Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA kA sUtra : saMyama nauMvA pravacana 157
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atma-sUtra : 2 jassevamappA u haveja nicchio, caijja dehaM na hu dhmmsaasnnN|| taM tArisaM no pailenti indiyA, uviMtivAyA va sudaMsaNaM giri|| sarIramAhu nAva tti, jIvo vuccaI naavio| saMsAro aNNavo vutto, jaM taranti mhesinno|| jisa sAdhaka kI AtmA isa prakAra dRr3ha-nizcayI ho ki deha bhale hI calI jAye, para maiM apanA dharma-zAsana nahIM chor3a sakatA, use indriyAM kabhI bhI vicalita nahIM kara sktiiN| jaise bhISaNa bavaMDara sumeru parvata ko vicalita nahIM kara sktaa| zarIra ko nAva kahA gayA hai aura jIva ko nAvika tathA saMsAra ko samudra / isI saMsAra samudra ko maharSijana pAra kara jAte haiN| 158 :
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtra ke pahale thor3e se prshn| eka mitra ne pUchA hai ki sadaguru kI khoja hama ajJAnI jana kara hI kaise sakate haiM? yaha thor3A jaTila savAla hai aura samajhane yogya / nizcaya hI, ziSya sadaguru kI khoja nahIM kara sakatA hai| koI upAya nahIM hai Apake pAsa jAMcane kA ki kauna sadaguru hai| aura saMbhAvanA isakI hai ki jina bAtoM se prabhAvita hokara Apa sadaguru ko khojeM, ve bAteM hI galata hoN| Apa jina bAtoM se AMdolita hote haiM, AkarSita hote haiM, sammohita hote haiM, ve bAteM Apake saMbaMdha meM batAtI haiM, jisase Apa prabhAvita hote haiM usake saMbaMdha meM kucha bhI nahIM batAtIM / yaha bhI ho sakatA hai, akasara hotA hai ki jo dAvA karatA ho ki maiM sadaguru hUM, vaha Apako prabhAvita kara le / hama dAvoM se prabhAvita hote haiM aura bar3I kaThinAI nirmita ho jAtI hai ki zAyada hI jo sadaguru hai, vaha dAvA kare / aura binA dAve ke to hamAre pAsa koI upAya nahIM hai pahacAnane kaa| ___ hama caritra kI sAmAnya naitika dhAraNAoM se prabhAvita hote haiM, lekina sadaguru hamArI caritra kI sAmAnya dhAraNAoM ke pAra hotA hai| aura akasara aisA hotA hai ki samAja kI baMdhI huI dhAraNA jise nIti mAnatI hai, sadaguru use tor3a detA hai| kyoMki samAja mAnakara calatA hai atIta ko aura sadaguru kA atIta se koI saMbaMdha nahIM hotA / samAja mAnakara calatA hai suvidhAoM ko aura sadaguru kA suvidhAoM se koI saMbaMdha nahIM hotaa| samAja mAnatA hai aupacArikatAoM ko, phArmeliTIja ko aura sadaguru kA aupacArikatAoM se koI saMbaMdha nhiiN| ___ to yaha bhI ho jAtA hai ki jo ApakI naitika mAnyatAoM meM baiTha jAtA hai, use Apa sadaguru mAna lete haiN| saMbhAvanA bahuta kama hai ki sadaguru ApakI naitika mAnyatAoM meM baitthe| kyoMki mahAvIra naitika mAnyatAoM meM nahIM baiTha sake, usa jamAne kI / buddha nahIM baiTha sake, kRSNa nahIM baiTha sake, krAisTa nahIM baiTha ske| jo choTe-choTe tathAkathita sAdhu the, ve baiTha sake / aba taka isa pRthvI para jo bhI zreSThajana paidA hue haiM, ve apanI samAja bhI mAnyatAoM ke anukUla nahIM baiTha sake / krAisTa nahIM baiTha sake anukUla, lekina usa jamAne meM bahuta se mahAtmA the, jo anukUla the| logoM ne mahAtmAoM ko cunA, krAisTa ko nahIM / kyoMki loga jina dhAraNAoM meM pale haiM, unhIM dhAraNAoM ke anusAra cuna sakate haiN| ___ sadaguru kA saMbaMdha hotA hai sanAtana satya se / sAdhuoM, tathAkathita sAdhuoM kA saMbaMdha hotA hai sAmayika satya se| samaya kA jo satya hai, usase eka bAta hai saMbaMdhita honA; zAzvata jo satya hai usase saMbaMdhita honA bilakula dUsarI bAta hai| samaya ke satya roja badala jAte 159
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 haiM, rUr3hiyAM roja badala jAtI haiM, vyavasthAeM roja badala jAtI haiN| dasa mIla para nIti meM pharka par3a jAtA hai, lekina dharma meM kabhI bhI koI pharka nahIM pdd'taa| __isalie ati kaThina hai pahacAna lenA ki kauna hai sadaguru / phira hama sabakI apane mana meM baiThI vyAkhyAeM haiN| jaise agara Apa jaina ghara meM paidA hue haiM to Apa kRSNa ko sadaguru kabhI bhI na mAna skeNge| isakA yaha kAraNa nahIM hai ki kRSNa sadaguru nahIM haiN| isakA kAraNa yaha hai ki Apa jina mAnyatAoM meM paidA hue haiM, una mAnyatAoM se kRSNa kA koI tAla-mela nahIM baitthegaa| agara Apa jaina ghara meM paidA hue haiM to rAma ko sadaguru mAnane meM kaThinAI hogii| agara Apa kRSNa kI mAnyatA meM paidA hue haiM to mahAvIra ko sadaguru mAnane meM kaThinAI hogii| aura jisane mahAvIra ko sadaguru mAnA hai, vaha mahammada ko sadaguru kabhI bhI nahIM mAna sktaa| dhAraNAeM hamArI haiM, aura koI sadaguru dhAraNAoM meM baMdhatA nhiiN| baMdha nahIM sktaa| phira hama eka sadaguru ke AdhAra para nirNaya kara lete haiM ki sadaguru kaisA hogaa| sabhI sadaguru bejor3a hote haiM, advitIya hote haiM, koI dUsare se kucha lenA-denA nahIM hotA / muhammada ke hAtha meM talavAra hai, mahAvIra ke hAtha meM talavAra hama soca bhI nahIM skte| mahAvIra nagna khar3e haiM, kRSNa AbhUSaNoM se lade bAMsurI bajA rahe haiN| inameM kahIM koI mela nahIM ho sakatA / rAma sItA ke sAtha pUje jAte haiM / eka dampati kA rUpa hai| koI jaina tIrthaMkara patnI ke sAtha nahIM pUjA jA sktaa| kyoMki jaba taka patnI hai, taba taka vaha tIrthaMkara kaise ho sakegA taba taka vaha gahI hai, taba taka to vaha saMnyAsI bhI nahIM hai| hama to rAma kA nAma bhI lete haiM to sItA-rAma lete haiM, pahale sItA ko rakha lete haiN| sItA ke binA rAma bilakula adhUre haiN| lekina mahAvIra yA RSabha yA pArzvanAtha, unakI patniyoM kA koI lenA-denA nahIM hai| unakI pUrNatA patniyoM se pUrI nahIM hotii| ___ to jisane eka ko sadaguru mAnA, vaha bhI muzkila meM par3egA, kyoMki usakI dhAraNAeM taya ho gayI haiN| aba vaha unhIM dhAraNAoM se taulane clegaa| na dubArA rAma hote haiM, na dubArA mahAvIra hote haiM, na dubArA krAisTa hote haiN| isalie jaba bhI koI sadaguru hogA, ApakI dhAraNAeM Apako usako na pahacAnane deNgii| ApakI dhAraNAeM hoMgI kisI purAne sadaguru ke AdhAra para, aura dubArA koI sadaguru doharatA nahIM hai jagata meM / hara bAra jaba bhI koI sadaguru hotA hai, phira nayA hotA hai| ApakI dhAraNAoM kI vajaha se Apa use nahIM dekha paate| yahUdiyoM ko jIsasa dikhAyI nahIM pdd'e| kisI yahUdI graMtha meM jIsasa kA ullekha taka nahIM hai ki jIsasa jaisA vyakti paidA huA ho-yahUdI ghara meM paidA huaa| Aja sArI duniyA meM jIsasa ko mAnanevAle sarvAdhika loga haiN| AdhI duniyA jIsasa ko mAnatI hai, lekina yahUdI kitAboM meM nAma kA bhI ullekha nahIM hai| __ Apa jAnakara hairAna hoMge, mahAvIra kA hindU graMthoM meM koI ullekha nahIM hai| cakita karanevAlI bAta hai| kAraNa sApha hai, jinhoMne rAma ko, kRSNa ko guru mAnA, ve mahAvIra ko nahIM mAna skte| jinhoMne mUsA ko guru mAnA ve jIsasa ko guru nahIM mAna sakate / kAraNa yaha nahIM hai ki jIsasa aura mUsA meM koI virodha hai / kAraNa sirpha itanA hai ki dhAraNA jaba baMdha jAtI hai to usI dhAraNA se hama taulane jAte haiM / vaha dhAraNA hI bAdhA bana jAtI hai| to hama kaise tauleM? koI kabhI sadaguru kI khoja nahIM kara sakatA hai| taba to bar3I ar3acana ho jaayegii| ghaTanA dUsarI hI ghaTatI hai| sadaguru ApakI khoja karatA hai| lekina taba mAmalA aura jaTila ho jAyegA / phira Apase khoja karane ke lie kahane kA kyA artha hai ki sadaguru kI khoja kreN| kahane kA sirpha itanA hI artha hai ki sadaguru kI jaba Apa khoja kara rahe hoMge, agara Apane dhAraNAeM na banAyIM, agara Apa nirmala, zAMta, mauna citta se khoja karate rahe, isa khoja meM hI koI sadaguru Apako cuna legaa| aura koI upAya nahIM hai| Apa nahIM khoja pAyeMge, lekina ApakI yaha khoja Apako sadaguruoM ke nikaTa le jAyegI aura koI Apako cuna legaa| 160
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA kA sUtra : saMyama sadaguru Apako pahacAna sakatA hai ki Apa ho sakate haiM ziSya, sAdhaka yA nahIM / lekina, jaTilatAeM bar3ha jAtI haiM isalie ki sadaguru jaba Apako cunatA hai, taba bhI vaha Apako yahI bhrama detA hai ki Apane use cunA / yaha denA jarUrI hai| kala hI maiM kaha rahA thA ki kRSNamUrti ko ar3acana yahI ho gayI hai ki unheM lagA ki sadaguruoM ne unheM cuna liyaa| jaldI thI, kAraNa thA, kRSNamUrti kI umra thI kama, nau sAla aura enIbIseMTa, lIDabITara bUr3he ho rahe the| aura koI upAya nahIM thA ki ve pratIkSA kareM ki kRSNamUrti unako cuna skeN| koI dUsarA vyakti pala nahIM rahA thA jisako ve saMbhAla sakeM sauMpa sakeM. jo unhoMne jAnA thaa| aura jaldabAjI thI. aura usa jaldI meM unhoMne kaSNamarti para...yaha maukA nahIM diyA kRSNamUrti ko ki unake mana meM yaha lagatA ki unhoMne cunA hai| vaha bhUla ho gayI / aura duniyA meM guruoM ke khilApha sarvAdhika prabalatama rUpa se khar3A honevAlA vyakti paidA ho gyaa| __ lekina hara guru suvidhA detA hai Apako isa bhrama meM par3ane kI ki Apane use cunA hai / yaha suvidhA denA jarUrI hai| kyoMki abhI ApakA ahaMkAra maujUda hai| aura agara Apako aisA lage ki Apane nahIM cunA hai, to Apake ahaMkAra meM abhI se bAdhA par3a jaayegii| jo Age jAkara kaSTa degii| isalie sadaguruoM ne hajAroM sAla isa bAta kA prayoga kiyA hai ki ve hI Apako cunate haiM, lekina kabhI Apako yaha bhrama nahIM hone dete prArambha meM ki unhoMne Apako cunA hai yA bulAyA hai| Apa hI unake pAsa jAte haiM, Apa hI unheM cunate haiN| yaha to Apako Akhira meM hI patA calatA hai| jaba ahaMkAra bilakula TUTa jAtA hai, taba Apako patA calatA hai ki Apa cune gaye, bulAye gye| yaha Apane nahIM cunA thaa| yaha khoja Apase, sirpha Apase nahIM ho gayI, lekina yaha bahuta bAda meM patA calatA hai| junUna ne kahA hai, eka sUphI phakIra ne ki tIsa varSa guru ke pAsa rahane ke bAda mujhe patA calA ki yaha maiM nahIM thA, jisane guru ko cunA hai| yaha guru hI thA, jisane mujhe cunA hai| lekina tIsa sAla rahane ke bAda patA claa|| buddha eka gAMva meM aaye| sArA gAMva ikaTThA ho gayA hai / buddha bolane ko baiTha gaye haiM, lekina bolate nahIM haiM ! Akhira gAMva kI paMcAyata ke pramukha ne kahA ki aba Apa boleM bhI, sArA gAMva A gayA / buddha ne kahA, thor3A ThahareM, jisake lie bolane ko maiM AyA hUM, vaha maujUda nahIM hai| saba tarapha gAMva ke logoM ne dekhA / gAMva ke jo jo pramukha loga the, sabhI maujUda the| jo bhI samajha sakate the, maujUda the| jinameM thor3I dharma kI ruci thI, ve sabhI maujUda the| koI AdamI aisA dikhAyI nahIM par3A, choTA-sA gAMva thaa| buddha kisakI pratIkSA kara rahe haiM? aura gAMva ke loga bar3e hairAna hue, buddha kisI kI pratIkSA kara rahe haiM ! aura taba eka strI AyI, aura buddha ne bolanA zurU kara diyaa| gAMva ke logoM ne bAda meM buddha se pUchA ki hama kucha samajhe nahIM, isa strI ko to kabhI hamane dhArmika jAnA bhI nhiiN| isake lie Apa ruke the? buddha ne kahA, isI ke lie maiM gAMva meM AyA / aura jaba maiM gAMva meM A rahA thA, tabhI yaha mujhe rAste meM milI aura isane kahA ki rukanA, maiM pati ko bhojana dene jA rahI huuN| koziza karUMgI jaldI hI pahuMca jAne kii| ___ gAMva ke logoM ko khayAla meM bhI nahIM A sakatA ki buddha kisI kA cunAva kara rahe haiM, koI cunA jA rahA hai, kisI ko koI bAta kahI jA rahI hai| vaha kisI khAsa ke lie Aye hoMge gAMva meM, yaha to khayAla meM bhI nahIM aataa| yaha batAnA ucita bhI nahIM hai| isase koI bahuta hita bhI nahIM hotaa| guru hI cunatA hai aapko| phira Apa kyA kareM? kyA Apa bilakula asahAya haiM? nahIM, Apa kucha kara sakate haiN| guru cune to Apa bAdhA DAla sakate haiN| bilakula asahAya nahIM haiN| guru lAkha upAya kare, Apa bAdhA DAla sakate haiN| guru kucha bhI Apake binA sahAre ke nahIM kara skegaa| ApakA sahArA to cAhie hI hogaa| agara Apa hI pITha pherakara khar3e ho gaye hoM to koI upAya nahIM haiN| to ziSya kI tarapha se itanA hI honA cAhie ki vaha khulA ho / koI use cunane Aye to bAdhA 161
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 na ddaale| taba Dara lagegA ki phira kahIM aise na asadaguru hameM cuna leN| yahAM jarA aura bArIka bAta hai / jisa taraha maiMne kahA ki ziSya kA ahaMkAra hotA hai aura isalie use aisA bhAsa honA cAhie ki maiMne cunA / usI taraha asadaguru kA ahaMkAra hotA hai, use isI meM majA AtA hai ki ziSya ne use cunA / thor3A samajha leN|| ___ asadaguru ko tabhI majA AtA hai, jaba Apane use cunA ho| asadaguru Apako nahIM cuntaa| sadaguru Apako cunatA hai| asadaguru kabhI Apako nahIM cunatA / usakA to rasa hI yaha hai ki Apane use mAnA, Apane use cunA / isalie Apa cunane kI bahuta phikra na kareM, khalepana kI phikra kreN| samparka meM Ate raheM. lekina bAdhA na DAleM,khale rheN| ijipziyana sAdhaka kahate haiM, vhena da DisAipala iz2a reDI, da mAsTara epiiyrs| aura ApakI reDInesa, ApakI taiyArI kA eka hI matalaba hai ki jaba Apa pUre khule haiM, taba Apake dvAra para vaha AdamI A jAyegA, jisakI jarUrata hai| kyoMki Apako patA nahIM hai ki jIvana eka bahuta bar3A saMyojana hai| Apako patA nahIM hai ki jIvana ke bhItara bahuta kucha cala rahA hai parde kI oTa meN| Apake bhItara bahuta kucha cala rahA hai parde kI oTa meN| __ jIsasa ko jisa vyakti ne dIkSA dI, vaha thA jAna dabaiTisTa, baptismA vAlA jAna / baptismA vAlA jAna eka bUr3hA sadaguru thA, jo jorDana nadI ke kinAre cAlIsa sAla se nirantara logoM ko dIkSA de rahA thaa| bahuta bUr3hA aura jarjara ho gayA thA, aura aneka bAra usake ziSyoM ne kahA ki aba basa, aba Apa zrama na leN| lAkhoM loga ikaTThe hote the usake pAsa / hajAroM loga usase dIkSA lete the| jIsasa ke pUrva bar3e se bar3e guruoM meM vaha eka thaa| lekina baptismA vAlA jAna kahatA hai ki maiM usa AdamI ke lie rukA hUM, jise dIkSA dekara maiM apane kAma se mukta ho jaauuNgaa| jisa dina vaha AdamI A jAyegA, usa dina maiM vilIna ho jAUMgA / jisa dina vaha AdamI A jAyegA, usake dUsare dina tuma mujhe nahIM pAoge, aura phira eka dina Akara jIsasa ne dIkSA lI, aura usa dina ke bAda baptismA vAlA jAna phira kabhI nahIM dekhA gyaa| ziSyoM ne usakI bahuta khoja kI, usakA koI patA na calA ki vaha kahAM gyaa| usakA kyA huaa| __ vaha jIsasa ke lie rukA huA thaa| isa AdamI ko sauMpa denA thaa| lekina isakI pratIkSA karanI par3egI, jaba yaha AdamI aaye| aura isa AdamI ke pAsa jAna jA sakatA thA / jIsasa kA gAMva jorDana se bahuta dUra na thA / vaha jAkara bhI dIkSA de sakatA thA, lekina taba bhUla ho jAtI / taba zAyada jIsasa usa dIkSA ko aise hI na jhela pAte, jaisA kRSNamUrti ko musIbata ho gyii| pAsa hI thA gAMva, lekina jAna vahAM nahIM gayA usane pratIkSA kI ki jIsasa A jAye / jIsasa ko yaha khayAla to honA cAhie ki maiMne cunA hai / buniyAdI aMtara par3a jAte haiN| itanA khayAla dene ke lie bUr3hA AdamI zrama karatA rahA aura pratIkSA karatA rahA / jIsasa ke Ane para tirohita ho gyaa| ___ eka Ayojana hai jo bhItara cala rahA hai, usakA Apako patA nahIM hai| Apako patA ho bhI nahIM sktaa| Apa sataha para jIte haiN| kabhI apane bhItara nahIM gaye to jIvana ke bhItarI taloM kA Apako koI anubhava nahIM hai| jaba Apa khiMce cale jAte haiM; kisI AdamI kI tarapha, to Apa itanA hI mata socanA ki Apa hI jA rahe haiN| koI khIMca bhI rahA hai / saca to yaha hai ki jaba cumbaka khIMcatA hogA lohe ke Tukar3e ko to lohe kA Tukar3A nahIM jAnatA hai ki cumbaka ne khIMcA / cumbaka kA use patA bhI nahIM hai| lohe kA Tukar3A apane mana meM kahatA hogA, maiM jA rahA huuN| lohA jAtA hai| cumbaka khIMcatA hai, aisA lohe ke Tukar3e ko patA nahIM cltaa| sadaguru eka cumbaka hai, Apa khiMce cale jaayeNge| Apa apane ko khulA rakhanA / phira yaha bhI jarUrI nahIM hai ki saba sadaguru Apake kAma ke hoN| asadaguru to kAma kA hai hI nhiiN| sabhI sadaguru bhI kAma ke nahIM haiM, jisase ApakA tAla-mela baiTha jAye, jisake sAtha ApakI bhItarI rujhAna tAla-mela khA jaaye| to Apa khale rhnaa| 162 .
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA kA sUtra : saMyama jApAna meM jhena guru apane ziSyoM ko eka dUsare ke pAsa bhI bheja dete haiM / yahAM taka bhI ho jAtA hai kabhI ki eka sadaguru jo dUsare sadaguru ke bilakula saiddhAntika rUpa se viparIta hai, virodha meM hai, jo usakA khaNDana karatA rahatA hai, vaha bhI kabhI apane kisI ziSya ko usake pAsa bheja detA hai| aura kahatA hai ki aba tu vahAM jaa| __ bokojU ke guru ne use apane virodhI sadaguru ke pAsa bheja diyA / bokojU ne kahA ki Apa apane zatru ke pAsa bheja rahe haiM / aura aba taka to maiM yahI socatA thA, ki vaha AdamI galata hai| to bokojU ke guru ne kahA, hamArI paddhatiyAM viparIta haiN| kabhI maiMne kahA nahIM ki vaha galata hai| itanA hI kahA ki usakI paddhati galata hai / paddhati usakI bhI galata nahIM hai, lekina merI paddhati samajhane ke lie usakI paddhati ko jaba maiM galata kahatA hUM to tumheM AsAnI hotI hai| aura merI paddhati jaba vaha galata kahatA hai to usake pAsa jo loga baiThe haiM, unheM samajhane meM AsAnI hotI hai; kaMTrAsTa, virodha se AsAnI ho jAtI hai| jaba hama kahate haiM, phalAM cIja sahI hai aura phalAM cIja galata hai to kAle aura sapheda kI taraha donoM cIjeM sApha ho jAtI haiN| lekina bokojU, tU vahAM jA, kyoMki tere lie vahI guru hai| merI paddhati tere kAma kI nahIM / lekina kisI ko yaha batAnA mata / jAhira duniyA meM hama duzmana haiM, aura bhItarI duniyA meM hamArA bhI eka sahayoga hai| __ bokojU duzmana guru ke pAsa jAkara dIkSita huA, jJAna ko upalabdha huaa| jisa dina jJAna ko upalabdha huA, usake guru ne kahA, apane hale guru ko jAkara dhanyavAda de A, kyoMki usane hI tujhe mArga dikhaayaa| maiM to nimitta hu~ / usane hI tujhe bhejA hai| asalI guru terA vahI hai| agara vaha asadaguru hotA to tujhe roka letA / sadaguru thA isalie tujhe mere pAsa bhejA hai| lekina kisI ko kahanA mata / jAhira duniyA meM hama duzmana haiN| para vaha duzmanI bhI hamArA SaDyaMtra hai| usake bhItara eka gaharI maitrI hai| maiM bhI vahIM pahuMcA rahA hUM logoM ko, jahAM vaha pahuMcA rahA hai| magara yaha kisI ko batAne kI bAta nahIM hai| hamArA jo khela cala rahA hai, usako bigAr3ane kI koI jarUrata nahIM hai| ___eka antarjagata hai rahasyoM kA, usakA Apako patA nahIM hai| itanA hI Apa kara sakate haiM ki Apa khule rheN| ApakI AMkha banda na ho| aura Apa itane grAhaka raheM ki jaba koI Apako cunanA cAhe, aura koI cumbaka Apako khIMcanA cAhe to Apase koI pratirodha na pdd'e| eka dina Apa sadaguru ke pAsa pahuMca jaayeNge| yaha taiyArI agara huI to Apa pahuMca jaayeNge| thor3I bahuta bhaTakana burI nahIM hai| aura aisA mata soceM ki bhaTakanA burA hI hai| bhaTakanA bhI eka anubhava hai| aura bhaTakane se bhI eka praur3hatA, eka mecyoriTI AtI hai| jina guruoM ko Apa vyartha samajhakara chor3akara cale jAte haiM, unase bhI Apa bahuta kucha sIkhate haiN| jinase Apa kucha bhI nahIM sIkhate, unase bhI kacha sIkhate haiN| jinako Apa vyartha pAte haiM. apane kAma kA nahIM pAte aura haTa jAte haiM. ve bhI Apako nirmita karate jindagI bar3I jaTila vyavasthA hai, aura usakA sRjana kA jo kAma hai, usake bahu AyAma haiN| bhUla bhI ThIka kI tarapha le jAne kA mArga hai| isalie bhUla karane se DaranA nahIM cAhie, nahIM to koI AdamI ThIka taka kabhI pahuMcatA nhiiN| bhUla karane se jo DaratA hai vaha bhUla meM hI raha jAtA hai| vaha kabhI sahI taka nahIM pahuMca pAtA / khUba dila kholakara bhUla karanI cAhie / eka hI bAta dhyAna rakhanI cAhie ki eka hI bhUla dubArA na ho / hara bhUla itanA anubhava de jAye ki usa bhUla ko hama dubArA nahIM kareMge, to phira hama dhanyavAda de sakate haiM usako bhI, jisase bhUla huI, jisake dvArA huI, jisake kAraNa huI, jisake sAtha huI, jahAM huI; usako bhI hama dhanyavAda de sakate haiN| lekina kucha loga jIvana kI, sRjana kI, jo bar3I prakriyA hai usako nahIM samajhate / ve kahate haiM, Apa to sIdhA-sAdhA aisA batA deM ki kauna hai sadaguru? hama vahAM cale jaayeN| Apako jAnA pdd'egaa| __ bhUla, bhaTakana anivArya hissA hai| thor3I-sI bhUleM kara lene se ApakI gaharAI bar3hatI hai| aura bhUleM karake hI Apako patA calatA hai ki ThIka kyA hogaa| isalie asadaguru kA bhI thor3A-sA upayoga hai| vaha bhI bilakula vyartha nahIM hai| eka bAta dhyAna rakheM ki paramAtmA ke isa virATa Ayojana meM kucha bhI vyartha nahIM hai| yahAM jo Apako vyartha dikhAyI par3atA hai, vaha bhI 163
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 sArthaka kI ora izArA hai| aura yahAM agara asadaguru haiM, to ve bhI pRSThabhUmi kA kAma karate haiM, jinameM sadaguru camakakara dikhAyI par3a jAte haiM, nahIM to vaha bhI dikhAyI nahIM pdd'e| jindagI virodha se nirmita hai / satya kI khoja asatya ke mArga se bhI hotI hai| sahI kI khoja bhUla ke dvAra se bhI hotI hai| isalie bhayabhIta na hoM, abhaya rakheM aura khule raheM / bhaya kI vajaha se AdamI banda ho jAtA hai| vaha DarA hI rahatA hai ki aisA na ho ki kisI galata AdamI se jor3a ho jAye / isa bhaya se vaha banda hI raha jAte haiN| banda AdamI kA, galata AdamI se to jor3a nahIM hotA, sahI AdamI se bhI kabhI jor3a nahIM hotaa| khule AdamI kA galata AdamI se jor3a hotA hai, lekina jo khulA hai, vaha jaldI hI galata AdamI ke pAra calA jAtA hai| aura khale hone ke kAraNa aura galata ke pAra hone ke anubhava se jaldI hI sahI ke nikaTa hone lagatA hai| itanA smaraNa rakheM, sadaguru Apako cuna hI legaa| vaha sadA maujUda hai| zAyada Apake ThIka par3osa meM ho| eka dina hasana ne paramAtmA se prArthanA kI ki daniyA meM sabase barA AdamI kauna hai, bar3e se bar3A pApI? rAta use svapna meM saMdeza AyA. terA par3osI isa samaya duniyA meM sabase bar3A pApI hai| hasana bahuta hairAna huaa| par3osI bahuta sIdhA-saccA AdamI thaa| sAdhAraNa AdamI thaa| koI pApa...aisI koI khabara nahIM thI, koI aphavAha bhI na thii| bar3A cakita huA ki pApI pAsa meM hai jagata kA sabase bar3A, aura mujhe aba taka koI patA na claa| usane usa rAta dUsarI prArthanA kI ki eka prArthanA aura merI pUrI kara / isa jagata meM sabase bar3A puNyAtmA, sabase bar3A jJAnI, sabase bar3A santa puruSa kauna hai? eka to tUne batA diyA, aba dUsarA bhI batA deN| rAta saMdeza AyA ki terA dUsarA pdd'osii| eka tarapha bAIM taraphavAlA kala thA, dAIM taraphavAlA Aja hai / vaha duniyA meM sabase bar3A jJAnI aura sabase bar3A rahasyadarzI hai| hasana to hairAna ho gyaa| yaha bhI eka sAdhAraNa AdamI thaa| eka camAra thA jo jUte becatA thaa| yaha pahalevAle AdamI se bhI sAdhAraNa thaa| hasana ne tIsarI rAta phira prArthanA kI ki paramAtmA, tU mujhe aura ulajhanoM meM DAla rahA hai / pahale hama jyAdA sulajhe hue the, tere ina uttaroM se hama aura musIbata meM par3a gye| kaise patA lage ki kauna acchA hai, kauna burA hai? to tIsare dina saMdeza AyA ki jo banda haiM, unheM kucha bhI patA nahIM cltaa| jo khule haiM, unheM saba patA cala jAtA hai| tU eka banda AdamI hai, isalie donoM tarapha tere par3osa meM loga maujUda haiM, naraka aura svarga tere par3osa meM maujUda haiM aura tujhe patA nahIM calA / tU banda AdamI hai| tU khulA ho, to tujhe patA cala jaayegaa| khulA honA khoja hai| ApakA mastiSka eka khulA mastiSka ho, jisameM kahIM koI daravAje banda nahIM, tAle nahIM DAla rakhe haiM Apane, jahAM se havAeM gujaratI haiM tAjI, roja / jahAM sUraja kI kiraNeM praveza karatI haiM, jahAM cAMda kI cAMdanI bhI AtI hai| jahAM varSA ho to usakI bUMdeM bhI par3atI haiN| jahAM dhUpa nikale to bhItara rozanI pahuMcatI hai| bAhara aMdherA ho to aMdherA bhI bhItara praveza karatA hai| mana ApakA eka khulA AkAza ho, to sadaguru Apako cuna legaa| sadaguru hI cunatA hai| __ eka dUsare mitra ne pUchA hai-jAgRti kI, hoza kI sAdhanA meM bhaya kA janma ho jAtA hai, aura hara samaya Dara lagatA rahatA hai ki jIvana-caryA asta-vyasta na ho jaaye| phira aisA bhI lagatA hai ki krodha, kAma Adi uThate haiM, to kara lene se pAMca-sAta minaTa meM nipaTa jAte haiN| unase mukti ho jAtI mAlUma par3atI hai| na karo to dinoM taka unakI pratidhvani, unakI taraMgeM bhItara gUMjatI rahatI haiN| aura taba aisA lagatA hai ki isase to kara hI liyA hotA to nipaTa gaye hote / to kyA kareM? aisI jAgRti damana nahIM hai? do bAteM haiM--eka to, agara, jAgati se krodha-jo pAMca minaTa meM nipaTa jAtA hai, do dina cala jAtA hai, to samajhanA ki vaha jAgati 164
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA kA sUtra : saMyama nahIM hai, damana hI hai| kyoMki damana se hI cIjeM phaila jAtI haiN| bhoga se bhI jyAdA upadrava khar3A ho jAtA hai| agara kAmavAsanA uThatI hai aura kSaNabhara meM nipaTa jAtI hai| aura jAgRti se dinoM sarakatI hai aura saghana hone lagatI hai aura mana para bojha bana jAtI hai, to samajhanA ki jAgati nahIM hai, damana hI hai| hamameM se bahuta se loga ThIka se samajha nahIM pAte ki jAgRti aura damana meM kyA pharka hai? use samajha leN| damana kA matalaba hai, jo bhItara uThA hai, use bhItara hI dabA denA, bAhara na nikalane denA / bhoga kA artha hai; use bAhara nikalane denA kisI pr| pharka samajha leM-damana kA artha hai, apane para dabA denA; bhoga kA artha hai, dUsare para nikAla lenaa| jAgRti tIsarI bAta hai-zUnya meM nikAla lenA, na apane para dabAnA, na dUsare para nikAlanA / zUnya meM nikAla lenaa| __samajheM-krodha uThA, dvAra banda kara leM, eka takiyA apane sAmane rakha leM aura takiye para pUrI taraha krodha nikAla leN| jitanI Aga ubala rahI ho, jo-jo karane kA mana ho rahA ho, cUMsA mAranA ho, pITanA ho takiye ko, pITeM / usake Upara giranA ho, gireM, cIr3anA-phAr3anA ho, ciidd'eN-phaadd'eN| kATanA ho, kATeM / jo bhI karanA ho, pUrI taraha kara leN| aura yaha karate vakta pUrA hoza rakheM ki maiM kyA kara rahA hUM, mujhase kyA-kyA ho rahA hai| isako ThIka se samajha leN| yaha karate vakta pUrA hoza rakheM ki mere dAMta kATanA cAha rahe haiM aura maiM kATa rahA huuN| mana kahegA ki yaha kyA bacakAnI bAta kara rahe ho, isameM kyA sAra hai? yaha vaha mana bola rahA hai, jo kaha rahA hai, asalI AdamI ko kATo to sAra hai, asalI AdamI ko mAro to sAra hai| lekina Apako patA hai ki ghUsA cAhe Apa takiye meM mAreM aura cAhe asalI AdamI meM, bhItara kI jo prakriyA hai, vaha barAbara ekasI ho jAtI hai, usameM koI pharka nahIM hai| zarIra meM jo krodha ke aNu phaila gaye khUna meM, vaha takiye meM mArane se bhI usI taraha nikala jAte haiM jaisA asalI AdamI meM mArane se nikalate haiM / hAM asalI AdamI meM mArane se zRMkhalA zurU hotI hai, kyoMki aba usakA bhI krodha jgegaa| aba vaha bhI Apa para nikAlanA cAhegA / takiyA bar3A hI saMta hai| vaha Apa para kabhI nahIM nikAlegA / vaha pI jaayegaa| agara Apa mahAvIra ko mArane pahuMca jAte to jisa taraha ve pI jAte, usI taraha yaha takiyA pI jaayegaa| Apako dabAnA bhI na paDegA, rokanA bhI nahIM par3egA aura nikAlane bhI kisI para nahIM jAnA pdd'egaa| ___ isako ThIka se samajha leM, to kaithArsisa, recana kI prakriyA samajha meM A jAyegI, recana meM hI jAgaraNa AsAna hai| yaha hai recana, nikaalnaa| aura Apa socate hoMge ki hamase nahIM nikalegA to Apa galata socate haiN| maiM saikar3oM logoM para prayoga karake kaha rahA hUM-Apa hI jaise logoM para, bahuta dila kholakara nikalatA hai| saca to yaha hai ki dUsare para nikAlane meM thor3A damana to ho hI jAtA hai| pUrA nahIM nikala pAtA / to vaha jo thor3A damana ho jAtA hai, vaha jahara kI taraha ghUmatA rahatA hai| dUsare para dila kholakara kabhI nikAlA hI nahIM jA sakatA, kyoMki kitanA hI burA AdamI ho, phira bhI dUsare AdamI ke sAtha kitanA nikAla sakatA hai| ___ eka yuvaka para maiM prayoga kara rahA thA, to vaha pahale to haMsA / usane kahA ki Apa bhI kaisI majAka karate haiM, takiye para ! maiMne usase kahA, majAka hI sahI, tuma zurU to karo / pahale to vaha haMsA, thor3A usane kahA ki yaha to ekTiMga ho jAyegI, abhinaya ho jAyegA / maiMne kahA, hone do| do minaTa bAda gati AnI zurU ho gyii| pAMca minaTa bAda vaha pUrI taraha tallIna thaa| ___ pAMca dina ke bhItara to vaha itanA AnaMdita thA usa takiye ke sAtha, aura usane mujhe tIsare dina batAyA ki yaha cakita honevAlI bAta hai| aba merA krodha mere pitA para hai, sArA krodha / aura aba maiM takiye meM takiye ko nahIM dekha pAtA, mujhe pitA pUrI taraha anubhava hone lge| 165
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 sAtaveM dina vaha eka churA lekara A gyaa| maiMne kahA, yaha charA kisalie le Aye ho? usane kahA ki aba rokeM mata / jaba kara hI rahA hUM to aba pUrA hI kara lene deN| jaba itanA nikalA hai, aura maiM itanA halkA ho gayA hUM, to pitA kI hatyA karane kA mere mana meM na mAlUma kitanI daphe khayAla aayaa| apane ko dabA liyA hUM ki yaha to bar3I galata bAta hai, pitA aura hatyA ! __vaha lar3akA amarIkA se hindustAna AyA sirpha isalie ki pitA se itanI dUra calA jAye ki kahIM hatyA na kara de| phira usane pitA kI hatyA kara dI siMbAlika / churA lekara usane takiye ko cIra phAr3a DAlA, hatyA kara ddaalii| usa yuvaka kA ceharA dekhane lAyaka thaa| jaba vaha pitA kI hatyA kara rahA thA aura jaba maiMne use AvAja dI ki aba tU hozapUrvaka kara, to vaha dUsarA hI AdamI ho gayA, ttkaal| idhara hatyA calatI rahI bAhara, udhara bhItara eka hoza kA dIyA bhI jalane lgaa| vaha apane ko dekha paayaa| apanI pUrI nagnatA meM, apanI pUrI pazutA meN| aura sAta dina ke isa prayoga ke bAda aba vaha hoza rakha sakatA hai krodha meM, aba takiye para mArane kI jarUrata nahIM hai| aba krodha AtA hai to AMkha banda kara letA hai| aba vaha krodha ko dekha sakatA hai sIdhA / aba takiye ke mAdhyama kI koI jarUrata na rhii| kyoMki asalI mAdhyama se nakalI mAdhyama cuna liyaa| aba nakalI mAdhyama se gaira-mAdhyama para utarA jA sakatA hai| to jinako bhI krodha kA damana karanA ho, agara ve jAgRti kA upayoga kara rahe hoM to unako jAgRti se koI saMbaMdha nahIM hai| vaha sirpha krodha ko dabAnA cAha rahe haiN| jinheM krodha kA visarjana karanA ho, unheM krodha kA prayoga karanA cAhie, krodha para dhyAna karanA caahie| akele mahAvIra ne sAre jagata meM do dhyAnoM kI bAta kI hai, jisako kisI aura ne kabhI dhyAna nahIM kahA / mahAvIra ne cAra dhyAna kahe haiN| do dhyAna, jinase Upara uThanA hai, aura do dhyAna, jinameM jAnA hai| duniyA meM dhyAna kI bAta karanevAle lAkhoM loga hue haiM, lekina mahAvIra ne jo bAta kahI hai vaha bilakula unakI hai, vaha kisI ne bhI nahIM khii| ___ mahAvIra ne kahA hai, do dhyAna aise, jinake Upara jAnA hai, aura do dhyAna aise, jinameM jAnA hai| to hama socate haiM, dhyAna hamezA acchA hotA hai| mahAvIra ne kahA, do bure dhyAna bhI haiM / unako mahAvIra kahate haiM, Arta dhyAna aura raudra dhyAna, do bure dhyAna, yaha ThIka santulana ho jAtA hai do bhale dhyAna kaa| bhale dhyAna ko mahAvIra kahate haiM-dharma dhyAna aura zukla dhyAna / cAra dhyAna haiM / raudra dhyAna kA artha hai krodha, Arta dhyAna kA artha hai dukh| jaba Apa dukha meM hote haiM taba Apako patA hai, citta ekAgra ho jAtA hai| koI mara gayA, usa vakta ApakA citta bilakula ekAgra ho jAtA hai| ApakA premI mara gyaa| jitanA jinde the ve, taba una para kabhI ekAgra nahIM huaa| aba mara gaye to una para citta ekAgra ho jAtA hai| agara jinde the, tabhI itanA citta ekAgra kara lete to zAyada unheM maranA bhI na par3atA itanI jaldI ! lekina jinde meM citta kahIM koI ekAgra hotA hai? mara gaye, itanA dhakkA lagatA hai ki sArA citta ekAgra ho jAtA hai| dukha meM AdamI citta ekAgra kara letA hai| krodha meM bhI AdamI kA citta ekAgra ho jAtA hai| krodhI AdamI ko dekho, krodhI AdamI bar3e dhyAnI hote haiM / jisa para unakA krodha hai, sArI duniyA miTa jAtI hai, basa vahI eka bindu raha jAtA hai / aura sArI zakti usI eka bindu kI tarapha daur3ane lagatI hai| krodha meM ekAgratA A jAtI hai| mahAvIra ne kahA hai, ye bhI donoM dhyAna haiM / bure dhyAna haiM, para dhyAna haiM / azubha dhyAna haiM, para dhyAna haiN| inase Upara uThanA ho to inako karake inameM jAgakara hI Upara uThA jA sakatA hai| ___ jaba dukha ho, dvAra banda kara leN| dila kholakara royeM, pITeM, chAtI pITeM, jo bhI karanA ho kreN| kisI dUsare para na nikAleM / hama dukha bhI dUsare para nikAlate haiN| isalie agara logoM kI carcA suno to loga apane dukha eka dUsare ko sunAte rahate haiN| yaha nikAlanA hai| logoM kI carcA kA nabbe pratizata dukhoM kI kahAnI hai| apanI bImAriyAM, apane dukha, apanI takalIpheM, dUsare para nikAla rahe haiN| mana-loga kahate haiM, kaha dene se halkA ho jAtA hai / ApakA ho jAtA hogA, dUsare kA kyA hotA hai, isakA bhI to soceM / Apa halke 166 .
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA kA sUtra : saMyama hokara ghara A gaye aura unako jinako phaMsA Aye Apa? isalie loga dUsare ke dukha kI bAteM sunakara bhI anasunI karate haiM, kyoMki ve apanA bacAva karate haiN| Apa sunA rahe haiM, ve suna rahe haiM, lekina sunanA nahIM caahte| ___ jaba Apako lagatA hai ki koI AdamI bora kara rahA hai to usakA kula matalaba itanA hI hotA hai ki vaha kucha sunAnA cAha rahA hai, nikAlanA cAha rahA hai, halkA honA cAha rahA hai aura Apa bhArI nahIM honA cAha rahe haiN| Apa kaha rahe haiM, kSamA kro| yA yaha ho sakatA hai ki Apa khada hI usako bora karane kA iMtajAma kiye baiThe the, vaha Apako kara rahA hai| dukha bhI dUsare para mata nikAleM / dukha ko bhI ekAMta dhyAna banA leN| krodha bhI dUsare para mata nikAleM, ekAMta dhyAna banA leN| zUnya meM hone deM visarjana aura jAgarUka rahe-hozapUrvaka / Apa thor3e hI dina meM pAyeMge ki eka nayI jIvana dizA milanI zurU ho gayI, eka nayA AyAma khula gyaa| do AyAma the aba taka-dabAo, yA nikaalo| aba eka tIsarA AyAma milA, visarjana / yaha tIsarA AyAma mila jAye to hI ApakA hoza sadhegA, aura hoza se asta-vyastatA na aayegii| aura jIvana jyAdA zAMta, jyAdA mauna, jyAdA madhura ho jaayegaa| agara Apane damana kara liyA hoza ke nAma para, to jIvana jyAdA kar3avA, jyAdA viSAkta ho jaayegaa| agara mujhase pUchate ho ki agara bhoga aura damana meM hI cunanA ho to maiM kahUMgA, bhoga cunanA, damana mata cunanA / kyoMki damana jyAdA khataranAka hai| usase to bhoga behatara / lekina maiM yaha nahIM kaha rahA hUM ki bhoga cunanA / ina donoM se bhI behatara eka hai visarjana / agara visarjana cuna sakeM, to hI bhoga chor3anA / agara visarjana na cuna sakeM to bhoga hI kara lenA behatara hai| taba vaha mitra ThIka kahate haiM ki pAMca minaTa meM krodha nikala jAtA hai| phira dekheMge jaba dubArA, jaba dUsarA AdamI nikAlegA, dekhA jaayegaa| philahAla zAMti huii| lekina agara dabA leM to vaha caubIsa ghaNTe calatA ___ aura dhyAna rakheM, koI bhI dabAyI huI cIja kI mAtrA utanI hI nahIM rahatI jitanI Apa dabAte haiM / vaha bar3hatI hai, bhItara bar3hatI calI jAtI hai| jaise Apa patnI para nArAja ho gye| aba Apane krodha dabA liyaa| aba Apa daphtara gaye, aba caparAsI jarA sI bhI bAta kahegA, jo kala bilakula coTa nahIM khAtI, Aja coTa de degii| usako bhI dabA gye| Apane mAtrA bar3hA lI / aba ApakA mAlika bulAtA hai aura kucha kahatA hai| vaha kala Apako bilakula nahIM akharatI thI usakI bAta, Aja usakI AMkha akharatI hai, usakA DhaMga akharatA hai| vaha Apake bhItara jo ikaTThA hai, vaha kalara de rahA hai ApakI AMkhoM ko / raMga de rahA hai| aba usa raMga meM saba upadrava dikhAI par3atA hai| yaha AdamI duzmana mAlUma par3atA hai| vaha jo bhI kahatA hai, usase krodha aura bar3hatA hai| vaha bhI Apane ikaTThA kara liyaa| ___ vaha subaha Apa lekara patnI se cale gaye the daphtara, sAMjha jaba Apa lauTate haiM to jo bIja thA, vaha vRkSa ho gyaa| subaha hI nikAla liyA hotA to mAtrA kama hotI, sAMjha nikalegA aba mAtrA kAphI hogii| aura yaha anyAyayukta hogaa| subaha to ho sakatA thA, nyAyapUrNa bhI hotA / isameM dUsaroM para bhI jo krodha hotA hai, vaha bhI saMyukta ho gyaa| __dabAyeM mata, usase to bhoga lenA behatara hai| isalie jo loga bhoga lete haiM, ve sarala loga hote haiN| baccoM ko dekheM, unakI saralatA yahI hai| krodha AyA, krodha kara liyA / khuzI AyI khuzI kara lI, lekina khIMcate nahIM / isalie jo baccA abhI nArAja ho rahA thA ki duniyA ko miTA degA, aisA laga rahA thA, thor3I dera bAda gIta gunagunA rahA hai| nikAla diyA jo thA, aba gIta gunagunAnA hI bacA / Apa na duniyA ko miTAne lAyaka uchala kUda karate haiM aura na kabhI titaliyoM jaisA ur3a sakate haiM aura na pakSiyoM jaisA gIta gA sakate haiN| Apa aTake rahate haiM bIca meN| dhIre-dhIre Apa miksacara, eka khicar3I ho jAte haiM saba cIjoM kI / jisameM na kabhI krodha nikalatA zuddha, na kabhI prema nikalatA zuddha, kyoMki zuddha kucha bacatA hI nhiiN| saba cIjeM mizrita ho jAtI haiN| aura yaha jo mizrita AdamI hai, yaha rugNa aura bImAra AdamI hai, paitholAjikala hai| isake prema meM bhI krodha hotA hai / isake krodha meM bhI prema bhara jAtA hai / yaha apane duzmana se bhI prema karane 167
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 lagatA hai, apane mitra se bhI ghRNA karane lagatA hai| isakA saba eka dUsare meM ghola-mela ho jAtA hai, isameM koI cIjeM sApha nahIM hotii| bacce sApha hote haiN| jo karate haiM, usI vakta kara lete haiN| phira dUsarI cIja meM gati kara jAte haiM, phira pIche nahIM le jAte / hama sApha nahIM hote / aura jaise-jaise AdamI bUr3hA hone lagatA hai vaise-vaise saba gaDDa-maDDa ho jAtA hai / AtmA nAma kI koI cIja unake bhItara nahIM rahatI hai-eka gaDDa-maDDa, kanphyU jn| ___ bhoga cuna leM, agara damana karanA ho to| damana to kataI behatara nahIM hai| lekina bhoga dukha degA / damana dukha degaa| bhoga kama degA zAyada, lambe arse meM degA zAyada, Tukar3e-Tukar3e meM, khaNDa-khaNDa meM, alaga-alaga mAtrA meM degA zAyada / damana ikaTThA de degA, bhArI kara degA, lekina donoM dukhadAyI haiN| mArga to tIsarA hai, visarjana--na bhoga, na damana / yaha jo visarjana hai, yaha hai zUnya meM vRttiyoM kA recana, aura jaba Apa zUnya meM karate haiM to jAganA AsAna hai, jaba Apa kisI para karate haiM to jAganA AsAna nahIM hai| jaba Apa kisI ko ghUsA mArate haiM, to Apako dUsare para dhyAna rakhanA par3atA hai, kyoMki cUMse kA uttara AyegA / jaba Apa takiye ko ghusA mArate haiM to apane para pUrA dhyAna rakha sakate haiM, kyoMki takiye se koI ghusA nahIM A rhaa| apane para dhyAna rakheM aura recana ho jAne deN| dhIre-dhIre dhyAna bar3hatA jAyegA aura recana kI koI jarUrata na raha jaayegii| eka dina Apa pAyeMge, bhItara krodha uThatA hai, hoza bhI sAtha meM uThatA hai| hoza ke uThate hI krodha visarjita ho jAtA hai| abhI jise Apa hoza samajha rahe haiM vaha hoza nahIM hai, damana kI hI eka prakriyA hai| recana ke mAdhyama se hoza ko saadhe| eka choTA-sA prazna aur| eka bahana ne likhA hai ki jaba bhI maiM AMkha banda karake zUnya meM kho jAnA cAhatI hUM, tabhI thor3I dera zAMti mahasUsa hotI hai aura phira bhItara ghanA aMdherA chA jAtA hai| prakAza kA kaba anubhava hogA? kyA kabhI koI prakAza kI kiraNa dikhAyI na par3egI? thor3A samajha leM pahalI to bAta yaha, aMdherA burA nahIM hai| aura aisI jidda mata kareM ki prakAza kA hI anubhava honA caahie| ApakI koI bhI jidda, ki yaha anubhava honA cAhie, bAdhA hai gaharAI meM jAne meM / gaharAI meM jAnA ho to jo anubhava ho, usako pUre Ananda se svIkAra kara lenA caahie| aMdhere ko svIkAra kara leM, aMdhere kA apanA Ananda hai| kisane kahA ki aMdhere meM dukha hai? aMdhere kI apanI zAMti hai, aMdhere kA apanA mauna hai, aMdhere kA apanA saundarya hai / kisane kahA? lekina hama jIte haiM dhAraNAoM meM / aMdhere se hama Darate haiM, kyoMki aMdhere meM patA nahIM koI charA mAra de, jeba kATa le| isalie bacce ko hama aMdhere se DarAne lagate haiN| dhIre-dhIre bacce kA mana nizcita ho jAtA hai ki prakAza acchA hai, aMdherA burA hai| kyoMki prakAza meM kama se kama dikhAyI to par3atA hai ! ___ maiM eka prophesara ke ghara rukatA thaa| unakA lar3akA nau sAla kA ho gyaa| unhoMne mujhase kahA ki kucha samajhAyeM isako, isako rAta meM bhI pAkhAnA jAnA ho--purAnA DhaMga kA makAna, bIca meM AMgana, usa tarapha pAkhAnA-to isake sAtha jAnA par3atA hai| itanA bar3A ho gayA, aba akelA jAnA caahie| rAta meM isake pIche koI jAye aura daravAje ke bAhara khar3A rahe to hI yaha jA sakatA hai| to maiMne usa lar3ake se kahA ki agara tujhe aMdhere kA Dara hai to lAlaTena lekara kyoM nahIM calA jAtA? usa lar3ake ne kahA, khUba kaha rahe haiM Apa / aMdhere meM to maiM kisI taraha bhUta-preta se baca jAtA hUM, lAlaTena meM to ve saba mujhe dekha hI leNge| aMdhere meM to maiM aisA cakamA dekara, idhara-udhara se nikala jAtA huuN| ___ dhAraNAeM bacapana se hama nirmita karate jAte haiM, kucha bhI, cAhe bhUta-preta kI, cAhe prakAza kI, cAhe aMdhere kI / phira ve dhAraNAeM hamAre mana meM gaharI ho jAtI haiN| phira jaba hama adhyAtma kI khoja meM calate haiM taba bhI unhIM dhAraNAoM ko lekara calate haiN| usase bhUla hotI 168 .
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA kA sUtra : saMyama hai| na to paramAtmA ke lie aMdhere se koI virodha hai, na prakAza se koI lagAva hai / paramAtmA donoM meM eka-sA maujUda hai / jidda mata kareM ki hameM prakAza hI caahie| yaha jidda bacakAnI hai| ___ yaha jAnakara Apako hairAnI hogI ki prakAza se jyAdA zAMti mila sakatI hai aMdhere meM, kyoMki prakAza meM thor3I uttejanA hai, aMdherA bilakula hI uttejanA zUnya hai| aura prakAza meM to thor3I coTa hai, aMdherA bilakula hI ahiMsaka hai| aMdherA koI coTa nahIM krtaa| aura prakAza kI to sImA hai, aMdherA asIma hai / aura prakAza ko to kabhI karo, phira bujha jAtA hai| aMdherA sadA hai, zAzvata hai| to kyA ghabarAhaTa aMdhere se? __ prakAza ko jalAo, bujhAo, lekina aMdherA na jalatA, na bujhatA, vaha sadA hai| thor3I dera prakAza jalA lete haiM, vaha dikhAyI nahIM pdd'taa| phira prakAza bujhA, aMdherA apanI jagaha hI thaa| Apa bhrama meM par3a gaye the| bar3e-bar3e sUraja jalate haiM aura bujha jAte haiM, aMdhere ko miTA nahIM pAte / vaha hai| phira prakAza to kahIM na kahIM sImA bAMdhatA hai| aMdherA asIma hai, ananta hai| kyA ghabarAhaTa, aMdhere se? ___ chor3a deM aMdhere meM apane ko| agara dhyAna meM aMdherA A jAtA hai, lIna ho jAyeM aMdhere meM / jo vyakti aMdhere meM bhI lIna hone ko rAjI hai, use prakAza to dikhAI nahIM par3egA, lekina svayaM kA anubhava honA zurU ho jAyegA, vahI prakAza hai| ___ jo aMdhere meM bhI lIna hone ko rAjI hai, usane parama samarpaNa kara diyA / vaha eka hone ko rAjI ho gayA, ananta ke sAtha / yaha jo anubhava hai eka ho jAne kA, usako hI simbAlika rUpa se prakAza kahA hai, jyoti kahA hai| ina zabdoM meM mata par3eM, ina zabdoM kA koI artha nahIM hai / IsAI phakIra akele hue haiM duniyA meM jinhoMne aMdhere ko Adara diyA hai, aura unhoMne kahA hai, 'DArka nAiTa Apha di sola / ' jaba AdamI dhyAna meM jAtA hai to AtmA kI aMdherI rAta se gujaratA hai| vaha parama suhAvanI hai| hai bhii| koI bhaya na leN| dhyAna meM jo bhI anubhava Aye, usa para Apa apanI apekSA na thopeM ki yaha anubhava honA cAhie / jo anubhava Aye, use svIkAra kara leM, aura Age bar3hate jaayeN| aMdhere ke sAtha duzmanI chor3a deN| jisane aMdhere ke sAtha duzmanI chor3a dI, use prakAza mila gyaa| aura jisane aMdhere se duzmanI bAMdhI, vaha jhaThA, kalpita prakAza banAtA rhegaa| lekina use asalI prakAza kabhI bhI mila nahIM sktaa| kyoM? kyoMki aMdherA prakAza kA hI eka rUpa hai| aura prakAza bhI aMdhere kA hI eka chora hai| ye do cIjeM nahIM haiN| inako do mAnakara mata cleN| yaha dvaita chor3a deN| paramAtmA aMdherA de rahA hai to aMdherA sahI, paramAtmA rozanI de rahA hai to rozanI sahI / hamArA koI Agraha nhiiN| vaha jo de, hama usake lie rAjI haiN| aise rAjIpana kA nAma hI samarpaNa hai| aba sUtra / 'jisa sAdhaka kI AtmA isa prakAra dRr3hanizcayI ho ki deha bhale calI jAye, para maiM apanA dharma-zAsana nahIM chor3a sakatA, use iMdriyAM kabhI bhI vicalita nahIM kara pAtIM / jaise bhISaNa bavaMDara bhI sumeru parvata ko vicalita nahIM kara sktaa|' ___ isa sUtra ke kAraNa bar3I bhrAMtiyAM bhI huI haiN| aise sUtra kurAna meM bhI maujUda haiM, aise sUtra gItA meM bhI maujUda haiM, aura una sabane duniyA meM bar3A upadrava paidA kiyA hai| unakA artha nahIM samajhA jA sakA, aura unakA anartha samajhA gyaa| isa taraha ke sUtroM kI vajaha se aneka loga socate haiM ki agara koI dharma para khatarA A jAye dharma para--matalaba hindu dharma para, jaina dharma para to apanI jAna de do| kyoMki mahAvIra ne kahA ki cAhe deha bhale calI jAye, maiM apanA dharma-zAsana nahIM chor3a sktaa| ___ to aneka zahIda ho gaye nAsamajhI meM / ve yaha socate haiM ki jaina dharma chor3a nahIM sakatA, cAhe deha calI jaaye| aura majA yaha hai ki jaina dharma pakar3A kabhI hai hI nahIM, chor3ane se Dara rahe haiN| sirpha jaina ghara meM paidA hue haiM, pakar3A kaba thA jo Apase chUTa jAyegA? hindU dharma nahIM chor3a sakate, basa ! jaba chor3ane kA savAla AtA hai, tabhI pakar3ane kA patA calatA hai, aura kabhI patA nahIM claa| masjida meM nahIM 169
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 jA sakate, kyoMki hama mandira meM jAnevAle haiM, lekina mandira meM gaye kaba? mandira meM jAne kI koI jarUrata nahIM, jaba masjida se jhaMjhaTa ho tabhI mandira kA khayAla AtA hai| ___ isalie bar3A majA hai| jaba hindU-muslima daMge hote haiM, taba hI patA calatA hai ki hindU kitane hindU, muslima kitane muslim| tabhI patA calatA hai ki sacce dhArmika kauna haiN| vaise koI patA nahIM cltaa| ___ mAmalA kyA hai? jisa dharma ko Apane kabhI pakar3A hI nahIM, usako chor3ane kA kahAM savAla uThatA hai? janma se koI dharma nahIM milatA, kyoMki janma kI prakriyA se dharma kA koI saMbaMdha hI nahIM hai| janma kI prakriyA hai bAyolAjikala, jaivika / usakA dharma se koI saMbaMdha nahIM hai| Apake bacce ko musalamAna ke ghara meM bar3A kiyA jAye, musalamAna ho jAyegA, hindU ke ghara meM bar3A kiyA jAye hindU ho jaayegaa| IsAI bar3A kiyA jAye IsAI ho jaayegaa| yaha jo dharma milatA hai, yaha to saMskAra hai, zikSA hai ghara kii| isakA janma se, khUna se koI lenA-denA nahIM hai| aisA nahIM hai ki Apake bacce ko, pahale dina paidA ho aura IsAI ghara meM rakha diyA jAye to kabhI vaha patA lagA le ki merA khUna hindU kA hai| isa bhUla meM mata pdd'naa| __ loga bar3I bhUloM meM rahate haiN| mAtAeM kahatI haiM lar3ake se ki merA khUna / aura baccA paidA ho, jaise meTaraniTI homa meM bacce paidA hote haiM, bIsa bacce eka sAtha rakha diye jAyeM jo abhI paidA hue haiM aura bIsoM mAtAeM chor3a dI jAyeM, eka na khoja pAyegI ki kaunasA baccA usakA hai| AMkha banda karake bacce paidA karavA diye jAyeM, bIsoM bacce rakha diye jAyeM, bIsoM mAtAoM ko chor3a diyA jAye, eka mAM na khoja pAyegI ki kauna sA khUna usakA hai| koI upAya nahIM hai| ___ khUna kA Apako koI patA nahIM calatA, sirpha diye gaye zikSAoM aura saMskAroM kA patA calatA hai| khopar3I meM hotA hai dharma, khUna meM nhiiN| to jisako milA maukA ApakI khopar3I meM DAlane kA dharma, vahI dharma ApakA ho jAtA hai / yaha sirpha avasara kI bAta hai| lekina isase koI pakar3a bhI paidA nahIM hotI, kyoMki jo dharma muphta mila jAtA hai, vaha dharma kabhI gaharA nahIM hotaa| jo dharma khojA jAtA hai, aura jisameM jIvana rUpAMtarita kiyA jAtA hai, aura iMca-iMca zrama kiyA jAtA hai, vaha dharma hotA hai| to mahAvIra kahate haiM, dRr3ha nizcayI kI AtmA aisI hotI hai ki deha bhalI calI jAye, dharma-zAsana nahIM chor3a sktaa| dharma-zAsana kA artha hai ki vaha jo anuzAsana, maiMne svIkAra kiyA hai| vaha jo vicAra, vaha jo sAdhanA, vaha jo jIvana paddhati maiMne aMgIkAra kI hai, use maiM nahIM chodduuNgaa| zarIra to Aja hai, kala gira jaayegaa| lekina vaha jo maiMne jIvana ko rUpAMtarita karane kI kImiyA khojI hai, use maiM nahIM chodduuNgaa| 'buddha ko dhyAna huA, parama jJAna huaa| usa dina subaha ve baiTha gaye the vRkSa ke tale aura unhoMne kahA thA apane mana meM, saba ho cukA, kucha hotA nhiiN| aba to sirpha isa bAta ko lekara baiThatA hUM isa vRkSa ke nIce ki agara kucha bhI na huA to aba uThgA bhI nahIM yahAM se| phira saba karanA chor3akara ve vahIM leTa gye| phira unhoMne kahA, aba ulUMgA nahIM, aba bAta khatma ho gyii| aba saba yAtrA hI vyartha ho gayI taba isa zarIra ko bhI kyoM calAye phiranA? kahIM kucha milatA bhI nahIM, to aba jAnA kahAM hai? kucha karane se kucha hotA bhI nahIM, to aba karane kA bhI kyA sAra hai? aba kacha bhI na karUMgA. maiM jindA hI mardA ho gyaa| aba to isa jagaha se na httgaa| ya yaha zarIra yahIM sar3a jAye, gala jAye, miTTI meM mila jAye / usI rAta jJAna kI kiraNa jaga gyii| usI rAta dIyA jala utthaa| usI rAta usa mahAsUrya kA udaya ho gyaa| kyA huA mAmalA? pahalI daphA, AkhirI cIja dAMva para lagA dii| AkhirI dAMva lagAte hI ghaTanA ghaTa jAtI hai| ___ hama dAMva para bhI lagAte haiM to bar3I choTI-moTI cIjeM lagAte haiN| koI kahatA hai ki Aja upavAsa kreNge| kyA dAMva para lagA rahe haiM? isase Apako lAbha hI hogA, dAMva para kyA lagA rahe haiM? kyoMki garIba AdamI to upavAsa vagairaha karate nhiiN| jyAdA jo khA jAte haiM, ovara 170 .
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA kA sUtra : saMyama phaiDa, ve karate haiN| to Apako thor3A lAbha hI hogA / DAkTara kaheMge, acchA hI huA, kara liyaa| thor3A blaDa prezara kama hogA, umra thor3I bar3ha jaayegii| ___ yaha bar3e maje kI bAta hai, jina samAjoM meM jyAdA bhojana upalabdha hai, ve hI upavAsa ko dharma mAnate haiM / jaise jainI, ve upavAsa ko dharma mAnate haiN| isakA matalaba, ovara phaiDa loga haiN| jyAdA khAne ko mila rahA hai, isalie upavAsa meM dharma dikhAyI par3A hai| garIba AdamI kA dharma dekhA? jisa dina dharma dina hotA hai, usa dina vaha mAlapuA banAtA hai / garIba AdamI kA dharma kA dina hotA hai bhojana kA utsv| amIra AdamI ke dharma kA dina hotA hai, anazana / ye donoM ThIka haiM, bilakula, lAjikala haiN| honA bhI aisA hI cAhie / honA bhI yahI cAhie, kyoMki sAlabhara to mAlapuA garIba AdamI khA nahIM sakatA, dharma ke dina hI khA sakatA hai| jo sAlabhara mAlapuA khAte haiM inake lie dharma ke dina ye kyA khAyeMge, koI upAya nahIM / upavAsa kara sakate haiN| kucha nayA kara lete haiN| loga kahIM upavAsa karake dAMva para lagAte haiN| koI TuccI cIjeM chor3ate rahatA hai| koI kahatA hai, namaka chor3a diyaa| koI kahatA hai, ghI chor3a diyA / inase kucha bhI na hogaa| ye dAMva dAMva nahIM haiM, dhokhe haiN| yaha aisA hai jaisA eka karor3apati juA khela rahA ho aura eka kaur3I dAMva para lagA de, aisA / jue kA majA hI nahIM AyegA / jue kA majA hI taba hai ki karor3apati saba lagA de| aura eka kSaNa ko aisI jagaha A jAye ki agara hArA to bhikhArI hotA huuN| usa kSaNa meM juA bhI dhyAna bana jAtA hai| usa kSaNa meM saba vicAra ruka jAte haiN| ___ Apako jAnakara hairAnI hogI, jue kA majA hI yahI hai ki yaha bhI eka dhyAna hai| jaba pUrA dAMva para koI lagAtA hai, to chAtI kI dhar3akana ruka jAtI hai eka sekeMDa ko ki aba kyA hotA hai; isa pAra yA usa pAra, naraka yA svarga, donoM sAmane hote haiM aura AdamI bIca meM ho jAte haiN| saspensa ho jAtA hai, sArA vicAra, ciMtana banda ho jAtA hai| pratIkSA bhara raha jAtI hai ki aba kyA hotA hai| saba kaMpana ruka jAtA hai, jAtI hai ki kahIM zvAsa ke kAraNa koI gar3abar3a na ho jAye / usa kSaNa meM, jo thor3I sI zAMti milatI hai, vahI jue kA majA hai| isalie jue kA itanA AkarSaNa hai|| aura jaba taka sArI duniyA dhyAna ko upalabdha nahIM hotI, taba taka juA banda nahIM ho sakatA kyoMki jinako dhyAna kA koI anubhava nahIM, vaha alaga-alaga tarakIboM se dhyAna kI jhalaka lete rahate haiM, jue se bhI milatI hai jhalaka / para jhalaka kAhe kI? dAMva kI / dharma bhI eka bar3A dAMva hai| ___ mahAvIra kahate haiM, zarIra cAhe calA jAye, lekina vaha jo dharma kA anuzAsana maiMne svIkAra kiyA hai, use maiM nahIM chodduuNgaa| aisA jo dRr3ha nizcaya kara letA hai, aisA jo saMkalpa kara letA hai, use phira iMdriyAM kabhI bhI vicalita nahIM kara pAtIM, jaise sumeru parvata ko havAoM ke jhoMke vicalita nahIM kara paate| zarIra ko kahA hai nAva, jIva ko kahA nAvika, saMsAra ko kahA hai samudra / isa saMsAra-samudra ko maharSijana pAra kara jAte haiN| zarIra ko kahA hai naav| isa vacana ko samajha lenA ThIka se| kyoMki mahAvIra ko mAnanevAle bhUla gaye mAlUma hotA hai isa vacana ko| agara zarIra hai nAva, to nAva majabUta honI cAhie, nahIM to sAgara pAra nahIM hogaa| dekho jaina-sAdhuoM ke zarIra / koI unakI nAva maiM baiThane ko taiyAra bhI na ho ki kahAM DubA deM, kucha patA nhiiN| DUbI hAlata hI hai unakI / aura zarIra kA vaha eka hI upayoga kara rahe haiM jaise koI nAva kA upayoga kara rahA ho, usameM aura cheda karatA calA jaaye| isako hama tapazcaryA kahate haiN| mahAvIra nahIM kaha sakate, kyoMki mahAvIra kahate haiM, zarIra hai naav| nAva to svastha honI cAhie-achidra / usameM koI cheda nahIM honA caahie| bImArI cheda hai| zarIra to aisA svastha honA cAhie ki usa 171
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 pAra taka le jA sake / mahAvIra ke pAsa aisA zarIra thaa| lekina kahIM koI bhUla ho gayI hai| unakA mAnanevAlA zarIra kA duzmana ho gayA hai| vaha samajhatA hai galAo zarIra ko, miTAo zarIra ko| jitanA miTAye, utanA bar3A AdamI hai| agara bhaktoM ko patA cala jAye ki thor3A ThIka se khAnA khA rahe haiM unake guru, to pratiSThA calI jAtI hai| agara bhaktoM ko patA cala jAye ki thor3A ThIka se vizrAma kara lete haiM leTakara, to saba gar3abar3a ho jAtA hai| to agara jaina sAdhuoM ko ThIka se leTanA bhI ho, ThIka se bhojana bhI karanA ho, usake lie bhI corI karanI par3atI hai| kyoMki vaha jo bhakta-gaNa haiM cAroM tarapha, duzmana kI taraha lage haiN| ve patA lagA rahe haiM, kyA kara rahe ho, kyA nahIM kara rahe ho| ___ eka digambara jaina muni eka gAMva meM Thahare the| to digambara jaina muni to kisI cIja para so nahIM sakatA-kisI vastra para, bistara para-kisI cIja para so nahIM sktaa| sarda rAtri thii| to kyA kiyA jAye, to daravAjA banda kara diyA jAtA hai, thor3I-bahuta garmI ho jaaye| aura kisa taraha ke pAgalapana calate rahate haiN| ghAsaphUsa DAla diyA jAtA hai kamare meM, vaha bhI bhakta gaNa DAlate haiN| kyoMki agara mani khada kahe ki ghAsa-phUsa DAla do, to usakA matalaba huA, tuma zarIra ke pIche par3e ho? tumheM zarIra kA moha hai| jaba AdamI AtmA hI hai, to phira kyA sardI aura kyA garmI / to paAla DAla dete haiN| lekina vaha puAla bhI bhakta hI ddaaleN| vaha mani kaha nahIM sakatA ki tama DAla do| DalI hai, isalie majabUrI meM usa para so jAtA hai| ___ maiM usa gAMva meM thA, mujhe patA calA ki rAta meM jina bhaktoM ne puAla DAlI thI, ve jAkara dekha bhI Ate haiM ki puAla Upara to nahIM kara lI, nIce DalI rahe / aise duSTa bhakta bhI mila jAte haiM ki vaha puAla kahIM Upara to nahIM kara dii| nahIM kI ho to nizciMta lauTa Ate haiM ki ThIka AdamI hai| agara kara lI ho, to saba bhraSTa ho jAtA hai| ___ aisA hotA hai ki para-dukha kA rasa hai| aura para-dukha kA jinako rasa hai ve vaise AdamI ko Adara de sakate haiM, jisako sva-dukha kA rasa ho| agara isako manovijJAna kI bhASA meM kaheM, to do taraha ke loga haiM duniyA meM, saiDisTa aura maisocisTa / saiDisTa ve loga haiM jo dUsare ko dukha dene meM majA lete haiM, aura maisocisTa ve loga haiM jo khuda ko dukha dene meM majA lete haiM / aisA mAlUma par3atA hai ki hindustAna meM ina donoM ke bar3e tAla-mela ho gaye haiN| maisocisTa ho gaye haiM guru aura saiDisTa ho gaye haiM ziSya / ___ to guru ko kitanI takalIpha-guru apane hAtha sira uThA rahA hai, utanA ziSya carcA karate haiM ki kyA tumhArA guru, hamArA guru to kAMToM para soyA huA hai| jaise ki yaha koI sarkasa hai| yahAM kauna kahAM soyA huA hai, isakA saba nirNaya honevAlA hai| kauna khA rahA hai, kauna nahIM khA rahA hai, isakA nirNaya honevAlA hai / kauna pAnI pI rahA hai, kauna nahIM pI rahA hai, isakA nirNaya honevAlA hai / nirNAyaka eka hI bAta hai ki zarIra kI kauna kitanI burI taraha se hiMsA kara rahA hai| mahAvIra kA yaha matalaba nahIM ho sakatA / mahAvIra kahate haiM, zarIra ko kahatA hUM nAva / isase jyAdA Adara zarIra ke lie aura kyA hogA? kyoMki nAva ke binA nadI pAra nahIM ho sktii| isalie zarIra mitra hai, zatru nhiiN| zarIra sAdhana hai, zatru nhiiN| zarIra mArga hai, zatru nhiiN| zarIra upakaraNa hai, zatru nhiiN| aura upakaraNa kA jaisA upayoga karanA cAhie vaisA zarIra kA upayoga karanA caahie| ki koI kahe ki kAra se pAra karanI hai yAtrA aura peTola hama deMge na kAra ko| koI kahe ki zarIra se karanI hai yAtrA aura bhojana DAleMge na zarIra meM to phira vaha zarIra ke yaMtra ko nahIM samajha pA rahA hai| mahAvIra ne kahA hai ki kisI bhI dizA meM asaMtulita na ho jAo, na to itanA bhojana DAla do ki nAva bhojana se hI DUba jAye, aura na itanA anazana kara do ki nAva ke prANa bIca nadI meM hI nikala jaayeN| samyaka-itanA jitanA pAra hone meM sahayogI ho, bojha na bne| 172 .
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA kA sUtra : saMyama 'jIva ko nAvika aura saMsAra ko samudra / ' vaha jo bhItara baiThI huI AtmA hai, vaha jo cetanA hai, vaha hai yAtrI / aura sArA saMsAra hai samudra, usase pAra honA hai| vaha burA hai, aisA nahIM hai| usake sAtha koI durbhAva paidA karanA hai, aisA bhI nhiiN| lekina vahAM koI kinArA nahIM hai, vahAM koI vizrAma kI jagaha nahIM hai| vahAM azAMti rahegI, tUphAna raheMge, AMdhiyAM rheNgii| agara AMdhiyoM, azAMtiyoM aura dukhoM aura pIr3AoM se bacanA ho to isa saMsAra sAgara ko pAra karake, taTa para pahuMca jAnA cAhie, jahAM AMdhiyoM aura tUphAnoM kA koI prabhAva nahIM hai / aura jaba taka koI sAgara meM hai taba taka DUbane kA Dara banA hI rahegA, kitanI hI acchI nAva ho / nAva para hI DUbanA, na DUbanA nirbhara nahIM hai, sAgara kI uttAla taraMgeM bhI haiM / bhayaMkara AghAta hote haiM, tUphAna haiM, AMdhiyAM uThatI haiM, varSA AtI hai| isase jitanI jaldI koI pAra ho ske| __ agara hama isa pratIka ko ThIka se samajheM aura apane cAroM tarapha saMsAra ko dekheM to vahAM krodha hai, dukha hai, pIr3A hai, saMtApa hai, upadrava hI upadrava hai| aura hama usake bIca meM khar3e haiN| aura yaha eka zarIra hI mArga hai jisase hama usake pAra uTha skeN| agara saMsAra ko koI samudra kI taraha dekha pAye to barAbara samudra kI taraha dikhAI pdd'egaa| aura mahAvIra ke samaya meM to choTA-moTA samudra thA, aba to bar3A samudra dikhAyI par3atA hai| mahAvIra ke jamAne meM bhArata kI AbAdI bhI do karor3a se jyAdA nahIM thii| aba bhArata duniyA ko mAta kiye de rahA hai, AbAdI meM / aba aisA samajho, jamIna hamane bacane nahIM dI, samudra hI samudra huA jA rahA hai| sArI duniyA kI AbAdI sAr3he tIna araba ho gayI hai| isa sadI ke pUre hote-hote bhArata kI hI AbAdI eka araba hogii| AdamiyoM kA sAgara hai / aura AdamiyoM ke sAgara meM, AdamiyoM kI vRttiyoM, indriyoM, krodha, roSa, mAna, apamAna, ina sabakA bhayaMkara jhaMjhAvAta hai| agara mahAvIra isa sAgara ko dekheM to ve kaheM, aba jarA nAva ko aura ThIka se saMbhAlanA / kyoMki AdamI akelA paidA nahIM hotA, apane sAre pApa, apane sAre roga, apanI sArI vRttiyoM ko lekara paidA hotA hai| aura hara AdamI isa pUre sAgara meM taraMgeM paidA karatA hai / jaise maiM sAgara meM eka patthara pheMka dUM, to vaha eka jagaha giratA hai, lekina usakI lahareM pUre sAgara ko chUtI haiN| jaba eka baccA isa jagata meM paidA patthara aura girA / usakI lahareM sAre jagata ko chUtI haiN| vaha hiTalara banegA, ki musolinI banegA, ki tojo banegA, ki kyA banegA, kucha kahA nahIM jA sakatA / usakI lahareM sAre jagata ko kNpaayeNgii| yaha jo sAgara hai hamArA, isako maharSijana pAra kara jAte haiN| sAMsArika AdamI aura dhArmika AdamI meM eka hI hai pharka / sAMsArika vaha hai jo isa sAgara meM gola-gola cakkara kATatA rahatA hai| kabhI Apane nAva dekhI? usameM do DAMDa lagAne par3ate haiN| eka DAMDa banda kara deM aura eka hI DAMDa calAyeM, taba Apako patA lagegA ki sAMsArika AdamI kaisA hotA hai| eka hI DAMDa calAyeM to na gola-gola cakkara khaayegii| jagaha vahI rahegI, yAtrA bahuta hogii| pahuMceMge kahIM bhI nahIM, lekina pasInA kAphI jhregaa| lagegA ki pahuMca rahe haiM, aura gola-gola cakkara khaayeNge| ___ ApakI jindagI gola cakkara to nahIM hai? eka vhiziyasa sarkala to nahIM hai? kyA kara rahe haiM Apa, gola-gola ghUma rahe haiM? kala jo kiyA thA, vahI Aja bhI kara rahe haiM, vahI parasoM bhI kiyA thA, vahI pUrI jindagI kiyA hai roja-roja, vahI aura jindagiyoM meM bhI kiyA hai| eka hI nAva kA DAMDa mAlUma par3atI cala rahI hai aura Apa gola-gola ghUma rahe haiN| ___ dhArmika AdamI gola nahIM ghUmatA, eka sIdhI rekhA meM taTa kI tarapha yAtrA karatA hai| donoM DAMDa hAtha meM hone cAhie, donoM patavAra / na to bAyeM jhukeM, aura na dAyeM / ThIka se samajha leM, yahI saMyama kA artha hai| agara nAva ko bilakula ThIka calAnA ho to donoM sAdhane par3eMge, na bAyeM jhuka jAye nAva, na dAyeM / jarA dAyeM jhuke to bAyeM jhukA leM, jarA bAyeM jhuke to dAyeM jhukA leM aura bIca sIdhI rekhA meM lIniyara, eka rekhA meM yAtrA kareM / to Apa kisI dina taTa para pahuMca paayeNge| 173
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 va saMyama kA itanA hI artha hai ki donoM tarapha viSamatAeM haiM / bhoga kI hai, tyAga kI hai, donoM ke bIca saMyama hai| naraka kI, svarga kI donoM ke bIca saMyama / sukha kI, dukha kI, donoM ke bIca saMyama / zatru bhI jhukAte haiN| mitra bhI jhukAte haiN| donoM ke bIca saMyama hai| koI na jhukA pAye aura ApakI nAva bIca meM cala pAye / aisA agara Apa bIca meM nAva ko calA sakeM sIdhI rekhA meM, to kisI dina Apa sakate haiN| lekina sIdhI rekhA meM calane vAle AdamI ke anubhava badala jaayeNge| usake jIvana meM punarukti nahIM honI caahie| jisake jIvana meM punarukti ho rahI hai, vaha AdamI gola-gola ghUma rahA hai| lekina isakA matalaba yaha mata samajhanA Apa ki roja nayA bhojana hogA to punarukti na hogii| ki roja naye kapar3e pahana leMge to punarukti na hogii| kapar3e-bhojana kA savAla nahIM hai, vRtti kA savAla hai| ApakI vRttiyAM punarukti meM to nahIM ghUma rahI haiN| sarakulara to nahIM hai, isakA dhyAna rakhanA caahie| kabhI Apane khayAla kiyA ki jaba bhI Apa krodha karate haiM, phira vaise hI karate haiM jaisA pahale kiyA thaa| kucha bhI na sIkhA jIvana se| jaba phira prema meM girate haiM taba phira vaise hI girate haiM jaise pahale gire the| phira vahI bAteM karane lagate haiM jo pahale karake upadrava khar3A kara cuke haiN| phira vahI mUr3hatA, phira punarukti kara rahe haiM aap| jiMdagI ko thor3A jAMceM, pIche lauTakara eka najara phekeM / jindagI para eka sarca lAiTa pheMkanA jarUrI hai pIche jindagI para / usameM dekheM ki Apa jiMdagI jI rahe haiM ki cakkara meM ghUma rahe haiN| agara Apa cakkara meM ghUma rahe haiM to samajheM ki yahI saMsAra hai| ___ hama saMsAra kA artha hI cakkara karate haiM / isa mulka meM hamane saMsAra zabda ko hI isalie cunA hai| saMsAra kA matalaba hotA hai, da vhIla, cakkA / vaha gola-gola ghUmatA rahatA hai| bhrama hotA hai yAtrA kA, maMjila nahIM AtI / jise bhI maMjila lAnI hai, use eka rekhA meM calane kI kalA sIkhanI par3atI hai, vahI dharma hai| jo kala ho cukA, usase sIkheM aura pAra jAyeM, duharAeM mata / aura jiMdagI meM jina rAstoM se gujara gaye una para se bAra-bAra gujarane kA moha chor3a deN| koI sAra nahIM hai / jahAM se gujara gaye, vahAM se gujara hI jAyeM, usako pakar3e mata rakheM / kala kisI ne gAlI dI thI, vaha bAta ho gyii| usa rAste ko chor3a deM, Age bar3he lekina vaha gAlI aTakI huI hai| jisake mana meM kala kI gAlI aTakI huI hai, vaha vahIM ruka gyaa| usane gAlI ko mIla kA patthara banA liyaa| jamIna meM gAr3a diyA khambA aura usane kahA, aba hama yahIM rheNge| aba hama Age nahIM jaate| __ agara Apako kala aba bhI satA rahA hai, bItA huA kala, to Apa vahIM ruka gaye haiN| agara isako hama soceM to hameM to bar3I hairAnI hogI ki hama kahAM ruka gye| manovaijJAnika kahate haiM Amataura se loga bacapana meM hI ruka jAte haiM / phira zarIra hI bar3hatA rahatA hai / na buddhi bar3hatI hai, na AtmA bar3hatI hai, kucha nahIM bar3hatA hai, vahIM ruka jAte haiN| isalie Apake bacapana ko jarA meM nikAlA jA sakatA hai / abhI eka AdamI Apa para hamalA bola de to Apa ekadama cIkha mArakara nAcane-kUdane lgeNge| Apa bhUla jAyeMge ki Apa kyA kara rahe haiN| agara ApakA citra utAra liyA jAye, yA Apako smaraNa dilAyA jAye to yaha zAyada Apa jaba pAMca sAla ke bacce the, jo karate, vahI Apane kiyA / matalaba, manovaijJAnika kahate haiM, ApakA rigrezana ho gayA, Apa pIche lauTa gaye bacapana meM / usa khUTe para pahuMca gaye, jahAM Apa baMdhe haiN| isalie manasavida kisI bhI vyakti kI mAnasika bImArI dUra karanA cAhate haiM to pahale usake atIta jIvana meM utarate haiM, khAsakara usake bacapana meM utarate haiN| ve kahate haiM, jaba taka hama tumhArA bacapana na jAna leM taba taka hama jAna nahIM sakate, tuma kahAM ruka gaye ho| kahAM ruka jAne se tumhArA sArA upadrava paidA ho rahA hai| hama saba ruke hue loga haiM / gati nahIM hai jIvana meM, yAtrA nahIM hai| ___ mahAvIra kahate haiM, maharSijana pAra kara jAte haiM isa sAgara ko / pAra karane kA mArga hai, saMyama / sAdhanA kA sUtra hai-saMyama, saMtulana, 174 :
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA kA sUtra : saMyama atiyoM se baca jAnA / do atiyoM ke bIca jo baca jAtA hai, vaha taTa para pahuMca jAtA hai| lekina hama kyA karate haiM? hama ghar3I ke peMDulama kI taraha haiN| ghar3I kA peMDulama, purAnI ghar3iyoM kA-nayI ghar3iyoM meM khayAla nahIM AtA, kucha purAnI ghar3I para jarA dhyAna karanA caahie| dIvAra ghar3I kA peMDulama jAtA hai bAyeM, dAyeM, ghUmatA rahatA hai| jaba vaha dAyeM jAtA hai taba aisA lagatA hai ki aba bAyeM kabhI na AyegA / vahAM bhUlakara rahe haiM Apa / jaba vaha dAyeM jA rahA hai taba vaha bAyeM Ane kI tAkata juTA rahA hai, momeMTama ikaTThA kara rahA hai| vaha bAyeM jA hI isalie rahA hai ki dAyeM jAne kI tAkata ikaTThI ho jAye / phira vaha dAyeM jAyegA / jaba vaha dAyeM jAtA hai taba vaha phira bAyeM jAne kI tAkata ikaTThI karatA hai| aura isI taraha vaha ghUmatA rahatA hai| hama bhI...hamameM se eka AdamI kahatA hai ki upavAsa karanA hai| ye aba bAyeM jA rahe haiN| aba ye phira bhojana jora se karane kI tAkata juttaayeNge| eka AdamI kahatA hai, Uba gaye hama to vAsanAoM se, aba tyAga karanA hai, aba yaha bAyeM jA rahe haiN| atiyoM meM DolanA bahuta AsAna hai| isalie eka bahuta bar3I ghaTanA ghaTatI hai duniyA meM / krodhI agara cAhe to eka kSaNa meM kSamAvAna ho jAte haiN| duSTa agara cAheM to eka kSaNa meM zAMti ko dhAraNa kara lete haiN| bhogI agara cAheM to eka kSaNa meM tyAgI ho jAte haiN| dera nahIM lgtii| kyoMki eka ati se dUsarI ati para lauTa jAne meM koI ar3acana nahIM hai| bIca meM rukanA kaThina hai| bhogI saMyama para A jAye, yaha kaThina hai| tyAga para jA sakatA hai| tyAgI bhoga meM A jAyeM, yaha AsAna hai / saMyama meM AnA kaThina hai / eka upadrava se dUsarA upadrava cunanA AsAna hai, kyoMki upadrava kI hamArI Adata hai, upadrava koI bhI ho, use hama cuna sakate haiN| bIca meM ruka jAnA, nirupadravI ho jAnA ati kaThina hai| ___ mahAvIra saMyama ko sUtra kahate haiM, dharma kA / yaha zarIra hai nAva / isakA upakaraNa kI taraha upayoga kreN| yaha AtmA hai yAtrI, ise vartuloM meM mata ghumAyeM, ise eka rekhA meM claayeN| yaha saMsAra hai sAgara, isameM eka DAMDa kI nAva mata bneN| isameM donoM patavAra hAtha meM hoM, aura donoM patavAra bIca meM sadhane meM sahayogI baneM, isa para dRSTi ho| to eka dina vyakti jarUra hI saMsAra ke pAra ho jAtA hai| saMsAra ke pAra hone kA artha hai-dukha ke pAra ho jAnA, saMtApa ke pAra ho jaanaa| saMsAra ke pAra hone kA artha hai-Ananda meM prvesh| jise hinduoM ne 'saccidAnaMda' kahA hai, use mahAvIra ne 'mokSa' kahA hai| use hI buddha ne 'nirvANa' kahA hai| use jIsasa ne 'kiMgaDama Apha gADa' kahA hai, Izvara kA rAjya kahA hai| koI bhI ho nAma, jahAM hama haiM upadrava meM, vahAM vaha nahIM hai| isa upadrava ke pAra koI taTa hai, jahAM koI AMdhI nahIM chUtI, jahAM koI tUphAna nahIM uThatA, jahAM saba zUnya aura zAMta hai| itanA hii| aba hama kIrtana kreN| 175