Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya ? solahavAM pravacana 313
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya-sUtra AyAramaTThA viNayaM pauMje, sussUsamANo parigijjha vakkaM / jahovai8 abhikaMkhamANo, guruM tu nAsAyayaI sa pujjo / / annAyauMchaM caraI visuddhaM, javaNaTThayA samuyANaM ca niccaM / aladdhayaM no paridevaejjA, laddhaM na vikatthaI sa pujjo / / saMthArasejjAsaNabhattapANe apicchAyA ailAbhe vi sante / jo evamappANa'bhitosaejjA, saMtosapAhannarae sa pujjo / / guNehi sAhU aguNehi sAhU, giNhAhi sAhU guNa muMca saahuu| viyANiyA appagamappaeNaM, jo rAgadosehiM samo sa pUjjo / / jo AcAra-prApti ke lie vinaya kA prayoga karatA hai, jo bhaktipUrvaka guru-vacanoM ko sunatA hai evaM svIkRta kara vacanAnusAra kArya pUrA karatA hai, jo guru kI kabhI avajJA nahIM karatA, vahI pUjya hai| jo kevala saMyama-yAtrA ke nirvAha ke lie aparicita bhAva se doSa-rahita uncha-vRtti se bhikSA ke lie bhramaNa karatA hai, jo AhAra Adi na milane para bhI khinna nahIM hotA aura mila jAne para prasanna nahIM hotA hai, vahI pUjya hai| jo saMstAraka, zayyA, Asana aura bhojana-pAna Adi kA adhika lAbha hone para bhI apanI AvazyakatA ke anusAra thor3A grahaNa karatA hai, saMtoSa kI pradhAnatA meM rata hokara apane Apako sadA saMtuSTa banAye rakhatA hai, vahI pUjya hai| guNoM se hI manuSya sAdhu hotA hai aura aguNoM se asAdhu / ataH he mumukSu! sadaguNoM ko grahaNa kara aura durguNoM ko chor3a / jo sAdhaka apanI AtmA dvArA apanI AtmA ke vAstavika svarUpa ko pahacAnakara rAga aura dveSa donoM meM samabhAva rakhatA hai, vahI pUjya hai| 314
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AL mane sunA hai, eka aMdherI rAta meM bhayaMkara AMdhI-tUphAna uThA, sAtha meM bhUkaMpa ke dhakke bhI Aye / mullA nasaruddIna kA pUrA makAna gira gyaa| kucha bacA bhI nahIM, saba naSTa ho gyaa| nasaruddIna, lekina binA coTa khAye bAhara bhAgakara A gayA / ghabar3A to bahuta gayA, hAtha-paira usake kAMpate the, lekina hAtha meM eka zarAba kI botala bacAye hue bAhara A gyaa| jo bacAne yogya use lagA, usa girate hue, TUTate ghara meM, vaha zarAba kI botala thI! bAhara Akara baiTha gayA; AMkha se AMsU bahane lge| saba jIvana kI kamAI naSTa ho gyii| par3osa ke loga A gye| par3osa ke hI eka cikitsaka ne Akara nasaruddIna ko kahA ki thor3I-sI ye zarAba le lo to thor3I snAyuoM ko tAkata mile| tuma bahata ghabar3A gaye ho, thor3e Azvasta ho sakate ho| nasaruddIna ne kahA, 'nathiMga DUiMga, daiTa AI ema seviMga phAra sama imarajensI! yaha jo zarAba kI bolata hai, kisI durghaTanA ke lie hai; ise kisI ApatkAlIna, saMkaTakAlIna sthiti ke lie bacA rahA haM!' jIvana meM Apa bhI jIvana kI nidhi ko kisalie bacA rahe haiM ? jIvana kI UrjA ko kisalie bacA rahe haiM ? kala para TAla rahe haiM, parasoM para TAla rahe haiM, aura durghaTanA abhI ghaTa rahI hai| pratipala jIvana mRtyu meM phaMsA hai, aura jise Apa jIvana kahate haiM, vaha sivAya marane ke aura kucha bhI nahIM hai| nItse ne kahA hai ki jIvana apanA atikramaNa kara sake, selpha TrAnsenDensa, to hI jIvana hai / jo jIvana apane hI bhItara ghUma-ghUmakara naSTa ho jAye, vaha jIvana nahIM hai / jaba manuSya svayaM ko pAra karatA hai, jina kSaNoM meM pAra hotA hai, unhIM kSaNoM meM jIvana kI vAstavika parama anubhUti upalabdha hotI hai| jaba Apa apane se Upara uThate haiM, tabhI Apa paramAtmA ke nikaTa sarakate haiN| jitanA hI koI vyakti svayaM ke pAra jAne lagatA hai, utanA hI prabhu ke nikaTa pahuMcane lagatA hai| lekina Apa jIvana kI UrjA kA kyA upayoga kara rahe haiM ? kisa saMkaTa ke liye bacA rahe haiM? saMkaTa abhI hai-isI kSaNa / aura jise Apa jIvana kahate haiM, bar3I hairAnI kI bAta hai, use kaise jIvana kaha pAte haiM---sivAya dukha, aura pIr3A aura saMtApa ke vahAM kucha bhI nahIM hai--na koI AnaMda kA saMgIta hai; na koI astitva kI sugaMdha hai; na koI zAMti kA anubhava hai-na kisI samAdhi ke phUla khilate haiM, aura na kisI paramAtmA kA sAkSAtkAra hotA hai| kSudra meM vyatIta hotA jIvana...use jIvana kahanA hI zAyada ucita nhiiN| prathama mahAyuddha ke pahale jaba eDolpha hiTalara duniyA kI sArI tAkatoM kA manobala tor3ane meM lagA thA, yuddha ke pahale unakA saMkalpa 315
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 tor3ane meM lagA thA, taba iMglaiMDa kA eka bar3A rAjanItijJa usase milane gayA--eka bar3A kUTanItijJa / sAtavIM maMjila para hiTalara apane Aphisa meM baiThakara usase bAta kara rahA thaa| aura hiTalara ne usase kahA ki 'dhyAna rakho, jAkara apane mulka meM kaha denA ki jarmanI se ulajhane meM lAbha nahIM hai| mere pAsa aise sainika haiM. jo mere izAre para jIvana ko aise pheMkade sakate haiM. jaise koI hAtha se kacare ko pheM __ tIna sainika dvAra para khar3e the| itanA kahakara eDolpha hiTalara ne pahale sainika se kahA ki khir3akI se kUda jA! vaha pahalA sainika daudd'aa| aMgreja kUTanItijJa to samajha hI nahIM pAyA, vaha khir3akI se chalAMga lagA gyaa| usane yaha bhI nahIM pUchA, 'kyoM ?' aMgreja rAjanItijJa kI chAtI kAMpane lgii| vaha bahuta parezAna ho gayA; use pasInA A gyaa| aura hiTalara ne kahA, 'zAyada itane se tujhe bharosA na ho'-dUsare sainika ko kahA, 'khir3akI se kUda jA !' dUsarA sainika bhI khir3akI se kUda gayA ! hiTalara ne kahA ki 'zAyada abhI bhI bharosA nahIM aayaa|' aura tIsare sainika se kahA, 'tU bhI khir3akI se kUda jA!' taba taka aMgreja rAjanItijJa ne himmata juTA lii| vaha bhAgA khir3akI se kUdate sainika ko bAMha pakar3akara rokA aura kahA, 'pAgala ho gaye ho? jIvana ko aise khone kI kyA AturatA hai?' usa sainika ne kahA 'yU kAla disa lAipha? ise tuma jIvana kahate ho?' / jise hama jIvana kahate haiM, vaha bhI jIvana nahIM hai| lekina hama use hI jAnate haiM, usake atirikta jIvana kA hameM koI anubhava nahIM hai| agara hameM thor3I-sI bhI pratIti ho jAye vAstavika jIvana kI, to isa jIvana ko hama bhI vaise hI chor3ane ko rAjI ho jAyeMge jaise eDolpha hiTalara kA sainika usake nIce hiTalara kI jyAdatiyoM se parezAna hokara jIvana ko chor3ane ko utsuka hai, Atura hai| lekina hameM kisI aura jIvana kA anubhava na ho to bar3I kaThinAI hai| jo hai, use hI hama saba kucha mAnakara jI lete haiN| kSudra saba kucha mAlUma hotA rahatA hai, kyoMki virATa kA koI svAda nahIM miltaa| aura hamane isa DhaMga kI vyavasthA kara lI hai ki virATa kA svAda mila bhI nahIM sakatA / hamane koI jagaha . bhI nahIM chor3I ki virATa hama meM utara ske| __mahAvIra kA yaha sUtra kahatA hai, kauna pUjya hai| pUjya vahI hai jo virATa ko utarane kI apane meM jagaha de / kSudra vahI hai, apUjya vahI hai, jo saba tarapha se apane ko baMda kara le aura apanI kSudratA meM hI DUba mare, lekina hama to pUjate bhI unhIM ko haiM, jo apanI kSudratA ko hI jIvana kA zikhara banA lete haiN| hama pUjate hI unako haiM, jo apane ahaMkAra ko gaurIzaMkara banA lete haiN| pUjate haiM hama rAjanItijJoM ko; pUjate haiM hama zaktizAliyoM ko; pUjate haiM hama abhinetAoM ko, hamAre mana meM pUjya kI dhAraNA bhI bar3I ajIba hai| jahAM pUjya jaisA kucha bhI nahIM, jahAM virATa kA koI saMsparza nahIM huA hai jIvana meM, jahAM aMdhere hRdaya meM koI prakAza kI kiraNa nahIM utarI hai-vahAM hamArI pUjA ____samajha lenA jarUrI hai ki hama kyA-kyoM isa taraha ke logoM ko pUjate haiM, jahAM pUjya kucha bhI nahIM hai| zAyada Apa khayAla bhI na kiye hoNge| Apa vahI pUjate haiM, jo Apa honA cAhate haiN| pUjya ApakA bhaviSya hai| agara Apa abhinetA ko pUjate haiM, aura usake AsapAsa bhIr3a ikaTThI ho jAtI hai pAgaloM kI, to usakA artha hai ki ve saba pAgala haiM, jIvana kA eka lakSya mana meM lie hue haiM ki ve bhI abhinetA ho sakate haiM, nahIM ho pAye, ho jAyeM kisI dina, usI AzA se jI rahe haiN| ___ Apa jise pUjate haiM, usase khabara dete haiM ki Apake jIvana kA Adarza kyA hai? agara rAjanItijJoM ke AsapAsa bhIr3a ikaTThI hotI hai, to usakA artha hai ki Apa bhI zakti, pada, yaza ko pUjate haiN| aura jise Apa pUjate haiM, vaha ApakI mahatvAkAMkSA kI khabara hai| Apa jahAM dikhAyI par3ate haiM, vahAM akAraNa dikhAyI nahIM pdd'te| jina caraNoM meM Apake sira jhukate haiM, akAraNa nahIM jhukte| Apa unheM meM sira jhukAte haiM, jo Apake bhaviSya kI pratimA haiM, jo Apa cAhate haiM ki ho jaayeN| to mahAvIra pUjya-sUtra meM kucha sUtra de rahe haiM ki 'kauna pUjya hai?' 316
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya ? maiMne sunA hai ki eka ijarAyalI tela-abIva ke eka bar3e aspatAla meM gayA, usakA mastiSka jIrNa-jarjara ho gayA thA, aura usane cikitsakoM se kahA ki maiM cAhatA hUM ki kisI aura kA mastiSka TrAMsaplAMTa kara diyA jaaye| yaha bhaviSya kI kathA hai| jaise Aja khUna ke baiMka haiM, aise mastiSka ke baiMka bhI bhaviSya meM ho jaayeNge| usa ijarAyalI ne kahA ki mere cikitsaka kahate haiM ki merA mastiSka aba jyAdA dina kAma nahIM de sakatA, ise haTA diyA jAye, riplesa kara diyA jaaye| to maiM patA lagAne AyA hUM ki baiMka meM kitane prakAra ke mastiSka upalabdha haiN| to cikitsaka use le gyaa| usane eka pahalA mastiSka dikhalAyA aura kahA, 'isake pAMca hajAra rupaye hoNge| yaha eka sATha varSa ke gaNitajJa kA mastiSka hai aura sATha varSa ke bUr3he AdamI kA mastiSka hai, isalie dAma thor3e kama haiN|' para usa ijarAyalI ne kahA ki sATha varSa! merI umra se bahuta jyAdA ho gyaa| itanA bUr3hA mastiSka nahIM, kucha thor3A javAna... to dikhAyA ki yaha eka skUla zikSakakA mastiSka hai, yaha AdamI tIsa sAla meM mara gayA, to usa ijarAyalI ne kahA, 'skUla zikSaka kI haisiyata mujhase bar3I nIcI hai, jarA mere yogya !' to usane eka dhanapati kA mastiSka dikhAyA ki isakI kImata paMdraha hajAra rupaye hai| yaha AdamI pacAsa sAla meM mraa| aura tabhI ijarAyalI kI najara gaI eka khAsa kAMca ke bartana meM, jisa para eka balba jala rahA hai| isa bartana meM jo mastiSka rakhA hai, vaha kisakA hai?' to usa DAkTara ne kahA, 'vaha jarA mahaMgI cIja hai| usake dAma haiM pAMca lAkha rupye| kyA vaha ApakI haisiyata meM par3egA?' usa ijarAyalI ne kahA ki maiM isake saMbaMdha meM jyAdA jAnanA cAhUMgA / itane dAma kI kyA bAta hai ? pAMca lAkha rupaye! to usa DAkTara ne kahA ki yaha eka rAjanItijJa kA mastiSka hai, eka pAliTIziyana kaa| to bhI ijarAyalI ne kahA ki itanI kImata kI kyA jarUrata hai ? to usa DAkTara ne kahA, 'aba Apa nahIM mAnate to maiM batAye detA hUM, iTa haija bIna nevara yujDa-isakA kabhI upayoga nahIM kiyA gayA hai !' rAjanItijJa ko mastiSka kA upayoga karane kI jarUrata bhI nahIM hai| mastiSka jitanA kama ho utanI saMbhAvanA saphalatA kI jyAdA hai| lekina buddhihInatA ko hama Adara dete haiM, agara buddhihInatA ahaMkAra ke zikhara para car3ha jaaye| mUr3hatA AdRta hai-hama bhI mUr3ha haiM isalie, aura hama bhI vahI cAhate haiM islie| Apa jise pUjate haiM, usa para vicAra kara lenaa| ApakI pUjA ApakA manovizleSaNa hai| kise Apa pUjate haiM ? kauna hai ApakA AdRta? to ApakI jIvana-dizA kahAM jA rahI hai, usakA patA calatA hai| agara Apa saphala ho jAyeM to Apa vahI ho jaayeNge| agara asaphala ho jAyeM to bAta alaga hai, lekina asaphala bhI Apa usI mArga para hoNge| __ apane hRdaya ke kone meM isakI jAMca-par3atAla kara lenI jarUrI hai ki kauna hai merA pUjya? aura kisa kAraNa maiM pUjatA hUM? jo pUjya hai, usakA savAla nahIM hai, isase Apa apane ko samajhane meM samartha ho paayeNge| yaha AtmavizleSaNa hogaa| aura agara Apa apane ko badalate haiM to ApakI pajA kA bhAva bhI badalatA jAyegA. pajA ke pAtra bhI badalate jaayeNge| pIche lauTeM / Aja jaisA abhinetA pUjya hai, vaisA kabhI saMnyAsI pUjya thA, kyoMki loga saMnyAsa ko jIvana kA parama mUlya samajhate the| Aja abhinetA pUjya hai, jIvana itanA jhUThA ho gayA hai! abhinetA se jyAdA jhUThA aura kyA hogA? abhinetA kA hone kA matalaba hI jhUThA honA hai-eka asatya / saMnyAsa agara satya kA pratIka thA to abhinetA asatya kA pratIka hai| saMnyAsa agara nirahaMkAra bhAva kA pratIka thA to netA ahaMkAra bhAva kA pratIka hai| agara bhikSu tyAga kA pratIka thA to dhanapati bhoga kA pratIka hai| kise Apa pUjate haiM? netA se bhI jyAdA kImata abhinetA kI bar3hatI jA rahI hai| yaha kisa bAta kI khabara hai? kisa mausama kI khabara hai yaha? Apake bhItara jhUTha kI pratiSThA bar3hatI jA rahI hai; manoraMjana kI pratiSThA bar3hatI jA rahI hai, satya kI kama hotI jA rahI hai| 317
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 aura dhyAna rahe, manoraMjana kI pratiSThA tabhI bar3hatI hai, jaba loga bahuta dukhI hote haiM, kyoMki dukhI AdamI hI manoraMjana khojatA hai| sukhI AdamI manoraMjana nahIM khojegaa| agara Apa prasannacitta haiM, AnaMdita haiM, to Apa philma meM jAkara nahIM baiTheMge, kyoMki tIna ghaMTA vyartha kI mUr3hatA ho jaayegii| samaya kharAba hogA; mastiSka kharAba hogA; tIna ghaMTe meM AMkheM kharAba hoMgI; svAsthya ko nukasAna pahuMcegA, aura milegA kucha bhI nhiiN| lekina dukhI AdamI bhAgatA hai, dukhI AdamI manoraMjana khojatA hai| to jitanA manoraMjana kI talAza bar3hatI hai, usase patA calatA hai ki AdamI jyAdA dukhI hotA jA rahA hai| sukhI AdamI eka jhAr3a ke nIce baiThakara bhI AnaMdita hai; apane ghara meM bhI baiThakara AnaMdita hai; apane baccoM ke sAtha khelakara bhI AnaMdita hai; apanI patnI ke pAsa cupacApa baiThakara bhI AnaMdita hai / kahIM jAne kI koI jarUrata nahIM hai| kahIM jAne kA matalaba yaha hai ki jahAM Apa haiM, vahAM dukha hai--vahAM se bacanA cAhate haiN| __ abhinetA asatya hai, lekina usakI kImata bar3hatI jAtI hai / netA manuSya meM nimnatama kA pratIka hai| rAjanIti manuSya ke bhItara jo nimnatama vRttiyAM haiM, unakA khela hai; lekina vaha AdRta hai| jhUTha hamArA Adarza hotA calA jA rahA hai| sunA hai maiMne, eka strI eka pula ke pAsa se gujaratI thI / pula ke kinAre para usane eka aMdhe AdamI ko baiThe dekhA, takhtI lagAye hue hai, jisa para usane likhA hai, 'plIja helpa di blAiMDa-kRpayA aMdhe kI madada kreN|' usakI dazA itanI dukhada hai ki usa strI ne pAMca rupaye kA eka noTa nikAlakara usake hAtha meM diyA / usa aMdhe ne kahA, 'noTa badala deM to acchA hai| thor3A purAnA, phaTA-sA mAlUma par3atA hai; patA nahIM, cale, na cle|' usa strI ne kahA, 'aMdhe hokara tumheM patA kaise calA ki noTa purAnA, gaMdA-sA mAlUma hotA hai?' usa AdamI ne kahA, 'kSamA kareM, aMdhA maiM nahIM hUM, merA mitra aMdhA hai| vaha Aja sinemA dekhane calA gayA hai; maiM usakI jagaha kAma kara rahA hUM--sirpha pratinidhi huuN| aura jahAM taka merI bAta hai, maiM gUMgA-baharA huuN|' ___ 'aMdhA philma dekhane calA gayA hai; maiM gUMgA-baharA hUM'; vaha kaha rahA hai ! magara karIba-karIba aisI hI asatya ho gayI hai jIvana kI sArI vyavasthA / takhtiyoM se kucha patA nahIM calatA hai ki pIche kauna hai ? nAmoM se kucha patA nahIM calatA hai ki pIche kauna hai? pracAra se kucha patA nahIM calatA ki pIche kauna hai? eka jhUThA ceharA hai sabake Upara, bhItara koI aura hai; bhItara kucha aura cala rahA hai| abhinaya kI pUjA isa pAkhaMDa kA sabUta hai| pada kI, pratiSThA kI pUjA Apake bhItara eka roga kI khabara detI hai ki Apa pAgala haiM, Apa cAhate haiM ki Apa viziSTa ho jaayeN| Apa cAhate haiM, sabakI chAtI para car3ha jAyeM, sabase Upara ho jAyeM / car3hane kI sIr3hiyAM koI bhI ho sakatI haiM-dhana, pada, jJAna, tyAga bhii| agara car3hane kI hI sIr3hI banAnI ho to koI bhI cIja sIr3hI bana sakatI hai| mahAvIra kise pUjya kahate haiM ? mahAvIra jaise AdamI jise pUjya kahate haiM, usa para vicAra kara lenA jarUrI hai| 'jo AcAra-prApti ke lie vinaya kA prayoga karatA hai|' bar3I kaThina zarta hai| Apa bhI AcAravAna honA cAhate haiM, lekina mahAvIra vinaya kI zarta lagA rahe haiM, jo ki bar3I ulTI hai| hama bacapana se hI baccoM ko sikhAte haiM ki tumhArA caritra UMcA rakhanA, kyoMki cAritrya kA sammAna hai| agara tuma caritravAna ho to sabhI tumheM Adara deNge| agara tuma caritravAna ho to koI tumhArI niMdA nahIM kregaa| agara tuma caritravAna ho to samAja kI zraddhA tumhArI tarapha hogI, tuma pUjya bana jaaoge| ___ hama bacce ko ahaMkAra sikhA rahe haiM, AcaraNa nhiiN| hama bacce ko yaha kaha rahe haiM ki agara tujhe apane ahaMkAra ko siddha karanA hai, to AcaraNa jarUrI hai| kyoMki jo AcArahIna hai usako koI zraddhA nahIM detA; koI Adara nahIM detA; loga usakI niMdA karate haiM / Upara se dikhAyI par3atA hai ki mAM-bApa AcaraNa sikhA rahe haiM, para mAM-bApa ahaMkAra sikhA rahe haiN| mAM-bApa yaha nahIM kaha rahe haiM ki tU vinamra honA, 318
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya? ki tU nirahaMkArI honA / mAM-bApa yaha kaha rahe haiM ki tU cAlAka honA, kaniMga honA, kyoMki agara tere pAsa AcaraNa hai to samAja tujhe kama asuvidhA degA, suvidhA jyAdA degaa| agara tU AcaraNahIna hai to samAja asuvidhAyeM degA; dikkateM DAlegA; daMDa degA, parezAna karegA-samAja duzmana ho jaayegaa| to tujhe jo bhI pAnA hai jIvana meM-dhana, pada, pratiSThA, vaha tujhe mila nahIM skegii| __ aura hamArA AcAra isI pratiSThA ke Agraha meM nirmita hotA hai| hamAre bIca jo AcAravAna bhI mAlUma par3ate haiM, bhItara unakA AcAra bhI vinaya para AdhArita nahIM hai; hyumiliTI para AdhArita nahIM hai, ahaMkAra para AdhArita hai| mahAvIra kahate haiM, bAta kharAba ho gayI, yaha to jar3a meM hI jahara DAla diyA / jo phUla AyeMge ve jaharIle hoMge / vinaya AdhAra hai| aura bar3e Azcarya kI bAta hai ki vinaya meM sArA AcAra samA jAtA hai| vinaya kA artha hai nirahaMkAra bhAva; 'maiM kucha haM', isa pAgalapana kA tyAga / yaha akar3a bhItara se kho jAye ki 'maiM kucha huuN|' magara dUsarI akar3a phaurana hama biThA lete haiN| AdamI kI cAlAkI ko ThIka se samajha lenA jarUrI hai--hama yaha kaha sakate haiM ki maiM kucha bhI nahIM hUM', aura yaha akar3a bana sakatI hai-- 'maiM nA-kucha hUM lekina isake kahate vakta eka prabala ahaMkAra bhItara ki 'maiM vinamra hUM'; ki 'mujhase jyAdA vinIta aura koI bhI nahIM...!' ___ AdamI tarakIbeM nikAla letA hai aura jaba taka hoza na ho, tarakIboM se bacanA muzkila hai| to Apa vinIta bhI ho sakate haiM aura bhItara ahaMkAra ho sakatA hai / vinamra hone kA artha hai--na to isa bAta kI akar3a ki 'maiM kucha hUM', aura na isa bAta kI akar3a ki 'maiM nA-kucha hUM'-ina donoM ke bIca meM vinamratA hai| jahAM mujhe yaha patA hI nahIM hai ki 'maiM hUM'---merA honA sahaja hai, isa sahajatA ko mahAvIra kahate haiM, AcAra kA aadhaar| 'jo AcAra-prApti ke lie vinaya kA prayoga karatA hai, jo bhaktipUrvaka guru-vacanoM ko sunatA hai evaM svIkRta kara vacanAnusAra kArya pUrA karatA hai, jo guru kI kabhI avajJA nahIM karatA, vahI pUjya hai|' 'vinaya' kA artha hai, apane ko zUnya samajhanA aura jaba taka Apa zUnya nahIM ho jAte taba taka guru upalabdha nahIM ho sktaa| Apa guru ko nahIM khoja sakate, dhyAna rkhnaa| Apa to jisako khojeMge vaha Apa-jaisA hI guru-ghaMTAla hogA, guru nahIM ho sakatA / Apa khojeMge nA ! Apa apane se anyathA kucha bhI nahIM khoja skte| Apa soceMge, Apa vyAkhyA kareMge-Apa kareMge na ! guru to gauNa hogA, naMbara do hogA! naMbara eka to Apa hoMge, Apa patA lagAyeMge ki kauna ThIka hai, kauna galata hai? guru kaisA honA cAhiye, yaha Apa patA lgaayeNge| Apa taya kareMge ki AcaraNavAna hai ki AcaraNahIna hai| Apa--jinako kucha bhI patA nahIM hai| Apa guru ke nirdhAraka hoMge, to jise Apa cuna leMge vaha ApakA hI pratibiMba hogA, ApakI hI pratidhvani hogA, aura agara Apa gala // guru sahI nahIM ho sakatA; Apa galata guru hI cuna leNge| guru kI khoja kA pahalA sUtra hai ki Apa na hoN| taba Apa nahIM cunate, guru Apako cunatA hai / taba Apa apane ko bIca meM nahIM lAte; Apa koI zarta nahIM lagAte; Apa parIkSaka nahIM hote| idhara maiM dekhatA hUM, loga guruoM kI parIkSA karate ghUmate haiM / dekhate haiM ki kauna guru ThIka, kauna guru ThIka nahIM / Apa agara itanA hI taya kara sakate haiM aura parIkSaka haiM, Apako ziSya hone kI jarUrata hI nahIM hai; Apa guru ke bhI mahA-guru haiM ! Apa apane ghara baiThiye, jinako sIkhanA hai ve khuda hI Apake pAsa A jaayeNge| Apa mata jaaiye| __ aura Apa kitane hI bhaTakeM, Apako guru nahIM mila sakatA / Apako galata AdamI hI prabhAvita kara sakatA hai, jo ApakI zarte pUrI karane ko rAjI ho / kauna ApakI zarte pUrI karegA? koI mahAvIra, koI buddha ApakI zarta pUrI karegA? koI kSudra ApakI zarta pUrI kara sakatA hai| agara vaha ApakA guru honA cAhatA hai, ApakI zarta pUrI kara de sakatA hai| ApakI zarte jAhira haiM, usameM kucha kaThinAI nahIM 319
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 hai| kSudra AdamI ke mana kI kyA bhAvanAeM haiM, ve saba jAhira haiM / jo AdamI cAlAka hai, vaha ApakI zarte pUrI kara degA aura ApakA guru bana baitthegaa| agara Apa upavAsa ko Adara dete haiM, upavAsa kiyA jA sakatA hai| agara Apa gaMdagI ko Adara dete haiM, to AdamI gaMdA raha sakatA hai| jaina sAdhu haiM, unake bhakta mahAvIra ke vacanoM kA aisA anartha kara liye haiM, jisakA hisAba nahIM hai| mahAvIra ne kahA hai, zarIra ko sajAnA mata, sajAne kI koI jarUrata nahIM, kyoMki vaha kAmavAsanA se bhare hue vyakti kI bAta hai| __ zarIra ko Apa apane lie to nahIM sajAte, zarIra ko Apa sadA dUsare ke lie sajAte haiM-koI dekhe, koI AkarSita ho, kisI meM vAsanA jage, cAhe Apa sacetana na hoM-yaha to AdamI kI duvidhA hai ki vaha acetana meM saba karatA jAtA hai| sar3akoM para calatI huI striyoM ko dekheM koI unako dhakkA mAra deM to ve nArAja hotI haiM, lekina ghara se ve pUrI taraha sajAvaTa karake calI haiM ki dhakkA mArane kA nimaMtraNa chipA hai| koI dhakkA na mAre to bhI ve udAsa lauTeMgI, zAyada sajAvaTa meM koI kamI raha gaI-koI dhakkA mAra de to parezAnI khar3I kara deMgI, lekina nimaMtraNa sAtha lekara cleNgii| yaha bar3e maje kI bAta hai ki striyAM ghara meM to mahAkAlI banI baiThI rahatI haiM-caMDI kA avatAra aura ghara se nikalate vakta ? usakA kAraNa hai ki pati ko AkarSita karane kI aba koI jarUrata nahIM hai-Tekana phAra grAMTeDa, vaha svIkRta hai / lekina pUrA bAjAra bharA hai-aura phira koI dhakkA mAra de; koI tAnA kasa de; koI gAlI pheMka de, kucha behUdI bAta kaha de, to ar3acana hai! AdamI bar3A acetana jI rahA hai, vaha kyA karanA cAhatA hai, kyA kara rahA hai use kucha ThIka-ThIka sApha bhI nahIM hai| maiMne sunA hai, eka dina eka AdamI apanI patnI ke sAtha nasaruddIna ke ghara para dastaka diyA / daravAjA khulA to ve donoM cakita ho gye| patnI to bahuta bhayabhIta ho gayI / nasaruddIna bilakula naMgA khar3A hai, sirpha eka Topa lagAye hue| Akhira strI se nahIM rahA gayA, usane kahA ki kyA Apa ghara meM aisA digambara veza hI rakhate haiM ? nasaruddIna ne kahA, 'hAM, kyoMki mujhe koI milane-julane AtA nhiiN|' to strI kI jijJAsA aura bar3ha gyii| usane kahA, 'agara aisA hI hai to phira vaha Topa aura kAhe ke lie lagAye hue haiM? nasaruddIna ne kahA, 'kabhI-kabhAra koI A hI jAye to, usa khayAla se|' koI milane nahIM AtA, isa khayAla se naMge haiM. aura Topa isalie lagAye haiM ki kabhI-kabhAra koI A hI jAye to usake lie / AdamI bar3e dvaMdva meM baMTA huA hai| kucha sApha nahIM hai| mahAvIra ne kahA hai, zarIra kI sajAvaTa bhogI ke lie hai; yogI ke lie zarIra kI sajAvaTa nhiiN| lekina jaba bhogiyoM ne mahAvIra ke mArga para kadama rakhe to unhoMne isakA bar3A anUThA artha liyaa| sajAvaTa eka bAta hai, svacchatA bilakula dUsarI bAta hai| svacchatA apane lie hai, sajAvaTa dUsare ke lie hogii| svacchatA kA to apanA nijI sukha hai, dUsare se koI prayojana nhiiN| lekina, svacchatA bhI sajAvaTa ho gayI hai / to jaina muni snAna nahIM karegA, zarIra se badabU AtI rahegI; dAtauna nahIM karegA, muMha se badabU AtI rhegii| ___ aba yaha bar3e maje kI bAta hai ki jaise sajAvaTa dUsaroM ko prabhAvita karane ke lie thI, yaha gaMdagI bhI dUsaroM ko prabhAvita karane ke lie hai| aura agara jaina zrAvaka ko patA cala jAye ki munijI ke muMha se maiklInsa kI bAsa A rahI hai, saba gar3abar3a ho gayA! vaha jAkara phaurana pracAra kara degA ki yaha AdamI bhraSTa ho gayA hai; dAtauna kara rahA hai| dAtauna hI nahIM kara rahA, braza kara rahA hai| Apa dAMta meM sugaMdha bhI cAhate haiM dUsare ke lie aura durgaMdha bhI dUsare ke lie, to kucha pharka nahIM huaa| mahAvIra kA jora isa bAta kA hai ki dUsare ko bhUla jaayeN| apane lie, svayaM ke lie, nija ke lie jo hitakara hai, svastha hai, usa dizA meM khoja kreN| 320
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya ? jaisA maiMne kala Apako kahA ki kaisI vikRtiyAM saMbhava ho jAtI haiN| maiMne Apako kahA ki mahAvIra ne kahA hai, mala-mUtra visarjita jarUrI hai. kisI ko dakhana ho, kisI ko pIDA na ho / mahAvIra ne bahata vicAra kiyA hai, sakSama, gaMdagI se kisI ko kaSTa na ho| paccIsa sau sAla pahale na to sepTika TaiMka the aura na phlaza laiTrina thiiN| aura bhArata to pUrA-kA-pUrA gAMva ke bAhara hI mala-mUtra visarjana karatA rahA hai| to mahAvIra ne kahA hai, gIlI jagaha para ghAsa ugI ho, jahAM ki kIr3e-makor3e ke hone kI saMbhAvanA hai-jIvana kI / ghAsa bhI jIvana hai / tumhAre mala-mUtra se ghAsa ko bhI nukasAna pahuMca jAyegA-vaha bhI nhiiN| to sUkhI jamIna para, sApha jamIna para, jahAM koI jIvana kI koI saMbhAvanA na ho, vahAM tuma mala-mUtra kA visarjana krnaa| ___ aba bar3A pAgalapana ho gayA ! aba bambaI meM jaina sAdhu-sAdhviyAM Thahare haiN| jahAM sapATa jamIna khojanI muzkila hai, sivAya roDa ke| to ve roDa kA upayoga kara rahe haiM / tarakIba se kara rahe haiM ! aba majA yaha hai ki bartanoM meM ikaTThA kara leMge pezAba ko, mala-mUtra ko aura rAta ke aMdhere meM sar3akoM para ur3ela deNge| ___ aba kisI niyama se kaisI mUr3hatA kA janma ho sakatA hai, soceM / phlaza laiTrina isa samaya sarvAdhika upayogI hogii| lekina vahAM niyama meM ulaTA ho gayA, kyoMki gIlI jagaha para...vahAM pAnI hai phlaza kA, to usa pAnI kI vajaha se zAstra...! zAstra logoM ko aMdhA kara sakate haiN| aura jo isa taraha aMdhe ho jAte haiM unake jIvana meM kaise prakAza hogA, kahanA bahuta muzkila hai| zAstra kI lakIra ke phakIra haiM ve / usameM likhA hai, 'gIlI jamIna para nahIM ...to vahAM phlaza kA pAnI hai, isalie vahAM pezAba bhI nahIM kara sakate, vahAM mala-visarjana bhI nahIM kara skte| to sUkhI thAlI yA bartana meM kara leMge, phira samhAlakara rakhe raheMge aura jaba rAta ho jAyegI, aMdherA ho jAyegA to sar3aka para, sUkhI jamIna para chor3a deNge| aba yaha pAgalapana ho gyaa| lAotse kabhI-kabhI ThIka lagatA hai ki paigaMbaroM se bar3I mUr3hatA paidA hotI hai| mahAvIra ko kalpanA bhI nahIM rahI hogI, ho bhI nahIM sktii| phlaza laiTrina kA unako patA hotA to zAstra meM thor3A pharka karate / lekina unako yaha khayAla bhI nahIM rahA hogA ki unake pIche aise pAgaloM kI jamAta A jAyegI, jo usako niyama banA legii| koI zAstra niyama nahIM haiN| saba zAstra nirdezaka haiM: sirpha sacanA mAtra haiN| unakA bhAva pakar3anA cAhiye zabda pakar3eMge to gar3abar3a ho jAyegI, kyoMki sabhI zabda purAne par3a jaayeNge| mahAvIra ne jinase kahA hai, unake liye ThIka the| samaya badalegA, sthiti badalegI, vyavasthA badalegI, upakaraNa badaleMge-zabda vahI raha jaayeNge| zAstra koI vRkSa to haiM nahIM ki bar3heM, unameM naye phUla lgeN| zAstra to murdA haiM / una murdA zAstroM ko jakar3akara loga baiTha jAte haiN| mahAvIra ne kahA hai ki 'AcAra-prApti ke lie vinaya kA upayoga karatA hai jo vykti...|' lekina Apa gaura se dekheM, jaba bhI kabhI Apa AcAra-prApti kA koI upayoga karate haiM, to usameM ahaMkAra kAraNa hotA hai| isalie AcAravAna vyakti akar3akara calatA hai; durAcArI cAhe Darakara cale / durAcArI thor3A ciMtita bhI hotA hai ki kisI ko patA na cala jaaye| durAcArI DaratA hai ki mere AcaraNa kA patA na cala jaaye| jisako hama sadAcArI kahate haiM, vaha koziza karatA hai ki usake AcaraNa kA Apako patA calanA cAhiye / magara Apa hI biMdu haiN| to durAcArI aMdhere meM chipatA hai, sadAcArI pracAra karatA hai apane AcaraNa kA / vaha hisAba rakhatA hai ki kisa varSa kitane upavAsa kiye, kitanI pUjA kI. kitane maMtra kA jApa kiyA: saba hisAba rakhatA hai, kitane lAkha jApa kara liyaa| kisake lie yaha hisAba hai ? hisAba batA rahA hai ki bhItara cAlAka AdamI maujUda hai, miTA nahIM hai, bahI-khAte rakha rahA hai| 321
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 'vinaya' hai pahalI zarta / vinaya kA artha hai : svayaM ko 'nA-kucha' kI avasthA meM le AnA / 'nA-kucha' hUM, aisA bodha bhI na pkdd'e| itanA jo vinamra AdamI hai, use guru upalabdha hogaa| aura agara Apa use khojane bhI na jAyeM to vaha Apako khojate hue A jaayegaa| jIvana ke aMtarniyama haiN| jahAM bhI jarUrata hotI hai guru kI, vahAM jinake jIvana meM bhI jAgRti kA phUla khilA hai, unako anubhava honA zurU ho jAtA hai| jaise prakRti meM hotA hai ki jahAM bahuta garmI ho jAyegI vahAM havA ke jhoMke bhAgate hue A jAyeMge / jaba havA AtI hai to Apako patA hai, kyoM AtI hai ? havA apane kAraNa nahIM aatii| jahAM garma ho jAtA hai bahuta, vijJAna ke hisAba se jahAM garmI jyAdA ho jAtI hai vahAM kI havA virala ho jAtI hai, kama saghana ho jAtI hai, Upara uThane lagatI hai garma hokara-vahAM gaDDhA ho jAtA hai / usa gaDDe ko bharane ke lie AsapAsa kI havAeM daur3a par3atI haiN| Apa pAnI bharate haiM, eka maTakI meM nadI se, gaDDhA ho jAtA hai| jaise hI gaDDhA huA ki AsapAsa kA pAnI daur3akara gar3e ko bhara detA hai| ThIka aisA hI Atmika jIvana kA niyama hai ki jaba bhI koI vyakti miTa jAtA hai, to koI jo zikhara ko upalabdha hai, daur3akara usako bhara detA hai| lekina ve sUkSma-jagata ke niyama haiM; itane sApha nahIM haiN| IjipTa meM kahA jAtA hai ki 'vhena di DisAipala ija reDI, di mAsTara -jaba ziSya taiyAra hai to garu upasthita ho jAtA hai|' ziSya ko garu khojanA nahIM par3atA, guru ziSya ko khojatA haikyoMki jarUrata paidA ho gayI, to jisake pAsa hai ve dene ko daur3a pddeNge| pAtra taiyAra ho gayA / jinake pAsa hai, ve use bhara deMge, kyoMki jinake pAsa hai, ve apane hone se bhI bojhila hote haiM-- dhyAna rkheN| __ jaise varSA ke bAdala hote haiM, bhara jAte haiM pAnI se to bojhila ho jAte haiM; agara na baraseM to bhAra hotA hai| jaise mAM hai : garbha ho gayA, baccA A gayA, to usake stana bhara jAte haiM dUdha se / vaha na bacce ko de, to pIr3A hogii| agara baccA mara bhI jAye to vaha par3osa ke kisI bacce ko dUdha degI, kyoMki denA hissA hai aba-bhara gayI hai| nahIM nikalegA dudha to kaThinAI hogii| to yaMtra banAye gaye haiN| agara baccA mara jAye to stana se dUdha nikAlane ke lie yaMtra banAye gaye haiM, jo bacce kI taraha dUdha ko khIMca leN| ___jaba kahIM jJAna saghana hotA hai, jaba kahIM jJAna utpanna hotA hai, to jaise stana mAM ke bhara jAte haiM, aise guru kA hRdaya bhara jAtA hai| vaha cAhatA hai ki koI A jAye aura use halkA kara de| to jaba Apa taiyAra haiM to guru maujUda ho jAtA hai| Apa khojane jAte haiM, to galatI meM haiN| pahale Apa miTeM aura miTakara Apa cala par3eM; guru Apako pakar3a legaa| aura Apa nirNaya kareMge to bhaTakate rheNge| Apa nirNaya karane kI sthiti meM nahIM haiM; ho bhI nahIM skte| taba Dara lagatA hai ki yaha aMdhazraddhA ho jaayegii| tarka kahegA ki yaha to aMdhI bAta ho jAyegI, taba hama kucha bhI nahIM ! - agara tarka abhI na thakA ho to tarka karake kucha aura upAya karake khojane kI vyavasthA kara leN| eka ghar3I AyegI ki Apa tarka se thaka jaayeNge| aura eka ghar3I AyegI ki Apa jAna leMge isa bAta ko ki jise bhI Apa khojate haiM, vaha Apa hI jaisA galata hai| isa viSAda ke kSaNa meM hI AdamI apanI khoja baMda karatA hai; khuda miTakara eka sUnA pAtra hokara ghUmatA hai| jahAM bhI koI bharA huA vyakti hotA hai-jaise havA daur3a par3atI hai khAlI jagaha kI tarapha, pAnI daur3a paDatA hai gaDDhe kI tarapha, mAM kA dUdha bahatA hai bacce kI tarapha--aisA guru bahane lagatA hai ziSya kI trph| isa ghar3I meM jo milana hai, isa ghar3I meM jo guru ziSya ke bIca milana hai, vaha isa jagata kI mahata-se-mahata ghaTanA hai| jinake jIvana meM vaha ghaTanA nahIM ghaTI, ve adhure mara jaayeNge| unhoMne eka anUThe anubhava se apane ko vaMcita rakhane kA upAya kara rakhA hai| ___ isase bar3e sukha kA kSaNa pRthvI para kabhI bhI nahIM hotA, jaba Apa pAtra kI taraha khAlI hote haiM, aura koI bharA huA vyakti ApakI tarapha bahane lagatA hai| lekina isa bahAva ke liye grAhaka honA jarUrI hai, aura grAhaka vahI ho sakatA hai jo Alocaka nahIM hai| Alocaka 322
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya? to akar3A huA socatA hai, khuda hI jAMca-parakha karatA hai / isalie vijJAna aura dharma ke sUtra alaga-alaga haiM / vijJAna AlocanA se jItA hai, tarka se jItA hai| dharma atarka hai, zraddhA se jItA hai, samarpaNa se jItA hai| eka mitra, mere sAtha eka parvatIya sthala para gaye the; bImAra Alocaka haiN| Alocaka bImAra hote hI haiN| koI bhI cIja dekhakara, kyA galatI hai, yahI unake dhyAna meM AtA hai| ThIka kucha ho sakatA hai, isa para unakA bharosA nahIM hai| jo bhI hogA, galata hI hogaa| ___ to jahAM bhI unheM maiM le jAtA--unheM eka suMdara jala-prapAta ke pAsa le gayA, to unhoMne kahA, 'kyA rakhA hai isameM?...jarA pAnI ko haTA lo, phira kucha bhI nahIM hai|' khUbasUrata pahAr3a para le gayA, jahAM sUryAsta dekhane jaisA hai| unhoMne kahA, 'aisA kucha khAsa nahIM hai| itanI dUra calakara Ane kA koI matalaba nahIM hai| kSaNabhara meM sUrya asta ho jAyegA, phira kyA rakhA hai?' lauTate vakta unhoMne kahA ki bekAra hI AnA huA! sivAya pahAr3a, jharane, sUraja-inako haTA lo, saba sapATa maidAna hai| aisA AdamI guru ko kabhI upalabdha nahIM ho sktaa| usane galata tarapha se khoja zurU kara dii| ThIka tarapha khoja kA artha hai, saMvedanazIlatA. risepTiviTI, grAhakatA / jitanA vinamra hogA vyakti, utanA grAhaka hogaa| utanI zIghratA se guru usakI tarapha daur3a sakatA '...jo bhaktipUrvaka guru-vacanoM ko sunatA hai|' 'bhaktipUrvaka'-jaise premI sunatA hai preyasI ke vacana / aura Apako patA hai ki vacanoM kA artha badala jAtA hai, kaise Apa sunate haiN| eka nayI strI ke prema meM par3a gaye haiM aap| vaha jo bhI bolatI hai vaha svarNima mAlUma hotA hai / koI dUsarA pAsa se gujaratA huA sune to samajhegA ki bacakAnA hai / Apako svarNima mAlUma par3atA hai, svargIya mAlUma par3atA hai| Apa jo bhI usase kahate haiM, kSudra-sI bAteM bhI, bahuta kSudra-sI sAdhAraNa-sI bAteM bhI, ve bhI hIre-motiyoM se jar3a jAtI haiM, ve bhI bahumUlya ho jAtI haiM / jarA-sA izArA bhI kImatI ho jAtA hai| koI dUsarA sunegA to kahegA ki ThIka hai, kyA rakhA hai ? use kucha bhI nahIM rakhA hai| lekina prema se bharA huA hRdaya bahuta gahare taka cIjoM ko le jAtA hai, kyoMki utanA khula jAtA hai| cIjoM ke artha alaga ho jAte haiN| eka sAdhAraNa-sA phUla uThAkara ApakA premI Apako de de, to vaha phUla smaraNIya ho jAtA hai / koI kohinUra se bhI badalanA cAhe to Apa badalane ko rAjI na hoNge| kohinUra do kaur3I kA hai usa phUla ke mukAbale / phUla meM kucha aura A gyaa| kyA A gayA? phUla sirpha phUla hai; vaijJAnika parIkSaNa se kucha bhI jyAdA nahIM milegaa| lekina phUla Apake hRdaya meM gahare utara gayA hai; kisI prema ke kSaNa meM liyA gayA hai| taba Apa khule the aura cIjeM bhItara taka jhaMkRta ho gyiiN| isalie premI patthara kA Tukar3A bhI bheMTa de, to kImatI ho jAtA hai| ___ guru jo vacana bola rahA hai, ve sAdhAraNa mAlUma par3a sakate haiM, agara bhakti se nahIM sune gaye haiN| agara bhakti se sune gaye haiM, to usake sAdhAraNa vacana bhI krAntikArI ho jAte haiM / vacanoM meM kucha bhI nahIM hai, bhakti se sunane meM saba kucha hai / isalie Apa kurAna ko par3heM agara Apa musalamAna nahIM haiM to pAyeMge, kyA rakhA hai? kurAna par3hanI ho, to musalamAna kA hRdaya cAhiye, to hI kurAna kA artha pragaTa hogaa| jaina tA par3hatA hai; kahatA hai, 'kyA rakhA hai ? kyoM hiMdU itanA zoragula macAye rakhate haiM ?' gItA ke lie phira hiMdU kA hRdaya caahiye| agara jaina bhAgavata par3hegA to kahegA, 'yaha kyA ho rahA hai ? rAsalIlA hai ki saba pAkhaMDa ho rahA hai ?' usakI apanI dhAraNA praveza kara jaayegii| caitanya se pUcho, yA mIrA se bhAgavata kA rasa, to ve pAgala hokara nAcane lagate haiN| para vaha jo nAca hai, vaha caitanya kI apanI grAhakatA se AtA hai, bhAgavata se nahIM AtA hai| bhAgavata to sirpha sahArA hai, nimitta hai| 323
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 guru nimitta hai; AnaMda to Apa se jgegaa| lekina nimitta ko Apa bhItara hI na ghusane deM to kaThinAI hai / aura dhyAna rakheM eka bAta, guru AkrAmaka nahIM ho sakatA, egresiva nahIM ho sakatA, kyoMki jo AkrAmaka ho sakatA hai, vaha to guru hone kI yogyatA ko bhI upalabdha nahIM hogaa| guru to bilakula anAkrAmaka hai / vaha jabaradastI ApakI gardana pakar3akara nahIM kucha pilA degaa| Apa khule hoMge, to usa khule kSaNa meM hI vaha praveza kregaa| vaha dvAra para dastaka bhI nahIM degA Apake, kyoMki vaha bhI hiMsA hai| agara Apa so rahe hoM gahare, madhura svapna dekha rahe hoM, aura Apa rAjI hI na hoM abhI lene ko, to jo rAjI nahIM hai use kucha bhI nahIM diyA jA sktaa| to garu Apa para jabaradastI nahIM kregaa| lekina hameM khayAla hai jabaradastI kA / jinako bhI hamane jAnA hai, mAM-bApa, skUla, kAleja, vidyAlaya, vahAM saba jabaradastI cala rahI hai| ve saba hiMsA ke upAya haiM / ThoMkA jA rahA hai jabaradastI Apake sira meM / AdhyAtmika jIvana usa taraha nahIM ThoMkA jA sktaa| eka mahilA ke ghara meM mehamAna thA--bahuta suzikSita, susaMskRta, pazcima meM par3hI huI mahilA haiN| jaba bhI unake ghara jAtA thA to vaha hamezA eka hI ronA rotI thIM ki mere mAM-bApa ne mujhe jabaradastI pyAno bajAnA sikhAyA, vaha mujhe bilakula pasaMda nahIM thaa| aura ThIka bhI hai usakI bAta, kyoMki vaha 'Tona Depha' hai| use koI dhvaniyoM meM bahuta rasa nahIM hai| dhvaniyoM ke prati baharI hai, vaha saMvedanA usameM hai nhiiN| lekina mAM-bApa pIche par3e the ki lar3akI ko pyAno bajAnA jAnanA hI cAhiye; to unhoMne jabaradastI saba taraha se use ThoMka-pITakara pyAno bajAnA sikhA diyaa| kisI taraha raTakara, kaMThastha karake pATha karake parIkSAeM bhI usane pAsa kara liiN| to maiMne eka dina jaba vaha apanA ronA ro rahI thI phira se subaha-subaha, to usase maiMne kahA ki jo tumhAre mAM-bApa ne tere sAtha kiyA, itanA kama se kama khayAla rakhanA lar3akI ke sAtha tU mata karanA / kyoMki usa mahilA ne mujhe kahA ki maiM to nAcanA sIkhanA cAhatI thI, aura mAM-bApa ne pyAno meM lagA diyaa| kAza! maiM nRtya sIkha letii| to usa strI ne bar3e jora se kahA ki nizcita hI, maiM yaha bhUla apanI lar3akI ke sAtha kabhI bhI nahIM kruuNgii| vhedara zI lAiksa iTa Ara nATa, zI vila haiva Tu larna ddaansiNg| __yahI cala rahA hai| mAM-bApa thopa rahe haiM, vidyAlaya thopa rahA hai, skUla kA zikSaka thopa rahA hai| saba tarapha AdamI para cIjeM thopI jA rahI haiN| isase Apako eka bhrAMti paidA hotI hai ki zAyada guru bhI Apa para thopegaa| Apa sirpha pahuMca jAeM miTTI ke laude kI taraha aura vaha Apako ThoMka-pITakara mUrti banA degaa| ___ dhyAna rahe, jo guru Apa para thopatA ho use adhyAtma kI khabara bhI nahIM hai| vaha isI duniyA kA guru hai| behatara thA, kisI skUla meM meM pharka hai| zikSaka sikhAne ke lie utsuka hai| zikSaka Apako banAne ke lie Atara hai| zikSaka AkrAmaka hai| isalie agara sAre vizvavidyAlayoM meM hiMsA phUTa par3a rahI hai to usakA kAraNa vidyArthI to naMbara do hai, naMbara eka to zikSaka hai| ___ aba taka zikSaka thopatA rhaa| aba vakta A gayA hai ki loga-unake Upara kucha bhI thopA jAye, isake lie rAjI nahIM haiN| hiMsA zikSaka karatA rahA hai hajAroM sAla se, bacce aba bagAvata kara rahe haiN| aba bacce hiMsA kara rahe haiN| aura jaba taka zikSaka nahIM rokatA hiMsA karanA, taba taka aba vizvavidyAlaya zAMta nahIM ho skte| lekina hamArA sArA socane kA DhaMga hI AkrAmaka hai / guru aisA nahIM kara sakatA, vaha asaMbhava hai| agara Apa rAjI haiM pIne ko, lene ko to vaha degA, bezarta, athaka, asIma Apa meM ur3ela degaa| ApakI choTI-sI gAgara meM pUrA sAgara bhara degaa| lekina pukAra ApakI tarapha se aayegii| pyAsa ApakI tarapha se AyegI, isa pyAsa aura pukAra kA nAma hai bhktibhaav| 'jo guru-vacanoM ko bhaktibhAva se sunatA hai, svIkRta kara vacanAnusAra kArya pUrA karatA hai...|' 324
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya ? yaha eka alaga kImiyA hai; adhyAtma kI apanI elakemI hai, apanA rasAyana-vijJAna hai| guru kucha kahe, to pahale to mana yahI hogA ki pahale hama soca leM, ThIka bhI kaha rahA hai ki galata / kyA soceMge Apa? kaise soceMge Apa? Apako ThIka kA patA hai, to Apa patA lagA sakate haiM ki guru jo kaha rahA hai, vaha ThIka kaha rahA hai yA galata / agara Apako ThIka kA patA hI nahIM hai, aura nizcita hI patA nahIM hai, nahIM to guru ke pAsa Ane kI koI AvazyakatA na thI, Apa kaise soceMge ki kyA ThIka hai aura kyA galata? aura jisa buddhi se Apa soceMge, vaha to ApakA jJAna hai aba taka kA ikaTThA kiyA huA; usase Apa kahIM bhI nahIM pahuMce / usI se soceMge atIta ke anubhava aura jJAna ko Age le Akara guru kA bhaviSya meM jAtA huA jJAna Apa prkheNge| guru vaha kaha rahA hai jo Apa bhaviSya meM hoMge aura Apa usa jJAna se jAMceMge jo Apa atIta meM the| ___ koI milanA nahIM ho paayegaa| Apako, jaise Apa jUte bAhara utAra dete haiM maMdira ke, aise hI apanI khopar3I bhI bAhara hI rakhakara AnI hogii| to hI guru ke sAtha koI milana ho sakatA hai| aisA nahIM ki guru Apake pUchane se inakAra karatA hai| pUchane kI koI manAhI nahIM hai, lekina pUchane kA DhaMga svIkAra karane ke lie ho / Apa isalie pUchate haiM, tAki aura jAna sakeM; isalie nahIM pUchate haiM ki Apa virodha meM koI bAta khar3I kara rahe haiN| Apa apane ko lA rahe haiM aura Apa jaaNceNge| jAMcanA ho to pahale kAphI jAMca lenA cAhiye, lekina eka bAra kisI ke pAsa guru-bhAva utpanna huA ho to phira saba jAMca-parakha nIce rakha denI cAhiye / karIba-karIba aise hI jaise Apako Aparezana karavAnA ho, DelikeTa, nAjuka Aparezana ho, to Apa patA lagAte haiM, kauna sabase acchA sarjana hai / ThIka hai, pahale patA lagA leN| lekina eka bAra Aparezana kI Tebila para leTa jAne ke bAda kRpA karake aba kucha na kreN| yaha mata kaheM ki yaha camacA uThA, vaha kAMTA uThA, yaha churI se kAma kara aura isa taraha kATa, aura isa taraha nikAla! Apa bilakula aba kucha na kreN| aba Apa pUrI taraha chor3a deM sarjana ke hAtha meM / eka bharosA, eka TrasTa caahiye| agara Apa pUrI taraha chor3a deM to Apako kama se kama kaSTa hogaa| manovijJAna to yaha anubhava karatA hai ki agara sarjana kI Tebila para marIja apane ko pUrI taraha chor3a de, to use behoza karane kI jarUrata nahIM hogii| agara vaha itanA svIkAra kara le-ThIka hai, to use behoza bhI karane kI jarUrata nahIM hogii| behoza bhI isIlie karanA par3atA hai ki vaha jo bhItara baiThA huA ahaMkAra hai, vaha bIca meM dakhalaMdAjI karegA ki yaha Apa kyA kara rahe ho? kahIM galatI to nahIM kara doge? kahIM jAna to nahIM le loge? yaha kyA ho rahA hai? use behoza karanA isalie jarUrI hai tAki vaha bilakula so jAye aura sarjana unmukta-bhAva se marIja ko bhUlakara, marIja kA Aparezana kara ske| __ adhyAtma bar3I gaharI sarjarI hai| koI sarjana itanI gaharI sarjarI to nahIM karatA hai| kyoMki haDDI nahIM kATanI, na mAMsa-majjA kATanA hai; ApakI pUrI AtmA ke sAtha jur3e hue saMskAra, AtmA ke sAtha jur3e hue paramANu, unako kATanA hai| isase bar3I aura koI zalya-cikitsA nahIM ho sktii| itanI bar3I zalya-cikitsA tabhI saMbhava hai, jaba koI itane sahaja bhAva se guru ke hAtha meM chor3a de ki agara vaha mAratA bhI ho, to bhI saMdeha na utthaaye| . __ isa nissaMdigdha avasthA meM sune hue vacana sahaja hI svIkRta ho jAte haiN| buddhi bIca meM nahIM AtI, pUre jIvana meM praviSTa ho jAte haiN| daravAje para koI paharedAra nahIM rokatA, hRdaya taka bAta calI jAtI hai| aura usake svIkRta vacanoM ke anusAra kArya pUrA karatA hai| 'jo guru kI kabhI avajJA nahIM karatA, vahI pUjya hai|' guru kI avajJA karanI ho to guru ko chor3a denA cAhiye, avajJA kI koI jarUrata nahIM hai| koI aura guru kI talAza meM nikala jAnA caahiye| guru kA matalaba hI yaha hai ki Apane vaha AdamI khoja liyA jisakI Apa avajJA na kreNge| guru kA aura koI matalaba nahIM 325
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 hotaa| Apane DhUMr3ha lI vaha jagaha, jahAM Apa apane ko chor3a sakate haiM pUrA kisI ke hAtha meM, pUre bharose ke saath| aba avajJA nahIM kreNge| aura guru nizcita hI bahuta-sI aisI bAteM kahegA, jinameM mana hogA ki avajJA kI jAye, nizcita hI! kyoMki agara guru aisI hI bAteM kahe jinakI Apa avajJA kara hI nahIM sakate, to Apake ziSyatva kA janma nahIM hogaa| ise samajha leM, agara guru saca meM hI guru hai to vaha bahuta sI aisI bAteM kahegA aura karegA jinameM avajJA karanA bilakula svAbhAvika mAlUma ho| aura jaba usa svAbhAvika avajJA ko bhI Apa chor3a dete haiM, tabhI, tabhI ziSya kA pUrA janma hotA hai| lekina, hama bar3e hoziyAra haiN| hama vaha mAna leMge jo hama mAnanA cAhate haiN| mere pAsa bahuta taraha ke loga haiM / eka vyakti AyA, use maiMne kahA-saMnyAsI hai--ki acchA ho ki tU kucha dina ke lie bhramaNa karatI kIrtana maMDalI meM sammilita ho jaa| usane kahA, 'merI tabiyata ThIka nahIM hai, to maiM to kisI yAtrA para na jA skuuNgaa|' phira maiMne thor3I dera dUsarI bAta kii| aura phira maiMne kahA, 'acchA, aisA kara, tujhe maiM amarIkA bheja detA huuN| vahAM eka Azrama hai, usako tU saMbhAla le| usane kahA ki jaise ApakI AjJA! jaba sabhI Apako samarpita kara diyA, to phira kyA! phira thor3I dera bAta calI / maiMne kahA ki aisA hai, amarIkA to tujhe bheja daMgA, pahale tU kIrtana-maMDalI meM eka chaha mhiine...| usane kahA, 'Apa jAnate hI haiM ki merI tabiyata ThIka nahIM rhtii|' magara vaha AdamI yahI socatA hai ki vaha merI avajJA kabhI nahIM karatA! AjJAkArI honA bahuta AsAna hai, jaba AjJA Apake anukUla ho| taba AjJAkArI hone kA koI artha hI nahIM hai| mullA nasaruddIna kA beTA ro rahA hai / mullA usase kaha rahA hai, 'ronA baMda kara / maiM terA bApa hUM, merI AjJA mAna / ' magara vaha ronA baMda nahIM karatA / bApa bhI kyA kara sakatA hai, agara baccA ronA baMda na kare / nasaruddIna usakI piTAI karatA hai| piTAI karatA hai to vaha aura rotA hai| itane meM hI eka AdamI nasaruddIna se milane A gyaa| usa AdamI ko dekhakara nasaruddIna ne kahA, 'beTA, dila kho jitanA ronA hai, ro! merI AjJA hai!' ___ vaha lar3akA bhI thor3A cauMkA aura usa AdamI ne bhI pUchA ki yaha kyA mAmalA hai? kyoM usako rone ko kaha rahe ho? usane kahA, 'savAla rone kA nahIM hai| maiM to cAhatA hUM ki yaha roye na, lekina usameM merI AjJA TUTatI hai| aura hara hAlata meM mujhe apane pitA kA gaurava bacAnA jarUrI hai| isaliye ise kaha rahA hUM ki ro, yahI merI AjJA hai|' lekina vaha beTA bhI cupa ho gyaa| aba nasaruddIna kaha rahA hai ki nAlAyaka, koI bhI hAlata meM merI AjJA mAnane ko taiyAra nahIM hai| - Apa bhI, jaba mana kI bAta hotI hai to mAnane ko taiyAra hote haiM, jaba mana kI bAta nahIM hotI to ar3acaneM DAlate haiM; pacIsa bahAne karate haiM; hoziyAriyAM nikAlate haiN| guru ke pAsa ye hoziyAriyAM na cleNgii| ApakI saba hoziyArI ajJAna hai| Apako bilakula nirdoSa hokara jAnA pdd'egaa| '...kabhI guru kI avajJA nahIM karatA, vahI pUjya hai|' 'jo kevala saMyama-yAtrA ke nirvAha ke lie aparicita bhAva se doSa-rahita uncha vRtti se bhikSA ke lie bhramaNa karatA hai, jo AhAra Adi na milane para bhI khinna nahIM hotA aura mila jAne para prasanna nahIM hotA, vahI pUjya hai|' 'saMyama-yAtrA ke nirvAha ke lie...|' mahAvIra kahate haiM, jIvana kA eka hI upayoga hai ki mahAjIvana upalabdha ho jaaye| agara jIvana upakaraNa bana jAtA hai, sAdhana bana jAtA hai mahAjIvana ko pAne ke lie, paramAtma-jIvana ko pAne ke lie, to hI usakA upayoga huA / usakA aura koI upayoga nahIM hai| isalie 326
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya ? mahAvIra kahate haiM ki agara jInA hai, to basa eka hI jIne yogya bAta hai ki jitane se saMyama sadha jAye, jitanI zakti kI jarUrata hai zarIra ko, tAki sAdhanA ho ske| isa bhAva se nirvAha; basa, itnaa| '...aparicita gharoM se...|' mahAvIra kI zarte bar3I anUThI haiN| mahAvIra kahate haiM ki unakA bhikSu, unakA sAdhu paricita gharoM meM bhIkha mAMgane na jAe, kyoMki jahAM paricaya hai vahAM moha bana jAtA hai; jahAM moha bana jAtA hai vahAM denevAlA aisI cIjeM dene lagatA hai, jo vaha cAhatA hai ki dI jaaeN| agara bhikSu roja Apake ghara AtA hai-ApakA moha bana jAye, to Apa miThAiyAM dene lageMge, acchA bhojana banAne lgeNge| aura, mahAvIra kahate haiM ki vaha jo gRhastha hai, jisake ghara Apa paricita bhAva se bhIkha mAMgane lageMge, Apake lie taiyArI meM juTa jAyegA / usake liye ciMtA paidA hogii| vaha vicAra kregaa| vaha kala rAta se hI socegA ki kala munijI Ate haiM, to unake lie kyA taiyAra karanA hai? to usakI ciMtA, vicAra kA Apa kAraNa banate haiM aura yaha ciMtA, vicAra karma haiM, aura ye bAMdhate haiN| isalie aparicita ghara meM bhikSA mAMganA / acAnaka pahuMca jAnA, tAki use koI taiyArI na karanI pdd'e| aura mahAvIra kahate haiM, Apake lie vizeSa rUpa se taiyArI karanI par3e to usase bhI ahaMkAra nirmita hotA hai, vishisstttaa| aparicita ghara ke sAmane khar3e ho jAnA, jisako patA hI nahIM thA ki Apa bhikSA mAMgeMge vahAM / phira vaha jo de de, aura vaha vahI degA jo vaha roja khAtA hai| jo usane apane lie taiyArI kiyA thA, vahI degaa| viziSTa Apake lie koI ciMtA nahIM karanI pdd'egii| lekina aparicita ghara ke sAmane ho sakatA hai, vaha de yA na de| isalie to hama paricita ghara khojanA pasaMda kreNge| aparicita ghara ke sAmane vaha de yA na de, isalie mahAvIra kahate haiM : de to prasanna mata honA, na de to khinna mata honA / kyoMki aparicita kA matalaba hI yaha hai ki saba anizcita hai, ki degA ki nahIM degaa| aura dhyAna rahe, jitanA aparicita ghara hogA utanI hI khinnatA asaMbhava hogI kyoMki apekSA nahIM hogii| Apa mujhe jAnate haiM, aura maiM Apake dvAra para bhikSA mAMgane A jAUM aura Apa na deM, to khinnatA paidA hone kI saMbhAvanA jyAdA hai| kyoMki jisa AdamI ko jAnate the, jisa para bharosA kiyA thA, usane do roTI dene se inakAra kara diyaa| aparicita AdamI kaha de ki nahIM hai, to khinnatA kI saMbhAvanA kama hai| ___ dhyAna rahe, khinnatA kI mAtrA utanI hI hotI hai jitanI aiksapekTezana, apekSA kI mAtrA hotI hai| lekina eka bar3e maje kI bAta hai; ise thor3A samajha lenA jarUrI hai| agara Apa paricita AdamI ke ghara jAeM aura vaha Apako bhikSA na de...! mahAvIra apane bhikSuoM se bola rahe haiM, apane muniyoM se, sAdhakoM se| ise Apa apane jIvana meM bhI samajha lenA, kyoMki bahuta taraha ke saMdarbha gRhastha ke lie bhI vahI haiN| agara Apa paricita AdamI ke ghara jAeM aura vaha bhikSA na de to bar3I khinnatA hogI, eka bAta; agara vaha bhikSA de to bahuta prasannatA nahIM hogI, kyoMki denI hI thii| isameM koI khAsa bAta hI na thii| nade to dukha hogA, de to koI sUkha nahIM hogaa| aparicita AdamI agara nade to khinnatA kama hogI; lekina agara de to prasannatA bahuta hogI, ki kitanA acchA AdamI hai| jarUrI nahIM thA ki detA aura diyaa| to dhyAna, mahAvIra kahate haiM, donoM bAtoM kA rakhanA jarUrI hai-prasannatA na ho| aparicita ke ghara mAMganA, khinnatA kI saMbhAvanA kama hai| lekina saMbhAvanA hai, apekSA AdamI kara letA hai aura khAsakara muni, sAdhu, svAmI bar3I apekSA kara lete haiM / ve mAna hI lete haiM ki maiM itanA bar3A tyAgI, aura mujhe do roTI dene se inakAra kiyaa| kyA samajha rakhA hai ina logoM ne? maiMne sArA saMsAra chor3a diyA; lAta mAra dI saba cIjoM ko aura mujhe do roTI dene se inakAra kara diyA! 327
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 hiMdU RSiyoM kI to Apako kathAeM patA hI haiM ki jarA meM zrApa de deM; abhizApa de deM, nArAja ho jAyeM, abhI bhI hindU bhikSu jaba dvAra para Akara khar3A ho jAtA hai, to ApameM Dara paidA ho jAtA hai ki agara nahIM diyA to patA nahIM...? cAhe vaha kucha jAnatA ho yA na jAnatA ho, agara apanA cimaTA hI hilAne lage, AMkha baMda kara le, kucha maMtra vagairaha par3hane lage, to Apako jaldI denA par3atA hai ki nibttaao| mahAvIra kahate haiM, khinna mata honA, prasanna mata honA, vahI pUjya hai--eka / aura bhikSA aparicita ke ghara mAMganA, tAki use koI cintA na ho / aparicita ke ghara mAMganA tAki tumheM bhI vicAra na ho, kyA milegA? nahIM to tuma bhI socoge / anajAna meM jAnA, bhaviSya ko nizcita mata krnaa| __ lekina jaina sAdhu aisA kara nahIM rahA hai| jaina sAdhu paricita ke ghara bhikSA mAMga rahA hai| jaina sAdhu ajaina ke ghara bhikSA nahIM mAMgatA, jainI kA patA lagAtA hai, aura unhIM gharoM meM bhikSA mAMgatA hai, jahAM use acchA bhojana milatA hai / jaina sAdhu jisa gAMva se gujarate haiM pada-yAtrA meM, vahAM agara jaina na hoM to unake sAtha gRhastha calate haiM, bailagAr3I meM sAmAna lAdakara / to hara gAMva meM jAkara ve caukA taiyAra karate haiN| ___ aba yaha sAdhAraNa gRhastha se bhI jyAdA kharcIlA dhaMdhA hai / dasa-pAMca AdamI sAtha calate haiN| aura ye zvetAmbara sAdhuoM kA to utanA mAmalA nahIM hai; kyoMki eka AdamI bhI cale aura vahI bhojana taiyAra kara de, to bhI cala jaayegaa| lekina digambara muni kI aura bhI takalIpha hai, kyoMki digambara muni eka hI jagaha se bhojana nahIM letA, jaisA ki mahAvIra ke sUtra meM likhA hai| vaha aneka jagaha se bhojana letA hai| dasa, paMdraha, bIsa AdamiyoM kA jatthA usake pIche calatA hai; kyoMki sabhI jagaha jaina nahIM haiM, ajaina ke ghara vaha bhikSA le nahIM sakatA, to dasa-pacIsa cauke taiyAra hoMge hara gAMva meM, ye pacIsa jo usake pIche cala rahe haiM, pacIsa cauke banAyeMge, eka AdamI ke bhojana ke lie! phira vaha ina saba caukoM se thor3A-thor3A mAMgakara le jAyegA! cIjeM kitanI pAgala ho jAtI haiM! ye pacIsa AdamiyoM kA bhojana eka AdamI kharAba kara rahA hai| ye pacIsa cauke vyartha hI mehanata uThA rahehaiM; ye pacIsa AdamiyoM ke sAtha calane kA kharca, sAmAna DhonA / yaha saba phijUla cala rahA hai| aura mahAvIra kahate haiM, aparicita ke ghara... / nizcita hI ye pacIsa AdamI jo caukA lekara caleMge muni ke sAtha, ye thor3e hI dinoM meM muni kI AdatoM se paricita ho jAyeMge, kyA use pasaMda hai, kyA use pasaMda nahIM hai aura acchI-acchI cIjeM banAne lgeNge| aura muni sahajabhAva se letA rhegaa| ___ yaha sahajabhAva dhokhe kA hai| mahAvIra kahate haiM, aparicita ke ghara se bhikSA, uncha vRtti se...aura eka hI ghara se bhI mata lenA, kyoMki kisI para jyAdA bojha par3a jAye! to thor3A-thor3A, jaise kabUtara calatA hai, eka dAnA yahAM se uThA liyA, phira dUsarA dAnA kahIM aura se uThA liyA, phira tiisraa...| uncha vatti kA matalaba hai, kabatara kI taraha, eka ghara ke sAmane AdhI roTI mila gayI, Age bar3ha gaye; dasare ghara ke sAmane kucha dAla mila gayI, Age bar3ha gaye; tIsare ghara ke sAmane koI sabjI mila gayI...tAki kisI para bojha na ho| aura roja usI ghara meM mata pahuMca jAnA, aparicita gharoM kI talAza krnaa| _mahAvIra ne kahA hai ki tIna dina se jyAdA eka gAMva meM rukanA bhI mata / bar3I adabhuta bAta hai| kyoMki manasavida kahate haiM ki tIna dina kA samaya cAhiye koI bhI moha nirmita hone ke lie| agara Apa ghara badalate haiM to Apako tIna dina nayA lagegA, cauthe dina se purAnA ho jaayegaa| agara Apa kisI naye ghara meM sote haiM to tIna dina taka, jyAdA se jyAdA Apako nIMda kI takalIpha hogI, cauthe dina saba ThIka ho jAyegA, AdI ho jaayeNge| tIna dina kama se kama kA samaya hai, jisameM mana cIjoM ko purAnA kara letA hai| to mahAvIra kahate haiM, tIna dina se jyAdA eka gAMva meM mata rukanA, tAki koI moha nirmita na ho| aura jaba rukanA hI nahIM hai to moha nirmita karane kA koI prayojana nahIM hai; Age bar3ha jAnA hai| abhI jaina sAdhu karate haiM yaha kAma, magara gaNita se karate haiM / vilepArle ko 328
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya ? alaga gAMva mAnate haiM; phira sAMtAkruja cale gaye to alaga gAMva; phira mairIna DrAiva A gaye to alaga gAMva; to pacIsoM sAla bambaI meM bitA dete haiN| AdamI kI cAlAkI itanI hai ki mahAvIra hoM, ki buddha, ki kRSNa, vaha sabako rAste para rakha detA hai| tuma kucha bhI karo, vaha tarakIba nikAla letA hai, aura saba yojanA se calatA hai| mahAvIra kA matalaba itanA hai kevala ki sAdhaka yojanA na banAye, plAniMga na kare, Ayojita / gRhastha kA artha hai ki vaha yojanA karegA, kala kA vicAra karegA, parasoM kA vicAra karegA, varSa kA, do varSa kA, pUre jIvana kA vicAra karegA / vaha saMsArI kA lakSaNa hai| sAdhu kA lakSaNa mahAvIra kahate haiM, vaha kala kA vicAra na kare, Aja jo ho-use jItA rhe| aura jo unakI sAdhanA ko mAnakara calate haiM, unheM cAlAkiyAM nahIM khojanI cAhiye / cAlAkiyAM hI khojanI hoM to unakI sAdhanA nahIM mAnanI cAhiye / aura sAdhanAeM haiM dUsarI, haTa jAnA caahiye| jisa guru ke pIche calanA ho, pUrA calanA cAhiye, to hI kahIM pahuMcanA ho sakatA hai| anyathA behatara hai, kisI aura guru ke pIche clo| pUre calane se koI pahuMcatA hai| pUre bhAva se saMyukta hone se koI pahuMcatA hai| guruoM kA utanA savAla nahIM hai / mahAvIra ke pIche calo, ki buddha, ki kRSNa, ki krAisTa, ki muhammada, koI bar3A pharka nahIM hai| rAste alaga-alaga haiM, lekina eka zarta sabake sAtha hai ki jisake sAtha calo, phira pUre bhAva se calo, phira cAlAkiyAM mata khojo| guru ke sAtha khela mata khelo, kyoMki khela meM tamhIM hAroge, garu ko harAne kA koI upAya nahIM hai| kyoMki harAne kA koI savAla nahIM hai| mere pitAmaha, mere dAdA kapar3e kI dukAna karate the| maiM jaba choTA thA, taba mujhe unakI bAteM sunane meM bar3A rasa AtA thaa| kyoMki ve kabhI-kabhI kama bolate the, lekina grAhakoM se kabhI-kabhI vaha aisI bAta kaha dete the jo bar3I matalaba kI hotI thii| grAmINa the, azikSita the, magara bar3I coTa kI bAta kahate the| ve grAhaka ko eka hI bhAva kahanA pasaMda karate the| to eka hI bhAva kaha dete ki yaha sAr3I dasa rupaye kI hai| agara grAhaka mola-bhAva karatA to ve use kahate ki dekha, tarabUja churI para gire ki churI tarabUja para, donoM hAlata meM tarabUja kttegaa| agara tujhe mola-bhAva karanA ho to vaisA kaha de; yaha sAr3I alaga kara dete haiM, dUsarI sAr3I tere sAmane lAte haiN| magara dhyAna rakhanA, kaTegA tU hI; cAhe mola-bhAva kara aura cAhe eka bhAva kara / churI kaTanevAlI nahIM hai| dukAnadAra kaisA kaTegA? __jaba bhI maiM guru-ziSya ke saMbaMdha meM socatA hUM, mujhe unakI bAta yAda A jAtI hai| ziSya hI kaTegA; guru ke kaTane kA koI upAya nahIM hai| vaha aba hai hI nahIM jo kaTa sake / isalie cAlAkI kama se kama guru ke sAtha mata krnaa| lekina sAre sAdhu-saMnyAsI yahI kara rahe haiM; apane ko bacAye rakhate haiM tarakIbeM nikAlakara, aura dhokhA bhI dete rahate haiM ki ve pAlana kara rahe haiM, aura mahAvIra ke sAtha cala rahe haiN| __mata clo| koI mahAvIra kA Agraha nahIM hai / koI jarUrata bhI nahIM haiM calane kI, agara pasaMda nahIM hai| vahAM calo jo pasaMda hai, lekina jahAM bhI calo, pUre mana se| ___ 'jo saMstAraka, zayyA, Asana, aura bhojana-pAna Adi kA adhika lAbha hone para bhI apanI AvazyakatA ke anusAra thor3A grahaNa karatA hai, saMtoSa kI pradhAnatA meM rata hokara apane Apako sadA saMtuSTa banAye rakhatA hai, vahI pUjya hai|' gRhastha kA lakSaNa hai, sadA abhAva meM jInA / vaha usakA mUla lakSaNa hai / hamezA jo use cAhiye, vaha usake pAsa nahIM hai / jisa makAna meM Apa raha rahe haiM, vaha Apako cAhiye nahIM / Apako cAhiye koI bar3A, jo nahIM hai / jisa kAra meM Apa cala rahe haiM vaha Apake lie nahIM hai| Apako koI aura gAr3I cAhiye, jo nahIM hai| jo kapar3e Apa pahana rahe haiM, vaha Apake yogya nahIM haiN| Apako koI aura kapar3e caahiye| jisa patnI ke sAtha ApakA vivAha ho gayA hai, vaha yogya nahIM hai| Apako koI aura strI caahiye| / kaTagA? 329
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 pUre vakta jo nahIM hai, vaha caahiye| jo hai, vaha vyartha mAlUma par3atA hai, aura jo nahIM hai, vaha sArthaka mAlUma par3atA hai / vaha bhI mila jAyegA, usako bhI Apa vyartha kara leMge, kyoMki Apa kalAkAra haiN| aisI koI strI nahIM hai, jisako Apa eka na eka dina talAka dene ko rAjI na hoM, kyoMki talAka strI se nahIM Ate, ApakI vRtti se Ate haiN| jo Apake pAsa nahIM hotA, vaha pAne yogya mAlUma par3atA hai; jo Apake pAsa hotA hai, vaha jAnA-mAnA paricita hai; kucha pAne yogya mAlUma nahIM hotaa| aisA pati agara Apa khoja leM, jo apanI patnI ko hI prema kiye jA rahA hai, anUThA hai, sAdhu hai| bar3A kaThina hai apanI patnI ko prema karanA; bar3I sAdhanA hai| dUsare kI patnI ke prema meM par3anA ekadama AsAna hai| jo dUra hai, vaha AkarSita karatA hai / dUra ke Dhola hI suhAvane nahIM hote, dUra kI sabhI cIjeM suhAvanI hotI haiN| sAdhu kA lakSaNa hai, saMtoSa / gRhastha kA lakSaNa hai, abhAva / gRhastha usa para AMkha TikAye rakhatA hai, jo usake pAsa nahIM hai aura jo usake pAsa hai vaha bekAra hai| sAdhu usa para AMkha rakhatA hai, jo hai; vahI sArthaka hai| jo nahIM hai, usakA use vicAra bhI nahIM hotA / jo hai vahI sArthaka hai, aisI pratIti kA nAma saMtoSa hai| isalie jarUrI nahIM hai ki Apa ghara-dvAra chor3eM taba sAdhu ho paayeNge| jo hai, agara Apa usase saMtuSTa ho jAyeM, to sAdhutA Apake pAsa-jahAM Apa haiM vahIM A jaayegii| saMtaSTa jo ho jAe vaha sAdha hai| asAdhatA gira gyii| lekina jinako Apa sAdha kahate haiM. ve bhI saMtaSTa nahIM haiN| ho sakatA hai unake asaMtoSa kI dizA badala gayI ho| ve kucha nayI cIjoM ke lie asaMtuSTa ho rahe hoM, jinake lie pahale nahIM hote the| magara asaMtuSTa haiN| vahAM bhI bar3I pratispardhA hai| kauna mahAtmA kA nAma jyAdA huA jA rahA hai, to becainI zurU ho jAtI hai| kauna mahAtmA kI prasiddhi jyAdA haI jA rahI hai, to choTe mahAtmA usakI niMdA meM laga jAte haiN| kyoMki use nIce khIMcanA, sImA meM rakhanA jarUrI hai| mahAtmAoM kI bAteM saneM to baDI hairAnI hogI ki ve usI taraha kI carcAoM meM lage hae haiM, jaise Ama AdamI lagA haA hai| sirpha pharka itanA hai ki unakA dhaMdhA jarA alaga hai, isalie jaba ve eka mahAtmA ke khilApha bolate haiM to Apako aisA nahIM lagatA hai ki kucha gar3abar3a kara rahe haiN| lekina jaba eka dukAnadAra dUsare dukAnadAra ke khilApha bolatA hai to Apa samajhate haiM ki kucha gar3abar3a kara rahA hai; nukasAna pahuMcAnA cAhatA hai| unakI bhI AkAMkSAeM haiN| vahAM bhI ceSTA banI huI hai ki aura...aura... / aisA bhI ho sakatA hai ki ve paramAtmA ko pAne ke lie hI ciMtArata hoM aura soca rahe hoM, aura paramAtmA kaise mile, aura paramAtmA kaise mile? abhI eka samAdhi mila gayI hai, aba aura gaharI samAdhi kaise mile? lekina dhyAna bhaviSya para lagA huA hai, to grAhasthya hI cala rahA hai| saMnyasta kA artha hai ki jo hai, hama usase itane rAjI haiM ki agara aba kucha bhI na ho, to asaMtoSa paidA na hogaa| - kaThina bAta hai! ghara chor3anA bar3A AsAna hai, abhAva kI dRSTi chor3a denA bar3A kaThina hai| jo mujhe milA hai, agara maiM isI vakta mara jAUM to marate kSaNa meM mujhe aisA nahIM lagegA ki koI cIja kI kamI raha gayI, ki kucha aura pAne ko thA, agara kala jiMdA raha jAtA to use bhI pA letaa| aisI bhAvadazA ki mRtyu acAnaka A jAye to Apako bilakula rAjI pAye, aura Apa kaheM ki maiM taiyAra huuN| kyoMki jo honA thA ho cukA, jo pAnA thA pA liyA, jo mila sakatA thA mila gayA, maiM saMtuSTa huuN| isase jyAdA kI koI mAMga na thii| jIvana apane pUre artha ko khola gayA hai| __soceM, agara mRtyu abhI A jAye to Apako rAjI pAyegI? Apa kaheMge ki do dina to Thahara jA! eka dhaMdhe meM paisA ulajhAyA hai, kama se kama natIje kA to patA cala jAye! ki lATarI kI TikaTa kharIdI hai, abhI parasoM hI to vaha khulanevAlI hai, khabara AnevAlI hai; ki lar3akI kA vivAha karanA hai; ki beTA yunivarsiTI gayA hai; parIkSA de dI hai, rijalTa khulane ko do dina haiM...yA Apa rAjI pAyeMge? mauta Akara kahe ki taiyAra haiM, Apa khar3e ho jAyeMge ki calatA hUM? 330
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya ? agara Apa khar3e ho sakeM, to Apa saMnyasta haiN| agara Apa samaya mAMgeM, to Apa gRhastha haiM / mahAvIra kahate haiM, saMtoSa pUjya hai, jo saMtuSTa hai, vahI pUjya hai| _ 'guNoM se hI manuSya sAdhu hotA hai, aura aguNoM se asAdhu / ataH he mumukSu! sadaguNoM ko grahaNa kara aura durgaNoM ko chor3a / jo sAdhaka apanI AtmA dvArA apanI AtmA ke vAstavika svarUpa ko pahacAnakara rAga aura dveSa donoM meM samabhAva rakhatA hai, vahI pUjya hai|' ___ guNoM se manuSya sAdhu hotA hai, ghara chor3ane se nahIM; vastra chor3ane se nahIM; pati, patnI, parivAra chor3ane se nahIM; dhaMdhA-dukAna, bAjAra chor3ane se nahIM / guNoM se vyakti sAdhu hotA hai| lekina duniyA ke adhika sAdhu guNa kI phikara nahIM karate, kyoMki guNoM ko badalanA kaThina hai, jaTila hai / paristhiti ko badalate haiM, manaHsthiti ko nhiiN| jisako bhI sAdhu hone kA khayAla ho jAtA hai, vaha socatA hai, chor3o ghara-dvAra; saca to yaha hai ki ghara-dvAra kisake sukhada haiN| jo raha rahe haiM, bar3e sAdhaka haiN| jo bhAga gaye haiM. ve kevala itanI hI khabara dete haiM ki kamajora rahe hoNge| kamajorI palAyana bana jAtI hai| mahAvIra kA palAyana kamajorI kA palAyana nahIM hai| mahAvIra kahate haiM : saMsAra chor3A jA sakatA hai, lekina zakti se, kamajorI se nhiiN| usa dina saMsAra chor3anA jisa dina vaha vyartha ho jAye / lekina hama duHkha ke kAraNa chor3ate haiM, vyarthatA ke kAraNa nhiiN| yaha bar3A pharka hai| mahAvIra saMsAra chor3ate haiM, kyoMki vahAM kucha hai hI nahIM jisako pakar3ane kI jarUrata ho / saba vyartha hai| to saMsAra aise gira jAtA hai jaise sAMpa kI keMculI gira jAtI hai aura sAMpa Age saraka jAtA hai| phira sAMpa lauTa-lauTakara nahIM dekhatA hai ki kitanI bahumUlya keMcula ko chor3a diyA...'are, koI to samajho! koI to Ao, dekho ki tyAga kara diyA! mahAtyAgI hUM, khola chor3a dI apanI!' sAMpa khola se bAhara nikala jAtA hai, khola vyartha ho gayI / mahAvIra kahate haiM : saMsAra chor3A jA sakatA hai, lekina tabhI, jaba saMsAra itanA vyartha ho jAye ki choDane-jaisA bhI mAlama na pdde| __dhyAna rahe, Apako vahI cIja chor3ane-jaisI mAlUma par3atI hai, jo pakar3ane-jaisI mAlUma par3atI thI phle| chor3ane kA khayAla, pakar3ane kI vRtti kA hissA hai| agara eka-eka AdamI se hama pUche ki agara tujhe saca meM pUrA maukA ho bhAgane kA ghara se, aura koI asuvidhA nahIM AyegI isase bar3I vahAM jo yahAM A rahI hai, to sabhI loga rAjI ho jaayeNge| ve isI Dara se nahIM chor3ate haiM ki chor3akara jAoge kahAM? aura jahAM jAoge vahAM phira asuvidhAeM haiN| lekina kamajora AdamI bhAga jAtA hai| kamajora AdamI dukhI kI bhASA hI samajhatA hai| ___ maiMne sunA hai, eka bar3I pharma meM mAlika kucha ikaseMTrika-thor3A jhakkI AdamI thA; maujI aura jhakkI, usane acAnaka eka dina ghoSaNA kI apane sAre karmacAriyoM ko ikaTThA karake ki maiM tuma sabako tumhArI peMzana kA jo purAnA hisAba thA vaha to dUMgA hI aura hara vyakti ko jaba vaha riTAyara hogA, to usako pacAsa hajAra rupaye bhI duuNgaa| saba loga lene ko rAjI haiM, to saba loga mahIne ke bhItara dastakhata kara deM phArma para / zarta eka hI hai : sabake dastakhata hone cAhiye; agara eka ne bhI dastakhata na kiyA to yaha niyama lAgU na hogA ___ para logoM ne kahA, yaha zarta to bar3I majedAra hai, kauna dastakhata na karegA! logoM kA kyU laga gayA ekadama jaldI dastakhata karane ko ki kahIM mahInA na nikala jaaye| pahale dina hI saba logoM ne, sirpha mullA nasaruddIna ko chor3akara, dastakhata kara diye / mullA nahIM aayaa| eka dina, do dina, tIna dina-Akhira loga ciMtita hone lge| logoM ne kahA, 'bhAI, dastakhata kyoM nahIM kara rahe ho? mullA ne kahA, 'disa ija TU kAmpalikeTeDa, enDa Ai DonTa aMDarasTaiMDa, enDa analesa Ai aMDarasTaiMDa rAiTalI, Ai ema nATa goiMga Tu sAina / jarA jaTila hai-yaha pUrI yojanA, aura bharosA bhI nahIM AtA, aura samajha meM bhI nahIM baiThatA ki koI AdamI kyoM pacAsa hajAra rupaye degA? jarUra isameM koI cAla hogii| yaha phaMsA rahA hai!' saba ne samajhAyA-mitroM ne, Aphisarsa ne, mainejara ne, yUniyana ke logoM ne, lekina mullA apanI jidda para ar3A rahA ki merI kucha 331
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 samajha meM nahIM aataa| saba sunakara vaha kahatA ki merI samajha meM nahIM aataa| isa mAmale meM koI cAla hai| pacAsa hajAra kisalie? aura eka AdamI kA savAla nahIM hai; koI pAMca sau karmacArI haiN|...ddhaaii karor3a rupayA! mAna nahIM sakate! buddhi meM nahIM ghusatA! / Akhira saba logoM ne Akara kahA ki yaha to mAra DAlegA sbko| AkhirI dina A gayA, para koI rAstA nahIM niklaa| Akhira mainejara ne jAkara mAlika ko kahA ki vaha AdamI, mullA nasaruddIna dastakhata nahIM kara rahA hai| hama saba phaMsa gaye aura Apane bhI khUba zarta lgaayii| hama socate the, Apa hI eka jhakkI ho--eka hamAre bIca bhI hai Apase bhI pahuMcA huA hai| ___ mAlika ne kahA, 'use bulaao|' bIsavIM maMjila para mAlika kA Aphisa thA / nasaruddIna lAyA gayA; daravAje ke bhItara praviSTa huaa| mAlika ne phArma, kalama taiyAra rakhI hai dastakhata karane ke liye / daravAjA baMda kiyA, taba saruddIna ne dekhA ki pAMca pahalavAna AdamI daravAje ke pAsa khar3e haiN| ___ mAlika ne kahA, 'isa para dastakhata kara do| maiM dasa taka ginatI karUMgA, isa bIca agara dastakhata nahIM kiye to pIche pahalavAna jo khar3e haiM, ve uThAkara tumheM khir3akI ke bAhara pheMka deMge!' nasaruddIna ne bar3I prasannatA se dastakhata kara diye / nA to savAla uThAyA, na koI jhaMjhaTa khar3I kI; na koI tarka, na koI zaMkA / aura aisA bhI nahIM ki dukha se kiye, bar3I prasannatA se, aahlaadit| mAlika bhI hairAna huaa| usane kahA ki nasaruddIna, taba tumane pahale hI dastakhata kyoM nahIM kara diye? nasaruddIna ne kahA, 'no vana eksaplenDa mI so klIyaralI / bAta bilakula sApha hai, para koI samajhAye taba na / ' hama bhI dukha kI, mRtyu kI bhASA samajhate haiN| agara Apa saMnyasta bhI hote haiM to marane ke Dara se; agara Apa saMnyasta hote haiM to gRhasthI dakha se, pIDA se, saMtApa se / basa, hama samajhate hI haiM mauta kI bhASA meM, AnaMda kI bhASA kA hameM koI patA bhI nahIM hai / mahAvIra saMnyasta hue mahA-AnaMda se| unake pIche jo sAdhuoM kA samUha cala rahA hai, vaha dukhI logoM kI jamAta hai / koI parezAna thA ki patnI satA rahI thii| koI parezAna thA ki patnI mara gayI / striyoM kI bar3I saMkhyA hai jaina sAdhuoM meM, sAdhviyoM meM kAphI bar3I-pAMca-sAta gunI jyAdA puruSoM se| unameM adhika vidhavAeM haiM, jinake jIvana meM koI sukha kA upAya nahIM rahA, yA garIba ghara kI lar3akiyAM haiM, jinakA vivAha nahIM ho sakatA thA, kyoMki daheja kI koI vyavasthA nahIM thI, yA kurUpa striyAM haiM, jinheM koI puruSa cAha nahIM sakatA thA, yA bImAra aura rugNa striyAM haiM, jo apane zarIra se itanI parezAna ho gayI thIM ki usase chuTakArA cAhatI thiiN| sAdhu-sAdhviyoM kI manokathA ikaTThI karane-jaisI hai ki koI kyoM sAdhu huA hai| agara koI dukha se sAdhu huA hai to usakA mahAvIra se koI saMbaMdha nahIM jur3a sakatA / kyoMki mahAvIra AnaMda kI bhASA... Apa jAnate hoM, to hI mahAvIra se jur3a sakate haiN| se sAdha nahIM hotA. gaNoM se sAdha hotA hai| gaNa paidA karane par3ate haiN| gaNoM kA AvirbhAva karanA paDatA hai| aura yaha bhI khayAla meM le leM ki mahAvIra pahale kahate haiM, guNoM se manuSya sAdhu hotA hai aura aguNoM se asAdhu / ye bhI dhyAna meM le leM ki durguNa chor3e nahIM jA sakate, kyoMki chor3ane kI prakriyA nakArAtmaka hai / sadaguNa paidA kiye jA sakate haiM, vaha vidhAyaka haiN| aura sadaguNa jaba paidA ho jAte haiM to durguNa chUTane lagate haiN| agara Apa durguNoM para hI dhyAna rakheM aura unako hI chor3ane meM lage rahe, to Apa vyartha hI naSTa ho jAyeMge, kyoMki durguNa to sirpha isalie haiM ki sadaguNa nahIM haiN| ___ durguNoM kI phikra hI mata kareM; sadaguNoM ko paidA karane kI ceSTA kareM / samajheM ki eka AdamI sigareTa pI rahA hai, zarAba pI rahA hai, vaha koziza meM lagA rahatA hai ki isako chor3eM; chor3a nahIM pAtA, kyoMki vaha yaha dekha hI nahIM pA rahA hai ki koI bahumUlya cIja kI bhItara kamI hai, jisake kAraNa zarAba mUlyavAna ho gayI hai| eka mitra haiM mere; yahAM maujUda haiN| ve zarAba piye cale jAte haiN| bhale AdamI haiM / patnI unake pIche lagI rahatI hai ki chor3o / patnI jarUrata 332 .
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya ? se jyAdA bhalI hai; unase bhI jyAdA bhalI hai, isalie pIche lagI rahatI hai, piMDa hI nahIM chor3atI unakA ki chor3o, zarAba pInA chodd'o| na patnI kI yaha samajha meM AtA hai ki niraMtara bIsa sAla se usakI yaha koziza ki zarAba chor3o...chor3o, unako zarAba pIne kI tarapha dhakkA de rahI hai| patnI mujhe kaha rahI thI Akara ki vaise to ve mere sAmane bilakula zAMta rahate haiM, dabbU rahate haiM, jaba hoza meM rahate haiM; lekina rAta jaba ve pIkara A jAte haiM to bar3A jJAna baghArane lagate haiM aura bar3I UMcI bAteM! aura Apako suna lete haiM, to vaha jo suna lete haiM usako Akara rAta do-do, tIna-tIna baje taka pravacana karate haiM aura phira ve bilakula nahIM dabate mujhase / phira ve sone ko bhI rAjI nahIM hote| phira to ve Darate hI nahIM: kisI ko kacha samajhate hI nhiiN| lekina dina meM bilakala dabba rahate haiM! __aba isako thor3A samajhanA jarUrI hai ki ho sakatA hai ve dabbUpana miTAne ke lie hI zarAba pInA zurU kara diye hoN| patnI ne itanA dabA diyA hai ki jaba taka ve hoza meM haiM, taba taka hIna mAlUma par3ate haiM; jaba hoza kho jAtA hai, taba phira ve phikara nahIM karate patnI kI aura bIsa sAla nirantara kisI kI khopar3I ko satAte raho ki mata piyo, mata piyo, mata piyo, binA isakI phikara kiye ki vaha kyoM pI rahA hai| __ koI vyakti zarAba pIne aise hI nahIM calA jAtA / jIvana meM kucha dukha hai, kucha bhulAne yogya hai / sabhI jAnate haiM ki zarAba nukasAna kara rahI hai, phira bhI nukasAna ko jhelakara bhI AdamI piye jAtA hai, kyoMki kucha jo bhulAne yogya hai, vaha itanA jyAdA hai ki nukasAna sahanA behatara hai, bajAya usako yAda rakhane ke| lekina hama durgaNa chor3ane para jora dete haiN| durguNa chur3Ane se nahIM chUTate / vaha patnI bhUla meM hai| vaha zarAba kabhI bhI nahIM chuuttegii| vaha zarAba ko pilAne meM pacAsa pratizata usakA bhI hAtha hai; jyAdA bhI ho sakatA hai, kyoMki patnI se pati Darane lagA hai| jahAM Dara hai, vahAM prema kho jAtA hai, aura jahAM prema nahIM hai, vahAM AdamI apane ko bhalAne kI ceSTA zarU kara detA hai| maiMne unakI patnI ko kahA ki kama se kama tU tIna mahIne ke liye itanA kara ki chor3a de kahanA / usane kucha hI dina bAda Akara mujhe kahA ki bar3I muzkila hai! jaise unakI Adata par3a gayI pIne kI, vaise hI merI Adata par3a gayI chur3Ane kii| ___ aba Apako pakkA khayAla nahIM ho sakatA, agara pati saca meM hI chor3a de zarAba pInA, to patnI parezAna ho jAyegI; jitanI vaha abhI hai usase jyAdA, kyoMki chur3Ane ko kucha bhI na bcegaa| maiMne usa patnI ko kahA ki jaba tujhe lagatA hai ki tU kahanA nahIM chor3a sakatI, to pInA chor3anA kitanA kaThina hogA, yaha to soca! to thor3I dayA kara aura tere kahane se nahIM chUTatI hai, yaha bhI tujhe anubhava hai| bIsa sAla, kAphI anubhava hai| ___ koI durguNa sIdhA nahIM chor3A jA sktaa| jo bhI chur3Ane kI koziza karate haiM ve nAsamajha haiM / ve durguNa ko aura bar3hAte haiM / sadaguNa paidA kiyA jaaye| koI AdamI apane ko bhulAne ke liye zarAba pI rahA hai, to usa AdamI ke jIvana meM kucha sukhada nahIM hai / usa AdamI ke jIvana meM sukhada paidA ho, to vaha svayaM ko bhulAnA chor3a degA, kyoMki koI bhI sukha ko nahIM bhUlanA cAhatA; sabhI dukha ko bhUlanA cAhate haiN| aura isa AdamI ko bhI khuda khayAla nahIM hai ki maiM kyA kara rahA huuN| vaha bhI chor3ane kI koziza karate haiM ki chor3a dUM, chor3a dUM, para kucha nahIM hotA / chor3akara kyA hogA? kucha bhItara kho rahA hai / koI maulika tatva bhItara maujUda nahIM hai / usako pahale paidA karanA pdd'egaa| ___ sabhI zarAba pInevAle aparAdhI nahIM haiM, sirpha mUrcchita haiM; mAnasika rUpa se rugNa haiM aura jIvana kA AhlAda nahIM hai; bhItara to zarAba kI jarUrata par3a rahI hai / ina mitra ko maiM kahatA hUM ki jIvana kA AhlAda paidA karo; nAco, gAo, dhyAna karo, prasanna hoo, aura prasannatA kI thor3I sI rekhA tumhAre bhItara A jAye to tuma zarAba pInA baMda kara doge, kyoMki jaba bhI tuma zarAba pIyoge, vaha prasannatA kI rekhA miTa jaayegii| abhI dukha hai bhItara, zarAba pIne se dukha miTatA hai; AnaMda hogA, AnaMda mittegaa| AnaMda ko koI nahIM miTAnA cAhatA / to tuma AnaMdita hone kI koziza karo, zarAba kA bilakula khayAla hI chor3a do| pIte raho aura AnaMdita hone kI koziza karo / guNa ko paidA 333
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 karo; durguNa se mata ldd'o| durguNa se lar3anA mUr3hatApUrNa hai| isalie mahAvIra kahate haiM : guNoM se manuSya sAdhu ho jAtA hai, durguNoM se asAdhu / '...he mumukSu! sadaguNoM ko grahaNa kara aura durguNoM ko chodd'|' durguNa chUTa hI jAte haiM sadaguNa karane se, chor3ane kI ceSTA bhI nahIM karanI par3atI; girane lagate haiM, jaise sUkhe patte vRkSa se gira jAte haiN| 'jo sAdhaka apanI AtmA dvArA apanI AtmA ke vAstavika svarUpa ko pahacAnakara rAga aura dveSa donoM meM samabhAva rakhatA hai, vahI pUjya jIvana ke do hI dvaMdva haiN| koI AkarSita karatA hai to 'rAga' paidA hotA hai; koI vikarSita karatA hai to 'dveSa' paidA hotA hai| kisI ko hama cAhate haiM hamAre pAsa rahe, aura kisI ko hama cAhate haiM pAsa na rahe / kisI ko hama cAhate haiM sadA jIye, ciraMjIvI ho, aura kisI ko hama cAhate haiM, abhI mara jAye / hama jagata meM cunAva karate haiM ki yaha acchA hai aura yaha burA hai; ye mere lie haiM mitra, aura ye zatru haiM, mere khilApha ___ mahAvIra kahate haiM, sAdhu vahI hai, vahI pUjya hai, jo na rAga karatA hai, na dveSa / kyoMki mahAvIra kahate haiM ki tumhAre atirikta tumhAre liye koI bhI nahIM hai / tuma hI tumhAre mitra ho aura tuma hI ekamAtra tumhAre zatru ho / mahAvIra ne bar3I anUThI bAta kahI hai ki AtmA hI mitra hai aura AtmA hI zatru hai| bAhara mitra-zatru mata khojo| vahAM na koI mitra hai, na koI zatru / ve saba apane lie jI rahe haiM, tumhAre lie nhiiN| tumase unheM prayojana bhI nahIM hai| tuma bhI apane bhItara hI apane mitra ko khojo, aura apane zatru ko visarjita kro| ___ aura taba eka bar3I adabhuta ghaTanA ghaTatI hai| jaise hI koI vyakti yaha samajhane lagatA hai ki maiM hI merA mitra hUM aura maiM hI merA zatru, vaise hI jIvana rUpAMtarita honA zurU ho jAtA hai; kyoMki dUsaroM para se najara haTa jAtI hai, apane para najara A jAtI hai| taba jo burA hai, vaha use kATatA hai, kyoMki vaha zatru hai / taba jo zubha hai, vaha use janmAtA hai, kyoMki vahI mitra hai| aura jisa dina koI vyakti bhItara apanI AtmA kI pUrI mitratA ko upalabdha ho jAtA hai, usa dina isa jagata meM use koI bhI zatru nahIM dikhAyI pdd'taa| aisA nahIM ki zatru miTa jaayeNge| zatru rahe AyeMge, lekina ve apane hI kAraNa zatra hoMge. Apake kAraNa nahIM. aura una zatraoM para bhI Apako dayA AyegI, karuNA AyegI, kyoMki ve akAraNa parezAna ho rahe haiM; kucha lenA-denA nahIM hai| mahAvIra kahate haiM : apane ko hI apane dvArA jAnakara rAga-dveSa se jo mukta hotA jAtA hai, aura dhIre-dhIre svayaM meM jIne lagatA hai; dUsaroM se apane saMbaMdha kATa letA hai... / isakA yaha matalaba nahIM hai ki vaha dUsaroM se saMbaMdhita na rhegaa| lekina taba eka naye taraha ke saMbaMdha kA janma hotA hai| vaha baMdhana nahIM hai| abhI hama saMbaMdhita haiM; vaha baMdhana hai, jakar3A huA jaMjIroM kI taraha / eka aura saMbaMdha kA janma hotA hai, jaba vyakti apane meM thira ho jAtA hai / taba usake pAsa loga Ate haiM, jaise phUla ke pAsa madhumakkhiyAM AtI haiN| aneka loga usake pAsa aayeNge| aneka loga usase saMbaMdhita hoMge, lekina vaha asaMga hI banA rhegaa| madhumakkhiyAM madhu le leMgI aura ur3a jAyeMgI; phUla apanI jagaha banA rhegaa| phUla roegA nahIM ki madhumakkhiyAM calI gyiiN| phUla ciMtita nahIM hogA ki ve kaba aayeNgii| nahIM AyeMgI to phUla masta hai; madhumakkhiyAM AyeMgI to phUla masta hai / na unake Ane se, na unake na Ane se koI pharka par3atA hai| saMbaMdha aba bhItara se bAhara kI tarapha nahIM jaataa| jo vyakti svayaM meM thira ho jAtA hai, usake AsapAsa bahuta loga Ate haiM; saMbadhita hote haiM lekina ve bhI apane kAraNa saMbaMdhita hote haiN| vaha vyakti asaMga banA rahatA hai| bhIr3a ke bIca akelA ho jAnA saMnyAsa hai| gRhasthI ke bIca akelA ho jAnA saMnyAsa hai| saMbaMdhoM ke bIca asaMga ho jAnA saMnyAsa 334 .
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauna hai pUjya ? hai| mahAvIra kahate haiM, aisA vyakti pUjya hai| Aja itanA hii| 335