Kaliyugni Kamal Kumarpal Shah

Author(s): Ratnasundarsuri
Publisher: Ratnasundarsuriji
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008927/1

Page #1

મારપાળ Eance પરિવારે જિના ન જ 51
તો ના પૉ નેક જામ ના શ. કવવા જેવું કે નાના મવકાસને કોn બહુ મો તો અવિવા નાખી જમો કરી દેવા રેલો છે અને મનમતમાં મા ાં મ મો પરિવાર, કોન તો લ ને તાલના
૩ થી ૪ વમeત નો અને એ ! એ મજીને pa માત્ર પ્રત્યે કરુણા કે થન હેત ને સામે કવરાત્ર અ ય માવ સં થ ીને -
ધન અને તેને માપ જ કરે નાહ મ કવી j
ઇલન
aહન સુંદરકા,
વિશાળ બગીચાને લીલોછમ રાખવામાં માળીને મળેલ સફળતાનું રહસ્ય એક જ હતું. માળીને પાણી જેટલું પણ મળ્યું, જયાંથી પણ મળ્યું એ પાણીને એણે નીકમાં વહેતું રાખ્યું. અને નીકે એ પાણીને બગીચાના નાનામાં નાના છોડ સુધી પહોચાડવા દ્વારા સંપૂર્ણ બગીચાને તાજો ને તાજો જ ચાનવામાં ગજબનાક સહયોગ આપ્યો,
| કુમારપાળ ! તમને કુદરત તરફથી સમયે જે પણ મળ્યો છે. ગુરુવર્યો તરફથી તમને સમ્યક્ સમજ જે પણ મળી છે અને ઉદારદિલ દાતાઓ તરફથી તમારા હાથમાં સંપત્તિ જે પણ આવી છે, તમે એ સમયને, સમજને અને સંપત્તિને જિનશાસનના એક એક ક્ષેત્ર તરફ વહેતા રાખીને સાચે જ જિનશાસનના ઉદ્યાનને લીલોછમ રાખવાના જે ભગીરથ પ્રયાસો આદેયાં છે એની
અનુમોદના કરવા માટે અમારી પાસે કોઈ શબ્દો નથી. કદાય સેંકડો વરસ પછી અમને એક એવો સુશ્રાવક મળ્યો છે કે જેને અમે ‘જિનશાસનની બગીચાની નીક’નું ગૌરવ અપાવામાં લેશ હિચકિચાટ અનુભવતા નથી,
કુમારપાળ ! | તમારા માટે અમે પ્રભુને એક જ પ્રાર્થના કરીએ છીએ, પ્રભુ, એ નીકને આપ કયારેય પાણી વિહોણી રાખશો નહીં. જિનશાસનના બગીચાને લીલોછમ રાખવા એ કોઈ કસર નહીં છોડે,

Page #2

કુ મા પાછ. છે ઘર્ષલ (
જેને ૫ મવા માટે બાકી પા શેં ૨હેલું બધું જ લૂટાવી દેવા H1 પ તૈચા ૨હી એ છે કે, Rણ લીકા ને તા ૫ લ ઈ .
* વય થતી કે અ યાને વેગ પૃ કાપા! આ ચા ઈ ય છ ત ક મ &િતય દુલા ગુef - સૂર મહા રસ જ ના પાબે ને સાં નિ યમાં માકૅ
ઍ સવા નું થયું હતું જયા રે તે ખો કી મેં -પણા કેક વી વાત કરી હતી . : વહાલાને વહાલ ? વહાલ વે નું પ્રકી દેન એ જ કે સા છે લા !! | * ખic-મા ખાકા ને હતો કે દેવ* * * ધ મારે વહાવના છે. હદય ખાપણ 1 કથન મને
પશુ માં માં હું હવૈ વિવે બ શા.
રન શુંરકિા
ધર્મલા
જયવંતા આ જિનશાસનને કલિકાલ સર્વજ્ઞ પૂજયપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રી હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજે જિનશાસન પ્રભાવક મહારાજા કુમારપાળની ભેટ આપીને સાચે જ જિનશાસનને જગતના ચોગાનમાં ગજબનાક ગૌરવ અપાવ્યું. પણ, અમે કમનસીબ રાધા કે ન અમને કલિકાલ સર્વજ્ઞ આ આંખે નિહાળવા મળ્યા કે ન અમને મહારાજા કુમારપાળનાં દર્શન સાંપડ્યા પણ,
કુમારપાળ,
અમે ભારે નસીબદાર રહ્યા કે અમને તમારા જેવા જિનશાસનપ્રેમી, આજીવન બહાચર્યધારક, જીવમાત્રરક્ષક સુશ્રાવકની ભેટ આપનાર સંઘહિતચિંતક વર્ધમાનતપની ૧૦૮ ઓળીના આરાધક પૂજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્વિજય ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજનાં દર્શન પણ સાંપડ્યા અને એ પુણ્યપુરુષના પરમ કૃપાપાત્ર બનેલા તેમને પણ અમે મન ભરીને નિહાળી શક્યા !
- કુમારપાળ ! સાચું કહીએ ? અમારા હૃદયની બહુમાનભાવે અમને ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજમાં કલિકાલ સર્વજ્ઞશ્રીનાં દર્શન કરવા પણ મજબૂર કર્યા છે તો તમારામાં મહાર કુમારપાળનાં દર્શન કરવા પણ મજબૂર કર્યા છે ! બની શકે કે આ અમારું ગાંડપણ પણ હોઈ શકે પણ એ ગાંડપણ હોવાનો અમારા હૈયે અપાર આનંદ છે.

Page #3

મા બાળ + દૂર્ગભ મંs૫ માં પણ એક સ મ મ કાન ને જોમ જ લાગે પણ વક
ઓં એટલે હોય છે કે મકાનને પ્રા યો ય છે. મંડપને નવા ન ન હો તો ક ર સા ધનાત્રે સ Mા નો બા થો ય છે એ ન ધના મકાન નેવી દે, ના પડને મુરખ માની છે, પણ
* પકોના સ્પા પા પના સ ધ મા તે ને ઠપ 1 . મેં હૈ જમૈ ઐ નમીન દો ન થઈ શકે છે
લા,
કે ના છે પણ
.
ઈન્ડક્ષા
૨ત્નસુંદરસૂક્તિ
ભોંયરામાં પ્રવેશી જઈને ત્યાંનો અંધકાર દૂર કરી દેવામાં તો સૂર્યને પણ પોતાની લાચારીની કબૂલાત કરી લેવી પડે અને દીવાલને ભેદીને આગળ પહોંચી જવામાં વાયુએ પણ પોતાની અસમર્થતા જાહેરાત કરી દેવી પડે,
પણ, કુમારપાળ !
તકલીફોમાં આવી પડેલ અને મોત સામે ઝઝૂમી રહેલા માણસોને અને પશુઓને ઉગારી લેવા તમે કેટકેટલાં સ્થળોએ પહોંચી ગયા છો ! બંગલાદેશના શરણાર્થીઓ પાસે તમે જાનના જોખમે પહોંચ્યા છો તો આંધ્રપ્રદેશમાં ખાવેલ વાવાઝોડામાં ફસાયેલ લોકોની સહાય માટે તમે ત્યાં પહોંચ્યા છો. મોરબીનો મચ્છુ ડેમ તૂટ્યો ત્યારે સેવા કરવા તમે મોરબી પણ પહોંચ્યા છો તો લાતુરના ભૂકંપ વખતે તમારી ટીમ લઈને તમે ત્યાં પહોંચી ગયા છો. કચ્છના ભૂકંપ વખતે તમે ત્યાં પહોંચી જવામાં પળની ય વાર લગાડી નર્ધા નો સુરતમાં આવેલ પૂર
વખતે ય તમે ત્યાં દિવસોના દિવસો સુધી ડેરાનંબૂ નાખીને સેવાની ધૂણી ધખાવીને બેસી ગયા છો. દુષ્કાળના ઓળા ઊતર્યા હતા ગુજરાત પર ત્યારે તમે ગુજરાતની પાંજરાપોળોમાં ફરી વાયા છો તો મુંબઈ વરસાદમાં ગરકાવ થઈ ગયું ત્યારે તમે ત્યાં ય સેવા કરવા ઉપસ્થિત થઈ ગયા છો.
કુમારપાળ ! તમારા હૈયાના આ કરુણાભાવ પાસે કોહિનૂર પણ મૂલ્યહીન બની
ચૂક્યો છે.

Page #4

ફુના પાન, ધર્મ લાલ કંટકો છે.
ક્યારેય સં કરેપ બન્યા નથી, અની ફાયા ન ી , અની શકતા નથી. | ને પu #ા ધડો સાત્વિક એમને માટે કુષો ય કુલ ત્રા માં ૫ મ રી છે ? કહેવું હોય તે મ. કરી શકાય કે કેટકો એ ને પુને સુર નિ થ અ વા નું કામ ન કર્યું દે તે કરો વચ્ચે સાધના
વચનામ ગુણો મેં
શરીર પરનાં વસ્ત્રો સાવ સાદા, ચશ્માંની ફ્રેમ પણ સાદી, પગમાં ચાલુ ચંપલ, અને હાથમાં એક નાનકડી થેલી. કુમારપળ આ તમારી ઓળખ..
સરળ વાણી, સપ્ટ રજૂઆત, અવર્ણવાદરહિત વાતચીત, શબ્દોમાં છલકાતું માધુર્ય અને પ્રસન્ન વદન, કુમારપાળ માં તમારું વ્યક્તિત્વ. -
કોઈને કલ્પના ય ન આવે કે તમે જિનશાસનના લગભગ પ્રત્યેક અંગની સેવા-ઉપાસનારક્ષા કરવામાં સદાય અગ્રેસર જ રહ્યા છો અને આજે ય અગ્રેસર જ રહો છો.
- તમારા હસ્તક નૂતન જિનમંદિરોનાં નિમાણ પણ થયા છે તો જિનમંદિરોના જીણોદ્વારોમાં પણ તમારું યોગદાન ગજબનાક રહ્યું છે. સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતોની વૈયાવચ્ચમાં તો તમે કમાલ કરી જ છે પણે શ્રાવક-શ્રાવિકાઓની ભક્તિ કરવામાં કે તમે પાછી-પાની નથી કરી, સમ્યકુશાને આપતી પાઠશાળાઓને પ્રાણવોના બનાવવા તમે ભારે જહેમત ઉઠાવી છે તો જીવદયા અને અનુકંપાનાં કાર્યો તમારા હસ્તક કેટલાં થયાં છે એનો તો કોઈ હિસાબ જ નથી. પાઠશાળા માટે તમે શિક્ષકો પણ તૈયાર કર્યા છે તો દેરાસર માટે સુંદર પૂજારીઓ પણ તમે તૈયાર કર્યા છે.
કુમારપાળ ! શુભપુથબંધના ક્ષેત્રે આટઆટલી સેક્યુરીઓ લગાવી દઈને પણ જીવનની મૈદાને પર અત્યારે તમે શુભભાવનાઓનું પ્લૅટ લાઈને નોટઆઉટ ઊભા છો ! કમાલ ! કમાલ !
Rાનn 1ધા દે
લા

Page #5

કુમ િ૨પાળ ધર્મલાભ -
ર્યતા વૉક જયારે પર્વતના શિખર સ૬ કે દયા હકીકત માં પર્વત પર વિજય નથી મેળવે તે મ રે તુ પોતા નો નત પ૨ જ નામ મેળવે છે
સાધના વન આખરે કે શું ? ન ત પ ફ ન વિનય નવયા ને એક મ ની પ્રકિયા – ? હું અને કરું છું કે મારી લોભ વૃત્તિ પણ મને યજય મÀ છે. હું ભ્રમ થઈ બાલ ન ર્મા સફળ બ નું માન કાપવા મનને નિ ધ ને માં કામ લાખ અને મનના બને તે મોદt વિનયન કનૈખ્યા માપ
વધા ઉતા જ ?
તા. ૨૭/૫/૧૯ ૬૪, સ્થળ : અચલગઢ. સમય રાત્રિનો લગભગ ૧૨.૩૦ નો, પાવન નિશ્રા: સિદ્ધાન્ત મહોદધિ બ્રહ્મચર્ય સમ્રાટ પુજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્વિજય પ્રેમસુરીશ્વરજી મહારાજ આદિ ૮૦ પૂજ્યોની. ઉપસ્થિતિ ; ૨૦૦ જેટલા શિબિરાર્થી યુવાનોની.
અચાનક લગભગ ૨00 કિલોમીટરની ઝડપી વાવાઝોડું ફેંકાયું છે, સાથે વરસાદ ધોધમાર શરૂ થયો છે. અધૂરામાં પૂરું લાઈટ ચાલી ગઈ છે. મકાન પરનાં પતરાંઓ ઊડી રહ્યા છે. વાંદરાઓની ચીચીયારી સંભળાઈ રહી છે. મંડપમાં સૂતેલા શિબિરાર્થીઓ મંડપના કપડાં નીચે દબાઈ ગયેલા જોવા મળે છે. સહુના જીવ પડીકે બંધાઈ ગયા છે. I અને આ સ્થિતિમાં ૧૯/૨૦ની વચ પર ઊભેલા કુમારપાળ, તમે મનમાં જો ભીમ સંકલ્પો , કરી બેઠા છો. ‘આ તીક્ષા ૨૦ જ મિનિટમાં શાંત થઈ જાય તો જીવનભર માટે ગાયનું પાલન અને જીવનભર ઘીનો ત્યાગ',
| અને કમાલ, ૧૮ મી મિનિટે વરસાદનું વરસવાનું બંધ થઈ ગયું છે અને પવનનું ફૂંકાવાનું બંધ થઈ ગયું છે. સવારના પહોરમાં
કુમારપાળ ! તમે જ્યારે પાણી પાસે આ બંને પતિરાઓ લીધી છે ત્યારે સહ પાક્યો તો તપ હતા જા પણ લાગે છે કે શાસનદેવો ય એ સમયે તમારા આ પરામ પાછળ પાગલ બની ગયા હશે !
જૈન ઇરસુતિ
પ્રયંક્ષા

Page #6

કુમારપાળ, પરંણાત્મ
આ મણાં શેઠને ૨ તા રાખવા માં ગ્ન કુન તો મેં નવી એ બહુ મોત વાત ન મ રે તુ સો મા નવ (ાથ ને હસતું રખવા માં સફળતા મૅળવાની
મે તો બહુ મોટું પ૨ ફેમ
ખાખરા ખુદન વનવૈરાને i a બની જતા રહી છે, તેના પર નક ઈ ને નંબર બે પં૨
વાખ તા નઈ હૈ , ના પણ સુખનું બપિન મા પતા ૨ણ ને, અાવ ખાતે રમા થઈને ન કહેકો.
Aતન નુંરસૂરિ
- ધર્મલા...
કુમારપાળ !
અચલગઢની મે મહિનાની શિબિર બાદ દિવાળી વેં કે કાનમાં પૂજયપદ ગુરુદેવશ્રીની પાવન નિશ્રામાં યુવાશિબિર યોજાયેલી હતી. જેમાં જવાનું સદભાગ્યે મને ય સાંપડયું હતું. એ શિબિરિમાં પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રીની મારા પર પડી ગયેલ અમીનજરે અમારા અંતરમાં ચારિત્ર સ્વીકારનાં મંગળ પરિણામ ઊભો કરી દીધા હતા,
એ શિબિરની સમાપ્તિ બાદુ હું મુંબઈ આવ્યો તો ખરો પણ હોય વાડીની સિંગલ રૂમમાં રહેતા તમને હું જયારે મળ્યો ત્યારે તમે મને ભેટીને જે વહાલથી નવડાવી દીધો હતો એ મંગળ દશ્ય આજે ય મારી આંખ સામે એવું ને એવું જ અકબંધ છે.
એ વખતે તમે મને હતું. ‘રજની ! ગુરુદેવશ્રીની મારા પર ટપાલ આવી ગઈ છે અને ચારિત્ર સ્વીકારના તારા મંગળ સંકલ્પની જાણ ગુરુદેવે એ પત્રમાં મને કરી છે. સાચે જ, તે કમાલ કરી છે. તારે હવે રોજ જમવાનું છે મારી સાથે. રાતના સૂવાનું છે પણ અહીંયા. ગોડીજી માં પૂજા કરવા પણ આપણે સાથે જ જવાનું છે અને તું ચારિત્રના માને ન જાય ત્યાં સુધી તારી તમામ પ્રકારની કાળજી મારે જ લેવાની છે”
કુમારપાળ ! તમે ગૃહસ્થજીવનમાં તો મારા કલ્યાણમિત્ર હતા જ પણ આજે સંયમજીવનમાં ય તમારું સ્થાન મારા હૈયામાં કલ્યાણમિત્ર તરીકેનું જ અકબંધ છે.

Page #7

કુમારપાળ. T ધર્મલાભ•
સ્વીકારી શ્વેતામાં હોય ને કોઇ ન રકતક હોત નળ પરંતુ, સય ને નાળ લેવા માટે અગન તો સતત મનોકાન કરતું ન હોય, કરણ' ખાનું ખે છે કે હય
હુંકાર – અપાવી લે વા ની શકે ત ન માં કયારેય તેd નળ જયારે મકાન માટે અહે૨ત એ ન ને સાણ વાયુ અમેં ) સ હમ ના વીકા૨માં . અહેકાર ને યાય
લૅવી ન પડતી
એ દિવસો હતા કુમારપાળ, તમારી ભરયુવાનીના. ઉમરજન્ય સાઇસવૃત્તિ તો તમારામાં હતી જ પરંતુ જનમોજનમની આરાધનાના ફળ સ્વરૂપે તમને હૃદયની જે કોમળતા મળી હતી એ તો આશ્ચર્ય જન્માવે તેવી હતી. અલબત્ત, એ દિવસોમાં તમે, આજે ધર્મના રંગ જેવા અને જેટલા રંગાયેલા છો તેવા અને તેટલા રંગાયેલા નહોતા જ અને છતાં બાંગ્લાદેશ અને પાકિસ્તાન વચ્ચે સરહદ પર ભીષણ યુદ્ધ આરંભાઈ ગયાના સમાચાર તમારા કાને આવ્યા અને તમે જરૂરી સાધન-સામગ્રી-સંપત્તિ લઈને નીકળી પડ્યા રહે પરે,
ત્યાં આગની વચ્ચે ય તમે સેવા કરતા રહ્યા તો તમારી બાજુમાંથી ગોળીઓ પસાર થતી રહી તો ય ત્યાં તમે અડીખમ ઊભા રહી ગયા. અરે, એક દિવસ તો છેક અંદર જઈને બાંગ્લાદેશના સેનાધિપતિને મળી પણ આવ્યા.
આ બાંગ્લાદેશ આઝાદ થયા બાદ ત્યાંની સરકાર તરફથી તમને બાંગ્લાદેશ પધારવાનું આમંત્રણ પણ મળ્યું પણ એના પ્રત્યુત્તરમાં તમે લીખી દીધું કે ‘જીવમાત્રની સેવા કરવાની પરમાત્મા મહાવીરદેવની આજ્ઞાનું અમે માત્ર પાલન જ કર્યું છે. એટલે સેવા કરવા બદલ સન્માન લેવા ઢાકા આવવાનો અમારે કોઈ પ્રશ્ન જ રહેતો નથી.'
કુમારપાળ ! પ્રશંસનીય કાર્યો કર્યા પછી પણ પ્રશંસને ‘ના પાડવાની હિંમત ધરાવતી તમારી ‘૩૬'ની છાતીને મારા અંતરનાં નમસ્કર છે.
શું ડર થઇ?
જૈન વિષ્ણુ
Encim

Page #8

કમ ૨uો ઇ .
૨
પર્સ લાભ
આ પણાં સફાર્ચ 2 – ધ સેંતે છે એ વો ક હથા પ ત્ર થના પn પાસે ન પ્રાપ્ત હોય તે ય એ નૌ ખાંપાને કોઈ લ બેન નુકસાન માં હતી નવા ન ી | મ રંs અ પણ દુકાઈ ની, બાપn ક?િ ૨માત્ર માન, મામા પાપન ન ધ તેં તો ૨ હે એ વૈ કુટયાણ મિત્ર
મા-બen પાસે નયા ન ) હશે તે હયા રે આપણ ને નુકસાન કત ળ ન ઈ ઐ 1 ઇંબ એ ના તો ૯૫ ના તાત હોય છે. પુખ ન તેરીને નૈધ પિતા ન હૈ ગૈ પઢે પણ મુખી બીમv થી નૈ ધ યા નું પિતા માં વાગે
હs
દીક્ષાનું મારું મૂહુર્ત નીકળી ચૂક્યું હતું. મારા પરમોપકારી પિતાજી પણ સંયમમાર્ગ અંગીકાર કરી રહ્યા હતા. અમારો આનંદ તો પરાકાષ્ટાએ હતો જ પરંતુ કુમારપાળ, તમે ય ખૂબ આનંદમાં હતા કારણ કે આ દીક્ષા નિમિત્તે પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રી અમદાવાદથી ઉગ્ર વિહાર કરીને મુંબઈ પધારી રહ્યા હતા.
| મને બરાબર યાદ છે કુમારપાળ, કે તમે મારી દીક્ષા પહેલાંના બે મહિના થોડાક વધુ પડતા ગમગીન બની ગયા હતા. મેં તમને એનું કારણે પણ પૂછ્યું હતું. તમે મને એટલું જ જણાવ્યું હતું કે ‘તારી સાથે હું ય સંયમજીવનના માર્ગે આવી નથી શકતો એનું ય મને દુઃખ છે તો તારો સધવારો કાયમ માટે હવે છુટી જવાનો છે એનું ય મને દુ:ખ છે, તારી સાથે હું આવી ય નથી શકતો તો તને હું અહીં રાખી ય નથી શકતો. કરું પણ શું હું ? - કુમારપાળ, ૨૦૨ ૩, ચૈત્ર વદ-૨ ના રોજ દીક્ષા નિમિત્તાકના વરસીદાનનો વરઘોડામાં તમે બગીમાં મારી સાથે બેઠા. એ દિવસે તમે પચ્ચકખાણ પણ ઉપવાસનું કર્યું. પણ જેવો હું બગીમાંથી ઊતરીને દીક્ષામંડપમાં દાખલ થયો, તમે ક્યાં ગુમ થઈ ગયા, મને ખબર જુ ન પડી !
કુમારપાળ ! તમારા વર્તમાનનાં સકાર્યો જોયા પછી હું એટલું જ કહી શકું કે નિષ્પાપ એવું સંયમજીવન તમારા હાથમાં આપવામાં કદાચ એકાદ ભવ જ હવે બાકી છે,
S
કુમારપાળ ! મારા પુજ્ય પિતાશ્રીના અને મારા વરસીદાનના વરઘોડામાં તમારી ઉપસ્થિતિ અમારા બંને માટે અપાર આનંદનું કારણ બની રહી હતી
.
રત્ન સુંદરસૂરિના
ધર્મલાન

Page #9

કમો ૨પા , - ધર્મસાત્મક પ રોષ કારનું પોત તો : નખ* - - નામતના કાબંધ =ઘો ને ના કવન —૨ પણ ન ન. તો ઍ એ પાંપલ કરતુ કે ન ી તૈ ખેં બે વખ કોને
હે ત કરતું દેવ શ ષા ખે ખાઝાં હ હૈ ને પણ પરૉપરે ઘતા હૈ, પરોપકારમાં નિર્મિત બ ન વાનું
૬ના બાપાકને મને ત્યાં ખાપણે સ્મો સાવ ધરી ખા સ રાખવા.
૬૮, ગુલાલવાડીની જગ્યા પર રહીને કુમારપાળ, તમે પ્રભુશાસનના કાર્યો આ
ધંગશથી કરી રહ્યા હતા !'
એ દિવસોમાં કુમારપાળ, પ્રભુશાસનનાં બધાં જ કાર્યો ૬૮, ગુલાલવાડી, મુંબઈમાં રહીને તમે કરી રહ્યા હતા અને એક દિવસ મારા કાને સમાચાર આવ્યા કે તમે મુંબઈની
ઑફિસ બંધ કરીને કલિકુંડ તીર્થ ધોળકામાં ઑફિસ બોલી રહ્યા છો. મારા આશ્ચર્યનો પાર નહોતો. તેમને બોલાવીને તમારી સમક્ષ મેં આ અંગે રજૂઆત પણ કરી હતી.
‘મુંબઈ જેવી નગરીમાં રહીને શાસનનાં જે કાર્યો તમે કરી રહ્યા છો એ કાર્યો સ્ટેશન વિનાના ગામમાં રહીને શું કરી શકશો ?' | “સાહેબ, મુંબઈમાં હાલતી-ચાલતી કોઈ પણ વ્યક્તિ ઑફિસે આવી ચડે છે. એની સાથે વાતો કરવી જ પડે છે, એમાં સારો એવો સમય વેડફાઈ જાય છે. અને એ હિસાબે શાસનનાં ધાર્યા કામો હું કરી શકતો નથી. | સ્ટેશન વિનાનું ગામ મેં એટલા માટે પસંદ કર્યું છે કે ત્યાં મને એ લોક્ય જ મળવા આવશે કે જેનોને ખરેખર શાસનનાં કાર્યોમાં રસ હશે. મારાથી ત્યાં કામો પણ વધુ થઈ શકશે અને કલિકુંડ પાર્શ્વનાથ પ્રભુના સાંનિધ્યમાં એમની ભક્તિ કરવાનું સદ્ભાગ્ય પણ મને રોજ સાંપડશે.
- કુમારપાળ | ‘એક સમયનો પણ પ્રમોદ ન કરવાની' પ્રભુ વીરની વાણીને ગૃહસ્થજીવનમાં રહીને થે ચરિતાર્થ કરી લેવાની તમારી આ મંગળવૃત્તિને અંતરનાં નમસ્કછે.
| બાકી, મામ, એવા જઈએં તો પરોપ્રકારો કરી ચૂકેલા ઓ ના હતાન રૉ ખાનપાકે ટા થવા માગો તો ય કયા મળે છે? એ ન પૂયા ના મા અપાશે મારા બ વ ધ લા તમે ફી નમું :
રત્ન

Page #10

૬માં પાન,
કે ધર્મલાભ કર * ના કાળ નવા* ની યાના ને મેં મારી
તો * સા ા થવા ની થામ છે ધર્મન
e સં માફી યા ના મોં ૩ મેં તેરા સ ક બ ની એ , શ થ માં લાખ સિવાય કશું ન થતું ન ળ, ધ “ ન યાત્રા માં ૨ કિક પણ સકળ બનીછે, કેમોન સુ સંસ્કારે ને કી ૨ાખ થવા યનો હેત ન થા
બે ખા મા પંદનીય છે જે ના કમ ધયામ ના પ્રય ૨ પડી ચૂક્યા છે,
આંધ્રપ્રદેશમાં ફૂંકાયેલા વાવઝોડાએ તબાહી સર્જવામાં કાંઈ બાકી રાખી નહોતી અને કુમારપાળ, તમારી ટીમ સાથે શક્ય તમામ રાહત સામગ્રીઓ લઈને તમે ત્યાં પહોંચી ગયા હતા. અલ્પ સમયમાં ત્વરિત નિર્ણયો લઈને કામો શરૂ કરી દેવાની બાબતમાં તમારી સૂઝ-બૂઝને માટે તો કોઈને ક્યાં કાંઈ કહેવું પડે તેમ હતું? - તમારી કામગીરી ખૂબ વખણાઈ. તમારી કાર્યપદ્ધતિની સુવાસ પ્રસરતા પ્રસરતા તરકાલીન વડાપ્રધાન મોરારજીભાઈ દેસાઈ સુધી પહોંચી અને હૈદ્રાબાદના એમના પ્રવાસ દરમ્યાન તમારી પૂરી ટીમ સાથે એમની મુલાકાત થવાની સંભાવના ઊભી થઈ ગઈ. તમને આની જાણ થતાની સાથે જુ તમે તમારા સાથી કાર્યકરોને કહી દીધું કે ‘આપણે નહીં દુઃખિતોનાં આંસુ લૂછવા આવ્યા છીએ, વડાપ્રધાન સાથે ઊભા રહીને ફોટા પડાવવા નહી. માટે વડાપ્રધાન સાથે મુલાકાત ગોઠવાય કદાચ, તો ય આપણે એ માટે સંમત થવાનું રહેતું નથી. આપણે વધુ જોશથી અને વધુ ઉલ્લાસથી કામે લાગી જઈએ તો જ આપણું અહીં આવવાનું સાર્થક થયું ગણાય.’
- કુમાસ્પાળ ! બોલવું ઓછું, સમજવું ઝનું અને કરવું તો એનાથી ચ અનેકગણું વધુ તમે આત્મસાત કરેલ આ જીવનમંત્ર ન જાણે તમને કેટકેટલા કુશલાનુબંધી પુણ્યના માલિક બનાવી દીધા હશે !
*
*',
લા
વન ફૂંદસૂરિ

Page #11

કમલ હ પાળ, લા રમ પષ 11 થી અત્યંત ઠર હોય એવું સ્થળ
, ગ ઈંડાલ અ મેં વખા ને આ પણ જર્યા કાપ મ થી ફાકવાના જ ન થી એ થન , ખાવતીકાલ
- ખમen બા હૈ * માજ * જ. બસ, એને જેતેં વધુ નuદ્યોગ થાય એટë Rખા પ્રણે લેવાના છે. હનનન ભાવિન બીન માં જ પડ્યા છે:
** <ને કોલ
સંદરસૂરિ
| ક્યાં મુંબઈ અને જ્યાં રાજસ્થાનનો ભરતપુર જિલ્લો ? પણ સૂર્યને જેમ પ્રકાશપ્રદાન માટે ક્ષેત્રની કોઈ સીમા નડતી નથી, સુવાસને જેમ પ્રસરવા માટે કોઈ ક્ષેત્ર પ્રતિબંધક બનતું નથી તેમ કુમારપાળ, સત્કાર્યસેવન માટે તમને ય કોઈ ક્ષેત્રના સીમાડા ક્યાં નડ્યા છે ?
મહાન શાસન પ્રભાવક પૂજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્વિજય વિકમસૂરીશ્વર જી મહારાજને વિચરવાનું બન્યું ભરતપુર જિલ્લામાં. જિનમંદિરોથી રહિત એ પ્રદેશમાં વસતા શ્રાવકોના લુપ્ત થઈ રહેલ ધર્મસંસ્કારોને નિહાળીને ચિંતિત બની ગયેલા એ પૂજયશ્રીની નજર ઠરી પોતાના નજીકના સુશ્રાવક નટુભાઈ પરે અને નટુભાઈની નજર ઠરી કુમારપાળભાઈ, તમારા પર, | તમે નટુભાઈને એક જ વાત કરી, ‘મરતપુર જિલ્લાના બધા જ સંઘો એક થઈને જિનમંદિર નિર્માણની ભાવના વ્યક્ત કરે તો જ એ જિલ્લામાં જિનમંદિર નિર્માણ માટે હું પ્રવૃત્ત થાઉં,'
| અને તમારી એ વાતને સમસ્ત મરતપુર જિલ્લાએ સહર્ષ વધાવી લીધી. એના ફળસ્વરૂપે આજે એ જિલ્લો લગભગ ૨૪/૨૪ સુંદર જિનાલયોથી શોભી રહ્યો છે !
- કુમારપાળ ! | દીવાલ હોય પણે ઊભી કરવી નહીં અને પુલ ઊભો કરવાની તકને સામે ચડીને ઊભી કરતા રહેવું. તમારા આ જીવનમંત્ર કેટકૅટલાં સ્થળોએ પ્રસનતાની મહેંક ફેલાવી દીધી છે એની કદાચ તમને ય ખબર નહીં હોય !

Page #12

કુમારપાળ,
ધર્મલાભ ક્રોધન કરી બેઠા પછી ખા ક્યારેય પ્રેમ નથી બોલ્યા કે દેવસુ.સાય મા સમા મલા રન-કૂળ બન્યા. મી. આપણે ચૂક એનો ય દેવ ગુરુની કૃપા' ને આવ્યો ન દે
આનો અર્થ ?
આજ છે કે ખત્મા બૅન ઘનમી કુમીએ ાળ જ ભૂલ કે હો...મુળ બે ધનની
બ્લડી એ દેવ. ફ્યુજી ઉપાને ન
3_1315*
SMICH!
&..
રત્નસુંદર સૂિ
વરસો પૂર્વે ગુજરાતના એક મોટા શહેરમાં અનંતોપકારી પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રી બિરાજમાન હતા અને કુમારપાળ, ત્યાં તમે વંદનાર્થે આવ્યા હતા, વંદન વગેરે કરીને પૂજ્યશ્રી પાસે જયારે તમારે બેસવાનું થયું ત્યારે જીવદયા-અનુકંપા-સાધર્મિક ભક્તિ-પાઠશાળા-જિનમંદિર નિર્માણજિણોદ્વાર વગેરેનાં જે-જે કાર્યો તમારા હસ્તક ચાલુ હતા એની વાતો નીકળી. તમારી એ વાતોથી આનંદિત થઈ ગયેલ પૂજ્યશ્રીએ તમને એક સૂચન કર્યું,
‘કુમારપાળ, મારું પ્રવચન ધઈ જાય એ પછી સકલ શ્રીસંઘ સમા તમારા દ્વારા ચાલી રહેલ કાર્યોની વિગત તમે મૂકો. અનેકને એનાથી પ્રેરણા મળશે.”
અત્યંત નમ્રતાથી પુજ્યશ્રીએ કરેલ આ સૂચનનો પ્રત્યુત્તર આપતા તમે એટલું જ કહ્યું કે ગુરુદેવ, આ ક્ષેત્રમાં હજી તો મારે ખૂબ ખૂબ આગળ વધવું છે અને એટલે જ મને એમ લાગે છે કે મારી જીભને હું હમણાં બોલતી ન કરું પણ મારાં કામોને જ હું બોલવા દઉં. અને વાસ્તવિક હકીકત તો એ છે કે કામો ખોલતા થયા પછી મારે મારી જીમને બોલતી કરવી જ નહીં પડે.’
કુમારપાળ !
એક વાત કરું ? તમારી શક્તિની તમે મર્યાદા નક્કી નહોતી કરી ને એટલે જ આજે કદાય તમારામાં અમર્યાદ શક્તિઓનો પ્રાદુર્ભાવ થઈ ગયો હોય એવું મને લાગેછે,
૨૩

Page #13

(૧૩)
રાજકોટના એ પીઢ સુશ્રાવક હતા. સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતોની વૈયાવચ્ચ માટે એમના અંતઃકરણમાં જાતજાતના મનોરથો ઊઠતા હતા અને એમાં ય વિહારનાં ગામડાંઓમાં વૈયાવચ્ચે સારામાં સારી કઈ રીતે કરી શકાય એ દિશામાં તેઓ નક્કર કંઈક કરી છૂટવા માગતા હતા. એ અંગેનું માર્ગદર્શન લેવા તેઓ મારી પાસે આવ્યા અને કુમારપાળ, મેં એમને તમારી પાસે મોકલ્યા. | આઠ-દસ દિવસ બાદ તેઓ તમને મળીને જ્યારે મારી પાસે આવ્યા ત્યારે એમણે મને જે વાત કરી એ એમના જ શબ્દોમાં, ' 'સાહેબ, આપે મને કુમારપાળને આપવા જે કાગળ લખી આપ્યો હતો એ કાગળ મેં કુમારપાળમાઈના હાથમાં મૂક્યો. એમણે કાગળ વાંરયો. તેઓ ઊભા ધયા, કબાટ પાસે ગયા. કબાટ ખોલીને રૂપિયો કાઢયા, મારી પાસે આવ્યો. મારા હાથમાં પ ૧,000 રૂપિયા મૂકી દીધા. ‘પણ હું રૂપિયા લેવા નથી આવ્યો. માર્ગદર્શન લેવા આવ્યો છું’ એમને કહ્યું,
| ‘પહેલાં આ રૂપિયા રાખી લો. વૈયાવચ્ચ અંગેનું માર્ગદર્શન હું હવે આપું છું’ આમ કહીને એમણો મને નિરુત્તર જ કરી દીધો.
કુમારપાળ ! તમારી પાસે આવી ગયેલાએ બગાસું ખાધું નથી અને એના મોઢમાં તમે પતાસું મૂકી દીધું નથી. તમારી પાસે આખરે પતસીઓ છે કેટલી ?
માર પાડ્ઝ
ધર્મ લાભ - માણ કૃતિ "મામ બનવા કેટ બુક જ કહે છે નાથા જે ઇર્ત પામ બનવા તો શું શું ન ી કરતો. મેં પૂન
બીન માટે પ્રસ તા ૨હીને, મામા મા ઈ નું બબિ ન થના પત્તા Kરી રમે છે એ કા મ = મ પ હ ણના કે. અપ મ ન વેઠને પ્રાણ પર પ્રકાશ ક્રતા એ અધુર વચન પૂ કરતા @ એ , બમ, આ ખરેડ પ્રીતિ પાંગ બની યો ન સમ્ર ને - | મ 8 s ધંધા માં બધા ય કરતાં અા બુ ત્રા મા થી એ, મા કોઈ ની ર. પ્રશ્ન ન હોય એ થી ન વ ના વી લઈ ને અને મેં મો કંન મરે
ન, એ ઘમ - હોલ નું નવું છે કહી દઈ ત્યા જે ન ઈ નયામાં બની શકાય કે ઍ ક ન ક મ ાએ, ઈ માએ ક નો ય ન ન તમે * પ્રીમ મ મ મ નો કેક પો મત ?
*
*
*
*

Page #14

કે માં ૨ષા ધર્મલાત્મક સંખન ન ક ૩ના ર ત પ મ ના કરે છે પણ સ મય ને , ૨મ ત ા ન ા૨ દાન કા તન મ ને ન મ પણ ન કરનારાએ તે કપ ખ = ળીના વેઢે ગણી શકાય એ . હા ન મ બે છે કે આપણો નંબર ના ભણે એ માં હતા તને ન વહેવાનું છે.
ને ઉત્ન નું રસૃ»િ
‘મહારાજ સાહેબ, અમારી એક વિનંતિ છે' કલિકુંડ તીર્થથી ૨૩ કિલોમીટર દૂરના શેખડી ગામમાં ૨૦-૨૫ હજાર પશુઓના કૅમ્પની મુલાકાતે અમે આવ્યા છીએ અને બે-ચાર માલધારીઓએ મારી પાસે આવીને વાત મુકી છે.
લો, શી વાત છે ? "આ વરસે ય ઉપરવાળો અમારા પર રૂકયો છે. વરસાદનો છાંટો ય નથી. પશુઓને લઈને અમે અહીં આવી તો ગયા છીએ પણ બાપા, સાચું કહીએ ? આ ધરતી પર રહેલ કુમારપાળભાઈ અમારા પર મન મૂકીને વરસી રહ્યા છે. સુકાળના સમયમાં અમારા પશુઓને અમે જે અને જેટલું નથી ખવડાવ્યું છે અને એટલું કુમારપાળભાઈ. અહી ખવડાવી રહ્યા છે. દુ:ખ અમને હોય તો એટલું જ છે કે કુમારપાળભાઈ અહીંનું દૂધ પીતા નથી. એમના માટેનું દૂધ બહારથી આવે છે. આપ એમને કહો કે કમ સે કમ અમારી ગાયોનું દૂધ તો પીએ !'
અને કુમારપાળ માલધારીઓની આ વિનંતિ મેં તમારા સમક્ષ મૂકી ત્યારે તમે જે જવાબ આપ્યો હતો તે આ હતો. ઉદારદિલ દાતાઓએ મને જે રકમ આપી છે એ પશુઓને સાચવવા આપી છે, એ રકમથી ચાલતાં પશુઓના ખા કંમ્પમાં પશુઓનું જે દૂધ નીકળો એ મારા પેટમાં પધરાવાય જ શી રીતે ?'
| કુમારપાળ !! તમારી નિષ્ઠાની આ ઊંચાઈ સામે એવરેસ્ટની ઊંચાઈની સરખામણી પણ શી રીતે કરવી ?
શંખડી કેમ્પમાં કુમારપાળ, તમે પશુઓને જ ન સંભાળ્યા, માલધારીઓને પ્રભુના વચનો સંભળાવતા રહીને એમના હૈયાને ય
- પ્રભુવચનોથી તમે ભાવિત બનાવતા રહ્યા.

Page #15

કુમારપાળ ધર્મલાભ - મરણને શ્રા ૧ ના ૧ * જન્મ * દે ઍ વાત સા ન પ વંg જન્મનૈ મન મ ના નખથાન ના ફાત સમાધિ મરણ "માઁ કે આ કાત આજ મૈ નિકળ થમ સા એ કમ જા ને ! અનૈ , મથક * માપિ નું પ્રમવા માટે તાયના મ ઝ ન અને સમા પાન સભ મન અ એ પરિકો અસિ નાયના કે એને મ ય વ મ ક ખ વ » વન સ લખ્યા જ ને ?
maithun
ધર્મના
મહારાજ સાહેબ, ચિંતા સૌથી વધુ અમને એ છે કે અમારાં પશુઓ અમને છોડીને કાંક આ કુમારપાળભાઈ પાસે જ રહી ન જાય’ શેખડી કૅમ્પમાં ચાર કે પાંચ માલધારીઓ હસતા હસતા મારી સમક્ષ વાતો કરી રહ્યા હતા.
*કેમ આમ વાત કરો છો ?'
‘આમ વાત ન કરીએ તો બીજી શી વાત કરીએ ? અમારાં પશુઓ અમારા અવાજ સિવાય બીજા કોઈના અવાજનો હોકારો ય ન આપે પન્ન કોન્ન જાણે શું થયું છે અમારાં પશુઓને, કુમારપાળભાઈ પશુઓ વચ્ચે ઊભા રહીને પશુઓના નામની બૂમ પાડે છે અને અમારાં પશુઓ દોડીને કુમારપાળભાઈ પાસે આવીને ઊભા રહી જાય છે.'
અને
કુમારપાળ, માલધારીઓની આ વાતની પ્રતીતિ અમને ત્યારે થઈ ગઈ કે જ્યારે એક સ્થળે ઊભેલાં હજારો પશુઓ વચ્ચે પહોંચી જઈને તમે એક ગાયને એના માલધારીએ પાડેલા નામ સાથે બોલાવી અને એ ગાય સીધી તમારી નજીક આવી જઈને તમારા પગ ચાટવા લાગી એ ય અમને સગી આંખે નિહાળવા મળ્યું.
કુમારપાળ ! બાપનો અવાજ સાંભળવા છતાં દીકરો બાપ પાસે ન આવે એવા આ કાળમાં તમારી બૂમ સાંભળવા માત્રથી અબોલ પશુ તમારી પાસે આવીને ઊભું રહી જાય અને એ ય પ્રેમથી ! તમારા' હૃદયમાં પ્રતિષ્ઠિત થઈ ગયેલ આ પ્રેમભાવને માણ ખૂબ ખૂબ નમસ્કાર છે !

Page #16

કમા પાળ
ધર્મલાભ મા ણસની હ મતા નો
ખ્યાલ એના ને નો માં મુ સયેના વર્તન પ્ર ૧ી ખાવૈ
- ન ત ક પા ના સાગર મ રમામાં ને વૈષ્ણપણો
મૃતિમય પ ફ શખૌબે, 3ના પ્રn નો અને પ્રભાવી કલાઈ કયાં વિના ન વહે- એ તા કે ન કો ના 5ધન પામ ને કર્મ- ભાં થયા ચિંત વી દે એ જોતા આ પ્રકા મુખમાં થ7 * ઇ મ અ ડે કે મૃત્યુ અપની હ ર મ ર મ તાન તો લે કે હું જ ના આ વે. કોઈ * .
સ્થળ ચાહે અમદાવાદનું છે કે મુંબઈનું છે, સુરતનું છે કે સુરેન્દ્રનગરનું છે, રાજકોટનું છે કે જામનગરનું છે. વ્યાખ્યાનની પાટ પર ચાહે આચાર્ય ભગવંત બિરાજમાન છે કે મુનિભગવંત બિરાજમાન છે. માઈક ચાહે ટ્રસ્ટીના હાથમાં છે કે પ્રમુખના હાથમાં છે.
જાહેરાત જો માત્ર આટલી જ થાય છે કે ‘પૂરરાહત અંગે કે ભૂકંપ અંગે, વાવાઝોડા અંગે કે દુષ્કાળ અંગે અહીં જે પણ રકમ ભેગી થશે એ રકમ ધોળકા - કુમારપાળ વિ. શાહને મોકલી આપવામાં આવરો’ તો એક સાથે બે પરિણામ આવીને ઊભા રહી જાય છે.
૧. કુંડમાં એકઠી થનાર રકમનો આંકડો ખૂબ મોટો થઈ જાય છે અને ૨. “આ ૨કમ ક્યાં જશે ? એની વ્યવસ્થા કોણ કરશે ? જરૂરિયાતવાળાઓને એ ૨કમ પહોંચશે કે નહીં ? વગેરે વગેરે શંકાઓ જેમના પણ મનમાં ઊભી થઈ હોય છે એ તમામ શંકાઓ એ જ પળે શાંત થઈ જાય છે.
- કુમારપાળ ! રામ તિષ્ઠીચી ઉતપનને વરેલ તેમાં આ મરત આદેય નામકર્મનો અનુભવ લિનાસ્તાનના સંખ્યાબંધ સંઘોને પણ થયો છે તો અનેક સંસ્થાઓને પણ થયો છે. મનની પવિત્રતા અને હદયની નિઘષતા એ બંનેને તમે કઈ હદે અપનાવી લીધા હશે કે જેના બળે તમારું નામ પણ આજે આ પરિણામ લાવનારું બની રહ્યું
૨નસરકૃતિના
ધન લાભ
છે !
.

Page #17

કુમા૨માં, ધર્માત્મ
કડી માની માણસ સોથાં ભલે વચરત પેદા કરે છે પણ અશૈવ સોહે વમળને ધોળાને શ્રી જઇને કુમળા પણ કરે છે.
આપણે આ અઘર જેવા જ બનવાનું કે અશુભ કર્યાં આપણાં લમણે ભલે કો ઝોકતા રહે, ખાબો તો શુભ અધ્યવસાયમાં ન ઝીંલસા રહેવાનું
રત્નસુંદરસૂિ
ધર્મ પા
&
૧૭)
એ ચાતુર્માસ મારું ભુજ [કચ્છ માં હતું. ચાતુર્માસ દરમ્યાન યોજાયેલ પાંચ રવિવારીય યુવા શિબિરો દેવ-ગુરુ કૃપાએ મસ્ત જામી હતી. છેલ્લી શિબિરમાં યુવાનોને એક અભિનંદનપત્ર આપવામાં આવ્યું હતું. એ અભિનંદન પત્રના આગળનાં પાના પર મારી પ્રવચનો કરતી વિવિધ મુદ્રાઓવાળી પ્રતિકૃતિઓ છપાઈ હતી.
કુમારપાળ !
એ પ્રતિકૃતિઓવાળું કાર્ડ મેં તમારા પર એ આશાએ મોકલ્યું હતું કે તમે એ કાર્ડ મળવા બદલ મારા પર ચોક્કસ આભાર વ્યક્ત કરતો અને અભિનંદન આપતો પત્ર લખશો જ, પણ મારી એ આશા વ્યર્થ તો નીવડી જ પણ કુમારપાળ, એ કાર્ડ મળ્યાના પ્રત્યુત્તરરૂપે તમે મારા પર જે શબ્દો લખ્યા હતા એ શબ્દો આજે ય મારા સ્મૃતિપથ પર એવા ને એવા જ અંકિત થયેલા છે.
તમે મને લખ્યું હતું કે 'મને આપની આ પ્રવૃત્તિ ગમી નથી. પ્રભુશાસનનું અનંત ઋણ આપણાં શિરે છે. એ ઋણથી યત્કિંચિત્ મુક્તિ મેળવવા આપણે પાત્ર જીવોને પ્રભુ માર્ગે જોડવા પ્રયાસો કરીએ છીએ. એ પ્રયાસો બદલ અહંકારનું આવું તુચ્છ પ્રદર્શન આપને શોભા આપતું નથી.'
કુમારપાળ !
મારા આત્મહિતની કેવી ચિંતા તમે લઈને બેઠા હશો ત્યારે તમે મને આવું લખી શક્યા હશો. સાથે જ તમારો એ વખતનો પ્રત્યેવર મારા માટે આજે ય એટલો જ માર્ગદર્શક બની રહ્યો છે !
૩૩

Page #18

ફમાં ૨પા .
છે. ધર્મ લા અધ્યાત્મના માર્ગ
પ૨ ચાલી રહેલ સાધકો શ્રે પ્રાથના દે ૧. પોતાના મનને બનાવવાના પરાને નેનો સતત કરતા રે અને ૨ પાતા ના મનને યુના ચિરણમાં ઍ પી દઈને ને એ એમના માર્ગ દર્શન મુજબ સાધના કરતા કરે છે*
સાયું હતું ? અનાદિના ક લ ત ખખ્યા સ ધી પ્રિત મનન કરેલ મન ને બદલાવવા ના પ્રથા છે. એ ષ અને થકવી નાખના શ બની ૨છે વળી વી સંભાવના છે. કા માટે આપણે મન ને પો
દેવાના સરળ અને જેઇમ | વિપને ન પ નાતી
ન લેવો )
કુમારપાળ !
બોરમાં રહેલ પાણી બહાર લાવવું કે નહી, એ નિર્ણય કરવાનું ખેડૂતના હાથમાં હોઈ શકે છે. પરંતુ આકાશમાં બંધાયેલ વાદળને ધરતી પર વરસવું કે નહી એ નિર્ણય કરવાનું ખેડુતનો હાથમાં નથી જ હોતું એ તમારા ખ્યાલ બહાર હોય એમ હું નથી માનતો. - પુથને બચીને ઉદયમાં લાવવાનું તમારા હાથમાં વિા છતાં એ દિશા તરફ તમે ક્યારેય નજર પણ નાખી નથી પણ તમારી ઇચ્છા વિના ય તમારું પુણ્ય ઉદયમાં આવતું , રહે છે ત્યાં તમે કશું ય કરી શકતા નથી એનો મર્તે બરાબર ખ્યાલ છે.
સૌરાષ્ટ્રનો એ યુવક મને ઘાટકોપર-મુંબઈમાં મળ્યો હતો. મંદીના માહોલમાં ૫ હીરાબજારમાં જઈને એ એક જ કલાકમાં જીવદયા માટે લગભગ ૨૦/ર ૨ લાખનાં વચને લઈ આવ્યો હતો, મેં આશ્ચર્યચકિત થઈને એને આ અંગેનું રહસ્ય પૂછવું હતું, જવાબ આપતા એણે મને કહ્યું હતું કે, ‘ગુરુદેવ, હું જ્યારે પણ જીવદયા માટે ટીપ કરવા બહાર જાઉં છું. પહેલાં કુમારપાળભાઈ પાસે જઈને એમનો આંકડો લખાવી દઉં છું, બસ, પછી નિશ્ચિત લક્ષ્ય પર પહોંચી જવામાં મને મૈઈ જ તકલીફ પડતી નથી !'
કુમળતું પ્રભુ પાસે તમારું આ વિશુદ્ધ પુણચ માગતા મને કોઈ જ શરમ આવતી નથી. ારણ કે આવું પુણ્ય જ તો પ્રભુ સાથે આત્માને જોડેલું રાખે છે ને ?

Page #19

નવાગામ)
ભા
ધર્મભાભ બાદ આ જે કશો કાનો - શેઢાનો છે. ખરાબમાં વેશ થાય છે એ તમાર હેત રહેલો છાસ, માતર સરે જે જેમને સરળતાનો સામ કાશ માં જ સમાવેશ થાય કે કે આ હે રહ્યો કે, એ ભીખાપણ સંસાર રિંજીશનું આ કાર થશે ?
તું
શું
આપણાં મા સાની યુટ અમે આપણને એન્જન સાથે
કુંડાના
6
૨૮નાનું દસૂિ
Exam
(૧૯
સાબરમતીના એ વરસના ચાતુર્માસ દરમ્યાન કુમારપાળ, તમે મને મળવા આવ્યા હતા. ગુજરાતના બીજા વરસના દુષ્કાળમાં તમે સંખ્યાબંધ પાંજરાપોળોમાં ધૂમ તાપમાં ફરતા રહીને પશુઓને બચાવવાનો જે ભગીરથ પુરુષાર્થ આદર્યો હતો એનો થાક તમારા ચહેરા પર સ્પષ્ટપણે વરતાતો હતો. આ દુષ્કાળે પાંજરાપોળોની હાલત કેવી કફોડી કરી નાખી છે એની વેદના તમારી વાર્તામાં પ્રગટ થતી હું અનુભવી રહ્યો હતો. વાતમાં ને વાતમાં મે તમને કહ્યું હતું,
‘કુમારપાળ, પશુઓને બચાવી લેવા તમારા લોહી-પાણી એક કરી નાખતા પુરુષાર્થને કયા શબ્દોમાં હું બિરદાવું એ મને સમજાતું નથી’
'આપને એ વાતનો ખ્યાલ ન હોય તો હું જણાવી દઉં કે કલ્પેશ અને જયેશ, મારા ડાબા અને જમણા હાથ છે. એ બંને વિનાનો હું સર્વથા કમજોર છું. આપ ધન્યવાદ આપવા માગતા જ હો તો એ બંનેને આપો, મને નહીં' આટલું બોલતા બોલતા કુમારપાળ, તમે રીતસરના રડી પડ્યા હતા.
કુમારપાળ !
સફળતાની સીડી ચડતી વખતે એ સીડી જેણે પકડી રાખી છે એને ન જ ભૂલી જવાની તમારી ઉઘત્તવૃત્તિથી કોણ પરિચિત નથી એ પ્રશ્ન છે. અન્યનાં દુઃખોને પોતાના બનાવતા રહેવું અને પોતાની સફળતાનો યશ સાથીઓને આપતા રહેવું, કુમારપાળ, તમારા આ મનોવલણે મને પણ જીવનમાં સારા એવા બોધપાઠો આપ્યા છે.
૩૩

Page #20

(૨૦)
કુમા૨મા ન,
પ્રાણી : ૨ જે લોટ બંધા તે ન
| તો લડવ ના વ ગ ૨ સાધના પણ કયાં જ મૈ કે?
૨– સુંદર સુઝિ
* * ઇલાજ
યુવાશિબિરો અંગે પ્રારંભિક કાળમાં સંધમાં ક્યાંક ક્યાંક ઊઠેલા વિરોધના સૂરો લગભગ શાંત થઈ ચૂક્યા હતા, એકે એક ઉદારદિલ મહાનુભાવો એક એક મહિનાની સંપૂર્ણ શિબિરનો લાભ પોતાને આપવા કુમારપાળ, તમને વિનંતિ કરી રહ્યા હતા.
| એક સુશ્રાવક આ વરસની મે મહિનાની શિબિરનો સંપૂર્ણ લાભ પોતાને આપવા કુમારપાળ, આજે તમારી પાસે આવ્યા છે.
‘તમારે આ લાભ મને આપવો જ પડશે’ ‘તમે શિબિરનો લાભ શું લેશો?'
| ‘એટલે ” ‘શિબિર તો શરૂ થઈ જશે, ગુરુદેવશ્રીનાં પ્રવચનોમાં શિબિરાર્થીઓ પાગલ પણ બનતા જશે પક્ષ તમે પોતે આ શિબિરમાં કેટલા દિવસ હાજર રહેશો ?”
| ‘બે-ચાર-દિવસ' 'તો તમે સાંભળી લો. શિબિરની શરૂઆતથી સમાપ્તિ સુધી તમારે શિબિરમાં હાજર રહેવાનું હોય, ગુરુદેવનાં દરેક પ્રવચનો તમારે સાંભળવાના હોય, શિબિરાર્થીની દરેક પ્રવૃત્તિઓમાં તમારે ભાગ લેવાનો હોય તો જ આ શિબિરનો લાભ તેમને આપવાનો છે.'
| કુમારપાળ ! "પૈસો મળે ત્યાં હા પાડી જ દેવાની' એ વૃત્તિથી તમે કેટલા બધા અલિપ્ત છો એનો અનુભવ તમારી સાથે જોડાયેલ કાં દાતાને નથી એ પ્રશ્ન છે. આ વૃત્તિએ જ તમારી પાવળ દાતાઓને દોડતા રહેવા મજબૂર તો નહીં કરી દીધા હોય ને ?
રૂe

Page #21

કુમારપાન,
કે ધર્મલા
ખટકયા વિના સતત પાન ના જ કહેવાનું કહ્યુ , ઍ સ્થિતિમાં રહેલ અને મકાન ખાન પણ -ઝા મૈ ના ન કાયો હોય મેં
કાયેલ yપે જે તે પ્રમ-ન બો કહે કે કાંટાઓ જોઇને ખી થતો રહે
સતત ચાલે છે કે નાનપણ કવન • પ્રક્રિયામાં ને પણ જુવો તેનો ૨ઢા કે એ સહુનાં ને પણ સામે હa દે એવી ચકો નાં દફન કરાતા વહીને પછી થતા નંદ અનુભવના કહેવાની જ જ છેદૉ નો ના કોય ને જોઈને મન ને વદિ રાખવા ની ક્યાં જરૂર છે?
નદીને પાણી મળે વાદળ તરફથી અને નદી એ પાણીને સમર્પિત કરી દે સાગરને, જીવનકાળ દરમ્યાન કેટકેટલાય પરોપકારો એના નામે જમા થતા રહે, કેટલાય લોકો એનો ઉપકાર માનતા રહે પણ એને પૂછો, ‘આમાં તારું શું ? એનો આ જ જવાબ હોય, ‘મારું કાંઈ જ નથી. મારી પાસે કાંઈ જ નથી.' - કુમારપાળ,
કેટકેટલા દાતાઓએ તમારા હાથોને સંપત્તિથી છલકાવી દીધા છે ! દાતાઓનો જ જો કોઈ હિસાબ નથી તો એમના તરફથી તમને મળેલ અપાર સંપત્તિનો નો હિસાબ હોય જ ક્યાંથી ? પણ, ક્યાં રાખી છે તમે એ સંપત્તિને તમારી પાસે ? તમે એ સંપત્તિને ધરી દીધી છે જિનશાસનરૂપી મહાસાગરને ચરણે ! કેટે કેટલીય સંસ્થાઓ, પાંજરાપોળો અને વ્યક્તિઓ આજે તમારા તરફથી એમને મળેલ સંપત્તિના સહયોગ બદલ તમારો આભાર માની રહી છે પણ, | જેની જાણ લગભગ કોઈને ય નથી એ જાણ મારી પાસે છે. આજે ય બૅન્કમાં તમારા નામે કોઈ ખાતું નથી એ તો ઠીક પણ તમારા શરીર પર જે વસ્ત્રો હોય છે એ વસ્ત્રો ય મુંબઈનો એક યુવકે તમારા પર મોકલી રહ્યો છે !
કુમારપાળ ! અબજોનો સવ્યય તમારા નામે અને એક પૈસો ય નહીં તમારી પાસે કઈ માટીના બનેલા છો તમે ?
નું સૂરિ

Page #22

કુમા વધ્યાન, | ધર્માત્મ રામ મ ભાવ મ દાવ -
માનત્ય વ મને શા વ, તા ૧૭. પ્રરિ બૌ પ્રધે ના (૬થના માં ત માં પ્રકારના નું ય ન મેં છાનબના કામ ફરે છે. જેમના પર આપણનૈ અ ભય વગેરે કય છે એમ ના = વનમાં છેલ્લા સો અાપણને દેખાતા ની અને ખાપણ = વન કહેલા શેષો માં ફડાકો ઓ હા યા કિ ના તો નૌ
આ કા નેમ લાકા ને ખાઈ જ નય તે મ અ રૂાક નખત્રે ખતમ કરીને જ કરે છે.
ખા કા ને મ સુવર્કનૈ ધિ કરીને રહે છે કે અત્યાય બાદમકને વિશ કરીને જ રહે છે,
ખા રામના ખા ધામે આખાણાં અહોભા વને આપણે કલેવ ના નેપો .
વાંકાનેરથી સુરેન્દ્રનગર તરફના વિહારમાં અમે હતા અને અચાનક એક ગામમાં તમે તમારા સાધી કાર્યકરો સાથે કુમારપાળ, મળવા આવી ગયા. સાંજના વિહારમાં તમે અમારી સાથે પણ ચાલ્યા, | સામા ગામે આપણે પહોચ્યા તો ખરા પણ એક સ્થળે રહેલ મેસના તબેલા પાસે જે સ્કૂલ હતી ત્યાં અમને ઉતારો મળ્યો. મને એમ કે અંધારું થતાં તમે ગાડીમાં સુરેન્દ્રનગર જુવા નીકળી જશો પણ મારી એ માન્યતા ખોટી ઠરી. | તમે સાથી કાર્યકરને કહી દીધું કે 'ગાડી સ્કુલની ડાબી બાજુ ઉભી રાખી દો. આપણે આ તબેલામાં સુઈ રહેશું.'
પણ કુમારપાળ, તબેલામાં તો શે સુવાશે ? ચાંચડ અને મચ્છર આખી રાત હેરાન કરી નાખો' મારા આ સુચન સામે તમે મને નમ્રભાવે કાકી દીધું કે ‘સાહેબ, રાતના હું ગાડી નથી ચલાવતો. ગાડીમાં નથી બેસતો, ગાડીની છેડલાઈટ પર ઊડતા જીવો એટલા બધા ચટી જાય છે કે એ હિંસા મારાથી જોઈ જતી નથી. ચાંચડ-વાચ્છર કરડે એ ચલાવી લેવાય પણે જીવોની હિંસા પ્રત્યે અખમી-રામણા રોં કરી શકાય ?' અને કુમારપાળ, સવારના પહોરમાં તમારા શરીર પર ઉપસી આવેલ લાલ ચાઠાં પણ મેં જોયાં અને તમારા મુખ પર ચમકી રહેલ સ્મિત પણ મેં જોયું.
| કુમાસ્પાળ ! લાગે છે કે તમારા જીવનમાં રિચર થઈ ગયેલ આ અમારિપાલને જ તમને અમારિ પ્રવર્તનના ક્ષેત્રે આટલી જ્વલંત સફળતા અપાવી હશે !
નિ ધર્મલા

Page #23

કેમ ૨ પાળ- ધર્મલાત્મક સાકાર મા સૈ ત ડાણ હોય ક્રે પણ
વાd ન થ7 હે ન પર્વત મા સૈ. ન ચ ઈ તો ય છે પ ણા કાણા નથી હોતું રેતુ પ્રભુકા ને ન ના સા ખ્યા સાધક યા ક્ષે જ્ઞાન નું કાણું પણ તૈય છે તો પેમ ને વાઇg ut
| નાન નું કણ અને સમાજને
સ મણ બના વ તું છે કે ખેમ ન નમા ઈ ની સં ન ધબી રાખી છે ય છે ,
મા વો સાપક માં મા પણે નંબર આપણે લ = કી દેવા નો છે
૨તંત્રયી ટ્રસ્ટ તરફથી પ્રકાશિત થઈ રહેલ પુસ્તકો સહુને ઘરબેઠાં મળતો રહે એ ખ્યાલે ટ્રસ્ટીઓએ ‘૧000 રૂપિયા ભરો અને આજીવન સભ્ય બનો'ની યોજના જાહેર કરી હતી પરંતુ સતત વધતી જતી મોંઘવારીના કારણે ટ્રસ્ટ આર્થિક સ્તરે થોડીક મુશ્કેલી અનુભવતું
હતું.
a
ખરિના
ધર્મલા
કુમારપાળ, દ્વેસ્ટના અન્ય ટ્રેસ્ટીઓ સાથે તમે મને સુરત મળવા આવ્યા હતા. આ તકલીફને તલ કરવા એક ટુરીએ સૂચન કર્યું કે અત્યારે જેટલા પણ આજીવન સભ્યો છે એ તમામને આપણે પત્ર લખીને પરિસ્થિતિની વિકટતા જણાવીએ અને વિનંતિ કરીએ કે આ પરિસ્થિતિમાંથી ટ્રસ્ટ બહાર આવી જવા માગે છે. તમે જો વધારાના બે હજાર રૂપિયા મોકલી આપો તો સમસ્યા હલ થઈ જાય તેમ છે.
આ સાંભળતા જ કુમારપાળ તમે જણાવ્યું હતું કે “ઉંમરની જેમ મોઘવારી તો રોજ વધતી જ જવાની છે. દરેક વરસે ટ્રસ્ટ શું આ રીતે સભ્યો પાસે પૈસાની ભીખ માંગતું રહેશે ? કાં તો આપણે પુસ્તકો ઓછા પ્રકાશિત કરીએ અને કાં તો આપણે અન્ય વ્યવસ્થા ઊભી કરીએ પણ આજીવન સભ્યો પર પૈસા મોકલવા અંગેનો કાગળ તો ન જ લખી શકાય !”
-
કુમારપાળ ! વિચારને રૂંધી નાખે એવી વ્યવસ્થા તમે ગોઠવતા નથી તો કારણ વગર વ્યવસ્થાને છિનભિન્ન કરી નાખે એવા વિચારને તમે જીવનમાં સ્થાન આપતા નથી. આ અનુભવી મને સતત થતો જ રહે છે. તમારી આ કુનેહ સાચે જ uદ માગી લે તેવી છે.

Page #24

કુમારપાળ, ધર્મભા
અને ને મૌન રહેતા નથી આવડતું તો આ વી બકવાસ
અન
હે છે અને અને જે બોલતા નથી ખાતું તો મારું મૌન નપુંસક
બની
૨૨ કે.
શું કહું ?
કાચ અનંતકાળે તો આમણને થાન સન્ધિ
સુપ્ત થઈ કે
એના દયોડાની ફળા આપણી પાસ ન ભેંસ બેરો યાર
કદાચ અનંતકાળે તો. આપણને ચિોક લબ્ધિ માત થઈ છે. એના સારે. મૌનના આધારને આપણ ઝડપતાં ન રીબે એ રો ચાલે ?
Con
૨૬ન નુર સ્મૃિ
enfation
૨૪
મોરબીમાં મચ્છુડેમ તૂટી ગયાના સમાચાર ચારે ય બાજુ પ્રસરી ગયા છે. માનવો અને પશુઓનો મોતના ખપ્પરમાં હોમાઈ રહ્યાનો આંકડો રોજેરોજ મોટો જાહેર થઈ રહ્યો છે અને કુમારપાળ, તમે તમારા કેટલાક ચુનંદા કાર્યકરોને લઇને સેવાર્થે ત્યાં પહોંચી ગયા છો.
સવારના પહોરમાં તમે ચૂલે ખીચડી મૂકીને કાર્યકરો સાથે નીકળી પડો છો. સાંજના પાપા-પાકવા પાછા આવો છો. ખીચડી વગેરે ખાઈને સૂઈ જાઓ છો અને બીજે દિવસે પુનઃ સજ્જ થઈને સેવાર્થે નીકળી પડી છો. નાક પર રૂમાલ બાંધીને ગંધાઇ રહેલા પશુઓનાં અને માનવોનાં શોનો નિકાલ કરવામાં તો સહુ વ્યસ્ત બની ગયા છો.
સેવાનો આ યજ્ઞ પૂર્ણ થયા બાદ તમારી સાથે રહેલ મુંબઈના એક કાર્યકરે મને વાત કરી
છે કે “ગુરુદેવ, સેવાના આ થજ્ઞમાં અમને સામેલ કરતા પહેલાં કુમારપાળભાઈએ અમારા સહુ પાસેથી બબ્બે હજાર રૂપિયા જમવાના ખર્ચ પેટે લઈ લીધા હતા. “દાતાઓના પૈસે આપણે પીડિતોની સેવા જરૂર કરશું પણ આપણા સહુનાં ભોજનના પૈસા તો આપણે જ કાઢવાના છે' આમ કહીને એમણે અમારી પાસેથી રૂપિયા બબ્બે હજાર લઈ લીધા હતા !
કુમારપાળ !
જીવનનાં પ્રત્યેક સામાન્ય પ્રસંગને અસામાન્ય બનાવી દેતી તમારી સમ્યષ્ટિ સાથે
જ સર્વત્ર ચમત્કારો પર ચમત્કારો જ સર્જતી રહેતી હોય તો એમાં કોઈ નવાઈ જેવું હવે નથી લાગતું.
ક

Page #25

કુત્રાપા
યમને આપ્યો પણ અનુ કેરો આ પ્રશ્નનો જવાબ બેળા થા હતા પાર્થે ની તો हेव या एक
ગમશે નું આ ગુને બાબ મેળવો
યાત્રામા
પર્ક લય પાસે ન આવવાનું સવાલ લેવાનું કે વ ાપત્યે અનુરાગ
કે ી કેરી કે
મ
” દેવ ક મરના અને સામાં કરણી દેવ ગુરુને આપણા ઘરન મન ઇ છું. મને રહો !
સદે સ્પષ્ટ કે આ કા જ મથી વનાર ય તે નાણે લના કેટલા જેવા ૧૭ હલા હાંને રેઈનફૉટા બે ધ ભ્રંશ અને 17 હુંકાર્ય શું જે બિલકુલ કોરાધાકોર !
ELL
મન સૂિ
ધર્મા
પથ્થર પાસે કઠોરતા છે તો કોમળતા નથી. માખણમાં કોમળતા છે તો કઠોરતા નથી. અગ્નિમાં ઉષ્ણતા છે તો શીતળતા નથી. પાણીમાં શીતળતા છે તો ઉષ્ણતા નથી. કેટલાક સાધકો પાસે સત્પ્રવૃત્તિઓની વણઝાર છે તો નિવૃત્તિ નથી. કેટલાક સાધકો પાસે નિવૃત્તિ છે તો બાહ્યથી સપ્રવૃત્તિઓના નામે લગભગ કશું ય નથી.
કુમારપાળ, સત્પ્રવૃત્તિઓમાંની તમારી જબરદસ્ત વ્યસ્તતા જોતાં એમ લાગે કે અંગત સાધના માટે તમારી પાસે કોઈ સમય જ નહી બચતો હોય અને આત્મનિરીક્ષણ માટે તમે અલ્પ પણ સમય નથી ફાળવી શકતા હો.
પણ, એવું નથી.
સામાયિક તમે રોજ કરો છો. પ્રભુપૂજા વિના તમને ચેન પડતું નથી. સાંચન તો તામરું ચાલુ જ હોય છે પણ મનમાં ઉદ્ભવતું શુભ ચિંતન અંગત ડાયરીમાં ટપકાવી દેવાનું પણ તમે ચૂકતા નથી કમાલની વાત તો એ છે કે રાતના નવ વાગ્યા પછી તમે લગભગ કોઇને મળતાં તો નથી જ પણ કોઇનો ફોન ઉઠાવતા ય નથી અને કોઈને ફોન કરતા પણ નથી.
કુમારપાળ !
ગર્ભવતી સ્ત્રી બહારથી બધી જ પ્રવૃત્તિઓ કરે પણ પેટમાં રહેલ બાળકને જેમ ભૂલે જ નહીં તેમ બહારથી આટઆટલી સત્પ્રવૃત્તિઓ ચાલુ રાખીને ય તમે આત્માને સતત સ્મૃતિપથમાં શખી રહ્યા છો એ જાણી આશ્ચર્યચક્તિ થઈ જવાય છે !
४७

Page #26

કુમારપાળ, ધર્મલાત્મ
ક્ષેત્રોની આપી સુતારને ગુરુદેવે માત્ર સાક્ જની ફી આપો. શુોને બંધ પકેસ અત્તરની લીનું બુમ શુ છે ખોલો.
મા આવ્યું છે
આ જક્ષમા ખાવો. ભોકોત્તર
34.૬૨ના૨
તત્ત્વ સવાય બીજું કોઈ જ નહી, આ વાત આપણાં ૧૫માં એ
ખાપ સ્થર કો દેવાની છે કે મુતિ ન અને ત્યાં સુધીના દરેક ત્સવ શુરુદેવન યોગ આપણને થઈને ન હે!
ગુરુ દ્વારા ૫૨૬ન જાપ્તિ ન્યાનું બને? આા પતિ આપણને એ દિશામાં દોડતા કરી દેવા પર્યાપ્ત જ કેને?
6..
૨ત્ન સુંરસૂિ
કમલા
18 19
આજે તો એ ઉદારદિલ સુશ્રાવક સત્કાર્યોનાં અનેક ક્ષેત્રે ખૂબ ખૂબ આગળ વધી ચૂક્યા છે પરંતુ આ ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કર્યાને એમને થોડોક જ સમય થયો હતો અને એમના કાને કુમારપાળ, તમારા દ્વારા ચાલી રહેલ શાસનનાં સત્કાર્યોના સમાચાર આવ્યા, એમણે તમારી પાસે એ કાર્યોની વિગતો જાણવાની જિજ્ઞાસા વ્યક્ત કરી.
પ્રવાસમાં એ તમારી સાથે જોડાયા. તમારા દ્વારા ચાલી રહેલ બે-ચાર કાર્યો સગી આંખે નિહાળવાની એમને ભાવના હતી. પણ દૂર ચાલી રહેલ એ કાર્યોની વાતો તમે એમને પ્રવાસ દરમ્યાન કહી સંભળાવી.
તમારી રજૂઆતમાં જો ગજબનાક પારદર્શતા હતી તો એ ઉદારદિલ સુશ્રાવક પાસે હૃદયની સુંદર સંવેદનશીલતા હતી. એમણે તમને કહી દીધું, ‘કુમારપાળભાઈ, તમારા દ્વારા ચાલી રહેલ કાર્યો કેવા હશે એનો અંદાજ મને તમારી વાતો પરથી જ આવી ગયો છે. આપણે હવે પ્રવાસ લંબાવવાની જરૂર નથી. અહીંથી જ આપણે પાછા ફરીએ. અને હા, તમારાં કાર્યોમાં ફૂલ નહીં તો ફૂલની પાંખડીરૂપે મારા તરફથી તમને રૂપિયા બે કરોડ આપવાનું હું અત્યારે જાહેર કરું છું.' કુમારપાળ !
સાચા મોતીની જેને તરા અને પરખ હોય છે એને માનસરોવરના હંસનો યોગ થઈ જ જાય છે એ બાબતમાં તમને જોયા પછી મને કોઈ
જ શંકા રહી નથી.
41

Page #27

૬માં ૧પ ળ, ધલાભ.
ધન નું વજન વ મ તે હળવું ફૂલ રોય છે પરંતુ મંદિર એના પિ ન ન મ તે ન ી.
બહું સ્તર પર ચહેરા પ૨ ના મિતનું અને ખિસ્ત ૨ ૨તક બ૨ ના ભૂલાનું વજન
સર્વ ઘા હળ હું કુલ હોય કે ન હેતુ એના વિન' નળ તેં સંસા 2 ઝવ ન ન મ છે કે નવી તો ખમા ૯મ નું જીવન ન્મ મ છે ! મા શે જ ને રુપે દરિક છે કે જેમની પાસે નr૫ મતની અને મ્ય! મુશની મૂળ જ નથી,
Arછે ધaw
વી
કુમારપાળ, પાલિતાણા, સિદ્ધક્ષેત્ર વર્ધમાન તપ આયંબિલ ખાતામાં સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતોની શાતા-સમાધિસંયમશુદ્ધિ-પ્રસન્નતાર્થે ચાલી રહેલ વૈયાવચ ખાતાનું સંચાલન જ્યારથી તમારા હાથમાં આવ્યું છે ત્યારથી એ વૈયાવચ્ચ ખાતાના ગૌરવને જે ચાર ચાંદ લાગી ગયા છે એનું શબ્દોમાં વર્ણન કરવું શક્ય નથી.
પાલિતાણાની યાત્રાએ ગયેલ જે પણ શ્રાવકે કે શ્રાવિકા એ વૈયાવરચ ખાતાની વ્યવસ્થા નિહાળવા આવે છે, એની આંખમાંથી હર્ષનાં આંસુ વહેવા લાગી છે, એમનું મન માની જ નથી શકતું કે આવી અદ્દભુત વ્યવસ્થા તમે ગોઠવી શકો !
વૈયાવચ્ચે ખાતાના ગોડાઉનો સાધુ-સાધ્વીજીના ઉપયોગમાં આવતાં ઉપકરણોથી ય છલોછલ છે તો તમામ પ્રકારની દવાઓથી ય ભરેલા છે, પાત્રા-નરપણીઓ પણ એમાં ભરપૂર છે તો દાંડા-દંડાસનો ય પાર વિનાનાં છે. કલરકામ માટેની સામગ્રીઓ પણ ભરપૂર છે તો આસન-કામળીઓની સંખ્યા પણ બેસુમાર છે. સ્ટેશનરી આઈટમો પણ ભરપૂર છે તો કથરોટ, ડોલ, તપેલાંઓનો પણ પાર નથી. સાબુ-પાઉંડર-બ્રશ પણ ઓછા નથી તો અંતિમ સંસ્કારવિધિની સામગ્રીઓ પણ પર્યાપ્ત પ્રમાણમાં છે.
- કુમારપાળ ! સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતોની હૃદયનાં પ્રચંડ બહુમાનભાવ સાધે તમારા દ્વારા અને તમારા સાથીઓ દ્વારા થઈ રહેલ આ ભક્તિથી ઊભું થઈ રહેલ પુણ્ય તમે કઈ રીતે ભોગવશો, એનું આયોજન અત્યારથી જ તમે વિચારી રાખજો.

Page #28

કમા પા છે ,
કે ધર્મલાભ - અભિમાન -પોને ન પોતાને ન તને એટલું બહુ માન આપતો ય છે કે તે બીન ને એના વન મા ક૨વા માં 2 સુરત બની નના શય છે, ને ખાપણે સમા ન નીય કાર્યો નઝર કી ખે પણ માન પગી તો
ન હતી
‘મહારાજ સાહેબ, મારે સાત આંકડાની રકમનો સત્કાર્યોમાં સવ્યય કરવો છે. કયા ક્ષેત્રમાં મારે કેટલી રકમ કઈ રીતે ખરચવી એનું માર્ગદર્શન લેવા હું આપની પાસે આવ્યો છું. આપ મને માર્ગદર્શન આપશો ?”
ગોરેગામ-મુંબઈના એક સર્વથા અપરિચિત શ્રાવક પરેલના ઉપાશ્રયમાં વંદનાથે આવ્યા હતા. અને એમણે મારી પાસે આ વાત મૂકી.
મેં એમને કુમારપાળ, તમારું સરનામું આપી દીધું. થોડીક આનાકાની બાદ એમણે તમારી પાસે આવવાનું સ્વીકારી લીધું.
- લગભગ ત્રણેક મહિના બાદ એ ભાઈ મને મળવા આવ્યા અને એમણે મને જે વાત કરી એ એમના જ શબ્દોમાં :
- ‘મહારાજ સાહેબ, કુમારપાળભાઈને મળ્યા પછી, એમની સાથે રહીને ૨કમનો સદ્વ્યય કર્યા પછી હું એ તારવ્રુ પર આવ્યો છું કે આપે મને કેવળ સંપત્તિનો સવ્યય કરવાનું સરનામું જ નથી ખાખું, આપે તો મારા જનમોજનમ સુધારી દેવાનું સરનામું આપી દીધું છે. મારી ભાવના તો એવી છે. કે દર વરસે કુમારપાળભાઈ હસ્તકે મારે ઓછામાં ઓછા ૧૧,00,000 રૂપિયા તો વાપરવા જ '
- કુમારપાળ ! ફરિયાદ માટે પોસ્ટકાર્ડ પણ મોટું પડે અને ધન્યવાદ આપવા માટે કયૂટર પણ નાનું પડે, આવી કાર્યપદ્ધતિના સ્વામી બની બેઠેલા તમે કૉલેજમાં ભચા છો કયાં સુધી ?
નમુંદવભૂમિ
ઇલw

Page #29

(()
મધ્યપ્રદેશના વિચરણ દરમ્યાન મને વરસોથી એ જે પ્રદેશમાં વિચરી રહેલ એક પંન્યાસજી મહારાજ મળી ગયા છે. એમની પ્રેરણાથી એક જિન મંદિરના થયેલ જીર્ણોદ્ધારમાં કુમારપાળ, તમારો કેવો મસ્ત સહયોગ એમને મળ્યો છે એની વાત તેઓ ખૂબ પ્રસન્નતાથી કરી રહ્યા હતાં, અચાનક એમણે મને વાત કરી.
| ‘રત્નસુંદર મહારાજ, કુમારપાળના સ્વભાવને પહોંચી વળવું ખૂબ મુશ્કેલ છે.*
કુમા ૨પાળ,
ધર્મલાભ પે મ ક થતા ફૌખવું Rય રઘ ન ના નૈરવ મ રૉ પડકાર છે. એના કરતાં અને મને મે પડકા૨ તૈ પ્રેમ ને વનમાં જ કવો એ * જેમને વન માં 9 બ ઐ હલે ?” છે ? તે ના જ કે સા મ ટ્યકિતન.
ધ પ્રત્યે ના ગમે તેવા પ્રતિક વર્તાય તને ય
ખા પર પ્રતિભા ધ હૉત હોય.
સ્ત થ હોય, મન મેય, fમત સભર શેય, પ્રભુની પૂન, એ તો સાધના દે ન જ હેતુ ઋસિ ફૂબ વધુ ને કેમ સ ભર પ્રષિભાવ ખે પણ મામૂલી સાધનો તો ન ી. જ એટલું જ કી =ા કે એ. લિકા માં બાપ
ખા મ ઝ થતા ન કહેવાનું છે.
આ જિનમંદિરના જીર્ણોદ્ધારમાં મને એમના સહયોગથી દેવદ્રવ્યની સારી એવી રકમ મળી અને એ હકીકતનો ઉલ્લેખ મેં જિનમંદિરની બહાર લગાયેલ આરસની તકતી પરના લખાક્ષમાં કર્યો. ખબર નહીં એમને આ હકીકતની ક્યાંથી ખબર પડી ગઈ ? એમનો મારા પર કડક પત્ર આવી ગયો. ‘જિર્ણોદ્ધાર પ્રભુના મંદિરનો થયો. એમાં રકમ દેવદ્રવ્યની વપરાઈ અને તકતી પર આપે મારું નામ સહયોગદાતા તરીકે લખાવ્યું છે એવા સમાચાર "મારા કાને આવ્યા છે. મારી વેદનાનો પાર નથી. હવે પછી હું કદાચ...'
કુમારપાળ ! આત્મવિકાસની ઇમારતનો પાયો તમે કેટલો બધો મજબૂત બનાવી દીધો છે કે કયાંય તમે તમારા અંતઃકરણ સાથે ગલત સમાધાન કરી દેતા જ નથી.
૨ ન
સૂરિ Esferon

Page #30

કુમ ૨પાળ, ધર્મલાભ. હૈ પ્રકારના જીવો માં મા ૨ માં દુર્લભ છે. યાદ રાખ્યા વિના ખાન તેના શ અને ભૂલી ગયા વિના લે ના. આને અર્થ ખા ન દે કે ના પણે કુને અપાય રહ્યું આપતા હણ એ પણ ખાધ્યા બાદ પદ ન રાખીએ હતું એ ૯ & કોમન કા એ થી પૈકા એ ! પણ એને ભૂલી જવા ને ભૂલ તે ન ભ ફળ છે,
શું
.
.
પાલિતાણાથી વિહાર કરીને અમદાવાદ તરફ જતાં વચ્ચે કલિકુંડમાં ચારેક દિવસ કરેલ સ્થિરતા દરમ્યાન એક દિવસે તમારી વિનંતિને માન આપીને કુમારપાળ, બપોરના સમયે તમારા આવાસસ્થાને હું આવ્યો હતો.
સાતે ય ક્ષેત્રોની, જીવદયાની અને અનુકંપાની દિશામાં તમે કઈ ગતિથી કઈ રીતે કાર્યો કરી રહ્યા છો તેની જાણકારી હું તમારો પાસેથી મેળવી રહ્યો હતો અને એ ગાળામાં એક પ્રૌઢ બહેન હાથમાં કાજુની બરણી લઈને તમારા ટેબલ પર મૂકી દઈને બોલ્યા, ‘કુમારપાળભાઈ, તમે વાપરજો અને સને વ૫રાવજો' તમે હા-ના કાંઈ કરો એ પહેલાં તો એ બહેન ઘરની બહાર નીકળી ગયા. | આ બાજુ પાંચ જ મિનિટ પસાર થઈ હશે અને એક છોકરો આવ્યો, 'સાહેબ, હું સાધ્વીજી (મગવંત સાથે પાલનપુરના વિહારમાં જાઉં છું અને આ સાંભળતાની સાથે જ કુમારપાળ, તમે ટેબલ પર હમણાં જ મુકાયેલ કાજુની બરણી એ છોકરાના હાથમાં પકડાવી દીધી. ‘આમાંથી તું ખાજે અને વિહારમાં સાધ્વીજી ભગવંતને વહોરાવતો રહેજે.'
- કુમારપાળ ! કર્ણ વચ્ચે પર્વતની જેમ અડગ ઉભા રહી જતા તમે પરોપકારના પ્રસંગે નદીની જેમ જે પ્રસન્નતાથી ખળખળ વહી જાણો છો એને બિરદાવવા માટે મારા શ૧દકોશમાં તો કોઈ શક્યું હોય એવું મને લાગતું નથી !

Page #31

કુમારપાળ, ધર્મલાભ
આત્માને પરમાત્મ મણીદેવ પર પ્રેમ કે. પરમાત્મા મહાવીર દેવ પાછળ પાગલ બની ગયેલા ગૌતમ વામી અરબ પ્રેમ કે રંતુ ~૨માત્મા મહાથી દેતે જે અંડકોક વર્ગને પોતાના પ્રેમનું ભાન્દ્રન બનાવ્યો એ ઠંડક છ વર્ષ પર આખો પ્રેમ ખો ! પ્રભુભક્તિ, ગુરુભક્તિ બરાબર કે, જવાનું શું ?
વરસો પહેલાંની આ વાત છે. મે વૅકેશનની યુવાશબિર યોજાઈ હતી કપડવંજમાં, શિબિરાર્થી યુવાનો તો શિબિરમાં ચાલી રહેલ પ્રવચનોથી ખુશ હતા જ પણ કપડવંજ સંઘનાં ભાઈઓ-બહેનો પણ ગુરુદેવનાં પ્રવચનોથી ભારે આનંદિત હતા.
બન્યું એવું કે શિબિરમાં બનાસકાંઠાથી આવેલ દસેક યુવાનોમાંના એક યુવાનની વર્તણૂક શિબિરના સુંદર વાતાવરણને કલુષિત કરી રહી હતી. કુમારપાળ, શિબિરના સંચાલક તરીકે તમે એને એની વર્તણૂક સુધારી લેવા કડક શબ્દોમાં ચેતવણી પણ આપી, પણ વ્યર્થ !
અને તમે એને ચાલુ શિબિરે ઘર ભેગા થઈ જવાની આજ્ઞા કરી. એ યુવક ઘરે તો ન ગયો પણ કોન કરીને એના પિતાજીને એણે બનાસકાંઠાથી કપડવંજ બોલાવી લીધા અને એના પિતાજી તમારા પર રીતસરના વરસી પડ્યા,
‘તમે સમજો છો શું તમારા મનમાં ? મારો દીકરો તમે ધારો છો એવો ખરાબ નથી.' ‘તમારો દીકરો ખરાબ નથી એટલે તો અમે એને શિબિરમાં રાખવા માગતા નથી; કારણ કે આ શિબિરો તો ખરાબ છોકરાઓને સુધારવા માટે છે !' ઠંડે કલેજે તમે આપેલા આ જવાબની સામે એ યુવકના બાપને ઠંડા પડી જવા સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ જ નહોતો બચ્યો.
કુમારપાળ !
ચા પહોળા વાસણમાં ગરમ રહી શકતી નથી. તમારા વિશાળ હૃદયમાં ક્રોધની ગરમી પણ ક્યાં રહી શકી છે ?
૧

Page #32

કુમારપાળ,
ધર્મના મ
તત દૂર થઈ મહેલ જીવનમાં આદો ધર્મ સિાવ ીજું કશું ય વધા૨વા જેવું
*પુર- »
લા ઇલાજ ને તેમ વધત શારી થતા ધમાં કડાકો બોલાતો મારી
વધુ મ ઘણા થાનના ધાંય કદાચ કાલ ચોખો हमने जनी राहे डे
માનવતા અને પા
નબળુ પડી જવાના કારણે તાન્ય ધર્મો ખા ઘટવા લાકો. એક જ કામ આપણ અધ્યારૂં કરી લેવાનું દે તત્ત્વની ચ એક૨ી હત જીન 7 શ્રીસ અમે પ્રભુ પ્રત્યે સ્મૃતિ આ ચારેયને બે હે હૃદયમાં સ્થાન આપી દઇએ કે શારીરની એ 31 અસિમ ચાપણી સા ખડબંધન ૨
૨૮નસુંદર સૂિ
l
પુરપીડિતો વચ્ચે જઈને એમના દુઃખોમાં સહભાગી બનવાની તમારી વૃત્તિ-પ્રવૃત્તિ કાયમ અનેક માટે મૂક સંદેશરૂપ બની જ રહી છે.
(32)
કુમારપાળ, ભારતનાં કેટકેટલાં ક્ષેત્રોમાં જઈને તમે પ્રભુશાસનનાં કાર્યો કરી આવ્યા છો ? જીવદયા અને અનુકંપાનાં કાર્યો માટે ય તમે ક્યાં ક્યાં નથી જઈ આવ્યા ? યુવાનોના જીવન ઘડતર માટે તમે શિબિરો પણ ક્યાં ક્યાં નથી કરી આવ્યા ? ક્યારેય તમને મન નથી થતું કે હવે ભારત બહાર અમેરિકા વગેરે સ્થળોએ જઇને પણ પ્રભુશાસનની ભવ્યતાની વાતો ત્યાંના લોકોને કરી આવું ?' આ પ્રશ્ન કુમારપાળ, મેં તમને કલિકુંડ તીર્થના ઉપાશ્રયમાં પૂછ્યો હતો. તમે મને જવાબ આપતા એટલું જ કહ્યું હતું કે,
‘એ ક્ષેત્રોના આગેવાનો તરફથી મને ત્યાં જવાનાં આમંત્રણો અનેકવાર મળ્યા છે અને હજીય મળી રહ્યા છે પણ શું કહું આપને ? અહીં ભારતમાં જ એટલાં કાર્યો કરવાનાં ઊભાં છે કે હું ત્યાંય બધે પહોંચી વળતો નથી. જીવન ટૂંકું પડે અને કાર્યો ઊભા જ રહે એ સ્થિતિ છે અહીંની. હું ત્યાં જઈને કરું શું ?' ‘ફંડ મળી રહે’
‘ફંડ ? અહીંના દાતાઓને પણ એમની રકમ લઈને હું સંતુષ્ટ કરી શકતો નથી ત્યાં પરદેશનું ફંડ લઈને કરું શું ?'
કુમારપાળ !
પૈસો પૈસાને ખેંચે છે કે નહીં એની તો ખબર નથી પણ પુણ્ય પુણ્યને કેવું ખેંચતું રહે છે એની પ્રતીતિ તો તમને જોયા પછી એવી જબરદસ્ત થઈ ગઈ છે કે એ પ્રતીતિની ઇમારતની કાંકરી પણ કોઈ ખેરવી શકે તેમ નથી.

Page #33

કરપા ન
ધર્મલાભ ખ કા કમૅ અાચ કાં આવી છે ક્ષમ છે તે મહત્વ નું છે જ પરંs - થાન સેવા ખાપણે કોનું વનને કે મન કરત હૈ હમ હૈ પણ પો હું મ ય નું ન થી
પ્રભુ ધીરના વનને ખાપણ મને નખ ના સૈ. હ -અ ક તે ના બે કૈ બ બ તે બા પણાને બરાબર મ ન જ હકો
ઘાટ પણ રહેલા કબૂત ઘડી ન નક એ જ્યારે મેં પ્રથમ કયા મા કી પોતાનો. કો માને તો જ તો છે નો વર્ચ અનુલ અને ના ન તુ મને પ્રાન મામ મેં - ૨ સખા યે લા ભિ ન માં અહિ મ ક ખ છે તા કે હસતાં સ ની ન તન ધ દે
આપણા માટે પ્રાણ ન ભ. શ્રેય કે એક કાને ન મ ય. કનખે - ત નોમ નાં
-હન કુશ એ
‘પણ કુમારપાળ, રાતના બે વાગે ઊઠીને ઘાસની ટ્રકમાંથી ઘાસ ઉતારવા તમારે જવાનું ? તમે એ માટે રાખેલા માણસો ઘાસની ગાંસડીઓ ટ્રકમાંથી ઉતારી લેવાનું કામ ન કરી લે ?' - શેખડીના પશુ કૅમ્પની મુલાકાતે કુમારપાળ, તમારા અતિ આગ્રહથી હું આવ્યો હતો ત્યારે તમારી વાત સાંભળ્યા પછી મે તમને આ પ્રશ્ન પૂછયો હતો. મારા આ પ્રશ્નના પ્રત્યુત્તરમાં તમે મને જે વાત જણાવી એ સાંભળીને તો હું દુઃખદ આશ્ચર્યમાં ગરકાવ થઈ ગયો હતો. તમે મને જણાવ્યું કે,
| ‘સાહેબ, પાસની ટુકમાં ઘાસ જ આવે છે એવું નથી બનતું. ક્યારેક પૈસાના લોભના પાપે ટુકમાં ઘાસ ભરનારાઓ પહેલાં વજનદાર પથરાઓ પલ્સ મૂકી દેતા હોય છે અને પછી એની ઉપર ઘાસ રાખી દેતા હોય છે. ટ્રક અહીં આવે, કાંટા પર એનું વજન થાય અને એ વજન પ્રમાણે એના પૈસા ચૂકવાઈ જાય. હું એ વખતે હાજર એટલા માટે રહું છું કે ટૂકવાળાઓ ઘાસના નામે પથરાઓના પૈસા તો લઈ જતા નથી ને ? દાતાઓ મારા ભરોસે જીવદયાની લાખોની ૨કમ મારા પર મોકલતા હોય છે. એના આ ભરોસાને મારે સાર્થક તો કરવો જ જોઈએ ને ?
કુમારપાળ ! પોતાની સંપત્તિનો પૈસા-પૈસાનો હિસાબ રાખનારા તો ઘણાં જોયા છે પણ પરોપકાર માટે મળેલ સંપત્તિના પૈસા-પૈસાનો વ્યય જ થતો રહે એ માટે આવી ચીવટ શખનારો તમારા જેવે જગત કાર્યકર મેં તે ક્લેઈ જ જોયો નથી ,
નર
* as

Page #34

૬માં ૨પાન * ધર્મ લગ્નમ * મન ને સંભ નાવતાં રહેવાનું સત્વ ને માપણll માં -ગૃહ થઈ જાય અને લયનું સાંભ ળ તા ૨હેવાની સગુ૬
જેને અ મ ણા માં પ્રગરી નય તે મ ને એ મ લાગે છે કે, બ્રુવ ન મં ી દો ૨વા ના ક૨વાની બાબતમાં ૧પણ નૈ ધા ત સ સકતા મન ને જ છે અને ધન ને સહુ શુ ? મઘ મધનું ૨૧ખ વામ ય અપuછે ને કો છે જ નહી તક લી ય ન પડે * હું કહું ? મન નું એપ સાં મંળતા જ આવ્યા ી એ , એ ભૂલે
અલાન અવગણના કન એ d છે !
તને કે ઈવા C
૨બ સુંદરસૂતિ)
અનંતોપકારી પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રી ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજની અનરાધાર વરસી રહેલ પાવવાના પ્રભાવે અને માં સરસ્વતીના મંગળ આશીષના પ્રભાવે સાહિત્યસર્જનની દિશામાં પા પા પગલી માંડવાનું મેં શરૂ કર્યું હતું. અને એ પૂજ્યશ્રીના સૂચનથી જ રત્નત્રયી, ટ્રસ્ટની સ્થાપના કરીને એ ટ્રસ્ટ દ્વારા જ સાહિત્યનું પ્રકાશન કરવાનું નક્કી થઇ ચૂક્યું હતું..
કુમારપાળ, એ ટ્રસ્ટના એકે ટ્રસ્ટી તરીકે તમારે પણ રહેવાનું છે એની મેં જ્યારે તમારી સમક્ષ વાત મૂકી હતી ત્યારે આત્મીયભાવે તમે મને સલાહ આપી હતી કે- . - ‘આપે આપનો પૂરો સમય સાહિત્યસર્જનમાં જ આપી દેવાનો છે. ટ્રસ્ટ પાસે રકમ કેટલી છે, કઈ બૅન્કમાં ટ્રસ્ટના રૂપિયા રોકાવાના છે, એનું વ્યાજ કેટલું આવવાનું છે, ભવિષ્યમાં ટેસ્ટના આજીવન સભ્યો કઈ રીતે બનાવવાના છે વગેરે એક પણ બાબતમાં આપે પડવાનું નથી. આપ વધુમાં વધુ સાહિત્યસર્જન કરતા રહો. ટ્રસ્ટ આપના સાહિત્યને પ્રકાશિત કરતા રહેવામાં ક્યારેય પાછી-પાની નહીં કરે.
કુમારપાળ ! એ દિવસોમાં તમારા તરફથી મળેલ એ સલાહે આટઆટલા સાહિત્યના સર્જન પછી ય મને મારા સંયમજીવનની મયઘમાં રહેવામાં કેટલો અગત્યનો ભાગ ભજવ્યો છે, એ તો હું જ જાણું છું. ટ્રસ્ટની સ્થાપના પહેલા આવી સલાહ મને મળી ગઈ એને હું મારા સદ્ભાગ્ય માનું છું.

Page #35

કુમા ૨પાળ, ' ધર્મ લાભ સહન ક ઉનાને અ ા સ . મહિષ્ણુતા ને વ ધા તે કહે છે
પાકે ખુબ ફાલ નો અચરજ સહિપશુતા મેં ઘટાડતો રહે છે.
અનંત અનંત થી ચાલ્યા મારતા સંમા ૨ પ્રભુ પ્રાથના કે મં બે ખૂબ જ કાત્ય કાકા ભજવી ગયા છે. કારની ગુખ બિતા અને ૨ મન ન હe૬ના ,
ખામો એ દ્રો છે જેના ન્નેને ઘરમત દેવા જ્ઞા હન પના લેતા જેવા દે, સહિષ્ણુતાના કયા મ ા સ મુખ શીલતા સા મે અને સમર્પણના હૈ યા હાલ સ્વ હતા નામે લાલ ાં મ ડી દેવા જવા દે, મારા ખ્યાલ થઈ નઈ
‘કુમારપાળ, વિહારના એ ગામમાં અમે સાંજના પહોંચ્યા હતા. ઊતરવા માટે સ્કૂલમાં ગયા, ન મળી, ધર્મશાળામાં ગયા, કોઈએ હા ન પાડી. એક જણના મકાનમાં ગયા, ચાવી ન મળી. દોઢ કલાકે આમથી તેમ અમે ફરતા રહ્યા ત્યારે એક સ્થળે ઊતરવા મળ્યું.
મારે તમને એટલું જ કહેવું છે કે એ ગામમાં સાંજના સમયે સાધ્વીજી ભગવંતો પહોચી ગયા હોય અને એમને યઆ રીતની તકલીફો થાય તો એમના શીલ-સંયમની રક્ષાનું થાય શું ?'
કલિકુંડમાં ઉપાશ્રયમાં કુમારપાળ તમે બેઠા હતા અને મેં વિહારના એક ગામમાં અમને પડેલ તકલીફની તમારી સમક્ષ રજૂઆત કરી હતી.
તમે મારી પાસે એ ગામનું નામ જાણી લીધું. ડાયરીમાં નોંધી લીધું અને મને તમે એટલું જ કહ્યું કે “એ અંગે હું મારાથી શક્ય પ્રયાસો કરું છું’ કમાલનું આશ્ચર્ય તો એ અનુભવ્યું કે અમે કળિકુંડથી વિહાર કરીને અમદાવાદ પહોંચ્યા અને એ સમય દરમ્યાન તો તમે એ ગામમાં એક તૈયોર મકાન ખરીદી લઈને એના પર ઉપાશ્રયનું નામ પણ આપી દીધું હતું !
કુમારપાળ ! સમયપાલન અને વચનપાલન, એ બંનેમાં તમે કયા ક્ષેત્રે આગળ નથી વદયા એ આટલાં વરસો પછી ય હું સમજી શક્યો નથી. કમાલ જ છે ને ?
ઉત્નસુંદ્રસૂરિના
વિ
પદ્મના

Page #36

કુંભથી ધર્મ ભાગ
જુના હામાં પોલી કલ્પના માટે ન કરી કાકીએ તો તેમના વ્યમાં સ્થાન હોવાની બે મા
મા મ મન મારૂ બને તેટ્યા જળના ચેમાંથ કોચરબ ત તારા ધમો ટામ મા તારા ના થાય અને એટલે જ મને અમથું તો મુશ્કે
les = = = =F
પરંતુ મનને સમજાવ્યું સબ કો નહી. આજો માયા જૂદ મનને ખાપણ ચુ
થામાં મુકીને નામ આપ
મો.
E..
મનનુંદર સૂિ
અ}¢
39
ગુજરાતમાં બે વરસના દુષ્કાળ પછીનું ત્રીજું વરસ ચાલી રહ્યું હતું. ઘાસ અને પાણીના અભાવે હજારો પશુઓ મોતના મુખમાં હોમાઈ જવાની સંભાવના દેખાતાં કુમારપાળ, તમે ગુજરાતમાંખાસ કરીને સૌરાષ્ટ્રમાં ઠેર ઠેર પશુકમ્પો ખોલી દીધા હતા. હજારોની સંખ્યામાં એ કેમ્પોમાં ચારેય બાજુથી પશુઓ જ નહોતા સાચવવાના, માલધારીઓને પણ તમારે સાચવી લેવાના હતા.
પણ, તમારી સૂઝ-બૂઝ, આવડત-કુનેહ-નિષ્ઠા-લાગણી વગેરેએ કમાલ કરી ! તમે એવું જડબેસલાક તંત્ર ગોઠવી દીધું કે સર્વત્ર તમારા હસ્તક ચાલી રહેલ પશુકૅમ્પોની સુવાસ પ્રસરી ગઈ.
ગુજરાત સરકારે દુષ્કાળની પરિસ્થિતિને ખ્યાલમાં રાખીને પશુદીઠ નિશ્ચિત સબસીડી જાહેર તો કરી હતી પણ તમારા હસ્તક ચાલી રહેલ પશુકૅમ્પો અંગે સરકારે એક નીતિ બનાવી દીધી હતી કે એ કૅમ્પોમાં રહેલાં પશુઓ અંગે તમે જે આંકડો બતાવો એ મુજબ સબસીડી આપી જ દેવી. એ આંકડા મુજબ કેમ્પોમાં પશુઓ છે કે નહીં એની ગણતરી ન જ કરવી.
કુમારપાળ !
મન ક્ષેત્ર કમળ જેવી અલિપ્તતા અને વ્યવહારક્ષેત્રે દર્પણ જેવી નિર્મળતા, આ બંને સદ્ગુણોને તમે કઈ હદે વિકસિત કર્યા હશે ત્યારે જ આ વિશ્વાસનું ભાન બની શક્યા
હશો ને !
01

Page #37

કુમારપાળ,
ધર્મ લાભ
શરીર પર જશે.
ની વધુ પડી બી વય ત્યારે ખો ૩૨૧ થઈ શકે છે એવી ખબર હો આજના કાળે કો નથી ¬શ્ન છે.
એ જીતી થઈ અંતે ખેડૂ!
મનમા
ચરબી હૃદયને સંવેદનશીલતા
મારે
ખત્રી બની કે
એની ખબર તો આને ફોને કે એ પાન ઠે શું કહું ?
૧ દ ય યો ામાં માન વધતા હેતાનું અને સંવેદનશીલાને રડાવી રાખવાન
ભડાર આપણે લીલી શે ન જો
ધર્મ
૨૮ નવું રભૂતિ,
ચાત
‘ગુરુદેવ, આપ પાલિતાણાથી અમદાવાદ પધારી રહ્યા છો તો મારી એક વિનંતિ છે" કુમારપાળ, તમે પાલિતાણાની એક ધર્મશાળામાં મને વાત કરી રહ્યા છો,
'બોલો'
‘વિહારનાં ગામડાંઓમાં આપ જે પણ ઉપાશ્રયમાં સ્થિરતા કરો એ ઉપાશ્રયમાં સંયમપાલનમાં, શાતા કે સમાધિમાં બાધક બની શકે એવી જે પણ અગવડો હોય એની એક કાગળ પર નોંધ કરી લેવાનું આપના કોઈ શિષ્યને આપ સૂચન કરી દો.
અમે તો ગૃહસ્થો છીએ. આપને સંયમપાલન માટે કેવી વસતિ અનુકૂળ આવે એની અમને વ્યવસ્થિત જાણકારી હોતી નથી. એ અગવડો તરફ આપ અમારું ધ્યાન દોરી દો. બાકીનું બધું અમે અમારી રીતે યોગ્ય કરી દેશું.'
અને કુમારપાળ, કલિકુંડમાં તમારા હાથમાં એ જરૂરી સુધારા-વધારાની નોંધવાળો કાગળ મેં પકડાવી તો દીધો પણ મારા આશ્ચર્ય વચ્ચે માત્ર ચાર જ દિવસમાં તમે એ નોંધના આધારે તેને ઉપાશ્રથમાં જરૂરી તમામ ફેરફારો કરાવી લીધા. હું અમદાવાદ પહોંચ્યો ત્યાં સુધીમાં તો બધા જ સુધારાઓ સંપન્ન થઈ ચૂક્યા હતા !
કુમારપાળ
સંયમજીવન પ્રત્યેનો તમારો આ અનુરાગ, સંચમીઓ પ્રત્યેનો તમારો આ અનુાંગ જોયા-જાણ્યા-અનુભવ્યા પછી ‘તમને પુદ્ગલનો રાગ સતાવતો કેમ નથી' એ મારી શંકાનું સમાધાન થઈ ગયું છે.
૩

Page #38

મા ૨પાનું ધર્મલાભ
વાં આવ્યું છે?' એને તપાસ તૌ કોણ ન થn 5 તું હમે રકન છે પણ સારી તપાસ તો બે છે કે જયાં
દે કે " પ્રભુને મૈ શું આ મ્યું છે ? ' સાચું કરે પ્રથમ નંબ૨ની તપાસ કથન કરિયાશસ્ત ન રશ એ છે જયારે તન ને બ ૨૧ ત મા સ હૃદયને સતા સભર
ન રાખે છે ' હમ ન સૈ ચે હમેં કુચા મિલા હૈ ? હમ યે સોચે કિયા ક્યા હૈ મ ણ ? ' થી ૫ કિત ના આ નવા
‘મહારાજ સાહેબ, કુમારપાળભાઈના હૃદયની મહાનતાને સમજવાનું અમારું તો શું, કદાચ કોઈનું ય ગજું નથી.'
કુમારપાળ, ભૂકંપ વગેરેનાં રાહત કાર્યોમાં સતત તમારી સાથે જ રહેતા એક કાર્યકરે જ્યારે મને આ વાત કરી ત્યારે મે એને જ પૂછી લીધું
| ‘કોઈ ખાસ અનુભવ ?' ‘કુમારપાળભાઈને એમ લાગે કે આ સાધર્મિકની રિથતિ નબળી છે, એની ભકિત કરવા જેવી છે. બસ, એ અમને ઑર્ડર કરી દે. “આમને રૂપિયા ૧૦,000 આપી દો' અમે એમને કહીએ કે આપણે એમની બાબતમાં થોડીક પાકી જાણકારી મેળવી લઈએ તો કેમ ?”
એમનો જવાબ આ જ હોય. “સાધર્મિકોની ભક્તિ કરવા આપણને જેઓએ રકમ આપી છે તેઓએ આપણને એમ કહ્યું છે ખરું કે તમે સાધર્મિક ભક્તિ કરતા પહેલાં એનું ચેકિંગ કરી લેજો ? જો ના, તો પછી આપણે બુદ્ધિના રસ્તે એમનું પૉસ્ટમૉર્ટમ કરતા રહીને આપણા હૈયાના ભાવોને કલુષિત કરતા રહેવાની શી જરૂર છે? કાયમ યાદ રાખજો કે વિવેકને હાજર રાખીને કરાતી ભક્તિ કાયમ સુંદર ફળ આપનારી જ બની રહે છે,
- કુમારપાળ ! સોનાની મૂર્તિ જેવા હૃદયને લોખંડનું પ્રતિનિધિત્વ ધરાવતા બુદ્ધિના બાજવામાં ન જ મૂકવાના તમારા ઉઘા અભિગમને ખૂબ ખૂબ ધન્યવાદ છે.
કરે
છે
ને
?
Rબ ઇરસુકા
ધર્મ બાજી

Page #39

કુમારપાળ ,
' ધર્મલાભ . મિ ખાનના ત્યામ માટે નવ ક્રો ૧ ને કાઢતા આ પશે. નકાં માના શબ્દો ના થાનું મ વ ફોરવી ફળ ઔ ૧ કે કેમ , બાન્ન ખૂબ siFીવના થી અevમ નિ વી ક્ષણ' કરતા વહેવાન નક છે વખે જ ને તે કડવું કરવાનું મીન લગાવી કાકત બાબો , પાણી થતી કડક કાલા ચનાના ફા = * *તાથી ની લડત ઐ ત એ છે કે, ખેના પ્રય પણ મંત્રી હતા થી આપણે વિપત ન કરતા કહેવા ન દે* - શું
અ ને ત્યાગ - રેયાતાના ધકામ માટે સર્વે ને હોને કે જયારે પૂ યાસા ત્યાગ આલે ના ના સ્વીકાર માટે મ ને ઈ છે કે, આપણે એના અવાજ, | ખ રા ?
તન સંદરા
'ઇલા
તમારી ઉદારતાની વાતો કર્ણોપકર્ણ સાંભળવા મળે છે અને હૈયું રસ્તબ્ધ થઈ જાય છે, આ કાળમાં આવી ઉદારતા ? અને એ ય ધોઘાટ વિનાની ઉદારતા ? ધન્યવાદ છે. તમને' જૈન સંઘમાં કદાચ બહુ ઓછા જાણીતા અને છતાં દર વરસે ઓછામાં ઓછા પાંચેક કરોડ રૂપિયાનો સવ્યથી કરી રહેલા એ ઉદારદિલ શ્રાવકની ઉદારતાની હું એમની સન્મુખ જ ઉપભ્રંણા કરી રહ્યો હતો.
‘મહારાજ સાહેબ, એક વાત હું આપને કરું ? પુષ્યને ઉદયમાં કઈ રીતે લાવવું, એની તો અક્કલ મારી પાસે પર્યાપ્ત પ્રમાણમાં છે અને એ અંગેનો પુરષાર્થ કરવામાં પણ હું પાછો પડતો નથી પણ પુણ્યનો બંધ કઈ રીતે કરવો, એની અક્કલ આજે પણ મારી પાસે નથી અને એ ખેલ મને કદાચ કોઈ આપે તો ય તનુરૂપ પુરુષાર્થ કર્યું કરી શકું તેમ નથી.
આ તો ગતજન્મનું મારું પ્રચંડ પુછ્યું કે મને કુમારપાળભાઈ મળી ગયા છે, પૈસો મારો પણ અક્કલ એમની અને સંપત્તિના સવ્યય અંગેનો પુરુષાર્થ પણ એમનો. હું બધી જ રકમ એમને આપી દઉં છું, સંપત્તિના સદ્વ્યય અંગેની એમની સુઝબુઝનો કોઈ જોટો નથી' એ કુંદારદિલ આવક આટલું બોલતા બોલતા ગદ્ગદ્ થઈ ગયા.
કુમારપાળ ! તમે જેની પણ સાથે પ્રેમનો સંબંધ બાંધો છે એને અહોભાવથી માણતા હો છો પણ માલિકીભાવથી તાણતા નથી રહેતા એ તમારા હૃદયની ગજબનાક ઊંચાઈછે.

Page #40

ચાર પાળ,
ધર્મ લા જ Jવ ન માં જે કાય યુ હશો કેવા આ વ્રતો તો ય છે કે જેમાં તેને વધુ બહુ માન થતી રૉકુવી કપડની
મુનાં દર્શન માં નાગલ બનવું છે, રયાં બુધુિ મ ના નું કા મ લા હાથ
કુળના સ માં ચાર ડાને નાવે છે. એક ગ્નમ યે સો ગણીને
ફત ફે વી છે, બુદ્િ મા ની ૩ કામ લા કા સૌ 5. મૃત્યુ થનો ના શ્રવણે હૈયાને મા 1 લ મ કક્ષ બના વધ્યું છે,
ધા ૨૨ બુર વાં કેની ૭પ યો કી એ ન હો ? એ હું જ કહીશ કે ભીના પિતાના પ્રસંગો માં બુદ્િ ને હાથની આ કલા માં એ દી ને -
ઇ .. ! ૧૮ન છે ધર્મકા,
ગુજરાતમાં આવી ગયેલ ૨૬ જાન્યુઆરીના ભૂકંપ પછી અમે રાંખેશ્વરથી વિહાર કરીને રાધનપુર તરફ જઈ રહ્યા હતા. ભૂકંપે વેરેલા વિનાશને નજરોનજર જોયા પછી આંખોમાંથી. અવારનવાર આંસુ વહી જતા હતા. ગોચરી ભાવતી નહોતી રાતની નિદ્રા પણ અસ્તવ્યસ્ત બની ગઈ હતી. પણ
- એક દિવસ સાંજના સમયે અમે ભૂકંપથી અસરગ્રસ્ત એક સ્કૂલમાં રોકાયા હતા. સાંજનું પ્રતિક્રમણ પૂર્ણ કરીને હું સૂરિમંત્રના જીપમાં બેસવાની તૈયારી કરી રહ્યો હતો અને એ જ સમયે કુમારપાળ, કચ્છમાં ભૂકંપના રાહત કાર્યમાં વ્યસ્ત એવા તમે મોકલેલ એક યુવક મારી પાસે આવ્યો. ..
મહારાજ સાહેબ, આપ વિહાર કરીને જે-જે ગામમાં પધારો તેને ગામના પ્રત્યેક સાધર્મિકને દસ-દસ હજાર રૂપિયા 4ખાપવાના છે એમ કુમારપાળભાઈએ મને આપને સંદેશ આપવા જણાવ્યું છે. એમની અનુકૂળતાએ એ આપને રસ્તામાં ક્યાંક મળી જરો પણ એ ગાળા દરમ્યાન આપ જે પણ ગામમાં પધારો એ ગામમાં ભૂકંપના કારણે તકલીફમાં આવી ગયેલ સાધર્મિકને દસદસ હેજર તો આપવાના જ છે. આપની સાથે જે ભાઈ છે એને હું પાંચ લાખ રૂપિયા એ અંગેના આપી દઉં છું.'
કુમારપાળ ! સાગરમાં પડેલ મોતી પણ કમ સે કમ તળિયેં તો જોવા મળે જ છે. તમારા કેટલાંય સત્કાર્યો તો કાચ કોઈને કચારેય જોવા મળ્યા નથી અને મળવાના પણ નથી, બૈઈ ઉપાય ?

Page #41

વાવ-થરાદ બાજુની અમારી વિહારયાત્રા ચાલુ હતી. ભૂકંપે વેરેલ વિનાશ સગી આંખે નિહાળવા | મળી રહ્યો હતો. પ્રવચનો જયાં પણ હું કરતો હતો ત્યાં પ્રભુવચનોના માધ્યમે સહુને સમાધિ ટકાવી રાખવા શક્ય પ્રેરણા અને પ્રયાસો અચૂક કરતો હતો.
. એ વાડા ગામ હતું. ત્યાં પ્રવચન એક અલગ હૉલમાં હતું, પ્રવચન કરીને હું ઉપાશ્રયે આવી , રહ્યો હતો અને મને એક યુવકે સમાચાર આપ્યા કે ‘સાહેબ, કુમારપાળમાઈ આવ્યા છે અને ઉપાશ્રયમાં બેઠા છે'
| મારા પગમાં ગતિ આવી ગઈ. મારા હૃદયની ધડકનો વધી ગઈ. દિવસોના દિવસો સુધી કચ્છની ભેંકાર ધરતી પર ભૂખન્નરસની પરવા કર્યા વિના ભૂકંપ પીડિતોની સેવા કરી રહેલા તમને નિહાળવા મારી આંખો તરસી બની ગઈ હતી અને કુમારપાળ, ઉપાશ્રયમાં પહેલા માળે હું આવ્યો અને મેં તમને પાટે આગળ બેઠેલા જોયા. હું સ્તબ્ધ થઈ ગયો. મેલાં કપડાં, શ્રમિત શરીર અને સૂકી આંખો ! તમારા આ સ્વરૂપને જોઈને હું રડી તો પડો જ પરંતુ જયારે મને ખબર પડી કે અઢાર-અઢાર દિવસ સુધી તમે નાન પણ કર્યું નથી ત્યારે તો મારી આંખોમાંથી આંસુની ધાર વહેવા લાગી.
કુમારપાળ ! તમામ સણનું વાવેતર હૈયાની જે ભૂમિ પર થાય છે એ ભૂમિને તમે કઈ હદે કોમળ બનાવી દીધી હશે કે જેના બળે તમે પીડિતોની સેવામાં આટલા બઘા ઝૂંપી ગયા હશો !
માં ૨ પાન, ધર્મલાત્મક બકુલ બૅલ્મ ન જાગે છે કે ને નબળા વ લ પર સિકમર લાવી છે. બoiાર સાધક એ છે. ને ના મન પર પેતાને નત મામી છે કે યાદ રાખી બે કે ત્રેસ મેન શા મેં ન બને અ લ ને ક ય ત ક અ છે જાણે માપ ના છે નમ ના નવા રે તો ડગલે ને પકા હૈ ખાયા કરે છે ક ન ઋસિ વિના નરને બાળી નતે .
ન બંસર

Page #42

કુમા૨પાળ,
(કર)
ને ધર્મનાભ - yકામાં ય ધના રા માં પ્રશ્નો માં નાત મળે છે તો એ ધકા ૩ માં ય માતા રહેતા માણ સો મા જગતમાં વિધમાન ન ષયના હદયકાળમાં ય પ્રામો કરનારા જીવો
ખા ના કાનમાં ને ન તે પ્રાપ ના ઉદયકાન માં ય ધર્મના કો * ક૬ ના ફા = વો મeો આ નાત માં ન ! મા શું ? ધાને માટે મ ય ના મ ક મા નો ન મ મ છે*
ને રસૂરિ
ધર્મ સા
‘ગુરુદેવ, કચ્છના ભૂકંપના આ દિવસોમાં કુમારપાળભાઈ સાથે જેટલા પન્ન દિવસ રહેવાનું બન્યું, એમનો માનવપ્રેમ તો સાક્ષાત્ નિહાળવા અને અનુભવવા મળ્યો જ પણ એમનો પશુ પ્રેમ, પશુઓની રક્ષા માટેની એમની ધગશ અને દીર્ધદર્શિતા જોઈને તો એમના ચરણમાં મસ્તકે અહોભાવથી ઝૂકી ગયું.' - કુમારપાળા, બનાસકાંઠાની વિહારયાત્રા સંપન્ન કરીને અમે અમદાવાદ તરફે પાછા ફરી રહ્યા હતા અને રસ્તામાં તમારી સાથે ભૂકંપગ્રસ્ત વિસ્તારમાં કેટલાક દિવસ રહેલ એક યુવક મને મળવા આવ્યો હતો. એણે આ વાત કરી.
“પશુપ્રેમ અંગેનો કોઈ અનુભવ ?' મહારાજ સાહેબ, કચ્છ ભૂકંપથી ધણધણી ઊંડ્યું છે એ સમાચાર મળતાં જ ચારેય બાજુથી માનવોને બચાવી લેવાની સામગ્રીઓ તો કચ્છની ધરતી પર ખેડકાવા જ લાગી પણ કુમારપાળભાઈએ તો ટૂંકોની ટુકો ભરીને ઘાસની ગંજીનો કચ્છની ધરતી પર ઉતારી દીધી.
“આપણે માણસોને તો બચાવી લેવાના જ છે પરંતુ અબોલ પશુઓ પણ ચા-પાણી, વિના ન મરી જાય એની તકેદારી રાખવાની છે' આ શબ્દો સાથે એમણે પશુઓને ઉગારી લેવા જે પ્રચંડ પુરુષાર્થ કર્યો છે એનું હું શબ્દોમાં વર્ણન કરી શકું તેમ નથી.’
- કુમારપાળ ! મીઠી શેડ્ડમાં ય ક્યાંક તો ગાંઠ હોય છે જ, તમારા હૈયામાં કઠોરતાનો નાનકડો એક અંશ પણ નથી ? ક્યાંથી ખરીદી લાવ્યા છો આવું કોમળ હૈયું ?

Page #43

કુમારપાળ, * ધ મૈ લાભ * સન ૨હેવાનો
હું માર્ગ છે, સહુનો પ્રચાર કામના
ઐ અને પ્રતિમા ૨હેવાનો સ ર ળ માર્ગ છે. સહુને પ્યાર ક તો છે ને
ગુજરાતના એ મુખ્ય શહેરમાં એક ફાઉન્ડેશને સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતોની ભક્તિનું સુંદર કાર્ય કરી રહ્યું છે. ગચ્છ-પાનો કોઈ પથા જાતના ભેદભાવ રાખ્યા વિના એ ફાઉન્ડેશનમાં જોડાયેલ યુવાનો પ્રત્યેક સાપુન્સાધ્વીજી ભગવંતની સેવામાં રાતદિવસ ખડે-પગે હાજર રહે છે. - પાંચ રૂપિયાની દવા પણ તેઓ લાવી આપે છે તો ઑપરેશનનો લાખ રૂપિયાનો ખર્ચ હોય તો ય તેઓ પાછી-પાની કરતા નથી, એવું ય નથી કે આ ફાઉન્ડેશન પાસે લાખો રૂપિયાનું ફંડ છે. નો. દેવ-ગુરુની કંપા પરું ફાઉન્ડેશનને અપાર શ્રદ્ધા છે અને એ શ્રદ્ધાના સારે જુ ફાઉન્ડેશન પૂજ્યોની સેવામાં રત છે.
કુમારપાળ,
ફાઉન્ડેશનના પૂજયો પ્રત્યેના આ ભકિતભાવની તમને જાણકારી મળી છે અને ફાઉન્ડેશનમાં કામ કરી રહેલ મુખ્ય યુવકને બોલાવીને, એની પીઠ થપથપાવીને, એ ફાઉન્ડેશનમાં જોડાયેલ સહુ યુવકોની ભરપૂર અનુમોદના કરવાપૂર્વક તમે એ યુવકના હાથમાં પાંચ લાખનો ચેક પકડાવી દીધો છે. જે કામ અમે ન કરી શક્યા એ કામ તમે કરી દેખાડ્યું એ બદલ મારા તમને ખૂબ ખૂબ ધન્યવાદ છે' આ શબ્દોથી યુવકને તમે નવાજી દીધો છે.
કુમારપાળ ! સત્કાર્યની તમારી ભૂખ કેટલી બધી પ્રબળ છે કે જયાં કરાય પણ સરકાર્ય થાય છે, તમારી આંખો એને શોધી જ લે છે
ભ્યાસ પામવા માટે
ય કત ન રાખો . પડે છે તો મહુને ચા૨ ૩ તા રહેવા મારે જે મન માર્ગ ખર આપણા કદમ
માયેલા પવા જ પકે છે કહેવું ય એમ આ કલ = શક્ય . એ મ, અ ર પ્રકા ૨ કપ થિના ૨ કુતો નથી તો આ રોગ કાનું મતલ છે અને નામ માયા વિના ૨હેતું નથી
— wiાં તો એ ને ય ef & મેં લા ક વો મ ૬ મૈ તો રહી મેં તો પ્રાણ અને પ્ર છે પ્રફાર કરવા લાગી
ના પ્રશ્ન
:
ના
,

Page #44

કેમ
1
.
વાંધા નો હુમન જૈ iા ને મા યા જ
તો ય ૬િ નાનો હુકમ ન જ મેં અસિ” સાચી જ લેતો ય . વો નો દુશમન ને વાત્રે સાય ન જ લે તો ય દે ત
ખે ને ડમ ન ધર્મ ને ન ન ચ ન હૈ અથવા તો એને દુ મ ન બ ના ન હૈ ગૈ મેં તે
હૈ ન કn રાણે ) વા ઉત થિ કુ ટીકત એ છે કે માર્ગે સંપતિમાં તમામ સુમના ન થાય છે, ધર્મમાં તમામ મ ખ્યાનો ખા ના પાનાં : દર્શન થતા નવો ક્રમણો તા ન દેગે છે.
હજી તાજેતરના ભૂતકાળની જ આ વાત છે. એક શહેર પર આવી પડેલ કુદરતી પ્રકોપના સમાચાર તમારા કાને આવતાંની સાથે જ કુમારપાળ, તમે તમારા સાથી કાર્યકરોને લઈને ત્યાં રાહત માટે પહોંચી ગયા તો છો જ પરંતુ ધમધોકાર ચાલી રહેલ રાહત કાર્યો વચ્ચે તમારા એક સાથીનો મુંબઈથી તમારા પર ફોન આવ્યો છે. | "એક ભાઈ રાહત કાર્યમાટે ૧,00,00,000 નો ચેક આપી ગયા છે. શું
નમું રહ્યુ
Enan
‘એ ભાઈનો ચેક હમણાં બેન્કમાં ભરવાની ઉતાવળ ન કરતો'
| ‘એકનું કરું છું ?” ‘એ ભાઈને સમાચાર આપી દે કે રાહતકાર્ય ક્યાં ચાલી રહ્યું છે એ સ્થળની રૂબરૂ મુલાકાતે એ આવી જાય. અહીં ચાલી રહેલ કાર્યોને એ પોતાની સગી આંખે નિહાળી લે. પછી એમનો ભાવ હશે તો આપણે એમનો એ ચેક સ્વીકારશું. બાકી, એ પહેલાં એમનો ચેક સ્વીકારી લેવાની આપણે જરૂર નથી.’ કુમારપાળ, આ હતો એક કરોડ આઠ લાખનો ચેક મળ્યા પછીનો તમારો પ્રતિભાવ ! તમારા આ પ્રતિભાવે પી એ ભાઈ રાદકતકાયના છા રૂભાડું આવીને 1,51,00,00 આપી ગયા હતા એ વાત જુદી છે.
કુમારપાળ ! વિવેક જળથી ધોવાયેલ રવછ મગજ કલ્પવૃક્ષની ગરજ સારે છે એ વાત તમારા સંદર્ભમાં કેટલી બધી સાચી લાગે છે !

Page #45

૬માં ૨પાળ.
રે ધર્મલાભ
પ્રકૃત્તિકાળ ની રુચિ, નિવૃત્તિ - કાળમાં ઋષિ બનને ખા ય વા ન
ના મ દ ય મ પણે સહુ એ સતના ખાંખ સામે રાખવાનું કે
પૃચ નો ઉદય કા સ ય ને પ્ર નં દાન ન કેન વી કે બા પણ તે માપન ૯ ય ક ન માં કે કા ૨ના ખાત ના મુખમાં
પ્રિ થ ય = મ ભજન નો ના રુવ ને માં રહેલ 1 કાકેમ વ ા ી ન ય વ તી કોઈ જ વાકયના - 1 માં, | અં ન ! ક ક ા નો રૂમ, કસિ માં જ્યાં ન થન મને મન ના સ્મૃતિ પ ધ ને ફ બ ને જમા તમે જ રહેવાની છે. મા વધાન !
cogiero
બનાસકાંઠાના વિહાર દરમ્યાન થરાદમાં મારે ત્રણ દિવસની સ્થિરતા કરવાનું બન્યું. એક દિવસ બપોરના લગભગ ત્રણેક વાગે કચ્છ-ભુજથી એક ભિાઈ મળવા આવ્યા. વંદન કરીને એ બેઠા તો ખરા પણ વાત શરૂ કરતા પહેલાં જ એમની આંખોમાંથી આંસુ વહેવાના ચાલુ થયા. કેટલોક સમય પસાર થયો. ખીસામાંથી રૂમાલ કાઢીને એનાથી એમણે આંસુ લૂછી લીધા અને પછી એમણે જે વાત કરી એ એમના જ શબ્દોમાં.
| ‘મહારાજ સાહેબ, ભૂકંપે જો કચ્છને હચમચાવી નાખ્યું છે તો કુમારપાળભાઈ અત્યારે ભૂકંપે વેરેલી તબાહીને હચમચાવી રહ્યા છે. એ પોતે ખાનગીમાં રડી લે છે પણ કોઈને રડવા દેતા નથી. એ પોતે લૂખા ભોજન કરી રહ્યા છે પણ એમણે શરૂ કરેલા ભોજન કૅમ્પોમાં તેઓ સહુને મીઠાઈઓ ખવડાવી રહ્યા છે, નિર્જન રસ્તાના ખૂણે રાતના ગાડીમાં ટૂંટિયું વાળીને તેઓ રાત પસાર કરી રહ્યા છે પણ ભૂકંપ પીડિતો ઘસઘસાટ સૂઈ જાય એવી વ્યવસ્થા એમણે ગોઠવી દીધી છે. ભૂકંપ આવ્યો એ કચ્છનો પાપોદય ખરો પણ ભૂકંપની આ તબાહીમાં કચ્છને કુમારપાળભાઈ મળી ગયા એ કચ્છનો ભારે પુણ્યોદય તો ખરો જ !'
કુમારપાળ ! તમારા હૃદયની સતેજ સંવેદનશીલતાને તમે જે હદે સક્રિય બનાવી છે એનું વર્ણન કરવા શબ્દો તો ઓછા પડે જ છે, આંખોમાં આંસુ પણ ઓછા જ પડે છે !

Page #46

કુમારપાળ, ચર્મલાભ
મ ય ન નરે
બચતું ત્યા ઉથ નબળ કે દે એ તો આગામે સાનથ પ૨વું શુભ પ્રવૃત્તિઓ જે અંસ ક૨ા ૫૧
ના. તો - વ ાન સાથે નબળા રી નય કે મે
વાત આગને ભરાયા
اره
૧
કરમાં
વે
રત્નસુંદર ભુટ
લકવો રસ ત આપના
છત સ
F
Exelon
10
કુમારપાળ, મારા અને તમારા જીવનના એક માત્ર રાહબર, આપણા હૃદયના એક માત્ર પ્રીતમ, આપણા મનના એક માત્ર માલિક અનંતોપકારી સદૈવસ્મરણીય મોષિતારક પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રી ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજ આ દેહપિંજર છોડીને પરલોકપંથે પ્રયાણ કરી ગયા. આપણે સહુ નોધારા બની ગયા,
હું તો એ વખતે નવસારીમાં હતો. ન તો મને પૂજ્યશ્રીની વિદાય વખતની મત સમાધિ જોવા મળી કે ન તો મને પૂજયશ્રીની શ્રાવકોએ સંપન્ન કરેલ વિદાયાત્રા જોવા મળી, પણ
પૂજયશ્રીની થયેલ વિદાય પછીના સાતેક દિવસ બાદ મારા પરમ કલ્યાણમિત્ર શાસન પ્રભાવક પૂજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્વિજય પ્રદ્યુમ્નસૂરિ મહારાજના મારા પર આવેલ પત્રમાં તેઓશ્રીએ લખ્યું હતું કે,
રત્નસુંદર મહારાજ, તમારા પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રીની વિદાયયાત્રા વખતના કુમારપાળભાઈનાં આંસુ સગી આંખે નિહાળ્યા ત્યારે ખ્યાલ આવ્યો કે ગુરુભક્તિ શું હોય છે ? ગુરુપ્રેમ શું હોય છે ? અને ગુરુવિરહની વેદના થયા અને વલોાપત કેવા હોય છે ? ધન્ય છે કુમારપાળભાઈના ગુરુપ્રેમને ! આવો પ્રેમ તો પરમ સદ્ભાગીને જ સાંપડતો હોય છે !! કુમારપાળ !
ગુરનું શરીરમાં હોવું એ જ શિષ્યનું પરમ સદ્ભાગ્ય હોય છે આ વાત તમારા હૃદયમાં કેવી જડવોસલાક બેસી ગઈ હશે કે એ સદ્ભાગ્ય ઝૂંટવાઈ જતાં જ તમે આ હદે વ્યથિત થઈ ગયા હશો !
ન્

Page #47

કુમા૨ાળ,
વાત્સ
તું નાખશું નદીને સાર્વતી ની એમાં તરાત્માનો કોઈ વિશેષાતા નથી પરંતુ તુમહિ લા તણખલાંને ની સ્વીકારશે કે કે ને નાની તદા તા અઈશખતા કે
કેરલા દોષોથી
વ્યાપ્ત હોય ? ગુરુદેવને ને સાંત બની નય. આમાં એની કોઈ શાતા નીંદારતા અને ઉક્ષમતા તો એ ગુરુદેવ હોય કે કે જે અમ એવા શિષ્યનો સ્વીકાર કરીને એને સાધનામાં ખેડતા રહે કે ' માને સર્વત ની જતા તણખલાં કે નહી ના પદોંચાડી કે માતાને સાત બો ના શને ગુરુદેવ તે પામ બનાવી ૐ હૈ ! કંમાલ | કાલ સુંદરસૂરિ ધર્મશાત્મ
CY
(४७)
કુમારપાળ,
હમણાં જ મારા હાથમાં વર્તમાન ગચ્છાધિપતિ પૂ.આ.ભ.શ્રી જયઘોષસૂરિ મહારાજે તમારા પર માહ વદ-૫ ના ઘાટકોપરથી લખેલ પત્રની નકલ આવી છે. એ અક્ષરશઃ અહીં મુકું છું.
‘તારો પત્ર મળ્યો. તારા કાર્યની તો ઉપર ઇન્દ્રો પણ મુક્ત મને અનુમોદના કરતા હશે. અત્રે મયંકભાઈ દ્વારા સમાચાર મળે છે. સંયોગ પરિસ્થિતિ જેટલી દુઃખરૂપ છે તેવા અવસરે નારી લાગણી અને કાર્યની કાળજી આનંદરૂપ છે.
આવા કાર્યની ફળશ્રુતિ તો કેવળજ્ઞાની સિવાય કરી શકાય તેવી નથી. પ્રકૃષ્ટ ધર્મ અને પ્રકૃષ્ટ પુણ્યનું મૂળ જીવદયા-અનુકંપા નારા પ્રાણમાં-રોમરોમમાં પરમ તારક પરમ ગુરુદેવના સાંનિધ્યથી વસ્યા છે. ખીલ્યા છે. આ બધાં તારાં કાર્યોમાં મૂળભૂત કારણ પરમાત્માનું શાસન છે. અને એના દ્વારા પરમ ગુરુદેવ છે. આ કાર્યમાં અને તારા સર્વ કાર્યમાં પૂજ્યશ્રી આદિ અદૃશ્ય તત્ત્વ ઘણાં સહાયક છે. તારાં સનુ
કાર્યો સદા સ્થિર અને વિકાસમય બનતા રહ્યા છે અને રહેશે. સદા વર્ધમાન ઉલ્લાસધી આવાં કાર્યોમાં આગળ વધજ. એમાં આનંદાશ્રુ મિશ્ર હૃદયના પૂર્ણ લાગણીસભર આશીવાંદ છે.
ડાબા-જમણા બંને સાધીને
અને બીજા કાર્યકરોને ધર્મલાભ
સાથે પૂર્ણ ધન્યવાદ સાથે અનુમોદના.'
કુમારપાળ ! કૃપા-કરુણા-આશીર્વાદ અને મંગળ કામનાઓ, આ બધાયની કેટલી પરાંડ મૂડી છે. તમારી પાસે એ જણાવશો ખરા ?
૩

Page #48

કુમારપાળ,
પવન ખુદ સુવાસપ્રેમી હોય, સુવાસને સર્વત્ર પ્રસારી દેવા તપતો હોય અને કોકે બગીચામાં ખીલી ગયેલ પુષ્પ મારે સુગંધીદાર હોવાનો એને ખ્યાલ આવી જાય, પછી ય તમે શું માનો છો ખરા કે રને પવન ત્યાં પહોંચી જઈને પુષ્પની સુવાસને સર્વત્ર પ્રસરાવી દેવાની બાબતમાં આંખ મીચામણાં કરતો રહે ? ઉપેક્ષા સેવતો રતો ? ઠંડું વલણ દાખવતો રહે ? હરગિજ નહી.
૧૨ દાખવતો રહે તેમાં આંખ મીચામાંચી જઈને પુષ્પા આવી
બસ,
{ વારંવાર જાની, સદર હો પોતા જ તમે મને કહી.
અનંતોપકારી પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રીના આશીવાંદે મને ખુદને સદ્ગલ પ્રેમી બનાવ્યો છે, સદ્ગુણનો ચાહક પણ બનાવ્યો છે તો સગુણનો વાહક પણ બનાવ્યો છે. સદ્ ગુણો અને સદ્ગુણોને જન્મ આપતાં સર્જાયો ક્યાંય પણ મને જોવા, જાણવા કે સાંભળવા મળે છે, હું તેનું પ્રસારણ કર્યા વિના રહી શકતો નથી.
| કુમારપાળ ! તમારા જીવનને મેં ખૂબ નજીકથી જોયું છે. તમારા મનને અને હૃદયને મેં ખૂબ આદરભાવથી નિહાઇડ્યાં છે. તમારા જીવનનાં સજાર્યોની અપાર સુવાસ મેં વારંવાર પુષ્કળ પ્રમાણમાં અનુભવી છે અને એનું જ આ પરિણામ છે કે તમારું એ સકાર્યોની, સદ્ગુણોની, સમાધિની અને વાતાની સુવાસ સમિ. પ્રસરાવી દેવાની ચેષ્ય હું કરી બેઠો છું. પોતાની સુવાસ સર્વત્ર પ્રસરાવી દેવા. બદલ પુછપ જે પવનને ઠપકો આપી શકે તો જ તમે મને તમારા સત્કાર્યો જગત સમક્ષ મૂકી દેવા બદલ હપક આપી શકો એ ભૂલશો નહીં
સાવી દેવાની ચીપકો આપી શકે છે એ ભૂલશો નહીં
બદલ ઠપકો આપી સામે મને તમારા સમાજ
કમા થયા . પલ્લા બ• બુફ્રિને જૈ બે ન થકા ખા ત છે એ ૯ + હ = ૧૦ કરી દેશે. ૯ + ૬ = ૧ કી દેશે. ૯ - ૯ + ૭ કલા દેશે , ૨ * ૦૮૧ કા દેશે અણ હૃદય ? એના હાથમાં મેં
ન ચકા ખાત નો ખે બંને ન થવાને બિહારુલ કાનમાં બે ના 6ને ૯૯ જ કશ દેરો તાત્પર્ય અને સ્પષ્ટ ન
૨– મુંદરસૂરિ
ધર્મલા

Page #49

(૪૯)
કુમ થપાળ ને ધર્મ હલા ભ - મી D બ ની બચી જઇને પૃકા હા રેલા ઇત કહેવાનું થાકય ન પશુ લાગતું હોય ટો ઘટે » કેકને ઝી લ7 કાકતા
el બની જઇ ને પ્રકાશનૈ કે લાલ કા. ૨હેવા નું તે આપણે 41 બ ના શો લે વો નેવું જ છે| સ હ કયા શ૭ ૨ સઈ ના હિત કા ઉક ની ર્મ નો વ્યાપ નો Ra &ારા પ્રભુ તો મીણ બત્તી બને ન કાયા દે,
ઝવ ન ની જે પણ પ્રૉો ખાપણ દા ધમાં અથ અનો પj
ખાનપણે દર્પણ બનીને પ્રભુના વ નો ને,
ના પડે ને, * દેકા ને અને આ દેશને
ખા નામ કેલાવ તા ૨ દેવાનું છે* ઍ સત્ર પ્રમ જ આપણે સ્વર્ય. *કુષિત થયું. આ નવો કે પ્રકાશિત ૬૧ ૧
‘જીવન એવું નિષ્પાપ રાખો કે પશ્ચાત્તાપ કરવાનો વખત આવે જ નહીં અને મન એવું રાખો કે સંસ્કાર્યોની અનુમોદના કર્યા વિના એ રહી શકે જ નહીં.'
કુમારપાળ, ૪૦-૪૦વરેસના સંયમ પયય પછી પણ જીવનને નિષ્પાપ રાખવાના પ્રમુના સંદેશને જીવનમાં અમલી બનાવવામાં હું સફળ બની શક્યો નથી અને સરવની કચાશ જોતાં આ જીવનના અંત સમય સુધી પણ એમાં સફળ બની શકું એવી કોઈ સંભાવના ય મને દેખાતી નથી. [ પણ ગુરુદેવશ્રીની અનરાધાર વરસી રહેલ કૃપાવર્ષાના પ્રભાવે સકાર્યોની અનુમોદના કર્યા વિના ન જ રહી શકે એવા મનના માલિક બની જવાની બાબતમાં હું ઠીક ઠીક પ્રમાણમાં સફળ બની શક્યો છું, બની રહ્યો છું, - કુમારપાળ, તમારી જાણ બહાર, તમારી સંમતિ લીધા વિના તમારા જીવનના કૈટલાક વિરલ પ્રસંગોને જગત સમકા મૂકી દેવાના મારા આ પ્રયાસથી બની શકે કે તમારા દિલને ચોટ પણ પહોંચી હોય અને મારા પ્રત્યે તમને નારાજગી પણ ઉત્પન્ન થઈ ગઈ હોય, પણ સત્કાર્યોની અનુમોદના કય વિના ન જ રહી શકતા મારા મનના સ્વભાવને તમે આંખ સામે રાખશો તો તમારી એ નારાજગી દૂર થઈ ગયા વિના નહી જ રહે, એની મને પૂર્ણ શ્રદ્ધા છે. અને
- કુમારપાળ ! સત્કાર્ય સેવનથી શ્રીમંત બની ગયેલ તમે, સાર્થ અનુમોદનથી અમે શ્રીમંત બની જતાં હોઈએ તો એમાં દુઃખી તો ન જ બનો ને ? શું કહો છો તમે ?
૨૮નનું ઇરસ,
ધર્મલાW

Page #50
કૃમ ૨૧મન , કારૅ દ્વા ને કેળું, ની શ્રનાથી થાકાતું પ જંતુ કારેલાના રા'. ao છે નાનખ ના રણને એ ન દુલા કાને ધમકી તે જરુર ફણાય . પાપ &aa નો ને કે 6 મ. = થા નો ને સરળ કશન aa 2 sષ ન માં થી કી દે ઘામાં ન જાને કહા ય * 6ળ ના ન કર મ ળ ની હો તો ય એના સેવ નકાળ માં ઘર્ન ન કણ માં ડખે ન ફાખો કે એના રીશ તા ને તો નાનામાં નાપા કુળ બની શકીએ સૂકલકડી ક્રાય, આંખ પર સાદી ફ્રેમનાં ચશમાં, શરીર પર સાદાં વસ્ત્રો, વાત્સલ્ય વરસાવતી આંખો, કોકિલ કંઠે, અને મિ તસભર ચહેરો-આ છતી બાઢા ઓળખ અનંતોષકારી ભવોદધિતારક પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રી ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજની. પણ એ વિભૂતિએ યુવા શિબિરો શરૂ કરીને જિનશાસનમાં વંદનીય અને અનુકરણીય ક્રાન્તિનો જે શંખ ફૂંક્યો એ રાંખનાદે મને જગાડી દીધો અને તમને ય જગાડી દીધા. કુમારપાળ, હું આવી ગયો ચારિત્રમાર્ગે અને તમે રહી ગયા સંસારમાં. પણ સંસારમાં રહીને ય તમે ગુરુદેવશ્રીના તમારા પરના અનંત ઋણાને આંખ સામે રાખીને શાસનના, જીવદયાના અને અનુકંપાનાં કાર્યોમાં જે રીતે લાગી પડ્યા છો, મને એમ લાગે છે કે તમારા ખા કાર્યોને દેવલોકમાં બેઠા બેઠા નિહાળી રહેલ પૂજયપાદ ગુરુદેવશ્રી કદાચ હર્ષનાં આંસુ વહાવી રહ્યા છે, કુમારપાળ ! એક વિનંતિ કરું ? સદકાર્યસૈવન દ્વારા તમે જે વિપુલ નિર્મળ પુણ્યોપાર્જન ક્રરી રહ્યા છો એમાં મારો ય થોડોક ભાગ રાખજે અને હા, ભવાંતરમાં હું અને તમે, આપણે બંને પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રીના સાંનિદયને પામીને, એઓશ્રીના વરદ હસ્તે ચારિત્ર સ્વીકારીને સંયમજીવનની એવૌ આરાધના કરૌએ કે એ આરાધના ગુરુદેવશ્રીની સાથે આપણને ય પરમપદમાં લઈ જનારી બનીને જ રહે એવી પ્રાર્થના હું તો પ્રભુને ફરતો જ રહીશ, પણ તમે ય કરતા રહે છે ! જવ બ બ પ પાપ* સેવા ન મં ૩ખ દE ( નર ખરા ? ક.ક1િ a«સુંઇન્ડિ *લા