Book Title: Parul Prasun
Author(s): Pratap J Tolia
Publisher: Vardhaman Bharati International Foundation
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032322/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArula-prasUna sva. ku. pArula ToliyA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhAratI vardhamAna bhAratI inTaranezanala phAuNDezana ke mahattvapUrNa prakAzana 'priyavAdinI' sva. ku. pArula ToliyA dvArA likhita-saMpAdita-anuvAdita * dakSiNApatha kI sAdhanAyAtrA (hindI) prathamAvRtti pUrNa * mahAvIra darzana (hindI) Mahavir Darshan (Eng + Hindi) videzoM meM jaina dharma prabhAvanA (hindI) JainismAbroad * Why Abattoirs - Abolition? (Eng) * Contribution of Jaina Art, Music and Literature to Indian Culture * Musicians of India - I came across: Pt. Ravishankar * Indian Music and Media (Eng) Profiles of Parul (Eng) * pArula-prasUna (pustikA tathA sIDI) prA. pratApakumAra ToliyA dvArA likhita-saMpAdita-anuvAdita * zrI AtmasiddhizAstra evaM apUrva avasara - dvibhASI * saptabhASI Atmasiddhi - zrImad rAjacandrajI kRta - sAta bhASAoM meM aMgrejI-hindI bhUmikAsaha * paMcabhASI puSpamAlA * dakSiNApatha kI sAdhanAyAtrA (gujarAtI) prathamAvRtti pUrNa * videzoM meM jainadharma prabhAvanA (gujarAtI) * mahAsainika (ma.gA~dhIjI evaM zrImadrAjacandrajI viSayaka) * krazarI thILISa ahaLIIra * prajJAcakSukA dRSTipradAna-paM.sukhalAlajI ke saMsmaraNa (guja) * sthitaprajJa ke sAtha - AcArya vinobAjI ke saMsmaraNa * gurudeva ke sAtha - gurudeva ravIndranAtha ThAkura ke viSaya meM * prakaTI bhUmidAna kI gaMgA - vizvamAnava (reDiyo rUpaka) * jana murde bhI jAgate haiM ! - puraskRta, abhinIta hindI nATaka saMtaziSya kI jIvana saritA * karnATaka ke sAhitya ko jaina pradAna Jain contribution to Kannada Literature & Culture Meditation and Jainism * Speeches and talks in USA and UK Bhakti Movement in North * Saints of Gujarat * Jainism in present age * My mystic Master Y. Y. Shri Sahajanandaghanji * Holy Mother of Hampi * sAdhanAyAtrA kAsaMdhAnapaMtha (dakSiNApatha -2) (anusaMdhAna - aMtardRSTha - 3 para) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArula-prasUna pArula kRti "parAloka ke Aloka meM pArula" pArula smRti (smRti-aMjaliyA~) sva. ku. pArula ToliyA prA. pratApakumAra ToliyA jinabhAratI vardhamAna bhAratI inTaranezanala phAunDezana prabhAta kompleksa, ke.jI.roDa, beMgalora 560009 (080-22251552) pArula, 1580, kumArasvAmI leAuTa, beMgalora 560078 (080-26667882) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Parul Prasoon (Hindi / Gujarati) Poetry : Written and Spoken (in audio CD format) by Late Kum. Parul P. Toliya and Prof. Pratapkumar J. Toliya Published by prakAzaka: jinabhAratI Jinabharati vardhamAna bhAratI iMTaranaizanala phAuNDezana VBIF anaMta, 12 kembrija roDa, beMgalora 560 008 prabhAta kaoNmpaleksa, ke.jI.roDa, beMgalora 560009 pArula, 1580, kumArasvAmI le AuTa, beMgalora 560 078 Parul, 1580, Kumarswamy Layout, Bangalore 560 078 India (c)jinabhAratI Jinabharati sarvAdhikAra surakSita prakAzana varSa : 2007 pratiyA~: 1000 mUlyaH ru.25/- videzoM meM US $ 2.00 TAipaseTiMgaH imprinTsa, beMgalora mudrAMkanaH sI.pI.inovezansa, beMgalora ISBNNo.81-901341-0-7 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRti-krama kAvyakRti (parAloka ke Aloka meM pArula) * aMdhakAra hI banA Aloka - nijaghara meM * taTasthitA * mana kI nAdAnI * samaya sthagana * punaH tanahA * sadiyoM kI bhaTakana jina khojA tina pAIyA, gahare pAnI paiTha... * asIma ekalatA svapna sAkAratA kI abhilASA * apane Apa se palAyana * aMtas sAgara kI gaharAI meM kahAnI kRti * eka anya mIrA vyaktivizeSa kRti * AtmadRSTA mAtAjI kAvya-smRti (aMjaliyA~) * kAlagati se pare * pArula-puSpa * pArula-vidA * jaba zAma Dhale , zAnti karo! . pAra kSitija se * mukta-unmukta * kavitta-bindu * zeSa-smRti * agama bola * bahe niraMtara pratibhAva * DA. ramaNalAla jozI * sUzrI vimalA ThakAra, paM.ravizaMkara, zrI kAMtilAla parIkha. zrI zrIkAMta pArAzara aMtima mukhapRSTa pArula-prasUna Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA-putrI kI kAvyamaya abhivyakti - pArula - prasUna 'maMgala maMdira kholo' kI smRti dilAnevAlA 'pArula - prasUna' zrI pratApa kumAra ToliyA kA bhAvapUrNa AviSkAra hai| jIvana meM kAvya, saMgIta tathA adhyAtma kI triveNI sAdhanA kara rahe pratApakumAra yahA~ eka pitA ke rUpa meM prakaTa hote haiM / atyaMta kama umra meM cira vidA lenevAlI apanI putrI kI vidA ke kAraNa vyAkula aise unake hRdaya kA yahA~ sarala, sahaja AviSkAra hai / yahA~ apane Ardra saMvedanoM ke sAtha sAtha pArula ke likhe hue gyAraha kAvyoM kA eka saMpuTa tathA usakI eka kahAnI evaM lekha - 'pArula - parAloka ke Aloka meM' saMkalita haiN| sAtha meM pitA ke vyathA se Ardra hRdaya ke saMvedana bhI zabda baddha haiM - 'pArula smRti' zIrSaka se / pArula ke kAvyoM meM usakI saMvedanazIlatA ke sAtha AdhyAtmika dRSTi bhI parilakSita hotI hai / pArula ne apane 'nAdAna' mana ke sImAhIna ekAkIpana ko dUra karane ke lie kAphI prayAsa kiyA hai / phira bhI vaha dUra na hone para karuNa vivazatA vyakta karate hue vaha likhatI hai pArula kI vedanA usa kI vizeSatA ke kAraNa marmasparzI bana gaI hai / isa 'pArula prasUna' zIrSaka meM kevala pitA kI hI nahIM, mAtA kI bhAvanA bhI apane Apa vyakta ho gaI hai / 'prasUna' zabda meM - jisakA artha hai puSpa - pratApa kA 'pra' tathA sumitrA kA 'su' A jAtA / usa puSpa kI divya suvAsa kI isa saMgraha meM atra tatra sarvatra anubhUti pAThakoM ko hotI rahegI / usane kahA hai: 'nAdAna mana mere ! apane Apa se bhI koI, baca pAyA hai kabhI?' 'maiM kAla ke dvArA kahA~ kucalI gaI hU~? maiM to svakAla meM saMcaraNa kara rahI hU~ / maiM kAla kI gati se pare ho gaI hU~ / ' maMgala maMdira ke dvAra bhI isI prakAra khulate hoMge nA? pArula ke isa uttara meM AtmA kI amaratA kA AdhyAtmika satya chupA huA hai / manuSya agara ise prApta kara sake to ?! DaoN. gItA parIkha (gujarAtI se anUdita) ahamadAbAda, 21.11.05 4 pArula - prasUna - Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkkathana pUrvaprajJAdhArI, medhAvinI divaMgatA kumArI pArula karmasattA kI vidhi kI kaisI yaha vicitra viDaMbanA, AyojanA ki putrI banakara hamAre jIvana meM AI aura pathapradarzikA banakara alpAyu meM hI cala basI / prAyaH jAti-smRtijJAna taka pahu~ce hue usake isa alpajIvana kI pAvanasmRtiyA~ bhI hamAre lie cira preraNAdAyI banIM haiMjinameM se thor3I hI saMgrahIta haiM, sabhI meM bA~Tane hetu, yahA~ para usakI hamArI kAvyakRtiyoM meM aura usakI jIvana jhA~kI kI pustikA Profiles of Parul meN| isa sandarbha meM vartamAna gujarAtI kavi-manISi zrI niraMjana bhagata ke zabdoM meM itanA hI kaheMge ki - "kAla ke patha para alpa hai saMga, baMdhu ! hamArA svalpa hai saMga | phira bhI aMtas para chA jAegA usakA janama janama taka raMga / / " pArula ke isa ciraMtana Atama raMga ke viSaya meM, vANI ke vaikharI - madhyamA pazyanti ke pAra ke parAloka se iMgita usakI ina kRtiyoM ke dvArA kucha saMketa prApta hote haiN| ye prastuta kie haiM DA. zrImatI gItA parIkha evaM DA. vIrendrakumAra jaina ne apane purovacana evaM kRtitva mUlyAMkana meM / anyatra viduSI suzrI vimalA ThakAra, paMDita ravizaMkara, zrI kAMtilAla parIkha, DA. ramaNalAla jozI, zrI zrIkAMta pArAzara Adi ne bhI ye vyakta kie haiN| ina sabhI kA hArdika anugraha - jJApana karate hue, mudraka mitroM ko bhI dhanyavAda dete hue arpita haiM ye caMda kRtiyA~- smRtiyA~ Apa sarva pAThakoM-bhAvakoM ke hAthoM meM / beMgalora prA. pratApakumAra ToliyA - sumitrA pra. ToliyA pArula-kRtitva mUlyAMkana kucha vyakti janmajAta vilakSaNa pratibhAsampanna hote haiM, kucha nirantara adhyayana evaM adhyavasAya ke dvArA pratibhAsaMcaya karate haiM, aura kucha anya adhisaMkhya vyakti kevala sAmAnya lAbha ke hI dhAraka bane raha jAte haiN| vilakSaNa pratibhA sampanna vyakti prAyaH alpajIvI dekhe gae haiM / kintu apane alpajIvana kAla meM ve dRSTA aura sRSTA ke rUpa meM kSayadharmI kAla ke ati gatizIla paTala para apane kRtitva kI aisI chApa chor3a gae haiM jo vyakti aura samAja ke lie lAbhadAyaka hI nahIM, anukaraNIya bhI bana gii| isa sandarbha meM amerikana kavi ricarDa jepharisa kI eka kavitA kA hindI rUpAntara prastuta hai : jIvana kI anupama AbhA meM dharatI kA anokhA saundarya hara naI khilane vAlI paMkhur3I ke sAtha eka naI kalAkRti prastuta karatA hai manahara aura abhUtapUrva / jina kSaNoM meM hamArA mana prArUla-prasUna 5 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saundarya meM lIna hotA hai unhIM kSaNoM meM hama . - sacamuca jIvita hote haiN| so, jitane hI kSaNa hama saundarya ke bIca bitAe~ge kSayadharmI kAla se mAtra utane hI kSaNa chIna paaeNge| pArula kI racanAoM ko par3hane se pratIta hotA hai ki vaha apanI aMtaH cetanA meM kSayadharmI kAla se jIvana ke bahumUlya kSaNa chInane meM satata prayatnazIla rahI aura khoja khoja kara lAtI rahI anamola maNiyA~ / dRSTavya hai nijaghara meM prakAza' kA yaha aMza vAstava meM aMdherA to bAhara kI tar3aka bhar3aka vAlI duniyA meM hai, bhItarI duniyA meM to prakAza hI prakAza hai sAhasa kiyA vahA~ jAne kA ki usa prakAza ko pA liyA bhItara ke sAgara meM DUbane kA jahA~ prayAsa huA hai prApta hue haiM vahA~ anamola motii| zAyada pArula ke avacetana mAnasa meM apane alpa jIvana kA ahasAsa rahA hogA - usakA pUrvAbhAsa / usakI sabhI racanAoM meM yatra tatra yaha pUrvAbhAsa prakaTa huA hai ghUmate bAdala, ur3ate paMchI, khar3e per3a - sabhI kA pratibimba jala meM parantu usa jala-taTa para khar3I huI apane asaMga svarUpa meM ekAkI khoI huI bAhara se zUnya azeSa banI huI isa astitva-vihIna kA pratibimba kahIM nahIM thaa| svayaM ko astitvavihIna kahanA usakI avacetana - taTasthita mAnasika sthiti kA spaSTa saMketa detA hai / eka dUsarI kavitA meM vaha aura bhI mukhara huI hai - zAma kA dhuMdhalakA aura usapara bhI hAvI hone kA prayAsa karate bAdala nIr3a ko lauTate thake hAre paMchI aura nadI ke taTa para khar3e vRkSa pArula-prasUna Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the pratibimbita jala kI athAha gaharAI meM taTa para khar3I thI maiM akelI, ananta kI aura tAkatI para merA pratibimba kahIM na thaa| apane avacetana mAnasa se usakI alpakAlIna jIvana sthiti ke saMketa barAbara milate rahe hoNge| tabhI to samaya ko sambodhita kara usane kahA thA samaya! tU ruka jA thor3I dera hI shii| kucha bikhare pala phira se sameTa sakU~ utAra sakU~ dila kI gaharAI meM hamezA ke lie, tAki phira mujhe chor3a ke na cale jAe~... - samaya.....Thahara jA-! adhyayana tathA svAdhyAyazIla prakRti kI dhanI pArula apane alpa jIvana meM hI bahumukhI pratibhAsampanna bana gaI thii| jaina darzana ke gahana adhyayana kA prabhAva bhI unakI racanAoM meM dekhane ko milatA hai jJAna darzana saMyukta merI eka AtmA hI zAzvata zeSa to sAre saMyogalakSaNa vAle bahirbhAva abhivyakti kI sahaja svAbhAvika zailI pArula kI racanAoM meM sarvatra dekhane ko milatI hai - aMdhakAra, ekAkIpana evaM svayaM mAno tInoM hI ekarUpa ho gae haiM isa sthiti meM dila kI hara Aha, hara pukAra apane bhItara hI kahIM kho jAtI hai aura phira bhI cehare para banI rahatI hai ha~sI khushii| pArula kI racanAe~ yadyapi saMskRta niSTha hindI meM haiM kintu durUha nahIM / unameM aisI svAbhAvika saralatA hai jo pAThaka ke antarmana kI gaharAIyoM meM baiThatI calI jAtI haiM / saMgItAtmakatA unakA vizeSa guNa hai jo pArula ko apane sAhityamanISI aura saMgItajJa pitAzrI pratApakumAra ToliyA pArula-prasUna 7) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura mAtA zrImatI sumitrA ToliyA se virAsata meM milA thaa| saMdhyA kA hUbahU citraNa ghUmate bAdala, ur3ate paMchI, khar3e pedd'| bhAgatA huA samaya kahA~ ThaharatA hai vaha? atIta zaizava kI smRtiyA~ aura vartamAna ke bhAga rahe, bichar3ate kSaNa, Upara se nahIM aMdara se bAhara se nahIM bhItara se pAI jAtI hai garimA aura gaMbhIratA sAgara kI prema ke sAgara kii| cAha, vilakSaNa anajAna, adRSTa jaba se vaha bhItara paiTha gaI hai tabase use samajhate samajhate kho diyA apane Apa ko apane hoza ko .... kannar3a bhASA ke manISI kavi dattAtreya rAmacaMdra bendre ne kahA hai - darda jo merA hai mujhako hI mubAraka ho gIta lo usakA magara maiM tumheM detA hU~ dila agara mizrI-sA tumhArA ghula jAe to svAda usakA thor3A sA mujhe de denaa| apane ekAkIpana kA darda lie pArula kAla kavalita ho gaI kintu de gaI, apane darda kI anubhUti se paidA aisI kAlajayI kRtiyA~ jinheM kAla kavalita nahIM kara sktaa| - DaoN. vIrendra kumAra jaina beMgalora / 8 pArula-prasUna Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. aMdhakAra hI banA Aloka - nijaghara meM ! (dorAhA) dorAhe para khar3I hU~ maiM / Age aura pIche ghanA kuharA chAyA huA hai| Ate jAte loga kaha rahe haiM ki "usa ora mata jAo, vahA~ aMdhakAra hI aMdhakAra hai|'' aura maiM mAna letI hU~ - zAyada ve apane anubhava se bola rahe hoN| ...aura maiM vApasa mur3ane lagatI hU~... para mere bhItara kucha pukAra uThatA hai, aura maiM aMdara jAne kA sAhasa karatI hU~... / Age bar3hate hI saba kucha badalane lagatA hai / loga aisA kyoM bola rahe the? bAhara se yaha ghanA aura kabhI kabhI bhayAnaka, nIrava bhI lagatA hai| para jaise aMdara jAo, vaha kama hone lagatA hai, kama se kama kucha dUra taka to saba sApha dikhAI detA hai| aura DarAvanA to bilkula nahIM hai| vaha jaiseapane narma hAthoM se hamAre gAla sahalAtA hai .... osa kaNa motiyoM se bAloM para bikhara jAte haiM ... aura usakI nIravatA zAMtidAyaka lagatI hai - bilkula svapnIla-sI ! calate calate mujhe apane pIche kisI kI padacApa sunAI detI hai| para maiM bilakula akelI huuN| sAtha hai to basa isa kuhare kA / aMdara khuzI kI eka lahara mere bhItara daur3a jAtI hai| zAyada maiM hI ise samajha sakatI hU~, kyoMki maiM hI koziza kara rahI huuN| aura bhI hoMge mujha-se, kahIM dUra, para mere sAtha nhiiN| yaha merA aham ho sakatA hai, para kabhI kabhI bhI koI dikhAI detA hai to bhAgatA huA...! aura jaba maiM ghara pahu~catI hU~ - 'apane' ghara - to kuharA jaise prakAzamAna ho jAtA hai....!! hai nA ajIba? _pArula-prasUna 1) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dorAhA - pArthiva - apArthiva : bhautika-Adhyatmika kA dorAhA / apArthiva aMtarAloka meM aMtaHsRSTi meM jAne se loga Darate haiN| vahA~ a~dhere kI AbhAsI kalpanA mAtra kara ve vahA~ jAte nahIM, jAnevAle ko bhI rokate haiN| vAstava meM aMdherA to bAhara kI tar3aka-bhar3akavAlI duniyA meM hai| bhItarI duniyA meM to prakAza hI prakAza hai| sAhasa kiyA vahA~ jAne kA, ki usa prakAza ko pA liyA / bhaya ke mAre baiThe rahe kinAre para aura DUbe nahIM apane bhItara ke sAgara meM, to kaise pAe~ge una motiyoM ko? parama prakAza ko? "jina khojA tina pAIyA, gahare pAnI paiTha, maiM baurI DhUMDhana calI aura rahI kinAre baiTha / " vAstava meM 'kinAre' hI to le DUbate haiM na? kinAre - bhautikatA ke, bAharI mAne hue, AbhAsI, sukha-suvidhAoM ke kinAre, surakSAoM ke kinAre / bhItara ke sAgara meM DUbane kA yahA~ prayAsa huA hai aura prApta hue haiM anamola motI / nijaghara meM lauTane kA sAhasa huA hai aura prApta huA hai prakAza / aMdhere ko, kuhare ko bhI prakAzita, parivartita karanevAlA prakAza / 2. taTasthitA (astitvavihInA) zAma kI nIlI gaharAIyA~, ina gaharAiyoM para hAvI hone kA asaphala prayAsa karate bAdala, nIr3a ko lauTate thake hAre paMchI, aura nadI ke taTa para khar3e vRkSa the pratibimbita jala ke athAha gAMbhIrya meM / 10 taTa para khar3I thI maiM - akelI, asaMga, anaMta kI ora tAkatI ... para merA pratibimba kahIM na thA / ur3ate adbhuta anubhUti abhivyakta huI hai saMdhyA ke isa hUbahU citraNa meM : ghUmate bAdala, paMchI, khar3e per3a sabhI kA pratibimba jala meM / parantu usa jala - taTa para khar3I huI, apane asaMga svarUpa meM ekAkI khoI huI, bAhara se zUnyazeSa - azeSa banI huI, isa 'astitvavihInA' kA pratibimba kahIM nahIM thA / kahIM bhI nahIM ... / mAno, vaha isa parivartanazIla kSaNabhaMgura saMsAra kI sRSTi meM kahIM para apanA pratibimba, apanI pratichAyA, apanI pratismRti chor3akara jAnA nahIM cAhatI thI / pArula - prasUna Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mana kI nAdAnI mana ke dvAra khule the phira bhI na jAne kyoM sUraja kA prakAza bAhara hI phailakara raha jAtA hai ! zabdahIna mastiSka meM, zAMta isa jIvana meM, nAdAna mana ne kiyA prayAsa : raMga aura sUra bharane kA nIrava nizA meM sapane sajAe sukhada jIvana ke / niHzabda, nirvicAra mastiSka aura zAMta-prazAMta jIvana meM bhI mana kI nAdAnI raMga, sUra bharane kI vyartha ceSTA karatI hai aura apanA dvAra khulA hote hue bhI sUryaprakAza bhItara meM praveza nahIM kara pAtA / bhItara meM par3I prazAnti aura riktatA ko vaise hI rahane deM tabhI to praveza ho pAtA hai na, prakAza kA, jJAna-bhAnu ke prakAza kA ? bIca meM aMtarAya banakara AnevAle nAdAna mana kI hastI hI avarodha banatI hai| aMtas meM sattArUpa meM virAjamAna jJAna ke udghATana meM, anAvRttikaraNa meM jabataka mana kI yaha hastI hai, na bhItara ke jJAnaprakAza kA prAkaTya ho pAtA hai, na bAhara ke| 4. samaya sthagana samaya! tU ruka jA thor3I dera hI shii| kucha bikhare pala phira se sameTa lU~ utAra lU~ dila kI gaharAI meM hamezA ke lie| phira mujhe chor3a ke na cale jAe~; kucha bhUlI huI yAdeM pArula-prasUna 11 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phira setAz2A kara lU~, jisase merI TUTI huI AzAe~ lauTa Ae~ mere aramAna jo bA~dhe rakhe the TUTate hue dila ko phira dila ko tor3a na jAe~ samaya ke bar3hate pravAha meM bacapana kI yAdeM, javAnI ke ye bichar3ate pala, khonA nahIM cAhatI - ve phira vApisa Ae na Ae! z2idagI ke isa bar3hate vega meM samaya ! tU ruka jaa| bhAgatA huA samaya, kahAM ThaharatA he, rukatA hai vaha ? atIta zaizava kI smRtiyA~ aura vartamAna ke bhAga rahe bichar3ate kSaNa sabhI ko pakar3akara rakhanA hai / thor3I dera to ruka jA, ai samaya! 5. punaH tanahA na jAne kaba se tanahA the, tuma Ae z2iMdagI meM, khuziyoM se bhare pala lie, kaI suMdara sapane lie, to samajhe, Aqhira tanahAIyoM kA sAtha chUTA aba na par3egI g2ama kI chAyA jIvana meM nahIM nirAzA AegI phira se jIvana meM / tuma cale gae ho aba phira se tanahA ho gae haiM ... / | 12 12 pArula-prasUna Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAkIpana, svayaM kI asaMgadazA kisI kA saMyoga, cale jAne se phira viyoga, zeSa punaH vaha ekAkIpana, vahI asaMgadazA / aMtatogatvA apanI AtmA sadA sarvadA asaMga, ekAkI hI hai na ? ThIka hI to kahA thA asaMga jJAniyoM ne - "ego meM sAsao appA nANa daMsaNa sNjuo|" jJAnadarzana saMyukta merI eka AtmA hI zAzvata, zeSa to sAre bahirbhAva - saMyogalakSaNavAle! 6. sadiyoM kI bhaTakana zamA-sI jalatI kabhI, kabhI bujhatI-sI thI vIrAna jiMdagI... bhaTaka rahe the sadiyoM se sukha kI talAza meM nagara, nagara; Dagara-Dagara na jAne kahA~ kahA~ ghUme use DhUMDhane, kabhI pAte pAte raha gae kabhI girate girate baca gae aMta meM duniyA to bahuta pAlI sukha pAyA bhI to kaisA? jo do pala ThaharA bhI nhiiN| kyA aba bhI vahI bhaTakanA hogA? anAdikAla se, sadiyoM se calatI AI bhaTakatI, bhaTakatI cetanayAtrA ! kabhI aMdhakAra, kabhI prakAza !! khoja thI sukha kI kahA~ kahA~, kina kina dezoM meM, kina kina vezoM meM, kina kina rUpoM meM khojA use, khote pAte, uThate ga~vAte, Aqhira eka bAra yaha 'kathita sukha' pAyA bhI, paraMtu pala bhara ke hI lie!!! phira vahI vIrAnI, vahI udAsI, vahI bhaTakana, vahI beDhaMgI raftAra sadiyoM purAnI, bhavabhramaNa kI / vAstavika sukha to aMtas meM hI! pArula-prasUna __ 13 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. jina khojA tina pAIyA, gahare pAnI paiTha ... prema kA sAgara dhIra, gaMbhIra, athAha umar3a rahA hai dila meM pyAsa bujhAnevAle ise cakha ke vidA hote na samajha pAte isa khArepana ke bhItara chupI miThAsa ko apanI miThAsa ko khArepana kA nakAba nAmamAtra ko pahanAyA hai ... thAha pAne kA yatna tumheM gaharA sukha degA eka bAra usa meM DUbe ki lauTa na pAoge / Upara se nahIM, aMdara se, bAhara se nahIM, bhItara se pAI jAtI hai garimA aura gaMbhIratA sAgara kI, prema ke sAgara kI / bAhara se, Upara se vaha umar3atA dikhatA hai, khArA lagatA hai, paraMtu usakI madhuratA, usakI sukha-zAtA dAyinI zAMti usake bhItara chipI hai| kabhI DUbakara ke to dekheM gahare pAnI kI gaharAI meM / svarga svarga AsAnI se milatA hai kabhI? aura jAnevAlA bhI lauTA hai kabhI ? 14 pArula - prasUna Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. asIma ekalatA ajanabI rAha pe eka ajanabI ke sAtha cala rahI hU~ ajanabI maiN| apanoM se dUra isa ajanabIpana se dabI dabI hU~ maiM jAnatI hU~ to sirpha tanahAI ko, jo lamhA lamhA bar3hatI jAtI hai...! isakI sImAhInatA meM, apane Apa ko aura bhI dUra pAtI hU~ maiM / merI pahacAna rahI hai sirpha ekAkIpane se / dhIre dhIre vaha bar3hatI jAtI hai, vaha Aqhira nissIma ho calatI hai aura apanI sattA se, apanI AtmA se yaha nissIma ekalatA mujhe dUra kara detI hai, apanoM se dUra bhAgane se apanI AtmA se hI dUra bhAganA bana jAtA hai| use to, apane Apako to sabhI ke bIca rahakara hI pAnA hai, hA~, sabhI ke bIca rahakara alipta-se, sabhI ke bana jAkara nhiiN| 9. svapna sAkAratA kI abhilASA eka ajAnI-sI cAha anadekhI pahale ghara kara gaI mujha meM ise samajhane ke prayAsa meM bhUle apane Apa ko divAsvapna bana cuke jIvana ko... isI svapna se yathArtha meM badalane kI koziza bahAe lie jA rahI hU~, ___pAta prabhUla pArula-prasUna 15 15 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ajanabI patha para / usa aMtima lakSya kI parikalpanA bhI ... asaMbhava hone lagI hai| he divAsvapna ke rAjakumAra! tuma hI isa parikalpanA ko rUpa do aura isa rUpa ko arUpa se sAkAra-svarUpa banA skuN| cAha - bilakula anajAna, adRSTa / jaba se vaha bhItara baiTha gaI hai, taba se use samajhate samajhate kho diyA apane Apa ko, apane hoza ko / jIvana bana gayA eka divAsvapna / phira prayAsa calA usa divAsvapna ko vAstavikatA meM badalane kaa| ajJAta mArgoM para yaha yAtrA clii| maMjhila na jAne kahA~ dUra kho gii| cAha aura divAsvapna ke rAjakumAra ! kAlpanika rAjakumAra hI zAyada de sake usa khoI huI maMjhila kI hstii| 10. apane Apa se palAyana ? aMdherA akelApana aura maiM .... abhinna eka dUsare se hRdaya se uThatI hara TIsa, hara Aha mujhI meM kahIM kho jAtI hai mere karIba AnevAlA usakA ahasAsa taka nahIM pAtA mere cehare kI musakAna khuzI kA saMketa bana jAtI hai (aura) vaha Age bar3ha jAtA hai aura maiM use vApasa lAne ke yatna meM viphala (ho jAtI hU~) | 16] pArula-prasUna Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phira usI aMdhere akelepana se bacane kA yatna karane lagatI hU~... (para) nAdAna mana mere! apane Apana se bhI koI kyA baca pAyA hai kabhI? aMdhakAra, ekAkIpana aura svayaM-mAno, tInoM hI ekarUpa ho gae haiM / isa sthiti meM dila kI hara Aha, hara pukAra, apane bhItara hI kahIM kho jAtI hai, aura phira bhI cehare para banI rahatI hai ha~sI, khuzI / pAsa AyA AgaMtuka isa khuzI ko saccI mAnakara merI sahAyatA kie binA Age nikala jAtA hai| use lauTA lAne kA prayAsa bhI karatI haiM, para vyartha / isa niSphalatA ke bAda usa abhinna bane hue aMdhakAra aura ekAkIpana se bacane kA, usase bhAga chUTane kA, palAyana kA prayAsa karatI hU~, para vaha bhI vyartha !! Aqhira apane se, svayaM se, jo ekarUpa ho gayA hai use chuTakArA kaise ho sakatA hai ? apane Apa se hI palAyana kaise kiyA jA sakatA hai ? koI kara bhI pAyA hai kabhI? 11.aMtas-sAgara kI gaharAI meM . . . pare... zabdoM ke kolAhala se, vicAroM kI halacala se, Thahare haiM - eka zAMta, snigdha nIravatA meM phroN| manacAhA ekAMta hai jahA~, maiM hU~ aura sAtha hai eka prazAMta mahAsAgara jisa kI atala gaharAI meM pArula-prasUna 17 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana cAhatA hai DUba jAe~ kucha pala ke lie hI . zabdoM kA hAhAkAra aura vicAroM kA vistAra, vANI kA vyApAra aura mana kA saMsAra - ina sabhI ke pAra to hai virAjita prazAMta mahAsAgara, apane sAtha meM / bhIgI bhIgI zAMta nispaMda nIravatA meM kAla jaba kho jAtA hai aura apanA priya aisA ekAMta jaba astitva dhAraNa kara letA hai, taba prazAMta mahAsAgara taka pahu~cA jAtA hai aura usakI atala gaharAI meM DUba jAne kA AnaMda pAyA jA sakatA hai / Aqhira yaha sAgaravat gambhIra hI to hai apanA siddha, buddha, zuddha svarUpa / usakI siddhi pAne ke lie hI to hama prArthanA karate rahe haiM, usa siddhaloka ke siddhoM se "siddhA ! siddhi mama disaMtu / " usa siddhaloka meM kho jAne ke prayAsa meM parAloka ke pArula kI zAyada yaha aMtima zabdakRti / 18 pArula - prasUna Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArula prasUna "parAloka ke Aloka meM pArula' isa laghu kAvyasaMgraha meM pArula kI svayaM kI ina kAvyakRtiyoM ke pazcAt prastuta hai yahA~ isa pArula-prasUna - "pArula smRti'' kI kRtiyA~ / divaMgata pArula kI UrdhvAtmA ko zraddhAMjali ke rUpa meM usake pitA ke hRdaya kI ye abhivyaktiyA~ haiM jina meM kahIM kahIM pArula kI AtmA ne bhI apane parAloka se pratisAda diyA hai| pitA-putrI ke choTe se Atma-saMvAda-sI isa prathama smRti meM hI isa bAta kA AbhAsa hotA hai|shiirssk hai- "kAlagati se pre'| 1. kAlagati se pare... pra. : "pArula-puSpa, jo karAla-kAla ke dvArA kucalA gayA....!" pArula : "nA, bApU ! maiM kAla se kahA~ kucalI gaI hU~? maiMne hI to kAla ko svAdhIna kiyA hai, kaida kiyA hai, mere sva-kSetra, sva-dravya aura sva-kAla meM baddha kiyA hai| sva-bhAva meM vihara kara, sva-kAla meM hI maiM saMcaraNa kara rahI huuN| kAla to mere hAtha meM kaida aura dAsa hai aba mujhe vaha kucala nahIM sakatA, mAra nahIM sakatA ! kAla-gati se maiM pare ho gaI hU~ !!" 2. pArula-puSpa itanA komala puSpa! aura itanA kaThora AghAta !! kitanA choTA osa-kaNa aura kitanA rudra-prapAta !! . kAla-karma kA kaisA hai yaha nirmama krUra upaghAta, utpAta !! (mArga para - 7.10.1988). pArula-prasUna 19 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapta svaroM se TUTA pramukha svara bikhara gayA saMgIta ... 1 kaisI hai yaha gatividhanA kI kaisI prIta kI rIta ? ( pArula smRtidina - 28.8.1990) (svara-chAyA 20 zAma Dhale ... zAma Dhale ... jaba zAma Dhale aura dIpa jale taba biTiyA ! tuma nita AtI ho isa sUne dila ke konoM ko prakAza se bhara jAtI ho / anupama prakAza de jAtI ho / rAga - pahAr3I - gorakha kalyANa) A~suoM ko dekha hamAre, tuma ha~sanA sIkhalAtI ho, ronA-dhonA chur3A ke jaga kA, AnaMdapatha dikhalAtI ho / zAma Dhale aura dIpa jale taba ... 3. pArula - vidA "ha~satI rahI maiM sadA jIvanabhara, ha~sanA sIkhAne AI maiM / " rone ko bhI ha~sI meM badalane, aba bhI ha~sAtI jAtI ho / 4. jaba zAma Dhale ... zAma Dhale aura dIpa jale taba ... "mA~ ! bApU !! kyoM zoka moha yaha ?" kyA kyA tuma kaha jAtI ho, "maiM to sadA hU~ sAtha Apake" gAtI aura gavAtI ho / zAma Dhale aura dIpa jale taba ... "gaI nahIM maiM dUra Apa se, hara spandana meM sA~sa hai merI / zAma Dhale aura dIpa jale taba ... pArula - prasUna Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUra hokara bhI pAsa adhika maiM" - pratikSaNa gAtI jAtI ho / dila kI dhar3akana bana jAtI ho| zAma Dhale aura dIpa jale taba ... "deha nahIM maiM jyoti Atama kI, Apane hI to sIkhalAyA thaa|" sIkha hamArI phira se hama ko, tuma sIkhalAtI jAtI ho / tuma sIkhalAne AtI ho| zAma Dhale aura dIpa jale taba.... (beMgalora, 22.10.1988) 5. zAnti karo! zAntinAtha prabhu ! zAnti karo, klAnti aura azAnti hro| jar3a-durbalatA yugoM yugoM kI mohabhAva kI bhrAnti haro.. zAnti jinezvara ! zAnti karo !! bhaTakA bAhara zAnti khojane, aba aMtas meM vizrAMti kro| mana-vaca-kAya meM zAnti bharo, Azrava-Aya kI zAnti karo.. zAnti jinezvara ! zAnti karo !! bahirAMtara meM prazAnti bharo, nija-para-sarva kI zAnti karo..... / divaMgatA ke patha para pala pala, Ananda pulakita puSpa bhro| patha ke kaMTaka sAre haTAkara, Urdhvagamana, utkrAnti kro| pArula-prasUna 21 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnti jinezvara ! zAnti karo!!! prabho ! pArula ke Atma kI zAnti karo, hama sarva janoM kI azAnti haro... / parama prasanna prazAnti pradAna kara, Alokita jIvanapaMtha kro| zAnti jinezvara ! zAnti karo !! (beMgalora, 22.10.1988) 6. pAra kSitija se - pAra kSitija se, dUra diganta se, khola rahA kauna dvAra? zUnya bhavana meM, kauna jhaMkAra kara, cher3a rahA tAra sitAra? pAra kSitija se'mukhara' acAnaka mauna hokara ke, soye the eka bAra, Aja usa mauna mahAna se uThakara, karatA kauna saMcAra? pAra kSitija separdA girA thA usa dina yakAyaka, kara hAhAkAra aMdhakAra, Aja uThatA hai para phira vo hI, kara ke prakAza-bauchAra. pAra kSitija se"kAla-kSetra kI sImAe~ saba, aba gaI haiM hAra, bAMdha sake kyA koI mujha ko? merA mukta vihAra ... / " rara. pArula-prasUna Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - yoM kahate chAyA kI mAyA, tor3a rahI dIvAra... pAra kSitija se - tamas vidIrNa huA yugoM kA, phUTI teja phuhAra, parama puruSa dIdAra dikhalAe, divyagagana - darabAra 'deha-videha' se 'mahAvideha' ke 'khule Aja haiM dvAra' / pAra kSitija se - -- ( beMgalora, 24.10.1988) biTiyA ! tujhe hama rokate the, bAMdhate the .... tU mukta, masta, anurakta thI - tere aMtas-gAna AlApana meM, - suzabdabaddha Alekhana meM, - Urdhvamukha suciMtana meM ... 1 una sabhI meM hama sadA sAnukUla phira bhI isa bAgha -: -bher3iye-se samAja kI bhayajanita maryAdAoM se Darakara, tujhe hama 'breka' lagAte the - 7. mukta- unmukta pArula ko - - tere mukta sAdhanA vihAra meM !! aba vaha rokanA nahIM rahA, bA~dhanA nahIM rahA, sthUla deha kI maryAdA- sImAe~ gaI ... aba tere pAsa adhika sakSama, adhika sUkSma, sarvasImAlAMghya teja-zarIra rahe biTiyA ...!! pArula - prasUna 23 - Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ una sabhI ke dvArA aba satata likhate rahanA, gAte rahanA, Urdhva-gagana meM viharate rahanA !!! aura rukanA tabhI hIki jaba tU prApta kara le, siddhazilA ke supAvana, sUkSma, alaukika, divya sphaTika-zaila-zikharoM ko hama sabhI ko bhI vahA~ kA paMtha dIkhalAtI! (beMgalora, 30.3.1989) 8. kavitta-biMdu vatse pArula! isa virATa, aMtahIna, anAdiyAtrA ke eka choTe se kAlakhaMDa para merI aMtas-kalpanA kI suputrI kA eka Adarza strI-sAdhikA kA, mUrtimaMta sAkAra rUpa lekara tuma aaii| saMgIta, zabdazakti, saumyatA, kAruNya, pAvitrya, praphullita, prasannatA, madhuravAk, anathaka yogasAdhana, darzanagarimA, parama-prazAnti ... kyA-kyA, sabakucha eka sAtha saMjokara, apanI jIvana-jholI meM bharakara le AI.... / use bA~Ta-bikhera-bauchArakara, eka dina acAnaka hI, anakahe-alvidA bhI binA kahe (jaise kvacit tumhArI vaha Adata thI)zAyada punaH alvidA kahane Ane / basa ... . apane sAMta muktipatha para zIghra hI pahu~cane, cala dene, zIghra hI yahA~ asamaya hI, mahAkaruNApUrNa jIvanAnta se 24) pArula-prasUna Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murajhAI, sidhAI paramajyoti meM samAI !! "putrI' banakara AI, prasannatA bikheratI huI, parama pavitratA banakara, mauna vyAkhyAna se guru bodha pradAnakara, "pathapradarzikA' banakara calI gaI !! auroM ne, jagane, haiM A~sU bahAe, una sAroM ko saMjokara, apane meM ghulAkara, gahana aMtas vedana-nirjhara se nisRta hamane bahAe haiM kavitta ke bindu ! hamAre A~sU, azrubindu, kavittabindu, zAyada tumheM vyathita kara deMge, ataH aba eka hI Asa, sadA prArthanA, zubhakAmanA bharI satata eka maMgala prazvAsa, aMtas-gahanatA-niSpanna AzIrvAda ki, ho tumhArA mahAvideha meM sImaMdhara paramakRpAlu caraNoM meM vAsa aura zIghra hI pAo tuma tumhAre suzAMta, Ipsita, sugatipUrNa, sumeru zaila zikhara ke bhI pAra ke Urdhvagamana ko, Urdhvagagana ko / / (beMgalora, caitra zu. 9, prAtaH - 14.4.1989) 9. zeSa-smRti jIvanta padarava, smita vadana, maMju bhASaNa, bauchAra hAsya kI saba kucha kAla-garta meM baha gae, Dhaha ge| prazAnta svara aura akSara aba haiM, zeSa jisa ke raha gae-lekhanoM meM, rikArDa gAnoM meM / / (AtmadhyAna, paramaguruoM ke prArthan, pArula sannidhi ke loka meM - beMgalora, prAtaH 22.7.1989) pArula-prasUna ra9 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. agama bola "bApU!" kA zabda sunA, maMjula-mRdula sunA, prasanna haMsI ke sAtha gaibI koI bola sunA, hRdaya kA duHkha zoka ghulA, avaruddha aMtari khulA... / (beMgalora, rAta pUnama, 17.8.1989) parAloka meM pArula kI aMtima abhilASAH 11. bahe niraMtara sura-zabdadhArA guJjita hue haiM jahA~ para mere madhura gIta-zabda, susvara, saMcAra aura jhanajhanAte rahe haiM zAnta prazAnta sitAra-tAra jahA~ huA hai mere prasanna vacana-puSpa prastAra, jahA~ saMgrahita haiM mere paThana-lekhana-cintana vistAra vahA~- isa 'anaMta'nilaya meM, anaMta nivAsa bhavana meM nisRta na ho kisI ke bhI vi-svara, kaTu-svara / bahatI rahe yahA~ niraMtara saumya-sumadhura, sukomala saMgItasvaroM aura zabdoM-parAzabdoM kI hI mukhara vAgdhArA .... AnaMdadhArA !! athavA mauna, nIrava, niHzabda, avyakta svaroM kI suradhArA !! bahate rahe sadA yahA~ para saMvAdamaya, suprasanna, snehasabhara zabda aura viramita ho visvara-visaMvAdapUrNa zabda bahate rahe yahA~ niraMtara, sadA-sarvadA, divyasaMgIta ke 'Ahata' se 'anAhata' kI ora le jAte hue, 'sAMta' se 'anaMta' taka pahu~cAte hue, parAloka-agamaloka kA agocara darza karAte hue, alakha-dhUna ke anahada nAda-svara...!!! OM zAntiH, zAntiH, shaantiH| 26 26 pArula-prasUna Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArula-kRta laghukahAnI eka aura mIrA use duniyA meM Ae pA~ca sAla ho gae the / para vaha jaise duniyA ko pahacAna hI na pAI thI, na kucha jAnatI thI isa mAyAjAla ke bAre meM, na hI zAyada jAnanA cAhatI thii| bilakula lAparavAha-sI baiThI rahatI thI vaha / koI khelanA bhI nahIM cAhatA (thA) usase / zAyada Darate the usake bar3e se muMha ko dekhakara / umra ke hisAba se kucha bar3I hI lagatI thii| zarIra se z2arUra bar3I thI, para mAnasika rUpa se usakA vikAsa jaise kucha huA hI na thaa| hamAre paDausa meM rahatI thI - nAma thA mIrA / kitane hI cAva se rakhA hogA usakI mA~ ne yaha nAma / pahale pahala usakI mA~ ko duHkha to bahuta hotA thA baccoM kA apanI beTI ke prati aisA vyavahAra dekhakara, para kara bhI kyA sakatI thI? aba to jaise Adata-sI par3a gaI hai| mIrA kA bhI akele meM kaba taka jI lagatA? khelanA cAhatI hai, unake pAsa jAne kA prayAsa bhI karatI hai, para bacce bhAga jAte haiM / skUla meM use dAkhila nahIM krte| AqhirakAra dhIre dhIre isa moTe mu~havAlI mIrA ne apanA mana mor3a liyA / akelepana se Uba jAne kI apanI Adata usane badala DAlI / bacce usa se dUra bhAga jAte the, to aba vaha bhI unakI paravAha chor3akara, akele meM baiThane kA Ananda uThAne lgii| ghara ke bAhara eka choTA-sA per3a thA aura per3a ke nIce eka patthara | ghara ke kAma meM mA~ kA hAtha baTAkara usa para akelI baiThe baiThe vaha muhalle ke usa pAra dUra taka dekhatI rhtii| pAsa koI A gayA to apanI cuppI Apa sAdhe hue dekhA-anadekhA kara detii| basa, aba to bAhara baiThI rahakara bhI usakI khAmozI bar3hane lagI, khudI khatma hone lagI, mAnasikatA vikasita hone lagI aura apanI bhItarI duniyA meM vaha kho jAne lgii| umra bhI aba bar3hane lagI aura umra ke bar3hane ke sAtha sAtha usakI tanahAI bhI / nA, aba tanahAI to usake lie bojha nahIM, 'mauja' bana gaI thii| isa mauja kI mastI bar3hane lgii| bAhara ke khela-khilaune to kaba ke chUTa gae the, mAnoM aba bhItara meM koI maz2edAra khilaunA hAtha Ane laga rahA ho! ___isa akelI khela rahI 'mIrA' kA nAma sunate hI logoM ko giridhara gopAla kI dIvAnI, mer3atA kI mahArAnI mIrA kI yAda A jAtI / paraMtu donoM meM kitanA aMtara thA! vaha premadIvAnI phira bhI sayAnI, aura yaha nirI abodha nAdAna aura pglii-sii| para dina bItane para yaha khAmoza tanahA mIrA apane bhItara meM kucha ajIba-sA ghaTa rahA pArula-prasUna ra7 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahasUsa karane lgii| apane alhar3a pAgalapana kI jagaha para aba vaha samajhadAra aura gaMbhIra dikhAI dene lagI ... / kabhI vaha khulI A~khoM se dUra dUra taka dekhA karatI / kabhI A~kheM baMdakara apane bhItara meM koI ajanabI duniyA dekhane calI jAtI, usameM hI khoI rahatI - ghaMToM taka, samAdhi-dhyAna kI bhA~ti / parantu usakI isa bhItarI duniyA kI bAharI abhivyakti kahIM ho nahIM pAtI thI / vaha bole to na? sabaloga to use mUka aura pagalI hI mAna lete the| parantu usakI khAmozI usakI baDI zakti bana rahI thI, usameM naI tAz2agI aura samajhadArI panapane lagI thii| bhItara kI khAmozI jIvana kA jJAna bar3hAnevAlI hotI hai yaha usake jIvana meM aba jhalakane lagA thaa| parantu nikaTa ke sAre ke sAre bAharI loga usakI isa badalI haI hAlata ko samajhane meM nAkAmayAba the, asamartha the| vaise bhI jaga kahA~, kaba samajha pAyA hai kisI kI bhItarI duniyA ko, usakI gaharAI aura U~cAI ko| aura usameM bhI isa mIrA jaisI pagalI lar3akI ko pahacAna pAnA kisa ke basa kI bAta thI? basa, vaha to jie jA rahI thI apanI naI aMdarUnI j'iNdgii| mer3atA kI bhakta mIrA sudUra kI bAMsurI ko atIta meM se sunatI huI apanI bhakti kI mastI meM 'mukhara' banakara gA aura nAca uThatI thI, to yaha mIrA apane bhItarI mauna kI anurakti meM AnaMda pAtI huI bhItarI sRSTi meM sUra va zabdavihIna 'aMtara-bAsurI' sunakara lIna ho jAtI thii| apane AnaMda ko jatAne na to usa ke pAsa gIta ke koI zabda yA svara the, na nAca-gAna kI abhivyakti / thA to eka mAtra hAsya, eka mukta hAsya, eka khuzamiz2Aja smita / loga to aba bhI use 'pagalI' hI samajhate aura kahate cale jA rahe the| parantu isa apane meM hI masta mIrA ko kahA~ paravAha thI logoM ke samajhane-kahane kI? vaha bhalI aura bhalI usakI khAmozI kI sunaharI duniyA - 'kAha ke mana kI kou na jAnata, logana ke mana hAMsI!' samaya bItatA gayA... / mIrA kI tanahA khAmozI dina-ba-dina bar3hatI hI gii| ...aura .. aura eka dina khuda meM khoI yaha mIrA yakAyaka, acAnaka zAnta ho gaI, anaMta khAmozI kI nIMda meM so gaI - binA kisI duHkha-darda ke, binA kisI saMdeza ke, binA kisI paricayaitihAsa ke - 'paricaya itanA, itihAsa yahI; umar3I kala thI, miTa Aja clii|' ___ usa ke pIche usakI smRti dilAnevAle, usane na to zabda chor3e the, na bhajana-gIta / usakA na to koI akSara deha - zabda deha thA, na svara deha / niHzabda kI nIrava, nispanda nirAlI duniyA meM gati-saMcaraNa kara gaI isa mUka mIrA kA astitva kahIM bhI, kisI rUpa meM bhI nahIM thA, jala-pratibimbavat bhI nahIM! 'jala ke taTa para' khar3I rahakara, taTasthitA' banakara, vaha bana cukI thI - astitva-vihInA, jisakA pratibimba usa jala meM bhI kahIM na thA - 28 / 28 ] pArula-prasUna Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "jala ke athAha gAMbhIrya meM, taTa para khar3I thI maiM - akelI, asaMga parantu merA pratibimba kahIM nahIM thA!'' mer3atA kI bhakta mIrA mevAr3a chor3akara, dvArikA jAkara apane giridhara-gopAla meM lIna hokara samA gaI thI - apane bhajanoM meM apanA pratibimba chor3atI huii| prayAga kI karuNAtmA mahAdevI - Adhunika mIrA, apanA mahilA-vizvavidyAlaya chor3akara, apane daridra-nArAyaNa meM samA gaI thI - apane chAyAgItoM meM apanA pratibimba chor3atI huii| ___ yaha nirAlI mIrA apanI irdagirda kI upekSAbharI duniyA chor3akara, apanI 'aMtas dvArikA meM' saMcaraNa kara, apane bhItarI nArAyaNa kI zaraNa jAkara, apanI ajJAta, anaMta, nIrava, prazAMta duniyA meM lIna ho gaI - usakA pratibimba kahIM nahIM thaa| pArula-prasUna Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacandra Azrama, hampI, karnATaka kI adhiSThAtrI paramapUjyA AjanmajJAnI AtmadRSTA mAtAjI . . . eka paricaya - jhAMkI sva. ku. pArula ToliyA ema.e. golDa meDalisTa - sAta evArDa prApta jarnalisTa ... rAtri kA ghanA aMdhakAra cAroM ora phailA huA hai . . . sarvatra zAnti chAI huI hai . . . nIrava, sukhamaya zAnti / isa aMdhakAra meM prakAza denevAle tAre aura dhUmila candramA AkAza meM muskurA rahe haiN| cAroM ora naz2ara daur3Ane para dUra khar3e parvatoM ke AkAra bhara dikhAI dete haiM aura kabhI kabhI choTI bar3I caTTAneM bhii| ___ apane Apa meM banda yaha eka alaga hI duniyA hai / aisI duniyA ki jahA~ kadama rakhane para mana meM eka prakAra kI apUrva zAnti daur3a jAtI hai, aisI duniyA ki jahA~ pahu~cane para hama isa duniyA ko bhUla jAte haiM, jahA~ isa jaga ke vilAsa, viDaMbanA, ghamaNDa, krodha, moha, mAyA, lobha pahu~ca nahIM paate| agara Apa ko yahA~ AnA hai to ina saba ko ghara meM banda kara ke Aie, kyoMki Apa yahA~ Ate haiM bhaTakatI - tar3apatI huI isa AtmA ko tRpti dilAne, use durlabha mAnavajIvana kA mUlya samajhAne, apane Apa ko TaTolane aura andara' jhA~kane - na ki apane viSaya-kaSAyoM ko bar3hAne! ___ aneka mahApuruSoM kI pada-reNu se dhUsarita yaha sthAna hai yoga-bhUmi hampI - 'sadbhaktyA stotra' meM ullikhita "karNATa ratnakUTe bhoTe ca"vAlA ratnakUTa - hemakUTa kA karNATaka sthita prAcIna jaina tIrtha evaM rAmAyaNa kAlIna kiSkindhA nagarI hampI - vijayanagara ke samRddha sAmrAjya kA bhUlA huA vaha bhU-bhAga ki jahA~ yaha nUtana jaina tIrtharUpI Azrama - zrImad rAjacandra Azrama - prAkRtika guphAoM meM basA hai - zaharI z2indagI kI aDacanoM aura vikRtiyoM se kosoM dUra!.. .yahA~ para rela, Trena, moTaragAr3I yA basa kI AvAz2a taka pahu~ca nahIM pAtI !! ____ pahAr3I para sthita isa tIrtha-dhAma ke nIce hare lahalahAte kheta, dUsarI tarapha parvata evaM parvata ke tale kilakila bahatI tIrthasalilA tuMgabhadrA nadI aura Upara Azrama meM baMdhA huA sundara guphAmandira - inheM dekhane bhara se Apa kI burAIyA~ na jAne kahA~ gAyaba ho jAtI haiM, jaise ve pahale kabhI thIM hI nahIM!!! ..... yahA~ para hara kisI kA svAgata hotA hai| hamAre samAja ko chedanevAle U~ca-nIca ke | 30 30 pArula-prasUna Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bheda ko yahA~ koI sthAna nahIM / bIsave jaina tIrthaMkara paramAtmA munisuvrata bhagavAna ke evaM maryAdA puruSottama prabhu zrI rAma ke vicaraNavAlI mAnI gaI rAmAyaNakAlIna kiSkindhAnagarI aura madhyakAlIna vijayanagara sAmrAjya kI isa bhUmi meM to jaise Aja bhI, gAMdhIgurU zrImad rAjacandrajI ke kRpApAtra yogIndra yugapradhAna zrI sahajAnandaghanajI jaise mahAmAnava kI yoga, jJAna evaM bhakti kI triveNI se pAvana dharA para, bhagavAna mAnoM sAkSAt basate haiN| ...aura una kI bheda - rAga dveSa se bhinna naz2aroM meM to sabhI AtmAe~ samAna haiM, cAhe phira ve amIra kI hoM yA garIba kI, manuSya-dehadhArI kI hoM yA pazu-pakSI-kITa-pataMga kI ! yahA~ sacce bhAvoM kA svAgata hotA hai| isa Azrama kI calAnevAlI haiM - bAhara se dikhane meM sIdhI, sAdI, sAmAnya veSadhArI, para bhItara se jJAna, bhakti evaM yoga kI amApya UMcAIyoM para pahu~cI huI AtmajJA "mAtAjI' / hara koI unheM isI nAma se pukAratA hai / ye sirpha nAma se hI nahIM, balki kAma se bhI "mAtAjI' haiM, - sabhI kI mAtAjI, vAtsalya evaM karuNA ke sAgara-sI mAtAjI !!! dhanadevIjI nAmadhArI jagatmAtA kI kAyA gujarAta kI, kaccha kI hI hai, parantu AtmA, deha hote hue bhI, mahAvideha kSetra kI ! unheM "jagatmAtA' ke, Azrama kI "adhiSThAtrI'' ke rUpa meM saMsthApita kiyA hai jaMgala meM maMgalarUpa isa nUtana tIrthadhAma ke saMsthApaka mahAyogI zrI sahajAnandaghanajI ne, barasoM pahale I.1970 meM 'yoga ke dvArA' apanA dehatyAga karane se phle| Aja sArA Azrama rozana hai inhI jagatmAtA ke muskurAte, jagamagAte, tejasvI, jJAnapUta cehare se / mAtAjI jagata ke rAgAdi mohabaMdhanoM se dUra phira bhI jaise niSkAraNa karuNA aura sarvavAtsalya kA sAkSAt rUpa hai / vaha sirpha hamArI hI nahIM, aneka abola, vedanAgrasta, mUka pazuprANiyoM kI bhI "mA~' hai / hara atithi kI, hara Agantuka sAdhu-sAdhvI kI hI sevA, vaiyAvacca nahIM, hara yAtrI kI, hara zrAvaka kI, hara bAlaka kI, hara pazu-paMchI kI bhI jo vAtsalyamayI sevA mAtAjI karatI hai, vaha to dekhate hI banatA hai / __itanI yoga, jJAna evaM bhakti kI U~cAI para rahI haI AtmajJAnI mAtAjI itanI sahaja saralatA se sabhI kI sevA meM lagatI hai use dekhakara to hara koI daMga raha jAtA hai| mAtAjI bAlikAoM evaM bahanoM ke lie to vAtsalya kA eka vizAla vaTa-vRkSa-sA AsarA hai| dUsarI ora jIvana bhara unase AtmasAdhanA kI dRr3hatA prApta karane ke bAda, maraNAsanna bUDhoM yA anya manuSyoM ke lie hI nahIM, pazuoM ke lie bhI "samAdhimaraNa'' pAne kA ve eka asAmAnya AdhAra hai| kaI manuSyoM ne hI nahIM, gAya, bachar3oM aura kuttoM ne bhI unakI pAvana nizrA meM AtmasamAdhipUrvaka deha chor3ane kA dhanya puNya pAkara jIvana ko sArthaka kiyA hai| aisI sarvajagatAriNI vAtsalyamayI mA~ ke lie kyA aura kitanA likheM? varNana ke pare hai unakA bar3A hI adbhuta, virala, vilakSaNa jIvanavRtta / pArula-prasUna | 31 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aisI parama vibhUti mA~ ke caraNoM meM evaM aisI pAvana tIrthabhUmipara khule AkAza ke nIce baiThakara kaI ucca vicAra Ate haiM aura gAyaba ho jAte haiM .... / phira acAnaka vedanA kI TIsa bharA eka vicAra AtA hai ki jalda hI isa svarga-sI duniyA ko chor3akara apane vyavahAroM kI khokhalI duniyA meM cale jAnA par3egA . / jI udAsa hotA hai / jAnA nahIM cAhatI / kAza ! (zAyada ApanI icchAoM se hI sRjita ) aisI duniyA hI na banAI gaI hotI !! hampI meM, vAtsalyamayI mA~ ke caraNoM meM jo apanApana, jo pyAra milatA hai, vaha isameM kahA~ ? vahA~ ke loga jaise inheM jAnate hI na hoM... . phira bhI jimmedAriyA~ hameM khIMcatI haiM... jAne para bAdhya karatI haiM... vivaza hokara jAne ke lie cala detI hU~ to yaha saMkalpa karake ki - "phira bhI yahA~ vApasa AU~gI, jalda hI !"... ghanarAtri meM ye vicAra zAmila ho jAte haiM ... aura mana para phira se zAnti chA jAtI hai ... (kApIrAiTa lekha) noTa: - isa lekha ko likhane ke kucha varSa bAda, lekhikA ku. pArula kI divyaprema kI pyAsI AtmA, isa 'khokhalI duniyA' ko chor3akara (28.8.88 ko basa aiksIDainTa ko nimitta banAkara) calI gaI ... zAyada apane sUkSma AtmarUpa se isI AtmajJA mA~ ke caraNoM meM vicarane ! ! - pra. . unakI dUsarI suputrI pArula ke viSaya meM prakAzita pustaka 'Profiles of Parul' dekhane yogya hai| pro. | ToliyA kI isa pratibhAzAlI putrI pArula kA janma 31 disambara, 1961 ke dina amarelI meM huA thA / pArula kA zaizava, usakI vividha buddhizaktiyoM kA vikAsa, kalA aura dharma kI ora kI abhimukhatA, saMgIta aura | patrakAritA ke kSetra meM usakI siddhiyA~, ityAdi kA Alekha isa pustaka meM milatA hai| pArula eka ucca AtmA ke rUpa meM sarvatra sugaMdha prasArita kara gaI / 28 agasta 1988 ke dina beMgalora meM rAstA pAra karate hue sRjita | durghaTanA meM usakI asamaya karuNa mRtyu huii| pustaka meM usake jIvana kI tavArIkha aura aMjali lekha die gae haiN| unameM paMDita ravizaMkara kI aura zrI kAntilAla parIkha kI 'Parul a serene soul' svargastha kI kalA aura dharma ke kSetroM meM saMprAptiyoM kA suMdara Alekha prastuta karate haiN| nikaTavartI samagra sRSTi ko pArula sAttvika sneha ke AzleSa meM bAMdha letI thI / na kevala manuSyoM ke prati, apitu pazu-pakSI sahita samagra sRSTi ke prati usa kA samabhAva aura prema vistarita hue the| usakA cetovistAra virala kahA jaaegaa| samagra pustaka meM se pArula kI | AtmA kI jo tasvIra ubharatI hai vaha Adara utpanna karanevAlI hai| kAla kI gati aisI ki yaha puSpa pUrNa rUpa se khilatA jA rahA thA, taba hI vaha murajhA gayA / pustaka meM dI gaI tasvIreM eka vyakti ke 27 varSa ke AyuSya ko aura usakI pragati ko tAdRza khar3I karatIM haiN| pustikA ke paThana ke pazcAt pAThaka kI A~kheM bhI A~suoM se bhIga jAtI haiM / prabhu isa udAtta AtmA ko cira zAnti pradAna karo / 'vardhamAna bhAratI' gujarAta se dUra rahate hue bhI saMskAra prasAra kA hI kArya kara rahI hai vaha samAjopayogI aura lokopakAraka hokara abhinandanIya hai / 'triveNI' lokasattA- janasattA 32 - DaoN. ramaNalAla jozI (sampAdaka, 'uddeza' ) ahamadAbAda 22-3-1992 pArula - prasUna Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (anusaMdhAna - aMtarpaSTha - 2 se) * dAMDIpathane pagale pagale - gA~dhI zatAbdI dAMDIyAtrA ke anubhava - gujarAtI * amarelI se amerikA taka - jIvanayAtrA * pAvApurI kI pAvana dharatI para se (ArSa darzana) * mere mAnasaloka ke mahAvIra * kIrti-smRti - pArula-smRti (divaMgata anuja evaM AtmajA kI smRtiyA~) * aeNvArDa - vArtAsaMgraha - gujarAtI/hindI * gIta-nizAnta - kAvya-gIta - hindI * vedana saMvedana (kAvya) - gujarAtI * parAzabda (nibaMdha) - hindI * aMtardazI kI aMguli para... (smaraNakathA) - gujarAtI * Award, Bribe Master, Public School Master, yan yal and other stories Betrayal and other stories * Himalyan Betrayal and other stories * Why Vegetarianism? zatAdhika meM se kucha mahatvapUrNa sI.DI, kaeNseTsa zrImad rAjacandra sAhitya * zrI AtmasiddhizAstra - apUrva avasara * paramagurupada (yamaniyamAdi) * rAjapada (vinAnayana, he prabhu Adi) rAjabhakti * bhakti-karttavya (anya bhaktipada) * bhakti-jharaNAM (rAjabhakti + mAtRsvAdhyAya) * sahajAnaMdasudhA (rAjabhaktipada - sahajAnaMdajIkRta) * dhyAnasaMgIta (guja.: A. janakacandrasUrisaha) * dhUna-dhyAna (sahajAtmasvarUpadhUna) * paramagurupravacana, kalpasUtra, dazalakSaNa (sahajAnaMdaghanajI) * bAhubalIdarzana (bAhubalIjI-zrImadjI-gAMdhIjI) * mahAvIradarzana (zrImadrAjacandra tattva AdhArita) '. dhyAnasaMgIta - AnaMdaloke aMtaryAtrA jinabhAratI vardhamAna bhAratI inTaranaizanala phAunDezana prabhAta kompaleksa, ke. jI. roDa, beMgalora 560009 pArula, 1580, kumArasvAmI le AUTa, dayAnaMdasAgara kaoNleja roDa, beMgalora 560 074 phonaH 080-26667882 / 2225 1552 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAloka meM pArula - manISiyoM kI dRSTi-sRSTi meM "pArula kI udAtta AtmA abhI apane Urdhvagamana kI ora gati kara rahI hai| 'mukti' to nahIM hai| vaha janma legI, kevala kucha hI janma aura pahu~cegI 'samakita' tk| usakI punarjanma prApta AtmA ko Apa pahacAna leNge|" ____- AtmadRSTA viduSI suzrI vimalAtAI ThakAra, mAunTa Abu (Voyage within with Vimalaji - pp 15) "yadyapi pArula se maiM eka hI bAra milA thA jaba ki usane beMgalora earaporTa para merA iMTaravyU liyA thA, vaha mujhe eka Azu-prajJa, bhalI aura saccAIbharI kanyA dIkhAI dii| itanI choTI Ayu meM usakI mRtyu eka khila rahI kalI ke samAna hai jo ki eka adbhuta puSpa-rUpa meM vikasita hone jA rahI thii|... usakI AtmA kI zAMti ke lie prabhu se merI praarthnaa|" -- paMDita ravizaMkara (Profiles of Parul) naI dillI "pArula aneka siddhiyoM kA eka aisA vyaktitva thA ki jo bhI viSaya usane uThAyA usa meM vaha carama para pahu~cI / apanI bauddhika sampadA hote hae bhI vaha eka karmaTha karmayoginI rhii| paraMta ina sabhI se Upara vaha mujhe dIkhAI dI eka ati saMvedanazIla aura prazAMta AtmA ke rUpa meM, jisakI A~kheM sadA sudUra AkAza ke usa pAra jhA~katI rahIM aura sacarAcara sajIva sRSTi ke prati sadA apanI karuNA bahAtI rhii....|'' / - zrI kAntilAla parIkha (Profiles of Parul) muMbaI "jAne mAne jaina skaoNlara, saMgItakAra, pratApakumAra ToliyA kI putrI pArula ToliyA agara Aja jIvita hotI to patrakAritA ke kSetra meM eka vizeSa sthAna banA cukI hotI / parantu 28 agasta 1988 ko eka durghaTanA meM unakA Akasmika nidhana ho gyaa| bahamukhI pratibhA kI dhanI pArula ne na jAne kitane hI choTe-bar3e puraskAra apanI choTI-sI umra meM baTora lie the| ve zahara ke tatkAlIna lokapriya sAptAhika 'siTI-TaeNba' kI niyamita staMbhakAra thI tathA zahara ke sabase pahale hindI dainika 'kAraNa' meM sahAyaka sampAdaka ke rUpa meM kArya kara cukI thiiN| unakI puNyatithi 28 agasta ko hai| isa puNya avasara ke Aloka meM unakI kucha choTI moTI kavitAe~ yahA~ prastuta haiN|" - zrIkAnta pArAzara, sampAdaka, dainika dakSiNa bhArata', beMgalora 21.08.2005