbha namaskAra ane maMgaLAcaraNathI karela. ApaNe temano saMvata 962 no saMvatsara lagabhaga pUro thatAM jeTha suda pAMcamane Adara karI te ja namaskArane jhIlIe. tyArapachI teo covIsa gurUvAranA puSyanakSatre A graMthanI samApti thaI. eka mata pramANe tIrtha kara, zrI vIra paramAtmA, bhagavAnanI vANI, sarasvatIdevI, te I. sa. 905mAM racAya. gurumahArAja, sarvane namaskAra kare che. tyArapachI prastAvanAmAMthI upamiti bhavaprapaMca kathA zuddha dharma kathAnA svarUpamAM puNyabaMdha jANavA maLe che ke graMthanI pahelI kopI durgasvAmInI ziSyA ane karmanirjarA karAvanAra che tethI te svarga mokSanA kAraNabhUta gaNAsAdhvIe lakhI. tyAra pachI bhillamAla nagaramAM kavizrIe A hoI upAdeya che. te dharma, artha, kAma vagere sAdhanabhUta upAyonuM kathA kahI. pratipAdana karatA prANIone vidvAna banAvavAnA heturUpa ane graMthanI zailI AgamapramANa che. AgamomAM A sAhitya mohAsakta prANIone dharmAbhimukha banAvanAra bane che tyAre te prAkRtamAM che jyAre tenuM TIkA sAhitya saMskRtamAM che. jainadharmanuM saMkIrNa kathA bane che. anubhavagamya prasaMgo, svarga, narka, tiryaMcanI
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 2 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 vAto vagere khUba vistArathI karela che. vividha viSayagrAhI Adarze tethI teo sarve A graMthane sonA-rUpA jevI mUlyavAna vastuo ne siddhAMtone janasamudAya sudhI pahoMcADavA mATeno temano prayatna sAthe peTImAM rAkhavA yogya gaNyo che. prazaMsanIya che. traNa vibhAga ane ATha prastAva ane eka eka prastAvanA 15 zrI siddharSigaNino graMtha racavA pAchaLano hetu sAMsArika kaleza thI 35 prakaraNomAM AlekhAyelI A kathAvArtA, 2100 jeTalA ane prapaMca darzAvavAno che. teozrI kathAnA pAtro dvArA, saMsAranA pAnA aMdAje roke che. temAM kathA ane AMtarakathAo Ale ja manovikAro ane iMdriyajanya smalanamAMthI thatA doSo darzAve che, jAya che. ane bIjA pAtro dvArA temAMthI mukta thavAnA upAyo paNa batAve prathama prastAva che. manovicArane vAcA ApavAnI teozrInI zailI adbhuta che. pIThabaMdha nAmanA prathama prastAvamAM upodghAtarUpe je dRSTAMtakathA mAnavamananuM UMDANa pIchANI tene rUpaka dvArA saraLa bhASAmAM rajU che te che aSTamUla paryanta nAmanA nagaramAM rahetA niSNuNyaka nAmanA kare che. saMsArI jIve pote ja, saMsAra paranA cittane AdhyAtmika bhikSukanI. AkhI kathA AdithI aMta sudhI, A saMsArIjIva mArge vALavuM joIe. bhavATavImAM kevI rIte bhamyA kare che tenI che. vArtA rUpakakathA che. A graMtha gujarAtI avataraNa che. tenA anuvAdaka che zrI motIcaMda temAM AvatA nAmo paNa nAmanA arthanA sUcaka che. gIradharalAla kApaDIyAnA suputra zrI mauktika. bhAvanagaranI zrI jaina nipuNyakanI daridratAmAM tucchatA, adherya, zoka, bhrama, lolupatA dharmapracAraka sabhAe A graMtha prasiddha karela che. vagere halakA bhAvo hatA. bhIkha mAgavAnuM ThIkaruM tenI Asakti have kathA vize kahIe to tenuM nAma ja teno artha sArthaka kare hatI je pIDA pedA karatI hatI. tevI ja rIte rAga, dveSa, harSa, zoka, che. zrI siddharSigaNi aMtaraMga ane bahiraMga kathAvastu dvArA, dRSTAMta bhAva-parabhAvanA paraspara virodhI tattvo, karma vipAkathI udayamAM ane rUpaka dvArA bhavaprapaMcano vistAra darzAvI, tenuM upamAna-tolana AvatA asAtAvedanIya karmano udaya thatA, jIvamAM pIDA pedA kare karavAno saphaLa prayatna kare che. aMtaraMgamAM ATha vistAra che. che. bahiraMgamAM tene lagatA spaSTIkaraNa che. Akho graMtha tenA dareka jIva jyAre, lokavyApAranI avagaNanA karI, pAMca prakAranA prakaraNa, jIvananA ane ka prasaMgo sAthe otaprota thaI, svAdhyAyamAM jIva parovI jJAnagoSTi kare che ne jJAna-darzanamanovicArone vAcA ApatA jIvane navI navI dizAmAM ughADa Ape cAritrarUpI traNa auSadhanuM sevana kare che tyAre dharmAcaraNamAM prIti che. jIvanano hetu, tenA sAdhananI khoja karavAnI preraNA Ape che. vadhatAM, vikArI bhAvo dUra thatAM jIva ujjavaLa bane che, ne je maLyuM | jaina kathAnuyoga, je te samayanA samAjane pratibiMbita kare che. tenI prabhAvanA satpAtromAM karatA rahe che. jaina kathAkAroe yugane anusAra, sarjanAtmaka dRSTikoNa apanAvI, A pahelo prastAva vigate kahyo paNa have pachInA prastAvanI sAmAjika ne sAMskRtika siddhAMtone bojhila banAvyA vinA, nUtana rajUAta teno bodhagrahaNa karavA pUratI ja raheze. ane bhAvanAsabhara kathAonuM nirUpaNa karyuM, samanvayavAdI ane dvitIya prastAva samAdhAnakArI valaNa apanAvI kathA sAhityane lokabhogya banAvyuM. saMsArIjIvanA caritrane aMge nirNayagati varNana nAmanA A graMthakAramAM dRSTinI spaSTatA ane sApekSatA, pRthakkaraNa ane dvitIya prastAvamAM saMsAranuM vairAgya vistArathI varNavavAmAM AvyuM samuccaya avalokana che. che, je sAMbhaLI samaju jIvo vairAgya pAmatAM viratimAM Ave che. temanA mate jiMdagIne dizA ApavAnI jarUra che nahIM to paNa je jIvo, karmavipAko sahana karavA chatAM saMsAra tarapha AkarSita vAmadevanI jema vyartha besavAnuM thAya ke niSNuNyakanI jema ThIMkarI ne ja che te jIvo mUDha che. eThAjUThAnI ciMtA ja karavAnI rahe ane amUlya evI jiMdagI retanI avyavahArI nigodanA jIvo, kaniSTha avasthAmAM avyaktapaNe jema hAthamAMthI sarI jAya, mATe sva sAthe vicAravimarza karI jiMdagIne pIDA bhogavatA anaMtakALa vyatIta kare che, tyAMthI nIkaLI ekendriyanI sArthaka banAvavAno prayatna karavo joIe. pAMca gati pRthvI, apa vageremAM janma le che. ane AgaLa vadhatAM samAlocanA rUpe jaina ane jainetara vidvAnonA abhiprAya TAMkuM. akAma nirjarA karatA paMcendriya jIva bane che. saMskRta sAhityamAM A graMtha asAdhAraNa gaurava dharAve che. graMthamAM AkhI kathA rUpakakathA che ane ane eka eka pAtra nAmadhArI darzAvAtA UMDA bhAvo, apUrva vicAraprauDhatA, ane vastunirdezanano rUpaka dvArA samajAvavAmAM AvyA che. eka bhavamAM bhogavavA yogya, prabhAva darzAvI A graMtha kathAnI ad bhuta saM kalanA sAthe, udayamAM AvanArA karmasamUhane bhavavedyagoLI kahI che. A jIva AMtaradhvanimAM upadeza paNa eTalo ja AtmasAt karAve che ane ajaraamara che tethI te anaMtakALa avasthAna karato rahe che. evI
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana 43 koIpaNa yonI nathI ke jyAM jIve janma lIdho na hoya ane evuM caritramAMthI lIdhela zrI siddharSiprabaMdha paNa mULa ane bhASAMtara sAthe koIpaNa cAritra nathI ke je teNe pALyuM na hoya. saMsArIjIvanA A prastAvamAM Apela che. bhavabhramaNanI vArtA AgaLa vadhatI ja jAya che. SaSTha prastAva tRtIya prastAva lobha, maithuna, cakSuriMdriyanA vipAkanuM varNana karato A prastAva krodha, hiMsA ane sparzendriyanA vipAkanuM varNana karatA A trIjA 16 prakaraNa sAthe 180 pAnAnI rUpakakathA che ane te ja zailImAM prastAvamAM mULakathA sAthe aMtarakathAo paNa che je 34 prakaraNano kahevAI che. vistAra le che. prakaraNa 1 thI 30 mAM saMsArIjIvanuM bhavabhramaNa 3 zloka dvArA teo jIvananI viSamatA samajAve che ke aneka ane krodha ane hiMsAnA vipAkodayathI ane bhavaprapaMcothI vyakta prakAranI rakhaDapaTTImAM, nayanathI Asakta thaI, maithunamAM tatpara rahI, thatuM tenuM duHkhamaya jIvana tenI vAta che. prakaraNa 32-33-34 thoDA dravyanA lobhe mUrkha jIvo, ati durlabha evuM manuSyapaNuM gumAvI upasaMhAra ane uddeza-rUpe rUpakanA svarUpamAM che. bese che. AvA bhraSTa jIvo, mahAkarmone vedatA, lAMbA kALa sudhI bhavaprapaMca ane manuSyabhavanI durlabhatA-tRtIya prakaraNano A bhavATavImAM mahAbhayaMkara du:kho bhogavatA rahe che to A lakSamAM mukhya uddeza che. AgamazAstramAM batAvyA chatAM, aNasamaju jIva rAkhI lobha, lolupatA, AsaktithI jIve dUra rahevuM joIe. svasvarUpa na pAmatAM, AtmaverI banI sparzendriya, strIsaMga ane aMtamAM zrI siddharSi upadeza Ape che ke zrI jinendranA upadeza lolupatAne vaza thaI, anaMtIvAra manuSya paNu gumAve che, to pramANe madhyasthabhAve meM tamane A AMtara bhAva-sAra-rahasya Apela bodharUpe aMtima nivedanano teno zloka che to nirmaLacitta ane vizuddha buddhithI tame paNa A Azaya samajo Natannaveditamita prakaTuM tato bhIstAM sparzakopa para tApa mati vihAya | ane jainamata saMbaMdhamAM premadhAraNa karo. A tamAruM kartavya ane zAntAH kurUdhvamadhunA kuzalAnubandhamannAya laMghayaya yena bhavaprapazcam // anaMta, avyAbAdha sukhaprAptinuM nimittakendra che. tamArI Atmonnati zlokano gUDha saMdeza e che ke sparzendriyanI paravazatA, kopa tamane nivRttinagara prayANa karAvaze. eTale krodha ane paratApa eTale hiMsAnI buddhi choDI daIne tame have saptama prastAva zAMta thaIne puNyabaMdha karo jethI karIne saMsAranA prapaMcane tame mahAmoha, parigraha, zravaNendriyanA vipAkanuM varNana karato 7 oLakhI, zIdhra oLaMgI zako. mo prastAva 17 prakaraNa ane 200 pAnAno che. zrI siddharSie caturtha prastAva A prastAvamAM vArtAnI sAthe sAthe, AkhI jaina philosophInI jJAna, mRSAvAda, rasanendriyanA vipAkane batAvanAra cothA gUMthaNI karI che. vArtAnA upasaMhAramAM teozrI kahe che, mahAmoha prastAvanA 40 prakaraNa che, je kathA ane aMtara kathA sAthe 440 goTALA mAtrano hetu che. parigraha lobhanI sakhA ane sarva doSanuM pAnA roke che. A prastAva AkhA graMthanA madhyabiMdu jevo hoI nimitta che, saMsAra samudramAM DubADanAra che mATe anAsakta thaI prathama sthAna hAMsila kare che. vartamAnakALamAM AkhI duniyAno teno tyAga karo. A bAbato para AtmadaSTie vicAra karI hitakArI samuccaye khyAla ApI zake tevo A alabhya graMtha che, anubhava lAge to tene amalamAM mUkavAnI yojanA karo. ane kavitvano upahAra che. rUpaka kathAmAM cittane prasanna karI de tevuM aSTama prastAva nAvInya che. sAte prastAvanI kathAvArtAno meLa besADe tevo A pUrvasUcita A prastAva mukhyatve mRSAvAdanA phaLa, mAnathI thatI hAni, mIlakavarNana nAmano AThamo prastAva 23 prakaraNa, 220 pAnAno rasanendriyanI lubdhatAnA pariNAme utpanna thatA bhayaMkara pariNAmo che. te traNa vibhAgamAM thaI tattvacarcAne AgaLa vadhAre che. saMsAramAM darzAvI AtmajAgRti lAvavAnA prayAsa kare che. chellA prakaraNomAM sukha nathI, zAzvata sukha amUrtadazAmAM che je siddhajIvone ja prApya jainadarzana ane padarzananI siddhAMtika samAlocanA kare che ane che. sAco vaida sarvajJa paramAtmA che. jenanagara viveka parvatanA apramattatva zikhara upara che ema rUpakarUpe zrI siddharSigaNi vizeSapaNe kahe che, "AtmAnuM astitva kahI jainadharmanI sarvottamatA darzAve che. svIkAravA chatAM, AtmA jo karmamaLathI lipta hoya to tyAM saMsAra paMcama prastAva che, karmarahita thatAM teno mokSa che. dazaguNathI yukta hovA chatAM mAyA, corI ane dhrANendriyanA vipAkane ane tenA pariNAmane dharma eka ja che ane svargamokSane ApanAra che. AvI hitakArI samajAvanAra paMcama prastAva 22 prakaraNa sAthe 220 pAnA roke bAbatonuM AcaraNa, lakSanI parama siddhi che.' A ane AvA che. pAMcamA pariziSTamAM jaina siddhAMto samajAvyA che. prabhAvaka siddhAMto jainadarzananI vyApakatA pUravAra kare che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 Ama A ATha prastAvanI kathA ApaNe bahu ja TUMkAmAM joI. 3 gaNitAnuyogano viSaya bane che. bhAgamAM vaheMcAyelI 2100 pAnAnI kathAno traNa ja pAnAmAMthI sAdhu dharma, zrAvaka dharma, aSTa pravacanamAtA vagerenA varNanathI paricaya meLavavo ati duSkara kahevAya. vAcakane rasa jAge ne apekSAe caraNa karuNAnuyogano viSaya bane che. kathAvAMcana karavA prerAya to mane lAgaze ke mAro prayatna lekhe lAgyo kathAnuyoga to che ja. A kathA pUrve banelI ghaTanArUpa grAmache. te samayanA sthaLa-kALa-samAja-rItarivAja-dharma vagerenuM uttama sthaLa-nagaravALI nathI chatAM sadAkALa saMsAramAM pravartatI rahetI udAharaNa upamiti bhavaprapaMca kathA che. hoya che. potAnuM nAma ane uddeza sivAya, zrI siddharSie A kathAvArtAmAM rUpakakathAno uddeza jIvamAtrane vairAgya tarapha vALavAno che. jIvo potAne mATe bIjuM kaMI kahyuM nathI. te kyAM janmyA? teonA je mArge pratibodha pAme, kalyANa sAdhe te mArga vicArI, tyAga mAtApitA koNa hatA? abhyAsa, dIkSAparyAya vagerenI vigata karavA yogyano tyAga ane karavA yogya karavuM tevI samajaNa ApI, graMthamAM bIje kyAMya maLatI nathI. eTalI ja mAhitI prApya che ke, temanuM svakalyANa sadhAya teno AmAM prayatna che. kAlpanika kathA zrI vajAsena svAmInA cAra ziSyae banAvela cAra gacchamAMthI, graMtha karatAM te vizeSa eTalA mATe che ke te rUpakakathA hovA chatAM paraMparAe AvatA eka gacchanA AcArya vidvAna delamahattAcAryanA svAnubhUtimAM Ave evI e guNayukta kathA che. eka ziSya te brAhmaNakuLa dharAvatA durgasvAmI, tenA be ziSya te gadya-padyanA sumeLavALo A graMtha Atmadarzanano nirmaLa Ayano sadRSi ane siddharSi. A siddharSigaNi teja upamiti bhava prapaMca che. temAM ApaNI unnati ane avanatino ItihAsa pratibiMbita kathAnA racayitA. thAya che. AtmAnI vibhAvadazAmAM thatA manovikAro, kaSAya, e samayamAM ane Aje paNa jainadharmanA sAhityamAM upamiti tRSNAo ane tene kAraNe thatI yAtanAo vagereno AbehUba bhavaprapaMca kathAnuM sthAna ajoDa che. zrI siddharSigaNie nitAMta citAra che. tenuM vAMcana saMveda-nirvedanA bhAvo jAgRta kare che. upakAra ane svaparakalyANArthe A graMthanI racanA karI te dharmakathA, jainetaromAM zrI harmana jekobI ane pITarasana jevA pAzcAtyoe rUpakakathA che ane tenI racanA campa che. A kathAnI racanA pachI, A graMthanI muktamane prazaMsA karI che. vidvAno, graMtha ane graMthakAro teja zailIne anusaratA mohavivekarAsa, bhuvanabhAnu kevala caritra, teono Adara karIne, temanuM mastaka namAvI, preraNA le che. bhavabhAvanA, bhuvanabhAnu rAsa, vairAgya kalpalatA, kuvalayamAlA, samAlocanA saMdarbha graMtha-1 samarAIdhyakatA, jainagraMtho ane kRSNagItA vagere jainetara sAhityanAM pUjya munivara zrI siddharSigaNi viracita upamiti bhavaprapaMca rUpaka graMtho racAyA paraMtu tamAma pAtravaraNI ane samagra kathA eka kathA-saMskRta bhASAmAM lakhAyela A graMtha 16000 ja pravAhamAM vahe tevo arkhalita pravAhabaddha bIjo koI graMtha adhapi zlokapramANa che. prava2, puNyazloka, siddhahasta kathAkAra zrI racAyo nathI. paMcasaMgraha vagere karma sAhityanA graMtho mAM siddharSi e A graMthanI racanA vIra saMvata 962mAM jeTha suda tIrthaMkaranAmakarma bAMdhanAra zuM vicAre che ? kevA adhyavasAya seve pAMcamanA karI. saMskRtamAM lakhAyela A eka capUkAvya che. A che? vagerenuM je varNana AmAM Ave che teno tAdRza vicAra AmAMthI graMthanuM vAMcana zravaNa pahelI vakhata, sabhA samakSa bhInnamALanA maLe che. caityamaMDapamAM karavAmAM AvyuM. munizrI siddharSigaNie potAnA adbhuta ane vizALa jJAna graMthakAra maharSi rUpakakathA dvArA sarva saMsArIjIvonI dvArA vizvanA pratyeka prANIonA jIvanaprasaMgone AvarI lenArI dazAavadazAnuM nirUpaNa karIne, jIvonA manobhAvo, IdriyanA A upamiti bhavaprapaMca kathA banAvI che, jemAM aneka nAnI nAnI pralobhano vagere rajU kare che, sAthe tenA urvIkaraNanI dizA paNa kathAo paNa che. tenA vAMcanAra ApaNe teozrInA upakArI chIe. darzAve che. nyAya, darzana, Ayurveda, jyotiSa, sAmudrika, AvA siddhahasta kathAle khanakA2 zrI siddhaSi munivarane mArA nimittazAstra, vyApAra, rAjanIti, yuddhanIti vagere ghaNA vyavahArika bhAvabhInA vaMdana hojo. viSayo A graMthamAM AvatA hovA chatAM, pravAhane dharmasAgara tarapha A graMtha nAma pramANe kathAsAhityano graMtha che chatAM temAM cAre vALyo hovAthI, A samagra graMtha eka dharma kathA bane che. A kathA anuyoganuM nirUpaNa che. duSamakALamAM paNa suSamakALano AsvAda karAve che. A graMthamAM puNya, pApa, dharma, kALa, svabhAva, niyati vagerenA * * * varNanathI dravyAnuyogano viSaya bane che. mobAIla : 9987668866. devagati, narakagati vagerenA varNanathI tathA tenA pramANathI Email-co2india@hotmail.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana | 45 varAMgacarita Bpriteza vinodabhAI zAha priteza vinodabhAI zAha, vidyArthI (ema. phIla.) AMtararASTrIya jaina vidyA adhyayana kendra, gujarAta vidyApITha, amadAvAda. graMthanuM nAma : varAMgacarita. graMthanA kartA : zrI jaTAsiMhanadi AcArya, graMthano viSaya: amaranAma zrI jaTAcArya athavA zrI jaTilamuni. graMthanI bhASA saMskRta. A varAMgacaritanI racanA saMskRta bhASAmAM padyamAM thaI che, je graMthano racanAkALa : lagabhaga I. sa. 675 thI 700 sudhIno gaNI 31 sarga (adhikAra)mAM vibhAjIta thayela che, jenI zloka saMkhyA zakAya. graMthano viSaya :paurANika mahAkAvya saha dharmakathA 3819 che. A prathamAnuyogano graMtha saMskRta bhASAnuM eka graMthanA kartAnI vigata : janmasthAnaH karNATakamAM koI eka pradeza hovo paurANIka mahAkAvya gaNI zakAya. dareka sarganA aMtamAM A vAkya joIe. dehavilaya sthAnaHkompaNa gAma pAse 'pAlakIgunDa' nAmanI Ave che. cAre varga samanvita saraLa zabda artha racanAmaya varAMgacaritra pahADI. ' nAmaka dharmakathA'. A graMthamAM mukhyapaNe anuSTrapa, upajAti, janmajAta mahAkavi, ugratapasvI, niraticAra, paripUrNa saMyamI, kRtavilambita, puSmitAjhA, maharSiNA, bhujaMgaprayAta, parama pratApI, raMka ane rAjAnA hitopadezI sarvasaMmata AcArya mAlabhAriNI, mAlinI, vasaMtatilakA ane vaMzasya chaMdano upayoga tathA suprasiddha jaina muni zrI jaTAsiMhanandie A vairAgyapreraka karyo che. jemAM upajAti chaMdanA vizeSa upayogathI jaNAya che ke varAMgacaritanI racanA karI hatI. teozrI purANakAra mahAkavi, kavine te chaMda priya hato. vyAkaraNa pAraMgata, jaina siddhAMtonA pragADha paMDita hatA. prastuta bAvIsamA tIrthaMkara zrI neminAtha ane zrIkRSNanA samakAlIna graMthamAM jaina darzananA tamAma siddhAMtonuM saMgopAMga varNana karyuM che. rAjA varAMga A graMthanA caritranAyaka che. varAMganI dAnavIratA, temaNe saiddhAMtika ane dArzanika carcAo khUba suMdara rIte varNavI dharmaniSThA, sadAcAra ane kartavya parAyaNatA, zArIrika ane che. teozrI nyAyazAstranA paNa vizALa jJAtA hatA. teozrIe mAnasika vipatti samaye sahiSNutA, viveka, sAhasa, bAhya tathA kALavAda, devavAda, zUnyavAda, grahavAda, niyogavAda, niyatIvAda, AMtarika zatru upara vijaya ityAdi guNothI teo sahaja dharmavIra puruSavAda, IzvaravAda vagere badhA ja vikalpone batAvIne tenuM dhIrodatta nAyaka bane che. akADhya pravRttio dvArA nirAkaraNa karyuM che. AcArya deve jaina varAMgacarita eka vairAgya-preraka kathA che. nikaTa mokSagAmI, siddhAtonuM nirUpaNa karavA mATe ja varAMgacaritamAM 4 thI 11, 26 mahApuNyazALI varAMgane jIvanamAM aneka prakAranI azAtA ane 27mA sargamAM adhikAra lakhelA che. A uparathI spaSTa thAya bhogavavI paDe che chatAM samatApUrvaka kevI rIte rahe che. temaja zAtAnA che ke jaTila kavi dharma zikSaka tathA upadezaka hatA. udaya vakhate keTalI vairAgyabhAvanApUrvaka dIkSita thAya che tenuM varNana zrI jaTAcAryanI varAMgacarita sivAya anya kRtio paNa hovI che. joIe jenI puSTi munirAja yogIndudeva racita "amRtAzIti' jaina dharmanA siddhAMtonuM nirUpaNa karavA mATe AcAryadeve cothA nAmanA graMthamAM lakhela zloka parathI thAya che. jeno ullekha sargamAM karma prakaraNa, pAMcamAmAM lokanuM ane narakanuM, chaThThAmAM jaTAsiMhanadi AcArya vRtama" zloka ApI karavAmAM Avyo che. tIrthaMcayonInuM, sAtamAmAM bhogabhUminuM, AThamAmAM karmabhUminuM, A zloka varAMgacaritamAM nathI tethI spaSTa che ke jaTAcArya lIkhita navamAmAM svargalokanuM, dazamAmAM mokSanuM svarUpa, agiyAramAmAM anya graMtha lupta che. mithyAtvanuM, paMdaramAmAM bAra vratono upadeza, bAvIsamAmAM jiTAsiMhananti AcArya' nAmano ullekha karato eka zIlAlekha gRhasthAcAranuM nirUpaNa, tevIsamAmAM jinendra pratiSThA ane pUjA, paNa che. DaoN. e.ena. upAdhyAyanA mata anusAra A zilAlekha I. covIsamAmAM anya mata nirAkaraNa, paccIsamAmAM jagata katRtva ane sa. 881nI AjubAjuno hovo joIe. athavA AThamI sadIno veda brAhmaNa vividha tIrthonI vyarthatA, chavvIsamAmAM dravya-guNanuM paNa hoI zake che. svarUpa, pramANa-nayanuM vivecana, sattAvIsamAmAM tresaTha salAkA AcAryazrInI kavitva zaktimAM mAdhurya, sukumAra kalpanA, sajIva puruSanuM varNana, aThThAvIsamAmAM bAra bhAvanA tathA ekatrIsamAmAM saMgopAMga upamA, alaMkAra bahulatA, bhASAno pravAha ane mahAvrata samiti, gupti, dhyAna AdinuM vivecana spaSTapaNe siddha ojasvI vagere guNone lIdhe tattva vivecana jevA nirasa prakaraNamAM kare che ke A graMtha mAtra dharmakathA arthAt prathamAnuyogano ja graMtha kavinI pratibhA tathA pAMDityanA darzana thAya che. temanA sadupadeza, nathI paraMtu temAM caNAnuyoga, dravyAnuyoga ane karaNAnuyoganA yuddha, aTavI, darabAra vagerenA maulika tathA sajIva varNana vAlmikI viSayo paNa AvarI levAyA che. ane vyAsanI yAda apAve che. vividha prasaMgoe AcAryadeva sadupadeza paNa ApatA ja rahyA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 che, jema ke 15mA sargamAM rAjavadhUone upadeza. 22mA sargamAM varAMgacaritanA racayitA che. dhavala kavie temanA apabhraMza bhASAnA rANIone upadeza, 28mA sargamAM sAgarabuddhi pitAne upadeza harivaMzapurANamAM (I. 11mI zatAbdI lagabhaga) spaSTa rIte ullekha ghaTanAonuM varNana eTaluM badhuM tAdRza, sajIva ane sacitra karyuM che, karyo che ke sulocanAcarita mahAsenanI, padmacarita raviSeNanI, ke te vAMcatA-vAMcatA pAThakanA mAnasamAM te prasaMga sAkSAta khaDo harivaMzapurANa jinasena prathamanI ane varAMgacarita jaTilamuninI thAya che. racanA che. A graMthanuM e samaya-kALamAM jaina dharma ane sAhityamAM sthAna : phaLazruti varAMgacaritanA vividha sarganA varNana dvArA AcArya jaTAcArye Ama AcAryadeva zrI jaTAsiMhananTie varNavela varAMga caritanA dakSiNa bhAratamAM te samayamAM pravartamAna jainadharmanuM eka suMdara citraNa uparokta vivaraNa uparathI e phalita thAya che ke je jIva saMsArika ApyuM che. temaNe jainetara devI-devatAonI, vedonA yAjJika dharmanI saMpatti ane bhoga-upabhoganI sAmagrIne prApta karavA mATe Avazyaka ane purohita vidhividhAnanI khUba khabara lIdhI hatI. purohitone badhA ja kukarmo khUba ja cAvathI ane tatparatAthI kare che te janma kevI rIte rAjadarabAramAMthI bahAra kADhyA ane temanA krodhano- janmAMtaromAM prApta thavAvALA duHkhono pAra nathI pAmatA ane zrApano koI prabhAva rAjAo para na paDyo. temaNe jaina maMdiro, lAMbA samaya sudhI naraka gatimAM ja sabaDe che. jaina pratimAo tathA jaina mahotsavanuM suMdara varNana karyuM che. temanA je AtmA A bhavamAM mata dvArA saMsAranI samasta vibhUti tathA lekha uparathI jaNAya che ke maMdironI divAla para purANika upAkhyAta bhaugopabhoga sAmagrI vize vicArato rahe che ane mAnasika parigraha citrita karavAmAM AvatA hatA. temaNe rAjya taraphathI maMdirane grAma vadhAre che te mAnasika kAyanAno cakravartI paNa sIdho narakamAM jAya vagere paNa dAnamAM ApyAno ullekha che. che. pUrva bhavamAM bAMdhelA zubha ke azubha karmanuM phaLa jIvane kyAMya jaTila muni karNATakanA vatanI hatA ane temano samaya lagabhaga choDatuM nathI. pachI bhale te potAnA rAjyamAM rahe ke rAjya bahAra, I. sa. 650 thI I. sa. 750no hato. jethI upara darzAvela vAto dharatI para rahe ke AkAzamAM, mitrothI ane sagAMsaMbaMdhIothI dakSiNa bhAratanI te samayanI paristhitinA prakAzamAM dekhavI yogya gherAyelo rahe, karmanA phaLanI aTalatAnI evI vidhi che ke koIpaNa che kAraNa ke te samaya cAlukya vaMzamAM jaina dharmano khUba prasAra kAraNa ke yojanAthI teno pratikAra thaI zakato nathI. je rAgAdi thayo hato. te samayamAM ja ravikIrtie meguTIkA maMdira banAvaDAvI vikArIparyAya che teno paNa tuM kartA nathI, are kartA to nathI paNa prasiddha "ehale zilAlekhamAM teno ullekha karyo. sAtamI vAstavamAM te rAgAdi vikArI paryAyano jJAtA paNa nathI. huM to zatAbdinA aMtamAM cAlukya ane gaMgavaMzanA rAjAne paNa potAnA mAtra mArA jJAnane ja jANuM chuM. huM ja jJAna, jJAtAne zeya huM ja chuM. Adhina karyA. gaMgarAjA paNa jainadharma rakSaka hato. Ama temanA paradravya jIvane sukhI ke duHkhI karI zakatA nathI. dareka dravyanuM dareka samayamAM paNa jainadharma-rAjyadharma hato. samayanuM pariNAmana anAdithI nizcita che ane te pariNamanamAM AtmA I. sa. 640nA hyuAnasaMge temanA pravAsa varNanamAM dakSiNanA anukULa-pratikULanI kalpanA karIne sukha-duHkhano anubhava kare che pallava ane pAtra rAjyamAM ghaNAM digambara jaina maMdira ane digambara paNa te para dravyanuM nizcita-pariNamana to mArA jJAnanuM joya che, jainono ullekha karyo che. kadamba, cAlukya ane bIjA rAjAo dvArA jIva to jANanAra che. zuddha nizcayathI to A padravyane jANanAruM apAyelA dAnano ullekha zilAlekho ane tAmrapatramAM maLe che. Indriya jJAna khaMDa khaMDa jJAna che. te paNa paradravya ja che. kAraNa dravya udyotanasUrinI prakhyAta kuvalayamAlAnI (I. sa. 778) eka IndriyanA nimitta vagara tene jANavuM thatuM nathI. ane jIva svataMtragAthAmAM varAMgacaritane 'jaDila'nI racanA tathA padmacaritane svAdhIna jJAtAdRSTA pUrNa paramAtmA che. jIva jJAyaka mate ja jANe che 'ravikheNa'nI racanA batAvI che. jinasena prathame potAnA ane parane jANe te paradravya che. harivaMzapurANa (I. 783)nA padya 35mAM varAMgacaritane tenA saMdarbha graMtha : 1. kuvalayamAlA ane zrImad ratnaprabhasUri vicarIta kuvalayamAlA racayitAno ullekha karyA vagara tenA guNagAna darzAvyA che. AcArya kathA saMkSepa, zrI siddhagiri cAturmAsa-upadhAnatapa. ArAdhaka samiti, pAlitANA. jinasena dvitIya e potAnA AdipurANa (lagabhaga-I.sa. 2. varAMgacarita, DaoN. e. ena. upAdhyAya mANikacaMda digambara jaina graMthamALA 838)nA eka khuNAmAM jaTAcAryanuM nAma sihanaMdi lakhyuM che. temanA samiti. 3. padmacati meM pratipAdita bhAratIya saMskRti, DaoN. ramezacaMda jaina bhAratIya varAMgacaritanI ghaNI kharI sAmagrI temaNe lIdhI che. rAmalla maMtrI digaMbara jaina mahAsabhA, lakhanau. 4. varAMgacarita pro. khuzAlacaMda gorAvAlA, ane senApati e cAmuMDapurANa (I. sa. 978)nI gadyamAM racanA bhAratIya digambara jaina saMga, mathurA, 5. varAMgacarita bhAratavarSIya anekAMta karI hatI. jemAM temaNe varAMgacaritano upayoga karyo hato ane vidvadu pariSada, bhAratavarSIya ane kAMta vidvata pariSada. tenA kartAno ullekha karatA lakheluM ke "jaTAsiMhanandAcArya vRttama' * * * jethI te niHsaMdeha jaNAya che ke temanI sAme te graMtha upalabdha hato. 5, ciMtAmaNI sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. Ama cAmuMDarAyanA ullekha anusAra jaTAsiMhaidyAcArya ja mobAIla naM. : 09427380743,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana 47 yogabiMdu' || razmi bhedA lekhikA B.Sc. (Physics), M.A. (Jainology) nI zaikSaNika upAdhI dharAve che. mokSa prApta karavAno mArga : yoga' viSaya para temaNe zodhaprabaMdha Ph.D. mATe prastuta karela che. 'yogabiMdu' A graMtha AcArya haribhadrasUrie vikramanI AThamI Avyo che. sarva bhAratIya darzanonuM aMtima dhyeya che muktinI prApti. zatAbdImAM lakhelo che. jaina sAhitya ItihAsamAM A. nAmamAM bheda maLaze paNa bhAvanI bhUmikAmAM badhA samAna che. haribhadrasUrinuM sthAna ati mahattvanuM che. teo jaina dharma sAhityanA yogadarzana jene "kevalya' kahe che, bauddha darzana jene nirvANanI saMjJA pUrvakAlIna ane uttarakAlIna ItihAsanA madhyavartI sImAstaMbha Ape che, jaina darzana ene ja mokSa kahe che. arthanI dRSTie joIe samAna che. teo 1444 graMthonA praNetA manAya che. teoe to A badhA zabdo samAnArthI che. bhinna bhinna darzanonA mArga judA prAkRta ane saMskRta baMne bhASAmAM tathA gadya ane padya baMne zailImAM judA hovA chatAM phalitArtha darekano sarakho ja che. lakhyuM che. bhavya jIvonA zreyArthe AtmAnuM mokSa sAthe sahayojana 'yoga' zabda saMskRta dhAtu yuja' parathI banelo che. 'yuja' dhAtuno karanAra 'yoga' A viSaya para aneka graMthonuM nirmANa temaNe karyuM. artha thAya che yojavuM, joDavuM. eTale mokSa sAthe yojana, joDANa 'jaina yoga' A viSaya para lakhAyela sAhityamAM A. haribhadrasUrie karAve te yoga kahevAya che. je prakriyA vaDe AtmA zuddha AtmasiddhirUpa navo adhyAya zarU karyo. temaNe pAtaMjala Adi anya darzananI yoga mokSapada athavA nirvANapadane pAme te yoga che. AtmAnuM nija paddhatio ane paribhASAono jena yoga paribhASA sAthe samanvaya zuddha svabhAva sAthe, sahajAtmasvarUpa sAthe joDANa thavuM te ja yoganuM karI jaina yogane navI dizA pradAna karI. emanA yogaviSayaka 4 mukhya spaSTa svarUpa che. mokSarUpa parama zAMti pAmavAno mArga e ja yoga graMtho che- 1. yogabindu, 2. yogazataka, 3. yogaviMzikA, 4. che. yogadRSTisamuccaya. AvA "yoga'ne samajavA mATe A haribhadrasUrie sarva darzanonA A badhA graMthomAM temanI yogAbhirUci ane yogaviSayaka vyApaka yogazAstronI avagAhanA karI temanA bhinna bhinna vicAro ane jJAnanA darzana thAya che. matonI sUkSma dRSTipUrvaka mImAMsA karI temAM AvatA visaMvAdone 'yogabiMdu" pa27 zlokomAM saMskRtamAM lakhAyela graMtha che. A judA pADIne, vItarAga tIrthakara devoe prarUpelA Agama zAstrane graMthamAM jaina mArgAnusAra yoganA varNana sAthe sAthe bIjA dhArmika anusarIne A "yogabiMdu' graMthanI racanA karI. jethI jagatanA bhavya paraMparA anusAra yoganI carcA karI che. ane e yoga prakriyA ane jIvAtmAonA saMsAra paribhramaNanA kAraNarUpa mithyAtva, ajJAna, yogaparibhASAo sAthe jaina saMketone sarakhAvyA che. yogabiMdu avirati ane kaSAyano nAza thAya, rAgadveSamoharUpa AvaraNa dUra A graMtha AtmAne samyagU darzana, jJAna, cAritrarUpa yogamArgane thAya ane bhavyAtmAo heya, zeya, upAdeya padArthone yathAsvarUpa batAvI mokSamArgano saraLa mArga ApaNI samakSa rajU kare che. jANe. bAhyAtmapaNAne tyAgI, samyagdarzana, jJAna, cAritrarUpa jyAre ApaNe "yoga' A viSayanA graMthanuM vivecana karI rahyA aMtarAtmabhAvane prApta karI uttama puruSArthathI cAritra yoga vaDe chIe tyAre bhAratIya dharmadarzanomAM 'yoga" kayA kayA arthamAM levAmAM paramAtmabhAvane prApta kare. Avo yogamArga A graMthamAM nirUpaNa Avyo che e prathama joIe karelo che. * gItAmAM karma karavAnI kuzaLatAne temaja samatva bhAvane "yoga' A. haribhadrasUri AtmasvarUpane pragaTAvanArA A yogamArganA ema kahyuM che. bhedane jaNAvatA "yogabiMdu' graMthamAM kahe che* pAtaMjala yogadarzanamAM cittavRtti nirodhane yoga kahelo che. adhyAtma bhAvanA dhyAna samatA vRttisaMzayaH / * boddha darzanamAM yogane bodhisattvanI prApti mATe hetu tarIke mokSega yoganAdyonA va zreSTho yayottaram II rU II svIkAravAmAM Ave che. artha : je mokSa sAthe joDI Ape te yoga kahevAya che. adhyAtma, * jaina darzana AtmAnI zuddhi karanArI kriyAone yoganA rUpe bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMzaya A yogamArga oLakhe che. (mokSamArga)nA pAMca aMgo che. A sakalakSayarUpa mokSa sAthe AtmAnuM Ama yogane sarva darzanamAM koIne koI rUpamAM AtmAnA yojana kare che tethI yogarUpa che. emAM uttarottara yoga zreSTha yoga uttarottara kramika vikAsa sAdhavAnA sAdhana tarIke svIkAravAmAM che.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 A. haribhadrasUrie A graMthamAM AtmasvarUpane pragaTAvanArA nahIM ciMtaveluM temaja bhavAMtaranuM paNa Ape che. kalpavRkSa ane yoganA-adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMzaya ema ciMtAmaNI to vinAzI vastu Ape che jyAre yoga avinAzI vastu pAMca vibhAga karyA che. temAM samya darzana jJAna adhyAtmayoganI Ape che. mATe yoga A baMnethI utkRSTa che. yogathI AtmAnuM vicAraNAmAM ghaTe che. bhAvanA ane dhyAna sarAga saMyamarUpa paramAtmA sAthe eTale mokSa sAthe joDANa thAya che eTale badhA cAritrayogamAM ghaTe che. dhyAnamAM dharmadhyAna sarAga saMyamamAM ghaTe che. dharmothI zreSTha che. yoga muktino svayaMgraha che. ane zukladhyAna, samatA ane vRttisaMzaya vItarAga cAritrayogamAM AvA yoganuM svarUpa jaNAvatA A. haribhadrasUri kahe che ke yoga prApta thAya che. A pAMca prakAranA yoga saMkSiptamAM joIe. janmanA bIjane bhasmIbhUta karavA agnitulya che. yoga jarAnI paNa 1. adhyAtmayoga-ucita pravRttirUpa Ayuvrata, mahAvratothI yukta utkRSTa jarA che eTale ke vRddhatvano nAza karavA mATe A yoga utkRSTa thaI maitrI Adi bhAvanAothI bhAvita banI, zAstrAnusAra jarA samAna che. "yoga' e padanuM saMkIrtana ane zravaNa yathAyogya tattvaciMtana karavuM e adhyAtmayoga kahevAya. enAthI pApakSaya, ane vidhipUrvaka karavAthI saMcita karmono kSaya thAya che ane malina vIryotkarSa ane citta samAdhi Adi prApta thAya che. evA AtmAnI zuddhi thAya che. yogathI dhRti, kSamA, sadAcAra, 2. bhAvanA yoga-A adhyAtmayogano punaH punaH abhyAsa yogavRddhi, adeyatA, gurutA ane anuttara zamasukhanI prApti thAya karavo te bhAvanAyoga che. enAthI kAma, krodha Adi azuddha bhAvonI che. AtmAdinuM jJAna ane sarvajJatA AdinI prApti e yoganuM nivRtti ane jJAna Adi zubha bhAvonI puSTi thAya che. mahAbhya che. AtmA-karma AdinI pratItinuM yoga ja kAraNa che. 3. dhyAna yoga- bhAvanAyogathI bhAvita thatA thatA cittane kAraNa ke yogathI nizcita ja tattvasiddhi thAya che. apramAdi sUkSma upayogapUrvaka koI eka prazasta viSaya para ekAgra karavAmAM AtmAone mokSanA sAcA mArgamAM gamana karavA mATe adhyAtmayoga Ave e dhyAnayoga che. AnAthI cittadhairya prApta thAya che ane ja eka mAtra upAya che. adhyAtma eTale AtmAmAM rahelA guNono bhavabhramaNanA kAraNono viccheda karAya che. vikAsa karavo. tenAthI ja AtmAne jIva, ajIva, puNya, 4. samatA yoga-avidyAthI atizaya kalpelI ISTa-aniSTa pApa...Adi nava tattva ane tenA lakSaNono anubhava thAya ane vastuo pratye vivekapUrvaka ISTa-aniSTa bhAvano tyAga karI AtmAne karmabaMdhathI chUTavAno upAya vicArAya. samabhAvanI je vRtti te samatAyoga che. A yogathI labdhio prApta anAdikALathI jIvo catugartimaya saMsAramAM pharyA kare che. teno thAya che. aMta puruSArthathI lAvI zakAya che. A puruSArtha adhyAtma Adi 5. vRtti saMzaya yoga-vijAtIya dravya saMyogathI udbhavelI yogonI sAdhanA karavAno che. ane A adhyAtma Adi yogonI cittavRttiono jaDamULathI nAza karavo, arthAt e vRttio pharIthI sAdhanA duSkara che. dareka jIva mATe A yogamArga sulabha nathI. eTale kyAreya utpanna na thAya tevo nirodha karavo te vRttisaMzaya yoga che. ahIM kayA jIvo A yogamArganA adhikArI ane anadhikArI che e Avo nirodha kevaLajJAnanI prApti samaye ane ayogI kevaLI graMthakAre batAvyuM che. je jIvo caramAvartamAM vartatA hoya (arthAt guNasthAnake thAya che. A yoganA phaLasvarUpe kevaLajJAna ane jeonA saMsAra pravAhanI amuka maryAdA nakkI thaI hoya), mokSaprApti thAya che. zuklapAkSika hoya (je jIvano ardhapudgalaparAvarta jeTalo ja yoga eTale joDAvuM, yojavuM. mokSanI prApti mATe karAtI saMsArakALa bAkI rahe te), bhinnagraMthI (samyagdaSTi), cAritrI hoya, kriyAomAM joDAvuM e uttama yoga che. jyAre mana, vacana, kAyA teo ja adhyAtmayoga AdinI sAdhanA karavAnA adhikArI che. ane IndriyonA viSayamAM joDAvuM e aprazasta athavA kuyoga che. ApaNA AptapuruSoe mokSanI prApti mATe je yogamArga batAvyo A kuyogano tyAga karI eTale IndriyonA viSaya mATe mana, vacana, che ke caramAvartamAM Avelo AtmA zuddha nirmaLa manavALo hoya te kAyAnI pravRttione rokIne AtmadhyAnamAM joDAvuM te prazasta ja yoganA svarUpane zraddhApUrvaka sAdhI zake che. kAraNa ke A jIvo dhyAnayoga uttama che. AvA yoganuM mahAbhya 'yogabiMdumAM varNavatA parathI mohano tIvra prabhAva ghaTI gayo hoya che. AthI urdu A. haribhadrasUri kahe che acaramAvartamAM rahelA jIvo para mohanuM dabANa tIvrapaNe hovAthI yoga: vanyutaruM: zreSTho, yogazcittAmaLi: para: || teo saMsAranA bhogomAM racyApacyA rahe che. A jIvo yogamArge thoDA: pradhAne jaNAM, yorA: siddhezvayaMprada: rU 7TT cAlavA mATe anadhikArI che. A jIvone A. haribhadrasUrie artha : yoga zreSTha kalpavRkSa, yoga utkRSTa ciMtAmaNi ratna che. bhavAbhinaMdI kahyA che. kAraNa kalpavRkSa ane ciMtAmaNI IccheluM, ciMtaveluM temaja A bhava A yogAdhikAra prApta karavA mATe pUrvataiyArI rUpa pUrvasevA pUratuM ja Ape che. jyAre yogarUpa kalpavRkSa to nahIM IccheluM ane batAvI che. A pUrvasevAmAM batAvelI cAra vAtone AcAra
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana vicAramAM utAranAra yogamArgano adhikArI bane che. A cAra vAto zubha pariNAmayukta zuddha anuSThAna AtmasvarUpanI zuddhatA karato che hovAthI ane mokSa sAthe joDato hovAthI yogarUpa che. ahIM graMthakAre 1. guru-deva AdinuM pUjana, 2. sadAcAra, 3. tapa, 4. mukti anuSThAnanA pAMca prakAra batAvyA chepratye adveSa. (1) viSa (2) gara (3) anuSThAna (4) tahetu (5) amRta. 1. gurusevA-jJAna, darzana, cAritra, tapa tathA kriyAmAM apramAdI AmAMthI prathama traNa asaduM anuSThAna che (anuSThAna eTale hoI sarva jIvone mokSamArga batAvanArA je hoya te guru che. yogamAM pravRtti) eTale jIvo je anuSThAna kare che temAM teono tevA pUjya guruonI zraddhApUrvaka vinaya, bhakti karavI te Azaya kIrti, aizvarya meLavavAno hoya che, paralokamAM phaLanI apekSA gurusevA. hoya che tethI te saMsAranI vRddhimAM kAraNabhUta thAya che. karmanI nirjarA devapUjA-je vItarAga, lokottara devo uttama AtmaguNothI bharapura, mATe thatA nathI. jyAre chellA be saanuSThAna che. apunabaMdhaka temanI pUjA karavI, stuti karavI te devapUjA. Adi yogAdhikArIone saanuSThAna ja hoya che. A zuddha anuSThAna 2. sadAcAra-yama-vrata, niyama-Indriya ane manano nigraha karanArA traNa prakAre che-viSayazuddha, svarUpazuddha, anubaMdhazuddha. abhigraha temaja dayA, dAna, brahmacarya, kSamA Adi zuddha AcAra 1. viSayazuddha-muktinA dhyeyathI karAtuM anuSThAna viSayazuddha pALavA. anuSThAna che. 3. tapa-bAhyAMtara ane atyaMtara tapa 2. svarUpazuddha-jenuM potAnuM svarUpa zuddha hoya te svarUpazuddha 4. muktino aSa-sarva karmano kSaya karI saccidAnaMda AtmasvarUpane anuSThAna che. prApta karavuM, evA mokSanA svarUpa pratye anAdara na karatA pUrNa 3. anubaMdha zuddha-zAstranI AjJA pramANe samyajJAnathI yukta zraddhAthI mokSa tarapha pravRtti karavI. ane prazAMta vRttivALA anuSThAna anubaMdha zuddha anuSThAna hoya che. A pUrva sevAnA yoge je jIvo yogAdhikAra pAmyA che emane A traNa anuSThAnamAM uttarottara anuSThAna zreSTha che. A. haribhadrasUrie cAra vibhAgamAM vaheMcelA che je AtmA apunabaMdhaka che te viSayAnuSThAna, svarUpa zuddhAnuSThAna, 1. apunabaMdhaka, 2. bhinnagraMthi (samyakdaSTi), 3. dezavirati, anubaMdhazuddhAnuSThAna A traNe anukula sAmagrInA yoge prApta kare 4. sarvavirati. che. ane graMthabheda karI zuddhatApUrvaka samyagdarzanane pAme che. prazasta apunabaMdhaka jIvo, bhavAbhinaMdI jIvothI virodhI lakSaNavALA rIte yogapravRttimAM AgaLa vadhato yathApravRttikaraNane karI anukrame hoya che. teo udAratA, nirlobhatA, adInatA, nirbhaya, saralatA, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa karIne AgaLa vadhI samyagdarzana viveka, jJAna evA guNothI yukta hoI A guNone vadhAratA jaI prApta kare che. A bhavyAtmA graMthibheda karatA devapUjA, gurubhakti, kramazaH yogavRddhi karatA, graMthibheda karavA samartha bane che. vrata, paccakhANa, tapa, zAstrazravaNa karatA samayagdarzana ane bIjA yogAdhikArI che bhinnagraMthi evA samyagdaSTi jIvo. A dezaviratirUpa cAritrabhAvane pAme che. jyArathI graMthibheda thayela che jIvone dharmazAstra zravaNa karavAnI utkRSTa IcchA hoya che ane tyArathI zubha pariNAmanI dhArAne anukrame vadhArato saMsAranA cAritradharma pratye tIvra anurAga hoya che. temanuM citta mokSAbhimukha hetubhUta karmamalane haNato sarvavirati cAritrane pAme che. sarvathI hoya che. mAtra dehathI teo saMsAramAM hoya che. eTale ke pUrNa bhAve, ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha, samyagdaSTi jIvo cittanA saMkalezano hrAsa karatA karatA kramazaH ema pAMca mahAvrata pALavA temaja rAtribhojana tyAga evI aneka cAritrI avasthA prApta kare che. A cAritrI mahAtmAo mArgAnusArI prakAranI yoga pravRtti karAya che. pUrve kahela adhyAtmabhAva, bhAvanA, (arthAt vItarAga paramAtmAnA upadezelA zAstromAM atyaMta dhyAna, samatA, vRttisaMzaya A yoga graMthibheda karanArA mArgAnusArI zraddhAyukta, dharma-pravRttimAM atyaMta utsAhI ane zakti pramANe ArAdhatA anukrame adhyAtmabhAva rUpa AtmasvarUpano lAbha thAya dharmapravRtti karanArA, mahAna puruSonA guNAnurAgI) hoya che. ane che. adhyAtmayoga samyagdarzana ane jJAnathI yukta hoya che. AvA zubha pariNAma vaDe zakya teTalo dharmapuruSArtha karanArA hoya che. A adhyAtma- yogIo bhAvanA, dhyAna ane samatA A traNa yoganA deza-viratidhara ane sarvaviratidhara cAritrInA varNanamAM adhyAtma abhyAsathI vRtti saMzaya nAmanA pAMcamA yogabhedanI prApti kare che. Adi pAMca bhedonuM varNana kareluM che. prathama be prakAranA yogAdhikArI- vRttisaMzaya eTale rahelI karmasaMyoganA yogyatAnI nivRtti. apunabaMdhaka ane samyagdaSTi jIvo para cAritramohano vizeSa prabhAva AtmAnA karma bAMdhavAnA heturUpa thanArA cittanI rAgadveSamaya hovAthI A yogo 'yogabIja' rUpe hoya che. kliSTatAvALI vRttiono nAza dharmadhyAna ane zukaladhyAnanA yoge
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 karavo. anAdikAlathI AtmAnI sAthe lAgelA karmano kSaya karavA zreNIne pAme che. Atma svarUpanA ghAtaka evA ghAtI karmono nAza apUrva puruSArtha karI svayaM paramAtma svarUpe thavuM. vRttisaMzaya yoganI karIne kevalajJAna ane kevaladarzanane prApta kare che. prApti thatAM AtmA muktipadane pAme che. saMdarbha graMtha : AvI rIte adhyAtmayoga, bhAvanAyoga, dhyAnayoga ane 1. zrI haribhadrasUri praNIta yogabiMdu anuvAdaka-zrI vijaya rAjazekharasUrijI samatAyoganA satata abhyAsathI samatArUpa samAdhiyogamAM sthiratA 2. yogabiMdu (bhAvAnuvAda) anuvAda : muni zrI kanakavijayajI prApta thayela yogI A chellA eTale ke carama bhavamAM samyagdarzana, 3. yogabiMdu (vivecana saha) lekhaka : A. RddhisAgarasUrijI * * * jJAna, cAritranI apramattabhAve ArAdhanA karato krame krame kSapaka Mobile No. : 9867186440. prabuddha rauhiNeya | DaoN. rUpA cAvaDA prA. DaoN. rUpA cAvaDA gAMdhInagaranI umA ArTsa mahilA kolejamAM saMskRtanA prAdhyApikA che graMthakartA tathA samaya putrI madanavatInuM paNa rohiNeya haraNa karI le che. 12mI sadImAM saMskRtamAM racAyela cha aMkanA A rUpakanI nagaramAM subhadrazeThanA putra manorathano vivAha dhUmadhAmathI thaI prastAvanAmAM kahyuM che rahyo che. A vivAhotsavamAM rohiNeya strI veza dhAraNa karI cAhamAna (cauhANa) vaMzanA bhUSaNarUpa zrI pArzvIndranA kuLamAM nAcagAnamAM potAnA sAthIdAra zabara sAthe joDAya che. tyArabAda, zobhAyamAna yazovara ane ajayapAle AdIzvara bhagavAnanuM bhavya kRtrima cIrikA sarpa pheMkIne lokonI nAsabhAgano lAbha laI zreSThicaitya nirmANa karAvyuM hatuM. A ja yAtrA-utsava prasaMge jAloramAM putrane laI rohiNeya bhAgI chUTe che. paristhitinI jANa thatAM zreSThi paravAdIone jItanAra devasUrIzvaranA gaNamAM sUri jayaprabhanA ziSya tathA teno parivAra kalpAMta ane rudana kare che. vidyAnidhAna, guNI rAmabhadra muni racita "prabuddha rohiNeya' prakaraNanuM trIjA aMkamAM mahAjana-samudAya rAjA zreNika pAse jaI maMcana (I. sa. 1186) karavAmAM AvyuM hatuM.' rohiNeyanA karatUtonI phariyAda noMdhAve che. rAjA kupita banI siddharAjanI rAjasabhAmAM digaMbara AcArya mahAvAdI kumudacaMdrane rohiNayane pakaDavA mATe maMtrI abhayakumArane Adeza Ape che. zAstrArthamAM parAjita karanAra vAdI devasUrinA praziSya tathA A. abhayakumAra corane pakaDavA sajja thAya che. tevAmAM, aMkane aMte jayaprabhasUrinA ziSya rAmabhadramuni (vikramanI 13mI sadI)e uttama samAcAra maLe che ke-bhagavAna mahAvIre manorama udyAnamAM sarjakatAno paricaya Apyo che. samavasaraNa karyuM che. munizrI puNyavijayajI saMpAdita 'prabuddha rohiNeyanA nivedanamAM caturtha aMkamAM, maMtrI nagaranA core ane coTe joI vaLyA che, teo kahe che-sattA samayatheteSAM vikramIya trayoddeza zatAbdI parva... Ama, paraMtu corano kyAMya patto nathI. chevaTe, abhayakumAra nagarane ghero rAmabhadra kavino samaya vikramanI 13mI sadIno kahI zakAya. ghAle che. A samaye rohiNeya nagaramAM corI karavA mATe jAya che. vinTaranITjha A racanAno samaya I. sa. 1185 mAne che. bhagavAna mahAvIrano dharmopadeza jyAM cAlI rahyo che te ja rastethI prabuddha rohiNeya'nuM kathAvastu tathA kathAnirUpaNa te pasAra thAya che. pitAnI aMtima AjJA anusAra kAnamAM rohiNeya corane tenA AsamRtyu pitA lohakhure aMtima AMgaLIo nAMkhIne cAle che, jethI upadezavANI kAne paDe nahIM. upadeza Apyo ke-"he putra, tuM vividha zastronA prayogamAM nipuNa kintu, akasmAt tenA page kAMTo vAge che. asahya pIDA thatAM te che, corInI kalAmAM niSNAta che, pratibhAvAna che. Ama chatAM kAna parathI hAtha uThAvI laI kAMTo kADhavA lAge che. A kSaNe bhagavAna eka vAra kahevA mAguM chuM. jo tuM mAro putra ho, to sura-asura- mahAvIra potAnA vyAkhyAnamAM devatAonuM svarUpa-varNana karI rahyA manuSyonI sabhAmAM saddharmano upadeza ApanAra mahAvIranI vANI hatA. jemake- devonA caraNa pRthvIne aDakatA nathI, netra nimeSarahita tArA kAne paDavA daIza nahIM. corI to ApaNo paraMparAgata kulAcAra hoya che, puSpamALA karamAtI nathI ane zarIra prasveda tathA rajathI che.' rahita hoya che.' pitAnA upadezanuM pUrNapaNe pAlana karato rohiNeya nagaramAM mahAvIranA A vacana saMbhaLAI gayA bAda rohiNeya tvarita corI karIne hAhAkAra macAvI de che. vasaMtotsavanA samaye udyAnamAM tyAMthI cAlyo jAya che paraMtu, aMte abhayakumAranA chaTakAmAM pakaDAI potAnA priyatama sAthe vihAra-krIDA karavA Avela dhana sArthavAhanI jAya che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana pAMcamA aMkamAM cora pakaDAI javAthI rAjA prasanna che ane corane kArya-kalApanI sUkSma bAbato para paNa dhyAna ApyuM che. bhAvonA mRtyu daMDa pharamAve che, paraMtu, abhayakumAranA kahevAthI ke "cora kAM prakaTIkaraNamAM kavinuM naipuNya jaNAI Ave che. to muddAmAla sAthe pakaDAya athavA potAno aparAdha svIkAra kare, carita-nAyaka rohiNeyanA caritrano vikAsa nATyakalAnI dRSTie tyAre ja tene daMDa devo ucita che'-tyAre rohiNeyane baMdI banAvI mahattva pUrNa che. mahAvIra-vANI sAMbhaLyA bAda tenuM caritra levAmAM Ave che. savRttiothI pUrita thAya che; potAnA corya-karma para tene maMtrI abhayakumAre nATyAcArya bharatanI sahAyathI svargalokanI pazcAttApa thAya che. "mIThA rasapUrNa AmraphaLane tyajIne meM kaTu pratikRti taiyAra karAvI che jemAM gaMdharvo gAna karI rahyA che, apsarAo lImaDAmAM mana lagADyuM'-ane te viraktino mArga grahaNa kare che. nRtya ane gIta karI rahI che. rohiNeyane lAge che ke te kharekhara cora hovA chatAM tenuM vyaktitva kavitvapUrNa che. te kahe chesvargalokamAM deva banIne utpanna thayo che ane devAMganAothI vAsaMtika krIDAno rasa levo e nAgarikonI sukRti rAzinuM phaLa vIMTaLAyela che. tevAmAM pratihAra AvIne svarganI AcAra maryAdA che." vasaMtotsavamAM chupAIne jyAre te madanavatIne jue che, tyAre pramANe rohiNeyane potAnA pUrvabhavanA sukata ane duSkata jaNAvyA viMzRMgAramayI, muismaramathI, virSa tasmImathI ?... ema bolI uThe che. bAda ja svargasukha bhogavI zakAze-evo niyama batAve che. tyAM ja rohiNeya atyaMta buddhizALI paNa che. zAligrAmanA durgacaMDa nAme rohiNeyane devavarNana karatI mahAvIravANInuM smaraNa thAya che ane kheDUta tarIke te potAno paricaya Ape che. potAnA sAthIdArane devonA te lakSaNo A vyaktimAM na dekhAtAM te potAnA sukato ja teNe sAdhI rAkhyo che jethI abhayakumAra dvArA tapAsa karavAmAM jaNAve che. maMtrI abhayakumAranI yojanA niSphaLa jAya che. rAjA AvatAM tenI vAta satya puravAra thAya. pratihAranA vAraMvAranA dvArA abhayavacana ApavAmAM AvatAM rohiNeya satya jaNAvI corInuM anurodha chatAM te potAnA duSkata jaNAvato nathI. te kahe che-"svarga dhana pAchuM soMpe che. jina-vacanone kAraNete bacI zakyo-evI to sukRtathI ja prApta thAya che. jo huM puNya-hIna chuM, to svarga kevI pratIti thatAM tene pazcAttApa thAya che ane te jina-zaraNe javAno rIte prApta thAya ?' nizcaya kare che. nATyamaMcanahemacaMdrAcArya racita tri.za.5.camAM rohiNeya kathAnA aMte AdinAthanA caityanirmANa utsava prasaMge prastuta nATakanI 'zreNikarAjAe jeno nikramaNa mahotsava karyo che, evo rohiNeya bhajavaNI karavAmAM AvI hatI. saMskRta raMgamaMcanI A paraMparA rahI vIra prabhu pAse jaI tapazcaryA karI, bhAva saMlekhanA ane che- koI yAtrA-utsava, maMdira nirmANa mahotsava, vasaMtotsava jevA zubhadhyAnapUrvaka manuSyadeha tyajI svarge jAya che. samaye sAmAjiko samakSa ke maMdiranA prAMgaNamAM sAmAjikonI rasaviSaya nirUpaNa ruci anusAra nipuNa naTo dvArA nATakonI bhajavaNI karavAmAM AvatI nATakamAM nAndIthI AraMbha karI jainadharmane viSaya-vastu hovA chatAM hatI. 'dUtAMgada' nATakano somanAthanA maMdiranA jIrNoddhAra saMdarbhe kathAnI ramaNIyatA ane nATakanI kalAtmakatAmAM sAMpradAyikatA kyAMya Ayojita utsavamAM abhinaya karavAmAM Avyo hato. te ja rIte ADe AvI nathI. kathAno muLa hetu bhagavAna mahAvIrano mahimA bilpaNanuM 'karNasuMdarI' jina maMdira mahotsava prasaMga para abhinIta darzAvavAno hoya, paraMtu rohiNeya kathA-prasaMgonuM nirUpaNa atyaMta thayuM hatuM. bhavabhUtinA nATa thayuM hatuM. bhavabhUtinA nATako paNa bhagavAna kAlamiyAnAthanA AphlAdaka ane prabhAvaka che. mahotsava prasaMge maMdiranA prAMgaNamAM bhajavAyA. 'caMdralekhA vijaya prastuta nATakamAM AdhAjo dezya sAmagrI che. koI pAtranI raMgamaMca makaraNa', 'mAharAja-parAjaya' paNa AvA ja duSTAtta che para ekokita-bhAvAbhivyakti nATyadRSTie AkarSaka che. pAtronI zrI govardhana paMcAla dvArA 1994mAM IIM Ahmedabad nA saMkhyA alpa che. rAmabhadra A nATakamAM nRtya-gIta-vAdyano noMdha-1 zrI hasamukha bArADI kahe che-"nATya maMcana bAbate pAchaLanA lokocita viniyoga karyo che. nRtya-saMgItanI duniyAmAM saMskRtanuM samayamAM jAgarUkatA AvI, jemAM zrI govardhana paMcAle praziSTa nATya koI rUpaka ATaluM manoraMjaka nathI. bIjA aMkamAM zreSThiputranA paraMparA para kAma karavAnI sAthe ja saMskRta nATakone mULa bharata vivAhanuM dRzya ati AphlAdaka temaja nATyAtmaka che. nATyazAstranI zailImAM abhinIta karyA. rAju bAroTa, harakisana devabhUmithI mAMDI giri-guphAo, vasaMtotsava, nyAyAlaya, varmA jevA yuvA kalAkAro dvArA tenuM maMcana thayuM. dUtavAkya (1990) samavasaraNa-jevAM dazyo atyaMta manohara ane vaicitryapUrNa che. ane pra. ro. (1993)no abhinaya karavAmAM Avyo." (Tol mAMno lekha). nATakamAM phUTa ghaTanAonuM prAcarya che. corane pakaDavA mATe kapaTa karmanI kerAlAmAM Aje paNa kuzaLa naTasamUha dvArA nATyazAstra anusAra yojanA karavAmAM Ave che, to kyAMka madanavatInuM apaharaNa. nATyakAre nATakonI bhajavaNI thAya che.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 2 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 prAMgaNamAM A nATakanuM maMcana thayuM te apUrva ghaTanA che.' prasiddha che. prakRti varNanamAM kalpanA, camatkRti ane kAvyavaibhava che. nagaranA viSaya-vastu, prasaMgonI samucita graMthana-racanA, alpa pAtrasaMkhyA upavanamAM vasaMtotsavamAM DUbelA nagarajanonuM varNana hoya ke pachI temaja bolacAlanI bhASA-zailIne kAraNe prastuta nATaka maMcanakSama sUryodayanuM A nAvinyapUrNa varNana-'pUrvadizAmAM sUrya udaya thavAthI kiraNo phelAyAM che, zuM siMdUranA bindu TapakI rahyAM che, ke kusumapUMja anuvAdaka zrI zIlacaMdravijayajI maMcana viSe nirdeza kare che ke- che? zuM kiMkalItarunAM parNo kharI rahyAM che ke pravAlanA aMkura verAyAM aMka-4mAM mahAvIranI vANI rohiNeyane saMbhaLAya che, A prasaMge che?...sRSTi para kumakumano chaMTakAva thaI rahyo che ke zoNanahanA sTeja para paDadA rUpe samavasaraNa-dharmasabhAnuM citra dekhAya ane kamaLono parAga che?' nepathyamAM mAlakauMsa rAgamAM mahAvIranuM gAna saMbhaLAya, gAyaka 'vikasita kamaLarUpI thALa laIne, himakaNarUpI akSata laIne, dRSTigocara na hoya, mAtra taMtu ke kaMThavAdya dvArA sUra cheDavAmAM Ave. nalinI sajja banI prAtaHkALe jANe ke sUryanI AratI utAre che. maMca para kAMTo dUra karato rohiNeya hoya. A prakAre yojanA karavAthI (3) 2)' abhinaya atyaMta garimAmaya banI zake che. mULa saMskRta padyanuM gAna sUryAsta thatAM phelAtA aMdhakAranuM varNana-'vizvanuM bhakSaNa vadhu prabhAvaka bane.' karavAmAM vyAkuLa ghora aMdhakAra sarpanA samUha jevo phelAyo che. | nATyavid zrI ela.ela. ciniyArA jaNAve che ke-"jo nATakamAM vizvavijetA sUrya gaganamAM vyApta teja sRSTi para verato..sAgaramAM geya tattva rAkhavuM hoya to prasaMgocita rAgano viniyoga karavAthI snAna karavA utaryo che..." prasaMga vadhu prabhAvaka banI zake che.' kavinA navIna kalpano keTalo manohArI che! jemake-"nRtya karatI svarUpa ane zailI strIonA motInA hAra tUTI javAthI verAyelA motI vaDe gRhaprastuta nATakamAM saMskRta praziSTa nATakonuM paraMparAgata svarUpa prAMgaNa sAgara taTa jevuM dekhAya che.' (form) temaja nATyalakSaNa jaLavAyAM che. avanati yugamAM rasanA "sUryodaya thatAM aMdhakAra rUpI kacarAnA Dhagane paga vaDe khotarato, prAdhAnyane kAraNe nATakamAM nRtya-gAna jevAM tattvo umerAyAM. Ama tAraka-kITakono nAza karato, uSAnI kalagI dhAraNa karela, kuMkumavarNa chatAM A pUrNapaNe maMca tathA abhinaya yogya kRti che. saMvidhAnakalA, piccha phelAvato sUryarUpI kUkaDo Avyo che." (32) nAndI, prastAvanA, viSka bhaka jevI yuktiono prayoga bIjA aMkamAM hAsya-rasano prayoga kaMIka grAmya stare hovA chatAM kuzaLatApUrvaka karavAmAM Avyo che. kathAvastumAM vikAsane adhika manoraMjaka che. eka prasaMge rohiNeya zabarane kahe che-"vastra, taka na hovA chatAM eka ghaTanA-mAtra suMdara nATyakRtino AkAra AbhUSaNa ane ekAda rUpavatI navayauvanA-ATaluM maLI jAya to dhAraNa kare che. zravaNa mAtrathI rasikajanonA manane mohI lenAra, divasa saphaLa!" sa-rasa uktiothI sabhara, vividha rasothI chalakatuM A rUpaka che. nATakamAM tatkAlIna samAja, rItirivAja, devatAonI pUjA DaoN. De Ane 'prakaraNa' prakAranuM rUpaka mAne che-nATakamAM kartAe upAsanA, parva-utsava, bhojana-pAna, vastrAlaMkAra, zukanapaNa tene "prakaraNa" kahyuM che. apazukananI mAnyatAo, vagere sAmAjika citraNanI sAthe ja prastuta nATakamAM saMskRta-prAkRta-mAgadhI bhASAno prayoga che. rAjakIya sthiti, nyAya-vyavahAru dhArmika sthiti, lokajIvana vagere madhyayugamAM kartAoe saMskRta bhASAne sarvajanocita temaja jIvaMta yathAtatha pratibiMbita thayAM che. banAvI rAkhI. rohiNeya nimnastaranuM pAtra hovA chatAM saMskRta jaina kathAomAM moTebhAge AvuM kAvya saundarya maLatuM nathI. bhASAmAM saMvAda kare che. nATakamAM kahyuM che tema te vidyA-kalA sampanna, avanati yugamAM uttama sarjakatAno viniyoga prastuta nATakamAM saMpattivAna ane buddhizALI che. teno sAthI zabara temaja anya dekhAyo. nATakanI prastAvanAmAM kahyuM che tema-rAmabhadranI kavitA pAtro mAgadhI ke zAbarIno prayoga kare che. "kaumudI mitrANaMda'mAM caMdra, saMgIta ane vanitA karatAMya madhura che. paNa lUMTArA saMskRtamAM vArtAlApa kare che. satyaM sakleva zItAMzu saMta vanitAya: | 'prabuddha rohiNeyanI zailI kaMIka aMze kliSTa ke goDIzelI che. dhurya vimafpa mAdhurya rAmamadrAirAM puna: /(16) DaoN. vijaya paMDyA kahe che-"madhyakAlIna saMskRta nATakakAro e kRtinI mahattA-hetu tathA prabhAva viSayavastu ane zailImAM bhavabhUtinuM anusaraNa karyuM che. prastuta nATakanI rasapradaya kathAnuM kendra che-rohiNeya coranuM hRdaya nRtya-gAna, prahasana jevuM hAsyatatva paNa A nATakamAM maLe che. parivartana. A kathAghaTaka jaina paraMparAmAM pracalita che. hemacaMdrAcArya vivAhotsavanuM dRzya ke vAsanikA-zabarano vArtAlApa cittAkarSaka triSaSTizalAkA puruSa-carita (parva-10 sarga-11)mAM mahAvIra
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana carita aMtargata rohiNeya kathA vistArathI Ape che. hemacaMdra racita samaya 1501thI 1534 I. sa.no mAnavAmAM Avyo che. yogazAstramAM paNa vIroIpa tyakta vIrya: - svamAn raLiyava- vinayasamudra racita rohiNeya rAsano samaya I. 1450 thI evo ullekha che. A pracalita kathA ghaTakane rAmabhadra muni kalAtmaka 1500 che. hIravijayasUrinA praziSya temaja vijayasenasUrinA nATyarUpa Ape che. ziSya kanakakuzale saM. 1657mAM rohiNeya kathAnakanI racanA karI." kathArasanI pracuratAnI sAthe manoraMjana, kutUhala ane caritrano A prakAre, saMskRta nATakathI lokabhASAmAM avatarita thatAM sarjana utkarSa paNa kathAno uddezya che. asahya karmathI nivRtta thaI zubha karmamAM A yugamAM thayA. yAtrA, bhavAI jevA svarUpo prAdezika bhASAomAM pravRttinI preraNA-e jenakathAonI viziSTatA che. vItarAgavANInuM vikasita thayA. zravaNa thavAthI, vairAgyabhAva jAgrata thatAM pravrajyA grahaNa karI 'prabuddha rohiNeyano bhAvAnuvAda zrI zIlacaMdra vijayajIe karyo tapasAdhanA dvArA jIva mukta thAya che. upAdhyAya devamUrti racita che, je atyaMta sugamya, rasAtmaka hovAnI sAthe teozrInI rohiNeya caritammAM paNa kahyuM che-"TreSofpa vokavava: zravaNe vidhAya, sarjanAtmaka pratibhAno paricAyaka che (I. 2003mAM prakAzita). syAdrauhiNeya iva jaMturudAralAbha:' Ama, praziSTottara saMskRta nATya sAhityamAM madhyakALamAM 'prabuddha jenakathAomAM caritra to nimittamAtra hoya che. jana pracalita rohiNeya" nATakanuM amUlya pradAna che. avanatikALa kahevAtA A kathAono upayoga upadezAtmaka rUpe thAya che. dharmamAM zraddhA utpanna samayamAM paNa uttama sarjakatAnuM te dyotaka che. karavI, ahaMndu dharmanI mahattA, naitikatA, sArA-khoTA karmonuM phaLa jainadharmanA vastu ane vAtAvaraNamAM vikasita thayuM hovA chatAM darzAvavuM -e uddezya hoya che. prastuta nATakanI kathA vikathA nathI, sAMpradAyikatAe nATyakalAne kyAMya jhAMkhI pADI nathI. praziSTa kemake tenI mULa preraNA pApanuM ku-phaLa darzAvI virakita utpanna saMskRta nATakanI tAjagI A madhyakAlIna nATakamAM paNa jaLavAI karavAnI che. jinaprabhunI vANI ane dezanAnuM mAhAsya ane prabhAva rahI che. ahIM darzAvyAM che. saMdarbha grantha-sUci: pazcAdvartIkALamAM kathAonuM svarUpa badalAtuM rahyuM, paNa bhAva (1) prabuddharohiNeya-anu. zIlacaMdravijayasUrijI. prakAzaka-jaina sA. akAdamI, e ja rahyo. abhinava dhArAono samAveza thato gayo ane kathAo gAMdhIdhAma. (2) triSaSTi zalAkApuruSa carita-mULa tathA anuvAda-parva-10. rocaka, camatkRtipUrNa tathA lokabhogya banatI gaI. sAmAnya jana AtmAnaMda jaina pra. sabhA, bhAvanagara. (3) Indian Kavya LiteraturejIvananuM citraNa paNa temAM AvyuM ane te manoraMjaka banI. A. K. Warder bhAga-7-8. M. B. dillI. (4) jaina sA.no bRhad kAsadraha gacchanA devacaMdrasUrinA ziSya upAdhyAya devamUrtie itihAsa bhAga-6, gulAbacaMda rcodharI-jaina tIrtha bhavana TrasTa, pAlItANA. naidine varita'nI racanA karI temanI anya racanA 'vikramacarita' (5) jaina sA.no saMkSipta itihAsa : mohanalAla desAI. OMkAra suri jJAna che. (samaya vi. saM. 1471). American Oriental Society maMdira, surata. (6) prabuddha rohiNeya-bhAvanagara. puNyavijayajI dvArA saMpAdita. 1924 thI prakAzita lekhamAM H. M. Johnson devama rti (7) madhyakAlIna nATaka-rAmajI upAdhyAya. AcAryano samaya I. sa. 1440 Ape che. devamUrtinI (8) rohiNeya kathA-devamUrti A. racita, mULa graMtha prakAzaka : jina zAsana racanAno anuvAda teoe I. sa. 1930mAM karyo che. teo ArAdhanA TrasTa (9) madhyakAlIna gujarAtI sAhitya koSa (10) saMskRta jaNAve che ke - keTalIya hastapratomAM rohiNeya kathAnaka che, je nATakono paricaya-DaoN. nAndI gu.yuni. graMtha nirmANa borDa (11) jaina kathA sAhitya kI vikAsa yAtrA-upAdhyAya devendramuni-udayapura (12) jaina kathA prakAzita thayela nathI. sAhitya-vividha rUpoM meM-DaoN. jagadIzacaMdra jaina prAkRta bhAratI, jayapura. (13) pachInA samayamAM A ja kathAnakanA AdhAre anya racanAo thaI, History of Sanskrit Literature - krizcamacArIyara. (14) jemAM depAla zrAvaka racita rohiNeya rAsa gujarAtImAM che. teno mahAamAtya vastupAla kA sAhitya maMDala-DaoN. sAMDesarA-jaina saMskRti zodhamaMDaLa-vArANasI. (15) jaina gUrjara kavio-bhAga-1. (16) jina noMdha: (1) A. devamUrtino samaya vi. saM. 1421 ratnakoza. (2) anuvAda-Studies in honour of Maurice Bloomfield * * * (3) lohakharAnau beTaDau tiNi zreNIsuta kalika gAMdhInagara. mobAIla : 09825164356 tAta AdesaI uvaTi cAlatAM kaMTakau eka bhAga. kAI kAMTA ATha kADhyA, mokalau thiu pAga. noMdha: (4) (a) jaina gUrjara kavio-bhAga-1 pR. 134, 285. cora adRSTa sau samosaraNi jiNa (ba) jaina sAM.no saMkSipta itihAsa-pR. 324, 387. coriyAM e, ekalaDAM amara taNAM. (ka) gujarAtI madhyakALano ItihAsa.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010. zrI zAlibhadra caritram hiMmatalAla koThArI lekhaka nivRtta vijJAna zikSaka che. prastAvanA : kAvya tarIke varNavI zakAya. A mahAkAvya saMskRta/prAkRta bhASAmAM ApaNI pavitra bhAratabhUmi mahApuruSonI bhUmi che. prathama lakhAyeluM che jemAM dhannA ane zAlibhadranI saMpUrNa kathA suMdara kAvyamAM tIrthaMkara zrI RSabhadevathI mAMDIne zrI mahAvIra prabhunA zAsana AlekhAyelI che. daramyAna aneka mahApuruSo, saMto, mahAsatIo ane sAdhu A kathA kAvyanI racanA nAgendra gacchanA AcArya zrI hemaprabha mahAtmAo A pavitra dezamAM thaI gayA che. sUrijInA ziSya zrI vibudha sUrijInI preraNAthI ane zrI ApaNAM jaina loko-vepArIo copaDA pUjana eTale ke zAradA sarasvatIdevInA divya AzISathI dhyAna dharIne vi. saM. 1334mAM pUjana karatI vakhate divALInA divase potAnA vepAra dhaMdhAnA kacchamAM Avela tIrthAdhirAja zrI bhadrezvaramAM karelI che. A kAvyamAM copaDAmAM prathama pAne AvA puNyAtmAone yAda karI temanA jevI 1224 zloko anuSTrapa chaMdamAM AvelA che. A kAvya zabdAlaMkAra vizeSa prakAranI zakti-buddhi ane saMpattinI mAMgaNI karI temanA tathA arthAlaMkAra ema banne prakAranA alaMkArothI vibhUSita karAyela zubha nAmo lakhe che. jemAM eka nAma "dhannA-zAlibhadranI Rddhi che. A saMpUrNa graMthanA saMzodhaka che pUjya AcArya zrI kanakaprabhu hojo' ema lakhavAmAM Ave che. sUrijInA ziSya ane prasiddha saMzodhaka zrI padyumnasUrijI mahArAja. ApaNo zrI sakaLa saMgha prAtaHkALanA rAI-pratikramaNamAM paNa zAlibhadra ane dhannAjI to sALA-banevInA saMbaMdha baMdhAyelA AvA keTalAMka mahApuruSonA nAmanuM smaraNa kare che ane te mATe hatA. zAlibhadra-dhannAnA jIvanane varNavatA aneka kAvyo saMskRtabharaphesaranI sajhAya bole che. prAkRta bhASAmAM lakhAyelA che. madhyakAlIna sAhityano ItihAsa prabhu mahAvIra svAmInA samayamAM rAjagRhI nagarImAM dhannA ane jotAM ApaNane khyAla Ave che ke gujarAtI bhASAmAM paNa dhannAzAlibhadra nAmanA ati samRddhivAna zrAvako vasatA hatA. dhannA zeThane zAlibhadranA jIvana viSe aneka rAsa-copAI ane rAsa temaja ATha patnIo hatI ane zAlibhadrane batrIsa patnIo hatI. A sajjAI jovA maLe che. banne zrAvako potAnI bhautika sukha-sAmagrI ane vaibhava choDI, zrI dharmakumAra paMDita eka aprasiddha kavi caudamI sadInA pUrvArdha potAnI svarUpavAna patnIone choDI prabhu mahAvIranI dezanA bhAgamAM thaI gayA. A kavivare zrI zAlibhadra kAvya (zrI zAlibhadra sAMbhaLI prabhu mahAvIra deva pAse saMyama svIkArI dIkSA laI cAritra carita) nAmano adbhuta graMtha banAvyo che. teo ucca koTInA jIvananI utakRSTa sAdhanA karI aMte anazana karI anuttara vimAnamAM vidvAna hatA. teonA A graMthamAM dareka zlokamAM kaMIka ne kaMIka gayA ane deva thayA. tyAMthI avI mahAvideha kSetramAM manuSyapaNuM navInatA jovA maLe che. jyotiSa, maMtra ane paurANika vAto paNa prApta karaze ane teo mokSamAM jaze. teoe potAnI racanAmAM vaNI lIdhI che. vartamAna kALamAM A AvA mahApuruSonA jIvanane varNavatA ghaNA badhA kAvyo ane graMthanI sAnuvAda TIkA pUjya zrI munindra vijayajI mahArAje karela graMtho ghaNA badhA lekhakoe ane kavioe saMskRta temaja prAkRta che. bhASAmAM lakhelA che. pAchaLathI AvA graMthonuM anya bhASAmAM graMthano vigate viSayaH bhASAMtara temaja TIkAo paNa lakhAyelI che. prastuta zrI zAlibhadra caritra (zrI zAlibhadra mahAkAvyomAM zrI aDhI hajAra varSothI paNa vadhu samaya pahelAM thaI gayelA prabhunA mahAvIra paramAtmAnA samayamAM banelI ghaTanAne kathA kAvya svarUpe zAsanakALamAM AvA be mahApuruSo dhannA ane zAlibhadranI kathA rajU karavAmAM AvelI che. A kAvya graMthamAM judA judA vibhAgomAM paNa eka suMdara graMthamAM sacavAyelI che. viSaya vastu varNavelI che. zAlibhadra caritra viSe kAMIka : 1. magadha dezamAM te samaye zAligrAma nAmanuM eka nagara hatuM A graMthanuM nAma che zrI zAlibhadra caritra athavA mULa nAma zrI tyAM dhannA nAme eka garIba vidhavA bAI rahetI hatI. teNIne saMgama zAlibhadra mahAkAvyam. A eka adbhuta graMtha che. A graMtha kAvyanA nAmano eka putra hato. dhanikonA gharamAM kAma karIne te potAnA kartA che zrI dharmakumAra ane graMthano samaya che vi. sa. 1334. A vahAlA putranuM poSaNa karatI hatI. bALaka cAra varSanI uMmare pahoMcyA graMtha zAlibhadra caritra (zrI zAlibhadra mahAkAvyam)ne sakala kathA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana 55. bAda govALa tarIke ucharyo. ATha varSanI uMmare Dhora carAvavA jaMgalamAM zAlibhadrane tyAM devalokamAMthI utAravA lAgyo. zAlibhadra paNa jato. eka tahevAranA divase saMgama gAmamAM ghare-ghare dUdhanI khIra dararoja navA vastro paherI, alaMkAro paherI vilopano lagAvI banatAM joIne ghare AvIne potAnI mAtAne khIra banAvI ApavA potAnI batrIsa patnIo sAthe divya sukha mANavA lAgyo. vinave che. AvI behudI mAMgaNIthI mA bahu ciMtita bane che kAraNa 4. eka samaye rAjagRhI nagarImAM ratna kaMbala vecanArA keTalAka tenI pAse khIra mATe dUdha ke khAMDa hatA nahi. pADozInA sahakArathI vepArIo AvyA ane rAjA zreNikanA mahelamAM jaIne te kaMbala dUdha ane khAMDa mAMgI lAvIne dUdhanI khIra banAve che. mAtA bahAra kharIdavA kahevA lAgyA. zreNika mahArAjAe kaMbalanuM mUlya pUchatA jAya che ane bALaka saMgama khIra khAvAnI taiyArI kare che tyAM ja vepArIe kahyuM A kaMbalanuM mUlya eka lAkha sonAmahora che. zreNika mAsa-kSamaNanA tapasvI eka muni Ave che. mahAtmAne dekhI saMgamanuM mahArAjAe A mUlyavAna kaMbalo kharIdavAnI azakti batAvI. hRdaya nAcI UThe che ane vicAre che aho ! mAruM sadbhAgya Aje to tethI vepArIo zAlibhadrane baMgale jAya che. ane bhadrA mAtAne mAre tyAM citta, vitta ane pAtrano triveNI saMgama thayo che ane A ratna kaMbalo kharIdavA kahyuM. bhadrA zeThANIe potAnI batrIsa vAdaLa vinAnI vRSTi thaI che. A pramANe AnaMdita thayelA saMgame putravadhUo mATe batrIsa kaMbalanI mAMgaNI karI paraMtu A vepArIo niSkAma bhAve munine badhI khIra vahorAvI dIdhI. muni dharma lAbha pAse mAtra ATha kaMbala ja hatI. bhadrAe A AThe kaMbala kharIdI kahIne cAlyA gayA. mA ghare Ave che ane vAta jANe che. mA pharIthI lIdhI ane dareka kaMbalanA cAra-cAra TUkaDA karI dareka TUkaDo paga khIra banAvI Ape che. prathama vAra ja dUdhanI khIra joIne bALaka lUchavAnA rumAla tarIke ApI dIdho. zreNika mahArAjAnI mahArANI saMgama badhI khIra ArogI jAya che. prathamavAra khIra khAvAthI te callaNAe jyAre A vAta sAMbhaLI tyAre rAjAne game tema thAya pacI nahi ane peTamAM darda upaDatA potAnuM mRtyu najIka dekhAyuM to paNa potAne eka kaMbala apAvavA kahyuM. turata ja zreNika rAjAe chatAM paNa khIra-dAnanI anumodanA karatA karatA bALaka saMgama mRtyu vepArIone bolAvavA mANasa mokalyo. vepArIe to badhA kaMbala pAmyo. - bhadrA zeThANIne vecI dIdhA hatA. 2. A ja magadha dezanA pATanagara rAjagRhI nagarImAM rAjA rANInA mukhe zAlibhadranI prazaMsA sAMbhaLI rAjA zreNika A zreNikanuM rAjya hatuM ane callaNA rAjAnI paTTarANI hatA. zAlibhadrane potAnA baMgale maLavA bolAve che. bhadrA zeThANI kahe abhayakumAra mahAmaMtrI hatA. te nagaramAM gobhadra nAmanA eka zeTha che, "mAro putra bahAra nILato nathI. bagIcAmAM paNa jato nathI. hatA ane bhadrA nAmanI temanI zeThANI hatA. bhadrA zeThANInI kukSie jo Apa maLavA mAMgatA ho to mAre baMgale padhAro." rAjA zreNika A saMgama avataryo. A bALaka garbhamAM hato tyAre bhadrA mAtAe zAlIbhadranA baMgale jAya che. zeThANIe bhavya svAgata karyuM. ane zAli (cokhA)nA khetarane svapnamAM joyuM tethI bALakanuM nAma bhadrA mAtA zAlIbhadrane bolAvavA upara gaI ane kahyuM, "beTA, zAlibhadra pADyuM. pitAe yuvAna putrane batrIsa zreSTha putrIo sAthe nIce Ava, zreNika maLavA AvyA che.' zAlibhadra javAba Ape cheH paraNAvyo. divasa ke rAtanI khabara paDe nahi tevA sukhamAM "mAre nIce AvI zuM kAma che yogya kiMmata ApI karIyANuM kharIdI zAlibhadrano saMsAra pasAra thavA lAgyo. lyo." (zreNika nAmanuM karIyANuM Ave che). bhadrA zeThANI kahe che, 3. eka zubha divase gobhadra zeTha vairAgyanI vicAradhArAmAM caDhI 'beTA, A karIyANuM nathI. A to ApaNA nagaranA mAlika che.' putrane gRhabhAra soMpI saMyama levA utsuka bane che. te ja samaye mAtAnI A vAta sAMbhaLI zAlIbhadra Azcarya pAme che ane prabhu mahAvIra rAjagRhI nagarImAM padhAre che. gobhadra zeThane to joItuM vicAre che zuM mArA upara haju koI mAlika che? jo traNa bhuvananA hatuM te sAmethI maLyuM. vaibhAragiri upara parivAra sAthe prabhunI dezanA nAtha vidyamAna hoya to nAtha banavAnI koIne zI jarUra? sAMbhaLI vairAgyanA raMge raMgAyelA patnI ane putranI paravAnagI mAlika zabdathI ja zAlIbhadranA hRdayamAM cinagArI caMpAI gaI. meLavI saMyamanA saMgAthI banavA utsuka banyA ane carcAnA aMte rAjAne maLavA nIce utaryo paNa mana mAnatuM nathI. atizaya rUpavAna dIkSA grahaNa karI. saMyama jIvananI suMdara ArAdhanA karI anazanapUrvaka ane saubhAgyavAna zAlibhadrane joIne zreNika rAjAne saMtoSa thayo. kALadharma pAmyA. ane gobhadra zeThane avadhijJAnanA upayogathI pUrva- zAlibhadrano vaibhava varNavatI bIjI eka ghaTanA bane che. bhavanI jANa thAya che. ane putra upara vAtsalya bhAvano dhodha vahevA bhadrA zeThANInA AgrahathI zreNika mahArAja mahelamAM snAna kare lAge che. che tevA samaye temanI AMgaLImAMthI aMguThI-vIMTI uDIne bAjunA gobhadra zeTha dararoja AbhUSaNo, vastro, kalpavRkSonA phUlanI kUvAmAM jaI paDe che. rAjA nirAza thAya che tyAre zeThANIe kUvAnuM mALAo tathA caMdanAdinA vilopano vagerenI 99 peTIo badhuM pANI bahAra pheMkAvI kavo khAlI karAvyo. zreNika rAjA khAlI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 kUvo jue che to tenA vismayano pAra raheto nathI. kUvAmAM pahoMcyA. ATheya patnIo sahita dhannAe prabhu pAse dIkSA lIdhI. jhaLahaLatA AbhUSaNo vacce tenI vIMTI sAva jhAMkhI najare paDe che A joIne mAtAne kahe che, "haju tuM mane kema dIkSA levA rajA nathI tyAre rANInI dAsI kahe che : amArA svAmI zAlibhadra mATe A Apato ?' badhI vastu sAva nakAmI che. teo to dararoja deve mokalAvela navA bhadrA zeThANI zAlibhadrane dIkSA levA rajA Ape che. zreNika AbhUSaNo pahere che ane jUnA AbhuSaNo vastro A kUvAmAM pheMkI mahArAjAe kahyuM, 'huM pote ja zAlibhadrano dIkSA mahotsava karIza. de che. teNe aThThAI mahotsava karyo. sAta kSetromAM potAnI saMpatti vAparI. (5) rAjA zreNika to jAya che paNa zAlibhadranA hRdayamAM vicAra soneyAonuM dAna karIne zubha muhurte prabhu mahAvIre dIkSA ApI. krAMti pedA karato jAya che. zAlibhadra vicAre che rAjAonA jIvanamAM dIkSA paryAyamAM banevI dhannA muni sAthe maitrI jAmI jAya che ane zAnuM sukha baMne sAdhanAmAM joDAya che. zAlibhadrane samajAya che ke, AvuM rAjAone maLatuM sukha mAtra dIkSA paryAyamAM guru gautame dhannA ane zAlibhadrane agiyAra mamatA'nuM ja che. A badhuM mAruM che' AvA vicAro ja rAjAne aMgo bhaNAvyA. guru nizrAmAM tapa, tapavA lAgyA ane tapathI AnaMda Ape che. kAyA karamAvA lAgI. AvA mamatA-mUlaka sukho kaho ke svarganA sukho mAre na joIe. 12 varSa bAda guru sAthe teo rAjagRhI nagarImAM pAchA Ave bahArathI sukhano dekhAva che paNa aMdara to parAdhInatAnuM duHkha che. che. mAsakSamaNanI ugra tapazcaryA kare che. prabhu mahAvIra kahe che, Aje huM have evo koI maMtra sAdhIza je mArA AnaMdane parataMtratAnI tArI mAtA pAraNuM karAvaze. "prabhunI AjJA laIne gocarI mATe beDImAM na jakaDI zake. badhA munio sAthe bhadrA zeThANInA mahelamAM jAya che. dharma-lAbha zAlibhadranuM mana saMsAramAMthI UThI gayuM. tevA samaye zrI dharmaghoSa kahI badhA munio sAthe UbhA rahe che. paraMtu koInuM dhyAna zAlibhadra nAmanA AcArya rAjagRhI nagarImAM Ave che. zAlibhadra temanI tarapha jatuM nathI kAraNa ke te oLakhI zakAya tevA rahyA nathI. dezanA sAMbhaLe che. ane mAtAnI zikhAmaNathI te dararoja eka eka nagaramAMthI bahAra nIkaLatA rastAmAM eka dahIM vecanArI mahiyArI patnIno tyAga karI sukha vaibhava choDavA lAgyo ane saMyama jIvana sAme maLe che. A vRddha strI zAlibhadrane joI atyaMta romAMcita svIkAre che. banI jAya che. ghaDapaNamAM paNa tenA stanamAMthI dUdhanI dhArA jharavA rAjagRhI nagarImAM zAlibhadranI bahena subhadrA rahetI hatI jenA lAgI. teNe dahIM zAlibhadrane premathI vahorAvyuM. lagna dhannA sAthe thayelA hatA. eka samaye patine snAna karAvatA bhagavAna pAse AvIne zAlibhadra bolI UThyA, 'mArI mAtAe teNInA AMsu dhannAnA khabhA upara paDe che. dhannAe pUchyuM kema raDe pAraNuM kyAM karAvyuM? prabhu mahAvIre javAba Apyo, e dahIM vecanArI che? subhadrAe javAba Apyo, mAro bhAI dIkSA levAno che ane tArI pUrva bhavanI mAtA ja hatI. prabhue pUrvabhavanI badhI vAta dararoja eka eka priyAno tyAga kare che. dhannAe kaTAkSa karyo, choDavuM samajAvI. zAlibhadra to vairAgya bhAvamAM uchaLI uThe che. pAraNuM karyuM ja che to badhuM eka sAthe kema choDato nathI? te kAyara che, eka paNa mana to AtmabhAvamAM ramatuM hatuM. sAthe ja badhuM choDI devuM joIe. 7, prabhu vIranI vANI sAMbhaLI zAlibhadra vicAra karatA rahe che A sAMbhaLI subhadrA cUpa thaI jAya che paNa bIjI patnIo bolI A janma maraNanA cakkara kyAM sudhI cAlaze? eka vakhatano saMgama UThe che ke tamo to khAlI DoLa karo cho. tamAre saMsAramAM cITakI govALa, sAva garIba, A bhavamAM RddhivAna zAlibhadra ane Aje rahevuM che ane bIjAne upadeza Apo cho. tame to kAyaranA saradAra A muni! karmasattA baLavAna che te kevA nAca nacAve che, have to cho. bIjAne dIkSA apAvavI sahelI che paNa pote levI agharI che. mAre A jaMjALomAMthI mukta banI anazana karI jaldIthI Atma tame kema dIkSA letA nathI? kalyANa sAdhI levuM che. anazananI IcchAvALA baMnne munio prabhu patnIonI vAta sAMbhaLI dhazAne paNa saMyama levAnI bhAvanA mahAvIra pAse pahoMcyA. prabhue AzIrvAda ApyA. guru gautama jAgI ane zrI ane strInA tyAgathI uttama phaLa maLe che tema vicArI sAthe banne munio 'vaibhAragiri upara AvyAM. dIkSA grahaNa kare che. "jo Apa dIkSA lezo to, ame badhA paNa cAra AhArano saMpUrNa tyAga karI teoe 'pAdayogama' nAmanuM saMyama laIzuM, pati hoya tyAM ja satI zobhe' ane badhA prabhu mahAvIra anazana svIkAryuM. mAtA bhadrA sAthe zAlibhadra muninA darzana karavA devanI rAha jovA lAgyAM. utsuka banIne patnIo jovA lAgI. zAlibhadra kyAMya najare na 6. bhagavAna mahAvIra deva chevaTe rAjagRhI nagarImAM AvI paDyA. bhadrA mAtAne dhrAsko paDyo. ane prabhune pUchavA lAgI.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana mArA ghare zAlibhadra munine vahoravA kema na mokalyA?' prabhue dhannA jevA vaibhavamAM ALoTatA RddhizALI dhaniko saMsAra choDIne kahyuM, 'tamArA ghare munirAja padhAryA hatA. paNa tame oLakhI na saMyamanA paMthe kevA nIkaLI paDe che teno khyAla AvA graMthothI Ave zakyA." rastAmAM pUrva bhavanI mAtA "dhanyAe" dahIM vahorAvyuM hatuM. che. pacIsaso varSa pahelAnI ghaTanAne kathA svarUpe sAMbhaLI AjanA dahIMthI mAsakSamaNanuM pAraNuM karI mArI saMmati laI vaibhAra parvata zrAvaka-zrAvikAo dhanya bane che. upara hamaNAM ja gayA che ane anazana svIkArI lIdhuM che. vaibhAra prAcIna samayamAM paMDita dharmakumAra viracita zAlibhadra caritra parvata upara AvI pahoMcI, zreNika mahArAjA ane maMtrI abhayakumAra upara koI TIkA graMtha lakhAyela jovA maLato nathI. keTalIka hastaprato paNa tyAM AvI pahoMce che. jovA maLe che. temAMthI eka avacarI mULa sAthe zrI yazovijayajI dhagadhagatI zilA upara mAkhaNanA piMDa jevA dhazA ane zAlibhadra graMthamALAe vi. saM. 196 6mAM potAnA paMdaramA graMtha tarIke munine dekhIne bhadrA mAtA haiyAphATa rudana karavA lAgI. prakAzita karela jANavA maLe che. zreNika mahArAjA bhadrA zeThANI pAse AvI kahevA lAgyA, "he graMthanuM ciMtana : bhadrA! tuM to A jagatamAM parama vaMdanIya che. tuM to ratna-kukSi che. Aje loko zrI zAlibhadra caritra vAMcI mahAkAvyano AnaMda tuM to naMdanavananI dharatI che. teM AvA kalpavRkSa samAna mahAna evA mANI zAlibhadra ane dhannA jevA mahApuruSone koTi koTi vaMdana kare A dhanya banelA mahAmunivarane janma Apyo che. loko je mRtyuthI che. prathama to paramAtmA pAse dhannA-zAlibhadra jevI Rddhi ane riddhiDare che te mRtyune tArA A mahAna tejasvI putra-ratna sAme cAlIne siddhinI mAMgaNI kare che ane chevaTe teonA tyAganI ane samatAnI AmaMtraNa ApyuM che. tAre to tene koTi koTi vaMdana karI aMtarathI vAta sAMbhaLI teono jaya jayakAra bolAve che. abhinaMdana ApavA joIe. prastuta mahAkAvyanI phaLazruti mAtra A cAra lITInI prArthanAmAM zreNikanI samajAvaTathI bhadrA mAtA zAMta banI ane kahevA ja TUMkamAM varNavI zakAya. lAgI, "he prabhu mahAvIranA ane guru gautamanA ziSya tuM parama A laghu nibaMdhanI samApti nIce nI prArthanA lakhI zAlibhadra zAtA anubhava ! banne munivaro tamAro mArga kalyANakArI bano. ane dhannAnA jIvanane TUMkamAM phaLazrutirUpe darzAvuM chuM. bhadrA mAtA ane rAjA zreNika potAnA svasthAne jAya che ane turata he mAnava ja banne munio samAdhipUrvaka kALadharma pAmIne 'sarvArthasiddha' mamatA tuM mela, mamatA tuM mela, mAyAvI duniyAnI mamatA tuM mela, nAmanA vimAnamAM teo uttama deva thayA, tyAMthI AvI mahAvideha juTho A khela, juTho A khela, saMsArI duniyAno juTho A khela, kSetramAM manuSyapaNuM pAmI teo mokSamAM jaze. koTi koTi vaMdanA je tAruM dekhAya, te tAruM na thAya, khAlI jaMjALomAM bhamato tuM jAya, hojo A banne munirAjone. jIvanamAM eka, rAkhI le 'Teka', 'muktine kAje A mAnavano deha.. jaya ho ! jaya ho! dhannA-zAlibhadra munivaronA deva-AtmAno. A laghu nibaMdhanA lakhANamAM kyAMya zrI jinAjJA viruddha lakhANa A graMthanuM e samaya-kALamAM jaina dharma ane sAhityamAM sthAna : mA tyAna thaI gayuM hoya enuM trividhe, trividha micchAmi dukkaDam. prabhu mahAvIranA samayanI A kathA che. magadha dezamAM prabhu saMdarbha graMtho mahAvIra vicare che. rAjA zreNikanuM rAjya che. te samaye samAjamAM (1) dhannA-zAlibhadra rAsa - jina vijaya (2) dhannAno rAsa - zrI gaMgamuni daMbha, kriyAkAMDa, pazubalI ane ahiMsAnuM sAmrAjya phelAyuM hatuM. (3) zAlibhadra zloko - udaya ratna (4) dhannAoDhALIyuM - zrI guNacaMda (5) loko vaibhava vilAsamAM phasAyelA che. prabhu eka navo ja rAha cIMdhe zAlibhadra rAsa - jina harSasUri (6) dhannA-zAlibhadra caritra - guNa vinaya (7) dhannA-sajhAya - zrI lakSmI kallola (8) zAlibhadra copAI - jina vardhamAna che. prastuta kathAmAM te samayanI dhArmika paraMparAnI jhalaka dekhAya che. (9) dhannA-zAlibhadra copAI - zrI jina vardhamAna (10) zAlibhadra oDhALIyuM prabhue tapano mahimA batAvyo ane saMyama vaDe sAdhanA karI - zrI padmacandrasUri (11) dhannA-zAlibhadra sajhAya - vidyA kIrti (12) dhannAmuktino mArga batAvyo che. jaina sAhitya hajAro graMthomAM ane zAlibhadra rAsa - jina vijaya (13) dhannA-zAlibhadra caritra - zrI trilokasUrI (14) dhannA-zAlibhadra caritrama (kAvya) - zrI dharmakumAra (1) zAlibhadra lAkho hastapratomAM aneka bhASAomAM vistareluM che. AvA graMtho mahAkAvyam - paMDita dharmakumAra racita gujarAtI anuvAda..TIkA zrI kharekhara jaina dharmanA siddhAMtone puSTi Ape che. te samayamAM saMyamanuM municaMdravijayajI ma. sAheba ane jaina zAsana AvA mahApuruSothI prabhAvita baneluM che. AvA * * * graMthono zAsanamAM khUba ja prabhAvazALI mahimA che. je te samayanI 3, koThArI nagara sosAyaTI, meghANI mArga, samAja-dharma-rAjakIya ane sAmAjika vyavasthAno paricaya karAve surendranagara-363002. (gujarAta) che. samAjamAM te samaye mahAvIra-prabhunI dezanAthI zAlibhadra ane mobAIla : 09428474045.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 abhidhAna ciMtAmaNinAmamAlA LprA. hiteza jAnI lekhaka chellA cha varSathI zAmaLadAsa ArTsa koleja bhAvanagara khAte gujarAtI viSayamAM mulAkAtI vyAkhyAtA tarIke kAryarata che. uparAMta chellA cha varSathI bhutA koleja sihora khAte gujarAtI viSayamAM khaMDa samayanA vyAkhyAtA tarIke kAryarata. graMthanAma : adhibhAna ciMtAmaNinAmamAlA, graMthakartA : AcArya hemacaMdra, virATa vibhUti hatA. graMtha samayaH aMdAje vikrama saMvata 1207-08. graMthabhASA: saMskRta. gujarAtanA samartha rAjavI siddharAja ane saMskArI rAjavI graMthano viSaya : koza sAhitya. kumArapALane ItihAsamAM amarasthAna ApavAmAM zrI hemacaMdrAcAryanA graMthakartAno vigate paricaya: sAhitya sarjananuM ja bahumUlya pradAna che. prabhAvaka caritra' nAmanA prAcIna graMthamAMthI AcAryazrInA 'zrI siddhahema zabdAnuzAsana' racI AcAryazrIe siddharAjane pUrvajIvana aMgenI sattAvAra mAhitI maLe che. te graMthamAM jaNAvyA amara banAvyo. jyAre "yogazAstra', 'triSaSTi zalAkA puruSacarita' ane pramANe AcAryazrI hemacaMdrano janma vikrama saMvata 114panA kArataka "pariziSTa parva' jevA graMtho racI AcAryazrIe kumArapALanI dhArmika suda pUrNimA (tArIkha 7-11-1088)nA zubha dine dhaMdhukAmAM tRptine sahodita banAvI ane jaina dharmanA siddhAMto tathA tIrthakaro moDha vaNika jJAtimAM thayo hato. temanA pitAnuM nAma cAciMga temaja prAcIna sUripuMgavonuM jJAna bahyuM. 'dvAyAzraya" mahAkAvya racI ane mAtAnuM nAma pAhiNI hatuM. zrI hemacaMdrAcAryanuM saMsArI nAma siddharAja ane kumArapALanI yaza kIrtine ciraMjIvI banAvI. caMgadeva hatuM. samagra vizvanA sAhityakAromAM hemacaMdrAcAryanuM sthAna advitIya pitA bahAragAma hovAthI mAtA pAsethI zrI devacaMdrasUrie che. sAhityanuM eka paNa kSetra evuM nathI jemAM temaNe pradAna na karyuM bALaka caMgadevanI mAMgaNI karI. mAtAnI saMmati laIne AcAryazrIe hoya. vividha prakAranA graMtho racI temaNe potAnI vidvatAnA darzana vikrama saMvata 1150mAM bALaka caMgadevane khaMbhAta mukAme jaina vizvane karAvyAM. sAdhu tarIkenI dIkSA ApI. navadIkSita caMgadevanuM nAma "somacaMdra' jJAnanA tamAma kSetromAM pAraMgata evA zrI hemacaMdrAcArya sAcA rAkhavAmAM AvyuM. arthamAM ja "kalikAlasarvajJa' kahevAya che. kaneyAlAla munazI thoDAka ja samayamAM A bALaka munie potAnI boddhika AcAryazrI mATe yogya ja noMdhe che ke, "zrI hemacaMdrAcArya gujarAtanI pratibhAthI kuzaLatA hAMsala karI ane vidyAkIya kSetre pravINatA asmitAnA eka karNadhAra hatA.' to kumArapALa desAI AcAryazrI meLavI. vidyAnI sAthe-sAthe ja tyAga, tapa ane saMyama jevA mATe kahe che te sarvathA yogya cheH "gujarAtI bhASAnuM prabhAta saguNo paNa jIvanamAM khIlavyA. temanI yogyatA joI vikrama kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryathI UghaDe che." saMvata 1166mAM mAtra 21 varSanI uMmare temane AcAryapada janma, jarA, vyAdhi ane mRtyu e dehano dharma che e mujaba 84 ApavAmAM AvyuM. caMgadeva nAmano bALaka have AcArya hemacaMdra varSanuM AyuSya bhogavI vikrama saMvata 1229mAM AcAryazrI kALadharma nAmathI oLakhAvA lAgyA. pAmyA. vikrama saMvata 1192mAM AcAryazrInI siddharAja jayasiMha sAthe AcAryazrI hemacaMdrae racela graMtho mulAkAta thaI. prathama mulAkAtathI ja prabhAvita thayelA siddharAje (1) vyAkaraNa ane tenA aMgo AcAryazrIne kAyama mATe potAnA darabAramAM mAnabhera ucca sthAna anukrama nAma zloka pramANa ApyuM. siddharAjanI vinaMtIthI ja AcAryazrIe navuM vyAkaraNa racyuM. 6000 siddharAja ane hemacaMdrAcArya baMnenA nAmone amara karatA A 2. siddhahema-bRhavRtti (tattva prakAzikA) 18000 vyAkaraNa graMthanuM nAma "siddhahema zabdAnuzAsana' rAkhavAmAM AvyuM. 3. siddhahema-bRhanyAsa (zabda mahArNavanyAsa) (apUrNa) 8400 siddharAjanA avasAna pachI kumArapALa gAdI para Avyo. 4. siddhahema-prAkRtavRtti 2200 5. liMgAnuzAsana-saTIka 3684 kumArapALa zarUthI ja AcAryane potAnA sadguru mAnato hato. 6. uNAdi gaNa vivaraNa 3250 siddharAja ane kumArapALano zAsanakALa sAcA arthamAM 'hamayuga' 7. dhAtu pArAyaNa-vivaraNa pa600 hato. rAjakIya kAvAdAvAthI para rahI khUnAmarakI karyA vagara be (2) koza graMtho virodhI rAjavIo sAthe sumeLa rAkhanAra A yugapuruSa eka virala, 8. abhidhAna ciMtAmaNi-svopajJa TIkAsahita 6000
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana 59 9. abhidhAna ciMtAmaNi-pariziSTa 204 vismRtinA gartamAM vilIna thAya che. koIkavAra arthasaMdarbha badalAI 10. anekArtha koza 1824 jAya che, to koIkavAra navIna svarUpa pAme che. mATe pratyeka yugamAM 11. nighaMTu zeSa (vanaspati viSayaka) 396, athavA kAlAntare zabdasaMgraha thatA rahyA che. jene 12. dezI nAmamAlA-svapajJa TIkA sahita 3pa00 LEXICOGRAPHY kahevAya che. zabda vaijJAnika ane zAstrIya (3) sAhitya alaMkAra graMthomAM pAribhASika banato hovAthI viziSTa artha dhAraNa kare che. 13. kAvyAnuzAsana-svopajJa alaMkAra cUDAmaNi ane tethI vaijJAnika pAribhASika koza ane zabdakoza astitvamAM AvyA. | 'viveka' vRtti sahita 6800 zabdakozanA racayitAnA AdAnapradAna ane varSo sudhInI athAga (4) chaMda graMtho 14. chaMdonuzAsana-chaMdacUDAmaNi TIkA sahita mahenata temaja pUrvavartI zabdasaMgrahonI sahAyathI navI-navI 3000 (4) darzana AvRttio sarjAtI jAya che. zAstrIya pracalita, dezya ane alpa 15. pramANamImAMsA-svopajJavRtti sahita (apUrNa) 2500 paricita zabdonuM vargIkaraNa paNa karavAmAM AvyuM che. je koI zabdo 16. vedAMkuza (dvijavadanacapeTA) 1000 sacavAyA che enI karatA vadhAre saMkhyAmAM zabdo vismRta thaI gayA (6) ItihAsa kAvya-vyAkaraNa sahita che. arthazAstrano siddhAMta che ke je saMpatti chUpAyelI che athavA 17. saMskRta dayAzraya mahAkAvya 2828 arthopArjananA hetu mATe nathI te saMpatti mRtta che, anupayogI che. 18. prAkRta dayAzraya mahAkAvya (urphe kumArapAlacarita) 1500 paraMtu je vidhipUrvaka vyavasAyamAM lagAvelI che te sArthaka che, jIvaMta (7) ItihAsa kAvya ane upadeza che. evI ja rIte bhASAnA saMsAramAM je zabdarAzi ahIM tahIM 19. triSaSTizalAkApuruSacarita (mahAkAvya-dezaparva) 32000 vikharAyelI paDI che te paNa mRta che. ane je prayoganA abhAve 20. pariziSTa parva 3500 bhUgarbhamAM paDI che te paNa nirupayogI che. AthI Ama-tema (8) yoga vikharAyelI zabdasaMpattine vyavasthita rUpa ApIne tenA sAmarthyano 21. yogazAstra (svopajJa TIkA sahita) 12570 upayoga karavo Avazyaka che. kozakAra vaijJAnika paddhatithI samAjamAM (9) stuti stotra 22. vItarAgastotra (padya) atra-tatra vikharAyela zabdarAzine saMkalita athavA vyavasthita karIne 23. mahAdeva stotra (padya) kozanirmANanuM kArya kare che, jenAthI nirupayogI evam mRta 24. anyayogavyavaccheda dvAtrizikA (padya) zabdAvaline upayogI banAvI jIvaMta banAve che. A ja kAraNasara 25. ayogavyavaccheda dvAtrizikA (padya). prAcIna samayathI ja kozasAhityanI racanA thatI AvI che. (10) nItizAstra saMskRta bhASA mahAna zabdasaMpattithI yukta che. jenA zabdakoza 26. ahaMnIti kyAreya kSaya na pAmavAvALA nidhinI samAna akSaya-anaMta che. enA anya kRtio bhaMDAra aneka sadIothI samRddha thatAM rahyAM che. zabda bhAvane vahana 1. madhyama vRtti (siddhahema zabdAnuzAsananI TIkA), 2. rahasya karatuM vAhana che. jyAM sudhI saMketa grahaNa na thAya tyAM sudhI zabdanI vRtti (siddhahema zabdAnuzAsananI TIkA), 3. ahaMnAma samuccaya upayogitA rahetI nathI. eka ja zabda saMketabheda - bhedathI bhinna tathA ahaMnIti, 4. nAbheya-nemiddhisaMdhAna kAvya, 5. nyAya - bhinna arthonA vAcaka bane che. kozajJAna zabdasaMketa samajavA balobala sU ra, 6. balAbalasUtra-buhada vRtti, 7, mATe ati Avazyaka che. sAhityamAM zabda ane zabdanA arthonA bAlabhASAvyAkaraNa sUtra kRti. ucita prayogane jANavA mATe kozajJAna, vyAkaraNazAna karatAM adhika abhidhAna ciMtAmaNinAmamAlA: upayogI che. koza dvArA ja vAcyArthathI lakSaNA temaja vyaMgyArthano zabdasamRddhi koIpaNa susaMskRta, parimArjita ane vikasita bodha maLe che. bhASAnuM uttama lakSaNa manAya che. mAnava manamAM upajatA sukSmatama saMskRta bhASAmAM kozagraMthanI paraMparA bahu ja prAcIna che. bhAvonI abhivyakti zabdathI thaI zake che. tema chatAM vAraMvAra evuM vaidikayugamAM ja koza viSayaka graMtha lakhavAnI zarUAta thaI gaI hatI. pratipAdana karavAmAM Ave che ke zabdanI zakti sImita che, teno vedamaMtronA dRSTA RSi kozakAra paNa hatA. prAcIna kozanA atyAre artha eTalo ja thaI zake ke zabdane aparimita tarapha vikAsa pAmavAnI mAtra udAharaNa ja maLe che. tenA parathI khyAla Ave che ke prAcInakoza pUrNa kSamatA che. zabda satata parivartanazIla rahyo che. samayanA vaheNa atyAranA koza karatAM sarvathA bhinna hatA. prAcIna samayamAM vyAkaraNa ane AdAna-pradAna prakriyAnI sAtatyapUrNa vidhine kAraNe zabdo ane koza lagabhaga eka ja zreNInA hatA. temaja te baMneno samAveza 188 188 kyAreya zA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010. zabdazAstra aMtargata thato hato. vilupta kozagraMthamAM sau prathama che abhidhAna ciMtAmaNinAmamAlA: bhAguri racita koza. tyArabAda Apizala racita koza, zAkaTAyana kAMDa kAMDa nAma zloka saMkhyA viSaya noMdha racita koza, vyADikRta kozanA nAma prApta thAya che. bhAratIya 1 devAdhideva kAMDa 1 thI 86 (kula 86) atIta, anAgata, vartamAnanA 24 bhASAmAM yAska sauthI prAcIna sarvamAnya kozakAra che. temaNe 'nighaMTu' jaina tIrthaMkara, 11 gaNadhara temanA atizaya vagerenI noMdha ahIM vati (zabdasaMgraha), "nirukta' (vyutpattizAstra)nI racanA karI hatI. thaI che. temaNe potAnA baMne graMthomAM prAmANikapaNe potAnA purogAmI 2 devakAMDa 87 thI 336 (kula 250) devanA nAma, devasaMbaMdhI nagara vastuo gArga, zAkaTAyana, opamanyu Adino nirdeza karIne temanA vicAro vagerene gUMthI levAmAM AvyA che. pragaTa karyA che. 3 maryakAMDa 337 thI 934 (kula 597) manuSyonA nAma, manuSyanA vyavahAramAM AvatA padArthono, zabdono saMgraha A uparAMta prAcIna ane khyAtiprApta evo saMskRta bhASAmAM jovA maLe che. amarasiMha racita 'amarakoza' upalabdha bane che. A amarasiMha 4 tiryakakAMDa 935 thI 1357 (kula 423) (1) ekendriya pRthvIkAya : bauddhadharmI hatA evuM koIka mAne che to koIka temane jaina mAne che. 935 thI 1068 (2) ekendriya apakAya : temanI gaNanA vikramAdityanA navaratnomAM karavAmAM AvelI. AthI 1069 thI 1096 temano samaya I. sa.nI cothI sadI kahI zakAya. 'amarakoza'no cInI (3) ekendriya tejaskAya : bhASAmAM anuvAda I. sa.nI chaThThI sadI pahelA thaI cUkyo hato. 1097 thI 1105 kavi-vyAkaraNazAstrI halAyudhe "abhidhAna ratnamAlA' nAmano (4) ekendriya vAyukAya : 1 106 thI 1109 kozagraMtha lakhyo che. jemAM 887 zlokamAM paryAyavAcI ane (5) ekendriya vanaspatikAya : samAnArthaka zabdono saMgraha che. AcArya yAdava prakAze vaijJAnika 1110 thI 1201 rIta mujaba "vaijayantI' koza lakhyo che. jemAM zabdanA akSara, liMga (6) dvIkriyA : 1202 thI 1205 (7) trindriyA : 1206 thI 1209 ane prAraMbhika varNane kramAnusAra rajU karavAmAM AvyA che. mahAkavi (8) caturindriyA : dhanaMjaye traNa koza racyA cheH "nAmamAlA', 'anekArtha-nAmamAlA' 12 10 thI 1215 ane 'anekArtha nighaMTu'. "nAmamAlA'mAM 200 zlokamAM ja saMskRta (9) paMcendriyA sthalacara : bhASAnI Avazyaka zabdAvalinuM cayana karavAmAM AvyuM che. 12 16 thI 1315 (10) paMcendriya khacara : 'anekArthanAmamAlA'mAM 66 zlokamAM eka ja zabdanA aneka arthanuM 131 6 thI 1342 pratipAdana karI arthasaMkalana karavAmAM AvyuM che. ane kArbanighaMTu'mAM (11) paccendriyA jalacara : 268 zabdonA vibhinna artha saMgrahita karyA che. jemAM eka ja zabdanA 1342 thI 1357 traNa-cAra artho darzAvyA che. 5 nArakakAMDa 1358 thI 1364 (kula 7) narakavAsI, naraka saMbaMdhI padArtha aMge vivaraNa kozasAhityanI samRddhi mATe bAramI sadI mahattvapUrNa che. jemAM 6 sAdhAraNa kAMDa 1365 thI 1542(kula 178) dhvani, sugaMdha, sAmAnya padArtho, kezavasvAmI racita "nAnArthArNava saMkSepaane 'zabdakalpadruma' che. bAkI rahelA zabdo sarva avayava aMge abhayapAla dvArA 'nAnArtha ratnamAlA" nAmano nAnArthaka koza carcA karavAmAM AvI che. racavAmAM Avyo che. AcArya hemacaMdra dvArA "abhidhAna ciMtAmaNi'. kula cha kAMDa kula zloka : 1542. anekArthasaMgraha', 'nighaMTu zeSa' ane 'dezInAmamAlA' nAmanA caturtha "zeSAkhyAnamALA' abhiyAna ciMtAmaNinuM punaH nirIkSaNa svayaM kozanI racanA karavAmAM AvI. A samayamAM ja bhairava kavie AcAryazrIe karIne racelI puravaNI 'anekArthakoza'nuM nirmANa karyuM. jyAre caudamI sadImAM medinikara (1) devAdhikAMDa 1, (2) devakAMDa 89, (3) maryakAMDa 63, dvArA "anekArtha' zabdakozanI racanA karavAmAM AvI che. zrIdharasena dharasena (4) tiryakakAMDa 41, (5) nArakakAMDa 2, (6) sAdhAraNakAMDa 8. dvArA vizvalocanakoza'nI racanA karavAmAM AvI che. sattaramI sadImAM kula zloka : 204 kezava devajJa 'kalpadruma' ane appaya dIkSite "nAmasaMgrahamAlA' nAmanA zabda koza : kozagraMtha lakhyA che. A uparAMta bhojano 'nAmamAlAkoza', rAjakozanI sarakhAmaNI karatA saMskRta subhASitakAra kahe cheH karNapurano 'saMskRta pArasika prakAza ane zivadattanA 'vizvakoza' 'kozasyeya mahIpAnAM kozasya viduSAmapi / jevo sanmAnya koza graMtha paNa maLe che. upayogo mahAn yasmAt kalezastena vinA bhavet / / ' rAjAonI jema vidvAnone paNa koSano mahAupayoga hoya
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana che, kema ke tenA vinA kaleza utpanna thAya che. saMskRta jevI lokomAM vumArapAtrathaulukayo rAjJarSi paramAraMta: ati pracalita nahIM tevI bhASAmAM kozanI upayogitA zI? kRtasvamo dharmAtmA marivyanavAra:// AcArya kahe che ke vidyArthI vyAkaraNa zIkhe, paNa zabdasamUhanA jJAna jaina siddhAMtano svIkAra karI kumArapAle AcAryano upadeza vinA e upayogI na bane e mATe zabdakoza joIe. zabdakozamAM grahaNa karyo. te samaye A graMthanI racanA thaI haze tema A zlokathI gati thayA pachI bhASA upara prabhutva Ave. AcAryazrIe vyAkaraNa jANa thAya che. arthAt vikrama saMvata 1207-08 nI AsapAsa graMtha "siddhahema zabdAnuzAsana' racIne cAra kozagraMtha saMkalita karyA A graMthanI racanA thaI hovI joIe. eka bAju AcAryazrI dvArA che. A koza sAhityamAM sarvAdhika lokapriya temaja bhASA ane yogazAstra, bIjI bAju vItarAga stutio ane prakAMDa purANagraMtha pratipAdananI vizadatAnI dRSTie jotAM "abhidhAna ciMtAmaNi 'triSaSThi zalAkApuruSacarita' ema anekAneka graMthanI racanA thaI nAmamAlA" sarvazreSTha sAbita thAya che. haze te arasAmAM A graMtha racAyo hovo joIe ane tenI vivRtti hemacaMdrAcArya graMthAraMbhe ahaMtone namaskAra karIne pAMceya aMga paNa A samaye ja racAI gaI haze. vivRtti sAthe graMthanuM sahita zabdAnuzAna pratiSThA pAmyA pachI pratijJA karatA kahe che ke, punarAvalokana te samayamAM ja thayuM hovuM joIe. ane tethI keTalAka 'ruDha, yogika ane mizrazabdonI paryAyavAcI zabdanuM lekhana vistAruM vadhArA e samaye ja graMthamAM thayA che. jema ke 2.12mAM sUryanA nAmonA traNa zloka zeSazva kahIne mUkavAmAM AvyAM che. AcAryazrI hemacaMdra dvArA upalabdha cAra graMtha "abhidhAna "abhidhAna ciMtAmaNinAmamAlA'no zabdazAstramAM ghaNo ciMtAmaNinAmamAlA', 'ane kAryasaMgraha', 'nighaMTu' ane 'dezI upayoga che. nAmamAlA' aMtargata ahIM "abhidhAna ciMtAmaNinAmamAlA' hemacaMdrAcArya mULa zlokomAM je zabdono saMgraha kare che. enA graMthano paricaya ApavAno prayatna karyo che. kozanI upayogitA sivAya zeSaza kahIne anya zabdone (je mULa zlokamAM nathI hotA) vize "abhidhAna ciMtAmaNi'nA maMgalazlokanI vivRttimAM AcArya sthAna Ape che. A uparAMta svopallavRttimAM paNa rahI gayelA zabdone saMgrahita karavAno prayAsa kare che. A rIte A kozamAM te vakatRtvaM ca kavitvaM ca vidvatAyAH kalaM viduH / samaya sudhInA pracalita ane sAhityamAM upayogI zabdone sthAna zabdajJAnAdatte tanIdvayamapyupayadyate / / / ApavAmAM AvyuM che. A kAraNathI A koza saMskRta sAhityamAM vakhtatva ane kavitvane vidvatAnuM phaLa gaNavAmAM Ave che. paNa sarvazreSTha che. AcAryazrI dvArA racita 204 zlokanA pariziSTa je zabdajJAna vinA e baMnenI prApti thaI zakatI nathI. 'zeSAkhyAnamALA' tarIke jANItuM che tene boTaliMka ane rayu nAmanA 'amarakoza'no Adarza svIkArIne AcAryazrI potAnI dhArmika jarmana vidvAnoe "abhiyAna ciMtAmaNi'nI sAthe yazovijaya paraMparA anusAra 6 kAMDamAM zabdane vibhAjita kare che. temanA graMthamALAnI banArasa AvRttimAM saMpAdita karyuM che. A saMpAdana vibhAjana para jaina darzananI spaSTa chApa che, uparAMta zabdonI hAlamAM durlabha che. "kAvyamAlA'nA saMpAdaka paMDita zivanAtha ane AdAna-pradAna pravRtti ane pracalita dezya zabdonI svIkRti kAzInAthe "abhidhAna saMgraha' nAme graMthamAM AcAryazrInA saMskRta dhyAnAkarSaka banI rahI che. kozonuM saMpAdana karyuM che, temAM 7mA koza tarIke "abhidhAna saMskRta paryAyavAcI zabdonI jANakArI mATe "abhidhAna ciMtAmaNimAM pariziSTa tarIke zeSa koza Apyo che. ciMtAmaNi' kozanuM mahattva "amarakoza'nI apekSAe adhika che. rAjakIya dRSTie graMthanI mahattA : A graMthamAM samAnArthaka zabdono saMgraha karavAmAM Avyo che. A "abhidhAna ciMtAmaNi' aneka dRSTie mahattvapUrNa graMtha che. graMtha padyamaya zailImAM 6 kAMDamAM vibhakta che. prathama devAdhideva nAmanA jijJAsuo mATe mAtra paryAyavAcI zabdonuM ja saMkalana mAtra nathI. kAMDamAM 86 padya che. bIjA devakAMDamAM 250 padya, trIjA maryakAMDamAM paraMtu, ahIM rAjakIya dRSTie je bhASA-prayoga jovA maLyo che te, 518 padya, cothA tiryakakAMDamAM 423 padya, pAMcamA nArakakAMDamAM te samayanI rAjavyavasthAno paricAyaka banI rahe che. kozasAhityanuM 7 padya, aMtima chaThThAkAMDa sAdhAraNamAM 178 padya che. Ama A moTAmAM moTuM kArya ja e che ke navA-navA zabdonI AvazyakatAnI kozamAM 6 kAMDamAM kula 1542 padyano samAveza thAya che. sAthosAtha navIna tathA prAcIna zabdonuM rakSaNa ane poSaNa temAM samAjamAM siddhahema pratiSThita thayA pachI AcAryazrIe prastuta thayeluM hoya che. AcAryazrIe A kozamAM vadhAremAM vadhAre abhidhAna ciMtAmaNinAmamAlA'nI racanA karI che. tenI racanAnuM zabdone sthAna ApyuM che. to sAthe arvAcIna-prAcIna zabdono sUcana trIjA kAMDanA 376mAM zlokamAM maLe che. samanvaya paNa darzAvyo che. jema ke guptakAlamAM mu i(prAnta-rAjya),
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 2 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 viSa9 (jillo), yuja (jillAno sarvocca adhikArI), viSayapati mATe vAparI zakAya che. (jillAdhIza), za7i(jakAtanAkAno adhyakSa), monsila (jaMgala bhASAvijJAnanI daSTie graMthanI mahattA: vibhAganA adhyakSa), vanadhita (senAdhyakSa), mahIvanAdhikRta (lazkarI bhASAvijJAnanI dRSTie A koza khUba ja mUlyavAna che. ucca amaladAra), makSapaTana dhipati (daphatarI) ItyAdi navA zabdono hemacaMdrAcArye ahIM evA zabdonuM saMkalana karyuM che jenA para prAkRta, samanvaya jovA maLe che. apabhraMza temaja anya dezI bhASAonA zabdono pUrNa prabhAva jovA aitihAsika dRSTie graMthanI mahattAH maLe che. aneka zabdo to Adhunika bhAratIya bhASAomAM paNa jovA ItihAsanI dRSTie A kozanuM mahattva ananya che. AcAryazrIe maLe che. jyAre keTalAka evA zabdo paNa che je bhASAvijJAnanA samIkaraNa, svopajJavatti nAmanI A graMthanI TIkAmAM potAnA pUrvavartI 56 viSamIkaraNanA siddhAMtothI prabhAvita che. graMthakAro tathA temanA 31 graMthono ullekha karyo che. jema ke graMthakAra 1, poni 3/6 2) gujarAtImAM poNI. vraja bhASAmAM ponI. amara, alaMkArakRta, Agamavida, utpala, kAtya, durga, kAmaMdaki, bhojanabhASAmAM purI, hindI bhASAmAM yuinI kAlidAsa, kauTilya, kauzika, kSIrasvAmI, goDa, cANakya, cAndra, 2. moTo taDuza (3/64) : gujarAtImAM lADu, hindImAM taDu daMtila, dramila, dhanapAla, dhanavantarI, naMdI, nArada, nerukta, rAjasthAnamAM tIvra padArthavida, buddhisAgara, bauddha, bhaTTa tota, bharata, bhAguri, bhoja, 3. coTI (3) 331) : gujarAtImAM coLI, hindImAM voTI manuM, mAgha, muni, yAjJavalkaya, yAjJika, laukika, vAmbhaTTa, vAcaspati, rAjasthAnamAM voDI/NiI vAsuki, vizvadatta, vaijayantIkAra, vyADi, zAzvata, zrIharSa, zrutijJa, 4. taravAri (3/446) : gujarAtamAM taravAra, vraja bhASAmAM taravAra, sabhya, smArTa ane halAyudhano ullekha prApta thAya che. rAjasthAnamAM tattavAra graMthanAmamAM amarakoza, amaraTIkA, amarazeSa, athe kAvya, 5. nizreNI (4/9) : gujarAtImAM nisaraNI, vrajabhASAmAM nasanI dhanu rveda, dhAtu pArAyaNa, nATyazAstra, nioN Tu, purANa, 6, vAtanI tita (4|84) : gujarAtI, vrajabhASA ane rAjasthAnImAM pramANamImAMsA, bhArata, mahAbhAratamAlA, yogazAstra, cAraNI, hindImAM venanI/chattanI liMgAnuzAsana, vAmanapurANa, viSNupurANa, veda, vejayantI, zruti, 7. peTA (4/81) : gujarAtImAM peTI, rAjasthAnImAM peTI, saMhitA ane smRtino samAveza thAya che. A badhA ja graMthakAro vrajabhASAmAM viTArI ane graMthanAmo ahIM prApta thAya che. jenAthI A kozanuM aitihAsika uparyakta zabdothI phalita thAya che ke "abhidhAna ciMtAmaNimUlya saMvardhita bane che. nAmamAlA'no abhyAsa arvAcIna dezya bhASA mATe atyaMta Avazyaka vyAkaraNa dRSTie graMthanI mahattA : hemacaMdrAcAryae jyAM zabdonA arthamAM matabheda upasthita thAya saMskRti - sabhyatAnI daSTie graMthanI mahattA : che tyAM anya graMtha-graMthakAronA vecanane udbhUta karI matabhedanuM sAMskRtika dRSTie paNa A graMthanuM mahattva che. A graMthamAM evA spaSTIkaraNa ApyuM che. dA. ta. guMge nAmane upasthita karyuM che. jene aneka zabda maLe che je anya kozamAM prApta thatA nathI, 'amarakoza" teo mU tathA mavA nAma Ape che. zeSa kahIne teo mUka mATe karatAM doDha gaNI zabda saMkhyA A graMthamAM sAMpaDe che. vaLI paryAyavAcI naDe tathA De paryAya Ape che. A prasaMgamAM zabdo paNa amarakoza' karatAM vadhu maLe che. 'amarakoza'mAM sUryanA andho hayaneDamUka: syAtu iti halAyudhaH 37 paryAya, kiraNanA 11 paryAya, caMdranA 20 paryAya, zivanA aneDamUkastu jaDa: iti vaijayantI / 48 paryAya, brahmAnA 20 paryAya, viSNunA 36 ane agninAM zaTho hayaneDamUka: syAt iti bhaaguriH|| 34 paryAyavAcI nAma maLe che. jyAre "abhidhAna ciMtAmaNi'mAM ('abhidhAna ciMtAmaNinAmamAtA' kAMDaH 3, zloka 12nI svopallavRtti) suryanA 72, kiraNanA 36, caMdranA 32, zivanA 77, brahmAnA arthAt halAyudhanA mata mujaba "aMdha' ane DamUka kahevAya che. 40, viSNunA 75 ane agninA 51 paryAyo upalabdha che. vaijayantIkAranA mata mujaba 'jaDa" ne ane DamUka kahevAya che. bhAgarinA 'amarakoza'mAM suMdaranA paryAyavAcI sundarama, viram, vAru, suSama, mata mujaba 'zaTha'ne aneDayUka kahevAya che. Ama, 'aneDamUka' zabdanA sAdhu, zokhana, ntana, manorama, ruma, manorama, maMgu ane maMgunama ema anekArtha ApaNane jovA maLe che. hemacaMdrAcArya mUMgA-baherA mATe bAra paryAyo ApyA che. jyAre hemacaMdrAcArya sundaram, vAru, hAri, 'ameDamUka' zabdano prayoga kare che. AthI temanA mata mujaba eDamUka, varama, manorada, vA, krAntama, maNirAmana, vanyurama, vAmama, rublema, zuSamaH. aneDamUka, tathA avAkazruti A traNa paryAya zabda mUMgA-baherA zopama, maMga, gaMDUnama, manoramama, sAdhu, raNama, rezanama, hadama, khyama,
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana manIyama, saumya, madhurama, priyama jevA 25 zabda uparAMta taDada nAmano che tevuM A graMthamAMthI pasAra thayA pachI jaNAya che. dezI zabda saundaryanA paryAya rUpe rajU kare che. A uparAMta jenA varNa-pada saMdarbhagraMthasUci: lupta thayA che evA zabdonuM saMkalana paNa karavAmAM AvyuM che. 1. zAstrI, hara koviMdra (vyArAvAra) : madhaciMtAmANI, prathama sAvRtti, vArANasI : "abhidhAna ciMtAmaNinAmamAlA'no trIjo kAMDa mahattvapUrNa che. vauvanA vimavana, 66 6 4, 2. munarAvara, vi. pA. : kavArtha bhavandra, prathama saMskAra, mopAta : madhyapraveza hindI graMtha avAmI, 2676. 3. kutarAna muni : prAcIna bhAratamAM prasAdhananA keTalA prakAra pracalita hatA tenuM varNana saMskRta-prAkRta jaina vyAkaraNa aura koza kI paraMparA, prathama saMskaraNa, chApara : kalAguNI ahIM maLe che. sAMskRtika ane sabhyatAnI dRSTie paNa A kozanuM nanItAbdI samAroha sati 1677, 4. nIndra (saMpA.) : mAra tIya sAhitya koza, atyAdhika mUlya che. prathama saMskaraNa, naI dillI : nezanala pabliziMga hAusa, 1981. phalazruti : 5. Vijaydharmasuri. (Ed.): Abhidhanachintamani, First, Bhavnagar: Yashovijay Jain Granthalaya, 1920. 6. desAI, kumArapALa (saMpA.) : Ama, AjathI lagabhaga sADA sAtaso-AThaso varSa pahelAM haima smRti, prathama AvRtti, pATaNa : kalikAla sarvajJa hemacandrAcArya navamI racAyela "abhidhAna ciMtAmaNinAmamAlA' graMthe tatkAlIna samayanI janmazatAbdI mahotsava samiti, 1989. kozasAhityanI vividhatAne to ApaNA samakSa ujAgara karI ja che 7. nAndI, tapasvI ane nANAvaTI rAjendra (saMpA.) : hema vADagamaya vimarza, paraMtu sAthe sAthe sAhityanA pratyeka jJAnapipAsuo samakSa zabdanI prathama AvRtti, gAMdhInagara : gujarAta sAhitya akAdamI, 1990. vividha arthacchAyAono ughADa paNa karI Apyo che te ja darzAve che. 8. modI, madhusudana : hemasamIkSA, prathama AvRtti, muMbaI : mohanalAla dIpacaMda cokasI, 1942. 9. zeTha, candrakAMta (saMpA.) : hemacaMdrAcArya, prathama AvRtti, ke AcArya hemacandra kharA arthamAM vAgIzvarInA karNaphUla hatA. temano A tharI eyamA vAganjirInA kAphUDa hatA. temanA A e amadAvAda : gujarAtI sAhitya pariSada, 1989. bahumUlya ane bahuparimANIya kozagraMtha gata-anAgata zabdavaividhyanI * * * tulanA mATe paNa eTalo ja ullekhanIya banI zakavAnI kSamatA dharAve Teliphona : (R- (0278) 2517270, Mobile-9328952958) zrI zrAdhdha pratikramaNa sUtra | DaoN. kavina zAha DaoN. kavina zAha bAravrata dhArI zrAvaka, nivRtti prAdhyApaka, jaina sAhityanA saMzodhaka-saMpAdaka-lekhaka ane ArAdhaka che. 1. graMthanuM nAma : zrI pratikramaNa sUtra prabodha TIkA. maNibahena ane pitA TokarazI zAhanA saMskAra saMpanna parivAramAM (zrI zrAdhdha pratikramaNa sUtra) I. sa. 1906nA mArca mAsanI 18mI tArIkhe thayo hato. pitAnI 2. graMthakartA : paMDita (zatAvadhAnI) dhIrajalAla TokarazI zAha Arthika sthiti sArI na hatI. vaDhavANa zaheranI hAIskUlamAM abhyAsa sahAyaka : pa.pU. bhadraMkara vijayajI gaNI,pa.pU. kalyANa prabha vijayajI, karyA pachI pitAnA mitra amRtalAlanI bhalAmaNathI amadAvAdamAM pa.pU. dhuraMdhara vijayajI gaNI, paMDita lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI sI. ena. chAtrAlayamAM I.sa.1917mAM dAkhala thayA. amadAvAdamAM saMzodhaka : saMzodhita AvRttinA prayojaka amRtalAla kAlIdAsa dozI. gavarnamenTa miDala skUlamAM dAkhala thayA pachI rASTrIya caLavaLa zarU 3. graMthanI bhASA : prAkRta (ardha mAgadhI), saMskRta, gujarAtI, apabhraMza thaI hatI temAM dezabhaktithI prerAIne proprAyaTarI skUlamAM joDAyA 4. graMthano racanAkALa : 21mI sadIno prAraMbha arvAcInakALa. prathama hatA. meTrIkanI parIkSA pAsa karI dhArmika zikSaNa prApta karyuM ane AvRtti saMvata 2007, dvitIya AvRtti 2032. prabhu pUjA bhaktimAM paNa bhAvathI bhAga lIdho hato. 5. graMthano viSaya : Avazyaka kriyAnAM navakAra maMtrathI saMtikara sudhInAM amadAvAdamAM citrakAra ane zikSaka tarIke kAma karIne jIvana 108 sUtronuM vivecana. nirvAha karyo hato. samaya jatAM dhArmika zikSaka tarIke kAma karyuM. 6. graMthanA saMpAdaka : saMzodhaka : zrI amRtalAla kAlIdAsa dozI. jIvavicAra tattvArtha, navatatva jevA graMthono abhyAsa karyo. saMpAdaka : paMDita narottamadAsa nagInadAsa zAha dhIrajalAlabhAInAM lagna (I.sa. 1924) boTAdanA zeTha prakAzaka : jaina sAhitya maMDaLa, vilepArlA, muMbaI-400 056 lavajIbhAInI saMskAra saMpanna putrI caMpAbena sAthe thayAM hatAM. eka 1. graMtha kartAno paricaya putra ane cAra putrIno parivAra hato. amadAvAdamAM rahIne sAhitya zrI zrAdhdha pratikramaNa sUtra-prabodha TIkAnA lekhaka dhIrajalAla TokarazI sarjanano prAraMbha karyo. bALakonA ghaDatara mATe bALa zreNI (20) zAhano paricaya nIce pramANe che. evI cha zreNIo prakAzita karI hatI. tyAra pachI vidyArthI arvAcIna jaina sAhityanA bahumukhI pratibhAzALI sarjaka zrI vAcanamALA, kumAra vAcanamALAnAM pustako pragaTa karyA hatAM. dhIrajalAlabhAIno janma jhAlAvADanA dANAvADA gAmamAM mAtA sAhasa-parAkramI ne ajAyabI bharelI sarjana pravRtti sAthe kAvyonuM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 sarjana karIne "ajaMTAno yAtrI' jevAM uttama khaMDakAvyanuM sarjana karyuM eTale pratikramaNa cha AvazyakamAM cothuM sthAna che. tenA pAMca prakAra, hatuM. - rAI, devasi, prakhI, caumAsI ane saMvatsarI. rAI pratikramaNa pravAsa viSayaka pustako lakhyAM hatAM. gujarAta, saurASTra, prabhAtanA samaye, devasi pratikramaNa sUryAstanA samaye (pratidina), mahArASTra uparAMta maMtravidyAnA saMdarbhamAM baMgALa-bihAra-madhyapradeza pakhI pratikramaNa-caudazanA sUryAsta samaye comAsI pratikramaNaane rAjasthAnano pravAsa karyo hato. I. sa. 1930thI 40 sudhI kArataka suda-14, phAgaNa suda-14, aSADha suda-14nuM tathA vArSika patrakAritvanA kSetramAM pravRtti karI hatI. emanI sarjana pravRttimAM saMvatsarI bhAdaravA suda 4nuM karavAnuM vidhAnazAstramAM darzAvyuM che. jainadharma, adhyAtma, maMtravidyA, gaNita, camatkAra jevA avanavA pratikramaNa zA mATe karavAnuM tenI mAhitI vaMdita sUtranI 48mI viSayono samAveza thAya che. avadhAnanA prayogo karIne gAthAmAMthI prApta thAya che. zatAvadhAnInuM birUda prApta karyuM hatuM. A mATe dhAraNA zakti ane parisidhdhANaMkaraNe, kiccANamakaraNe apaDikakramaNa smaraNa zakti mahattvanI hatI. emanA jIvanamAM sAdhanAno jAduI asad haNe A tahA, vivarIya parvaNAeya I48TT. camatkAra nihALI zakAya che. eka varSamAM 60 upavAsa karIne artha: niSedha karelA azubha karmanuM AcaraNa karavAthI karavA yogya uvasaggaharano jApa karyo hato. eozrI muMbaImAM sthAyI thayA. kAryonuM AcaraNa na karavAthI, azradhdhA utpanna thavAthI zAstra virUdhdha muMbaI vidhAnasabhAmAM bhikSukadhAro ane bALadIkSA virodha bIlanI prarUpaNA karavAthI pratikramaNa karavAnuM hoya che. morArajI desAI sAthe maMtraNA karIne pratikAra karyo hato. aMte be sUtra vibhAjana: dhArA rada thayA hatA. I. sa. 1981mAM dhIrajalAlabhAIno bhavya prabodha TIkAnA traNa bhAgamAM navakAra thI saMtika sudhInAM sUtronuM sanmAna samAraMbha yojAyo hato. zatAvadhAnI, paMDita, vidyAbhUSaNa, vibhAjana karIne vivecana karavAmAM AvyuM che. bhA-1mAM navakAra thI gaNita dinamaNi, sAhitya vAridhi, sarasvatI varadaputra, maMtramanISI veyAvaccagarANa. bhA-2mAM bhagavAnaDahaM thI bharaphesaranI sajhAya, jevAM birUda uparAMta suvarNacaMdrakanI prApti thaI hatI. dhIrajalAla- bhA-3mAM mahajINANe thI saMtikara sudhInA kula 108 sUtro che. bhAInuM jIvana pracaMDa puruSArtha, sAdhanA, kartavyaparAyaNatA ane sUtronA viSayo pratikramaNane anulakSIne jovA maLe che. apUrva dharmazraddhAnI sAthe AtmavizvAsa jevA guNothI alaMkRta hatuM. sUtranI vyAkhyAH graMthakartAnuM avasAna muMbaImAM 27-7-85nA roja thayuM hatuM. prabaMdha prAkRta bhASAnA "sutta" zabda parathI sUtra zabda pracalita thayo che. TIkAnA saMzodhana ane lekhana mATe pa. pU. dhuraMdhara vijayajI, pU. paM. teno saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM paNa prayoga thAya che. bhadraMkara vijayajI gaNI, amRtalAla kAlIdAsa dozI tathA lAlacaMda sUtra eTale saMkSipta vAkya. bhagavAnadAsa paMDitano rUbarU saMparka ane patra dvArA mArgadarzana meLavIne -sUtra eTale saMdeha rahita sAravALuM sarva taraphathI artha thaI zake graMtha taiyAra karyo hato. tevuM vAkya. 2. graMthano vigate viSaya -sUtra eTale thoDA zabdo ke akSaromAM ghaNA artha samAyelA hoya zrAdhdha pratikramaNa sUtra e vivecana graMtha che eTale caturvidha saMghane tevI rIte racAyeluM vAkya. mATe pratikramaNanI Avazyaka kriyAnAM sUtronuM zabdArtha - vizeSArtha -sUtra eTale alpa zabdomAM vistRta bhAva darzAvatuM pada. dvArA nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. -sUtra eTale prAcIna zAstrakAroe saMskRtamAM racelA graMtho. racanA : gaNadhara bhagavaMtoe racelA sUtro uparAMta pUrvAcAryoe -sUtra eTale graMtha racanAnI zailIno prakAra. sUtraracanA karI che. sUtranA niyamo: bhASA : moTA bhAganAM sUtro gaNadhara bhagavaMtoe prAkRta paMca pratikramaNanI Avazyaka kriyAne lakSamAM rAkhIne sUtro racAyAM bhASAmAM racyAM che. saMskRta bhASAmAM saMsAra dAvAnala, pU. che, temAM vividha viSayono samAveza thayo che. haribhadrasUri, laghuzAMti pU. mAnadevasUri snAtasyA thAya-bAlacaMdra deva-gurune vaMdanA, prAyazcitta, AcArazudhdhi, dhyAna kAryotsarga, muni, sakalADaharta stotra-kalikAla sarvajJa A. hemacaMdrAcAryasUri, viratidharma, tIrtha ane tIrthakarone vaMdanA, mahApuruSo ane satIonuM namoDastu vardhamAnAma-zrI tilakAcArya, bRhada-zAMti-zivAdevI puNyasmaraNa, zrAvakadharma, zAzvata, azAzvata, jenacetyo ane mAtA, vizAlalocana vagere sUtro racAyAM che. apabhraMza bhASAmAM jinabiMbane vaMdana, zAMtipATha yakSa, yakSiNA smaraNa, aticAranI caukakalsAya sUtra (prAcIna) che. gujarAtI bhASAmAM jIvavijayakRta AlocanA, caityavaMdana-stuti prArthanA, kSamApanA vagere viSayone sakalatIrtha, aticAra, sAtalAkha, aDhAra pApa sthAnaka vagere sUtro che. sparzatAM sUtro racAyAM che. pratikramaNanA prakAra : pratikramaNa-pApa vimocananI pavitra kriyA sUtra racanAnI rIta : paMca pratikramaNanAM sUtro gadya ane padyamAM
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana racAyAM che. keTalAMka sUtro padyamAM che to keTalAMka sUtro gadya-padyanA khamAsamaNa sUtra viSenI mAhitI nIce mujaba che. mizraNavALAM che. khamAsamaNano artha kSamA zramaNa eTale sAdhu zabdArtha thayo. dA.ta. jagaciMtAmaNi sUtra padyamAM racAyuM che, namuskurNa sUtrano vizeSa artha-zatru ane mitra pratye samabhAva rAkhe te zramaNaAraMbha gadyathI che ane chellI gAthA "gAthA' chaMdamAM racAyelI che. zramaNa eTale tapasvI, saMyamI, vairAgI AvA guNothI zobhatA bRhazAMti sUtrano AraMbha saMskRta bhASAnA mandAkrAntA chaMdathI hovAthI zramaNa eTale sAdhu kahevAya che. uttarAdhyayana sUtranA 25mA tyAra pachI padyamAM gAthA, chaMdamAM 15-16, 22, 12- adhyayanamAM jaNAvyuM che ke, samatAthI sAdhu, brahmacaryathI brAhmaNa, 14,23, 24mAM anuSupa chaMda, gAthA-20mAM upajAti chaMda ane jJAnathI muni ane tapathI tApasa kahevAya che. samaNa zabda prayoga gadyamAM 14 pariccheda racAyA che. uvasaggahare, logassa, sAdhu mATe thAya che. sidhdhANaMbudhdhANaM, jayaviyarAya, vaMdita vagere sUtro gAthA chaMdamAM khamAsamaNa sUtramAM 'vaMdana'no ullekha che. vaMdananI kriyA paMcAga che. ajitazAMti stotramAM prAkRta bhASAnA vividha chaMdano prayoga praNipAta eTale ke be hAtha, be koNI ane mastaka ema pAMca aMgano thayo che. gAthA chaMda uparAMta mAgaDiyA, saMgamaya, rAsAnaMdiya, jamIna sAthe sparza thAya tevI rIte vaMdana karavAmAM Ave che. rayaNamAlA, kasalayamALA, sumukuM, khittayaM, vagere chaMda prayoga jovA vaMdanAnA traNa prakAra che. maLe che. citrAsarA, lalita, aparAntikA, nArAca, jevA saMskRta 1. phiTa vaMdana-be hAtha joDI mastaka namAvavuM te phiTTA vaMdana che. vRto paNa prayojAyelA che. gadya-padyamAM racAyelAM sUtro layabadhdha (mArgamAM guru maLe te vakhate) che. sUtranAM nAma-dareka sUtra tenA prathama zabdathI oLakhAya che tema 2. thobha vaMdana-guru mahArAja UbhA hoya athavA Asana para chatAM tenuM bIjuM nAma paNa sUtranA viSayane spaSTa kare che. dA. ta. logassa beThA hoya tyAre IcchAkAreNa ane abhuThThio dvArA vaMdana karavAmAM prathama zabda ne bIjuM nAma nAmastava-24 tIrthakaronA nAma sahita ullekha Ave te thobhavaMdana kahevAya che. tIrthakaro ane gaNadharone paNa che. vaMditu-prathama zabda zrAvaka pratikramaNa sUtra Ayariye-kSamApanA sUtra. thobhavaMdana karAya che eTale paMcAMga praNipAta nAma ApavAmAM AvyuM annatya-AcArasUtra-chIMka, bagAsuM oDakAra jevI vikRtiothI che. gurune be ane tIrthakarone traNa khamAsamaNathI vaMdana thAya che. kAryotsargano bhaMga thato nathI. 3. dvAdazAvarta vaMdana-guru bhagavaMtane sukhazAtA pUchIne be vAMdaNAM pukhkharavaradI-zrutasva-zrutajJAnanI stuti-bharahe sara- dvArA vaMdana karavAmAM Ave che te dvAdazAvarta vaMdana che. ahokAya e manDajiNANAM-sajjAya che. sUtra bolavAnuM hoya che. poSadhamAM rAI muhapati vakhate ane kalyANakaMda, saMsAradAvA snAtasyA-stutithoya che. laghuzAMti, pratikramaNamAM vAMdaNAM vidhi A prakAranuM vaMdana kahevAya che. padAdhikArI bRhazAMti zAMtipATha che. vAMdaNAM-abhuThio, guruvaMdana sUtra che. ane AcAryone A vaMdana karAya che. pa. pU. A. devendrasUrie sakala tIrtha-tIrtha vaMdanA sUtra che. nAraMmi-vaMditu-aticAra pApanI guruvaMdana bhASyanI racanA karI che temAM vaMdana vize vistArathI mAhitI AlocanAnAM sUtra che. aticAramAM vistArathI pApanI mAhitI che. prApta thAya che. aticAra gadyamAM 22 pariccheda rUpa che. logassa-laghuzAMti-uvasagahara 6. artha saMkalanA-mULa sUtrano artha pragaTa karavAmAM Ave che. bRhazAMti e maMtra garbhita sUtro che. ajitazAMti-saMtikara stotra he kSamA zramaNa ! Apane huM nirvikArI niSpApa kAyA vaDe vaMdana che. jayavIrAya-prArthanAsUtra che. A rIte sUtronA nAma che. zrAdhdha karavAne IcchuM chuM. mastakAdi pAMca aMgo namAvIne vaMdana karuM chuM. pratikramaNa sUtramAM vivecana paddhati hovAthI graMthamAM sUtronuM ATha 7. sUtra paricaya-pUjyone, vaDIlone, deva ane gurune vaMdana vibhAgamAM vivecana karavAmAM AvyuM che eTale aSTAMga vivecana karavAno AcAra zAzvata dharma che. A aMge caityavaMdana (davavaMdana) kahevAya che. sAhityanI dRSTie vyAkhyAtmaka vivecana paddhati kahevAya guru vaMdana bhASyanI kRtio che temAM vistArathI mAhitI prApta thAya che. 1. sUtrano mULapATha prAkRta bhASAmAM che tenI mAhitI sUtrapATha. 8. A sUtranuM AdhAra sthAna AvazyakasUtranA pAMcamA, trIjA 2. saMskRta chAyA-prAkRtamAM sUtro che teno saMskRtamAM pATha Avyo vaMdana AvazyakamAM che. che te chAyA kahevAya che. odhaniryukti droNIyAvRtti A rIte anyasUtronuM vivecana 3. sUtrano gujarAtI bhASAmAM anuvAda-gujarAtI chAyA. karavAmAM AvyuM che. dareka sUtramAM eka karatAM vizeSa zabdo hoya che 4. sAmAnya ane vizeSArtha sUtranA pratyeka zabdanA zabdArtha tethI mAhitI ApIne rahasyane pragaTa karavAmAM Ave che. A aSTAMga ApavAmAM AvyA che. vizeSArthamAM zabdonA rahasyane pragaTa karatA vivecana kriyAne miSTAnna banAvIne karma nirjarA dvArA AtmAnI zuddhi anya saMdarbho sAthe samajAvavAmAM AvyA che. kare che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 saMzodhita navI AvRttinA lekhaka-saMpAdaka-amRtalAla kAlidAsa zrAvikA vargane pratikramaNanI Avazyaka kriyAmAM bhAvollAsanI zuddhi dozIe saptAMga vivecana karyuM che temAM gujarAtI chAyAno samAveza ane vRddhi mATe anubhavasiddha rAjamArga darzAve che. karyo nathI. mULakartAe AdhAra sthAna zabda prayoga karyo che tene A graMthanI sAmagrI jJAna ane kriyAyoganA subhaga samanvaya saMzodhake prakIrNaka nAma ApyuM che. dvArA AtmAnA Urdhvagamana-vikAsa mATe karma nirjarAnI sAthe pariziSTa prAyazcitta rUpe sthAna dharAvIne mUlyaniSTha nimitta bane che. vidhino A graMthamAM sUtronA vivacana uparAMta pariziSTamAM Avazyaka mahimA samajIne vinayapUrvaka pratikramaNanI kriyAthI AtmA nirmaLa kriyA aMganI vizeSa mAhitIno saMcaya thayo che. banIne mokSa prApti mATe yogya bane che. Agama graMthonA prAraMbhamAM sAmAyika levAnI-pAravAnI, muhapati paDilehaNa caityavaMdana AcArAMga sUtra che eTale AcAradharmanuM utkRSTa mUlya samajIne ane pUjA vidhi, cha Avazyaka, sAmAyikanI sAdhanA, anAtupUrvI- jJAnakriyAno suyoga sAdhI AtmavikAsa karavo joIe evo sarva navakAramaMtra jApa, dhyAna, cAra bhAvanA, caturvizati rahasya ane sAmAnya vicAra pragaTa thAya che. dharmopakaraNo guruvaMdanano mahimA, pratikramaNa Avazyaka hetu batrIsI, A graMthanA vicAro AtmanirIkSaNa karavA mATeno mArga darzAve pratikramaNanA dRSTAMto, kAyotsarga dhyAna pratyAkhyAna jevA viSayono che. AtmAnI kevI sthiti che? AtmAnI mULa sthiti kevI rIte samAveza thayo che. taduparAMta caityavaMdana, stavana, stuti, sajhAya, prApta thAya te mATe paNa ananya preraka bane che. jJAna ane kriyA gahuMlI, chaMda, bAra vrata, mArgAnusArInA 35 bola, puNyaprakAzanA jaDatA nathI paNa AtmAnI ajJAnatAne kAraNe ekapakSIya vartanathI stavanano saMcaya thayo che. pariziSTamAM paNa zrAvakanI Avazyaka jaDatA Ave che. te A sUtronA jJAnathI jaDatA nirmaLa thAya ane kriyAmAM navo prANa pUre tevI mAhitIno samAveza thayo che. jJAna AtmA jJAna ane kriyAmAM nimagna banI kalyANa kare, AtmA siddhi kriyAnA samanvayathI A vigato AtmAnI UrdhvagatimAM mArgadarzaka sAdhe e ja zreyaskara vicAra durlabha mAnava janmanuM najarANuM che. che. graMthanA sUtro ane pariziSTa eTale AcAra dharmano zAstrIya mAtra poTapiyA raTaNane sthAne, ciMtana, manana ane svAdhyAyanA graMtha. pariziSTanI vaividhyapUrNa mAhitI sUtrArthanA rahasyane pragaTa triveNI saMgamamAM AtmA zuci snAna dvArA sidhdha-budhdha bane tevI karavAmAM mahattvanI gaNAya che. A vigatono vivecananA saMdarbhamAM paramocca bhAvanAnI phaLazruti e A graMthanuM nimitta che. samAveza thAya che. saMdarbha sUci: 3. A graMthanuM e samayakALamAM jena dharma ane sAhityamAM sthAna *paMca pratikramaNa sArtha - goDIjI jaina derAsara TrasTa muMbaI. sUtra-zabdArthaAgama kALathI jIvananI Urdhvagati mATe gaNadhara bhagavaMtoe bhAvAya-gAthAya ena sUtranuM bIjuM nAma. * mA paca pratikramaNa sUtrI: pAData prabhudAsa becaradAsa pArekha. bhUmikA pA. 8 thI 54. saMpAdakIya pA. 55, zrI sUtro racyAM hatAM. tenuM vivecana jaina samAja mATe sadAkALa upayogI pratikramaNa hetu garbhita svAdhyAya, pA. 735, pratikramaNa vidhi-pA. 787. che. bhautikavAdanA prabhAvathI IrSA ane asaMtoSathI jIvana samasyA , haribhadrIya Avazyaka vRtti ane lalita vistarAno vivecanamAM AdhAra. pradhAna banyuM che temAM zAMti prApta karavA mATe cha AvazyakanuM vidhisara - zrAvaka pratikramaNa sUtro (bAlAvabodha) saM. 1569nI hastaprata. A pAlana karavA mATeno rAjamArga A graMthanI mahattA che. jaDa kriyA ke devasuMdarasUrinA ziSya pU. kirtIsuMdarajI. * zrAvaka pratikramaNa ajJAta kavikRta saM. kriyAzunya jJAnamAMthI AgaLa vadhIne jJAna ane kriyAno samanvaya 1590 * zrAvaka pratikramaNa sUtra (SaDAvazyaka) (kharatara gaccha) saM. 1525, pU. muni suMdarajI. guruvaMdana bhASya : pU. A. devendrasUri, prAcIna AdhArabhUta karI AtmA karmathI mukta thAya tevo sArabhUta vicAra pragaTa thAya che. te graMthonI sUci prabodhaTIkA bhAga-1 pA. 19 thI 30 mAM pragaTa thayela che. bhautika sukha karatAM AtmAnuM zAzvata sukha meLavavA mATe A sUtronuM bhAratanI eka virala vibhUti rUdradeva tripAThI (kartAnuM jIvana) paMDita dhIrajalAla jJAna anivArya che. dharmanuM sAcuM jJAna, zradhdhA, vidhivat kriyA, TokarazI zAha kAryotsarga dhyAna : pa. pU. paM. zrI bhadraMkara vijayajIno paricaya samakitanI zuddhi vRddhi, virati dharmanI tAlIma, pApakarmonuM pA-10. lekhaka : amRtalAla kAlIdAsa dozI. * zrI zrAdhdha pratikramaNa sUtra, prAyazcitta, Atmonnati, bhAvadharmanuM pAlana, cha AvazyakanuM pAlana prabodhaTIkA bhAga-1, saMzodhaka amRtalAla kAlIdAsa dozI. pA. 3 * kAvya zAstra vinodana-lekhaka DaoN. kavina zAha. sUtrArtha rahasya pA. 171, AcAranI zuddhi jevI AtmonnatikAraka vigato samAjane unmArgathI pratikramaNa zA mATe pA. 199 * bhAva pratikramaNa tALuM kholo. pa. pU. puNya camArge laI javAmAM jIvanano sAco rAha darzAve che. pratikramaNathI kIrti vijayajI ane 5. 5. divya kIrti vijayajI ma.sA. paMcAcAranI zuddhi ane AtmAno vikAsa thAya che. uttarAdhyayana sUtranA * * * 29mA adhyayanamAMthI mAhitI maLe che. sI-103 jIvanajyota epArTamenTa samAlocanA: lekhakanuM ciMtana vakhArIyA baMdara roDa, bIlImorA-396 321 zrI pratikramaNa sUtra prabodha TIkA graMtha sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane phona : (02634) 288792
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana gautama - pRcchA. | DaoN. dhanavaMtI navInacaMdra modI lekhikA ema.e., pIeca.DI. che. 'dariyApurI sthA. jaina saMpradAyanA sthApaka zrI dharmasiMhajI muninuM jIvana sAhitya ane tattvajJAna' viSaya upara zodhaprabaMdha lakhyo che. temane 42 varSano zALAnA zikSaka, AcAryo temaja kolejanA prAdhyApaka tarIkeno anubhava che. (1) graMthanuM nAma - gautama pRcchA te pRcchanA-jyAre sUtra ke arthanA viSayamAM ziSyane saMdeha utpanna graMthanuM nAma zIrSaka - saMkSipta suMdara, AkarSaka, jijJAsApreraka thAya tyAre gurudevane pUchIne ziSya samAdhAna meLavIne potAnA ane samagra pustakanA sArarUpa che. zIrSaka vAMcatAM ja gautamasvAmIe zrutajJAnane vizuddha karI le che. sUtrArtha vizuddha thatAM mithyAtva mohanIya vIraprabhune pUchelA anekAneka praznomAMthI pustakamAM keTalA ane (kAMkSA mohanIya) karmano kSaya thAya che. gurudeva jyAre mULapATha kayA prazno haze ? vaLI vIranA uttaro paNa temAMthI jANavA maLaze ke samajAve tyAre tenA anusaMdhAnamAM ziSyane jijJAsA thatAM je prazno kema - vagere jANavAnI jijJAsA pustaka hAthamAM letAM ja thAya che pUche tene pratipRcchanA kahevAya. tenAthI ziSyanA aMtaramAM mULapATha, ane pustaka vAMcyA pachI nAmanI yathArthatA manamaMdiramAM chavAI artha spaSTa thAya che. zaMkAonuM samAdhAna thatAM tenuM zrutajJAna nirmaLa jAya che ke samagra graMthanA viSaya-nirUpaNane jotAM taddana yogya evuM thatAM, te jIvane jinavANI pratye zraddhA, bhakti ane bahumAna thAya A zIrSaka che. che, tenA darzana mohanIya karmanAM daliko naSTa thaI jatAM jIva kSAyika gotama ane pRcchA-A be sAmAsika zabdothI A graMthanuM nAma samakitane prApta kare che. banyuM che. gautama zabdanA vividha artha che. 'gautama-pRcchA" graMtha te bhagavatI sUtranI gaMgAmAMthI nIkaLatuM gautama-gagye kAma gavI bhalI, na te surataru vRkSa. eka jharaNuM che. pAMcamuM aMgasUtra-bhagavatI sUtra e mastaka samAna mamma maNi ciMtAmaNi, gotama svAmI pratyakSa. che. jema mastakamAM aneka sku, nADI, kozikAo che. tema bhagavatI go eTale kAmadhenu gAya, ta eTale kalpataru ane ma eTale sUtramAM aneka vyakti-IMdrabhUti, agnibhUti, jayaMtizrAvikA, rohA ciMtAmaNI ratna - AvA traNa mahAprabhAvaka zabdo jemAM samAviSTa aNagAra ane keTalIka ajaina vyakti dvArA puchAyelA 36000 prazno che, temanI puNya-gAthAnuM zuM kahevuM? che. jANe bhava-bhavAMtaramAM thayelA jJAnAvaraNIya Adi karmonA vaLI go eTale IMdriya, tapa eTale aMdhakAra. IMdriya pratyeno rAga kSayopazame UbharAtI praznonI judI judI tijorIo-emAMnI mukhya rUpI aMdhakAra dUra kare te gautama. ApaNe bolIe chIe ke tijorI te gautama dvArA puchAyelA prazno. A pustakamAM mAtra gautama aMgUThe amRta vase, labdhi taNA bhaMDAra." dvArA puchAyelA ja prazno lIdhA che eTale A pustakanuM nAma aMga eTale kAyAnA rAga parathI je upara UThyA che te gautama. 'gautama-pRcchA' taddana yathArtha che. A gautama-iMdrabhUti brAhmaNa, pahelAM to hatA ahaMkAranuM pUtaLuM. (2) graMthanA kartA : sarvajJa mahAvIrane harAvavA ahaMkArI IMdrabhUti cAlI nIkaLyA. teo gautama-pRcchA graMthanA kartA saMbaMdhI phakta eTalo ja ullekha maLe nIkaLyA prabhuno tAga levA paNa tyAganA bAga khIlI UThyA. sUrya che ke te pUrvAcArya praNIta mahAna graMtha che. Ama tenA kartA vize sAme mINa ogaLe ema IMdrabhUtino garva ogaLI gayo. loDhAnI cokkasa mAhitI upalabdha nathI. muni zrI puNyavijayajI jemaNe charI pArasamaNine kApavA gaI paNa sonAnI banI gaI. 'gautama-pRcchA' graMthanuM saMyojana karI, graMthanA anukartA munizrI gautama zabda vaDe vItarAgI carama tIrthaMkara mahAvIra prabhue yathArtha niraMjana vijayajInA gujarAtI-hindI navala vivaraNa graMthane prasiddha svarUpe IMdrabhUtine temanA uttama gotranA bhAvavizeSa rUpa nAma vaDe karavAmAM madada karI che, teo lakhe che, "mULa graMthanA kartA saMbaMdhI saMbodhana kareluM che. temAM 'go' zabda vANIvAcaka che ane tama pratyaya zodhakhoLa karavA chatAM paNa tenI mAhitI maLatI nathI. te saMbaMdhI zreSThatA, sarvottamatA sUcave che. jemanI vANI jagatanA sarva jIvone koI paNa mahAnubhAvane mAhitI maLe to mane jaNAvavA namra maMgaLakArI, kalyANakArI, hitakArI evI vizeSatA vALI che, evI vinaMtI. ghaNI vAra graMthamAM chellI gAthAmAM kartAnA nAma-gAmaamRtatulya vANIno zrI mahAvIra svAmI pratino pRcchA rUpa samayano ullekha hoya che. ahIM te paNa jovA maLato nathI. viniyoga te gautama-pRcchA che. (3) graMthanI bhASA: pRcchA zabda paNa ghaNo mahattvano che. bAra prakAranA tapamAM A graMtha mULa prAkRta bhASAmAM lakhAyelo che. paNa teno anuvAda svAdhyAya' e AtyaMtara tapa che. svAdhyAyanA pAMca bheda che. vAMcanA, saMskRta ane hindImAM jovA maLe che. saMskRta TIkAo upalabdha che. svAbhAvika pRcchanA, paripaTTaNA, anuprekSA ane dharmakathA-AmAM bIjo bheda che ke gautama-mahAvIra praznottara mULa to prAkRta bhASAmAM ja hoya paNa
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 samayanA vaheNa sAthe, jamAnAnI mAMga pramANe te anya bhASAomAM vairAgya bIja : anuvAdita thayA hoya. vaDIla bIjAnaMbaranA bhAI mULacaMdajI, jeo vikrama saMvata (4) graMthanI racanA kALa: 1986mAM dIkSita thaI munivaryakhAMtijI nAme prasiddha hatA. graMthanA mULa kartAnI jema tenA racanAkALa vize paNa cokkasa mAhitI navalamalajI temane vaMdanArtha amadAvAda AvatA, tyAM sUrisamrATa maLatI nathI. paNa te prAcIna sAhityano eka graMtha che, eTaluM to jarUra vijayanemisUrIzvarajI prabhAvazALI mukhamudrAnA darzana thatAM, pravacana kahI zakAya. sAMbhaLatAM vairAgya bIja ropAyuM. temanI puNyanizrAmAM doDha varSa vIra prabhu mahAvIra svAmI I. sa. pUrve 557 mAM sarvajJa banyA. rahetA vairAgyanI pRSTi thaI. bIje divase emaNe buddhimAM bRhaspati, vidyAnA vAcaspati evA dIkSA : 11 vedamUrti brAhmaNone dIkSA ApI gaNadharanI mAnavaMtI padavIthI 17 varSanI uMmare vi. saM. 1991mAM caitra vada bIjanA kadamagiri navAjyA, sAthe mahAmUlI tripadI ApI. jenA upara sarva gaNadharoe mahAtIrthamAM sUrisamrATanA pavitra karakamaLa dIkSA. teo zrI zAMti dvAdazAMgI racI. tyAra bAda gItArtha sthaviroe e viSaya garbhita vijayajInA ziSya niraMjana vijayajI tarIke oLakhAyA. hajAro prakIrNakonI racanA karI. AmAMthI keTalAye khovAI gayAM. saMyamajIvana: tyArabAda pUrvAcAryoe vividha viSayo jevAM ke dArzanika mimAMsA, gurunI nizrAmAM sUtravAcanA, tapa ane dharmayAtrA cAlu. saMvata 2010 karmavAda, jIvavAda, khagoLaviSayaka, AcAraviSayaka-vagare 52 thI svataMtra cAturmAsa karI ananya zAsanaprabhAvanA karI. kulako, prakaraNo lakhyAM. A gautama-pRcchA paNa karmavAda samajAvato sAhitya sevA: pUrvAcArya likhita graMtha che. teno racanAkALa anizcita che. Ajano bALaka AvatI kAlano suzrAvaka che eTale bALakomAM (5) graMthano viSaya: mULathI ja dhArmika saMskAranuM siMcana karavA munizrIe athAga parizrama graMthanuM mULa hArda-karmavAdanA siddhAMta che. eTale ke tattvajJAna che. karyo che. bALamAnasanA jANakAra evA A munizrIe bALabhogya paNa tenuM nirUpaNa 64 zloka dvArA praznottara rUpe thayuM che. gaNadhara zailI para prabhutva meLavyuM che. bALakone gamI jAya, vAMcavAnuM mana gautame pUchelA 48 prazno ane tenA uttaro-A 64 zlokamAM che. thAya, pIparamIMTanI jema cagaLyA karavAnuM mana thAya evA sacitra sAthe eka eka praznanA uttara sAthe dRSTAMta rUpe eka eka kathA che. kathAnakothI bharapUra bALasAhityanuM sarjana ane saMyojana karavAmAM Ama tattvajJAna, kavitA ane kathAno triveNIsaMgama A graMthamAM siddha hasta banyA. teozrI mAtra bALasAhityanuM sarjana karI aTakyA che. vaLI 90 suMdara citrothI graMtha suzobhita banyo che. nathI. temaNe saMskRta gautama-pRcchAnuM TIppaNa sAthe saMpAdana karI, () vartamAna kALamAM graMthanuM kyAre, koNe saMpAdana-prakAzana karyuM? gotama-pRcchAno hindI ane gujarAtImAM bhAvAnuvAda karyo che. A graMtha para saMskRta TIkAo, TabA, gadya AvRttio jovA maLe vaLI hindI bhASAmAM 1200 pRSThanuM vikrama caritra temaja zrIpALano che. paNa vartamAne zrI nemi-amRta-khAMti-niraMjana graMtha mALA 700 pAnAno sacitra graMtha taiyAra karyo che. bhagavAna AdinAtha (amadAvAda) taraphathI prasiddha thayela anukartA zrI niraMjana vijayajInA temaja neminAtha sacitra, samAjopayogI nAnAM moTAM 55 pustako gujarAtI temaja hindI pustako ane tenI AvRttio ja prAyaH karIne teyAra karyA che. dvimAsika "kathAbhAratI' temanA mArgadarzana nIce badhAM pustakAlayomAM che. jenI prathama AvRtti saMvata 2015 mAM pragaTa thatuM hatuM. A badhuM jotAM samagra jaina samAje temane "sAhitya prakAzita thaI. bIjI AvRtti saMvata 2018mAM, trIjI AvRtti premInuM ApeluM biruda yathArtha che. athAga parizramI lagabhaga 5000 saMvata 2030mAM ane adyatana chellI AvRtti saMvata 2065mAM jeTalA pustakonuM vAMcana-ciMtana manana karanAra munizrI vijayajI bahAra paDI che. navI AvRttimAM pustakanuM kalevara-kada badalAyuM che, sthULa dehe Aje ApaNI vacce nathI paNa temano akSara deha, sAhitya pustaka vadhu suMdara, AkarSaka banyuM che. chelle mahAnubhAvo, deha amara che. munizrIonA abhiprAyo mUkyA che. je navI AvRttinuM AgavuM (2) graMthano vigate viSaya: aMga che. bhagavatI sUtra eTale jJAnano, praznottarano UchaLato mahAsAgara. (1) anukartAnI vigataH A sUtranA mukhya be viSaya che. paramANupada ane karmavAda. anukartA zrI niraMjanavijayajI muni-jIvana kavana-eka jhAMkhI. potAnA ahaMkArane kAraNe ja IMdrabhUti mahAvIra svAmIne eka vikrama saMvata 1974mAM dharmapremI suzrAvaka mAravADanA paNa prazna nahotA pUchI zakyA te ja IMdrabhUtie mahAvIra prabhune bAlInivAsI, nyAyanItipriya, hajArImalajI amIcaMda zAhanA 4thA samarpita thaI aneka praznonI sacoTa dhArA vahAvI. temAMthI mukhya putra navalamalajI tarIke janma. karmavAda para AdhArita AyuSya baMdha vakhate baMdhAtA cha bola AdinA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana prazno ahIM mukhya che. uttara 5 : capaLa svabhAvI, mUrkha, kadAgrahI, vizvAsaghAtI puruSa rasamaya praznottara zailInI potAnI svataMtra AgavI mahattA che. marIne strI thAya. saMtoSI, vinayavAdI strI marIne puruSa thAya. A zailImAM viSayano bodha atyaMta sulabha banI jAya che. vijJAna sAra : jUThuM na bolo. ALa na caDAvo. How ane Why A be sUtrone laIne vastunA aMtara sudhI praveza prazna 7 : kayA karmathI jIva napuMsaka thAya? kare che. pAzcAtya tattvaciMtaka sokreTIsanI praznapaddhatinuM atre smaraNa uttara 7H je puruSa pazuone nilaMchana kare (puruSa cihnathI thayA vagara rahetuM nathI. AjanI navI zikSaNa tAlIma paddhatimAM zikSaka rahita kare temanA kAna, galakaMbala vagere avayavo chede, jIvahiMsA praznottara paddhati dvArA viSayanA hArda sudhI chAtrone pahoMcADe che. A kare te puruSa marIne napuMsaka thAya.) gautama-pRcchAmAM praznakartA gautama svAmI che ane uttaradAtA khuda sAra : niSpharapaNe pazuonA aMgo kApavA te kaDavI tuMbImAM sarvajJa mahAvIra prabhu che eTale A paddhatine vizeSa gaurava maLyuM che jherano vaghAra karavA jevuM che. ane viSayanuM talasparzI jJAna bALajIvone maLe che. prazna 8: kayA kAraNathI jIva alpa AyuSya vALo thAya che ? ApaNane prazna thAya che ke cAra jJAnanA dhaNI evA gautamasvAmI uttara 8 : nirdayI, jIvahiMsA karanAra, paralokamAM na mAnanAra, pote badhuM jANatA hovA chatAM zA mATe prazno pUche che? kAraNa saMkleza pariNAmI alpa AyuSI thAya. gautama mAne che ke bhagavAna potAthI vizeSa che. vaLI potAnA sAra : jIvahiMsA, kAmavAsanAthI dUra raho. jJAna para bhagavAnanA sahI-sikkA thaI jAya, sTempa marAI jAya to prazna : kayA karmanA udayathI jIva parabhave dIrgha AyuSI thAya che? ja potAnA jJAnanA cekanI kiMmata. vaLI tIrthakaranI vANIno atizaya uttara 9: dayALu ane bIjAne abhayadAna ApanAra, parabhave dIrdhAyuSI prabhAva paDe-sau saunI bhASAmAM sau samajI jAya-kharekhara gautama thAya. svAmIe abudha jIvone bodha pamADavA mATe prabhune prazno pUchI sAra : niSkapaTa bhAve jIvadayA pALo ane parabhave lAMbu AyuSya jagata para upakAra karyo che. bhogavo. A graMthamAM pUrvAcArya racita mULa 64 gAthAo che. 1 thI 10 prazna 10, 11 : kyA karmathI jIva abhogI ane kayA karmathI gAthAmAM maMgaLAcaraNa ane gautame pUchelA 48 prazno che. gAthA bhogI, mahAsukhI thAya? 11 thI 64mAM mahAvIre ApelA uttaro che. uttara 10, 11: dAna na ApanAra, dAna ApIne pastAvo prazna 1 : he bhagavAna jIva narake kema jAya che? karanAra, bIjAne dAna ApatAM rokanAra bhoga-sukha vinAno thAya. uttara 1: bhagavAne uttara ApatAM cAra gatinuM svarUpa samajAvatAM ullasita bhAve supAtre dAna ApanAra bhoga sukhavALo thAya. kahyuM che potAnA karmAnusAra jIva cAra gatimAM jAya che. pAMca aNuvratono sAra : dAna Apo - nAdAna na bano. virAdhaka. atizaya krodhI, mAyAvI, lobhI, raudra svabhAvI, kRtanI jIva prazna 12, 13 : kayA karmanA udayathI jIva saubhAgI lokapriya narake jAya. thAya che ane kayA kameM jIva durbhAgI thAya che? sAra : hiMsA duHkhanI khANa che, lobha pApano bApa che, durgatino uttara 12, 13 : je deva guru, sAdhuno vinaya kare, kaTu vacana na daravAjo che. bole te darzanIya thAya che. ahaMkArI, deva-guru-sAdhunI niMdA kare, prazna : jIva svarga kayA kAraNathI jAya che? parane pIDe te durbhAgI thAya. uttara 2: tapa, saMyama, dAnanI rucivALo, ratnatrayano ArAdhaka, atyaMta sAra : paraguNanI anumodanA, svadoSanI gaha karo. zraddhAvaMta, bhadra, saraLa pariNAmI devaloka jAya che. prazna 14, 15 : kayA karmo jIva buddhizALI ane kyA karme durbuddhi sAra : ratnatrayamAM ajoDa niSThA rAkho. bhUlano ekarAra karI mAphI mUrkha bane ? mAgo. saraLa bano. uttara 14, 15 : zrutajJAnanI bhakti karanAra, zAstronuM paThana-pAThana, prazna 3, 4: kayA kameM jIva tiryaMca bane? manuSya thAya? karanAra-karAvanAra buddhizALI thAya. tapasvI jJAnI gurunI niMdA karanAra uttara 3, 4: je jIva nirdayI, mAyAvI, mitradrohI hoya te marIne te buddhi vagarano thAya. tiryaMca thAya. saraLa svabhAvI, nirAbhimAnI, maMda kaSAyI, saMtoSI, alpa sAra : bhaNe, bhaNAve jJAna te thAya nirmaLa buddhi, niMdaka bane parigrahI, deva, guru, dharmano bhakta marIne manuSya thAya. sAra : buddhinI vakratA choDI saraLa bano. prazna 16, 17 : kayA karmathI jIva paMDita thAya? kayA karmathI mUrakha prazna 5 : puruSa marIne strI zAthI thAya? strI marIne puruSa zAthI thAya ? thAya ? uttara 16, 17 : vaDIlonI sevA karanAra, tattvono jijJAsu,
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010. 5 . zrutajJAnanI bhakti kare, te marIne paMDita thAya. je bIjAne kahe, 'jIvone vahorAve tene khAdheluM anna pace nahi. mAro, mAMsa-madirAnuM bhakSaNa karo.' te mUrkha-mUMgo thAya. sAra : rohiNI vrata karo. zuddha bhAve vahorAvo. sAra : zruta sevA karo, devaguru dharmanA avarNavAda na bolo. prazra 30 : kayA karmathI jIva koDhI thAya? prazna 18, 19 : jIva dhIra, sAhasika zAthI thAya? jIva bIkaNa uttara 30: je vanane bALe, madhapuDA pADe, vagara kAraNe vanaspati zAthI thAya? toDe te koDhiyo thAya. uttara 18, 19: je bIjAne trAsa na Ape, mAnavasevA ane paropakAra sAra : be ghaDInI moja mATe nA haNo anya jIvone, rakSA karo. kare te dhIra-sAhasika bane. je pazu-pakSIne pAMjare pUre, trAsa Ape te prazna 31 : kayA kramane lIdhe jIva kubaDo thAya? bIkaNa thAya. uttara 31 : pazuo para gajA uparAMtano bhAra bharanAra jIva sAra : jIvanamAM abhaya mANavA, parAkramI banavA bIjAne abhaya kubaDo thAya. Apo. sAra : mAThAM karmanA mAThAM phaLa. prazna 20: kayA karmane lIdhe jIvanI bhaNelI vidyA niSphaLa jAya? prazna 32 : kayA karmane lIdhe jIvane dAsatva prApta thAya che? uttara 20 : je guru pAse kapaTathI bhaNe, gurunuM nAma chupAve tenI uttara 32 : jAti mada karanAra, pazu-pakSIno kraya-vikraya karanAra, vidyA niSphaLa jAya. kRtanI parabhave dAsatva pAme. sAra : jJAnadAtA guruno AbhAra mAno. sAra : puNyodayathI maLela jAti-kuLano mada na karo. prazna 21 : kyA karmane lIdhe bhaNelI vidyA saphaLa thAya? prazna 33 : kayA karmane lIdhe jIva daridrI bane? uttara 21 : guruno vinaya karavAthI bhaNelI vidyA saphaLa thAya. uttara 33 : cAritra, dAna, dharma, vinaya rahita ane mana-vacanasAra : vinaya-namratA mahattAno pAyo che. kAyAnA daMDa sahita hoya te daridrI thAya. prazna 22, 23: kayA karmathI mANasanuM dravya nAza pAme che? kayA sAra: bAvaLa vAvI, kerInI AzA na rAkho. karmathI mANasane lakSmI AvI pharI maLe che? prazra 34 : yA karmane lIdhe jIva RddhivALo thAya che? uttara 22, 23H dAna ApI pastAvo karanAranI lakSmI cAlI jAya. uttara 34 : dAnezvarI, vinayI, guNavAna jIva marIne RddhivAna zakti anusAra supAtre dAna ApanArane bIjA bhave lakSmI pharI maLe. thAya. sAra : dAna Apo-apAvo. sAra : dayA ane dAna be che pavana pAhuDA-je mokSe laI jAya. prazna 24 : kayA karmathI lakSmI maLIne sthira thAya? prazna 35, 36 : kayA karmane kAraNe jIva rogI thAya? nIrogI uttara 24 : gamatI vastu sAdhune utkaTa bhAve vahorAve, pachI thAya ? paNa manamAM rAjI thAya tenI lakSmI sthira thAya. uttara 35, 36 : vizvAsaghAtI, zuddha AlocanA na karanAra sAra : supAtre dAnamAM zUrAtana keLavo. rogI thAya. je guru pAse sarva pApanI AlocanA kare, Apela prazna 25, 26 : kayA karmathI koI vyaktino putra jIvato nathI? prAyazcitta pUrNa kare te nIrogI bane. kayA karmane lIdhe jIva ghaNA putravALo thAya che? sAra : pApane prakAzo-DhAMkavAthI pApa vadhe. uttara 25, 26 : pazu, pakSI ane manuSyanA bALakano viyoga prazna 37 : jIva hIna aMgavALo zAthI thAya? karanArane tyAM putra jIve nahi. parama dayAvAna vyaktine parabhave ghaNA uttara 37: kapaTI puruSa, khoTA mApa tolA ane bheLaseLa karelI putro thAya. vastuno vepAra karanAra, mAyA-kapaTa karanAra hIna aMgavALo manuSya sAra : dharmathI saMtAna maLe ne chevaTe avyAbAdha zivasukha maLe. thAya. prazna 27, 28 : kayA karmathI jIva bahero thAya? kayA karmathI sAra : khoDakhAMpaNavALuM zarIra ne game to tenA kAraNarUpa kapaTa janmAMdha thAya? na karo. | uttara 27, 28 : sAMbhaLyuM na hoya chatAM kahe meM sAMbhaLyuM che, prazna 38, 39 : kayA karmane lIdhe jIva mUMgo thAya? TUMTho thAya? ema gapa mAre. joyuM na hoya chatAM nizcayathI meM joyuM che ema kahe te uttara 38, 39 : zIlavAna-guNavAna sAdhunI niMdA karanAra mUMgo anukrame baherA ane janmAMdha thAya. thAya. sAdhune pagathI prahAra karanAra TUMTho thAya che. sAra : IMdriyono durupayoga na karo. sAra : iMdriyono sadupayoga karo. prazna 29 : kyA karmane lIdhe khAdheluM anna pace nahi? prazna 40: kayA karmathI jIva pAMgaLo thAya che? uttara 29 : jANI joIne saMtone bagaDeluM, azuddha bhojana uttara 40 : nirdayatAthI pazu para vadhu bhAra karanAra, pazunA nAka
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana kAna chedanAra pAMgaLo thAya che. khyAla A graMthanA kathAnakomAMthI maLe ja che. vaLI A graMthano jaina dharma sAra : jIvadayA vagaranuM jIvana pazuthI badatara che. ane sAhitya para ghaNo prabhAva che. jaina dharmano karmavAda ati sUkSma che. prazra 41, 42: kayAM karmathI jIva surUpa thAya? kayA karmathI kurUpa vizvanI tamAma visaMgatinuM mULa karmasiddhAMta che. sAmAnya kakSAnI thAya ? bALajanatAne karmavAdanI UMDI vicAraNAmAM rasa nathI hoto. chatAM eTalI uttara 41, 42 : chatranA daMDanI jema sIdho saraLa svabhAvI, deva- jijJAsA jarUra hoya che ke khullI AMkhe dekhAtI visaMgati, sAruM-narasuM guru-dharmano bhakta surUpa thAya. pApI, dveSI, niMdaka jIva kurUpa thAya. zAne AbhArI che, te mATe yathAyogya kArya karavA, ArAdhanA karavA temanuM sAra : saraLatA tyAM zubha nAma karma. mana taiyAra hoya che, te bALajIvo mATe A graMtha mahattvano graMtha che. prazra 43 : kayA karmathI jIva vedanAyukta jIvana bhogave che? 'kaDaNa kamma na mokha asthi' karmavAdanI A philaoNsophI atyaMta saraLa uttara 43 : prANIone hAtha vaDe ke lAkaDI, daMDa, bhAlAthI mAre te praznottara zailI, rasamaya kathAnakothI ahIM karI che. vedanAyukta jIvana bhogave. A graMthanuM jaina sAhityamAM eka AgavuM sthAna che, kAraNa jaina sAra : jevA bIja vAto tevA jhADa Uge. dharma ati prAcIna che, chatAM enA siddhAMtothI ghaNA ochA loko prazna 44 : kayA karma jIva vedanAmukta thAya? paricita che. jainadharmane samajI zakAya ane sarva sAdhAraNane upayogI uttara 44 : bIjAne baMdhanamukta karanArane bIjA bhave vedanAmukta evuM sAhitya-sarjana bahu ochuM che, tyAre A graMtha bahu upayogI jIvana maLe. thaI paDe evo che. A graMthanuM vAraMvAra punarmudraNa ane AvRttio e sAra : jIva dayA rAkho, parane chetaro nahi. tenA prabhAvanI, upayogitAnI, lokapriyatAnI ane AdaraNIyatAnI prazna 45 : kayA karmI paMcendriya jIva ekendriya paNuM pAme? sAbitI che. uttara 45 : mohanIya karmanA tIvra udayathI, kuTuMbanI atizaya samAlocanA, mahAnubhAvonA abhiprAya-lekhakanuM ciMtana vagere: mUrchA rAkhanAra zatAvedanIya karma thoDuM hoya te ekendriya paNuM meLave. munizrI yazovijayajI trIjI AvRttinA punarmudraNa prasaMge lakhe sAra : mAruM-mAruM karavAthI mAruM (Atamadhana) cAlyuM jAya che. cheH " A graMtha jIvanamAM utpanna thatI aneka zaMkAvALI bAbatomAM prazna 46, 47 : kayA karmathI jIvano saMsAra vadhe-zraddhAnaMtano mULabhUta kAraNo darzAve che, ane viSama samasyAo hala karavAmAM parita thAya. samAdhAna paNa Ape che. A kAraNe Adhidaivika ke AdhyAtmika dardI uttara 46, 47 : nAstikano saMsAra vadhe-zraddhAnaMtano parita miTAvavA A graMtha eka anubhavI AdhyAtmika DaoNkTara jevo che." thAya. munizrI mitrAnaMda vijayajI lakhe cheH "A 'gotama-pRcchA'ne sAra: dharma-karma-nava tattvano anAdara na karo. svIkAra karo. manovijJAna, mAnasazAstranA niyamonA pAlana ane khaMDanathI prazna 48 : kayA kAraNathI jIva saMsAra samudra tarI mokSanagarI AvatA sArA narasAM pariNAmonI pArAzIzI kahevAmAM harakata nathI." pahoMce che? comAsA daramiyAna bapore sAmAyika karavA AvatAM aneka uttara 48 : nirmaLa, samyakajJAna-darzana-cAritravALo mokSe jAya. AbAla-vRddhone 'gautama-pRcchA' vAMcI akhUTa rasa anubhavatAM sAra: levA jevA saMyamanI jhaMkhanA karo. choDavA jevA saMsAramAM ajJAnavaza AcarelA pAponA pazcAttApa karatAM joyAM che, jIvanamAM lIna na bano. jIvananI sArthakatA dharma-ArAdhanAmAM che-A ApaNuM keLavelI pApa buddhine dhikkAratA nihALyA che. jIvanasUtra bano. kharekhara kramazaH sopAna caDhatAM A chellA prazna pApane paMthe caDhelo mAnavI jo "gautama-pRcchA' vAMce to tene aMtima sopAne pahoMcADI dIdhA. chellI be gAthAmAM graMthakartA jaNAve A graMtha prAyaH kAMIne kAMI asara karyA vinA nahIM rahe. are ! ghaNAne che ke pApa-puNyanA phaLa vize gautame je prazno pUchyA tenA uttaro A graMtha mAnI hUMpha jevo paNa lAgaze. vIra prabhue ApyA. bhavya jIvo! te vAMcI, ciMtana karI dharma-adharmanA A graMtha sAdhu sAdhvI mATe vyAkhyAnamAM upayogI che. phaLa pragaTapaNe vicArI dharma Adarajo. chelle graMthakAra kahe che 48 zrAvaka-zrAvikA mATe guru mahArAja jevo che. kathAo yAda rAkhI prazno ane 64 gAthA rUpa A gautama-pRcchA graMtha gaMbhIra arthathI prasaMgopAta kahevAthI suMdara vAtAvaraNa sarjI zake ema che. pratyeka bharapUra che. je pUrvAcArya bhagavaMte kahyo che. jaine A graMtha vAMcavo joIe ane jainetarone vaMcAvavo joIe. (3) gautama-pRcchA graMthanuM e samaya-kALamAM jainadharma ane sAhityamAM aMtamAM A graMtha so vAcakanA jIvanamAM prakAza pAthare, unALAnI sthAna bharabapore thAkelA saMsArayAtrIone sukRtanI A paraba potAnA sAhitya e tatkAlIna samAjanuM darpaNa che ane tenI dIvAdAMDI paNa zItaLa jaLathI zAtA pamADe eja abhyarthanA. che. te samayanI rAjakIya, sAmAjika, nyAyaviSayaka ke Arthika paristhitino mobAIla : 981982 26206. Teli. 022 25001633
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 2 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 tatvArtha sUtra || IlAbena zAha lekhikA jaina dharmanA abhyAsI ane pracAraka che. kuzAgra buddhinA dhaNI, vistRta Agamika viSayonuM saMkSiptamAM lakhAI che paraMtu vidvAna AcAryagaNa bhASyanA racayitA tarIke svayaM saMkalana karavAvALA, 'vAcakavaya" biruda dhAraNa karavAvALA zrImAna umAsvAtine ja mAne che. kAraNa ke bhASyanI racanA mULa graMthane umAsvAti racita "tattvArtha sUtra' mATe lakhavuM ke kahevuM mArA jevA anulakSIne lakhAI che. kAraNa ke aMtamAM lakhelI prazastimAM alpabuddhivALA mATe muzkela che eTalA mATe A lakhANa eka prayAsa umAsvAtInA guru, paMgurunuM varNana maLe che. (sthaLa saMkocanA kAraNe che. 'abhyAkSa rvArthAt sUtrayatIti sUtra' A vyutpatti tattvArtha sUtra mATe prazasti ahIM ApI nathI) zrI umAsvAtinA ekadazAMgadhAraka sarvathA ucita che. zrI umAsvAtie AgamazAstronuM dohana karIne "ghoSanaMdI' nAme guru tathA vAcaka mukhya 'zivazrI' nAme praguru lagabhaga sarva viSayono samAveza tattvArthasUtramAM nAnA nAnA sUtro hatA. mahAna kIrtivarya mahAvAcaka "zrI muMDapAda' kSamaNanA ziSya dvArA 10 adhyAyomAM karyo che. tattvArthasUtra ane enA racayitA vAcakAcArya "mUla" pAsethI zrI umAsvAtie AgamavAcanA prApta umAsvAti badhA ja jaina saMpradAyomAM bhakti ane bahumAnapUrvaka karI hatI. zrI umAsvAtinA kusumapuramAM rahevAvALA "kaubhISaNa" svIkArya che. kAraNa ke zvetAMbara ane digaMbara baMne saMpradAyonA gotravALA mAtA-pitA hatA jemanA suputre vItarAgavANIne sanmAnita AcAryoe enA para TIkA lakhI che. zrI umAsvAtino hRdayamAM dhAraNa karIne saMsArI jIvonI mukti mATe tattvArthasUtranI kAryakALa vikramanI bIjI zatAbdI mAnavAmAM Ave che. paraMtu racanA karI. satyasaMpUrNa evI aitihAsika sAmagrI upalabdha nathI. ghaNAM vidvAno zrI tattvArthasUtranI aneka hastaprato upalabdha che. paraMtu mULa pratanuM emano kAryakALa vikramanI pAMcamI zatAbdI pahelAM mAne che. emano nirUpaNa karavuM muzkela che. tattvArthasUtranI bhASya sAthe, bhASya vagaranI janma zaivadharmI brAhmaNa parivAramAM thayo hato. emanA mAtAjInuM prato bhAratanI je je saMsthAomAM upalabdha che emAMnI che "ela.DI. nAma umA ane pitAjInuM nAma svAti hatuM tethI tyAranA pracalita InsTiTyuTa-amadAvAda', hemacaMdrAcArya jJAnamaMdira-pATaNa, lIMbaDI rivAja pramANe emanuM nAma umAsvAti rAkhavAmAM AvyuM. kadAca jena jJAnamaMdira-lIMbaDI ane bhAMDArakara orienTala risarca brAhmaNa parivAranA hovAne lIdhe saMskRta emane jIbhane Terave hatI. InsTiTyUTa-punA che. vi. saM. 1303mAM tADapatra upara lakhAyelI lagabhaga badhA Agamika viSayonuM sUkSma avalokana karI vidha vidha hastapratanI be AvRttio pATaNamAM upalabdha che je atyaMta kSINa tAttvika viSayonA avataraNa tattvArtha sUtramAM saMskRta bhASAmAM avasthAmAM che ane koI paNa kSaNe TukaDAomAM parivartita thaI zake karyA. zrI umAsvAtine saMskRta bhASAnA "pradhAna saMgrAhaka' che. bAkInI prato kAgaLa upara lakhAyelI che, 16 thI laIne 20mI (Adyalekhaka) mAnavAmAM Ave che. kalikAla sarvajJa zrI zatAbdi sudhInI che. gujarAtamAM maLatI prato mukhyatayA zvetAMbara hemacaMdrAcAryajI Apane "saMgrahakAra' tarIke uccatama sthAna upara paraMparAne anurUpa che jyAre bhAMDArakara orienTala risarca birAjamAna kare che. saMskRta bhASAnuM calana prAcIna samayamAM haze InsTiTyUTa-punAnI prato digaMbara paraMparAne anurUpa che. pATaNanA kAraNa ke dvAdazaaMga - dRSTivAdanA tRtIya bhedarUpa cauda pUrva kahevAya saMghavI pADAmAM sthita kRti tADapatra para lakhAyelI che je zvetAMbara che je saMskRtamAM hatAM evuM jaina zAstromAM lakhyuM che. cAra mUla paraMparAne anurUpa che paNa emAM digaMbara paraMparA anusAra trIjA sUtramAMno eka "anuyogadvAra" paNa prAkRta ane saMskRtamAM hovAno adhyAyano samAveza karavAmAM Avyo che. kadAca lekhake AvI ullekha che. svataMtratA laI lIdhI haze. zrI umAsvAtinA paricayamAM kahevAnuM ke, pUrve vAcakavaMza zrI tattvArthasUtra upara aneka vivaraNa lakhAyA che jemAMthI cAra vidyamAna hato je vidyApriya hovAthI Agamika zAstronA adhyayana vivaraNa je atyAre upalabdha che, jenuM jaina tattvadarzanamAM bahu mahattva ane kaMThastha karavA pazcAt enA paThana-pAThanamAM tallIna rahevAvALo hato. che, emAMnA traNa digaMbara che jenI racanA digaMbara vidvAnoe karI A vAcakavaMza zvetAMbara ane digaMbara saMpradAyamAM udbhavatA tIvra che ane eka zrI umAsvAtie pote lakhyuM che jenuM aitihAsika matabhedo vakhate taTastha rahIne Agamika paraMparAne saMpUrNa samarpita mUlya che. ahIM eka vAta dhyAnAkarSaka che ke mUlataH sUtra eka ja paNa hovAnuM kathana paTTAvalImAM maLe che. Avazyaka vRttimAM vAcakavaMzane saMpradAya bhedanA lIdhe be pravAha banyA-zvetAMbara je bhASyanI khUba namaskAra karatAM lakhAyuM che 'varasava , vAyA vayAsa vaMvamAM ja najIka che e 'bhASya mAnya' ane digaMbaronA sarvArthasiddhithI sAmyatA savaM baharavaMsa, vAyAvaMsa pavayAM va' | tattvArthasUtra para aneka TIkA rAkhavAvALo 'sarvArthasiddhi' mAnya. baMnemAM mukhya traNa bheda che
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara 2010. prabuddha jIvana 7 3 (1) sUtronI saMkhyA 'bhASya' mAnyamAM 344 che ane 'sarvArthasiddhi' sahuthI pahelI TIkA sarvArthasiddhi je pUjyapAde lakhI hatI, je pAMcamI mAnyamAM 357 che. (2) sUtronI saMkhyAbheda hovA chatAM paNa zatAbdImAM thayA hatA.) arthabheda nathI sivAya ke devaloka (zvetAMbara 12 digaMbara 16) (5) zrI malayagIrI zrI malayagIrI 12-13 sadInA khUba ja kALa ane hAsyanuM puNya karmamAM samAveza (3) pUjyapAda dvArA lakhela moTA vidvAna hatA paNa emaNe lakhelI bhASya paranI TIkA maLatI sarvArthasiddhine emanA pachI thayela digaMbara vidvAnoe mAnya rAkhyuM. nathI. sarvArthasiddhimAM dhyAnAkarSaka vAta e hatI ke pUjyapAde anya darzananI (6) zrI ciraMtanamuni - 14mI zatAbdImAM thayelA A ajJAta mAnyatAnuM khulleAma khaMDana karyuM hatuM. jema ke mokSamArga-saMlekhanA- munie, je zvetAMbara hatA tattvArtha para TippaNI lakhI che. AtmahatyA nathI ItyAdi. sarvArthasiddhinI bIjI khAsiyata e hatI (7) zrI vAcaka yazovijayajI - emaNe lakhelA bhAganI TIkAnuM ke jyAre dakSiNamAM trIjI vallabhI vAcanAne amAnya karavAmAM AvI paheluM apUrNa adhyAya atyAre upalabdha che. tyAre, bhASya AdhArita sarvArthasiddhine aneka navI TIppaNIo sAthe (8) zrI gaNi yazovijayajI - emanA dvArA lakhavAmAM AvelI prastuta karavAmAM AvyuM, je kadAca samayanI mAMga hatI. eTaluM ja gujarAtImAM tabA-TippaNI upalabdha che jemAM be vAto dhyAnAkarSaka nahIM paNa rAjavArtika ane zlokavArtika mATe paNa bhUmikA taiyAra che. emaNe vAcaka yazovijayajInI jema sarvArthasiddhi para TippaNI karavAmAM AvI. ApaNane Azcarya thAya ke bhASya tathA vArtika nAma lakhI ane pahelIvAra gujarAtImAM TippaNI lakhAI. kema paDyA haze! pataMjalino vyAkaraNa graMtha mahAbhASya nAmathI prasiddha (9) zrI pUjyapAda - pAMcamI zatAbdimAM thayela zrI pUjyapAde hato. tethI zrI umAsvAtie paNa bhASyanA nAmano upayoga karyo. sarvArthasiddhi nAmaka TIkA lakhI. bhAratIya sAhityamAM eka yuga Avyo ke aneka saMpradAyamAM vArtikanA (10) bhaTTa akalaMka - lagabhaga sAtamI zatAbdImAM thayela bhaTTa nAmathI lakhavAmAM AvyuM. enI asara tattvArtha upara lakhAyelA akalaMka tattvArtha para rAjavArtika nAme TIkA lakhI. vivaraNa upara paNa thaI. zrI akalaMkanuM tattvArthavArtika je pachIthI (11) zrI vidyAnaMda - lagabhaga 9-10mI zatAbdInA zrI rAjavArtikanA nAmathI mazahura thayuM ane zrI vidyAnaMde zlokavArtika vidyAnaMde zlokavArtika nAmaka TIkA lakhI. nAmaka TIkA tattvArthasUtra para lakhI jenI preraNA kumArilanA tattvArthasUtra sadIothI abhyAsuo mATe evo graMtha che jemAM zlokavArtikathI maLI. rAjavArtika ane zlokavArtika nizcita rUpathI Agamono samagra sAra ati saMkSepamAM kahevAmAM Avyo che. svArthasiddhinA RNI che. chatAM paNa graMthanI dRSTie baMne mokSamArganuM nirUpaNa nava athavA sAta tattvothI e jaina ItihAsamAM zrI sarvArthasiddhithI caDiyAtA che. rAjavArtikanI navInatA ane umAsvAtino pahelo prayAsa hato. jIvanA karmabaMdhanathI sarvathA tejasvItA ApaNane prabhAvita karyA vagara rahetI nathI. bhASyano mukta thaI mokSa prApta karavAnI prarUpaNA tattvArthasUtramAM karavAmAM upayoga dakSiNamAM pUjyapAde sarvArthasiddhimAM, zrI akala ke AvI che. zrI umAsvAtie uttarAdhyAnanA nava tattvane sAta tattvomAM rAjavArtikamAM ane zrI vIrasene dhavalAmAM karyo che paNa tyArabAda samAviSTa karIne mokSamArganI keDI batAvI che. tattvArthasUtranA bIjAthI 12 mI sadInA zrI bhAskarAnaMdI ane zrI vidyAnaMdIe eno ullekha sAtamA adhyAyamAM sAta tattvono samAveza karavAmAM Avyo che. jyAre suddhAM karyo nathI. jJAnane prathama adhyAyamAM ja levAmAM AvyuM che kAraNa ke "jJAna" tattvArthasUtra para TIkAkAra 'tattva'nA vargamAM nathI Avato. bIjAthI pAMcamA adhyAyamAM coda (1) zrI umAsvAti - bhASya rUpe rAjaloka, enA urdhva, madhya ane tiracho ema traNa bhAga, karmAnusAra (2) gaMdhahastI - A alaMkAra che jenAthI zvetAMbaramAM vRddhavAdInA jIvanI gati ane janma, zarIra ane IndriyanI racanA, emanI ziSya siddhasena divAkara ane digaMbaranA zrI samaMtabhadrane vibhUSita khAsiyata Adi sAMsArika jIvonuM varNana che. jaMbudvipanA vacce karavAmAM AvyA hatA. emaNe paNa TIkA lakhI che. siddhasene to meruparvata, eno vistAra, manuSyono nivAsa, devatAonA nivAsa, 18000 zloka pramANa TIkA lakhI che je sahuthI moTI che. emanI vezyAo, AyuSya ItyAdinuM varNana che. A adhyAyano AdhAra (3) zrI haribhadra - zrI haribhadranI sAthe zrI yazobhadra ane pannavaNA, sthAnAMga tathA jaMbudvipapannatI che. chaThThA adhyAyamAM Azraya yazobhadranA ajJAta ziSya, e traNee maLIne TIkA lakhI. (atyAre enA bheda, prabheda, puNyapApa, AzravanA kAraNa ane enI ATha e rIzabhadeva kesarImala TrasTa-ratalAmamAM upalabdha che.) mULa prakRtionuM varNana che. ahIM e jANavuM rasaprada che ke A adhyAya (4) zrI devagupta - zrI devagupta bhAganI kArikA para TIkA lakhI. lakhavA mATe zrI umAsvAtine viSayanI koI taiyAra sUci upalabdha (eTalA mATe umAsvAtino kAryakALa bhagavAna mahAvIra pachI nahotI. 471no mAnavAmAM Ave che. je vIra saMvatanI zarUAta paNa hatI. sAtathI nava tattvonuM vivaraNa bIjAthI dasamA adhyAyamAM karyuM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 prabuddha jIvana ogasTa-sapTembara 2010 che jyAre jJAnamImAMsAnuM vivaraNa prathama pAMcamA adhyAyamAM che. saMvaradvAra-samiti, gupti, dharma, anuprekSA, pariSahajya ane jJAnane prAthamikatA ApavAnuM kAraNa ke emanuM tattvonI sAthe cAritrano aupacArika ullekha AgamomAM nathI maLato. A nirUpaNa karavuM zakya nahotuM. bIjuM enAthI bAkInA adhyAyonI umAsvAtinI potAnI upaja haze ke mahAvratanA ullekha vagara tattvArthAdhigama tarIke siddhi thAya che. prathama adhyAyano AraMbha saMvaradvAra dvArA A adhyAyane lakhavo. tapanA bAra prakAramAMthI dhyAnane samyak darzana' zabdathI thAya che. mithyAtva ane ajJAnathI mukta tattvArthasUtramAM khUba ja alaga rIte prastuta karavAmAM Avyo che. thaI AtmAno jJAna guNa pragaTa thAya che je jIvanuM mULa svarUpa che. ahIM eka prazna thAya che ke zrI umAsvAtine tattvArthasUtra lakhavAnI jJAnane pramANa tarIke sthApavAnuM zreya paNa umAsvAtine jAya che. preraNA zA mATe thaI ! sAdhAraNa rIte ApaNe joyuM che ke koIpaNa anya darzanomAM nyAya ane pramANa viSe khUba lakhAyuM hatuM tethI zrI viSaya hoya, pachI te arthazAstra, zRMgArazAstra, khagoLazAstra ke umAsvAtie paNa jainadarzanamAM pracalita pAMca jJAnane pratyakSa ane Arogya yA adhyAtma, enI zarUAta ane aMta haMmezA mokSathI parokSa rUpa ApIne ene ja pramANa tarIke mAnyatA apAvI. jJAnanI thatI hatI. jyAre vaizeSikanA kaNAda, nyAyadarzananA gotama, paribhASA karatAM prathama adhyAyanA 9mA sUtramAM kahe che- 'mati- sAMkhyadarzananA kapila ItyAdie mokSa prApta karavAno upAya paNa zrutAdhi-mana: paryAya-naivatani jJAnam' ane pachI 10mA sUtramAM ene sUcavyo hato. zrI umAsvAtie paNa mokSane aMtima lakSya batAvatA ja pramANanuM birUda ApatA kahe che 'tatramANe". prathama be jJAna parokSa tattvArthasUtramAM dasa adhyAya dvArA ene prApta karavAno upAya pramANa che ane bAkInA traNa pratyakSa pramANa che. Ama jJAna ne batAvyo. jaina darzana sAthe emaNe vedo ane buddha dharmano paNa gahana pramANa tarIke prathama vakhata mAnyatA apAvavAnuM zreya paNa zrI abhyAsa karyo hato. enI asara hatI ke emaNe samakAlIna zailIno umAsvAtine phALe jAya che. trIjA tathA cothA adhyAyamAM jIvatattva, upayoga karIne jaina darzanane saMkSipta ane navA DhaMgathI prastuta karyo karmabaMdhanuM kAraNa, e pramANe vargIkaraNa, svabhAva, zarIra, cAra je tyAranA yuga mATe bilakula navI zailI hatI. pachIthI zvetAMbara gatimAM bhramaNa, jaMbUdvipa ane merU parvata, manuSya, tiryaMca, nAraka ane digaMbara baMne saMpradAyanA vidvAnoe A zailI apanAvI. vAcaka ane devatA, vezyA, AyuSyanuM varNana che. A adhyAyamAM saMsArI umAsvAtie nava tattvone ja lekhanano viSaya banAvyo kemake jIvonuM ane dasamA adhyAyamAM mukta jIvonuM varNana che. pAMcamAM bhagavAne paNa nava tattvanA jJAna ane enA pratye akhUTa zraddhAne ja adhyAyamAM pAMca astikAya ane 6 dravyanuM varNana che. chaThThA adhyAyamAM jaina thavAnI rIta batAvI che pachI bhale te saMsArI hoya ke sAdhu. AvatA Azrava tattvanA ciMtana mATe AgamamAM koI taiyAra sAmagrI emaNe jJAnanI sAthe AcaraNanI mahattA paNa samajAvI. A badhI nathI maLatI. vizALa Agama graMthonuM adhyayana karIne zrI umAsvAtie vAto sAthe sAthe zrI umAsvAtinI nIjI pratibhA hatI ke emane potAnI yojanA anusAra eka rUparekhA banAvI. samagra AgamamAM A graMtha lakhavAnI preraNA thaI. AvatA traNa yoga "mana, vAka, kAya'ne zrI umAsvAtie 'kAya, agaNita jIvo A saMsAramAM che jemanI eka ja IcchA che-sukha vAka, mana'mAM badalI nAMkhyuM. (A samagra adhyAyamAM alaga alaga prApti. A jIvone be vibhAgamAM vaheMcI zakAya. eka, jemanA kriyAonuM vivaraNa che.) kAraNa ke prANAtipAtanA saMdarbhamAM sukhano AdhAra bahAra che ane bIjA, jemanA sukhano AdhAra thavAvALI kriyAno saMbaMdha kAyAthI che eTalA mATe kAyA ja badhA bahAranI vastuo na hotA adhyAtmanI UMcAIone AMbavAno AAvonuM mULa che. eTale ene pahelA rAkhyuM. traNa yoga ne AzravanI che. jemanuM sukha bahAra che ene kAma ane jenuM sukha potAnAmAM che vyAkhyA paNa prathama zrI umAsvAtie ja ApI. emaNe yogane ja ene mokSa kahevAya che. jyAre artha ane saMpatti ane dharma athavA Azrava kIdho. e yugamAM A dhAraNA sAva navI hatI. jyAM sudhI dhArmika AcArasaMhitA puruSArthamAM bhaLe che tyAre kAma ane mokSanI jIva teramA guNasthAna sudhI nathI pahoMcato tyAM sudhI zubha azubha prApti thAya che. bezaka, artha kAmanuM ane dharma mokSanuM kAraNa che. yoga jIvamAM pravarte che. sAtamA adhyAyamAM vrata, vratI tathA tattvArthasUtrano mukhya viSaya mokSa che eTale "dharma" mokSa mArga che. mahAvratono saMbaMdha saMvara ane vratono saMbaMdha nirjarA tattva sAthe e sahuthI paheluM sUtra che. samyak darzana, samyak jJAna ane samyak batAvavAmAM Avyo che. AThamA adhyAyamAM karma, enI vyAkhyA, cAritra mokSa mArga che. e traNenA saMgamathI ja mokSa prApta thaI zake kAraNa, karmaprakRtinuM varNana che. navamA adhyAyamAM sAdhujIvananI che anyathA nahIM. jema teramA guNasthAna upara samyak darzana ane AcArasaMhitAnuM vivaraNa saMva ane nirjarA tattva dvArA karavAmAM jJAna hovA chatAM paNa mokSa prApta nathI thato kAraNa ke yoganI AvyuM che. buddha dharmamAM paNa saMvara ane Azravano ullekha maLe che hAjarImAM samyak cAritra na thaI zake. eTale racayitAnI javAbadArI hatI ke A be tattvonI jainadarzana 201, bhairava darzana, je. bI. mArga, muMbaI-400013 pramANe viziSTa oLakhANa karAve. e mAM ullekhita 6 mobAIla : 9820697657. Teliphona : 022-24383357.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ETTEsa karIne koI morI morI morI; ogasTa-sapTembara 2010 prabuddha jIvana ( paMthe paMthe pAtheya... navakAra maMtramAM AMsthA ane Atmazaktino anubhava jUna 2004 bapore 4 vAge pratikramaNa boluM teTalo samaya upAmathI pAchA pharatAM kAra 1 sudhA esa. zAha AMkho barAbara khullI rahetI hovAnA kAraNe patidevanI mAnasika hAlata bagaDI calAvatA calAvatAM re kho nA sAyananA mAvaDIo no, temAM jAya popacAM baMdha thavAnI mAtrA vadhatI gaI. ghare AvIne panna jayAbAno keTalo moTo upakAra hato. teo maju to A badhuM ochuM hatuM temAM pati sureza kahI dIdhuM, 'huM mAMgu to paNa mane gADI calAvavA kahe- 'beTA! tuM ja AkhuM pratikramakA bolAva, bhale liphTanA khADAmAM paDI gayA, te samaye to bacavAnI nahIM Apato, mArI AMkha vAre-vAre baMdha thaI jAya bhUla paDe ane sudhArIra. uparAMta teTalo samaya tArI koI ja zakyatA na hatI lokhaMDanI ga ghUMTaNamAM che, jethI akasmAta thavAnI zakyatA vadhI jAya.' khullI to rahezene? baMdha AMkhe tane keTalI ghusI TukaDA karI nAkhyA, temanI sevA mATe DokTara pahelethI ja manamAM eka saMkalpa karyo hato ke huM muMjhavaNa thatI haze ?" pAse laI javA vigere nava kAra-muMbanA stavana sAthe 30 varSathI gADI calAvuM chuM paraMtu (5) abhimAna AMkha baMdha thaI tenA AgalA varSe pahelI vakhata kAra DrAivIMga paNa karI zakI chuM. nahIM AvavA devuM ane (2) akasmAta na thavA huM bhagavAna mahAvIra svAmInI stuti, samUhe jApa - eka tarapha mAruM Atmika-nava tathA mana baLa devI...ane evuM thavAnI zakyatA lAge to he prabhu karavA upAzraya gaI. mane to pustakamAM joIne paNa vadhatuM gayuM tenI sAthe sAthe zarIrano upadrava paNa sauthI prathama kAra calAvavAnuM baMdha karAvI deje. zabdo pakaDatAM vAra lAge ane badhA to jaldI judI vadhato ja jato hato. mana kahe AdhyAtmika raste kha acAnaka ja baMdha thaI gaI, thayuM ke temAM bole, tyAra bAda gAyA zIkhavAnuM zarU karyuM. 9 gAthA AgaLa vadhavuM ja che, tyAre tana thatA bAhya saMjogo paNa kaMIka saMketa haze ? zuM karavuM ? tenI kAMI samaja ja moDhe thaI hatI. A vakhate paNa samUha-jApa mATe kahe, 'huM jarApaNa tane sAtha nahIM ApuM." Aja karma nahotI paDatI. jema jema sarvajana sAMbhaLe tema jovA savAre gharakAma karatI dIkarI mane mUkavA AvI paraMtu tathA Aja jIva ane ajIvanA-tattvanuM yuddha mane Ave, pUche 'ema AMkha baMdha thAya kharI?' sarvane samUha jApa na hatA. nirAza thaI ghare AvI. AmAM jaNAyuM. AkarSa lAge. navA-navA prayogo ane TrITamenTa pakAnApanA be mAMsa AvI gayAM, mananI prabaLa A badhI kasoTImAMthI pasAra thatAM thatAMbatAve, jyAM je kahe tyAM phona karIne pahoMcI jaIe IcchAe jora pakaDyuM. jena stuti kaThAthamAM lIdhI. bhagavAnanI guphA-stuti, nAma-smaraNa, zraddhA, paraMtu paisAnA pANI, hAlAkIno pAra na rahe, ane aMtarAtmAe Thapako Apyo, "are ? murmI tuM jo I navakAra-maMtra paranI AsthA majabuta banatI gaI ane pariNAma zUnya.. nathI zakatI, AvaDatuM paNa nathI. to pachInuM pustaka mArA jIve-jIvamAtra sAthenI kSamApanA harapaLa karavA mane to hAtha pakaDIne laI javI paDe, magajanA hAthamAM zA mATe pakaDe che ? mana kahetuM rahyuM ane 9 mAMDI. ho kTarane batAvyuM. kahe, 'A bimArInuM nAma gAthA sudhI bolIne pustakamAM jovAno prayatna karyo, Ane camatkAra karyo ? ke pachI mArI zraddhA kaThI ? Blafro spasm che, Ano hajI sudhI koI rakhAMkha khUla-baMdha thatAM thatAM 10mI, 11mI, te rIte ke pachI puNyano udaya kaho ? ke pachI jina-zAsana upAya zaMdhAyo nathI.' sAMbhaLIne to thoDA nAsIpAse 29 gAthA pUrI karI. AMkha sarasa khulI gaI ane devanI sahAya kaho ? ke pachI mArA upara koIno thaI gayA. traNa divasa savAso gAthA karI. upAzraya ekalI moTo upakAra kaho ? A badhuM ja mane tenuM phaLA nadInA pravAhamAM lAkaDuM athaDAtuM-kuTAtuM jema jatI AvatI. navA varSe vahelI savAre prArthanAmAM lAge che, AgaLa vahetuM racyuM tema amArI jIvanayA samayanA gaI. ghare AvI ane pharIthI AMkho baMdha thavA mAMDI ! A anuprekSAnAM AdhAre - e zraddhA, e pravAhamAM IlAjanA akhataro karavAmAM, caDAva-utAra pusui ane pratimA banne barAbara nAvaDI zakti, e AsthA, e ramAtma-baLa tathA e manobaLa sAthe athaDAtA kUTAtA aMdhakAramAM AzAnA kiraNanI gayA che. puchisuzuM bolavAnI 1 varSa mATe bAdhA dRDha thatAM gapA tathA lekhana-kArya, vAMcanakArya , zodhamAM ame jIvI rahyAM hatAM. mRtyue TakorA mAthAM, karI ekAMtamAM rahevAnI Adata, jAta sAthe, pazu-paMkhI DAyAbiTisa 800 upara thaI gayuM. AvA saMjogomAM koInI paNa sahAro levAno baMSa karI, potAnI sAthe vAto karavAnI ane kudaratanA khoLe rahevAnI palA eka nizvaya karavAnI zakita sAMpaDI. meM mArA jAte jIvavAnuM zarU karyuM. hiMmata karIne navakAra maMtranA khAta vadhu ne vadhu keLavAtI gaI. jethI mane aneka mujanA DokTarane kahI dIdhuM: 'mAre have koI smaraNa sAthe DagaluM mAMDatI. upAzraya jatI, gharanAM karNa vacce paNa aMdarathI je khAnaMdanI anubhUti thAya akhatarA nathI karavA, AMkhane mATe je davA cAlu dareka kArya navakAranA smaraNa tathA mahAvideha rUDuM te che te anubhavyA bAda mAruM sukha ane khuzImAM rAkhuM te mArI daSTi kharAba kare, te levAthI sAruM to stavananA maraNa sAthe eke eka kArya sAvadhAnIthI vadhArI thato gayo. nathI ja thavAnuM. tethI mAre te davA nathI levI. huM karatI. aAMkha to satata khula baMdha thatI tenI sAthe prabhu pAse e ja prArthanA ke jema nuM jIvananA mArI rIte dharmanA sahAre zAMtithI jIvavA mAMgu chuM.' mAthe hAtha badhuM kheMcANanA kAraNo halI jAya, savAre jhaMjhAvAtamAM paNa AtmAnA utthAna arthe Atma mArA aMtarAtmAno avAja mane kahe-"meM pUrve cA-dUdha vigere kAryo agharo paDatAM hatAM, paraMtu baLa keLavI zakI chuM ane AtmAnA guNane oLakhavA, koI bhavamAM ramatAM-ramato mAchalInI mAM kho baMdha deva-guru-dharmanI kRpAthI mAruM Atmika baLa vadhatuM anubhavavA ane vadhu ne vadhu khIlavavAne samartha karI hatI. je karma be ghaDInuM baMdhAyuM hatuM, jethI mArI gayuM, basa-TrenamAM javuM, roDa krosa karavA vigere banatI gaI che tevI zakti tathA AtmabaLa sarva jana AMkho 2 thI 3 varSa baMdha raheze. navakAra maMtranA smaraNathI hiMmatathI karavA lAgI. keLavI zake, | bALapaNathI ja janmanA tathA mAvataranA Aje 6 varSa bAda paNa AkhAM khula-baMdha thAya ja 'prabhu ! sarva jIvone e zakti prApta karAve." saMskAranAM kAraNo jena dharmanI zraddhA majabUta hatI. che. chatAM huM mArA jIvananI no khUba sarasa rIte, sarvathA sau sukhI thAkho, sarvatra zAMti vistaro, koIe kahyuM te mujaba eka ja samaya ane sthaLe besI jarApaNA DhIlA paDyA vinA calAvI zakuM chuM. jo huM oma zAMtiH zAMtiH zAMtiH bAMdhI navakA2vArI ane 11 zAMtinAtha bhagavAnanI hiMmata hArIne manathI tUTI paDI hota to DiprezanamAM ploTa naM. 88/e, 'AzA' bilDiMga, mALA 21 divasa karI te samaye mArI AMkho barAbara jatI aita ane mAruM ghara tathA jIvana calAvavuM no abhinaMdana svAmI mArga, sAyana (pazcima). khullI rahetI hatI. pratikramaNa karavA upAzraya jatI. muzkela thaI paData, uparAMta gharamAM bIjuM koI naSTha muMbaI- 400 024. Mobile : 9987902866.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||| sArI RT AsaEAR EGRs mAM lai Regd. With Registrar of Newspapers for India No. R. N. 1.6067/57 Licence to post without prepayment. No.MR/Tech/WPP-290/South - 290/2009-11 Posted at Patrika Channel sorting office Mumbai-400 001 On 16th of every month * Regd. No. MH/MR / SOUTH-146 / 2009-11 PAGE No. 00 PRABUDHHA JIVAN AUGUST-SEPTEMBER-2010 , A che kAraNa ke paryuSaNa vyAkhyAnamALA - 2010 Arthika sahayoga : sevaMtIlAla kAntilAla TrasTa zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha taraphathI pratyeka varSe yojAtI vyAkhyAnamALA A varSe 76mA varSamAM praveze che. zanivAra, 4-9- 2010 thI zanivAre tA. 11-9-2010 sudhI roja be vyAkhyAno, sthaLa : pATakara hola, nyu marIna lAInsa, muMbaI-400 020. prathama vyAkhyAna : savAre 8-30 thI 09-15, dvitIya vyAkhyAnaH savAre 9-30 thI 10- 15 pramukha sthAna : DaoN. dhanavaMta zAha che pachI koI koI vAra divasa tArIkha samaya vyAkhyAtAnuM nAma viSaya | zanivAra 4-9-2010 | 8-30 thI 9-15 | pU. zramaNIjI vipUla prazAjI AcArya gurudeva mahAprasAjInI vicAradhArA 9-30 thI 10-15 | DaoN. sarveza vorA logarasa sUtra-vizva jhaMkhanA cavavAra 5-9-2017 8-30 thI 9-15 | DaoN. nalinI maDagAMvakara gItAMjalinI AdhyAtmikatA 9-30 thI 10-15 DaoN. guNavaMta zAha dharmanA khoLAmAM mAnavatA | somavAra 6-9-2010 | 8-30 thI 9-15 T5. pu. A vAtsalyadIpajI masA. ArAdhanA ane prabhAvano -30thI 10-15 | zrI vallabhabhAI bhazAlI vyApAra, dharma ane vijJAna maMgaLavAra 7-9-2010 | 8-30 thI 9-15 | zrImatI rUpA madhu zAha samavasaraNa 9-30thI 10-15 | zrI ajaya umaTe dharma : bAvIsamI sadImAM budhavAre 8-9-2010 | 8-30 thI 9-15 ] zrImatI zailajA cetana zAha jaina dharmanI cAre - bhAvanA 9-30 thI 10-15 | DaoN. nareza veda kapila gItA guruvAre 9-9-2010 | 8-30 thI 9-15 | zrImatI jhenA sorAbajI bahAI dharma 9-30thI 10-15 zrI bhAgyeza jahA satya dhamaya zukravAra 10-9-2010 | 8-30 thI 9-15 | pU.pativarSa DaoN.vasaMta vijayajI ma. sA. jaina dharma ke anuSThAno meM chipA huA rahasyamaya vijJAna 9-30thI 10-15 | zrI prakAza na. zAha saeNlsaToyadhIgAMdhI - abhinava dhama yAtrA zanivAre 11-9-2010 | 8-30 thI 9-15 | 5. pU. saMtazIromaNI 108 AcArya zrI vidyAsAgarajI mahArAjanI suziSyA bA. bra. suzIlA dIdI samayasAra 9-30thI 10-15 | DaoN. kumArapALa desAI kSamApanAnuM hArda bhajano savAre 7-30 thI 8-25. saMcAlana : zrImatI nIrUbena esa. zAi, bhajano 2jU karo anu karma (1) zrImatI urvazI zAha (2) zrImatI anurAdhA dAmale (3) lalitabhAI damaNiyA (4) zrImatI uSAbena moliyA (5) zrImatI alaka zAha (6) zrI gotama kAmata (7) zrImatI sImA gausaliyA ane (8) zrImatI zrImatI gAyatrI kAmata. pratye ka divasanA banne vyAkhyAno tema ja bhakti saMgItanI sI. DI. zrI kAMtilAla ramaNalAla parIkha (dilaDIvALA) taraphathI bIje divase padhAranAra sarva zrotAnone prabhAvanA svarUpe arpaNa karavAmAM Avaze. A sarve vyAkhyAno yuvaka saMghanI veba sAITa upara Apa sAMbhaLI zakayo. A vyAkhyAnono lAbha levA saMghanA sarva zubhecchako ane mitrone bhAvabharyuM nimaMtraNa che. bhUpendra DI. javerI caMdrakAnta dIpacaMda zAha rasikalAla laheracaMda zAha nirubena esa. zAha varSAbahena rajajubhAI zAha koSAdhyakSa upapramukha pramukha dhanavaMta TI. zAha sahamaMtrI maMtrIo *paryuSaNa parva daramyAna dara varSa saMghanI kAryavAhaka samitie nakkI karelI saMsthA mATe anudAna karavAnI vinaMti karavAmAM Ave che. - A varSe saMdhe svarAja Azrama veDachI, tA. vAloDa jillo suratane Arthika sahAya karavI ema TharAvyuM che tenA mATe Tahela nAkhavAmAM Ave che. - saMdha taraphathI 1985 thI A prathA zarU karI, 25 saMrayAone Aja sudhI Azare traNa karoDa upara jevI mAtabara rakama sAya tarIke maLatI ApI che, - dAna ApanArane AvakaverAnI kalaN 80 G anvaye karamuktinuM pramANapatra ApavAmAM Ave che. Printed & Published by Nirooben Subhodbhai Shah on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh and Printed at Fakhri Printing Works, 3121A, Byculla Service Industrial Estate, Dadaji Konddev Cross Rd, Byculla, Mumbai-400 027. And Published at 385, SVP Rd., Mumbal-400004. Temporary Add.: 33, Mohamadi Minar, 14th Khetwadi. Mumbal-400004. Tel.: 23820296. Editor: Dhanwant T. Shah. ITTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT