Book Title: Jain Jatiyo ka Prachin Sachitra Itihas
Author(s): Gyansundar
Publisher: Ratna Prabhakar Gyan Pushpamala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034863/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 031 27347 jaina jAtiyA~kA prAcIna (sacitra) itihAsa munizrI jJAnasuMdarajI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ratnaprabhAkara jJAnapuSpamAlA puppa naM. 86 zrI ratnaprabhasUrIzvarapAdapadmabhyo namaH atha zrI jaina jAti mahodaya. tIsarA prakaraNa. matvA indra narendra phaNIndra, pUnita pAda sadA sukhdaaii| kaivalyajJAna darzana guNadhAraka, tIrthaMkara jaga joti nagAI / / raNAvaMta kRpAke sAgara, nalatA nAgako dIyA bcaaii| bAmAnaMdana pAvajinezvara, dhandata 'jJAna' sadA citalAI pAlita pazcAcAra akhaNDita, nauvidha brahmavratake dhaarii| karI nikandana cAra kaSAyako, kabje kara paMca indriypyaarii|| paJca mahAvrata meru samAdhara, sumati paMca baDe upkaarii| gupti tIna gopi jisa guruko, pratidina bandita 'jJAna' aabhaarii| saMskRta diva vANi prAkRta, racI paTTAvali puurvdhaarii| tAMko yaha bhASAntara hindI, bAla jIvoMko hai sukhkaarii|| sarala bhASAkoM cAhata duniyo, parizrama merA hai |htcaarii| osavaMsa upakeza gacchate, pragavyo puNya 'jJAna' nayakArI // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) jaina jAti mahodaya. tevIsavA tIrthaMkara bhagavAna pArzvanAtha kA pavitra nIvana ke viSayameM // pArzvanAtha caritra nAma kA eka svataMtra grantha prasiddha ho cukA hai pArzvanAtha bhagavAn ke daza bhavoM sahita varNana kalpa sUtra meM chapa cukA hai pArzvanAtha prabhu kA saMkSipta mIvanI isI kitAba kA dUsarA prakaraNa meM hama likha Aye hai bhagavAna pArzvanAtha mokSa padhArane ke bAda Apake zAsana kI zeSa hisTrI raha jAtI hai vaha hI isa tIsarA prakaraNa meM likhI nAti hai| (1) bhagavAna pArzvanAtha ke pahale pATa para AcArya zubhadatta hue-bhagavAna pArzvanAtha ke mokSa padhAra jAnepara cAra prakArake devoM aura causaTa indroMne bhagavAn kA zokayukta nirvANa mahotsava kIyA tatpazcAt jaise sUrya ke asta ho jAne se loka meM andhakAra phela jAtA hai isI prakAra dharmanAyaka tIrthakara bhagavAn ke mokSa padhAra jAne para lokame ajJAna andhakAra chA gayA sakala saMgha nirutsAhI ho gaye. tadantara caturvidha saMghane pArzvanAtha bhagavAn ke pada para zrI zubhadatta nAmaka gaNadhara' no ATha gaNadharoM meM sabase bar3e the, ko niiicata kiyA, sUrya ke asta ho nAne para bhI candrakA prakAza logoM ko hitakArI huvA karatA hai usI bhAMti bhagavAn ke mokSa padhAra jAne para AcArya zubhadatta sUrijI candravat lauka meM prakAza karane lage, AcArya zrI dvAdazAMgI ke pAragAmi zruta kevalI nina nahIM para jina tUlya padArthoM ko prakAza karate huve aura tapa saMyamAdi Atmabalase karma zatruoM koM parAjaya kara Apane kaivalya jJAnadarzana prApta kiyA. phira bhUmaNDala para vihAra kara aneka bhavya jIvoMkA uddhAra kiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zubhadata. ( 3 ) ApabhI ke pavitra jIvana ke viSaya meM kisI paTTAvalikArane vizeSa varNana na karate hue yaha hI likhA hai ki Apa apanI antimavasthA meM zAsana kA bhAra AcArya haridatta sUri ke sira para rakha ApazrI siddhAcalajI tIrthapara eka mAsa kA anasana pUrvaka carama zvAsozvAsa aura nAzamAna zarIra kA tyAga kara anaMta sukhamaya mokSa mandira me padhAra gaye iti pArzvanAtha prabhuke prathama paTa para huve AcArya zubhadattasUri / ( 2 ) AcArya zubhadatta sUri mokSa padhAra jAne para sUrya aura candra ina donoM kA prakAza asta ho jAnese zrI saMghame bahuta raMja huvA tatpazcAt AcArya haridattasUri ko saMgha nAyaka niryukta kara sakala saMgha una sUrijI kI AjJA ko siroddhAraNa karate huve Atma kalyANa karane meM tatpara huve AcArya zrI zruta samudra ke pAragAmI, vacana labdhi, dezanAmRta tulya, upazAnta jItendriya yazasvI paropakAra parAyaNAdi aneka guNa saMyukta sUrya candra ke abhAva dIpaka ko pare udyota karate huve bhUmaNDala meM vihAra karane lge| dUsarI tarapha yajJahoma karanevAloM kA bhI paga pasArA vizeSa rUpa meM hone lagA hajAro lAkho nirAparAdhI pazuoM kA balIdAna se svarga batalAnevAloM kI saMkhyA me vRddhi hone lagI parivrAjaka pravrajita sanyAsI logaune isake virUddha meM khaDe ho yajJa meM hajAro lAkhoM pazuoMkA balidAna karanA dharma birUddha niSThUra karma batalA rahe the AcArya haridattasUri ke bhI hajAro muni bhUmaNDala para ahiMsA paramo dharma kA jhaMDA pharakA rahe the eka samaya bihAra karate huve AcArya zrI apane 500 muniyoM ke parivAra se svastinagarI ke udyAna meM padhAre vahAM kA rAjA adInazatru va nAgarika vaDe hI ADambara se sUrijI ko vandana karane ko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) jaina jAti mahodaya. Aye AcAryazrIne baDehI uccasbara ora madhuradhvani se dharma dezanA dI. zrotAjanoM para dharma kA acchA asara huvaa| yathAzakti vrata niyama kiye tatpazcAt pariSadA visarjana huI / nisa samaya AcArya haridattasUri svasti nagarI ke udyAna meM virAjamAna the usI samaya parivrajaka lohitAcArya bhI apane ziSya samudAyakaisAtha svasti nagarIke bahAra There huve the donoMke upA. sakoke ApusameM dharmabAda hone lagA. vahAMtaka ki vaha carcA rAjA adinazatrukI rAnasabhA meM bhI hone lagI. pahale jamAnA ke rAjAoM ko ina bAtoM kA acchA zaukha thA. rAnA jainadharmoMpAsaka hone parabhI kisI prakArakA pakSapAta na karatA huvA nyAyapUrvaka eka sabhA mukarara kara ThIka Taimapara donoM AcAryoM ko AmantraNa kiyA. isapara apane apane ziSya samudAya ke parivArase donoM AcArya sabhAmeM upasthita huve rAjAne dono AcAryoM ko vaDA hI Adara satkAra ke sAtha Asanapara vi. rAnane kI vinaMti karI. AcArya haridatta sUri ke ziSyoMne bhUmi pramArjana kara eka kAmalIkA Asana bIcA dIyA rAjAkI AjJA le sUrijI virAjamAna ho gaye idhara lohityArya bhI mRgachAlA bIchA ke baiTha gaye tadantara rAjAko madhyastha sthAnapara rakha donoM AcAryoM ke Apusa meM dharmacarcA hone lagI vizeSatA yaha thI kI sabhAkA hola cakArabaddha bharajAne parabhI zAstrArtha sunane ke pyAse loga baDehI zAntacittase zravaNakara rahe the. lohItAcArya ne apane dharmakI prAcInatA ke borAme vedoMkA kei pramANa diA aura jainadharma ke viSaya meM yaha kahA ki jainadharma pArzvanAthajIse calA hai Izvarako mAnane meM inkAra karate hai| isapara haridattAcArya ne pharamAyA ki jainadharma nUtana nahIM para vedoMse bhI prAcIna hai vedoMme bhI jainoM ke prathama tIrthakara bhagaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya haridattamUri. vAna RSabhadeva va neminAtha pAvanAtha ke nAmoMkA ullekha hai (dekho vedoMkI zrutiyoM pahalA prakaraNa meM ) vedAntiyoM ne bhI jainatIrthakaroMko namaskAra kiyA hai rAjA bharata-sAgara dazaratha rAmacaMdra zrIkRSNa kauravapANDu yaha saba mahA puruSa jaina hI the jaina loga Izvarako nahIM mAnate yaha kahanA bhI mithyA hai jaise IzvarakA uccapada aura zreSTatA jainoMne mAnI hai vetI kisIne bhI nahIM mAnI hai / anya logoM meM kitaneka to Izvara koM jagatkA kA mAna Izvarapara ajJAnatA nirdayatAkA kalaMka lagAyA hai kitanakoMne sRSTiko saMhAra aura kitanekoMne putrIgama nAdike kalaMka lagAyA hai jaina Izvarako kartA hartA nahIM mAnate hai para sarvajJa zuddhAtmA anaMtajJAna darzanamaya mAnate hai niraMjana nirAkAra nirvikAra jyotI svarUpa sakala karma rahita Izvara punaH punaH avatAra dhAraNa na kare ityAdi vAda vivAda praznottara hotA rahA antame lohitAcArya ko sadjJAna prApta honese apane 1000 sAdhuoM ke sAtha Apa AcArya haridattasUri ke pAsa jaina dIkSA dhAraNa karalI iske sAtha sekar3oM hajAroM loga jo pahalese yajJakarmase trAsita huve sUrijIkA sadajJAnase pratibodha pAke jainadharmako svIkAra kara lIyA / kramazaH lohitAdi muni AcArya haridattasUri ke caraNakamaloM meM rahate huve jaina siddhAnta ke pAragAmI ho gaye tatpazcAt lohita muniko gaNipadase vibhUSIta kara 1000 muniyoM ko sAtha de dakSiNa kI tarapha vihAra karavA dIyA; kAraNa yahAM bhI pazuvadhakA bahuta pracAra thA ApazrI ahiMsA paramo dharmakA pracAra meM bar3e hI vidvAna aura samartha bhI the. AcArya haridattasUri cirakAla pRthvImaNDala para vihAra kara aneka AtmAoM kA uddhAra kIyA ApazrI apanA antima avasthAkA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina jAti mahodaya. samaya najadIka jAna apane padapara Arya samudrasUriko sthApana kara Apa 21 dinakA anazana pUrvaka vaibhAragirake upara samAdhise mAzamAna zarIrakA tyAga kara svarga sidhaare| iti dUsarApATTa 3 AcArya haridattasUrike paTa Arya samudrasUri mahA prabhAvika vidyAoM aura zrutajJAnake samudrahI the Apake zAsana kAlameM bhI yajJavAdiyoM kA pracAra thA hajAro lAkhoM nirAparAdhi pazuoMke komala kaNThapara nirdaya daitya churA calAne meM aura dharmakA nAmase mAMsa madirAko AcaraNAmeM hI duniyoM ko jAlame phasA rahe the AcAryazrI ke vizAla saMkhyAmeM muni samudAya pUrva baMgALa UDIsA paMjAba multAnAdi jipta 2 dezameM bihAra karate the usa 2 dezame ahiMsAkA khuba pracAra kara rahe the idhara lohitagaNi dakSiNa karaNATa tailaMga mahArASTriyAdi dezoMme vihAra kara aneka rAjA mahArAjAoM ki rAjasabhAme una pazuhiMsakoM. kA parAjaya kara jainadharma kA jhaMDA pharakA rahethe Apake upAsaka munigaNaki saMkhyA kamIvan 5000 taka ho gai thI. dakSiNa meM anyonya mattake AcAryoM ko dekha dakSiNa jenasaMgha lohita gaNiko isapada ke yogya mamaja AcArya AryamamudrasUri ki sammati maMgavAke acchA dina zubha muhUrta meM lohitagaNi ko AcArya pahise bhUSita kiye, jisase dakSiNa vihArI muniyokI lohita sAkhA aura uttara bharatame vihAra karanevAle muniyoMkI nirgrantha samudAya ke nAmase olakhAne lagI. donoM zramaNa samudAyoMne hAtha meM dharmadaMDa lekara uttarase dakSiNataka jainadharmakA isa kadara pracAra kara diyA ki ghedAntiyoM kA sUrya astAcala para calejAnese nAmamAtra ke raha gaye the. AryasamudrasUri kA eka videzI nAmakA mahA prabhASika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudrasUri. ( 7 ) atizaya jJAneMdra muni 500 muniyoM ke sAtha vihAra karatA avaMti ( ujaina ) nagarI ke udyAnameM padhAre bAMkA rAjA mayasena thA anaMgasundarI rANi tathA usakA karIbana 10 varSakA putra kezIkumArAdi aura nAgarika munizrIko vandana karaneko Aye. munijIne saMsAra tAraka duHkha nivAraka aura parama vairAgyamaya dezanA dI dezanA zravaNakara yathAzakti vrata niyama kara pariSadA muniko vandana kara visarjana huI para rAjakumAra kezIkumara punaH punaH munizrI ke sanmukha dekhatA vahAMhI baiThA rahA phIra prazna kiyA ki he karUNAsindhu ! meM jaise jaise Apake sAmane dekhatA hu~ vaise vaise mereko atyanta harSa-romAMcitta ho rahA hai vaisA pUrvameM kabI kisI kArya meM na huvA thA itanA hI nahIM para Apa para merA itanA dharma prema ho gayA hai ki jiskoM meM javAnase kahane meM bhI asamartha hUM / munizrIne apanA divyajJAna dvArA kumara kA pUrva bhava dekhake kahA ki he rAjakumara / tumane pUrvabhavameM isa jinendra dIkSA kA pAlana kIyA hai vAste tumako muniveSa para rAga ho rahA hai / kumara ne kahA kyA bhagavAn ! saccahI merA jIvane pUrvabhava meM jaina dIkSA kA sevana kIyA hai ? isapara munine kahA ki he rAjakumAra / suna isa bhArata varSa ke dhanapura nagarakA pRthvIdhara rAjA kI saubhAgyadevike sAta putriyoM para devadatta nAmakA kumAra huvA thA. vaha bAlyAvasthA meM hI guNabhUSaNAcArya pAsa dIkSA le cirakAla dIkSApAla antameM sAmAdhipUrvaka kAlakara paMcadhA brahmasvarga meM deva huvA vahAMse caba kara tuM rAjA kA putra dezI kumAra huvA hai yaha suna kumara ko uhApoha karatoM hI mAtismaraNa jJAnotpanna huvA jisase munine kahA thA vaha Apa pratyakSa jJAna ke jariye saba Abehuba dekhane laga gayA basa phira Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) jaina jAti mahodaya. kyA thA! jJAniyoM ke liye sAMsArika rAjasaMmpadA saba kArAghara sadRza hI hai kumara to parama pairAgya bhASako prApta ho muniko vandana kara apane makAnapara AyA mAtApitAse dIkSA kI rajA mAMgI para 10 varSakA bAlaka dIkSAmeM kyA samaje esA samaja mAtApitAne eka kisma kI hAMsI samajalI para naba kumarakA mukhase jJAnamaya bairAgya rasa raMgame raMgita zabda sunA taba mAtApitA khuda hI saMsArako asAra jAna paDA putrake rAja de Apa apane pyArA putra kezIkumAra ko sAtha le videzI munike pAsa baDe ADambara ke sAtha jaina dIkSA dhAraNa kara lI. nayasena rAjarSi aura anaMgasundarI AryikA jJAna dhyAna tapa saMyamase Atma kalyAna kArya meM pravRtamAna hue| kezIkumara zramaNa jAtismaraNa jJAnase pUrva paDhA huvA jJAnakA adhyayana karate hI tathA vizeSa jJAnAbhyAsa karatA huvA svalpa samayameM zruta samudra kA pAragAmI ho gyaa| AcArya AryasamudrasUri apane jIvana kAlameM zAsana kI acchI sevA karI thI dharma pracAra aura ziSya samudAya meM bhI vRddhi karI thI apani antimAtrasthA jAna kaizIzramaNa ko apane pada para niyuktakara ApazrI siddhakSetrapara salekhanAM karatA huvA 15 dinoMkA anasana pUrvaka svargagamana kIyA. iti tIsarA pATa. (4) AcArya AryasamudrasUri ke paTa para AryakezIma. NAcArya bAlabrahmacArI aneka vidyAoM ke jJAtA deva deviyoM se pUnita japane nirmala jJAnarUpI sUrya prakAzase bhavyoM ke mithyAsvarupa aMdhakAra ko nAza karate huve bhUmaNDalapara vihAra karane lageM idhara dakSiNa vihArI lohitAcArya ke svargavAsa ho jAne ke bAda muni dhargameM zithilatA vA Apasame kUTa paDa jAnese anya logoMkA naura baDha nAnA svAbhAvika bAta hai matamatAntaroM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezIzramaNAcArya. ke pAvaviSAdameM AtmazakiyoMkA durupayoga hone lagA. yaha karma aura pazu hiMsako kA phira jaura paDhane lagA dhArmika aura sAmAjika zrRMkhalanAyeMmeM bhI parAvartana hone jagA. yaha saba hAla uttara bharatameM rahe huve kezIzramaNAcAryane sunA taba dakSiNa bharatameM vihArakaranevAle muniyoM ko apane pAsa bulavA liyA adhapi kitaneka muni raha bhI gaye the. dakSiNavihArI muni uttarameM Ane para kuccha arasA ke bAda vahAM bhI baha hI hAlata huI ki jo dakSiName thii| idhara AcAryazrI ghara kI bigaDI sudhArane meM laga rahe the udhara pazuhiMsaka * yakSavAdIyoMne apanA jora ko bar3hAne meM prayatnazIla bana yajJakA pracAra karane lage. gharakI phUTakA yaha pariNAma huvA ki eka pihita munikA ziSya jiskA nAma buddha kIrti thA usane samudAyase apamAnIta ho jaina dharmase patita ho apanA bauddha nAmase boddha dharma kA pracAra karanA zaru kiyA / buddha kIrtine apane dharma ke niyama pase sidhe aura sarala rakhe ki hareka sAdhAraNa manuSya bhI use pAla sake bandhana to vaha kilo prakArakA 1 jaina zvetAmbara AmnAya ke AcArAMga sUtra ki TIkAmeM buddha dharma kA pravartaka mula puruSa buddhakIrti pArzvanAtha tIrtha meM eka sAdhu thA jisane boddha dharma calAyA. 2 digambara AmnAyakA darzanasAra nAmakA granthame likhA hai ki pArzvanAtha ke tIrtha meM pihita munikA ziSya buddhakIrti sAdhu jaina dharma se patita ho mAMsa maTTi bhAcAraNa karatA huvA apanA nAmase boddha dharma calAyA hai. ___boddha granthoMmeM likhA hai ki buddha eka rAjA zuddhodIta kA putra thA vaha tApasoM ke pAsa dIkSA lIthI bodhi honeke bAda ahiMsA dharma kA khuba pracAra kIyA thA isakA samaya bhagavAna mahAvIra ke samakAlina mAnA jAtA he kuccha bhI ho. buddhane jainoMse ahiMsA dharma kI zikSA jarura pAI thI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) jaina jAti mahodaya. thA hI nahIM yahAM taka ki mare huve jIvoMkA mAMsa va madirA khAnA pInA bhI niSedha nahIM thA. buddhane sabase pahalA yajJa karmake viruddha meM khaDA ho upadeza karanA zarU kIyA jiskA phala yaha huSA kI pahalese hI isa niSThura kArya se logoM meM trAhi trAhi maca rahI thI jaina dharma ke niyama ese sakhta the ki vaha saMsAra lubdha jIvoMko pAlana karanA muzkila thA rucI hone para bhI vaha niyama pAlana karaneme asamartha janatA ekadama buddha ke jhaMDe ke nice A gaI yahAM taka kI kei rAjA mahArAjA bhI yajJAdi karmase virakta ho boddha dharma ko svIkAra kara lIyA. idhara bauddhoMkA jaura baDhatA dekha AcArya kezIzramaNane apanA zramaNa saMghakI eka virAT sabhA bhara unako sacoTa upadeza kara mApusakI phUTa ko dezanikAla kara jo zithilatA phailI huI thI use dUra kara anyAnya dezameM vihAra karane kI AjJA dI muonavarga meM bhI AcArya zrIke upadezakA esA prabhAva huvA ki yaha apane kartavya para kammara kasa taiyAra ho gaye / AcAryazrIne nimna likhita AkSA eM phrmaaii| 500 muniyoM ke sAtha vaikUTAcArya karaNATaka tailaMgAdikI tarapha 500 muniyoMke sAtha kAlikAputrAcArya dakSiNa mahArASTriya dezakI tarapha 500 muniyoMke sAtha gargAcArya sindhu-sauvIra dezakI tarapha 500 muniyoMke sAtha javAcArya kAzI kauzala dezake tarapha 500 muniyoMke sAtha annAcArya aMgabaMga dezakI tarapha 500 muniyoMke sAtha kAzyapAcArya saMyukta prAntakI tarapha 500 zivAcArya avaMti dezakI tarapha inake sivAya thoDA thoDI saMkhyA bhI anyoanya prAntoM meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezIzramaNAcArya. (11) muniyokA vihAra karavA ke Apa eka hajAra muniyoM ke sAtha mAgadha dezameM vihAra kara pazubali karanevAle yajJa aura mAMsabhakSaNa karanevAle boddhoM ke sAmane khaDe ho gaye. ApazrI ke parama puruSArtha kA yaha phala huvA ki rAjA ceTaka-satAnika dadhivAhana siddhArtha-vijayasena candrapAla adinazatru prasannajIta aura rAjA pradezI Adi aneka rAjA mahArAjAoM aura lAkho manuSyoM ko patita dazAse uddhAra kara pavitra jainadharma ke upAsaka banA dIye the. Ajakala itihAsa zodhakhola se patA milatA hai ki vaha jamAnA baDA hi vikaTa thA Apusa ke dharma vAda ke liye sthAna sthAnapara moracA bandhI ho rahI thii| AtmakalyAna karane ki jo Atma zaktiyoMthI unakA durupayoga vAda-vivAda meM hotA thA ajJAnatAkA kA sAmrAjya thA janatA meM bar3A bhArI kolAhala maca rahA thA ityAdi kudarata eka esA mahA puruSa kI pratIkSA kara rahI thI ki jisakI paramAvazyaktA thI isI samaya meM jagaduddhAraka trIlokI nAtha zAntikA samudra caramatIrthakara bhagavAna mahAvIra prabhune avatAra dhAraNa kIyA saMkSipta meM-kSatrIkuNDa nagara kA rAjA siddhArtha ki trizalAde rANi kI pavitra ratna kukSI meM bhagavAn mahAvIrane avatAra liiyaa| janma samaya chappana digakumArIkAoMne sUtikA karma kiyA saudharmAdi causaTha indroMne sumerUgiripara bhagavAna kA janma mahotsava kiyA. bhagavAn 30 varSa gRhavAsa meM raheM eka putrI huI vaha namAli kSatrI kumArako vyAhI thI anta meM gRhA vasthAmeM eka varSa taka varSIdAna doyA tatpazcAt indranerendroM ke mahotsavapUrvaka Apane dIkSA dhAraNa karI 12 // varSa ghora tapaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) jaina jAtimahodaya. zcaryA karate huve deva manuSya tIrthacAdike anekAneka upasarga parisahoM ko sahana kara pUrva saMcita duSTa karmoMkA kSaya kara kaivalyajJAna darzana ko prApta kara lIyA Apa sarvajJa vItarAga Izvara paramabrahma lokAloka ke carAcara padArthoM kA bhAva eka hI samaya me dekhane jAnane lage pUrva tIrthakaroM ke zAsana ke saMgha ki zithalatA ko dUra kara pahale ke niyamose Apa ese sakhtAI ke niyama rakhe ki phirase zramaNasaMgha meM zithilatA kA saMcAra hone na pAve bhagavAn mahAvIrane baDe hI bulaMda avAja se 'ahiMsA paramodharmaH ' kA pracAra karanA prAraMbha kIyA zAnti rUpIM esA jala barasAyA ki dagdha bhUmirUpa janatA meM ekadama zAnti pasara gaI / dhArmika sAmAjika naitika truTi huI zrRMkhalA phira apane sthAnapara pahuMca gaI Ajake aitihAsika vidvAnoMkA mata hai ki bhagavAn mahAvIra ke jhaMDA nice rAjA mahArAjA aura cAlIza koDa janatA zAntirasakA asvAdana kara rahI thI kezI bhramaNAdi pArzvanAtha saMtAniyeM bhI prAyaH saba bhaga bAn mahAvIrake zAsana ko svIkAra kara apanA kalyAna karane lage para pArzvanAtha ke saMtAniye the vaha pArzvanAtha ke nAma se hI vikhyAta rahe / Ajaparyanta bhI pArzvanAtha bhagavAn kI saMtAna paramparAse avicchana calI A rahI hai / bhagavAn mahAvIrakA pavitra jIvana ke liye pUrvIya aura pAzcAtya vijJAna saba eka hI avAja se svIkAra karate hai ki mahAvIra bhagavAn eka jagat uddhAraka aitihAsika mahApuruSa ho gaye hai jagat me ahiMsA kA jhaMDA mahAvIrane hI pharakAyA hai vedAntiyoM ki yajJapravRti pazuhiMsAne rokI hai tA eka mahAvIrane ho rokI hai janatAkA kalyANa ke liye mahAvIraprabhukA jIvana eka dheyarUpa hai ityAdi mahAvIra bhagavAn ke jIvana vistAra mudrita ho gayA hai bAste meM mere Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya svayaMprabhasUri. uddezyAnusAra yahA~ mahAvIra bhagavAn kA saMbandha yahIM samA. sakara Age jainajAti ke bArAme hI merA lekha prAraMbha karatA hu~ bhagavAn kaizIzramaNAcAryane jainadharma ko acchI tarakkI dI antimAyastha meM Apa apane pATa para svayaMprabha nAmake munikoM sthApanakara eka mAsakA anazana pUrvaka sammetazikhara giripara svarga ko prasthAna kIyA iti pArzvanAtha bhagavAn kA caturtha pATa huvaa| (5 ) kezIzramaNAcArya ke paTTa udayAcala para sUrya ke samAna prakAza karanevAle AcArya svayaMprabhasUri hue ApakA janma vidyAdhara kulameM huvAthA. Apa aneka vidyAoM ke pAragAmI the svaparamatta ke zAstroM meM nipuNa the Apake AjJAvarti hajAroM muni bhUmaNDala para vihAra kara dharma pracAra ke sAtha janatAkA uddhAra kara rahethe idhara bhagavAn vIraprabhukI santAna bhI kama saMkhyAmeM nahIM thI bhagavAn mahAvIra kA jhaMDelI upadezase brAhmajokA jora aura yajJakarma prAyaH naSTa ho gayA thA tathApi marUsthala jaise retIle dezameM na to jaina pahu~ca sake the aura na bauddha bhI yahAM Asa ke the vAste yahAM bAmamAgiyo kA baDA bhArI naurazora thA. yajJa homa aura bhI vaDe vaDe atyAcAra ho rahe the dharma ke nAma para durAcAra vyabhicAra kA bhI poSaNa ho rahA thA kuNDApantha kA calIyApaMtha yaha vAmamArgiyoM kI zAkhAeM thI devIzaktA ke vaha upAsaka the isa dezake rAjA prajA prAyaH saba isI pantha ke upAsaka the usa samaya mAravADa me zrImAlanAmaka nagara una vAmamArgiyoMkA kendrasthAna gInA jAtA thA. AcArya svayaMprabhasUri ke upAsaka jaise khecara mUcara manuSya vidyAdhara the vaise hI devi devatA bhI the vaha bhI samaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) jaina jAti mahodaya. pAkara vyAkhyAna zravaNa karane ko Aye karate the-eka samaya AcArya zrI saMgha ke sAtha siddhAcalajI kI yAtrAkara abuMdA. calakI yAtrA karaneko Aye the vahAMpara vyApAra nimitta Aye huve zrImAlanagara ke kitaneka zeTha zAhukAra sUrijI kI ahiMsAmaya dazanA zravaNa kara vinaMti karI ki he bhagavAn / hamAre vahAM to pratyeka varSa meM hanAro lAkho pazuoMkA yajJameM balidAna ho rahA hai aura usameM hI janatA kI zAnti aura dharma mAnA jAtA hai Aja ApakA upadeza zravaNa karanese to yaha jJAta huvA hai ki yaha eka narakakA hI dvAra hai agara Apa jaise paropakArI mahAtmAoMkA padhAranA hamAre jaise kSetrameM ho to vahAM kI bhadrika janatA Apa ke upadezakA avazya lAbha uThAve ityAdi vinaMti karanepara sUrijIne use saharSa svIkAra kara lI jaise citasArathI kI vinaMti ko kaizIzramaNane svIkAra karI thii| samaya pAke sUrijI kramazaH vihAra kara zrImAlanagara ke udyAna meM padhAra gaye jinhoMne arbudAcala para vinaMti karI thI vaha sajana apane mitroMke sAtha sUrijI kI sevA upAsanA karaneme tatpara ho saba taraha kI anukUlatA karadI usI dinoMmeM zrImAlanagarameM eka azvamegha nAmakA yajJa kI tayArI ho rahI thI dezavideza ke hajAroM brAhmaNAbhAsa ekatra huve idhara hajAroM lAkho nirAparAdhi pazuoMko ekatra kIye hai eka vaDA bhArI yajJa maNDapa racA gayA thA ghara gharameM bakArA bhaiMsA bandhA huvA hai ki unakA yajJameM balidAna kara zAnti manAceMge ityAdi / idhara sUrinI ke ziSya nagarameM bhikSA ko gaye nagarakA hAla dekha vApisa A gye| sUrijI ko arja karI ki he bhagavAn ! yaha nagara sAdhuoM ko bhikSA lene lAyaka nahIM hai saba hAla sunAyA sUrijI apane kitaneka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAla-nagarasUrijI. (15) vidvAna ziSyoM ko sAtha le sidhe ho rAna sabhAmeM gaye jahAM para yasa sambaMdhi saba taiyArIyAM aura salAvoM ho rahI aura baDe baDhe jhaTAdhArI sirapara tripuMDU bhasma lagAye huve galemeM jInauuke tAge paDe huve mAMsa lubdhaka brAhmaNAbhAsa beThe the AcAryazrIkA atizaya tapa tena itanA to prabhAvazAlI thA ki sUrijIkA Ate huve dekhate hI rAjA jayasena Asanase uTha khaDA huvA kuccha sAmane Ake namaskAra kiyA sarijIne "gharma lAma" dIyA usapara vahAM baiThe huve brAhmaNa loga haMsane lage. rAjAne pahile kabhI dharmalAbha zabda kAnoMse sunAhI nahIM thA vAste sUrijI se pUcchA ki he prabho ! yaha dharmalAbha kyA vastu hai kyA Apa AzIrvAda nahIM dete ho jaise hamAre guru brAhmaNa loga dIyA karate hai / isapara sUrijIne kahA: he rAjan kitaneka loga dIrghAyuSya ( ciraMjIvo ) kA AzIrvAda dete hai para dIrghAyuSya narakameM bhI hote hai kitaneka bahu putra kA AzIrvAda dete hai baha kukara kurkaTAdike bhI bahu putra hote hai paraM jainamuniyoM kA dharmalAbha tumArA sarva sukha arthAt isa paralokameM tumArA kalyANa ke liye hai yaha vidvattAmaya zabda suna rAjAko atizaya AnaMda huvA rAnAne sUrIjIkA Adara satkAra kara Asanapara virAnane ki arja karI sUrijI apanI kAmbalI vicAke ghirAja gaye. usa samaya ke rAjA logoM ko dharma zravaNa karane kA prema thA. rAjAne namratA pUrvaka sUrijIse arja karo ki he bhagavAn ! dharmakA kyA lakSaNa hai kisa dharma se jIva janma maraNa ke duHkhose nivRti pAtA hai ? sUrijone samaya pAke kahA ki: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) jaina jAti mahodaya. ahiMsA sarva jIveSu, tattvajJaH paribhASitam / idaM hi mUla dharmasya, zeSastasyaiva vistaram // 1 // he nareza ! isa ArApAra saMsAra ke andara jItane tavavettA avatArika puruSa ho gaye hai una saboMne dharmakA lakSaNa " ahiMsA paramo dharmaH " batalAyA hai zeSa satya acaurya brahmacarya nispRhItA Adi usa mUlakI zAkhA pratizAkhArupa vistAra hai phira bhI mahAbhAratameM zrI kRSNacandrane bhI yudhiSThara se kahA hai ki: yo dadyAt kAMcanaM meruH kRtsnAM caiva vasuMdharAH / ekasya jIvitaM dadyAt na ca tulya yudhiSThira // he dharAdhipa ! eka jIvake niSita dAna ke tulya kAMcanakA meru aura saMpUrNa pRthvIkA dAna bhI nahIM AsaktA hai| he rAjan ! jaisA apanA nivita apane ko prIya hai vaise hI saba nIva apane jivita koM prIya samajate hai para mAMsa lolupa kitane hI ajJAnI pApAtmAoMne bicAre niraparAdhi pazuoMkA balidAna deneme bhI dharmamAna duniyAko naraka ke rahaste para pahuMcA denekA pAkhaNDa macA rakhA hai yadyapi kitaneka dezame to satya vaktAoMke prabhAvazAli upadezase duniyoMmeM jJAnakA prakAza honese yaha niSThUra karma naSTa ho gayA hai para kei kei dezomeM ajJAta loga isa kuprathAke kIcaDame phaise paDe hai, yaha sunate hI vaha nirdaya daitya mAMsa lupI yajJAdhyakSaka bola uThe ki mahArAja ! yaha jaina loga nAstika hai veda aura Izvara ko nahIM mAnate hai dayA dayA pukAra ke sanAtana yajJa dharmakA niSedha karate phorate hai inako kyA khabara hai ki vedome yajJa karanA mahAn dharma aura duniyoMkI zAnti batalAi hai / dekhiye zAstromeM kyA kahA hai ? . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya svayaMprabhasUri. ( 17 ) yajJArtha pazavaH sRSTAH svayameva svayaM bhudhAH / yajJasya bhutye sarvasya tasmAdyajJe vadho'vadhaH // bhAvArtha - Izvarane yajJa ke liye hI sRSTimeM pazuo ko paidA kIyA hai jo yajJa ke andara pazuo ki bali dI jAti hai vaha saba pazu yonikA duHkhose mukta ho sidhe hI svargame cale jAte hai aura yajJa karanese rAjA prajJAme zAnti rahatI hai. sUrijIne kahA are mithyAvAdIyoM tuma svalpasA svArtha ( mAMsa bhakSaNa ) ke liye duniyoM ko mithyA upadeza de durgati ke pAtra kyoM banate ho agara yajJame balidAna karanese hI svarga jAte hai to " nihatasya pazoryajJe / svarga prAptiryadISya te / svapitA yajamAnena / kintu tasmAnna hanyate // " bhAvArtha - agara svarga me pahuMcAne ke hetu hi pazuoMko yajJameM mArate ho to tumAre pitA bandhu putra sriko svarga kyo nahIM pahuMcAte hoM athavA yajamAna ko bali ke jariye svarga kyoM nahIM bhejate ho are pAkhaNDiyoM agara ese hI svarga mIlatI hai to phora kyA tumako svarga ke sukha prIya nahIM hai dekhiye zAstra kyA kahatA hai. " yUpaM katvA pazu hatvA / kRtvA rUdhira kardamam / yadyeva gamyate svarge / narake kena gamyate // " * vicArA pazu una nirdaya daityoM prati pukAra karate hai ki " nAhaM svarga palopabhoga tuSTito nAbhyArthi tastvaMkAyA, saMtuSTha stRNabhakSaNena satataM sAdho na yukta tatra // svarga yAnti yadatvA vinihitA yajJe zrayaM prANino / yajJaM kiM na karoSi mAtRSibhiH putraistathA bAndhavai // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) jaina jAtimahodaya. pra-tIsarA. agara pazuo ke mAranese rudhirakA kardama karanese hI svarga ko calA jAvegA taba phira naraka kauna jAvegA / he rAjan esA mithyA upadeza denevAle guru aura dayAhinA dharma ko dUrase hI tyAga denA cAhiye kahA hai kI: " tyajaddhamai dayAhInaM kriyAhInaM guru styajet " he rAjan ! Apa pavitra kSatrI kulameM utpanna huve hai para. atri dharmase abhI ajJAta hai dekhiye kSatrIyokA kyA dharma hai " vairiNo'pi hi mucyante, prANAnte tRNa bhakSaNam / tRNAhArA sadaivaite hanyante pazavAkatham // " bhAvArtha kaTTara zatru prANAnta samaya muhame tRNa lene para kSatrI usako choDa dete hai to sadaiva tRNa bhakSaNa karanevAle niraparAdhi pazuoko mAranA kyA Apa jesoko ucita hai Apako pRthvIpara janatA nyAyAdhiza mAnate hai to ese abole jAnavAro para Apa ke rAjatva kAlame esA anyAya honA kyA ucita hai arthAt esA hiMsAmaya mithyA paMthakA tyAgakara ina pazuoMko jIvitadAna de ina garIba anAtha jIvoMkI AzIrvAda lo aura anaMta punyopArjana karo yaha dharma Apa ke isa loka paralokame hita sukha aura kalyANa kA kAraNa hogA / hiMsA dharmi una yajJa karma karanevAlone hiMsAkI puSTime bahuta daliloM karI paraMtu sUrijIne zAstra yA yuktiyo dvArA una krutarko kA esA pratikAra 'kiyA ki jisko zravaNakara rAjA aura rAjasabhA tathA nAgarika logoko una niSThura yajJapara ghRNA Ane lagI aura AcAryazrI ke pharamAye huve satya dharma kI rucI baDha gaI rAjA jayasenane ekadama hukama de dIyA ki saba pazuoMko choDado yajJa maNDapa ko toDa phoDa DAloM aura merA rAjameM yaha hukama jAhira Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrijI aura zrImAla. karado ki koI bhI zaksa kIsI prANiko mAregA use prANi ke badale apanA prANa denA paDegA. rAjA ahiMmA bhagavatI kA paramopAsaka bana gayA / phira AcArya bIne jainadharma kA svarupa muni yA zrAvaka dharma kA varNana kara vistArapUrvaka sunAyA phala yaha huvA kI vahAMpara 90000 gharoM vAlone jaina dharma ko svIkAra kara AcAryazrI ke caraNopAsaka bana gaye. Age calakara isa zrImAlanagara ke jaina loga anyonya nagarameM nivAsa kIyA taba nagara kA nAmase ina jaino kI zrImAla jAti prasiddha huI* zrImAlanagarake logoMne surijIse arja karI ki he karuNAsindhu / Apa ke yahA~ padhAranese hajAro lAkho pazuoM ko abhayadAna mIlA aura krUra karmarUpi mithyAmatta sevana kara narakame jAne vAle jIvo ko samyaktva ratna kI prApti huI svarga mokSa kA rahastA mIlA arhanta dharma kI baDI bhArI prabhAvanA huI Apa kA paramopakAra kA badalA isa bhavameM to kyA para bhavo bhavameM denA hamAre liye azakya hai ApakI sevA upAsanA kSaNabhara bhI choDanI nahIM cAhate hai tadhapi eka araja karanA hama bahuta jarUrI samajate hai vaha yaha hai kI Avu ke pAsa padmAvatI nAmakI nagarI hai vahAM kA rAjA padmasenane bhI devI ke upadraba ko zAnti karane ke hetu azvamegha yajJa kA prAraMbha kIyA hai kala pUrNimA kA vaha yajJa hai agara yahAM para Apa zrImAnoM ke padhAranA ho jAya to jaisA yahAM lAbha hughA hai vaisA hI vahAM bhI upakAra hai / surinIne isa vAta ko saharSa svIkAra karali aura saMgha ko kaha dIyA kI hama kalazubhe hI padmAvatI pahuMca jAveMge. gRhastha logoMne * dekho noTa nambara 1. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) jaina jAti mahodaya. pra- tIsarA. zIghragAmanI zAMDaNI kI savArI kara padmAvatI kI tarapha ravAnA ho gaye sUrijI mahArAja savere apani muni kriyA se nivRti pAte hI vidyAbala se eka muhurtamAtrameM padmAvatI pahuMca gaye sidhe hI rAjasabhA meM gaye itane meM zrImAla nagara ke zrAddhavarga bhI vahAM pahuMca gaye zrImAla kI bAta saba nagara meM phela gaI-rAna sabhA cikArabaddha bharA gaI sUrijIne to vaha hI ' ahiMsA paramo dharma:' para vivecana kara vyAkhyAna dIyA isa para brAhmaNabhAsone kahA mahAtmAjI yahA~ zrImAla nagara nahIM hai ki Apa kA upadeza zravaNa kara svarga-mokSa kI prApti vAlA yajJa karanA choDa de ? sUrijIne kahA mahAnubhAvoM na to meM zrImAla nagarase poTa bandha lAyA huM na mere ko yahAMse kuccha le nAnA hai meM to rahastA bhulA huvA ko sad rahastA batalA rahA huM aura sadupadezadvArA janatAkA kalyANa karanA merA kartavya samajJatA huM jaise kI " tuSyanti bhaujanaiviprAH mayUra ghana garjitaH / sAdhavaH para kalyANaH khala para vipatti bhiH // " sUrijIne bhAva yajJa kA vyAkhyAna karate huve kahA ki" satya yUpaM tapo hyagniH karmANA. samidyomam / ahiMsAmahuti dadyA. deva yajJa satAMmataH // ". satya kA yUpa tapa kI agni karmA kI samAdhI ( lakaDIyoM) aura ahiMsA rUpI Ahuti se AtmA ki sAtha cirakAla se karma lagA huvA hai una ko homa kara AtmA ko pavitra banAnA vinoM kA dharma bitalAyA hai isa yajJa se jIva svarga mokSa ko prApta ho sakatA hai| he vinoM tuma pazu hiMsA rUpa mithyA yajJa kara khuda raudra naraka meM jAne kA prabandha karate ho Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrijI aura padmAvatI. (21) aura tumAre Azrita rahe huve bicAre bhadrika nIvo ko bhI sAtha le jAne kI kozIsa karate ho agara tuma apanA bhalA cAhAte ho to tatvajJa puruSoM ke pharamAye huve zuddha pavitra dharma kA saraNa lo ki nisa se tumArA kalyANa ho! isa para brAhmaNone pucchA ko Apake tatvajJa puruSoMne konasA rahastA batalAyA hai ? sUrijIne kahA " devatva dhIjineSvadhA mumukSuSu gurutvadhI dharma dhIrAhatA dharma: tatsyAtsamyaktvadarzanam " ityAdi upadeza ke anta meM rAjAdi 45000 gharoM ko jaina dharma kA svIkAra kara hajAroM lAkho pazuo ko abhayadAna dIlAyA. rAjA ke pUrvAvasthA meM guru pragvaTa brAhmaNa the unane kahA kI hamArA bhI kuccha nAma to rakhanA cAhie ki hama Apa ke upadeza se jaina dharma ko svIkAra kIyA hai isa para sUrijIne una saba kI pragvaTa jAti sthApana karI Age calakara usI jAti kA nAma " poravADa" huvA hai zrImAla nagara aura padmAvatI nagarI ke AsapAsa phira hajAro gharoM ko pratibodha de jaina banA ke una pUrva jAtiyoM meM mIlavAte gaye vAste yaha nAtiyoM bahuta vistRtva saMkhyA meM ho gaI / ApatrI ke upadeza se zrImAla nagara meM zrI RSabhadeva kA mandira padmAvatI nagarI meM zrI zAntinAtha bhagavAna kA mandira tathA usa prAnta meM aura bhI bahuta se mandiroM kI pratiSTA Apake kara kamalo se huI zrImAla nagara se yoM kaho to usa prAnta se eka siddhAcalajI kA bar3A bhArI saMgha nikAlA thA AbU ke jIrNa mandiro kA jIrNoddhAra bhI isI saMghane karavAyA ityAdi ApazrI ke upadeza se aneka dharma kArya huve / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 22 ) jana jAti mahodaya. pra-tIsarA. AcArya svayaMprabhasUri ke pAsa aneka deva deviyoM vyA. khyAna zravaNa karane ko Aye karate the eka samaya ki jikra hai ki zrI cakrezvarI AMbikA padmAvati aura siddhAyikA deviyoM sUrijI kA vyAkhyAna suna rahI thI usa samaya AkAza mAgai ratnacuDa vidyAdhara apane sakuTamba naMdizvara dvipakI yAtrA kara siddhAcalajI kI yAtrA karane ko jAte huve kA vaimAna AcArya svayaMprabhasUri se upara ho ke jA rahA thA vaha sUrijI ke sira para AtA hI rUka gayA ratnacUDa vidyAdhara nAyakane socA kI merA vimAna ko rokanevAlA kona hai upayoga lagAne se jJAta huvA ki meM jaMgama tIrtha kI AzAtanA karI yaha burA kiyA jhaTa vaimAna se uttara nice A sUrijI ko vandana namaskAra kara apanA aparAdha kI mAphI mAgI sUrinIne dharmalAbha dIyA aura ajJAtapaNe huvA aparAdha kI mAphI dI tatpazcAt ratnacUDa saparivAra sUrijIkA vyAkhyAna zravaNa karane ko beTha gayA AcAryazrIne vairAgyamaya dezanA di saMsArakI asAratA manuSya janmAdi uttama sAmagrI prAptI kI durlabhatA batalAI ityAdi vidyAdhara nAyaka ke komala hRdaya para upadeza kA asara isa kadara kA huvA ki vaha saMsAra tyAga sUrijI mahArAja ke pAsa dIkSA lene ko tayyAra ho gayA paraMtu eka prazna dIlameM utpanna huvA vaha jhaTa khaDA ho sUrijIse kahane lagA ki " suguru mama vijJApayati mama paramparAgata zrIpArzvanAthajinasya pratimAsti, tasyavandano mama niyamo'sti, sArAvaNalaMkezvarasya caityAlaya abhavat. yAvat rAmeNa laMkA vidhvaMsmitA tAvad madIyA pUrvajena candracUr3a naranAthena vaitADhya AnItA sApratimA mama pArzasti tayA saha ahaM cAritraM grahISyAmi" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com rakI asArakhA gayA AcAryabhAra sarijIkA : Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnacuDa vidyAdhara. (23) bhAvArtha-jisa samaya rAmacaMdrajI laMkAkA vidhvaMsa kiyA thA usa samaya hamAre pUrvaja candracuDa vidyAdharokA nAyaka bhI sAthameM thA anyonya padArthoM ke sAtha rAvaNake caityAlayase lIlApannAkI pArzvanAtha pratimA vaitATyagiripara le Aye the vaha kramazaH Aja mere pAsa hai aura mujhe esA aTala niyama hai ki meM usa pratimAkA darzana sevA kIyoM vagara anna jala nahIM letA hu~ merI icchA hai ki bhagavAna kI pratimA sAthame rakha dIkSA le bhAvapUjA karatA huvA merA pUrva niyamako akhaNDitapane rakhu / AcAryazrIne apanA zrutajJAnadvArA bhaviSyakA lAbhA. lAbhapara vicAra kara pharamAyA ki jahAM sukham " isapara ratnacuDa vidyAdharokA rAjA baDA bhAro harSa manAtA hu~vA apane baimAnavAsI pAMcaso vidyAdharo ke sAtha dIkSA leneko tayyAra ho gaye. " guruNA lAbhaM jJAtvA tasmai dIkSA dattvA" zeSa vidyAdhara dIkSAkA anumodana karate huve zrI zacunayAdi tIrthoM kI yAtrA kara vaitATya giripara jAke saba samA. cAra kahA tatpazcAt ratnacuDarAjA ke putra kanakacuDa ko rAna gAdI beThAyA aura vaha sahakuTamba AcAryazrI ko vandana karaneko Aye ratnacuDa munikA darzanakara pahalA to upAlaMbha dIye bAda cAritra kA anumodana kara dezanA suna dhandana namaskAra kara visarjana huve / ratnacuDa muni kramazaH gurU mahArAja kA vinaya sevAbhakti karate huve "krameNa dvAdazAMgI caturdaza pUrvI babhUvaH " kahane ki AvazyaktA nahIM hai pahalA to ApakA janma hI vidyAdhara vaMzame dUsarA Apa vidyAdharo ke rAjA tIsarA vidhAnidhi guruke caraNArSida kI sevA ki phira kabhI kIsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. vAta kI ApazrI svalpa samayame dvAdazAMgI caudApUrvadi sarvAgama aura aneka vidyA ke pAragAmi ho gaye vaise hI dhairya gAMbhirya zaurya tarkavitarka syAdvAdAdi aneka guNomeM nipuNa hogaye. idhara AcArya svayaMprabhasUri zAsanAnnati zAsana sevA kara a. neka bhavyoMkA uddhAra karate huve apani antimAvasthA nAna. ratnacuDamuniko yogya jAna. "guruNA svapade sthApitaH zrImadvIrajinezvarAt dvapaMcAzata varSe (52) AcAryapada sthApitAH paMcazata sAdhusaha dharAM vicaranti" bhagavAn vIraprabhuke nirvANAt 52 varSe ratnacuDamuniko AcAryapadapara sthApanakara 500 muniyoMke sAtha bhUmaNDalapara vihAra karane kI AcArya svayaMprabhasUrine AjJA dI. anya hajAroM muni AcArya ratnaprabhari kI AjJAse anyonya prAntoMme vihAra karane lage. Apa salekhanA karate huve antame zrI siddhagiripara eka mAsakA anasana kara svargame avatIrNa huve iti pArzvanAtha bhagAvan kA paMcavApaTTa svayaMprabhasUri huve / __ApazrIkA zAsana meM bhagavAna mahAvIra-gautama-saudharma aura jambusvAmikA mokSa zrImAla poravADa jAtiyoM ki sthA. panA aura aneka rAjA mahArAjAo ko dharmabodha lAkho pazuoko jIvatadAna aura yajJameM hajAroM pazuokA balidAnarUpa mithyArUDhiyo kA jaDAmUlase naSTa karadenA ityAdi bahuta dharma va dezonnati huIthI. (6) AcArya svayaMprabhasUri ke paTTa prabhAkara mithyAtvAndhakAra ko nAza karane me sUryasadRza AcArya ratnaprabhasUri (ratnacuDa) huve idhara nambusvAmike paTTapara prabhavasvAmi bhI mahA prabhASika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAcArya ratnaprabhasUri. ( 25) huve dono AcAryA kI AjJAvRti hajAro muniyoM pRthvImaNDala para vihArakara jainadharmakA khuba pracAra kara rahethe yajJabAdiyo kA jaura bahuta haTa gayA thA para bauddhokA pracAra Age bar3ha rahAthA ke rAjAone bhI baudhadharma svIkAra karalIyA thA tadyapi jaina nanatAkI saMkhyA sabase vizAla thI. isakA kAraNa jainamuniyo ki vizAla saMkhyA aura prAyaH saba dezome unakA vihAra thA. dUsarA jainokA tattvajJAna aura AcAra vyavahAra sabase ucca koTIkA thA jaina aura bauddhokA yajJaniSedha ke viSaya upadeza mIlatA julatAhI thA vedAntika prAyaH luptasA ho gaye the. jaina aura bauddhoke vAda vivAda bhI huSA karatA thA. AcArya ratnaprabhasUri ekadA siddhagiri kI yAtrA kara saMdha ke sAtha ArbudAcala kI bAtrA karI vahAMpara rAtrimeM cakrezvarI devIne sUrijIko vinaMti karIkI he dayAnidhi ? Apake pUrvajone marUbhUmi me vihAra kara aneka bhavyokA kalyANa kara asaMkhyAta pazuoMkI balirUpI 'yajJa' jaise mithyAtva ko samUlase naSTa kara dIyA para bhavitavyatA vasAt vaha zrImAlanagarase Age nahIM baDa sake vAste arja hai ki Apa jaise samartha mahAtmA udhara padhAre to bahuta lAbha hogA ? sUrinIne devikI vinaMti ko svIkAra kara kahA kI ThIka hai muniyoM ko to jahAM lAbha ho vahAMhI vihAra karanA cAhiye ityAdi sanmAnita vacanose devIko saMtuSTa kara Apa apane 500 muniyoM ke sAtha marUmUmikI tarapha vihAra kiyaa| upadezapaTTana (hAlame jise ozIyA kahate hai) kI sthApanA-idhara zrImAlanagarakA rAjA nayasena jainadharmakA pAlana karatA huvA aneka punya kArya kIyA paTTAvali nambara 3 me Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) jaina jAti mahodaya. pra - tIsarA. likhA hai ki jayasenarAjAne apane jIvana me 300 nayAmandira 64 vAra tIrthaMkA saMgha nikAlA aura ku~ve talAva vAvaDIyoM vagaraha karAI vizeSa ApakA lakSa svAdharmiyoM kI tarapha thA jayasenarAjA ke do rANiyoM thI baDI kA mImasena choTI kA candrasena jisame bhImasena to apani mAtake guru brAhmaNoM ke paricaya se zivaliMgopAsakathA aura candrasena parama jainopAsaka thA. dono bhAiyoM meM kabhI kabhI dharmabAda huvA karatA thA. kabhI kabhI to vaha dharmavAda itanA jora pakar3a letA thA kI eka dUsarA kA apamAna karane meM bhI pIcchA nahIM haTate. the ? yaha hAla rAjA jayasena taka pahuMcane para rAjAko baDA bhArI raMja huvA bhaviSya ke liye rAjA vicAra meM paDagayA ki bhImasena baDA hai para isako rAja dedIyA jAve to yaha dhammandhitAke mArA aura brAhmaNokI pakSapAtame paDa jaina dharmma ora jainopAsakokA avazya apamAna kareMgA ? agara caMdrasenakoM rAja dedIyA nAyato rAjame avazya vigraha paidA hogA isa vicArasAgarameM gotAkhAtA huvA rAjAko eka bhI rahastA nahIM mIlA para kAla to apanA kArya kIyA hI karatA hai rAjAkI cittavRtiko dekha eka dina candrasenane pucchA ki pitAjI ApakA dIlameM kyA hai isapara rAjAne saba hAla kahA candrasenane namratApUrvaka madhura vacanose kahA pitAnI Apato jJAnI hai Apa jAnate hai kI sarva nIva kamrmAdhina hai jo jo jJAniyone dekhA hai arthAt bhavivyatA hogA sohI hogA Apa to apane dilameM zAnti rakho jaina dharma kA yaha hI sAra hai merI tarapha se Apa khAtarI rakhiye ki merI nazo meM ApakA khUna rahegA vahAM taka to meM tana mana dhanase jaina dharma kI sevA karUgA / isase rAjA jayasena ko parama saMtoSa huSA tadyapi apani antimA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upavezapaTTana kI sthApanA. ( 27 ) basthA meM maMtriyoM umarAvo ko khAnagIme yaha sUcana karadothI kI mere pIcche rAjagAdI candrasena ko denA kAraNa vaha rAja ke sarva kAyryo meM yogya hai phira rAjAto arihaMtAdi paMcaparameSTi kA smaraNa pUrvaka mRtyuloga aura nAzamAna zarIra kA tyAga kara svargakI tarapha prasthAna kara dIyA. yaha sunate hI nagara me zoka ke bAdala chA gaye. hAhAkAra macagayA, sabalogone milake rAjAkI mRtyukriyA vaDAddI samAroha ke sAtha karI bAda rAtagAdI beThAne ke viSaya me do mata ho gayA ekamata kA kahanAdhA ki bhImasena baDA hai vAste rAjakA adhikAra bhImasenako hai dUsarA mata thA kI mahArAja jayasenakA antima kahanA hai ki rAja candrasena ko denA aura candrasena rAjaguNa dhairya gAMbhirya vIratA - prAkramI aura rAja taMtra calAne me bhI nipuNa hai ina dono pArTiyoke bAda vivAda tarka vAda yahAM taka baDagabAko jiskA nirNayakaranA bhujabalapara ApaDA para candrasena apane pakSakA - roko samanAdIyA kI mujhe to rAjakI icchA nahIM hai Apa apanA haTako choDa dIjiye. gRha kalezase bhaviSya meM bar3I bhArI hAnI hogA ityAdi samajhAne para unane svIkAra kara liyA basa / phira thAho kyA brahmaNoM kA aura zivopAsakokA pANi nau gaja caDha gayA baDI dhAmadhUmase bhImasenakA rAjAbhiSaka ho gayA. pahalA pahala hI bhImasenane apani rAja satAkA jaura julama jainopara ho jamAnA zaru koyA kabhI kabhI to rAjasabhAmebhI candrasena ke sAtha dharma yuddha hone lagA / taba candrasena ne kahA ki mahArAja aba Apa rAjagAdIpara nyAya karane ko virAje hai to ApakA pharja hai kI jainoko aura zivoko eka hI dRSTi se dekhe jaise mahArAjA jayasena parama jaina hone para bhI dono dharma vAloko sAmAna dRSTise hI dekha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarAM. tethe meM ThIka kahatA hu ki Apa apanI kuTa nItikA prayoga karoge to Apake rAjakI Aja jo abAdI hai vaha Akhira taka rahanA asaMbhava hai ityAdi bahuta samajAyA para sAthame brAhmaNa bhIto rAjAkI anabhijJatAkA lAbha le jainose badalA lenA cAhAte the bhImasenako rAjagAdI mIlI usa samayase jainopara julama gujAranA prAraMbha huvA Aja jaina logA purI taMga hAlatameM A paDe taba candrasena ke adhyakSatvame eka jainokI virATa sabhA hui usameM yaha prastAva pAsa huvA ki tamAma jaina isa nagarako choDa denA cAhiye ityAdi bAda candrasena apanA dazaratha nAmakA maMtrIko sAthale AbukI tarapha caladharA vahAMpara eka unnata bhUmi dekha nagarI vasAnA prAraMbhakaradIyA bAda zrImAla nagarase 72000 ghara jisme 5500 ghara to arvAdhipa aura 1000 ghara karIban kroDa' pati the vaha sabhI apane kuTamba saha usa nutana nagarImeM Agaye / usa nagarIkA nAma candrasena rAnAke nAmapara candrAvatI rakhadIyA prajyAkA acchA jammAva hone para candrasenako vahAMkA rAja pada de rAja abhiSeka kara dIyA. nagarIkI AbAdI isa kadara se hui kI svalpa samayameM svarga sadRza bana gai rAjA candrasena ke choTe bhAi zivasenane pAsa hI meM zivapurI nagarI basAdI vaha bhI acchI unnatipara basa gai. idhara bhImAla nagarame jo zivopAsaka the vaha hI raha gaye nagarakI hAlata dekha bhImasenane socA ko brahmaNoM ke dhokhA meM Ake mene yaha acchA nahIM kiyA para aba pazcAtApa karanese hotA kyA hai rahe huve nAgariko ke liye usa zrImAla nagarake tIna prakoTa banAye pahalA meM koDAdhipa dusarA meM lakSApati tIsarA meM sAdhAraNa loga esI racanAkarake zrImAla nagarakA nAma bhInamAla rakhadIyA yaha rAjA ke nAmapara hI rakhA thA kAraNa udhara candrasena ne apane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezapaTTana kI sthApanA. (29) nAmapara candrAvatI nagarI AbAda karIthI candrasenane candrAvatI nagarI meM aneka mandira banAyA jiskI pratiSThA AcArya svayaMprabhasUri ke karakamaloMse huI thI astu candrAvatI nagarI vikramakI bArahavI terahavI zatAbdI taka to baDI AbAda thI 360 gharato kroDapati ke the aura 320 jaina mandira the hameza svA movAtsalya huvA karatA thA Aja usakA khanDahara mAtra raha gayA hai yaha samayakI hI balIhArI hai idhara bhinnamAla nagara zivopAsakoM kA nagara bana gayA vahAMkA kartA hartA saba brAhmaNa hI the, rAjA bhImasena eka nAma kA hI rAjA thA rAjA bhImasenake do putra the eka zrIpuMja dUsa rA upaladeva paTAvalI naM. 3 meM likhA hai ki bhImasenakA putra zrIpuMja aura zrIpuMja ke putra surasuMdara aura upaladeva para samaya kA mIlana karanese pahalI paTTAvalIkA kathana ThIka mIlatA huvA hai| mahArAja bhImasenake mahAmAtya candravaMzIya subaDa thA usake choTA bhAikA nAma uhaDa thA subaDa ke pAsa aThArA kroDakA dravya honese pahalA prakoTa meM aura uhaDa ke pasa nInANaye lakSakA dravya honese dUsarA koTame basatA thA eka samaya uhaDa ke zarIrame rAtrimeM takalIpha honese yaha vicAra huvA ki hama do bhAi hone para bhI eka dUsare ke duHkha sukha meM kAma nahIM Ate hai vAste eka lakSa dravya vRddha bhAise le meM kroDapati ho pahalA prakoTa meM jAvasu. zubhe uhaDa apane bhAI ke pAsa nA ke eka lakSa dravya kI yAcanA karI isapara bhAIne kahA kI tumAre vigara prakoTa zunya nahIM hai (dUsarI padAvali me likha hai kI bhAI kI orata ne esA kahAM ) ki tuma karaja le kroDapati honekI kauzIsa karate hoM ityAdi yaha abhimAna kA vacana uhaDa ko baDA duHkhadAI huvA jhaTa vahAMse nikala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. ke apane makAna para Ake eka lakSa dravya paidA karanekA upAya socane lagA, idhara yugarAja zrIpUMja ke aura upalade va rAjakumara ke Apasa meM bolanA honepara zrIpuMja ne kahA bhAI esA hukama ta tuma apane bhujabalase rAna jamAvo taba hI calegA ? isa tAnA ke mArA upaladeva rAjakumara pratijJA kara lI kI jaba hama bhuja. balase rAna sthApana kareMge taba hI Apa ko muha batalAveMgeM basa ! isake sahAyaka UhaDa maMtrI vighracita meM beThA hI thA donoM ke Apasa meM bAteM ho jAne se vaha bhi bhinnamAlanagara se nikala gayA aura calate calate rahastAmeM eka manuSya mIlA usane pucchA kumarasAba Aja kisa tarapha chaDAI huI hai upaladevane uttara dIyA ki hama eka nayA rAja sthApana karane koM nA rahe hai phira pucchA yaha sAtha meM kona hai ? yaha hamArA maMtri hai usa saradArane kahA kumara sAba rAja sthApana karanA koi bAlakoM kA khela nahIM hai Apa ke pAsa esI kaunasI sAmagrI hai ki jisake balase Apa rAja sthApana kara sakoge? kumara ne kahAM kI hamArI bhUnAme saba sAmagrI bharI huI hai isI bhuja balase hI hama nayA rAja sthApana kara sakegeM ? isa vIratA kA vacana suna saradArane AmantraNa kIyA kI Aja dina bahuta taMga he vAste rAtri hamAre yahAM vizrAma lo kala padhAra jAnA bahuta Agraha honese kumara ne svIkAra kara usa saradAra ke sAtha cala dIyA vaha saradAra thA saMgrAmasiMha vairATa nagara ko rAjA, kumara ko baDe satkAra ke sAtha apanA nagarameM lAyA bahuta svAgata kara usakA zaurya dharya aura dhIratA dekha saMgrAmasiMha apani putrI kI sagAI usa upaladeva kumara ke sAtha kara dI rAtri to vahA~ hI rahai dUsare dina prAtaHsamaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezapaTTana kI sthApanA. ( 31 ) vahAMse cala dIyA rahastA meM azva vyApAriyoMse 55 azva ( dUsarI paTTAvalime 180 azva likhA hai ) le ke DhelIpura ( dilli ) pahuMce vahAM zrI sAdhu nAmakA rAjA rAja karatA thA vaha chaimAsa rAjakA kAma dekhatA thA aura chaimAsa antebara mahalame rahatA thA utpaladeva rAjakumAra hamezA rAja darabAra me jAyA karatA thA aura ekeka azva bheTa kiyA karatA thA. jaba 55 dina va 180 dinameM saba ghoDeM bheTakara cukA taba dUsare dina rAjA rAja sabhAmeM AyA aura vaha azva bheTa kI bAta sunI taba upaladeva kumAra ko bulAyA pucchanepara kumarane kahAM me bhinnamAla ke rAjA bhImasena kA putra huM nayAnagara vasAne ke liye kuccha jamIna kI yAcanA karane ke liye yahAM AyA huM isa viSaya paTTAvaliyoM ke alAve kuccha prAcIna kavita bhI mIlate he para vaha syAt pIcche se kisI kaviyoM ne racA huvA jJAta hotA hai / khera rAjA zrI sAdhu kumara kI vIratA para mugdha ho eka ghoDI de dI kI jaaveN| jahAMpara ujaDa bhUmi dekhA vahAM hI tuma apanA nayA nagara vasA lenA pAsameM eka zukanI beThA yA usane kahA kumAra sAba jahAM ghoDI paizAba kare vahAM hI nagara vasA denA, isI zukano para rAjakumAra aura maMtrI vahAM se savAra ho cala dhare ki zubaha maMDora se kuccha Age ujaDabhUmi paDI thI vahAM ghoDine paizAtra kIyA basa vahAM hI chaDI ropa dI nagara basAnA prAraMbha kara dIyA usIlI jamIna honese usa nagara kA nAma upaNapaTTana rakha dIyA maMtrIzvarane idhara udhara se logoM ko lAke nagara meM vasA rahe the yaha khabara bhInamAla meM huI vahAM se bhI upaladeva uddaDa ke kuTamba ke sAtha bahuta se loga Aye / 66 tato bhInamAlAt aSTAdaza sahasra kuTam Agata www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. dvAdaza yojana nagarI jAtA" isa ke sivAya keha prAcIna kaSita bhI mIlate hai / " gADI sahasa guNa tosa, ratha sahasa igyAra aThArA sahasa asavAra, pAlA pAyaka ko nahIM pAra oThI sahasa aThAra, tosa hastI mada jharaMtA daza sahasa dukAna, koDa vyApAra karatA paMca sahasa vipra bhInamAla se, maNidhara sAthe mADiyA." zAhA uhaDane upalade sahita, ghara bAra sAthe chAMDiyA // 1 // agara upalade va aura UhaDa ke kuTumba aTArA hajAra aura zeSa bAda meM AyA ho para yaha to ThIka hai ki bhinnamAla tuTa ke uezapaTTana basI hai / mULa paTTAvalimeM nagara kA vistAra bAraha yojana kA hai sAtha meM maMDovara bhI usa samaya meM mojuda thI ueza kA nAma saMskRta grantha kArone upakezapaTTana likhA hai ueza kA apabhraMza " ozIyoM huvA hai dantakathAoM se jJAta hotA hai ki ozIyoM se 12 mila tivarI telIpurA thA 6 mila khetAra kSatripurA thA 24 mila lohAvaTa ozIyoM ko lohAmaMDI thI ozIyoM se 20 mila para ghaTiyAlA grAma hai vahAM para daravAnA thA jisake purAMNe kuccha cinha abhI bhI khoda kAma se milate hai thoDaoN ho varSA pahalA tivarI ke pAsa khoda kAma karato eka zikharabaMddha jaina mandira jamIna se nikalA hai ityAdi pramANoM se ueza nagarI itinI baDI ho to asaMbhava nahI hai-dUsarA yaha bhI to hai ki jahAM cAra pAMca lakSa gharoM kI saMkhyA ho vaha bAraha yojana vistAra meM nagarI ho to esA koI Azcarya bhI nahIM hai / nUtana vasA huvA upa ke zapaTTana thoDA hI varSoM meM itanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezapaTTana kI sthApanA. (33) AbAdha ho gayA kI vahAM lAkho gharoM kI vastI ho gaI vyApAra kA eka kendra sthAna bana gayA pAsa me mITA meharabAna samudra bhI thA vAste jala thala donoM rahaste vyApAra calatA thA rAnA kI tarapha se vyApArIyoM ko bar3I bhArI sahAyatA mIlatI thI nahAM vyApAra kI unnati hai vahAM rAjA prajA saba kI unnati huvA karatI hai iti upakezapaTTana sthApanA sambandha / __ AcArya zrI ratnaprabhasUri apane 500 muniyoM ke sAtha mU. maNDala ko pavitra karate huve kramase upake zapaTTana padhAre vahAM luNAdrI choTIsI pahADIthI vahAM Thera gaye " mAsakanpa araNye. sthitA" eka mAsakI tapazcaryA kara pahADIpara rahe para kisI ekabaccAtakane bhI sUrijI kI khabara na lo. bAda kei muniyoM ke tapa pAraNA thA vaha bhikSAke liye nagara meM gaye "gocaryA munIzvarA vrajaMti paraMbhikSA na labhate lokAmithyatva vAsitA yAdRzA gatA tAdRzA AgatA munIzvarAH tapovRddhi pAtrANi pratileSyamAsa yAvata saMtoSeNa sthitAH nagarame loga vAmamAgi devi upAsaka mAMsa madirA bhakSI honese muniyoM ko zuddha bhikSA na mIlanepara jaise pAtre le ke gayethe vasehI vApisa Agaye muniyoM ne soMcA ki Aja aura bhI tapovRddhi hui pAtrokA pratilekhana kara satoSase apanA jJAnadhyAname magna ho AtmakalyAnameM laga gaye / isapara (1) yati rAmalAlajI mahAjanavaMza muktAvalimeM likhate hai ki ratna prabhasUri eka ziSya ke sAtha Aye bhikSA na milanese gRhasthoM kI auSadhI kara bhikSA lAtethe. aura (2) sevagaloga kahate hai ki una muniyoM ko bhikSA na mIlanese hamAre pUrvajoMne bhikSA dI thI (3) bhATa bhojaka kahate hai ki bhikSA na mIlane para AcA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. ryakA ziSya jagalase lakaDIyoM kATa bhArI banA bajArame veMcake usakA dhAna lA roTI banAke khAtAthA isI rItase usa ziSyake sirake bAlataka uDa gaye / ekadA sUrinIne ziSyake sirapara hAtha pherA to bAla nahI pAye taba pucchane para ziSyane saba hAla sunAyA jaba sUrijIne eka ruikA mAyAvI sApa banAke rAjAkA putrako kaTAyA aura osavAla bhanAyA ityAdi yaha saba manakalpIta jhUTI dAntakathAoM hai kAraNa akhaNDita cAritra pAlanevAle purvadhara muniyoMkoM ese viTambanA karane kI jarUrata kyA agara mikSA na mIlI to phira usa nagara meM rahane kA prayojana hI kyA usa samaya mAmulI sAdhubhI eka ziSyase vihAra nahIM karate the to ratnaprabhAcArya jese mahAn puruSa vikaTa dharatImeM eka ziSya ke sAtha padhAre yaha vilakula asaMbhava hai Age bhATa bhojako yA yatiyoMne ratnaprabhasUrikA samaya bIyebAise 222 kA batalAte hai vaha bhI galata hai jisakA khulAsA hama phira kareMge dara asala vaha samaya vikrama pUrva 400 varSakA thA aura bhikSA ke liye muniyoMne tara vRddhi kriithii| muniyoM ke tapavRddhi hote huvekoM bahuta dina ho gaye taba upAdhyayA vIradhavaLane sUrinIse arja karI ki yahAM ke saba loga devi upAsaka vAmamAgi mAMsa madira bhakSI hai zuddha bhikSA ke abhAva muniyokA nirvAhA honA muzkila hai ? isa para AcAryadhIne kahA pasAhI ho to vihAra karoM. munigaNa to pahalAse hI taiyAra ho rahe the hukama milatohI kammara bandha tayyAra ho gye| yaha hAla vahAM kI adhiSTAyikA camuMDA deviko jJAnadvArA jJAta huvA taba devine socA ki merI sakhI cakrezvarI ke bheje huve mahAtmA yahAM para Aye hai aura yahAMse kSuddhA pipAsa piDita cale jAyeMgeM to isameM merI acchI na lAgegA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcaryaratnaprabhasUri. (35) isa vicArase deSI sUrijI ke pAsa AI " zAsana devyA kathitaM bhoprAcArya atra caturmAsakaM karUM tatra mahAlAbho bhaviSyati" hai. AcArya / Apa yahAM merI vinaMtise caturmAsa karo yahAM Apako bahuta lAbha hogA isa para sUrijI devi kI vinaMtiko svIkAra kara muniyoMse kaha dIyA ki jo vikaTa tapasyA ke karane vAle ho vaha hamAre pAsa rahe zeSa yahAM se vihAra kara anya kSetroMme caturmAsa karanA isa para 465 muni to guru AjJAse vihAra kiyA "guru: paMcatriMzat munibhiH sahasthitaH" AcAryazrI 35 muniyoM ke sAtha vahAM caturmAsa sthita rahe / rahe huve muniyone vikaTa yAni utkRSTa cAra cAra mAsakI tapasyA krlii| aura pahADI kI banarAjI me Asana lagA ke sAmAdhi dhyAna meM ramaNatA karane laga gaye / "jJAnAmRta bhojanam " idhara svarga sadRza upadRza pakena meM rAjA utpaladeva rAma rAja kara rahA thA anya rANiyoM meM jAlaNadevI ( sagrAmasiMhakI putrI) paTTarANi thI usake eka putrI jiskA nAma zobhAgyadevI thA vaha vara yogya honese rAjA ko ciMttA huI vara kI talAsa kara rahA thA ekadA rANike pAsa rAjAne vAta karI tava rANine kahA mahArAja merI putrI mujhe prANase vallabha he esA na ho kI Apa isakoM dUra dezameM de mere prANoM ko kho beTho Apa esA vara rahai bAI rAtrime sAsare aura dinameM mere pAsa kI, talAsa karAve ki ityAdi rAjA yaha suna aura bhI vicArame paDa gyaa| idhara uhaDade maMtri ke tilakasI nAma kA putra acchA likhA paDhA rupame bhI sundara kAmadeva tUlya thA use dekha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) jaina jAtimahodaya. pra-tIsarA. rAjAne sAcAkI zobhAgyadevI kI sAdI isake sAtha kara dene me eka to meM maMtri kA RNi hu~ vaha bhI adA ho jAyagA dUsarA rANikA kahanA bhI raha jAyagA esA samajha vaDe ADAmbara ke sAtha apanI kanyA zobhAgyadevI maMtrezvarakA putra tilokasI ko paraNAdI. vaha dampati ekadA apani sukhazeyameM sute huve theM " maMtrIzvara UhaDa sutaM bhujaMgenadRSTaH " maMtrIzvara ke putra tIlokasI ko akasmAt sarpa kATa khAyA " ajJa loka kahate hai kI sUrijIne rUI kA sApa banA ke rAjA kA putra ko kaTAyA thA yaha bilakula mithyA hai " nUtana paraNA huvA rAjA kA jamAI ( maMtrIzvara kA putra ) ko sAMpa kATa khAne se nagara me hA-hAkAra maca gayA bahuta se maMtra yaMtra taMtra bAdI Aye apanA apanA upacAra sabane kiyA jisakA phala kRccha bhI na huvA Akhira kumarako agni saMskAra karane ke liye smazAna le jAne kI taiyArI huI " tasya strI kASTa bhakSaNe smazAne ApAtA " rAjaputrI saubhAgyadevI apanA pati ke pIcche satI hone ko azvArUDha ho vaha bhI sAtha me ho gaI / rAjA maMtrI aura nAgarika mahAn duHkhi huve rUdana karate huve smazAna bhUmi kI tarapha jA rahe the " kAraNa usa samaya esI mRtyu kacit hI hotI thI" - idhara camuMDA devane socA ki mene sUrijI ko vinaMti kara rakha to liyA aura kahA thA ki bahuta lAbha hogA jisakA Aja taka mene kuccha bhI prayatna nahIM kiyA para Aja yaha avasara lAbha kA hai esA vicAra eka laghu muni kA rUpa banA smazAna kI taraka jAtA huvA kumara kA jhApana (sevikA) ke sAmane jAke kahA ki " jIvitaM kathaM jvAliyataH " bho logoM isa jIvata kumara ko jalAne ko kyoM le jAte ho itanA kaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtriputra ko sarpa kATA. ( 37 ) devitoM adRza ho gaI ( dUsarI paTTAvali meM vaha muni sUrinI kA ziSya thA ) logoM ne yaha suna baDA harSa manAyA aura rAjA va maMtrI ke pAsa khuzakhabaradI rAjAne hukama dIyA ki usa muni ko lAvoM, para muni to adRza ho gayA thA taba saba ki sammati se saba logoM ke sAtha kumara kA jhAMpAMna ko le sUrijI ke pAsa Aye " zreSTi guru caraNe ziraM nivezya evaM kathayati bho dayAlu mamadevarUSTAmama gRhIzUnyo bhavati tena kAraNenamama putra bhikSAM dehi " rAnA aura maMtrI gurucaraNo me sira kA ke dInatA ke bacano se kahane lage / he dyaal| karUNAsAgara Aja mere para deva rUSTa huvA merA gRha zunya huvA Apa mahAtmA ho rekhameM bhI mekha mArane koM samartha ho vAste meM Apase putrarUpI bhikSA kI yAcanA karatA hu Apa anugraha karAve / isapara u0 vIradhavala ne kahA "prAsu jala mAnIya caraNoprakSAlya tasya chaTitaM" phAsukajala se guru mahArAja ke caraNo kA prakSAla kara kumara para chaMTa ko basa itanA kahane para derI hI kyA thI guru caraNoM kA prakSAla kara kumara para jala chAMTato hI "sahasAkAraNa sajora bhUvaH" ekadama kumara beThA huvA idhara udhara dekhane lagA to cotarapha harSakA vAjiMtra baja rahA loga kahane lage ki guru mahArAja ko kRpAse kumarajI Aja naye janma Aye hai saba logAne nagarame jA poSAko badala ke baDe gAjAvAjA ke sAtha sUrinI ko hajAro lAkhoM jihAoM se AzIrvAda dete huve baDe hI samaroha ke sAtha nagara me praveza kiyA. rAjAne apane khajAnAvAlo ko hukama de diyA ki khajAnA meM baDiyA se paDiyA ratnamaNi mANaka lIlama pannA pIrojiyA lazaNiyAdi bahumUlya javerAyata ho vaha mahAtmAjI ke caraNau meM bheTa karo? tadAnusvAra ratnAdi bheTa kiye tathA UhaDa zreSTine bhI bahuta dravya bheTa kiyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. "guruNA kathitaM mama na kArye" AcAryazrIne pharamAyA ki mene to khuda hI vaitADya giri kA rAja aura rAja khajAnA tyAga ke yoga liyA hai aba hama tyAgiyoM ko isa dravyase kyA prayojana hai yaha to gRhastha logoMkA bhUSaNa hai agara ise dezahita dharmahita meM lagAyA jAya to punthopArjita ho saktA hai nahIMto durgatikA hI kAraNa hai ityAdi / agara hame khuza karanA cAhAte ho to "bhavadbhiH jinadharmogRhyatA" Apa saba loga pavitra jainadharmakoM svIkAra karoM jisase tumArA kalyANa ho ityAdi / yaha suna zreSTi vaigaraha rAjAke pAsa nAke saba hAla sunAyA AcAryazrI kI niHspRhItAne rAjAke antakaraNa para itanA amara DAlA ki vaha caturAMga zainyA aura nAgarika janAMko sAtha le sUrijIko vandana karaneko bar3e hI ADambara se AyAM AcAryazrIko vandana kara bolAki he bhagavAn ! Apato hamAre jaise pAmara jIvoM para baDA bhArI upakAra kiyA hai jiskA badalA isa bhavame to kyA parabhavobhayame dene ko hama loga asamartha hai hamArI icchA ApazrI ke mukhAvindase dharma zravaNa karane kI hai| AcAryazrIne uccasvara aura madhurabhASAse dharmadezanA denA prAraMbha kiyA hai rAjendra ! isa ArApAra saMsArake andara jIva paribhramaNa karate huve ko anaMtAkAla ho gayA kAraNa ki sukSamabAdara nigodameM anaMtakAla pRthvIpANi teuvAyumeM asaM. khyAtAkAla evaM pakendriyameM anaMtAnaMtakAla paribhramana kIyA bAda kuccha punya baDa jAnese bendriya evaM tendriya corindriya va tIryaca pAMcendriya anArya manuSya yA akAma punyodaya deSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrijI kA upadeza. (39) yonimeM bhramana kiyA para uttama sAmagrI ke abhAva zuddha dharma na mIlA, he rAjan ! sukRta karmakA sukRta phala aura duHkRta karmakA duHkRtaphala bhaviSyame avazya molatA hai sabase pahalA to jIvoko manuSyabhava mIlanA muzkila hai kadAca manuSya bhava mIla gayA to Arya kSetra uttama kula zarIraniroga indriyopUrNa aura dorghAyuSya kramazaH molanA durlabha hai kadAca yaha saba sAmagrI mIla jAve to sadguruoM kI sevA milanA kaThina hai yaha Apa jAnate ho ki guru vigaraha jJAna ho nahIM sakatA hai jagat me ese bhI guru nAma dharAne vAle pAye jAte hai kI vaha bhAMgoM pInA, gAjA caDaza uDAnA, vyabhicAra karanA, yajJahoma ke nAma hajAro lAkhoM pazuAMke prANa luTanA mAMsa madirA bhakSaNa karanA ityAdi atyAcAra karane vAlose sadguNoMkI prApti kabhI nahIM hotI hai vAste AtmakalyANake liye sabase pahalA sadguru kI AvazyaktA hai sadgurU milane para bhI sadAgama zravaNa karaNA durlabha hai vigaraha sune hitAhita kI khabara nahIM paDa sakatI hai agara suna bhI lIyA to satya vAtako svIkAra karanA bar3A hI muzkila hai svIkAra karane para bhI usa para pAbaMdo rakha usme puruSArtha karanA sabase kaThina hai| he dharAdhipa / isa pRthvIpara ke dharma pracalita hai sabame prAcIna aura sarvottama hai to eka jaina dharma hai jana dharma kA tatvajJAna itanA ucca koTi kA hai ko sAdhAraNa manuSya usme ekadama praveza honA asaMbhava hai jaina dharma kA AcAra vyavahAra bhI saba se ucca darjA kA hai ahiMsA paramo dhammeH jaina dharma kA mukhya siddhAnta hai yaha dhamma saMpUrNa jJAnavAle sarvajJa kA pharamAga huvA hai mAMsa madira sikAra parastrIgamana vaizyAgamana cauthe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. juvA evaM sAta kuvyasana sarvatA tajya hai rAtribhojanAdi abhakSa padArthoM kI bilakula manA hai jo pUrvokta kArya karanevAle dharma aura dharma guruo kI tarapha jaina hamezo tiskAra kI dRSTi se dekhatA hai jaina dharma pAlane vAlo ke liye mukhya doya rahastA batalAyA huvA hai (1) gRhastha dharma (2) muni dharma jisme gRhastha dharma ke liye samyaktva mUla bArahA vrata hai kisme vyavahAra samyaktva use kahate hai ki (1) deva arihanta vItarAga sarvajJa lokAloka ke bhAvo ko jAnanevAle sadA paropakAra ke liye jisakA prayatna hai jiske jIvana kI pavitratA aura mudrAmeM zAnta rasa dekhane se hI duniyA kA bhalA hotA hai ese deva ko deva buddhikara mAnanA iske sivAya rAga dveSa viSaya vikAra ke cinha jisa ke pAsa me ho jisa ke pazuo kI bali caDhatI ho ese deva me kabhI devatva na samane (2) guru nigrantha ahiMsA satya acaurya brahmacArya aura mamatva bhAva rahIta acAI saccAI amAI nyAI vaiparavAI usakA lakSaNa he paropakAra para jisa kA jIvana hai ityAdi (3) dharma jisa dekhane apanA saMpUrNa jJAna balase duniyoM kA uddhAra ke liye dharma kahA hai jaise dAna zIla tapa bhAva pUjA prabhAvanA sAmAyika pratikramaNa vrata niyama vinaya bhakti sevA upAsanA Asana samAdhi dhyAna ityAdi arthAt pahalA ina devaguru dharma para khuba dRDha zraddhA pratita aura sUcI honA jarUrI hai bAda agara gRhastha dharma pAlanA hai to usake liye bAra hA vrata hai (1) pahalA vratame halatA calatA jIvoM ko vigara aparAdha mArane kI buddhise nahIM mAranA agara koI aparAdha kare koi mArane ko Ave AjJA kA bhaMga kare usa kA sAmanA karanA isa vrata kA bhaMga nahIM hai (2) dUsarA vrata meM rAjadaMDa le logoM me bhAMDAcAra ho esA baDA jhuTabolanA manA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArahA vrata vivarNa. (41 ) hai (3) tIsarA vratame pUrvokta sthula caurI karanA manA hai (4) caturtha vrata meM parakhi vaizyAdi se gamana karanA manA hai (5) paMcaSA vrata meM dhanamAla rAja sTeTa bagaraha kA niyama karane para adhika baDAnA manA hai (6) chaThA vrata meM cotarapha dizAoM meM jitanI bhUmikA meM jAnekA pramANa kara liyA ho usase adhika nAnA manA hai (7 ) sAtavA vrata meM pahalA to bhakSAbhakSakA vicAra hai mAMsa madira vAsI vidvala saheta makkhanAdi jo ki jisme pracUra jIvoM kI utpati ho vaha khAnA manA hai dUsarA vyAparA. pekSA hai jisme jyAdA pApa aura kama lAbha aura tucchavyApara ho ese vyApAra rUpI karmAdAna karanAmanA hai (8) anarthA daMDavata hai jokI apanA svArtha na hone para bhI pApakArI upadezakA denA dUsaroM kI unnati dekha irSA karanA AvazyaktAse adhika hiMsA kArI upakaraNa ekatra karanA pramAda ke vasa hI ghRta tela duddha dahI chAsa pANi ke varatana khule rakha denA ityAdi (9) nauvA vratame hamezAM samatAbhAva sAmAyika karanA (10) dazavA vratame dizAdi me rahe huve dravyAdi padArthoM ke liye 14 niyama yAda karanA (11) gyArayA vratame AtmAko puSTirUpa pauSadha karanA (12) bArahavA vrata atitthI mahAtmAoko supAtradAna denA ina gRhasthadharma pAlane vAloko hamezoM paramAtmA kI pUjA karanA naye naye tIrtho kI yAtrA karanA svAdharmi bhAiyoM ke sAtha vAtsalyatA aura prabhAvanA karanA nIvadayA ke liye bane vahAM taka amariya pahaDA phIrAnA, jainamandira jainamUrti jJAna sAdhusAdhviyoM zrAvaka zrAvikAoM evaM sAta kSetrame samartha honepara dravya ko kharacanA aura jinazAsanonnati me tanamana dhana lagA denA gRhasthoMkA AcAra hai Age baDa ke munipada kI icchAvAle sarva prakArase jIvahiMsAkA tyAga evaM jhaTa bolanA corI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 42 ) jaina jAti mahodaya. pra - tIsarA. karanA maithuna aura parigrahakA sarvatA parityAga karanA. sira kA bAla bhI hAthoMse khecanA paidala vihAra karanA paropakArake sivAya aura koI kArya nahIM karanA pasA muniyoMkA AcAra hai hai rAjan ! isa pavitra dharmakA sevana karane se bhUtakAla meM anaMte jIva jarAmaraNa rogazoka aura saMsArake sava bandhane se mukta ho sAsvate sukha jo mokSa hai usa ko prApti kara lIyA thA vartamAna me kara rahe hai aura bhaviSyane kareMgA vAste Apa saba sajjana mithyA pAkhaNDa mattakA sarvatA tyAga kara isa zuddha pavitra sarvottama dharmakoM svIkAra karo tokI Apa isa loka paralokame sukhake adhikArI bane kimadhikam / sUrijI mahArAjakI apUrva aura amRtamaya dezanA zravaNa kara rAjA prajA ekadama ajaba gajaba aura Azcarya meM garaka bana gaye. harSa ke mAre zarIra romAcita ho gaye kAraNa isa ke pahalA kabhI esI dezanA sunI hI nahIM thI / rAjA hAtha noDa bolA ki he prabho ! eka tarapha to hame bar3A bhArI duHkha ho rahA hai aura dUsarI tarapha harSa hamArA hRdaya meM samA nahIM saktA hai isa kA kAraNa yaha hai ki hamane durlabha manuSyabhava pAke sAmagrI ke hote huve bhI kuguruo kI vAsanA kI pAsa me paDa hamArA amUlya samaya nirarthaka kho dIyA itanA hI nahIM paradharma ke nAma se hama ajJAna logoMne aneka prakArakA atyAcAra kara mithyAtvarUpo pApa kI poThasira para uThAi vaha Aja ApazrIkA satyopadeza zravaNa karane se jJAna huA hai phira adhika duHkha isa bAtakA hai ki Apa jaise paramayogirAja mahAtmA puruSoMkA hamAre yahAM virAjanA hone para bhI hama hatabhAgya Apa ke darzanataka bhI nahIM kiyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma kI satyatA. ( 43 ) he prabho / isakA kAraNa yaha thA ki hama logoM ko pahalA se hi esA zikSaNa dIyA jAtA thA kI jaina nAstika hai Izvara ko nahIM mAnate hai zAstravidhise yajJa karanA bhI vaha niSedha karate hai nagna deva ko pUjate hai ahiMsA 2 kara janatAkA zaurya para kuThAra calAte hai ityAdi para Aja hamArA zobhAgya hai ki Apa jaise paramopakArI mahAtmAoMke mukhAvinda se amRtamaya dezanA zravaNa karanekA samaya mIlA, he dayAla | Aja hamAra saba bhrama dUra ho gayA hai natoM jaina nAstika hai na jainadharma janatAko nirbala kAyara banAtA hai jisme Izvaratva hai use jainadharma Izvara (deva) mAnate hai jainadharma eka pavitra ucca koTIkA svataMtra dharma hai he vibhoM / itane dina hama loga mithyAtva rupI nazemeM ese vaimAna ho mithyA phA~sIme phasa kara sarAsara vyabhicAra adharmmakA dharma samajha rakhAthA satya hai ki vinA parIkSA pItalakobhI manuSya sonA mAna dhokhA khAletA hai vaha yukti hamAre liye ThIka caratArtha hotI hai he bhagavan | hama to Apake pahalesehI RNi hai Apa zrImAnoMne eka hamAre jamAikohI jIvatadAna nahIM dIyA para hama sabakoM eka bhava ke liyehI nahIM kintu bhavobhavake liye jIvana dIyA hai narakake rahaste jAte huve hamako svarga mokSakA rahastA batalA diyA hai ityAdi sUrijI ke guNa kIrtana kara rAjAne kahA kI hama saba loga jainadharma svIkAra karane ko taiyAra hai AcAryazrIne kahA " jahAMsukham " isa suavasara para eka nayA camatkAra yaha huvA kI AkAzameM sanaghana avAjo aura jhANakAra honA prAraMbha huvA saba loga urdhva dRSTi kara dekhane lage itaneme to vaimAnoMse uttarate huve seMkaDo vidyAdhara naranAriyoM sAlaMkRta zarIra sUrijI ke caraNa kamalorme bandanA karane lage itanAme Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. ora AkAza guMja uThA jhaNakAra raNakAra ke sAtha cakrezvarI AMSikA padmAvatI aura siddhaayk| deviyoM sUrijIko vandanArtha AI vahabhI namratA bhAvase vandana kiyA. rAjA maMtrI ora nAgarika loga yaha dRzya dekha citravat ho gaye aho hama nirbhAgya ise amUlya ratnako eka kaoNkarA samaja tiraskAra kiyA isa pApase hama kaise chuTege! rAjA prajA sUrijIse jainadharma dhAraNa karane meM itane to Atura ho rahe the ko saba logoMne janauyoM va kaNThiyoM toDa toDake sUrijI ke caraNoM me DAladI aura arja karI ki bhagavAn Apaho hamAre deva ho ApahI hamAre guru ho ApahI hamAre dharma ho Apake vacanaho hamAre zAstra hai hama to Ajase Apa aura ApakI santAnake paramopasaka hai itanAhI nahIM para hamArI kula saMtati bhaviSyame sUryacandra pRthvIpara rahegA yahAMtaka jainadharma pAlegA aura Apake santA. na ke upAsaka rahegA yaha sunate hI cakrezvarI devi bajraratnake sthAlame vAsakSepa lAI sUrijIne rAjA upaladeva maMtri uhaDa aura nAgarika kSatriya brAhmaNa vaizyoM ko pUrva sevita mithyAtva kI Alocana karavAke mahA Rddhi siddhi vRddhi sayukta mahAmaMtra pUrvaka vidhi vidhAna ke sAtha bAsa kSepa de kara una bhinna bhinna varNa aura jAtiyoMkA eka "mahAjana saMgha" sthApana kiyA usa samaya anya deviyoM ke sAtha camuMDA bhI hAjara thI yaha vica meM bola uThI ki he bhagavAn / Apa ina saba ko jainopAsaka banAte so to ThIka hai para merA kaDDake maDDa ke na choDAve sUrijone kahAM ThIka hai devi tumArA kaDDakA maDDakA na chuDAyA jAvegA / isa pavitra dRzya ko dekha una vidyAdharone 1 dekho noTa nambara 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmakA svIkAra. (45) rAjA upaladevAdi saba ko utsAhAvRddhaka dhanyabAda dIyA ki Apa logoMkA prabala punyodaya hai ki ese guru mahArAja mIle hai Apako koTIzaH dhanyabAda hai ki mithyA phAMsI se chuTa pavitra dharma ko svIkAra kIyA hai Age ke liye Apa jJAna zraddhA pUrvaka isa dharma kA pAlana kara apani AtmA kA kalyAna karate rahanA rAjA upaladeva una vidyAdharoM kA paramopakAra mAnA aura svAmi bhAi sabhaja mahamAna rahane kI vinati karI isapara vaha Apasame vAtsalyatA karate huve bAda deviyoM aura vidyAdhara sUrijI ko vandana namaskAra kara visarjana huve / aba to upakezapura ke ghara gharameM jaina dharma kI tArIpha hone lagI aura rahe huve loga bhI jaina dharma ko svIkAra karane lageM yaha bAta vAmamArgimatta ke adhyakSo ke maTToM taka pahuMca gaI kI eka jaina sebaDA AyA hai vaha na jAne rAjA prajyApara kyA jAdu DArA ki vaha sabako jaina banA dIyA. agara isa para kuccha prayatna na kiyA jAvegA to apani to saba kI saba dukAnadArI uTha jAvegA / yaha to unako vizvAsa thA ki rAjA prajyA koM jaise pATha paDhAvege vase hI mAnane laga jAveMge sevaDAne use jaina banAyA to calo apuna phIrase zaiba banA deMgeM esA soca vaha saba jamAta kI namAta saja dhaja ke rAja sabhAme Aye. paraM jaise kisIkA sarva zreya luTa lenese una para durbhAva hotA hai vaise una pAkhaNDiIyoM para rAjA prajA kA durbhAva ho gayA thA. rAjAne na to unako Adara satkAra dIyA na une bolAyA isapara vaha loga kahane lage ki he rAjan ! hama jAnate hai ki Apa apane pUrvajo se calA AyA pavitra dharma ko choDa arthAt pUrvanoM kI paramparA para lakIra phera Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 46 ) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. jaina dharma ko svIkAra kiyA hai Apane hI nahIM para Apa ke dAdAnI ( jayasena rAjA ) bhI paramparA dharma choDa jainI bana gaye para Apake pitAjIne satya dharma kI sodha kara punaH hamArA dharma ke andara sthira ho usakA hI pracAra kiyA hai bhalo Apa ko eptA hI karanA thA to hama ko vahAM bulA ke zAstrArtha to karAnA thA ki jisase Apa ko jJAta ho nAtA kI kaunasA dharma satya sadAcArI aura prAcIna hai ityAdi isapara rAjAne kahA ki merA dAdAjIne aura maiMne jo kiyA vaha ThIka soca samajha ke hI koyA hai Apake dharma kI satyatA aura sahAcArameM acchI tarahase jAnatA hUM ki nahAM behana beThI aura mAtA ke sAtha vyabhicAra karane meM bhI dharma mAnA gayA hai rUtubaMtI se bhoga karanA to tIrthayAtrA jItanA punya mAnA gayA hai dhIkAra hai ese dharma aura ese durAcAra ke calAne vAlo ko meM to ese mithyA dharma kA nAma kAMnome sunanA meM bhI mahAn pApa samajhatA huM sarama hai ki ese adharma ko dharma mAnakara bhI zAstrArthakA mithyA gamaMDa rakhate ho kyA pavitra jainadharma ke sAmane vyabhicArI dharma zAstrArtha to kyApara eka zabda bhI uccA raNa karane ko samartha ho saktA hai agara Apa ko esA hI Agraha ho to hamAre pUjya guruvarya zAkhArtha karane ko tayyAra hai| gusse meM bhare huve vAmamAgi bole ki derI kisa kI hai hamato isI vAste Aye hai yaha sunate hI rAjA apane yogya AdamiyoM ko sUrijI ke pAsa bheje aura zAstrArtha ke liye AmantraNa koyA. AdamiyoMne sUrijI se saba hAla nivedana kIyA yaha sunate hI apane ziSya maNDalase sUrijI mahArAja rAja sabhA meM padhAra gye| nagara me isa bAta kI khabara hote hI sabhA ekadama cIkAra baddha bharA gaI / prAraMbha meM hI uca svara se zaiva bola uThe ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrArthakA phala. (47) he logoM meM Aja Amataura se jAhira karatAhuM ki jaina dharma eka AdhunIka dharma hai punaH vaha nAstika dharma hai punaH vaha Izvara ko nahIM mAnate hai inake mandiro me nagna deva hai ityAdi isapara sUrijI ke pAsa beThA huvA vIradhavalopAdhyAya ne gabhira zabdo meM baDi yogyatA se bolA ki jaina dharma AdhUnika nahIM parantu prAcIna dharma hai jisa jaina dharma ke viSaya meM veda sAkSi de rahe hai brahmA viSNu aura mahAdevane jaina dharma ko namaskAra kiyA hai purAMNovAlone bhI jaina dharma ko parama pavitra mAnA hai ( dekhA pahalA prakaraNa meM jaina dharma kI prAcInatA ) ora jaina dharma nAstika bhI nahIM hai kAraNa jaina dharma jIvAjIva punya pApa Azrava saMvara nirjarA vandha aura mokSa tathA lokaaloka svarga naraka tathA sukRta karaNi ke sukRtta phala duHkRtakaraNi kA dukRtaphalako manAtA hai ityAdi jainAstika hai nAstika paha ho kahA jA sakatA hai ki punya pApa kA phala va yaha lokaparaloka namAne nAstiyoM kA yaha lakSaNa hai ki vaha vyabhicAra meM dharma batalAve Age Izvara ke viSaya meM yaha batalAyA gayA thA ki jaina Izvara ko barAbara mAnate hai jo sarvajJa vItarAga paramabrahma jyotI svarUpa jisko saMsArI jIvoM ke sAtha koi bhI saMbaMdha nahIM hai lIlA krIDA rahita janma mRtyuyoni avatAra lenA di kAryo se sarvatA mukta ho use jaina Izvara mAnate hai nakI bagalame pyArI ko le beThA hai hAtha meM dhanuSya le rakhA hai keha yAni me hI DerA lagA rakhA hai kei azvArUDha ho rahe hai kei pazubali meM hI magna ho rahe hai ese ese rAgI dveSI vikArI nirdaya vyabhicArIyoM ko jaina kadApi Izvara nahIM mAnate hai jainoM ke deva nagna nahIM para eka alaukIkarUpa sAlaMkRta dRzya aura zAntimaya hai ityAdi vistAra se uttara dene para pAkhaNDiyoM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. kA muha zyAma aura dAnta khaTe ho gaye hAho kara rahastA pakaDA vaha apane maThoM meM jAke vizeSa zUdraloga joki vilkUla ajJAnI aura mAMsamadirA ke lolapI the unhakoM apanI jhAlameM phasA ke jaise tesai upadeza de apane upAsaka banA rakhA para una pAkhaNDiyoM kI pola khula jAnA se rAjA prajyA ki jaina dharmapara ora bhI adhika dRDha zraddhA ho gaI upasaMhAra meM sUrijIne kahA bhavyoM / hame Apase nato kuccha lenA hai na koi Apa ko dhokhA denA hai janatAko satya rahastA batalAnA hama hamArA karttavya samajha ke hI upadeza karate hai jisako acchA lage vaha svIkAra kreN| bhagavAt mahAvIra ke sadupadezadvArA bahuta dezo meM jJAnakA prakAza se mithyAMdhakAra kA nAza ho gayA hai hajAro lAkho jirAparAdhi jIvo kI yajhame hotI hui balirUpa mithyA rUDhiyo mUla se naSTa ho gai para yaha marUbhUmi isa ajJAna dazA vyApta ho rahI thI para kalyANa ho AcArya svayaMprabhasUri kA ki vaha zrImAla bhinnamAla taka ahiMsA kA pracAra kIyA Aja Apa logoM kA bhI ahobhAgya hai ki pavitra jaina dharma ko svIkAra kara Atma kalyAna karane ko tatpara huve ho ityAdi- . rAjA upaladevane namratApUrvaka arja karI ki he prabho ! bhagavAna mahAvIra aura AcArya sprayaMprabhasUri jo kucha ahiMsA bhattavatI kA jhaMDA bhUmi para pharakAyA vaha mahAn upakAra kara gaye para hamAre liye to Apa hI mahAvIra Apa hI AcArya hai kI hame mithyAjhAlase chuDavA ke satya rahastA para lagAyA ityAdi jayadhvanI ke sAtha sabhA visarjana huI / eka upakezapaTTanameM ho nahIM kintu AsapAsameM jaise jaise jaina dharmakA pracAra hotA gayA vaise vaise pAkhaNDiyAM kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrArthakA phala. (49) mithyAtva mArga lupta hotA gayA. rAjA upaladeva Adi sUrinI ki hamezo sevA bhakti karate hudhe vyAkhyAna suna rahe the sUrijIne taravamimaMsA tatvasAra matta parikSAdi keha grantha bhI nirmANa kiye the eka samaya rAjAne pucchA ki bhagavAn yahAM pAkhaMNDiyokA cirakAlase paricaya hai syAt Apake padhAra jAne ke bAda phirabhI inakA dAva na laga jAve vAste Apa esA prabandha karAve kI sAdhAraNa janatAki zraddhA jainadharmapara majabuta ho jAve ? sUrinIne pharamAyA ki isa ke liye do rahastA hai (1) janatatvoMkA jJAna honA ( 2 ) jaina mandiroMkA nirmANa honA / rAjAne donoM bAtoM ko svIkAra kara eka tarapha to jJAnAbhyAsa vaDAnA sarU kIyA dUsarI tarapha luNAdrI pahADI ke pAsa kI pahADo para eka mandira banAnA prAraMbha karadIyA / usI nagarameM kahaDa maMtrI pahale se hI eka nArAyaNakA mandira banA rahA thA para vaha dinako banAve aura rAtrimeM puna: girajAve isase taMgaho sUrinIse isakA kAraNa pucchA to sUrijIne kahA ki agara yaha mandira bhagavAna mahAvIra ke nAma se banAyA jAya, to isme koha bhI deva upadrava nahIM kareMgA-caturmAsa ke dina nanadIka A rahe ye rAjAke mandira taiyAra hone meM bahuta dina lagane kA saMbhaSa thA vAste maMtrI kA mandira ko zIghratAse tayyAra karavAyA nAya ki baha pratiSThA sUrinI ke karakamalose ho isavAste vizAla saMkhyAme majura lagAke mahAvIra prabhukA mandira itanA zIghrasAse tayyAra karavAyAki vaha svalpakAlameM hI taiyAra hone lagA kAraNa ki bahutasA kAma to pahale se hI tayyAra thA, iSara saMghane arja karI ki bhagavAna mandira to tayyAra hone meM hai para isme virAjamAna hone yogya mUttikI jarUrata hai ? sUrijIne kahA dharyatA rakhoM mUrti tayyAra ho rahI hai| idhara kyA ho rahA . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. hai ki uhaDamaMtrIkI eka gAya jo amRta sadRza duddhakI dene vAlithI vaha luNAdrI pahADI ke pAsa eka kairakA jhADa thA vahAM jAte hI usake stanoMse svayaM hI duddha vahAM jJara jAtA yahAM kyA thA ki camuMDAdeSi gayAkA duddha aura vailuretise bhagavAn mahA. vIra prabhukA biMba (mUtti) tayyAra kara rahIthI pahalA sarijI se devIne arja bhI karadI thI tadAnusvAra sUritIne saMghase kahAthA kI mUrti tayyAra ho rahI hai para saMghane pahalA jainamU. ttikA darzana na kiyA thA vAste darzana kI baDI AturatA thI. para sUrijIne isa vAtakA bheda saMghako nahIM dIyA. idhara gAyakA duddhake abhAva maMtrIzvarane gavAliyAko pucchA to usane kahA meM isa bAtako nahIM jAnatA hu ki gAyakA duddha kamati kyo hotA hai maMtrIzvarane puna: punaH upAlaMbha denese ekadina gavAla gAyake pIche pIcche gayA to hamezoMkI mAphIka duddhako jharatA dekha maMtrIko saba hAla kahA. dUsare dina khura uharamaMtrI vahAM gayA saba hAla dekhA aura vicAra kiyA ki yahAMpara koha daiva yogya honA cAhiye gAyako dUra kara jamIna khodI to vaha kyA dekhatA hai ki zAntamudrA padmAsanayukta vItarAga kI mati dIkha paDI maMtrIzvarane darzana pharasana kara vahA AnaMda manAyA ki merese to merI gAya hI baDI bhAgyazAlanI hai ki apanA duddhase bhagavAn kA pakSAla karA rahI hai khera maMtrIzvara nagarame AyA rAnA aura anyonya viddhAnese saba hAla kahA basa phira derI hI kyAthI baDe samaroha yAni gAmA bAmAke sAtha saMgha ekatra ho sUrijI mahArAnake pAsa Aye aura arja karI ki bhagavAn mApakI kRpAse hamArA ahobhAgya hai ki hamane bhagavAn ke viSakA darzana kIyA aura aba Apa bhI padhArekI bhagavAn ko nagara praveza karAve yaha saba saMgha bhaga. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra mUrtikA darzana. ( 51 ) vAna ke darzanokA pipAsu ho rahA hai ityAdi ? sUrijIne socA at fie tayyAra honemeM abhI sAtadinakI derI hai parantu darzanake lie Atura huvA saMghake utsAhako rokanA bhI to ucita nahIM hai, bhavitavyatA para vicAra kara sUrijI apane ziSya samudAya ke sAtha saMghame sAmila ho jahAM bhagavAna kI mUrti thI vahAM jA kara jamIna se biMva nikalavA kara namaskAra pUrvaka hastIparArUDha karavA ke dhAmadhUma pUrvaka bhagavAnkA nagara praveza karavAyA saMghame baDAhI AnaMda maMgala aura gharaghara utsava vadhAmaNA huvA kAraNa pahalA una logoMne disaka aura vikArI devi devatoM kI mUrtiyoko dekhI thI para Aja bhagavAn kI zAnta mudrA nirvikAra kisI prakArakI ceSTA rahita padmAsana mUrti dekha logoM kI jainadharmapara aura bhI dRDha zraddhA hogaI / UhaDamaMtrIkA banAyA huvA mahAvIra mandirake eka vibhAgame bhagavAn ko virAjamAna kiyA. yahAMpara eka vizeSa bAta yaha huI ki devine mUrtiko sarvAMga sundara banAnA prAraMbha kiyAthA agara sAta dina aura dera ki gaI hotI to devikI manasA mutAbIka kArya ho jAtA para AturatA karanese bhagavAn ke hRdaya para niMbuphala jItanI gAMTho ( stanAkAra ) raha gaI isase devi nArAja huI para sUrijI sAthameM the vAste usakA koI jora na calA " bhavitavyatA balavAn hai " idhara Azvina mAsaki naurAtrI najadIka Ane lagI taba saMghAgresara logone sUrijI se arja karI ki he prabho ! Apa to hame kahate ho ki vagaraha aparAdha kisI jItroMko takalIpha nahIM denA para hamAre yahAM camuMDAdebi esI nirdaya hai ki isa naurAtrome pratyeka ghara se ekeka bhaisA aura pratyeka manuSyase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. pakeka bakArA ki bali letI hai agara esA na kiyA jAya to vaha yahAMtaka upadrava karegA kI hame hamArA jIvaname bhI zaMsaya hai| " punarAcAryaiH proktaM ahaM rakSAM karisyAmi " he bhavyoM tuma gabarAvo mata meM tumArI rakSA karUgA. jo satya hI devi deva hai vaha mAMsa madirAdi ghRNita padArtha kabhI nahI icchege agara koI vyAntarAdi deva katUhala ke mAre ese karate hI hoge to meM use upadeza karUgA hai bhadroM yaha devi devatAoM kA bhakSa nahIM hai para kitane hI pAkhaNDi loga mAMsa bhakSaNa ke hetu devi devatAoke nAmase esI atyAcAra pravRti ko calA dI hai jisa padArthose acche manuSyoM ko bhI ghRNA hotI hai to vaha deva devi kaise svIkAra karege agara tuma ko dhairya nahIM ho to laDUDa curamA lApasI khAjA nAliyera gularAvAdi zuddha mugaMdhita padArthose devi kI pUjA kara sakate ho ityAdi upadeza aSaNa kara saMghane apane apane gharoM meM vaha hI zuddha padArtha tayyAra karavA ke sUrijIse arja karo ki Apa hamAre sAtha me calo kAraNa hama ko devi kA ghaDA bhArA bhaya hai isa para sUrijI bhI apane ziSya maNDalase saMgha ke sAtha devi ke manadira me gaye. gRhastha logoMne vaha pUjApA naiveya vagairaha devi ke Age rakhA jina ko dekha devi ekadama kopAyamAna ho gai idhara dRSTipAtta kiyA to sUrijI dIkha paDe vasa devi kA gussA mana kA mana me hI raha gayA tathApi devi, sUrijI se kahane lagI vahAM mahArAna Apane ThIka kiyA mene hI Apa ko vinaMti kara yahAM para rakhA aura mere hI peTa para Apane paga dIyA kyA kalikAla ki chAyA Apa jaise mahAtmAo para hI paDa gaI hai mene pahale hI Apase REERE Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ debiko pratibodha. (53) arja karI thI ki Apa rAjA prajyA ko jainI to banAte ho para mere kaDaDakA maraDakA matta choDAnA ? para Apane to Thoka hI kyA ityAdi devi kA vacanA suna sUrijI mahArAjane kahA devi yaha nalayera to terA kaDaDakA hai aura gularAva terA maraDakA hai isa ko svIkAra kyo nahIM karatI hA bho devi pUrva janma meM to tumane acchA sukRta kIyA bahuta jIvoM ko jItaba dAna dIyA taba tume deva yoni mIlI hai para yahAM para yaha ghora hiMsA karavA ke tuma kisa yoni meM jAnA cAhAtI ho he devi acchA manuSya bhI kutUhala ke liye nirarthaka hiMsA karanA nahIM cAhAtA hai to tuma jJAnavAn devi hoke phakta katUhala ke mAro hajAro jIvo ke prANo para churA calavAnA kyoM pasaMda kIyA hai ityAdi upadeza dene para devi usa bakhta to zAnta ho gaI para gRhasya varga ghabarA rahe the sahinIne una para vAsakSepa kara visarjana koye para devi sarvatA zAnta nahIM huI thI. ajJAna ke vasa ho yaha rahA dekha rahI thI ki kabhI AcAryazrI pramAda meM ho to meM merA badalA lu / " ekadA chalaM labdhyA devyA AcAryasya kAlavelAyAM kiMciMt svadyAyAdi rahitasya vAmanaitre bhUrAdhiSTitA vedanA jAtaH " bhAcAryazrI sadaiva apramattapane hI rahate the para ekA akAla meM svadyAya dhyAna rahita hone se devine ApazrI ke vAmA natra meM vedanA kara dI vaha bhI esI ki kAyara manuSya use sahana bhI nahIM kara sake para sUrinI ko to usa kI paravA hI nahIM thI unhone to apane duSTa karmo kA denA cukAne ko dukAna hI khola rakhI thI tatpazcAt devi apanA asalI rUpa kara AcArya zrI ke pAsa A ke kahane lagI ki bho AcArya meM camuMDA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 54 ) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. devi hU~ Apane merA karaDakA maraDakA choDAyA jiskA yaha phala hai sUrijIne kahA ki isa phala se to mujhe nukazAMna nahIM phAyadA hai para ta~ terA dIla meM vicAra kara ki usa karaDakA maraDakA kA bhaviSya meM tume kyA phala milegA pUrvIpArjita punya se to yahAM deva yoni pAI hai para pazu hiMsA karavA ke tIrthaca ho naraka meM jAnA paDegA. usa samaya cakrezvarI Adi deSiyoM sUrijI ke darzanArthI Ai thI camuMDA aura sUrijI kA saMvAda dekha camuMDA ko ese ucca svara se lalakArI devi lajjita ho apani vedanA ko vApisa khAMca sUrijI ke caraNAviMda meM bandana namaskAra kara apane ajJAnatA se kiyA huSA aparAdha kI mAphi mAMgI vahAM para bahuta se loga ekatra ho gaye the zrI saccikAM devI sarva loka pratyakSa zrI ratnaprabhAcAryaiH pratibodhitA " zrI upakezapurasthA zrI mahAvIra bhaktA kRtA samyaktva dhariNI saMjAtA AstAM mAMsaM kuzamamayi raktaM necchati kumArikA zarIre avatIrNa satI iti vakti bho mama sevakA atra upakezasthaM svayaMbhU mahAvIra. biMbaM pUjayati zrI ratnaprabhAcAryai upasevirti bhagavAn ziSya praziSya va sevati tasyAhaM toSaM gacchati / tasya duritaM dalayAmi yasya pUjA citte dhArayAmi " saba logoM ke sAmane sacikA devi " arthAt camuMDA dekhine pahalA sUrijI ko vacana dIyA thA ki Apa ke yahAM virAjanAse bahuta upakAra hogA vaha vacana satya kara batAne se sUrijIne camuMDA kA nAma saccikA rakhA thA " ko AcArya ratnaprabhasUrine pratibodha de bhagavAn mahAvIra ke mandira kI adhiSTAyika sthApana karI taba se deSi mAMsa madira choDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devikI pratijJA. (55) samyaktva dhAriNi huI mAMsa to kyA para devIne esI pratijhA kara kaha diyA ki Aja se mere rakta varNa kA puSpa taka bhI nahIM chaDegA. aura mere bhakta jo upakezapura meM mahAvIra ke biMba kI pUjA karate rehageM AcArya ratnaprabhasUri aura ina kI saMtAna kI sevA upAsana karate rahegeM una ke duHkha saMkaTa ko meM nivAraNa karUgI aura vizeSa kAma paDane para mujhe no ArAdhana karegA to meM kumArI kanyA ke zarIra me avatIrNa ho AugI ityAdi devI ke bacana suna aura bhI " zrI saccikA devyA vacanAt krameNa zrutva pracurA janAH zrAvakatvaM pratipannaHH " bahuta se loga jaina dharma ko svIkAra dhAvaka bana gaye aura jaina dharma kA baDA bhArI udyota huvA. upakeza paTTana meM bhagavAn mahAvIra prabhu kA sikhara baddha maMdira tayyAra ho gayA tatpazcAt pratiSTA kA muhUrta mArgazIrSa zukla paMcami guruvAra ko nizcita huvA saba sAmagrI taiyAra ho rahIthI idhara ratnaprabhasUri kI AjJA se 465 muni vihAra kiyA thA una se kanakaprabhAdi kitaneka muni koraMTapura ( kollA paTTana ) meM caturmAsa kiyA thA ApazrI ke upadeza se vahAM ke bhAvaka vargane bhagavAn mahAvIra kA navIna mandira banavAyA jiske pratiSThA kA mahurta bhI mArgazIrSa zukla paMcami kA thA taba koraMTa saMgha ekatra ho AcArya ratnaprabhasUri ko AmantraNa karane ko Aye " tenAvasare koraMTakasya zrAddhAnAM AhvAnaM AgataM " arja karane para sUrinIne kahA ki isa Tema para yahAM bhI pratiSTA hai vAste tuma vahAM para rahe huveM kanakaprabhAdi muniyoM se pratiSThA karavA lenA. isapara koraTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) jaina jAti mahodaya. pra-tIsarA. saMgha dilagIra ho kahA ki bhagavAn hama Apake gurumahArAja svayaMprabhasUri ke pratibodhita bhAvaka hai aura upakeza pura ke zrAvaka Apake pratibodhita hai vAste ina para ApakA rAga hai khera ApakI marajI isapara AcAryazrIne kahA" guruNA kathitaM muhUrta belAyAM gacchAmi " zrAvako tuma apanA kArya karo meM muhUrtapara A jAugA, zrAvaka jayadhvani ke sAtha vandanA kara visarjana huve idhara upakezapura meM pratiSTA mahotsava baDe hI dhAmadhUma se ho gayA pUjA prabhAvanA svAmivAtsalyAdi se dharma kI baDA bhArI unnati hui / AcAryazrIne "nijarUpeNa upakaze pratiSThA kRtA vekrayarUpeNa koraMTa ke pratiSThAkRtA zrAddhaiH dravyavyaya kRtaH " yahato pahalA se hI par3ha cuke hai ki AcArya ratnaprabhasUri aneka vidyAoM ke pAragAmI the Apa nija rUpase to upakezapura me aura vaikraya rupa se koraMTapura meM pratiSTA eka hI muhUrta meM karavAdI una dono pratiSTA mahotsava meM zrAvakone vahuta dravya kharaca kiyA thA tatpazcAt koraMTa saMgha ko yaha khabara huI ki AcArya ratnaprabhasUri nija rUpase upakezapUra pratiSTA karAi aura yaha to vaikrayarUpase Aye the isapara saMgha nArAja ho kanakaprabha muni ko usa kI icchA ke na hone para bhI AcArya pada se bhUSIta kara AcArya banA dIyA isakA phala yaha huvA ki udhara zrImAla poravADa logoM kA AcArya kanakaprabhasUri aura idhara upakeza vaMza ke zrAvako ke AcArya ratnaprabhasUri ho gaye ina dono nagaro ke nAmase do sAkhA ho gaha una sAkhAo ke nAma se hI upakeza gacchaaura koraMTagaccha ki sthApanA huIthI vaha Aja paryanta mojuda hai ina donoM mandirokA pratiSTA kA samaya meM nimna likhita zloka paTTApali me hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra mandira ki pratiSTA. (57) saptatyA (70) vatsarANaM carama binapatermukta jAtasya varSe. paMcabhyAM zukla pakSe sura guru divase brAhmaNa sanmuhUrte / ratnAcAryaH sakala guNayuktaiH sarva saMghAnujJAtaH zrImavIrasya biMbe bhava zata mathane nirmiteyaM pratiSTAH / / upakeze ca koraMTe tUlya zrIvIrabiMbayoH pratiSTA nirmitA zaktyA zrIratnaprabhasUribhiH __ koraMTa gaccha meM bhI baDe baDe vidvAnAcArya ho gaye the jinake kara kamalo se karAi hui hajAro pratiSTA kA lekha mIlate hai vartamAna zilAlekhoM me bhI koraMTa gacchAcAryoM ke bahuta zilAlekha isa samaya mojuda hai vaha mudrita bhI ho cuke hai samaya kI balihArI hai jisa gaccha me hajAro kI saMkhyA me munigaNa bhUmipara vihAra karate the vahAM Aja eka bhI nahIM vi. saM. 1914 taka koraMTa gaccha ke zrI anItasiMhasUri nAma ke zrI pUjya the vaha bIkAnara bhI Aye the laMgoTa ke baDe hI sace aura bhArI camatkArI the aba to sirpha koraMTa gacchIya mahAtmAoM ki posAloM raha gaI hai aura vaha koraMTa gaccha ke zrAvakoM kI vaMsAvaliyoM likhate hai tadyapi jaina samAna koraMTa ki AbhArI hai aura usa gaccha kA nAma Aja bhI amara hai / / / ___ AcArya ratnaprabhasUri upakeza paTana me bhagavAn mahAvIra prabhu ke maMdIra kI pratiSTA karane ke bAda kuccha roja vahAM para virAjamAna rahai zrAvaka varga ko pUnA prabhAvanA svAmivAtsalya sAmAyika pratikramaNa vrata pratyAkhyAnAdi saba kriyA pravRtiyoM kA abhyAsa karavA dIyA thA. AcAryaratnaprabhasarine yaha sunA thA ki mere vaikraya rUpa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 58 ) jaina jAti mahodaya. pra - tIsarA. se koraMTapura jAnA se vahAM kA saMgha meM mere prati abhAva ho kanakaprabha ko AcArya pada sthApana kIyA hai vAste pahalA muje vahAM jAke unako zAnta karanA jarUrI hai kAraNa gRhakleza zAsana sevA me bAdhAe DAlanevAlA hotA hai isa vicAra se Apa upakezapura se vihAra kara sidhe hI koraMTa pura padhAre AcArya kanakaprabhasUri ko khabara honepara vaha bahuta dUra taka saMgha ko le kara sAmane Aye baDai hI mahotsavapUrvaka nagara praveza kIyA bhagavAn mahAvIra kI yAtrA karo tatpazcAt donoM AcArya eka pATa para virAjamAna ho dezanAdi aura pratiSTApara Apa vaikraya rUpase Ane kA kAraNa batalAyA ki tumato hamAre guru mahArAja ke pratibodhita purAMNe dhAvaka zraddhA saMpanna ho para vahAM ke zrAvaka bilakula naye the jaina dharmapara una kI zraddhAmajabuta karaNithI ityAdi madhura bacanoM se koraMTa saMgha ko saMtuSTa kara dIyA aura Apane kanakaprabhasUri ko AcArya pada dIyA yaha bhI ThIka hI kiyA hai kAraNa pratyeka prAnta meM pakeka yogyAcArya hone kI isa jamAnA meM jarUrI hai itane me kanakaprabhasUrine arja karI ki he bhgvaan| meM to isa kArya meM khuzI nahIM thA para yahA~ ke saMghame adhairyatA dekha saMgha vacana ko anecchA svIkAra karanA paDA thA Apa to hamAre guru hai yaha AcAryapada ApabhI ke caraNakamaloM me arpaNa hai. isapara AcArya ratnaprabhasUri saMgha samakSa kanakaprabhasUri para vAsakSepa DAla ke AcArya pada ki vizeSatA karadI isa ekadIlI ko dekha saMghame baDA AnaMda maMgala chA gayA bAda jayadhvanI ke sAtha sabhA visarjana huI bAda ratnaprabhasUri kanakaprabhasUrine apane yogya munivaroM se kahA kI bhaviSyakAla mahA bhayaMkara AvegA jaina dharma kA kaThina niyama saMsAra lubdha jIvoM ko pAlana karanA muzkila. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAcArya kanakaprabhasUri. ( 59 ) hogA vAste jAtidharma banA denA bahuta lAbhakArI hogA isa vAste saba sAMdhuo ke kammara kasa ke anya logoM ko pratibodha de de kara isa jAtiyoM kI vRddhi karanA bahuta jarUrI bAta hai ityAdi vArtAlApa ke bAda kanakaprabhasuri kI to upakezapaTTana kI tarapha vihAra karane ki AjJA dI kanakaprabhasUrine upakezapaTTana padhAra ke upaladevarAjA ke banAye huve pArzvanAtha mandira kI pratiSThA karavAi ityAdi aneka zubha kAryya Apake upadeza se huve aura sUrijIne Apa usI prAnta me va anya prAnto me vihAra karane kA nirNaya kIyA / ratnaprabha sUrine phira apane 14 varSa ke jIvana me hajAro lAkho naye jaina banAye jisme poravADo se saMbandha rakhanevAloM ko poravADo me mIlA dIyA zrImAlo se sambandha rakhanevAlo ko zrImAlo me aura upakeza vaMsa se tAluka rakhanevAloM ko upakeza vaMza me mIlAte gaye upakezapura ke gautro ke sivAya (1) caraDa gotra ( 2 ) sughaDa gotra ( 3 ) luga gotra ( 4 ) gaTiyA gautra evaM cAra gautroMkI aura sthApanA karI ApazrIMne apane karakamalose hajAro jaina mUrtiyokI pratiSTA aura 21 vAra zrIsiddhagiri kA saMgha tathA anyabho zAsanasevA aura dharma kA udyota kIyA ApazrIne karIbana 10 lakSa naye jaina banAye the. paTTAvalimeM likhA hai ki devine mahAvidaha kSetrameM zrI sImaMdhara svAmise nirNaya kayA thA ki ratnaprabhasUrikA nAma caurAsI cauvIsI me rahegA eka bhavakara mokSa jAvegA ityAdi... jaina koma AcAryazrI ke upakArakI pUrNa RNi hai ApazrIke nAma mAtra se duniyoM kA bhalA hotA hai para kheda isa bAta kA hai ki kItaneka kRtaghnI ese akSa osavAla hai ki kumati ke kadAgRhameM paDake ese mahAn upakArI guruvarya ke nAmataka ko bhula baiThe hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) jaina jAtimahodaya. pra-tIsarA. yaha to pahale par3ha cuke hai ki AcArya zrI ke pAsa vIradhavala nAmake upAdhyAya acche vidvAna the eka samaya rAnagraha nagarameM kisI yakSane ghaDA bhArI upadrava macA rakhAthA nisake jariya jainato kyApara saba nAgarika loka duHkhI ho rahethe bahuta upacAra kiyA para upadrava zAnta nahIM huvA isapara saMghane ratnaprabhasUriki talAsa karAi to ApakA vihAra marUbhUmikI tarapha ho rahAthA taba rAjagRhakA saMgha AcAryazrI ke pAsa AyA aura vahAMkA saba hAla arjakara udhara padhArane kI vinaMti karI sUrijIne apanI salekhanAdhyAyana Adi ke kAraNoM se Apane apane ziSya vIradhavala upAdhyAyako AjJA dI ki hamArA vAsakSepa leke vahAM jAvoM aura saMghakA saMkaTa ko dUra karo tadAnusAra upAdhyAyajI kramazaH, vihAra kara rAjagRha pahu~ce rAtrIme Apane smazAnabhUmi me dhyAna lagA dIyA rAtrIme yakSa AyA pahalA to upAdhyAyajIse dUra raha bahutase upasargakA DhoMga vata. lAyA para Apake tapatejase va upadeza se vaha zAnta ho upAdhyAyajIse arja karIM ki isa nagarI ke logoMne merI bahuta AzAtanA karI hai upAdhyAya jIne use upadezadvArA zAnta karadIyA para usane kahA ki meM ApakI AjJA siroddhAra karatA hu para merA nAma kuccha na kuccha rahanA cAhiye. upAdhyAya jIne svIkAra karaliyA vasa / saba upadrava zAnta ho gayA saMghame aura nagarame AnaMda maMgala aura jainadharma kI nayadhvani hone laga gaI upAdhyAyajIne kItaneho kAla to usI prAntame vihAra kara pavitra tIrthokI yAtrA karI punaH sUrijI mahArAnaki sevAme Aye aura vahA~kA saba hAla kaha sunAyA yakSa kA nAma rakhane ke liye vIradhavala upAdhyAyako apane pada para AcAryapada sthApana kara usakA nAma yakSadevasUrirakhadIyA tatpazcAt AcArya ratnaprama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI kA svargavAsa. (61) sari salekhanA karate huve pavitratIrtha siddhAcala para padhAra gaye vahAM eka mAsakA anasana kara samAdhi pUrvaka namaskAra mahAmaMtra kA dhyAna karate huve nAzamAna zarIra kA tyAgakara Apa bArahave svargameM jAke virAjamAna hogaye jisa samaya AcArya zrI siddhAcalapara anasana kIyA thA usarojase antima taka karIbana 500000 zrAvaka zrAvikA sivAya vidyAdhara aura aneka deSi devatA vahAM upasthita the ApazrIkA agnisaMskAra hone ke bAda asthi aura rakSA bhasmI manuSyoMne pavitra samajha ApazrIkI smRti ke liye le gayethe Apake saMskAra ke sthAnapara eka bar3A bhArI vizAla sthubhabhI zrI saMghane karAyA thA jisme lAkhoM dravya saMghane kharaca kIyAthA para kAlake prabhAvase isa samaya vaha sthuma nahIM hai to bhI ApazrIkI smRtike cinha AjabhI vahAM mojuda hai vimalavasIme ApazrI ke caraNa pAdukA abhI bhI hai isa ratnaprabhasUri rUpa ratna khodanese usa samaya saMghakA mahAn duHkha hubAthA bhaviSyakA AdhAra AcArya yakSadevasUri para rakha pavitra girirAjakI yAtrA kara saba loga vahAMse vidAho AcArya zrI yakSadevasUrike sAtha meM yAtrA karate huve apane apane nagara gaye aura AcArya yakSadevasUri apane pUrvajoke banAye huve jaina jAtiko upa dezarUpI amRtadhArA se poSaNa karate huve phIrabhI naye jaina banAte huve usame vRddhi karane lage OM zAnti yaha bhagavAna pArzvanAthakA chaThThA pATa AcArya ratnaprabhasUri apanI caurAsI varSakI AyuSya pUrNa kara vIrAt caurAsI varSe nirvANa huve yaha mahA prabhA vika AcArya huce iti / -*OOK Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAn pArzvanAthake pATAnupATa. 1 gaNadhara zrI zubhadattAcArya. 2 AcArya haridattasUri. 3 AcArya AryyasamudrasUri. 4 AcArya kezIzramaNa. 5. AcArya svayaMprabhasUri. 6 AcArya ratnaprabhasUri. ina hai cAyakA saMkSipta jIvana gayA hai zeSa AcAryokA jIvana Age yahAM para to kevala zubha nAmAvalI hI 7 zrIyakSa devasUriH 8, kakasUriH " 9, devaguptasUriH 10, siddhasUriH 11, ratnaprabhasUriH 12,, yakSa devasUriH 13, kakasUri : 14, deva gupta sUriH uparakI paTTAvalI meM zrA prakaraNa meM likhA jAyeMge dijAtI hai / 17, yakSadevasUriH 18, kakkasUriH 19, devaguptasUriH 20,, siddhasUriH 21,, ratnaprabhasUriH 22,, yakSadevasUriH 15, siddhasUriH 16, ratnaprabhasUri : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 23, kakasUriH 24, devaguptasUriH 25, siddhasUriH 26,, ratnaprabhasUriH www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina jAti mahodaya pra. tIsarA. (63) 27 ,, yakSadevasUriH 32 ,, yakSadevasUriH 28 , kakasUriH 33 ,, kakasUriH ,, devaguptasUriH 34 , deva gupta sUriH 30 ,, siddhasUriH 35 , siddhasUriH 31, ratnaprabhasariH 36, kakasUriH ___* ina prAcAryake bAda zrIratnaprabhasUriH aura yakSadevasari ina donoM nAmoMko bhaNDAra kara zeSa tIna nAmasehI paramparA calI hai| 37 , devaguptasUriH 51 , kakasUriH 38 ,, siddhasUriH 52 ,, devaguptasUriH 39, kasUriH 53 ,, siddhasUriH 40, devaguptasUriH 54 ,, kakasUriH 41 , siddhasUriH 55 ,, devaguptasUriH 42 , kakasUriH 56 ,, siddhasUriH 43 , devaguptasUriH 57 ,, kakkasUriH 44 :, siddhasUriH 58, devagupta sUriH 45 ,, kakasUriH 59 ,, siddhasUriH 46 ,, devaguptasUriH 60, kakasUriH 47 ,, siddhasUriH 61 ,, devaguptariH 58 , kakasariH 62 , siddhasUriH 49 , devaguptasUriH / 63 , kakasUriH 50, siddhasariH . 64, devaguptasUriH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) 65 ,, siddhasUriH 66 , kakasUriH 67 ,, devaguptasUriH , siddhasUriH 69 ,, kakkasUriH 70 , devaguptasUriH 71 ,, siddhasUriH 72 , kakasUriH 73 ,, devaguptasUriH 74, siddhasUriH jaina jAti mahodaya pra. tIsarA. 75 ,, kakkasUriH 76 ,, devaguptasUriH 77, siddhasUriH 78 ,, kakkasUriH 79 ,, devaguptasUriH 80, siddhasUriH 81 ,, kakkasUriH , devaguptasUriH 83 ,, siddhasUriH 84 " ... ... ... ... ... ... Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khuza khabara. zrIratnaprabhAkara jhAnapuSpamAlA-oNphIsa-phalodIse aAja paryanta jJAnake 16 puSpa chapa cuke haiM. jisameM jaina siddhAMtoM kA tatvajJAna, AtmajhAna, adhyAtmajJAna, aupadezika jJAna aura munidharma va zrAvakadhame saMbandhI kriyAoM kA vidhi vidhAna tathA jaina mandira mUrti aura dayAdAnake viSaya bahUta hI sugamatApUrvaka janatA lAbha uThA sakeM isa DhaMgase saMkalita kiyA gayA hai| mAravADa ke aMdara jaina sAhitya kA hindImeM pracAra karanemeM isa saMsthAne svalpa samayameM jJAna kA bahUta pracAra kIyA hai jo ki aAja taka karIvan 2010000 pustakeM aura 72000 istihAra dvArA janatA kI acchI sevA kI ora kara rahI hai aisI saMsthAoM kI kadara yAne sahAyatA karanA pratyeka manuSya kA parama kartavya hai| kamase kama ekeka kaoNpI maMgavAke avazya paDhIe / sUcipatra mNgvaaie| kimadhikam . pustaka milane kA pattA : zrI ratnaprabhAkara jJAna puSpamAlA. phalodI-(mAravADa) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com