Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra + HIT ++++356 Gs disp by + = he]? I FHP varSa : 39 muM, aMka : 3 Pa fre thyron profe ####}} khus Sou ni Tog nokarI ne ko JAIN C Br JAS www.kobatirth.org pathika ZISIU (itihAsa-purAtattvanuM eka mAtra gujarAtI mAsika) Adya taMtrI sva. mAnasaMgajI bAraDa taMtrImaMDaLa DaoN. nAgajIbhAI bhaTTI, DaoN. bhAratIbahena zelata, pro. subhASa brahmabhaTTa vi.saM.2055 : mAgazara Bar Blogg Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jillA matha mpbel a. . . this For Private and Personal Use Only sana 1998 : Disembara **** nam babi vnoski Natas DEV 4] gajalakSmI pathika kAryAlaya, C/o. bho. je. vidyAbhavana, Azrama roDa, amadAvAda-380009 {3}}} PIPS
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gujarAtanA sArasvatonuM navuM saMskaraNa gujarAta sAhitya sabhAe sAkSaravarya zrI ke. kA. zAstrI racita gujarAtanA sArasvato' (pra.sA 1977)nuM navuM saMskaraNa DaoN. zraddhA trivedI tathA DaoN. kIrtidA jozI dvArA taiyAra karAvIne punaH prakAzita karavAno nirNaya lIdho che. AthI sarva sAhityakArone potAnAM upanAma, janmatArIkha, janma sthaLa, vatana, abhyAsa, vyavasAya ane sAlavAra AvRtti nirdeza sAthenI saMpUrNa yAdI maMtrI, gujarAta sAhitya sabhA, c/o. zrI ha. kA. A kaoNleja, Azrama roDa, amadAvAda - 380009 nA saranAme mokalavA vinaMtI che. A mAhitI moDAmAM moDI phebruArI, 1999nA aMta sudhImAM maLaze to teno prakAzya saMdarbha graMthamAM yogya rIte lAbha laI zakAze. sau sAhitya sevakone A yajJakAryamAM kartavyabhAve sahakAra ApavAnI AgrahapUrvaka vinaMtI che. kamaLAbahena sutariyA madhusUdana pArekha caMdrakAnta zeTha maMtrIo, gujarAta sAhitya sabhA For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sva. mAnasaMgajI bAraDa smAraka TrasTa TrasTI-maMDaLa De. ke. kA. zAstrI, DaoN. cinubhAI nAyaka, De. nAgajIbhAI bhaTTI, De. bhAratIbahena zelata, pro. subhASa brahmabhaTTa sUcanA | pathika pratyeka aMgrejI mahinA 15mI tArIkhe prasiddha thAya che pachInA 15 divasamAM aMka na ma to sthAnika posTa ophisamAM lekhi phariyAda karavI ane nakala ama pathika - - varSa 39 muM] mAgazara saM. 2055 9 Disembara 1998 [ aMka 3 mokalavI, prAcIna bhAratIya sAhityamAM zrIlakSmIdevI DaoN. rAmajIbhAI sAvaliyA 1 ItihAsa ane samAja prA. padyumna bI. khAcara 4 janaprakRti-vanaprakRtinI bahurmukhI pratibhA : jhaveracaMda meghANI dharamAbhAI vaNakara AghakrAMtivIra zyAmajI dhanajIbhAnazAlI 10. rASTranA svAtaMtrya AMdolanamAM zivAbhAI gokaLabhAI paTelanuM pradAna DaoN. jIgIza eca. paMDyA 14 pathika sarvopayogI vicArabhAva ane jJAnanuM mAsika che. jIvana UrdhvagAmI banAvatAM abhyAsa, ane ziSTa maulika lakhANo svIkAravAmAM Ave che. prasiddha thaI gayelI kRtine pha prasiddha karavA mATe na mokalavA lekhakoe kALajI rAkhavI. kRti sArA akSare zAhIthI A kAgaLanI eka ja bAjue lakhe hovI joIe. kRtimAM koI A bhASAnAM avataraNa mUkyAM hoya eno gujarAtI tarajUmo Apa | jarUrI che. kutimAMnA vicAronI javAbadA lekhakanI raheze. pathikamAM prasiddha thatI kRtio vicAro-abhiprAyo sAthe te sahamata che ema na samajavuM. asvIkRta kRti pAchI meLava jarUrI TikiTo AvI haze to te parata karAze. namUnAnA aMkanI nakala mATe pa-0nI TikiTo mokalavI. ma.o.DAphaTa-patro mATe lakho : 'pathika kAryAlaya Co. bho. je. vidyAbhavana, Azrama roDa, amadAvAda-380009 e sthaLe mokalo. vArSika lavAjama rU. 35/- pAMtrIsaH chUTaka nakalanA rU.4-50 TapAla kharca sAthe: AjIvana sahAyakanA rU.40/lavAjama mATe ma.o. yA benka DrAphTa "pathika kAryAlayanA nAmano kaDhAvI mokalavo. paNika kAryAlaya vatI mudrAka prakAzaka: pro. subhASa brahmabhaTTa, Co. bho. je. vidyAbhavana, eca. ke. kaoNlejanA kempasamAM, Azrama roDa, amadAvAdamulAna: DijhA grAphiksa, 966, nAraNapurA nA gAma, amadAvAda-380013 * phona : 7484393 . tA. 15-11-98 For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAcIna bhAratIya sAhityamAM zrI lakSmIdevI DaoN. rAmajIbhAI ThA. sAvaliyA - lakSmI athavA zrIdevI prAcInakALamAM eka khUba lokapriya devI hatI. te sauMdarya, samRddhi ane sadanasIbanI devI gaNAtI. lakSmI vize prAcIna vaidika ane paurANika sAhityamAM aneka vigato maLe che. viSNupurANamAM lakSmIne bhRgunI kanyA batAvI che. ane viSNunI patnI tathA dhAtA ane vidhAtA nAmanA temanA bhAI hatA. lakSmInI utpatti mATe evI AkhyAyikA che ke devo ane dAnavo dvArA thayelA samudramaMthanamAMthI nIkaLelAM cauda ratnomAM kamaLa para beThelI ane kamaLapuSpa hAthamAM dhAraNa karelI lakSmI eka ratna svarUpe bahAra AvI. e vakhate gaMgA vagere pavitra nadIo lakSmIne snAna karAvavA mATe upasthita thaI ane diggajoe suvarNakaLazomAM bharelA pavitra jaLathI e zrIdevIno abhiSeka karyo. vizvakarmAe AvIne enA aMga pratyaMgamAM aneka prakAranAM AbhUSaNo dhAraNa karAvyAM. kSIra sAgare tene khIlelAM kamaLapuSponI mALA arpaNa karI ane A rIte pavitra jaLathI abhiSeka pAmelI, divya AbhUSaNone dhAraNa karanArI, suMdarI vasAbhUSaNathI alaMkRta thayelI lakSmI bhagavAna viSNune ApavAmAM AvI.' purANomAM lakSmIno mahimA varNavatA jaNAvyuM che ke te viSNuno AtmA che. tene laIne ja viSNu sattvane dhAraNa kare che, lakSmI vagara viSNu nirjIva che, tema viSNu vagara lakSmI paNa nimprANa che. A jagatanA traNa viSNu che. viSNu parvata che to lakSmI yajJa-kriyA che. teo phaLa-bhoktA che to lakSmI tene utpanna karanArI kriyA che.' jyAre viSNu avatAra dhAraNa kare che tyAre lakSmI sadAya enI sAthe vidyamAna hoya che. te viSNune pratyeka kAryamAM sahAyatA kare che. jyAre viSNu AdityarUpe pragaTyA tyAre lakSmIpadma (kamaLa)mAMthI janma dhAraNa karavAne laIne padmA athavA kamalA kahevAI. viSNue parazurAmanuM rUpa dhAraNa karyuM, tyAre lakSmIe sAkSAt pRthvInuM rUpa dhAraNa karyuM. rAmAvatAra vakhate te sItArUpe ane kRSNAvatAra vakhate te rukimaNI svarUpe pragaTI. AvI rIte anya avatAromAM paNa te bhagavAna viSNuthI alaga thaI nahi. agnipurANamAM to tene jagatajananI kahevAmAM AvI che. temAM kahyuM che ke lakSmI jagatanI mAtA ane viSNu jagatanA pitA che ane A mAtA-pitA lakSmI-nArAyaNarUpe A jagatamAM vyApta che.' vaidika sAhityamAM RdamAM lakSmIno ullekha maLato nathI, paNa yajurveda ane atharvavedamAM maLe che. yajurvedamAM zrI ane lakSmI baMnene parama puruSanI sapatnIo gaNAvI che. atharvavedamAM jaNAvyuM che ke vyaktinA janmathI vyakti eksa prakAranI lakSmI-devIothI AvRtta rahe che." mahAbhAratamAM zAMtiparvamAM bhUmi ane lakSmI baMnene eka ja gaNAvI che. te parathI zrI ane lakSmI saMyukta upAsanAno eka saMpradAya pracalita thayo hovAnuM jaNAya che. vaLI A parvamAM devI padmAzrInuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke A devI tArAonA alaMkAro dhAraNa kare che, te tArakRti puSpamALAo dhAraNa kare che ane A svarUpe devI kamalasaramAM dRSTigocara thAya che. rAmAyaNamAM be sthaLe lakSmIno nirdeza thayo che. emAMnA sundarakAnDamAM devI padhAzrInuM gajalakSmI tarIke sukhyAta svarUpa varNavyuM che. te anusAra caturbhuja devInA be hAthamAM kamaLanALa ane kamaLapuSpo ane be hAtha abhayamudrAmAM che. devI kamalasaramAM kamaLanA dAMDA para Ubhela che. eNe kaMThamAM padmanI mALA dhAraNa karelI che, tenI be bAjue ekaeka hAthI potAnI sUMDhamAM kamaLa dhAraNa karIne UbhA che. lakSmInuM mahattva prAcIna brAhmaNa dharmanI jema bauddha ane jaina dharmamAM paNa svIkArAyuM hatuM. bharahuta ane sAMcI temaja ajanTA ane IlorAnI bauddha guphAomAM temaja udayagiri khaMDagirinI jaina guphAomAM lakSmInuM Alekhana thayuM che. te A bAbatamAM daSTAMtarUpa che. jaina sAhityamAM mahAvIra svAmInAM mAtA trizalAdevIne AvelA divya svamamAM zrI nA * adhyApaka, bho.je. vidyAbhavana, AzramaroDa, amadAvAda-9 pathika- navembara-1998 1 For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhiSekano paNa samAveza thayo che. jAtakomAM A devIne siri, padmAlayane nAme oLakhavAmAM AvI che. praziSTa saMskRta sAhityamAM lakSmInI upAsanAno mahimA temaja tenA svarUpa vize aneka nirdezo maLe che. mahAkavi bhAse 'svapravAsavadattA'mAM lakSmIne padmAvatI kahIne enA brahmazrI tathA ajayazrI ke narendrazrI evA bheda batAvyA che. kAlIdAse 'raghuvaMza'mAM lakSmIne padmahastA rAjyalakSmI ane zrIne dhanasamRddhinA pratIka tarIke varNavI che. 'mudrArAkSasa'mAM vizAkhadatte kaumudI mahotsava vakhate zrI-devIne prasanna karavA mATe thatI taiyArInuM varNana karyuM che. 'harSacarita'mAM bANe lakSmInuM varNana karyuM che. evA svarUpanI mUrtio mathurA myujhiyamamAM najare paDe che. zrIharSanA naiSadhacarita' mahAkAvyamAM ane bIjA aneka kavionI kRtiomAM lakSmInuM stutiparaka varNana maLe che. A badhI kRtiomAM AvatAM varNana parathI jaNAya che ke lakSmInA svarUpanI kalpanA ati suMdara strIrUpe karavAmAM AvI che. tene samRddhi ane rAjyanI svAminIdevI tarIke gaNAvAI che. tene viSNu patnI tarIke paNa varNavAI che. tenuM gajalakSmI svarUpa ane kamala para sthita kamaLa hasta svarUpa A baMne svarUpe tenuM varNana thayuM che. purANomAM lakSmIno mahimA ane enA vize vividha ullekho maLe che.10 brahmapurANamAM 'lakSmItIrtha'no prasaMga Ave che, temAM lakSmI tathA daridrano vArtAlApa che. temAM lakSmI kahe che ke, 'manuSya pAse kula, zIla vagere badhuM hovA chatAM mArA vagara te mRtyu samAna che.' TUMkamAM ahIM lakSmInI kRpAne mahattva apAyuM 9.11 padmapurANamAM viSNunA vakSa:sthaLa paranA zrIvatsanA cihnane zrIyukta kahevAmAM Ave che. viSNu purANamAM dakSanI kanyAomAM lakSmInuM nAma paNa prApta thAya che. zivapurANamAM jalaMdharanAM yuddhanA prasaMgamAM viSNu sahita jalaMdharane tyAM nivAsa kare che. evo ullekha che. uparAMta tulasIne ahIM lakSmIno avatAra gaNI che.12 brahmavaivarta purANamAM lakSmInAM vividha svarUpo paikI svarganI lakSmI, rAjAonI rAjya-lakSmI, gRhalakSmI tathA vaiSNavonI vaiSNavIno samAveza thAya che. ahIM lakSmIne aditi svarUpanI paNa varNavI che. ahIM lakSmIno mahimA varNavatAM ene aizvarya tathA sarvasaMpattinI devI kahI che. agnipurANamAM lakSmInA eka hAthamAM padma ane bIjA hAthamAM zrIphaLa hovuM joIe. tene bhadrapITha para sthApI zrIsUktathI tenI SoDazopacAre pUjA karavAnuM vidhAna che.13 kAlikApurANamAM zrI tathA indra vizenA saMbaMdhanI kathA maLe che. atri saMhitAmAM lakSmI-pUjana nizcita tithie karavAnuM sUcavyuM che. emAM sukhanI icchAvALAoe zukravAre 'zrI'nI pUjA puSpamALA, sugaMdhita dravya, tulasI tathA kesara vagerethI karavAnuM jaNAvyuM che.14 evI rIte vAmanapurANa,kUrmapurANa, nAradapurANa, viSNudhamottarapurANa vageremAM lakSmInuM prasaMgopAta varNana maLe che. mArkaNDeyapurANamAM zrIlakSmI saMpradAyano padminI vidyA tarIke ullekha thayo che. lakSmI e padminIvidyAnI mukhya devI hatI. tenA niyaMtraNamAM nIce mujabanA aSTAnidhi hatAH (1) padmanidhi (2) mahApadmanidhi (3) makaranidhi (4) kacchapanidhi (pa) mukundanidhi (6) nandavidhi (7) nIlanidhi (8) zaMkhanidhi, manuSyane samRddhi maLatAM ja A nidhinI prApti thAya che.15 AThanidhine lagatI A vibhAvanA guptakAlamAM pUrNapaNe vikasI hatI. pAchaLathI emAM 'kharva' nAmanI nidhi umerI ne nidhinI saMkhyA navanI karavAmAM AvelI ane sAhitya temaja Ama janatAmAM A navanidhino khyAla sarvatra pracalita che. A uparathI jaNAya che ke purANomAM lakSmInAM vividha nAmo, tenI utpatti vize vividha mata temaja tene judA judA devatAonI patnI tarIke nirUpela che, tenAM vividha svarUpomAM svargalakSmI, gRhalakSmI, rAjayalakSmI vagere maLe che. uparAMta viSNupatnI, nArAyaNanI patnI, paramapuruSanI patnInA svarUpamAM paNa teno nirdeza thayo che. tenuM gajalakSmInuM svarUpa vyApakapaNe lokapriya thayuM hatuM. i.pUrve bIjI sadI sudhImAM to sAmAnyajanomAMlakSmI samRddhi arpanAra devI tarIke pracalita thaI cUkI hatI ane pathika - navembara-1998 - 2 For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tenI mUrtipUjA paNa svAbhAvika banatI jatI hatI. e samaye rAjAo paNa potAnA aizvaryanA pratIka tarIke lakSmIne pradhAnya ApatA. ghaNA rAjAoe potAnA sikkAo para lakSmInI AkRti aMkita karAvI hatI. tenI pAchaLa rAjyalakSmInuM sUcana raheluM jaNAya che.19 Ama prAcIna sAhityamAMthI lakSmInuM varNana maLe che te parathI ema jaNAya che ke zrIlakSmI dhana ApanAra devI hatI ane eno saMbaMdha kamaLa, pANI, hAthI ane yakSo sAthe hato. pANImAM kamaLa ApoApa Uge che tethI lakSmInA hAthamAM te 2khAya che tema ja tenuM Asana paNa kamaLanuM banAvAyuM hovAnuM lAge che. Ama A rIte jaLamAMthI jIvanI utpatti sAthe eno saMbaMdha joDyo che. pAdaTIpa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. viSNupurANa, adhyAya-9, zloka100-105 2. bhAgavatapurANa khaMDa-6, adhyAya-19, zloka 11 3. viSNupurANa, adhyA-9, zloka 142-45 4. agnipurANa, adhyAya-237, zloka,10 5. yajurveda, 31-22 6. atharvaveda, 7-115-3 7. mahAbhArata, zAMtiparva-samIkSita AvRtti, pR.221, zloka.22; pR. 218 zloka 14 8. rAmAyaNa, ayodhyAkAMDa, 79-15;suMdarakAMDa, 7-14 8. rAya, govindacandra, prAcIna bhAratameM lakSmI pratimA, pR. 30-31 10. nana, pR. 187. 11.brahmapurANa, a. 137, zloka 31 12.padmapurANa, a.2, 18-14 ; viSNupurANa, a. 1-7-23; zivapurANa, a. 2, 5-18-14. 13.brahmavaivarta purANa, prakRti khaMDa, a.3 zlo. 72-78; agnipurANa, a. 25, zlo : 13; a. 62, zlo. 1 14 14. kAlikApurANa 1,9,104; atrisaMhitA, 47, 16 15. mArkaNDeya purANa, a. 60 (niiinarNaya) zloka 2-46 16.rAya, govindacandra, pUrvokta, pR. 57, 77 pathika, navembara-1998 * 3 For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ItihAsa ane samAja -prA. pradyumna bI. khAcara* ItihAsa mATe urdumAM zabda prayoga thAya che, tavArIkha." itihAsa eTale iti + ha + Asa =Ama ja hatuM. itihAsa mATe aMgrejImAM zabda che History tene maLatAM ja zabdo yuropanI ghaNIkharI bhASAmAM che. phakta jarmanabhASA bIjo eka vadhAre zabda vApare che. gezikaTa (Geschichte) A gezikaTa zabda gezehana (Geschehen) dhAtumAMthI Avelo che. ane e dhAtuno artha che thavuM A pramANe gezikaTano artha bhAratIya itihAsa zabdanI najIka che jo itihAsano artha Ama ja hatuM. evo laIe to. hisTrI zabda grIka IsToriyAmAMthI Avelo che. A zabdamAMthI ja leTina hisToriyA ane phrenca itavAra AvelA che. oksapharDa IglIMza DIkzanarI kahe che ke IsToriyA dhAtu IDa (id) jANavuM (to know) che. je saMskRta vid jANavuM sAthe saMbaMdha dharAve che. grIka bhASAmAM IsToriyAno artha jijJAsA pRcchA ane anveSaNa saMzodhana evo thAya che.' itihAsano sAco artha vividha vyAkhyA tapAsyA pachI ja jANI zakAya. itihAsano artha nIcenI traNa bAbato uparathI spaSTa thAya che :(1) itihAsa sArvajanika ghaTanAno tAlameLa rAkhe che. (2) itihAsanI ghaTanA niraMtara Ave che. eka ghaTanAthI bIjI ghaTanA koI aTakatI nathI. saLaMga sAMkaLanI jema cAlI Ave che. (3) A badhI ghaTanAone evI rIte mUkI hoya che ke jenAthI eka AkhuM citra ApaNI sAme Ave che. itihAsanI koI sarvasammata vyAkhyA nathI. kAraNa ke tene saraLatAthI vyAkhyAbaddha karI zakAya tema nathI. itihAsanA svarUpa sArthakatA ane mUlyonI bAbatamAM virodhI asaMgata khyAlo vyakta karavAmAM Avela che. itihAsa e mAtra ghaTanAonuM kelenDara ke tArIkhiyuM nathI, paNa eka vicArono taMtu sAthe baMdhAyela ghaTanAonI eka mALA che. AnI spaSTatA mATe ApaNe nIce keTalIka vyAkhyAo joIe :(1) mAnavajAtanA gunAo, bhUlo ane durbhAgyonI noMdhathI itihAsa kharekhara kaMIka vizeSa che - gibana (2) udAharaNomAMthI tAraveluM tattvajJAna te itihAsa che. - DAyoniziyasa (3) itihAsa e (vividha) samAjamAM rahetA mAnavIonI siddhio ane kRtyonI vArtAo che - reniyara (4) mAnava svataMtratAne ukelatI vArtA te itihAsa che. (5) mAnavIne zuM thayuM ane zAthI tema thayuM tenI vigatone pratibiMbIta karatI mAnavajAtanI arthapUrNa kathA te itihAsa che. - vajezvarI (6) eka yuga bIjA yugamAM kaMika vizeSa yogyatA jue che tenI noMdha te itihAsa che. - barkahAI itihAsa Ama to sarveno priya evo viSaya rahyo che. tethI itihAsanI vyAkhyAo badhA ja prakAranA mANasoe ApI che. itihAsanA kendrasthAnamAM mAnavI che. tethI itihAsanI ghaNI vyAkhyAo itihAsa ane mAnavano kare che. eTale ja bloza kahe che ke "samayanA saMdarbhamAM mAnavInuM vijJAna te ItihAsa che" badho itihAsa e vicArano ItihAsa che ema kahevAvALo koliMgavuDa ItihAsane tatvajJAna gaNe che TUMkamAM badhI ja vyAkhyAonA sArarUpa ema kahI zakAya ke mAnavInI rojanIzI te itihAsa. * DaoN. subhASa mahilA koleja, junAgaDha pathika, navembara-19984 For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir itihAsa samayanI pUrvabhUmikAmAM mANasano abhyAsa karato viSaya che. ItihAsano arka sAratatva samayanA ghaTaka para rahela che. bhUtakALa vartamAnakALa ane bhaviSyakALa ghaTanAonI eka atUTa hAramALA tarIke ekabIjA sAthe gUMthAyela che.samayano artha che. parivartana. mAnavajAta sAthe samagra prAkRtika vizva satata parivartana pAmatuM rahe che. ItihAsa e pragaTa kare che ke koI Adarza ke koI saMsthAne aparivartanazIla zAzvata mUlya nathI. ItihAsa eka cakra che ane te koIpaNa bhAvanA vinA cAle che. itihAsa yunAnI dukhAMta nATakonA aTala, tarkanI jema ja cAle che. ItihAsamAM koI evI zakti rahI che. je manuSyane dhIredhIre kaMgAliyata ane caDatI paDatI hAlatomAMthI ubhA karIne AjanI dazAmAM lAve che.' itihAsanA zikSaNanuM jagatamAM anokhuM sthAna che. Ama to kharI rIte ema kahI zakAya ke ItihAsano janma no A pRthvI para janma thayAnI sAthe ja thayo che. te pachI hiroDose e evo pahelo vyakti hato ke jeNe mAnavanA kAryo vicAro ane siddhione AlekhI. tethI tene ItihAsano pitAmaha gaNavAmAM Ave che. te pachI TyusIDAIjhIsa ItihAsane prabodhAtmaka rUpa ApI janma Apyo. tyArabAda rAkee 19mI sadImAM itihAsane vaijJAnika svarUpa ApyuM ToyalbIe (.sa. 1828 thI 42) itihAsanI vakIlAta karI. ' A pachI itihAse dAdImAnI vArtA mahIne pramANone AdhAre lakhAtA sAmAjika vijJAna tarIkeno darajjo meLavyo. te sAthe itihAsa AtmalakSI maTIne vastulakSI bane che. mAnavIno satata praharI sAthI evo ItihAsa samAjane kevI rIte upayogI bane che te bAbatane meM A laghuniMbadhamAM spaSTa karavA namra prayatna karyo che jemake (1) itihAsa e svajJAna ke AtmAne oLakhavA mATe che. mANasa potAno svabhAva, potAnI jAta tathA je kArya kare che tene bhUtakALanA mAnavanA kAryonI sAthe mUlavaNI kare che potAnA pUrvajono svabhAva ane kAryomAMthI mAnava potAnuM mahadaaMze ghaDatara kare che eTale ja koliMgavaDe ItihAsane bhUtakALa ane vartamAna vacceno anaMta saMvAda kahyo che. (2) itihAsa zIkhavAthI zuM lAbha thAya che te bAbata lorDa bekananA kathananI spaSTa thAya che ke "kavi mANasane AnaMdI banAve che. gaNita sUkSma najaravALo, prakRtinuM tatvajJAna mANasane UMDo ane nitizAstra gaMbhIra banAve che. paNa itihAsa sUjhavALo banAve che.' (3) mAnava potAnA samAjanA bahu moTA aMza mATe sIdho ane jIvaMta saMparka dharAvI na zake. tethI samAjanA itihAsarUpI saMsmaraNa dvArA tenI sAthe mAnasika ekatA sAdhI zake che. (4) ItihAsa e sAmAjika vAraso che. temAM sAmAjanA purUSArthanI chabI uThe che. temAM joI mAnava vartamAnamAM cAle che. itihAsanI jANa samAjanI dareka vyaktine hoya to sAmAjika jarUriyAta che. (5) itihAsamAM yuddho khaTapaTo, uthalapAthalo, zahAdato vIratA, tyAga vagerenI vAto Ave che te jANIne vAMcanAra anubhave ke yugothI yuddha khaTapaTa dago, vIratA e badhu cAlyuM ja Ave che tethI sukhamAM harakhAvuM nahIM ane du:khamAM paDI bhAMgavuM nahIM. (6) ItihAsa e mAnavInA jIvanapravAho tathA tenA jIvananI ghaTanAonuM mAtra varNana ja karato nathI paraMtu te badhAnuM anveSaNa karatuM itihAsa vijJAna che. ItihAsa mAnavajIvananI samasyAo ane tene lAgatA aNa ukelyA praznonuM vivecana karI teno ukela sUcave che. (7) mAnaMvInI siddhio niSphaLatAo jene lokoe potAnA mAnasapaTa upara jALavI rAkhI che. ene te pathika * navembara-1998 - 5 For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TakAvavA satata prayatna kare che AvI bAbatone jALavyA sivAya cAle paNa nahIM. tethI AjanI peDhIne bhUtakALanI siddhi, bhUlonI samaja ApavA itihAsanI khAsa jarUriyAta che. (8) mANasa sivAya anya prANI sRSTimAM bhUtakALanuM mahattva nathI. phakta mANasa ja bhUtakALane joI vartamAnamAM cAle che. pote kyAMthI Avyo kyAM che ? kyAM jaze ? teno nirNaya kare che tethI itihAsanI samAjane khAsa jarUrIyAta che. (9) itihAsae jJAnanI khANa che. mATe jJAnanI ArAdhanA mATe paNa samAjane itihAsanI jarUriyAta rahe che. (10) itihAsa bhaNAvatA ane vAMcatA ghaNA prazno lAgaNIo Avego utpanna thAya che. temAMthI uttaro, sAMtvanA ane utsAha maLe che. (11) itihAsano samAje eTalA mATe svIkAra karyo che. ke itihAsanI othe jIvIne vikAsa sAdhI zake che. potAnI bhUlo sudhAre ane vikAsanA pagalAM bharI zake. (12) navalakathA, vArtA, kAvyo, gajhalo kAlpanika hoya che. te vAta vAMcanAra jANa to hoya che. tethI te moja ke bodha lAMbo samaya TakatAM nathI ke zraddhA pedA thatI nathI jyAre itihAsamAM to satya ja hovAthI satya pratye prema ane mAna pedA thAya che itihAsamAMthI loko jANe ke zuM gAMdhIjInA kahevAthI saradAra paTele vaDApradhAnapadanI umedavArI pAchI kheMcI lIdhI. subhASacaMdra bojhe 1. C. S. nI sarvIsa choDI rASTrasevA karI. 1965nI laDAImAM muslima sainika abdula hamIde pAkistAnI sainikono khAtmo bolAvyo ane paramavIra cakra meLavyuM. ekAda vArtA, zAyarI, gajhala game teTalI asarakAraka hoya chatAM A itihAsanA banAvo jeTalI tenI asara thatI nathI. (13) koliMgavuDanI mAnyatA mujaba itihAsa e vicArano itihAsa che. tethI itihAsa mAnavane navA navA vicAro ane prazno jagADavAnA sAdhana tarIke paNa tenI upayogitAnuM mUlya samAja AMke eTaluM ochuM che. 1 (14) polibiyarsa lakhyuM che ke itihAsa e mAnavajIvanane sArI rIte calAvavAmAM ane tenuM niyamana karavAmAM bhUtakALanI ghaTanAonuM jJAna ane sArAmAM sAru zikSaNa purU pADe che mATe samAjane itihAsa upayogI che. (15) itihAsathI vizvadarzana, samAjadarzana, saMskRti darzana ane barbaratAnA darzana karI zakAya che te rIte tenI upayogitAnuM bahumUlya che. (19) itihAsa preraNA ApanAra zAstra che. citoDano kIrtistaMbha bAMdhanAra prakhara sthapati maMDana mULa pATaNano hato eTale kIrtistaMbha racavAnI preraNA ene rUdramahAlayamAMthI maLI hoya e azakya nathI. AvA ja zilpo sthApatyo ane daravAjAonI prAcIna kalAkRtio joI rAjakoTa myunisipala korporezane cAre dizAmAM cAra kalAtmaka daravAjA banAvavAnuM nakkI karyuM che. govardhanarAmanI navalakathA sarasvatIcaMdramAM itihAsanuM citraNa che temAM itihAsano raMga che temaja itihAsa darzana che A sivAya kanaiyAlAla munazInI navalakathA gujarAtano nAtha ane anya kathAo itihAsamAMthI vicAro ke preraNA laIne ja lakhAI che. prAcInakALanA moTAmoTA kavio vidvAno, itihAsakAro, zAstravettAo zUravIro ane cakravatI rAjAonI oLakhANa itihAsa vinA bIjuM koI karAvI zake nahIM. itihAsa mAtra laDAIonA smaraNo nathI Apato. paNa rAma, yudhiSThira, caMdragupta, azoka, vikramAditya, pRthvIrAja, akabara, zivAjI vagerenA caritro paNa Ape che. itihAsa na hoya to ApaNA mATe mAthA ApanAranI bIjI kaI noMdha hoya. mANasato eTalo bhUlakaNo che ke bahu bahu to eka saikA sudhInI vAta yAda rAkhI zake. itihAsa e deza paradezanA zUravIronA caritro ApaNI AgaLa rajU karI ApaNane tevA thavA prere che. itihAsamAMthI dharmano paNa upadeza paNa maLe che. dhanavALA mahAna rAjyo kevI rIte nAza pAmyA kayA pariNAmathI pathika* navembara-1998 * 6 For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjayanI durdazA thaI, AgaLa para vepAra kArIgarI dharma ane vidyA kevA jora para hatA? vaLI te kevI rIte nAza pAmI pAchA unnatimAM AvyA A badhI ja mAhitI ApaNane ItihAsa ja pUrI pADe che. ApaNane bhArata varSanA itihAsamAMthI evI ghaTanAo maLI Ave che ke tenA vAMcanathI laNavAra AzcaryanA samudramAM garakAva thayA vinA rahevAtuM nathI. itihAsamAM mANasanA svabhAvanI buddhibALanI, prayogonI siMha samA vikarALa vyaktionI dhIravIranI vAto hoya che. je bhAvI prajAnA aMtakaraNa para UMDI asara upajave che. itihAsanA abhyAsathI prajAkIya AtmAnI oLakhANa thAya che. mAnavajAtanI pragati ke unnatine samajavA mATe ane sAmAjika saMsthAnuM hArda jANavA mATe ItihAsae aNamola sAdhana che. ItihAsae eka prakAranuM darpaNa che. mAnava A arIsAmAM joI potAnI khAmIvALI AkRti samInamI karavA mAMDe che. mAnavasmRtinA banAvone jAgRta karavAnuM kAma itihAsa sivAya bIju koI nahIM karI zake. itihAsa bhaNavAthI ane ene aMtaHkaraNamAM utAravAthI mAnava potAnI bhUlomAMthI bacI jAya che tethI itihAsae mAnava sudhArAmAM eka bhalA dezanetAnuM kAma kare che. ugatI prajAnA dilamAM katva zaktinA bIja ropI pUrvajo pratye mAna ane zraddhAnI lAgaNI pedA karavAmAM itihAsamAM prajAnuM prathama kakSAnuM zAstra che. ItihAsa e to prajAnI mUDI che je e mUDI na hoya to tenI sthiti kevI thAya te kalpanA paNa dhrujAvI mUke tevI che. bhAratanI prajA atyAre jo UMcu zIra rAkhatI hoyato te ItihAsanA AdhAra vinA to nahI ja. mAnavanA jJAnanA bIjA badhA viSayo karatA ItihAsamAM vadhAre lokapriya zAstra che. - hAlamAM prajAne svadezAbhimAnI karavA mATe itihAsae ghaNo ja suMdara viSaya che. bhArata jevA unnatinI TocathI uttarI paDelA ane Aje pAchA e unnatine AMbu AMbu karI rahelA deza mATe itihAsa viSaya ja samAja sudhAraNAnuM kAma karaze. pAdanoMdha 1. parIkha 2. cho. "itihAsa svarUpa ane paddhati, gujarAta yuni. amadAvAda prathama AvRtti 1969 pR. 54 2. lohiyA rAmamanohara "itihAsa cakra" (hiMdI) pR. 23 3. tivArI devakI "itihAsa kA adhyApana", AgrA (hindI) pR. 1 4. paMcolI manubhAI "itihAsa ane keLavaNI" saNosarA pR. 23 5. dhAraiyA ramaNalAla "itihAsanuM tatvajJAna ane itihAsa lekhana abhigama" yuni. graMtha nirmANa borDa amadAvAda 6. sAMDesarA bhogIlAla "anveSaNA Ara. Ara. zeTha kaMpanI amadAvAda 1967 pR. 30 pathika * navembara-1998 * 7 For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "janaprakRti-vanaprakRtinI bahumukhI pratibhA : jhaveracaMda meghANI'' anAvila ane abhijAta vyaktitva eTale jhaveracaMda meghANI. jemAM kaMTha, kaheNIne kathAno triveNI saMgama che. teo loka sAhityakAra moTA gajAnA mANasa hatA. lokakrAMtinAM sAcAM darzana ane kasuMbala raMganA gAyaka eTale ja meghANI. je potAne "huM pahADanuM bALaka chuM." kahetA gaurava anubhavatA. jemaNe lokasAhityane jIvaMta banAvI ziSTa sAhitya tarapha kalama doDAvI che. temanA sAhitya sarjanamAM samAjadarzana, rASTraprema, dezabhaktine mAnavIya mUlyonA saMskAro jhIlAyA che. temanuM jIvana ane kArya yuga cetanAno saMdezo, viziSTa tAkAtane urmila bhAvo ApI jAya che. --dharamAbhAI vaNakara* rASTrIya zAyara meghANIno janma 28-8-1896mAM pAMcAla pradezanA coTIlA gAme vaNika kuTuMbamAM thayo hato. pitA kALIdAsa jamAdAranI nokarI karatA hatA. temanI vividha sthaLe badalI thatAM temanAmAM janaprakRti-vanaprakRtinA saMskAro jhIlAyA. 1916mAM bI.e. thayA ane zikSakanI nokarI svIkArI. nokarI choDI kalakattA gayA paNa tyAM jaMpa na thatAM vatanamAM AvyA. saurASTrano pravAsa karyo temAMthI lokasAhityano raMga lAgyo, ane sAhityika kArakirdImAM prAraMbha thayo. e samaye AjhAdInI caLavaLamAM joDAyA ane temane jelanI sajA thaI. e samaye emanI patnInuM avasAna thayuM. phUlachAbanuM taMtrIpada choDI muMbaI gayA tyAM janmabhUmimAM saMpAdana kAryamAM joDAyA. 1934mAM vidhavA sAthe punaH lagna karyA. temaNe sAhitya kSetre klema doDAvatI rAkhI. 1946mAM 'mANasAInA dIvA' mATe pAritoSika maLyuM. Ama temaNe lokasAhitya, navalikAo, navalakathAo, kAvyasaMgraha vagere maLI 88 graMtho lakhyA che. 1947mAM hRdayabaMdha thavAthI temanuM avasAna thayuM. temanuM sAhitya sarjana anokhI bhAta upasAve che. jhaveracaMda meghANI mATe aneka sanmAnIya zabdaprayoga ane prayuktio vaparAyA temanA sarjanamAM rASTraprema ane dezabhakti mukhya rahI che tethI pU. gAMdhIjIe temane 'rASTrIya zAyara'nuM biruda ApyuM che. meghANI eTale AjhAdIno laDavaiyo, zUravIrakavi, lokasaMskRtino gAyaka, mAthuM hAthamAM rAkhI pharanAro phakIra, lokagItono bheru, vANIno vepAra karanAra, zabdano sodAgara, vAtsalyapremI, soraThI saMtavANIno gAyaka, parizramIne purUSArthI, kAThiyAvADano kaLAela moralo eTale meghANI daMbhake moTAI na hatI. teo nyAya, jAti ane adhikAranA ArAdhaka hatA. temanAmAM vaphAdArIne khumArI taravaratI hatI. 'vinIta' zAmapura, tA. moDAsA ji. sAbarakAMThA pathika, navembara-1998 * 8 lokasAhityanuM saMpAdana vipula che. jemAM saMzodhana, saMpAdana ne samAlocana vizeSa che. saurASTranI saMskAritA lokasAhityamAM maDhI che ane ziSTa sAhitya sarjana karyuM che. sAmAjika itihAsa, rivAjo, vratakathAo,lagnagIto, hAlaraDAM, zauryagIto vagerenuM jIvana darzana jIvaMta banAvyuM che. saurASTranI rasadhAra bhAga 1 thI 4 che. jemAM prema, baMdhutA, dostI, karUNA, vera vagere janasamAjanuM darzana karAvyuM che. soraThI bahAravaTiyA bhAga 1thI6 che. je kathAo che. kaMkAvaTI bhAga 1-2 jemAM vratakathAo che. soraThI gItakAthAomAM premakathAo che. cuMdaDImAM RtugIto che. raDhiyALI rAta bhAga 1 thI 4, soraThI saMtavANI ane hAlaraDAM vageremAM lokagIto che. A uparAMta soraThIyA duhA vagere loka sAhitya che. veNInAM phUla, ekatAro, siMdhUDo, killola, yugavaMdanA, bApunA pAraNAM vagere temanAM kAvyasaMgraho che. vasuMdharAnA vahAlAM davalAM, soraTha tArAM vahetAM pANI, vevizALa, samarAMgaNa, tulasIkyAro, aparAdhI, kALacakra, rAMgaMgAjaLiyo vagere temanI navalakathAo che. turabAnI kathAo, mANasAInA dIvA, meghANInI navalikAo, palakArA temanI navalikA saMgraha che. A uparAMta kalama ane kitAba, meghANIgraMtha, soraThane tIre tIre, sAMbelAnA sUra vagere prakIrNa sAhitya che. For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Ama temanuM sAhitya sarjana vipula pramANamAM upalabdha che. meghANInI abhivyaktinuM vAhana gadya che. temanA sAhityamAM lokabolI, soraThI zabda prayogo, laya-lahekAnI AgaLa chaTAthI sAhityamAM navo raMga upasyo che. sAhityamAM khumArI, vIratA, rASTraprema, dezabhakti, samAjadarzana, jIvanadarzana anubhavavA maLe che. bahAdurI, zauryatA ne mANasAInAM darzana thAya che. kasuMbI raMgane DhovanAra to meghANI che. "jananInA haiyAmAM poDhaMtA poDhatAM rAja, mane lAgyo kasuMbIno raMga mardAnagI bhAgI jAya tevI dezabhAvanAvALAM gItothI gAMdhIjIe rASTrIya zAyaranuM biruda ApyuM che. goLamejI pariSadamAM gAMdhIjI jAya che tyAre "chello kaToro' kAvyamAM chello kaToro jherano pI jajo bApu" satyAgraha saMgrAma samaye rASTrapremano lalakAra vyakta karyo che nathI jANyuM amAre paMtha zI Aphata paDI che khabara che eTalI ke mAtAjI hAkala paDI che." siMdhUDo kAvyanI tejAbI kavitAo aMgrejone hacamacAvI nAkhatA A kAvyasaMgraha aMgrejoe japta karela "Age kadama Age kadama Age kadama, yA phanAnA paMtha para Age kadama" "tArA nAmamAM o svataMtratA mIThI A zI vatsalatA bharI" vagere paMktimAM rASTraprema chalakAya che. bhAtIgaLa saMskRtine dharatInA dhAvaNane dhIMgI tAkAtathI gAI che.' "moralA re ho mune Apa tAro aSADhIno kaMTha : khovAyelI vAdaLIne huM sAda pADI dau" mAru mana mora banI thanagATa kare." Ama, meghANIe lokagIto-kAvyamAM bharI lAgaNIo vyakta karI che. samarpaNanA bhAvo doDAvyA che. saMskRtine rakSavA mATe kalama doDAvI che. sUtelI zaktione DhaMDhoLI jAgRta karI che. zabda zabdamAM saMskRtino lalakAra che. rASTracetanA che, mAnavatAnI maheMka che ane mAnavamUlyanuM sarjana thayuM che. jhaveracaMda meghANI lokahRdayano svAmI gaNAto. gAMdhI prerita yugacetanAe ane lokasAhityae temanI kalama tejAbI banAvI dIdhI hatI. teo samAnatAmAM mAnanAra sarjaka hatA. mAnavatAnA marmI hatA. temaNe lokahaiye hetanAM toraNa bAMdhyAM che. temaNe ItihAsane beTho karyo che. DuMgarAva pradezo, nadI-nALAnAM sAnidhyamAM pharanAra, svAnubha keLavIne meghANI AgaLa vadhyA che. temanAmAM jIvanatatvone samajavAnI UMDI zakti hatI. rASTrIya ekatAnuM gUMthana karavAmAM agresara rahyA che. prajAnI jIvana zraddhA pragaTa karIne kalamanA kasabI sAhitya sarjaka dvArA unnata sAmAjika dhoraNo prasthApita karyA che. tenI sAthe mAnava vedanAone-vyathAone paNa vAcA ApI che. temanAmAM nikhAlasatA, namratA, mIThAza ane saujanyanuM nItaratuM vyaktitva che. prajJAvAna kalamanA kasabI meghANIne vaMdana karI temano saMdezo jhIlIe. e ja samayanI apekSA rahI che. pathika- navembara-1998 * 9 For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AdhakrAMtivIra zyAmajI -dhanajIbhAnuzAlI* kaDaka baMgAlI' bhAratIya AjhAdInA sana 1857nA prathama asaphaLa prayatnane aMgrejo baLavo kahe ke koIpaNa nAma Ape. paraMta. e saMgrAma ApaNI AjhAdI mATeno prathama prayatna hato. e varSa 4thI okTobare (1857) mAMDavI (kaccha)mAM zAhavALI masjida pAse lImaDAvALI zerImAM janmelA paMDita zyAmajI kRSNa varmA ApaNA AdhakrAMtivIra che. ApaNI AjhAdInA netAo dilhImAM beThA beThA aMgrejone bhArata choDI javAnuM kahetA hatA tyAre paMDita zyAmajI kRSNa varmAe to khuda iMglenDanI dharatI para jaI tyAM 'inDiyA hAusanI sthApanA karI ane aMgrejonI chAtIe besIne kahyuM ke gorAo teme bhArata choDI jAo.... kevI khumArI? mArI phiTavAnI tamannA vagara AvuM koI kahI zake? kaccha-mAMDavInA karazana nAkhavA urphe "bhulA bhaNasArInA ekamAtra,putraratna zAmajI "paMDita' ane 'varmA kema kahevAyA? sAta peDhImAM paMDitAIno "pa" jene lAgu na paDe evI jJAtimAM janmelA zAmajIne "paMDita tarIke kayA kAraNasara oLakhavAmAM Ave che te saMkSiptamAM joIe. 19bhI sadInA madhyamAM mAMDavIthI cAlIseka ki.mI. dUra AvelA gaDhazIzA gAmanI "choTI kAzI' tarIke oLakhavAmAM AvatuM. tyAM saMskRtanI ghaNI pAThazALAo hatI. e ja rIte mAMDavI maLe paNa paMDAonI saMskRtinI dhULI pAThazALAo hatI. zAmajIne mAMDavImAM prAthamika abhyAsa mATe "bhUbhU paMDayAnI dhULI nizALamAM besADavAmAM Avyo tyAre saMskRtabhASA tarapha ene anAyAse pakSapAta thavA lAgyo, ane eNe saMskRtamAM ja ekaDo ahIM ghUMTyo. cAra copaDI mAMDavImAM pAsa karI. mAMDavIno abhyAsa pUro karI ane 1870mAM teo bhUjamAM vadhu abhyAsa mATe AvyA. ahIM paNa saMskRtinI pAThazALAo hatI ane e rIte saMskRtabhASA sAthe emano saMbaMdha kAyama rahyo. bhujamAM e samayanA bAhoza vakIla zrI zivajIbhAI vAghajI joSInI ke je AjanA ApaNA khyAtanAma sAhityakAra zrI gauttama zarmAnA vaDavA thAya che emane tyAM rahIM sAta copaDI pUrI karI. vadhu abhyAsa thAya e mATenI dhagaza joI, sane 1873mAM bhATIyA zeThazrI mathurAdAsa lAlajI muMbaI laI AvyA, ane vikhyAta vilsana hAiskulamAM dAkhala karyA. ahIM muMbaImAM bhATIyA samAjanA upakrame saMskRtanI pAThazALA kAryarata hatI emAM zAmajIe civaTapUrvaka abhyAsa karI saMskRtamAM prabhutva meLavyuM. sane 1874mAM mAtra 17 varSanI uMmare, nAma nahiM jANI zakAyelA saMskRtanAM be pustakonuM gujarAtImAM bhASAMtara paNa karyuM. Adya zaMkarAcArya mahArAja, vallabhAcArya mahArAja, dayAnaMda sarasvatI vageree nAnI vaye saMskRtamAM digvijaya karyo hato tema saMskRtamAM bhASaNa ApI zakatA zAmajIe 20nI uMmare nAzika, pUnA, amadAvAda, bharUca, sUrata, alIbAga, kAzI, lAhora, amRtasara, bhuja, mAMDavI, jayapura vagere sthaLoe saMskRtamAM bhASaNo ApyAM. saMskRtabhASA uparanA prabhutvane kAraNe, sane 1877nI 20mI eprile nAzikanA AsI. sezansa jaja rAvabahAdura gopAlarAva hari dezamukhanA pramukhapade kAzInA paMDitoe zAmajIne mAnapatra ApI jAhera sanmAna karyuM. e divasathI, saMskRtabhASAnI asarane kAraNe zAmajI karazanaH nAkhavA nAmanA mAMDavI (kaccha)nA eka tejasvI tAralAne gaLe 'paMDita zyAmajI kRSNa varmA'nA nAmanuM pATiyuM laTakI gayuM! sane 1874mAM zyAmajI prakhara AryasamAjI svAmI dayAnaMda sarasvatInA saMparkamAM AvyA ane svAmInA * "jalArAmakRpA 10, esa.TI.sosAyaTI, saMtoSImAnA maMdira sAme, bhuja-kaccha - 370001 pathika * navembara-1998 * 10 For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvAsapAtra thaI paDyA. jate dahADe sane 1875mAM dayAnaMde zyAmajIne potAnA uttarAdhikArI banAvyA ane AryasamAjanA adhyakSa banAvyA. e ja varSe ke ane 1875mAM zrImaMta zeThazrI chabIladAsa lallubhAI bhAnuzAlInI ekamAtra lADakI putrI bhAnumati sAthe 18me varSe lagna thayAM. e samaye bhAnumati hatAM mAtra 13 varSanA. zyAmajIne vadhu abhyAsa mATe iglenDa javuM hatuM paNa paisAnI jogavAI na hatI. e samaye oksapharDa yuni. nA pro. viliyamsa bhAratanI mulAkAte AvyA hatA. emaNe zyAmajInI saMskRtabhASA paranI paMDitAI joI ane oksapharDamAM potAnA madadaniza tarIke AvavA nimaMtraNa ApyuM. A mATe nyAyamUrti dezamukhe paNa bhalAmaNa karI hatI. eTale nakkI thayuM ke sane 1878nA chellA mahinAmAM athavA 1879nA pahelA mahinAmAM eo oksapharDa AvI madadaniza bane. tyAM je pagAra maLe emAM sAdAIthI tyAM rahI zakAya tema hatuM. bhaNI zakAya tema na hatuM. zyAmajInI aMgata icchA berisTara thavAnI hatI. muMbaInI phorTa zALAnA ziSya ane jaMgala adhikArI tarIke pharaja bajAvatA zrI gilsanane maLyA ane kacchanA poliTikala ejanTa ke je eka aMgreja hatA emanA para bhalAmaNa karAvI ke zyAmajIne berisTara thavA mATe kaccharAjya sahAya kare. bIjI bAju, e samaye kacchanA dIvAna maNIbhAI jazabhAI para paNa nyAyamUrti zrI dezamukha mAraphate bhalAmaNa karAvI. pariNAmamAM nanaiyo maLyo : paNa dharmapatnI bhAnumatie potAnI aMgata bacatamAMthI patine Arthika sahAya karI. patnInI sahAya maLatAM eo sane 1879mAM iMglenDa pahoMcyA. vAyadA pramANe thoDA moDA paDavA badala pro. viliyamsa pAse Arthika kAraNo rajU karyAM ane potAne tyAM samAvavA vinaMtI karI. mULa niyaMtraNa pramANe to traNa varSa pUrA karavA ane aThavADiye pacAsa pauMDa maLavAnA hatA paNa navI paristhitimAM aThavADiye savA pauMDa nI ophara thaI : samaya-saMjogo pramANe e zarate paNa tyAM rahyA. zyAmajInI kAmagirI ane dhagaza joI kolejanA vyavasthApako prophesaronI rAjI thayA ane vidyArthIone vaza karI lIdhA, ane sane 1879nI 25mI eprile emane te kolejanA grejyueTa tarIke dAkhala karavAmAM AvyA. divase kolejanA vidyArthIone saMskRta zikhavyA bAda rAtre kAyadAno abhyAsa karatA. sAthosAtha leTina, grIka, speniza vagere bhASAo paNa eka varSanA TUMkA gALAmAM zIkhI lIdhI. grIkabhASAmAM lakhAyelA 'bAIbala'nuM aMgrejImAM avataraNa paNa karI nAkhyuM. A kAraNe belIyama koleje zyAmajI judI judI bhASAnA jJAtA tarIke nimaNUMka ApI. navI nimaNUkamAM eo saMskRta, gujarAtI ane marAThI zikhavatA. ghamI jIve oksaphorDamAM hiMdI-saMskRti ane pustakAlayanI pravRtti upADI lIdhI hatI. A navI saMsthAnA mAnArha sabhya thavAnuM muMbaInA gavarnara sara rIkArDa Tempalane lakhavAnuM hatuM. pro. viliyamse, A utsAhI bhAratIya mATe sara rIkArDa Tempala dvArA kaccharAjyane ziSyavRtti mATe bhalAmaNa karAvI. badalAmAM oksapharDanA mAnArha sabhya thavAnuM mAna maLatAM sara rIkArDa Tempala khuzakhuzAla thaI gayA ane kacchanA poliTikala ejanTa tema ja dIvAna maNIbhAI jazabhAI tema ja mahArAvazrIne lakhyuM, gavarnarano patra maLatAM kaccharAjye zyAmajIne kaccha bahAra abhyAsa karavA mATe vArSika 100 pauMDanI ziSyavRtti maLatI rahI : pAchaLathI emAM vadhAro paNa thayo ! kaccharAjyanI ziSyavRtti meLavI hinda bahAra (iglenDa) bhaNanAra paMDita zyAmajI kRSNa varmA prathama vidyArthI hatA. saMvata 1940nI mahAvada 10 (sane 1884, phebruArI)nA roja mahArAva kheMgArajInA lagna rANAzrI jAlamasiMhajInAM kuMvarI gaMgAbA sAthe tathA sAhelAnA ThAkora sAhebanA kuMvarI moTAMbA sAthe levAyA. A lagnaprasaMge paMDita zyAmajI kRSNa varmAne hAjara rahevA mATe kaccharAjya taraphathI niyaMtraNa paNa pAThavavAmAM AvyuM hatuM e gaurava pathika, navembara-1998 + 11 For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vadhAranAro prasaMga hato. sane 1884 dezI rAjyonI agatyanI dareka gatividhInI rajeraja mAhitI maLI rahe te mATe poliTikala ejanTo je te gavarnarane vahIvaTI ahevAlo mokalatA. kaccharAjyanA e vakhatanA eTale ke varSa 1883-84nA vahIvaTI ahevAlanA pAnA naM. 79 upara peregrApha 476mAM je ullekha che tenuM gujarAtI bhASAMtara A pramANe che. "paMDita zyAmajI kRSNa varmA, jeoe oksapharDa yunivarsiTImAMthI 'bI.e.'nI DigrI meLavI che, teo hiMdamAM gayA ziyALAnI RtumAM AvyA hatA. emaNe baudhika tathA zArIrika rIte ghaNI ja chApa pADI che. eo pharIthI iMglenDa gayA che. emane A rAjya taraphathI apAtI vArSika bhaththAnI 200 pauMDanI mudata gayA sapTembaramAM pUrI thaI gayela hoI, e vizeSa be varSa mATe vadhArI ApavAmAM AvI che, ke jethI 'ema.e.' nI padavI meLavI zake. eo vidyAbhyAsa mATe rAjyanA kharce iglenDa janArA prathama kacchI che, ane emaNe iglenDanI eka prathama kakSAnI yuni. mAMthI abhyAsakSetre uccattama kakSA prApta karI che..." paMDita zyAmajI ema.e. tathA bAra-eTa-lonI DigrI laIne bhArata AvyA. prathama ratalAma, tyArabAda udepura tema ja jUnAgaDhanA dIvAna tarIke kAma karyuM. ahIM emaNe joyuM ke samagra deza nAnAM moTA rajavADAmAM vaheMcAyelo che ane rajavADAo para aMgrejonI hakUmata hatI. kyAMya koI svataMtra na hatuM. AvaDA moTA deza para muThIbhara gorAo rAja kare e ja emane khUMcatI vastu hatI. dIvAnanI nokarI mUkI ane 1897mAM eo sahapatnI iMglenDa gayA. ahIM harTa spensarano bheTo thayo. e ja varSe lIMbaDInA saradArasiMha rANA berisTara banavA laMDana AvyA hatAM. teo zyAmajIne maLyA. AjhAdInI vicAraNA thaI sane 1905nI 1lI julAIe potAnA kharce makAna kharIdI nAma ApyuM 'inDiyA hAusa' e pahelAM e ja varSanA jAnyuArImAM 'inDiyana soziyolojisTa' patra zarU karyuM. 18mI phebruArInA laMDanamAM inDiyana homarUla sosAyaTI'nI sthApanA paNa karI. vIra sAvarakara sane 1906mAM vadhu abhyAsa mATe iglenDa AvyA. inDiyA hAusamAM vIra sAvarakara, madanalAla dhIMgaDA vagere krAMtikArIo gaurabhera rahetA hatA. banAvo jhaDapabhera banatA hatA. 1907nI 17mI ogasTe madanalAla dhIMgaDAne phAMsI apAI. bIjA divase, 18mI ogasTe zrImati bhikAIjI rustamajI kAmAe sTuDagArDanA samAjavAdIonA adhivezanamAM emaNe banAvela bhAratano prathama rASTrIyadhvaja laherAvyo. briTiza sarakAranI bhIMsa vadhatAM eo sane 1907mAM laMDana choDI pArisa gayA. tyAM paNa briTiza jAsUso sukhethI rahevA Ape tema zakya na jANatAM sane 1914nA me mAsamAM pArisane rAma-rAma karI jinIvA sa2kI gayA. A rIte, eka jagyAethI bIjI jagyAe bhAgaMbhAga karatA rahetA ApaNA A AghakrAMtivIranI chellI avasthAmAM emanA sAthIo eka pachI eka sAtha choDIne gayA hatA. sane 1926mAM paMDita javAharalAla naheru paNa emane maLavA khAtara maLyA hatA. jinIvAmAM emane AMtaraDAMno roga lAgu paDyo. oparezana karAvyuM paNa phera paDyo nahi. bIjI bAju sAvarakarane pakaDI levAmAM AvyA hatA ane zyAmajI para dezadrohano Aropa hato tema ja tabiyata khUba ja lathaDI hatI... bhAratanI AjhAdInI uSA haju dekhAtI na hatI evI kaparI paristhitimAM tA. 31-3-1930ne somavAranA divase jinIvAnI hospiTalamAM sAMje 6 vAge eo mRtyu pAmyA. emane seMTa jyorja kabrastAnamAM traNa divasa bAda agnidAha ApavAmAM Avelo. aMtima samaye emanI pAse hospITalamAM zrImati bhAnumati varmA hAjara hatAM. aMjAra (kaccha)mAM Avela jesala-toralanI samAdhi mAphaka bAjubAjumAM be samAdhio seMTa jyorja kabrastAnamAM Aje paNa mojuda che ane tyAM lAgela tAtimAM veMcAya che pathika - navembara-1998 - 12 For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zyAmajI kRSNa varmA 1857-1930 bhAnumati varmA 1862-1933 mAMDavI (kaccha)thI zaru thayelI jIvanayAtrAnA yAtrI AkrAMtivIra zyAmajI kRSNa varmAnI jIvanayAtrA jinIvAmAM pUrI thaI. sva. iMdulAla yAjJike yogya ja lakhyuM che ke ".Avo sAdhanahINo garIba bhaNasArI bALaka, muMbaImAM peTIyuM raLatA pitAno putra, janma-kuTuMba ke saMbaMdhanA kazAya vazIlA vinAno hiMdanA eka aMdhArakhUNe vasato, thoDA ja varSamAM saMskRta tema ja aMgrejIno prakhara vidvAna thaze, oksapharDano prathama hiMdI ema.e. thaze, berisTara - eTa-laoN thaze, prathama kakSAnA dezI rAjayono divAna thaze, eTaluM ja nahi paNa navatara rASTravAdI hilacAlanA enA atyaMta kaparAkALamAM (1905-1914) sarvamAnya agraNI thaze ane laMDana, pArisa tema ja jinIvAmAMthI hiMdanI AjhAdInI mAMgano bulaMda purasakartA thaze ema kyAre koNa kahyuM haze? zyAmajInA sAdhana hatA anekono pAchI pADI de evI meghA ane potAno paMtha ujALatAnI mahattvakAMkSA ..." pAdaTIpa 1. sva. iMdulAla yAjJika kRta zyAmajI kRSNa varmA 2. lekhakanA pustaka "paMDita zyanamajI kRSNa varmA - 3. "pathika' 1973 vizeSAMka. pathika * navembara-1998 - 13 For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "rASTranA svAtaMtrya AMdolanamAM zivAbhAI gokaLabhAI paTelanuM pradAna'* DaoN jIgIza eca. paMDyA* rASTrano svAtaMtrya saMgrAma e dezanA vividha varga ane komanA kAryakarono sahiyAro prayAsa hato. A saMgrAmamAM TocanA stare sarvocca netAgIrIe ja bhUmikA bhajavI hatI. teTalIja mahatvanI bhUmikA pAyAnA stare sakriya evA adanA kAryakaroe paNa bajAvI hatI. prastuta lekhamAM kheDA jillAnA grAmya vistAromAM rASTrIya pravRttine kSetre jillAnA gAMdhIvAdI kAryakara zrI zivAbhAI gokaLabhAI paTelanI kAmagIrIno paricaya ApavAno prayAsa karyo che. zivAbhAI gokaLabhAI paTelano janma 1904mAM ANaMda tAlukAnAM AryasamAjanA prabhAvavALA cikhodarA gAmamAM eka sAmAnya kuTuMbamAM thayo hato. temaNe prAthamika zikSaNa gAmanI zALAmAM, mAdhyamika zikSaNa dAdAbhAI navarojI hAIskUla ANaMdamAM lIdhuM. je Dakana ojayukezananAM samAnatA, sAdagI ane rASTrIya zikSaNanA dhoraNe cAlatI carotara ejyukezana sosAyaTInI zALA hatI. rASTrIya zikSaNa dharAvatI DI.ena. hAIskUla te samaye gujarAta vidyApITha sAthe joDAyI hatI. gujarAta vidyApIThamAM teo 1926mAM snAtaka thayA tyAM sudhImAM teo rASTrIyaraMge saMpUrNa paNe raMgAyA hatA. vidyApIThanA abhyAsa samaye borasada satyAgrahanI laDatamAM svayaMsevaka tarIke rAsa, dahevANa, borasada vagere gAmomAM kArya karyuM, te daramyAna cUnIbhAI paTela, AzAbhAI paTela, darabAra gopALadAsa, ravizaMkara mahArAja jevA sthAnika kAryakaro ane AgevAnonA saMparkamAM AvatA temanAmAM rASTrIya pravRttiomAM bhAgalevAnI bhAvanA vadhI hatI. sAdagI, samAnatA, saMyama jevA rASTrIyatAnA sidhdhAMtone jIvanamAM apanAvI lIdhA hatA. rASTrIya pravRttimAM sakriyA paNe joDAvA 1926mAM teo sAbaramatI AzramamAM saphAI, zikSaNa, TapAla, akhila bhAratIya carakhA saMghano hisAba, Azrama samAcAra ane jaMgama Azrama samAcAranuM saMpAdana kArya karyuM hatuM. Ama svAtaMtrya saMgrAmanI racanAtmaka kAmagIrImAM teo ekaniSThAthI joDAyA hatA. 1930 nI savinaya kAnubhaMganI laData daramiyAna yojAelI dAMDI yAtrAmAM zivAbhAIne be kAma soMpavAmAM AvyA hatAM. (1) yAtrA daramyAna loko je dAna Ape te svIkArI tenI yAdI sAthe dAnanI rakama AzramamAM mokalavI. (2) yAtrA daramyAna je gAmomAM gAMdhIjI vyAkhyAna Ape, te samAcAra rUpe 'jaMgama Azrama samAcAra' taiyAra karI eka nakla roja AzramamAM pahoMcADe, zivAbhAIe dAMDIyAtrIo sAthe chAvaNImAM rahIne rASTrIya saptAhanI vividha kAmagIrImAM bhAga lIdho hato. rASTrIya saptAha bAda navasArI mukAme kheDA jillA samitinA pramukha abbAsasAhebe jillAnI kAmagIrI mATe dAMDIyAtrIo mAMgatA gAMdhIjIe rAvajIbhAI nAthAbhAI paTela, mAdhavalAla zAha, zaMkarabhAI bhIkhAbhAI paTela, aMbAlAla zaMkarabhAI paTela jevA sAthIo sAthe zrI zivAbhAIne paNa naDiyAda mokalyA. zivAbhAIe jillAnA dareka tAlukAmAM jaI paisAno hisAba tapAsI kAma pUrNa karyuM. tyAra bAda ANaMda chAvaNInI vyavasthA, saMbhALI lIdhI. tyAMthI dharAsaNA satyAgraha mATe 50 satyAgrahIonI eka TukaDI tribhuvanadAsabhAI sAthe mokalAvI. zivAbhAI, parIkSitabhAI ane bIjA 25 satyAgrahIo dharAsaNA chAvaNIe pahoMcyA. A satyAgrahane dabAvavA kaDaka hAthe kAma lIdhu hatuM. polIse satyAgrahIo * anusnAtaka ItihAsa vibhAga, saradAra paTela yunivarsiTI, vallabha vidyAnagara. saradAra paTela yunivarsiTInA itihAsa vibhAga dvArA tA. 7,8,9, phebruArI 1997 da2myAna yojAyela pazcima vibhAgIya yu.jI.slR seminAramAM rajU karela zodhapatra. pathika navembara-1998 + 14 For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir para lAThImAra karyo. ane badhAne pakaDIne sUrata sTezane laI jaI choDI mukyA. pUnaHzivAbhAI ane dinakarabhAInI AgevAnI nIce 150 bhAIo dharAsaNA gayA. polIsano mAra darekane paDyo, zivAbhAIne vadhu vAgatA valasADamAM sAravAra mATe rAkhyA. tyAMthI amadAvAda bhAIne ghare svastha thatA naDiyAda AvI rASTrIya jAgRti ane polIsonI sakhatAI virudhdha patrikAonI kAmagIrI zaru karI, temane polIse traNa vAra jelanI sajA karI hatI. A kAmagIrI daramyAna phUlacaMda bApujI zAha, gokaLadAsa talATI ane dAdubhAI desAInA paricayamAM AvyA. temanI rASTrIya pravRttine dhyAnamAM laIne zivAbhAIne kheDA jillA samitimAM sahamaMtrInI kAmagIrI soMpI hatI. gAMdhI-Irvina karArane kAraNe pUrNa svarAjyanuM AMdolana TUMka samaya mATe baMdha rahyuM. tyAre borasada hAIskUlamAM gAMdhIjI ane saradAra paTela sAthe temanI mulAkAta thaI ane kheDA jillAnI pravRtti aMge temanI sAthe carcAvicAraNA thaI hatI. A 1932mAM laData pharI zarU thatAM sarakAre kheDA jillAnA mukhya AgevAnone jelamAM puryA, samitinA makAnane sIla mArI laDatanI asarakArakatA rokavA prayAso karyo, tyAre zivAbhAI ane babalabhAI mahetAe jillAnuM kAryAlaya sojItrA gAme gAyakavADI hadamAM zaru karyuM. temAM pakaDAtAM eka varSanI jela thaI 1934 mAM pUrNa svarAjyanI laData mokUpha thatA jelamAMthI badhA satyAgraha kedIone choDI mukavAmAM AvatAM zivAbhAI paNa bahAra AvyA ane jillAmAM punaHkAmagIrI zaru karI. pUrNa svarAjyanI laData bAda gAMdhIjIe dAMDIyAtrIone gAmaDAmAM jAo no saMdeza pAThavyo. te samaye zivAbhAI borasadamAM pleganivAraNanI kAmagIrImAM DaoN.bhAskara paTelane madada karI rahyAM hatA. tyAre bocAsaNanI sabhAmAM gAMdhIjIe jAhera karyuM ke- "zivAbhAI vallabha vidyAlaya (bocAsaNa) nI saMsthA calAvaze A vidyAlaya 1931 mAM gujarAta vidyApIThanI grAmasevA samiti dhvArA zarU karAI hatI paraMtu 1932 nI laData samaye sarakAre vidyAlayanI pravRtti baMdha karAvI hatI. te 1935 mAM mukta thatA punaH zaru karavAnI hatI. zivAbhAie grAmazikSaka tarIkenI kAmagIrI svIkArIne vidyAlayamAM samAnatA, rASTrIyatA, khAdI udyoga, * navaracanA vagere kAryo amalI banAvI vidyArthIomAM ane AsapAsanA lokomAM rASTrabhakti, dezasevA ane balidAnanI bhAvanA phelAvavAnuM kArya karyuM hatuM. temanI sAthe sahakAryakaro tarIke zAmaLabhAI, bhAIlAlabhAI paTela, grAmasevikA gaMgAbahena, ravizaMkara mahArAjanA moTA putra meghAvratajI (paMDitajI) ane samaye samaye ravizaMkara mahArAja ane babalabhAI mahetA vidyAlayamAM AvI sAdagI ane svAvalaMbananA kAryone uttejana ApatA. vidyAlayamAM bAraiyA, pATaNavADiyA komanA chokarA AvatA pachIthI harijana,vAgharI, vALaMda, kuMbhAra, pATIdAra, vANIyA ane brAhmaNa jJAtinA chokarA bhaLatA saMsthAnuM rASTrIya svarUpa pAkuM thayuM hatuM. zivAbhAIe vidyAlayanA mAdhyama dvArA gAmasaphAI, gAmasaMparka, khAdI udyoganA, pradarzano yojI zikSaNa ane tAlImanI bocAsaNa, rUdela, DabhAsI, goLela, cUvA vagere gAmanAM lokone jANa karatA. haripurA mahAsabhAnI vyavasthA ane saphAI vagere kAmo mATe vidyAlayamAMthI moTI saMkhyAmAM vidyArthIone mokalavAmAM AvyA hatA. 1940 mAM relasaMkaTa AvatA vidyArthIoe 60 gAmonA nukasAnInA AMkaDA taiyAra karI jillA samitine mokalAvyA temaja temanA dvArA rAhata dukAno, vidyAlaya, borasada, AMkalAva, rAsa jevA gAmomAM zaru thatA te aMge kArya karyuM hatuM. khAdI udyogano vyApa vadhAravA vidyAlaya dvArA bocAsaNa, DabhAsI, badalapura, nApA, borasada vagere gAmomAM reTiyA pravRttine lagatuM kArya karavAmAM AvyuM hatuM. ane ullekhanIya che ke temanA prayAsathI borasadamAM 150 reMTiyA musalamAna baheno calAvatI hatI. A rIte sAta moTA kAMtaNa kendro cAlatA te mATe joItI pUNIo vidyAlayanA vidyArthIo dvArA taiyAra karAvI pahoMcADavAmAM AvatI. temaja borasada ane karamasada gAmamAM tenuM vaNATakAma cAlatuM. vidyAlayadvArA A udyoga vyavasthita cAlato hato. paraMtu 1942nI laDatamAM vidyAlaya joDAtA khAdI udyoga dhIre dhIre baMdha thavA pAmyo hato. pathikanavembara-1998 - 15 For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thAmaNAmAM buniyAdI zikSaNano prayoga karavAmAM Avyo tyAre zikSako ane vidyArthIone navA prayoga aMge mArgadarzana ApavA mATe vidyAlayanA saMcAlako, zikSako ane vidyArthIoe kAryakramano AraMbha karI Apyo hato. gAMdhIjIe hiMda choDono Adeza Apyo ane racanAtmaka saMsthAone paNa temAM bhAga levA himAyata karI tyAre vallabha vidyAlaye laDatamAM yojavA pUrvaka jhaMpalAvyuM hatuM. nAnA vidyArthIone ghare mokalI dIdhA. vidyAlayanI javAbadArI gaMgAbahena ane medhAvratajIne soMpI. bAkInA badhA kAryakaro ane vidyArthIonI TukaDIo pADI borasada tAlukAnA judA judA ThekANe satyAgraha karavA mokalyA. zivAbhAI ane temanA vidyArthIo maganabhAI ane manaharabhAI borasada gayA. tyAM sAMjanA saraghasamAM temanI sAthe AzAbhAI, trikamabhAI ane aMbAgiribhAI temaja bIjA keTalAka loko joDAyA hatA. saradhasa pATIdAra dharmazALA AgaLa AvatA polIse lAThImAra karyo. temAM anyanI sAthe zivAbhAIne sakhata vAgyuM. te samAcAra maLatA vallabha vidyAlayathI medhAvatajI temanI sAravAra mATe borasada AvyA, temanI pAsethI patrikA maLatA polIse zivAbhAI, meghAvratajI, AzAbhAI ane aMlAgiribhAIne jelamAM laI gayA. pachI zivAbhAI para kesa cAlatA temane cha mAsanI sajI thaI. punaH satyAgrahanI pravRtti cAlu rAkhatA temane jelamAM rAkhavAmAM AvyA. tyAM temaNe . zikSaNa prayogane AvarI keTalAka prasaMgone laI "jIvana dvArA zikSaNa' eka pustaka taiyAra karyuM. A pustaka pAyAnA stare rASTranirmANanA kAryakaro mATe mArgadarzana rUpa banyuM hatuM. hiMda choDo laData daramyAna polIsanA hAthe kheDA jillAnA 38 vidyArthIo pakaDAyA hatA temAM 18 vidyArthIo vallabha vidyAlayanA hatA. 1944mAM zivAbhAI jelamAMthI chUTyA pachI vallabha vidyAlayanI kAmagIrI saMbaMdhamAM Ayojana karI rahyA hatA. tyAM 1945 mAM grAmasevaka tAlImavarga ravizaMkara mahArAjanI rAhabarI nIce zarU karAyo tyAre zivAbhAI te kAryamAM madadarUpa banyA hatA. vidyAlayamAM punaH racanAtmaka kAmagIrIne vadhAravA potAnuM yogadAna ApyuM hatuM. te prayAso AjhAdI maLatA sudhI ane te pachI paNa cAlu rahyA hatA. Ama gAMdhIjInA vicAro ane kAryazailIne sthAnika DhAMcAmAM goThavIne grAmya vistAranA kheDUta tathA zramajIvI vargone rASTrIya saMgrAmamAM sAmela karavAmAM, gAMdhIyuganI rASTrIya caLavaLomAM sthAnika samAjane sabaLa mArgadarzana ane netRtva puru pADavAmAM tathA khAsakarIne racanAtmaka kAryakramo dvArA nabaLA varganuM sAmAjika tathA rAjakIya udhRtikaraNa karIne rASTranA svAtaMtrya saMgrAmamAM temane bhAgIdAra banAvI rASTrIya laDatanA pAyAnuM vistaraNa karavAmAM zrI zivAbhAI jevA kAryakaronI kAmagIrI mahatvanuM sthAna dharAve che. saMdarbha graMthasUcI (1) paTela zivAbhAI go. : pAyAnI keLavaNIno prayoga. 1958 (2) paTela zivAbhAI go. : jIvana dvArA zikSaNa. 1950 paTela zivAbhAI go. : mAruM jIvanaghaDatara. 1979 (4) paTela zivAbhAI go. : zikSaNanA mArA anubhavo. 1972 (5) paTela zivAbhAI go. : bApunI AzramanI keLavaNI. 1969 (gAMdhI zatAbdI graMthAvalI-3) (6) umarAjavAlA rameza esa. : carotaranA satyAgraho. 1989 (7) (saMpA.) zAha puruSottama che. carotara sarvasaMgraha tathA kheDA jillAno mAhitI graMtha 1954 zAha caMdrakAMta rR. bhAga-1 anera. (8) (saMpA.) paTela maganabhAI jI. : mArI jIvanayAtrA 1982 tathA mahetA babalabhAI (9) gAMdhI rAjamohana (anu) saMghavI nagInadAsa : saradAra paTela 1994. eka samarpita jIvana. (10) desAI zAMtilAla ma. : rASTrano svAtaMtrya saMgrAma 1972. ane gujarAta. pathika * navembara-1998 - 16 For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Disembara '98 Reg. No. GAMC-19 bAjalI hAma ane uttama kAma, 'minalalAve.samRdhibharyuvAna. HOICE ki.grA. poliyesTara pAuca peDamAM 5 ane pa0 ki.grA. eca.DI.pI.I. begamAM MINZYME FANT CROWIE PROMOTER PITAL ill viziSTa yuriyA koTiMga pAvaDara, nukazAnarahita, jaMtu-pratirodhaka, harbala ane bAyoDarIDabala che. vanaspati vRddhivardhaka 500 grAma ane lagA. poliyesTara pAuca peDamAM 500, 200, 500 mI.lI. 1lITara ane 5 lITaranA pemAM tIvra ejhADirekTIva (harbala proDakTasa) pravAhI ane ghaNAghara 100, 500 mI.lI., 1 lITara ane 5 lITara pemAM YUN Cody 823943 For Private and Personal Use Only