Descriptive Catalogue Of Manuscripts Vol 03 Part 01

Author(s): Shripad Krishna Belvalkar
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute
Catalog link: https://jainqq.org/explore/018128/1

Page #1

Descriptive Catalogue of
Manuscripts
IN THE
GOVERNMENT MANUSCRIPTS LIBRARY
deposited at the Bhandarkar Oriental Research Institute
Serial Number 29
VEDĀNGAS
Bhandarkar Oriental Research Institute
POONA
1990

Page #2

Descriptive Catalogue of : Manuscripts
IN THE GOVERNMENT MANUSCRIPTS LIBRARY
deposited at the Bhandarkar Oriental Research Institute
Serial Number 29
VEDĀNGAS
Bhandarkar Oriental Research Institute
POONA
1990
Bhandarkar Otero search Institute

Page #3

Descriptive Catalogue of Manuscripts
** Serial Number 29 ** Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona 4 (India)
FOUNDED
1917
Ill Gott a
पावधीतमस्तु
Printed at
: The Bhandarkar Institute Press, Poona.
Published by : R. N. Dandekar, Honorary Secretary,
Bhandarkar Oriental Research Institute, Poopa,

Page #4

Dascriptive Catalogue of
Manuscripts
IN THE GOVERNMENT MANUSCRIPTS LIBRARY
deposited at the Bhandarkar Oriental Research Institute
Serial Number 29
Volume III, Part 1
VEDĀNGAS A. Siksās and Prātiśākhyas B. Nigbantu and Nirukta C. Chandas
Soon through the Press by P, D, NAVATHE
Curator
Bhandarkar Oriental Research Institute
POONA
1990

Page #5

The Bhandarkar Oriental Research Institute acknowledges with grateful thanks the generous grant made by the National Archives of India, Government of India, towards the publication of this volume of the Descriptive Catalogue of Manuscripts.

Page #6

Pages
1-4
4-5 5-6 6-7 7-8 8-9 9-10 10-19 19-20
22
20
21
CONTENTS
VEDĀNGAS
A. śiksās and Prātišākhyas No. 1-4 Amoghapandinisiksa
Apisaliśikṣā 6 Keśavisiksā or Paribhāṣāsūtra with Commentary
Gautamisikşā 8
Carāyagisiksa 9 Nāradī( ya )Siksa 10 Nāradiśikṣā 11-20 Pāṇiniyasiksā
(Vedapāsikaśikṣā)
or Vedāngaśiksa Páginiyasiksāpañjikā 24 Pārāśariśikṣā 25 Bphacchiksā 26 Māņdūkisiksā of the Atharvaveda 27-29
or Atharyavedasikşā 31-35 Yajñavalkyaśikṣā 36-37 , or Vājasanayisiksa 38 Lomasisiksa 39 Vedāngaśiksāpañjikā 40 Vyāsasikşāvivarana 41-42 Śikṣā 43: Siksāpatrāņi 44 Sikşābbāşya (Śikṣāpañjikā)
Saryasammataśikṣā 46
. with Commentary Syaravyañjanaśikṣā 48 Svaranirnaya or Svaränkuša 49-50 Svarānkuśa with Commentary 51 Tribhāsyaratna (Prátisakbyavyākhyāna)
22-23 23-24 24-25 25-27
30
28
28-33 34-36 36-37 37-38 38-39 39-41 41-42 42-43 43-44 44-45 46 46-47 47-50 50-52

Page #7

Contents
Pages 52-54 54-55 55-56 57-58 58-60
60-64
65
62 63 64
No. 52–53 Pratijñāsūtra 54
with Commentary 55
with Bhāşya 56 Pratijāsūtrabhāşya 57-58 Prātišākhya of the Ķgveda 59-61 Prātiśākhyasūtra of Vājasanayisakhā with
Commentary Avasānapirgaya Aştavikstivivarana
Chalaprakriyāparisista 65 Jațāvikstilaksana with Commentary
Padacandrikā
Padajyotih 68 Vikstilaksana
Anuvākā nukramani Ābnikopayukta-Rsi-Chanda-Devatā of the
Vājasaneyins 71 Sarvānukramaņikā
Caranavyūbavyākhyā Caranavyūhabhāsya
65-66 67 68-69 69-70
70
67
71 71-72
72-73 73-74 74-76 76-77
B. Nigbantu and Nirukta
74-80 Nighapțu 81 Nigbaņķuţikā 82 Naighapțukakāņdapirvacana 83-99 Nirukta 100 , with Vștti 101 Niruktaţikā 102 Niruktabhāşya 103-104 Nirukta with Vitti 105-110 Niruktavštti
78-84 84 84-85 85-103 103-104 104-105 105-106 107-109 109-114
C. Chandas
111 Kavyalaksmiprakāśa 112 Chandakośa 113 Chandakosa 114-115 Chandahkoša (Prākrta) with Commentary
115-116 116 116-117 117-119

Page #8

Contents
Pages 120-121 121-125 125-128 128-129 129-131 131-135 135-138 138 139-142 142-143 143-147 148-149 149-152 152
153
No. 116 Chandahkaustubha 117-119
with Commentary 120 Chandahpiyūşa 121-122 Chanda hśāstra 123
, or Jayadevacchandas with Vrtti 124-128 Chandas 129-131 Chandasāra 132 Chandastattvasūtra with Commentary 133-136 Chandograntha 137 Chandonlyāsa 138-141 Chandomañjarl 142 Chapdomuktāvall 143-145 Chandovicaya 146 Chandovicāra or Bhāṣāpingala 147 Pingala 148 -
with Commentary
Wita com 149 , with Commentary called Pingalapradipa 150 Pingalachandahsūtraţika 151 Pingalachandahsūtravștti called Chandovștti 152–153 Pingalachandahsūtravrtti called Mftasamjlvini 154-155 Pirgalachandovrtti 156 Pingalabhāşāprabandba 157: Pingalavicāra 158 Pingalavrtti 159-160 Pingalaśāstra 161
is with Comm. Pingalārthapradipa 162 Prastārādyaştakarmavyākhyā 163-164 Prāktachanda(h )kośa 165
with Commentary 166-167 Prākrtapingala 168-72 „ with Commentary 173
,, with Commentary in Hindi 174-176
with Commentary called Pingalapradipa 177 Pingalapradipa 178 Prākştapingala with Commentary called
Pingalapradipa 179 Prākrtapingalamstasamjivioi
153-154 155-156 156-157 157-158 158-160 160-162 163-164 164-165 165-166 166-168 168-169 169-170 170-172 172-173 174-176 176-182 182-184 184-188 188-189
189-190 190-19 1

Page #9

Contents
No. 180-181 Prakstapingalaśāstra 182 Bandhakaumudi 183 Vargapariccheda 184–185 Vāņibbūşana 186 Vịttadyūmaņi 187 Vșttapādapa 188-189 Vșttamuktā vall 190-193 Vsttaratnākara 194 Vrttaratnākaratika called Arthadipikā 195-197
Chandovštti 198
Prabha 199-201
Bhävārthadipikā 202-204
Sukavibçdayāpandini 205–207
Sugamavštti 208–212
Setu 213-219 Vșttaratnākaravstti 220-222 Výttaratnāvali 223-226 Srutabodba 227-232 , with Commentary 233
called Jyotenā 234
called Balavivekini 235-236 ,
called Subodhini 237-238 Suvęttatilaka
Pages 191-193 193-194 194-195 195-197 197-199 199-200 200-203 203-207 207-208 208-212 212-214 214-218 218-222 222-226 226-234 234-243 243-245 245-250 250-259 260-262 262-263 263-266 266-269

Page #10

VEDANGAS
(Vol. III, Part I) A. SIKSĀS AND PRĀTIŚĀKHYAS
अमोघनन्दिनीशिक्षा
Amoghanandiniśikṣā
55 No. 1
1887-91 Size - 6. in. by 24 in. Extent- 10 leaves; 8 lines to a page; 25 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari Characters; old in appear.
ance%3; handwriting small but clear, legible and uniforms borders ruled in double black lines; red pigment used for marking the verse numbers; yellow pigment used for correc. tions; edges slightly worn out; folios numbered in both
margins%3; complete. Age-Samvat 1805 : Saka 1670. Author-Not mentioned
Subject-Siksa
Begins - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः॥ अथ शिक्षा प्रवक्षामि अमोघानंदकारिणीम् ॥ यस्याः श्रवणमात्रेण सर्वत्र विजयी भवेत् ॥१॥
ठया दैत्या लघूश्चैव पुनश्चैव लघूत्तरान् ।
नादनासिक्यसहितां लक्षणानि पृथक् पृथक् ॥२॥ etc. Bads-fol. 10a
अक्षमीमदंत हिमस्य त्वा तथैव च ॥ वाक्यं च स्वरितं विद्यापाठकाले यथाक्रमं ॥ १०३ ॥ उष्माणो यत्र दृश्यते अन्तस्त्याश्च तथैव च ॥ गुरुं तत्र च विज्ञेयमवर्णसह संयुतं ॥ १०४ ॥

Page #11

Vedāngas
सयो जातः समुद्रोसि प्रमाणं च प्रच्यया ॥ एते वर्णाः समाख्याता गुरुरेव न संशयः ॥ १०५ ॥
इति अमोघनंदनीशिक्षा समाप्ता ॥ सं १८०५ शाके १६७० फाल्गुनकृष्ण १३ शनो श्रीरस्तु ॥
इदं पुस्तकं प्राणनाथसदाऋषी स्वार्थ संगृहकृतं परोपकारार्थ च शुभंReferences -(1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 29a; ii, 6a; iii, 7a.
___B-Descriptive Catalogues :- B. B. R. A. S. Cat. No. 1; R. Mitra, Notices, No. 1333; Bik. Mss. Cat. No. 348 (appears to be a different recension).
अमोघनन्दिनीशिक्षा
Amoghanandiniśikṣā
65 - No. 2
1884-87 Size -84 in. by 41d in. Extent - 1 leaf ; 11 lines to a page; 28 letters to a line. Description - Modern paper; Devapāgari characters; new in appea.
rance; handwriting clear, legible and uniform ; complete. Age - Modern
.
Author-Not mentioned
Subject-Siksa Begins-fol. 1a
श्रीगणपते नमः॥
पादादौ च पदादौ च etc. as in No. 1/1895-1902. Ends-fol.1b
सरसृष्टजित्सरसृष्टौ etc. upto तस्माद्धर्मों महीयते ॥ as in No. 11 1895-1902 followed by इत्यमोघनंदिनीशिक्षा समाप्ता॥

Page #12

Sikşās and Prātisakhyas
1
अमोघनन्दिनीशिक्षा
Amoghanandiniśikṣā No. 3
1895-1902 Size - 976 in. by 416 in. Extent -1 leaf ; 10 llnes to a page; 28 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters%3; old in appea
rance; handwriting clear, legible and uniform; red pigment used for marking the verse-numbers%3; edges being torn,
pasted with paper slips%3; complete. Age-Appears to be old. Author - Not mentioned. Subject — Śīkņā. Begins — fol. la
श्रीगणेशाय नमः॥ अथ अमोधनंदिनी शिक्षा ॥ पादादौ च पदादौ च संयोगावग्रेहेषु च ॥ जशब्द इति विज्ञेयो योन्यः स य इति स्मृतः ॥१॥ युक्तेन मनसा तद्वत्तत्वायग्मि तथा परं ॥ मनूकरोनषाद्यं च तुरीयमनुया पदे ॥२॥ पदाधावप्यविच्छेदे संयोगांते च तिष्ठतं ॥
वर्जयित्वा रहौ यानामीपत्स्पृष्टत्वमिष्यते ॥ ३॥ etc. Ends-fol. 10
सरसष्टजित्सृष्टां संयोगे हस्व इष्यते ॥ मरस्थानवास्यु संयोगेन द्विरुच्यते ।। श्रत्वा वेदविनाशं त सम्यग्यान वे बुधः॥ भायातं विचिक्रे वैनया धर्मो न हीयते ॥१७॥ इत्यमोधनंदिनिशिक्षा शुक्लरेवादस्य
.
.
अमोघनन्दिनीशिक्षा.
No. 4 Size - 11} in, by 5f in.
Amoghanandinisiksa
_3 (ii) :
1873-74

Page #13

Vedāngas
Extent-11-14b leaves%3; 10 lines to a page%3 36 letters to a line. . Description-For description see स्वरनिर्णय No.3(i)/1873-74 below. Begins -fol. 11a
ॐ ईषत्स्पृष्टयकाराश्चैदिवर्णेन युतो भवेत् । विकर्ष इति तं प्राहुः पारंपर्यविदो बुधाः॥ पारं पर्यागतं वेदे त्रैस्वयं यत्सनातनं । ऋषीणां परमं गुह्यं पाणिनिकों यथा ॥ तत्संज्ञा तु प्रवेशार्थ भक्तानां बुद्धिवर्द्धनं ।
भर्जिहीनैर्यथा दृष्टं श्रूयतामुपलक्षणं । etc. Ends — fol. 146
प्रमाणानुगतं वाक्यं मोहायो हंतुमिच्छति । प्रतिवाज स मूढात्मा यांमुष्टिं तते स्वयं ॥ ५५ ॥ मयात्र वाल्पबुद्धित्वात् यत्किचिद्यन्यथा कृतं । विद्वद्भिस्ते यथा कार्य कर्ता को न विमुह्यति ॥ ५६ ॥ लक्षानुसारिणी ह्येषा कृता वाजसनेयिनां । अमोघनंदसंज्ञेयं पूजनीया मनीषिभिः ॥५७॥
इत्यमोघनंदिनीशिक्षा समाप्ताः ॥ श्रीरस्तु ग्रंथसंख्या १०० सं १९३१ मिती चैत्र सुद १
Apiśaliśikṣā
आपिशलीशिक्षा No. 5
2(ii) 1873-74
Size-Ill in. by5g in.. Extent-6a-8a leaves%3; 10 lines to a page%3; 36 letters to a line. Description - For description see No. 2(i)/1873-74 पदज्योति. Begins -- fol. 6a
ॐ यः स शब्दः तमक्षं व्रगुहाशयं सम्यगुश विप्राः स्वः ।
श्रेयसि चाभ्युदयेन वै न सम्यक्स प्रयुक्तः पुरुष युनक्ति ।। etc. Ends - fol. 8a
बाह्यो संचारविवापोश्वासनादाघोषतोघोषोल्पप्राणता चैव महाप्राणस्वरास्त्रयः॥ इत्यापिशली शिक्षा समाप्ता ॥९॥

Page #14

Sikşās and Prātišākhyas
References- (1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:
i, 52a; li, 10a. B-Descriptive Catalogues :- Mad. Des. Cat. Vol. II, No. 864.
केशवीशिक्षा or
Keśaviśikṣā or परिभाषाङ्कसूत्र
Paribhāṣānkasūtra with with टीका
Commentary
55 • No. 6
A 1881-82 Size - 8} in. by 5} in. Extent-7leaves%3; 12 lines to a page; 25 letters to a line. Description-Country paper%; Devanagari characters; not very old
in appearance%; handwriting bold, clear, legible and uniform%3B borders ruled in double red lines; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; the ms. Contains the text
and the commentary; complete. Age-Does not appear to be very old. Author - Kaśava. Subject - Phonetics of the Yajurveda. Begins — fol. la
श्रीगणेशाय नमः॥ अथातो केशवीं शिक्षा व्याख्यास्यामः॥ नत्वा गणपतिं वेदपरिभाषांकसत्रकं ॥ उच्यते केशवेनेदं वेदाध्यायी सुखाप्तये ॥१॥
तत्रादौ माध्यंदिनीय वेदपरिभाषाया अंकानां नवानां सूत्राणां मध्ये येन सूत्रेण पदमध्यांत्यवर्णेषु संज्ञा जायते । १ तद्विना पदादिवर्णेष्वेव येन संज्ञा जायते ॥ तत्सूत्रं ॥ पदादौ च पूर्वाहलव्योर्द्विजो योच्चारः संपूर्वयोश्च छंदसि
माध्यंदिनीये Metc. Ends - fol. 70
नवानामपि सूत्राणां षण्मिताः कारिकास्त्विमाः।। केशवेन कृतास्ता स्युर्वेदाध्ययनबोधिकाः।

Page #15

Dedangas
परिभाषांकसूत्रं च यजुर्वेदं सकारिकं । देवविस्केशवेनेदं कृतं हस्तस्वरान्विना । हस्वोदात्तादिभिभैदैहस्तसंस्वरलक्षणं ।
शिक्षादिभिः षडंगैश्च विज्ञेयं वेदपाठकैः ॥ इति केशवकृतकारिकाः समाताः ॥ श्रीरामकृष्णवासुदेव ॥
॥ काश्यपान्वयसंभूतः श्रीरामो वेदपारगः॥
तेनैव लिखितं त्वाशु तस्येदं पुस्तकं शुभं ॥१॥ References -(1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 128a; ii, 25a. B-Descriptive Catalogues:- R. Mitra,
Notices No. 1234. B. B. R.A.S. Cat, No. 12.
गौतमीशिक्षा
Gautamiśikṣā
110 No. 7
1879-80 Size - 103 in. by 318 in. Extent-6 leaves%
37 lines to a page; 30 letters to aline. Description - Country paper; Devanāgari characters; not very old
in appearance ; handwriting clear, legible and uniform; bor. ders ruled in double black lines; red pigment used for marking; yellow pigment used for corrections; edges on the left
worn out; the ms. contains Prapāțhakas 1, 2; complete. Age-Samvat 1724. Author - Not mentioned. Begins - fol. 10
॥ॐ नमः सामवेदाये नमः ॥
अथ त्रयस्त्रि शव्यंजनानि भवंति स्पर्शातस्थौ शाणश्चेति तत्र ककारादयो मकारांताः स्पर्शाः पंचविंशतिश्चत्वारोंतस्थास्ते यरलवा । श्चत्वारश्चोष्माणस्ते हशषसाश्चत्यनेकव्यंजनं यत्रोपर्युपरिसंयुक्तं तत्संयोगसंज्ञं भवतीत्यऽस्वरं च पूर्वमक्षरऽमथ विविध: etc. fol. 44 इति प्रथमः प्रपाठकः ॥ . ..

Page #16

Ends - fol. 6a
Siksas and Pratiśākhyas
अथ सप्ताक्षरमेकमुदाहृतं प्रातिशाख्यहिन् हिनद्युमुद्युभुक्षुङक्ष्वावितिङङ कष कष वा गौतमेनोक्तं न सप्तक्षरात्यरः संयोगो भवत्ये प्रो सहस्रवत्र्मात्मानानावर्त्तिर्विभूषितायं योगशृंखला नाम सामवेदनिबंधनात्सामवेदनिबंधनात् ॥ ७ ॥
इति द्विती द्वितिय: प्रपाठकः ॥ गौतमीशीक्षा समाप्तः ॥ ग्रंथसंख्या ७७॥ संवत् १७२४ वरषे प्रथम आजाढवदि १४ शनौ घोलकामधे मुफलीपोरवास्तव्यं आभ्यंतर नागरं न्याति यत्र नाडीमाधवसुत गोवर्द्धनसुषीमजी स लषीतं कृष्णपणदत्ता का ज्ञालीमधेमत्र । मेघनाथसु । त्र । अजरानरवाराशरशीमधे कृष्णपर्ण लषी आपी दत्ताशु ॥ श्री ॥ छ ॥ छ ॥
References - (1) Mss. – A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :- 1, 171a; ii, 34a, 1986; iii, 36b.
B-Descriptive Catalogues:- For a des cribed Ms. see I. O. Cat. No. 4943.
(2) Printed Editions :- Edited by Yugal Kishore Vyasa in the Benares Sanskrit series, 1893.
चारायणीयशिक्षा
No. 8
Size - 132 in. by 6 in.
Extent – 6a to 2Ca leaves ; 10 lines to a page; 42 letters to a line. Description-Smooth country paper; Devanagari characters; not very old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; yellow pigment used for corrections; red pigment used for colophons; the work contains Adhyayas 1-10 and then some more verses follow; complete.
Age – Not very old.
Author – Not mentioned.
Subject — Siksā.
Begins fol. 6a
Cārāyaṇiyasikṣā
21 (3)
1875-76
ॐ नमो ब्रह्मणे प्राक् प्रथे विभुं भक्त्या सर्वलोकपितामहम् शिक्षां साक्षात्प्रवक्ष्यामि तेनैवाल पितामहम्

Page #17

Vedangas
चारायणं महाशिक्षा प्रवक्ष्यामनुपूर्वशः निबोधत बुधैर्जुष्टां नित्यं वाडनलशांतये वर्णानां चैवं संख्यातं संज्ञास्थानं पृथग्विधम् स्वरास्सव्यंजनाश्चैव तेषां भेदमशेषतः दशस्थानानि वर्णानां कीर्तयति मनीषिणः
यतः प्रवृत्तिवर्णानां तानि मे गदतः श्रृणु etc. fol. 8 इति चारायणीयसंज्ञाध्यायः प्रथमः
fol. 110 द्वितीयोध्यायः Ends-fol. 18b
एकत्रैव तु विख्यातं श्लोकानां तु शतत्रयम् चत्वारिंशदधिकं वै शास्त्र चारायणीयकं अमत्सरे इदं देवं मत्सरेण कदाचन मत्सरे तु भवह पुत वीजमिवोषरे ये इदं पठते नित्यं यश्चाप्यध्यापयेद्विजम् अस्यार्थ वुड्यते यो वै ब्रह्मलोकं स गच्छति ॥ इति चारायणियशिक्षायां दशमोध्यायः
Then follow some more verses. fol. 20a ... भ्राजतेन सभामध्ये जारगर्भ इव स्त्रियः
यस्य बृत्तमविज्ञानं स्थाथं त्रिपुरुषं कुलम् ॥ References-Aufrecht Catalogus Catalogorum il, 38a.
नारदी(य)शिक्षा
Nāradi( ya )śikṣā
111 No.9
1879-80 Size-72 in. by41 in. Extent-18 leaves%3; 10-11 lines to a page3; 25 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; old in appea.
rance%3; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; red pigment used for marking the portion%3; yellow pigment used for corrections%3; folios numbered in rightband margins; edges slightly woru out; leaves brittle; the ms. contains Prapāțhakas 1, 2,; complete.
The first verse found in the Mad. Ms. is omitted here,

Page #18

Sikşds and Prātisakhyas
Age - Samvat 1687. Author - Not mentioned. Subject - A work on the accents and the manner of pronunciation of
. the verses in the Sāmaveda. Begins -- fol. 10
ॐ नमः सामवेदाय ।। अथातः स्वरशास्त्राणासर्वेषां वेदनिश्चयं । उच्चनीचविशेषाद्विस्वरान्यत्वं प्रवर्त्तते ॥१ माचिकं गायिकं चैव सामिकं च स्वरांतरं ।
कृतांते स्वरशास्त्राणां प्रयोक्तव्यं विशेषतः ॥२ etc.
fol. 100 इति नारदीशिक्षायां प्रथमः प्रपाठकः समाप्तः॥ Ends -fol. 18b
स्त्रियः स्तंत्री च विद्याविनकराणि षट् । यथा ब्याघ्री हरेत्पुत्रान् दंष्ट्राभिन च पीडयेत् ॥ ३१ भीतापतनभेदाभ्यां तद्वद्वान् प्रयोजयेत् । एवं वर्णाः प्रयोक्तव्या नाव्यता न च पीडिताः ।३२ सम्यग्वर्णप्रयोगेण ब्रह्मलोके महीयते ॥ ३३ ॥ ८ ॥ इति द्वितीयः प्रपाठकः समाप्तः॥ इति नारदीयशिक्षा समाप्ताः ॥ संवत् १६८७ वर्षे फाल्गुन शुदि ९ दिने लिषितं ॥
॥शुभं भवतु ॥छ । References - (1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 2876%; ii, 626; iii, 624.
___B-Descriptive Catalogues :- R. Mitra, Notices No. 136%3 Mad. Des. Cat. Vol. II. No.920%B I.O.Cat.4944-46.
(2) Printed Editions:- (i) Edited by Satyavrata Samaśramin, 1890. (ii) Ed. by Usha R. Bhise, Bhandarkar Or Res. Institute, Poona, 1988.
Nāradiśikṣā
3
नारदीशिक्षा
No. 10 Size - 101 in. by 4 in.
1874-75
...2

Page #19

10
Vedāngas
Extent - 13 leaves : 9 lines to a page; 32 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; not very old :. ... . in appearance%3; handwriting clear and legible but not uniform%3B
borders ruled in double black lines and edges in single; red pigment used for marking the verse-numbers%3; folios numbered in both margins; the ms. contains Prapathakas 1-23
complete. Age - Samvat 1759.3 Author - Not mentioned. Begins - fol. 10
ॐ नमः सामवेदाय॥ अथातः स्वरशास्त्राणां सर्वेषां वेदनिश्चयं ॥
उच्चनीचविशेषाद्धि स्वरान्यत्वं प्रवर्तते ॥ १॥ etc. as in No. 111/ 1879-80.
fol. 7b इति नारदीशिक्षायां प्रथमः प्रपाठकः ॥ Ends — fol. 136
एवं वर्णाः प्रयोक्तव्या नान्यक्का न च पीडिताः । सम्यग्वर्णप्रयोगेण ब्रह्मलोके महीयते ॥ खंड ८ ॥ श्लोक ... इति द्वितीयः प्रपाठकः ।।
इति नारदीशिक्षा समाप्त ॥॥ संख्या ॥ २४० ॥ संवत् १७५९ वर्षे पौसवदि १४ रविवासुरे ॥ पौथी लीषाययतं वीरजी रूघ(रघु ? )नाथजी मात्मपठनार्थे ॥ पोथी लीषतं लेषगिनाथी नगरसीलो २ मध्ये बासजी ॥॥ श्री.
शुभ मस्तु ।। श्री। श्री॥ References - See No. 111/1879-80.
54
पाणिनीयशिक्षा
Pāṇiniyasikṣā No. 11
A/1881-82 Size - Hin. by 4g in. Extent - 4 le aves%3; 10 lines to a page%3; 30 letters to a line.

Page #20

Sikşās and Prātisakhyas
Description-Country paper3; Devanagari characters%3; not very old
in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform%3B folios numbered in both margins; yellow pigment used for
corrections ; complete. Ago - Does not appear to be very old. Author - Pāṇini.
Begins - fol. 12
॥श्री गणेशाय नमः ॥ॐम्॥ अथ शिक्षा प्रवक्ष्यामि पाणिनीयं मतं यथा । शास्त्रानुपूर्व तद्विद्याद्यथोक्तं लोकवेदयोः॥ प्रसिद्धमपि शब्दार्थमविज्ञातमबुद्धिभिः॥ पुनर्व्यक्तीकरिष्यामि वाच उच्चारणे विधि। त्रिषष्ठिश्चतुःषष्टि; वर्णाः शंभुमते मताः॥
प्राकृते संस्कृते चापि स्वयं प्रोक्ताः स्वयंभुवा ।। etc. Ends-fol. 4a
येन धौता गिरः पुंसां विमलैः शब्दवारिभिः॥ तमश्चाज्ञानजं भिग्नं तस्मै पाणिनये नमः॥ भज्ञानांधस्य लोकस्य ज्ञानांजनशलाकया ॥ चक्षुरुन्मीलितं येन तस्मै पाणिनये नमः ।। त्रिनयनमभिमुखनिःसृतामिमां य इह पठेत्प्रयतश्च सदा द्विजः॥
स भवति धनधान्यपरापुत्रकीर्तिमानतुलं च सुख समश्नुते दिवीति दिवीति ॥ ११ ॥ छ॥छ अथ शिक्षामात्मा बुध्योदात्तोहकारं स्वराणां यथा सौराष्ट्रिका
नारी गीती शीघ्री चोस्पृष्टा उदात्तमाख्याति चाषस्तु शंकरएकादश ॥छ॥छ॥छ References — (1) Mss. - A - Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i. 333a; ii. 744, 2100%; iii. 71a B- Descriptive Catalogues :I. O. Cat. Nos. 539-44; Mas. Des. Cat. No. 989.
(2) Printed Editions :- 1 Tattvavivecaka Press, Bombay 1892%3 2 Ed. by A. Weber Indische Studien 4 (1858); 3 Edited by Kanaka Lāla Śarman, Chowkbramba Sanskrit Series, Benares%3; 4 Discovery of the lost phonetic Sutras of Panini, by Raghuvira, JRAS 1931 (Text and Commen. tarvs: 5 Edited with Astadhyayl by S. Chandrasekhara Sastrigal, Madras 1928; 6 Ed. with Siddhānta Kaumudi; by K. R. Naware, Bombay Nirnayasagara press, 1894.

Page #21

Vedängas
पाणिनीयशिक्षा
Pāṇiniyasiksa
No. 12
45 1895-1998
Size-81 in. by 31 in.
Extent-6 leaves%
37 lines to a page; 32 letters to a line..
Description-Modern paper with watermarks; Devanagari characters:
new in appearance; handwriting clear, legible and uniform%B
borders ruled in double red lines, folios numbered in both • margins; Complete. Age-Saka 1734
Author-Panini.
Subject - Sikşā. Begins — fol. 16
श्रीगणेशाय नमः अथ शिक्षा प्रवक्ष्यामि पाणिनीयमतं यथा शास्त्रानुपूर्व तद्विद्यायथोक्तं लोकवेदयोः १ प्रसिद्धमपि शब्दार्थमविज्ञातमबुद्धिभिः
पुनर्व्यक्तीकरिष्यामि वाच उच्चारणे विधि etc. Ends-fol. 50
मज्ञानाधस्य लोकस्य ज्ञानांजनशलाकया। चक्षुरुम्मिलितं येन तस्मै पाणिनये नमः।। त्रिनयनमभिमुखनिस्तामियां य इह पठेत्प्रयतश्च सदाद्विजः
स भवति धनधान्यपशुपुत्रकीर्तिमानतुलं च सुखं समश्नुते विवीति वतिदि ॥११॥
भथ शिक्षामात्मोदात्तश्च हकारं स्वराणां यथागीत्यचोस्पृष्टोदात्तं चाषस्तु शंकर एकादश ॥१॥
इति शिक्षा समाप्तः॥ शके १७३४ भगिरा नाम संवत्सरे माहे पौष शुद्ध १४ भृगो तहिनि हस्ताक्षर पाठकपंचाननोपनाम्ना संदाशिवसुत मोरभट्टेन
भास्माथे परोपकारार्थमिदं लिखितं ।। References :- See No 54/A-1881-82

Page #22

Sikşas and Prätifakhyas
पाणिनीयशिक्षा
Pāṇiniyaśksā No. 13
___83 (b)
1887-91 Size - 94 in. by 41 in.. Extent-3leaves%B8 lines to a page3; 28 letters to a line... Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear.
ance; handwriting bold, clear, legible and uniform ; borders ruled in triple black lines ; red pigment used for marking verse numbers; edges extremely worn out; slightly moth eaten; complete%3; the ms contains three more works3B
1 Jyotisa, 2 Chandas, 3 Nighantu. Age - Appears to be old. Author - Panini. Subject - Siksa. Begins — fol. 16
...... नमः ॥ अथ शिक्षा प्रवक्ष्यामि पाणिनीय मतं यथा .................. वेदयोः ॥ प्रसिद्धमपि शब्दार्थमविज्ञातः। म.......
............. च उच्चारणे विधि। etc. Ends - fol. 36
त्रिनयनमुखनिःसृता ...... मां य इह पठेत्प्रयत सदा द्विजः।
स भवति धनधान्यपशुपुत्रकीर्तिमात्सुखमतुलं च समश्नुते दिवीति दिवीति ॥५॥
इति शिक्षा समाप्तः॥१॥ References :- See No. 54/A1881-82
पाणिनीयशिक्षा
Pāṇiniyaśikṣā
No. 14
84(1) 1887-91
Size -1011n. by +gin.

Page #23

14
Vedāngas
-
TS;
Extent 16 to 2a leaves; 15 lines to a page; 50 letters to a line. Description Thin country paper Devanagari characters with old in appearance; handwriting small but clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines; yellow pigment used for corrections; complete.
The ms. contains three more works -
(1) Jyotisa, (2) Chandas, (3) Nighantu.
-
Age -Samvat 1604.
Author - Papini.
Subject - Śikṣā.
Begins - fol. 16
॥ ॐ नमो गणेशाय नमः ॥ सरस्वत्यै नमः ॥ अथ शिक्षां प्रवक्ष्यामि पाणिनीयं मतं यथा । शास्त्रानुपूर्व तद्विद्याद्यथोक्तं लोकवेदयोः etc.
Ends fol. 20
त्रिनयनमुखनि श्रुतामिमां य इह पठेप्रयतः सदा द्विजः स भवति धनधान्य पशुपुत्र कीर्त्तिमान् सुखमतुलं । व समश्रुते दिवीति दिवोति ॥ ५ ॥
इति शिक्षा समाप्त ॥ प्रथसंख्या ३५ ॥ छ.
References:- See No. 54/A1881-82
anforcferfaren
No. 15
Pāṇiniyaśiksā
98 (1) 1886-92
Size- 9 in. by 4 in.
Extent16 to 4a leaves; 8 lines to a page; 25 letters to a line. Description Country paper; Devanagari characters; old in appea. rance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; edges slightly worn out; complete; the Ms. contains three more works
1 Jyotiṣa
2 Chandas
3 Nighantu.
-

Page #24

- Samvat 1672.
Age.
Author.
Panini.
Subject. — Sikşa.
Begins
fol. 16
-
Ends - fol. 40
-
ए६० ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
ॐ ॥ अथ शिक्षां प्रवक्ष्यामि पाणिनीयं मतं तथा । शास्त्रानुपूर्व तद्विद्याद्यथोक्तं लोकवेदयोः । etc.
Siksas and Pratiśākhyas
त्रिनयनमुखनिसृतामिमां य इद्द पठेत्प्रयतः सदा द्विजः । स भवति धनधान्यं पशुपुत्रकीर्तिमिमां त्सुखमतुलं च समश्रुते दिवीति दिवीति ॥ ५ ॥
इति शिक्षा समाप्ताः ॥
References: - See No. 54 / A1881-82.
—
पाणिनीयशिक्षा
No. 16
Size — 11 in. by
in.
Extent – 1 to 48 leaves ; 8 lines to a page ; 22 letters to a line. Description - Country paper ; Devanagari characters; not very old in appearance; handwriting very bold, clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines and edges in single; folios numbered in both margins; yellow pigment used for corrections; complete.
Age Does not appear to be very old.
Panini.
Author Begins
1
The ms. contains three more works 1 Jyotişa, 2 Chandas, 3 Nighantu
fol. 10
13
M
॥ ॐ नमः ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
अथ शिक्षां प्रवक्ष्यामि पाणिनीयं मतं यथा । शास्त्रानुपूर्वं तद्विद्याद्यथोक्तं लोकवेदयोः ॥ etc.
Pāṇiniyasikṣā
68
1884-86

Page #25

Vedangas"
Ends-fol.40
त्रिनयनमुखनिःसृतामिमां य इह पठेत्प्रयतः सदा द्विजः स भवति धनधान्यपशुपुत्रकीर्तिमान्सुखमतुलं च समश्नुते दिवीति दिवीति ॥५॥
इति शिक्षा समाप्ता॥ References See No. 54/A1881-82 .
Pāṇiniyaśikṣā
पाणिनीयशिक्षा No. 17
67 (1) 1891-95
Size - 8} in. by 34 in.
Extent -1b to sa leaves; 10 lines to a page; 30 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgarl characters; old in appea.
tance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; red pigment used for marking the portion; edges slightly worn out; complete; the ms. contains three more works 1 ज्योतिष 2 छन्दस् 3 निघण्टु; the date of the Ms. as
given at the end is Samvat 1719. Age - Saivat 1719. Author - Panini. Subject -- Śikṣā. Begins - fot. 10
॥०॥ श्रीगणेशाय नमः॥
अथ शिक्षा प्रवक्ष्यामि पाणिनीयं मतं यथा । शास्त्रानुपूर्व तद्विद्यायथोक्तं लोकवेदयोः। प्रसिदमपि शब्दार्थम विज्ञातमबुद्धिभिः। .
पुनर्व्यक्तीकरिष्यामि वाचऽउच्चारणे विधि। etc. . Ends - fol. 3a
येनाक्षरसमाम्नायमधिगम्य महेश्वरात्। कृत्स्नं व्याकरणं प्रोक्तं तस्मै पाणिनये नमः। त्रिनयनमुखनिःसृतामिमां य इह पठेत्प्रयतः सदा द्विजः ।

Page #26

Siksās and Prātisakhyas
स भवति धनधान्यपशुपुत्रकीर्तिमा सुखमतुलं च समश्नुते दिवीति
दिवीति ॥५॥ इति शिक्षा समाप्तः॥ References:- See No. 54/A1881-82.
पाणिनीयशिक्षा
Pāniniyasikşā No. 18
____21 (4)
1875-76 Size - 134 in. by 6 in. Extent-20a to 210 leaves%3; 10 lines to a page: 42 letters to a line. Description - Smooth country paper: Devanagari charasters%3; not
very old in appearance; handwriting clear, legible and uni
form; yellow pigment used for corrections; complete. Age - Not very old. Author - Paninl. Subject - Siksa. Begins - fol. 200
ॐ अथ शिक्षा प्रवक्ष्यामि पाणिनीय मतं यथा ।
___ शास्त्रानुपूर्व तद्विद्याद्यथोक्तं लोकवेदयोः etc. Ends - fol. 216
त्रिनयनमुखनिसृतामिमां य इह पठेत्प्रयतः सदा द्विजः । स भवति धनधान्यकीर्तिमान गतिमतुलां च समश्नुते दिवीति ॥
पाणिनीयशिक्षा समाप्ता॥ References:- See No. 54/A1881-82
पाणिनीयशिक्षा
Pāṇiniyaśikṣā No. 19
1892-95 Size - 10 in. by 4} in. Extent 10 to 3a leaves ; 9 lines to a page ; 35 letters to a line.

Page #27

Vodāngas
Description-Country paper; Devanagari characters; old in appea
rance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in triple red lines; red pigment used for marking the verse numbers and colophons; folios extremely brittle ; complete. the Ms. contains three more works -
(1) Jyotisa, (2) Chandas, (3) Nighantu. Age. - Samvat 1753 as given at the end of the Ms. Author -Panini. Subject - Siksa. Begins-fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः ॐ अथ शिक्षा प्रवक्ष्यामि पाणिनीयं मतं यथा
शास्त्रानुपूर्व तद्विद्याद्यथोक्तं लोकवेदयोः etc. Ends -- fol. 3a
त्रिनयनमुखनिःसृता ............ इह पठते प्रयतः सदा द्विजः स भवति धनधान्य ............... समश्नुते दिवीति ५
इति शिक्षा समाप्तः References:- See No. 54/A1881-82
LACUL LULU ' icaves; IV nues to a page; 12 letters to a line. पाणिनीयशिक्षा
Pāṇiniyasiksā
159 (1) No. 20
1879-80
Size -94 in. by 41 in.
Extent 1b to 3a leaves%3; 10 lines to a page%3; 32 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters with पृष्ठमात्रा;
bandwriting bold, clear, legible and uniform ; borders ruled in two double black lines; red pigment used for marking the text; edges slightly worn out; slightly moth-eaten in the margins; complete the Ms. contains three more works viz -
ज्योतिष, छंद, निघंटु Age - Samvat 1669.

Page #28

Sikşās and Pratisakhyas
Author-Panini. Subject - Śikṣā. Begins - fol. 16
ॐ नमः श्रीगणेशाय नमः॥६॥ अथ शिक्षा प्रवक्ष्यामि पाणिनीय मतं पथा।
शास्त्रानुपूर्व तद्विद्याअथोक्तं लोकवेदयो। etc. Ends-fol. 3a
येनाक्षरसमाम्नायमधिगम्य महेश्वरात् । कृत्स्नं व्याकरणं प्रोक्तं तस्मै पाणिनये नमः। त्रिनयनमुखनिःसृतामिमा य इह पठेत्प्रयतः सदा द्विजः । स भवति धनधान्यपशुपुत्रकीर्तिमान्मुखमतुलं च समश्नुते दिवाति
दिवीति ॥५॥ इति शिक्षा समाप्तः॥१॥छ। References :- See No 54/A1881-82
पाणिनीयाशक्षा
Pāņiniyasiksā (वेदनासिकाशिक्षा)
(Vedanāsikāśikṣā :)
12 No. 21
A1879-80 Extent - 3 leaves; 8 lines to a page; 48 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks; Devanāgari characı
ters; new in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double red lines%3; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for
corrections; complete. Age-Saka 1705. Author - Panini. Subject -Siksi. Begins - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः॥ हरिः ॐम् ।। अथ शिक्षा प्रवक्ष्यामि पाणिनीय मतं यथा ॥ शास्त्रानुपूर्व तद्विद्याद्यथोक्तं लोकवेदयोः ॥ etc.

Page #29

-20
Vedängas
Ends-fol. 30
अथ शिक्षामात्मोदात्तश्च हकारं स्वराणां यथा गीत्यचोदात्तं चापस्तु शंकर एकादश
इति श्रीवेदनासिकाशिक्षा समाप्तः References - see No. 54/A 1881-82.
पाणिनीयशिक्षा
Pāṇiniyasiksā or वेदाङ्गशिक्षा
or Vedāngaśikṣā
97 -No. 22
1886-92 Size -91 in. by41 in. Extent - 4 leaves; 9 lines to a page; 30-32 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; not very old
in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform; red pigment used for marking the verse numbers : yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins;
complete. Age-Does not appear to be very old. Author -Panini. Subject — Śikṣā. • Begins -fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ *अथ शिक्षा प्रवक्ष्यामि पाणिनीयं मतं यथा
शास्त्रानुपूर्व तद्विद्याद्यथोक्तं लोकवेदयोः? etc. Ends-fol. 40
अज्ञानांधस्य लोकस्य etc. upto समश्नुते देवीति दिवीति ६०
followed by अथ शिक्षामाध्योदात्तश्च कारं स्वराणां यथा गीत्यचो. स्पष्टोदात्तं चाषस्तु शंकर एकादश १
इति श्रीवेदांगशिक्षा समाप्ताः References - See No. 54 / A 1881–82.

Page #30

Sikşās and Prātiśākhyas • पाणिनीयशिक्षापञ्जिका
Pāṇiniyaśikṣāpañjikā No. 23
12
1883-84 Size — 876 in. by 4 in. Extent - 13 leaves; 9 lines to a page ; 28 letters to a line.
Description - Country paper; Devanāgari characters; not very old
in appearance ; handwriting clear, legible and uniform ; folios numbered in left-hand margins; edges slightly worn out; the Ms. ccontains a commentary on 'Papinlyasiksa:3; complete.
Age-Does not appear to be very old, Author -- Not mentioned. Subject - Sikṣā. (See Vedāngaśikṣāpañjika ) Begins -fol. 10
श्रीगणेशाय नमः पातु वो निकषग्रावा मतिहिम्नः सरस्वती प्राज्ञेतरपरिच्छेदं वचसैव करोति या १ छंदः कल्पनिरुक्तानि विवृतानीह सूरिभिः शिक्षा त्वविवृता यस्मात्तस्मात्ता विवृणोम्यहं
भय शिक्षा प्रवक्ष्यामि । etc. Ends-fol. 130
त्रिनयनमभिमुख निसृतामिमां य इह पठेत्प्रयतश्च सदा द्विजः । स भवति धनधान्पसपुत्रकीर्तिमतुलं सुखमश्नुते । दिवीति दिवीत्यनेन वैताली छंदोस्य । त्रिनयनमुखात् । यथा गुहायाः सिंहो निष्कामति विनयनेनापि कृतेत्यर्थः । तां यः पाठादधीयोसवनादिभियुज्यते । सुखमतुलं परमानंदं च मोक्षमुक्तेन प्रकारेणाश्रुते प्रामोति । स्वर्गादीनि परिमितकालवात्तोलयितुं न शक्यते मोक्षाख्यातुं अपरिमितकालवच्छिवं सुखरूपमित्यर्थः।
इति शिक्षापंजिका समाप्ता॥

Page #31

S
Vedāngas
पाराशरीशिक्षा
Pārāsarisiksā
56 No. 24
A1881-82 Size - 118 in. by 4g in. Extent-5 leaves; 10-12 lines to a page; 48 letters to a line. Description --Modern paper with watermarks%3 Devanagari characters;
new in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in left.
hand margins; complete. Age - Modern. Author - Pārāśara. Begins - fol. 1a
श्रीगणेशाय नमः ॥ अथ शिक्षा प्रवक्ष्यामि पाराशरमतं तथा ॥ यथा देवेषु विश्वात्मा यथा तीर्थेषु पुष्करं ॥१॥ तथा पाराशरी शिक्षा सर्वशास्त्रेषु गीयते ॥ प्रणवं तु प्रवक्ष्यामि तिस्रो मात्रानिदैवतम् ॥२॥ तिस्रो रूपं त्रिवर्ण च त्रिस्थानं च त्पृहंत्रिभिः ॥
अक्षराशीतिरेकश्व प्रथमा कंडिका स्मृता ॥३॥ etc. Ends-fol. 50
आहारनिद्राभयमैथुनं च समानमेतत्पशुभिर्नराणां ॥ ज्ञानं नराणामधिको विशेषो ज्ञानेन हीनाः पशुभिः समानाः ॥४४॥ प्रातर्मूत्रपुरीषाभ्यां मध्यान्हे क्षुत्पिपासया ॥ तृप्ता कामेन वध्यते जंतवो न शितद्वशाः॥४५॥ नावबिंदुसहस्राणि तथा कोटिशतानि च ॥ सवातो रश्मया याति यत्र वेदो निरामयः ॥ ४६॥ गवामनेकवर्णानां क्षीरं स्यादेकवर्णकं ॥ क्षीरं यथा तथा ज्ञानं लिंगिंनस्य गवां यथा ॥ ४७ ॥ द्वै पदे चैव मोक्षाय समेति निर्ममेति च ॥ मम मेति क्षिणति शत्रून् नपव्ययंतः॥४८॥ भरंजनाः पंच अर्द्धमाका भवति। पूषामि मित्रावसुश्चैव अंजनाश्च प्रकीर्तिताः ॥१९॥ इति पाराशरीशिक्षा समाता ॥छ । छ। छ।

Page #32

Sikşās and Prātisakhyas
References -(1) Mss. - A - Aufrecht's Catalogus Catalogorum :- 1,
3350; ii, 74b. B-Descriptive Catalogues :- R. Mitra,
Notices No. 1236.
बृहच्छिक्षा
Bịhacchikṣā
१(1) No. 25
1866-68 Size - 124 in. by 7g in. Extent -12 leaves; 11 lines to a page; 30-32 letters to a line. Description -Modern paper with watermarks%3 Devanagari characters,
new in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; folios numbered in both margins; complete.
The ms. contains the following works in addition :(1) अवसाननिर्णय (2) भनुवाकानुक्रमणी (3) प्रतिज्ञासूत्र with भाष्य
(4) सर्वानुक्रमणिका ..... with separate pagination for each work:
Age-Saka 1689. (नंदकुंजरनृपैर्मितशाके) Author- Yajiyavalkya. Begins - fol. 16
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ अथात स्त्रिस्वरलक्षणं व्याख्यामः॥ उदात्तश्चानुदात्तश्च स्वरितश्च तथैव च ॥ लक्षणं वर्णयिष्यामि दैवतं स्थानमेव च ॥१॥ शुक्लमुच्चं विजानीयानीचं लोहितमेव च ॥
श्यामं तु स्वरितं विद्यादग्निमुच्चस्य दैवतं ॥ २ ॥ etc. Ends-fol. 12a
युक्तिं युक्तं वचो ग्राह्य वग्राह्यं गुरुगौह्यं गुरुत्वात् ॥ सर्वशास्त्ररहस्यं तत् याज्ञवल्क्येन भाषितं ॥ ९३ ॥ क्रोधसुदुर्जनशत्रुर्लाभो व्याधिरनंतकाः ॥ कामसंसारहेतुश्च हनापो मत्सरं तपः ॥ ९४ ॥

Page #33

Vedāngas
...
पथा गारुडमंत्राणामुच्चारः फणिदर्पहा॥
पुरुषो धन्यथा ध्यानाद्विस्मृत्वा पाणिभोजनं ॥९५॥ ... इति श्रीयाज्ञवल्क्यविरचिता बृहच्छिक्षा समाप्ता ॥
श्रीसविसदाशिवार्पणमस्तु ॥ श्रीरस्तु ॥ नंदकुजरनृपैर्मितशाके सर्वजिच्छरदि षासितपक्षे ॥
माखु धोरणतिथौ तपनान्हि विठ्ठलेन लिखितं खलु पुरतं स्वागतावृत्तं ॥१॥
श्रोत्रियोपनामना विठ्ठलेन इदं पुस्तकं लिखितं तस्यैवा ॥ . याशं पुस्तकं.......... दोषो न विद्यते ॥१॥ करकृतमपराध क्षतुमर्हति संतः ॥॥ पुस्तकं समाप्तं ॥
.
माण्डूकीशिक्षा
Māndūkiśikṣā of the'अथर्ववेद
of the Atharvaveda
379 No. 26
1883-84 Size -81 in. by 318 in. Extent-13 leaves; 9 lines to a page; 30 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks; Devanāgari charac.
ters; new in appearance; handwriting beautiful, clear, legible and uniform; borders ruled in triple red lines; folios
numbered in both margins; complete. Age -- Saka 1772. Author - Mapdūka. Subject -The phonetical treatise of the Atharvaveda. Begins - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः ॥ हरि ॐ॥ तिस्रो वृत्तोरनुक्रांता द्रुतमध्यविलंबिताः ॥ यथानुपूर्व प्रथमा द्रुता वृत्तिः प्रशस्यते ॥१॥ मध्यमैकांतरा वृत्तिद्वयंतरा हि विलंबिता ॥ नैनां बुधः प्रयुंजीत यदीच्छेद्वर्णसंपदं ॥२॥ भत्राभ्यासार्थे द्रुता वृत्तिरुपलब्धौ विलंबिता ॥ मध्यमा तु प्रयोगार्थे न तद्वचनमन्यथा ॥३॥ etc.

Page #34

Sikşās and Prätišākhyas
Ends -- fol. 136
मालस्यान्मूर्खसंयोगाद्भयाद्रोगनिपीडनात् ॥ भत्याशक्यारच मानाच्च षड्भिर्विशा विनश्यति ॥१५॥ मंडूकेन कृतां शिक्षा विदुषां बुद्धिदीपिनी ॥
यो हि तत्वेन जानाति ब्रह्मलोकं स गच्छति ब्रह्मलोकं स गच्छतीति ॥ १६ ॥ १६ ॥ इत्यथर्ववेदे मंडूकोशिक्षा समाप्तः ॥
श्रीजयति ॥ श्रीरस्तु ॥ शके १७ शे ७२ साधारण नाम संवत्सरे आषाढ शुक्ल अष्टम्यां सौम्यवासरे तहिने लेखनं समाप्तम् ॥ छ । गोरे इत्युपनामक
भास्करभट्टस्येदं पुस्तकं खलु ॥ References-(1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:-1,
4474; ili, 974. (2) Printed Editions :- Edited by Bhagavad Duti,
Lahore, 1921.
माण्डूकीशिक्षा
Māņdukiśiksā
69(i) No. 27
1884-86 Size -83 in. by 318 In. Extent-35 leaves; 8 lines to a page; 22 letters to a line. .. Description - Country paper; Devanāgarl characters; old in appea
rance%3; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; red pigment used for marking verse numbers ; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; slightly moth-eaten in the margins; the Ms. contains two works माण्डूकीशिक्षा and ब्रह्मवेयक
ज्योतिष, complete. Age-Appears to be old. Author - Mandika. Begins — fol. 10
ॐ नमो दक्षिणामूर्तये ॥ ॐ नमो ब्रह्मवेदाय ॥ तिनो वृत्तीरनुक्रांता द्रुतमध्यविलंबितां । यथानुपूर्व प्रथमा द्रुता वृत्तिः प्रशस्यते ॥१॥

Page #35

Vedāngas
मध्यमैकातरा वृत्तिय॑तरा हि विलंबिता ॥ नैना बुधः प्रयुंजीत यदीच्छेद्वर्णसंपदं ॥२॥ अभ्यासार्थे द्रुता वृत्तिरुपलब्धौ विलंबिता ।
मध्यमा तु प्रयोगार्थे न तद्वचनमन्यथा ॥३॥etc. Ends - fol. 180
आलस्यान्मूर्खसंयोगानयादोगनिपीडिनात्। . अत्याशक्याच मानाच्च षभिर्विद्या विनश्यति ॥१५॥ मंडूकेन कृतां शिक्षा विदुषां बुद्धिदीपिनीं ॥ यो हि तत्वेन जानाति ब्रह्मलोकं स गच्छति । ब्रह्मलोकं स गच्छति ॥ छ ॥ १६॥
इति शिक्षा समाप्ता मंडूककृता ॥ श्री ॥ ॐ तत् ॥ छ । References- See No. 379 /1883-84.
माण्डूकीशिक्षा
Māņdūkisiksā
- 13 No. 28
1870-71 Size - 87 in. by 4 in. Extent - 13 leaves ; 10 lines to a page; 20-22 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; old in appea.
rance; handwriting clear, legible and uniform ; borders ruled carelessly in double black lines; red pigment used for marking verse-numbers ; edges worn out and torn ; slightly
moth-eaten ; incomplete. Age - Appears to be old. Author -- Mandika... Begins - fol. 10
॥०॥ ॐ नमोऽथर्ववेदाय ॥ ॐ तिस्रो वृत्तीरनुक्रांता द्रुतमध्यविलंबिता ॥
यथाऽनुपूर्व प्रथमा दुता वृत्तिः प्रशस्यते ॥ १ ॥ etc. Ends abruptly - fol. 130
सहस्रगणिता विद्या शतशः परिवर्तिता। आगमिष्यति जिव्हाग्रे स्थलां निम्नमिवोदकम् ॥ १॥

Page #36

siksas. and Pratitachyas शतेन गणिता विद्या सहस्रेण तु धारिता ॥ २ ... शतानांReferences-See No. 379/1883-84.
माण्डूकीशिक्षा
Māņdūkiśikṣā No. 29
1873-74 Size-10g in. by 51 in. Extent - 14 leaves; 8 lines to a page ; 28 letters to a line. Description - Smooth country paper ; Devanāgari characters; not old
in appearance%3B handwriting bold, clear, legible and uniform; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in
right band margins; complete. Age-Does not appear to be very old. Author-Mandika. Begins - fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ॐ नमो ब्रह्मवेदायां । तिम्रो बृहतीरनुक्रांता द्रुतमध्यविनविता । यथानुपूर्व प्रथमावता वृत्ति प्रशस्यते ॥१॥ मध्यमैकांतरा वृत्ति द्वयंतरा हि विलंविता ॥
निनांबुधः प्रयुंजीत यदिच्छेद्वर्णसंपदं ॥ २ ॥ etc. Ends-fol. 146
भालस्यामूर्षसंयोगाद्भयाद्रोगनिपीडनात् । अत्याशक्याद्यमानाच्च षड्भिर्विद्या विनश्यति ॥ १५॥ मंडुकेन कृतां शिक्षा विदुषां बुद्धिदीपिनीं यो हि तत्वेन जानाति ब्रह्मलोकं स गच्छति ब्रह्मलोकं स गम्छति ॥११ ।
इति मांडुकीशिक्षा समासः॥ छ ॥ १६ References - See No. 379 / 1883-84.

Page #37

28
-
माण्डूकशिक्षा or अथर्ववेदशिक्षा
No. 30
Size 8 in. by 47 in.
-
Extent – 14 leaves; 9-10 lines to a page ; 28 letters to a line.
Description
Country paper; Devanāgari characters; with पृष्ठमात्राs ; old in appearance; handwriting careless and at times not quite legible; borders ruled in double black lines; red pigment used for corrections; edges slightly worn out; complete. -Appears to be old.
Age Author – Mandūka.
1
-
Begins - fol. 16
Vedangas
Ends - fol. 14b
Māndukisikṣā
or Atharvavedasikṣā
॥ नमो अथर्ववेदाय
तिस्रो वृत्तीरनुक्रांता द्रुतमध्यविलंबितां ।
यथानुपूर्वं प्रथमावृत्तिः प्रशस्यते ॥ १ ॥ etc. as in No. 379 /
1883-84.
References - See No. 379 / 1883-84.
177
1880-81
मंडूकेन कृतां शिक्षां विदुषां बुद्धिदीपिनीं ।
यो हि तत्वेन जानाति ब्रह्मलोकं स गच्छति । ब्रह्मलोकं स गच्छति ॥ १६ ॥ छ ॥ १६ ॥ इति श्रीअथर्ववेदस्य शौनकशाखायां शिक्षां परिप्रणी ॥ नागरशातिस्थंभ तिर्थवास्तव्यं हरभसूतवास ।
याज्ञवल्क्यशिक्षा
No. 31
Size-9 in. by 4 in.
Extent – 13 leaves; 9 lines to a page; 30 letters to a line.
Description
Yajnavalkyaśikṣā
25
1871-72
Country paper; Devanagari characters; not very old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; bor

Page #38

Sikşās and Pratiśākhyas
20
ders ruled in double red lines ; red pigment used for marking the verses ; edges of some folios slightly worn out; folios
numbered in both margins ; complete. A80-Samvat 1820. Author-Yajfiavalkya.... . Subject -Phonetics of the Yajurveda... Begins-fol. 10
॥श्ची गणेशाय नमः ॥ श्री याज्ञवल्क्याय नमः॥ अथातस्त्रैस्वयंलक्षणं व्याख्यास्यामः ॥ उदात्तश्चानुदात्तश्च स्वरितश्च तथैव च ॥ लक्षणं वर्णयिष्यामि दैवतं स्थानमेव च ॥ १॥ शक्लमुच्च विजानीयाचीच लोहितमुच्यते ॥ श्यामं तु स्वरितं विद्यादग्निमुच्चस्य दैवतं ॥२॥ नीचे सोमं विजनीयात्स्वरित सविता तथा ॥
उदात्तं ब्राह्मणं विद्यानीचं क्षत्रियमुच्यते ॥३॥ etc. Ends - fol. 12b
प्रथमो ओष्ठनासिक्यो जिव्हामूलैस्तु निर्दिशेत् ॥ द्वितीय कंव्यदत्यं च जिव्हाप्रैस्तु विनिर्दिशेत् ॥
तृतीयो दंतमूले तु जिव्हाष्टौ च समाश्रितः ॥ ... चतुर्थो हृदि नासिक्यः कंठे चग्निहिताः यमाः
अपंचमास्त्वेकपदे सुंयुक्ताः पंचमेक्षरे॥ यमास्तत्र निवर्तते श्मशान इबाधवाः ।। यत्किंचिद्वाायं लोके सर्वमत्र प्रतिप्रितमिति॥ इति याज्ञवल्क्योक्तशिक्षा समाप्तिमगमत् ॥
संवत् १८२० वर्षे आषाड वदी अष्टम्यां भानुवासरे लिखितं काश्यों स्थिती गंगातीरोपकंठे अग्निश्वरस्य पार्श्व लिस्वितं सूर्यपुरनिवासिशक्कावटके निलकंठस्य सुतककातस्य सुत् देय देव तस्य सुत च्छिता तस्य सुतदादा तस्म सुतविष्णुज्यात्मज रघुनाथस्येदं पुस्तकं आत्मपठनार्थ ॥ शुभं भव ॥
लेखनी पुस्तका रामा परहस्तेषु गतात्गता ॥ कदाचित्पुनरावर्त घृष्टा भृष्ठाश्च मर्दिताः ॥ १॥
जात्यमनुष्याणाम् ॥ १॥ अभिनिहितः ॥ कुकुटः असि ॥ कुक्कुटोसि ॥२॥ क्षेप्रः दुअंन्नः ॥डवनः ॥३॥ प्रश्लिष्टः ॥ अभिहन्धता ॥ वैरोग्यंजन ॥ इन्ते ।

Page #39

Vedāngas
• तैरोविराम गोमदिति गोत् ॥९॥ पादवृत्तः श्वित्र आदित्यानां ॥७॥ तथा
भाव्यः ॥ तनूनपादिति तनूनपात्। ।
मनुष्यतीच्चिं कृत्वा पितृतीर्थोदकं व्रजेत् ।।
नमितं करपृष्टे तु सुव्यक्तांगुलिमोक्षणः ॥१॥ References -(1) Mss.-A- Aufrecht's Catalogus Catalogorum :-'
1,474b%; ii, 110a; iii, 1020... __B-Descriptive Catalogues :- Bikaner Mss,
Cat. No.349; B. B. R.A.S.Cat. No. 12. See also, Kielhorn, Indian Antiquary Vol. V, p. 196. (2) Printed Editions:-1. Jagadishwara Press, Bombay,
1884%3 2. Venkateshvara Press, 1887; 3. Ed. by Vallabharama Suka Kalyanji, Tattvavivecaka Press, Bombay, 1896%; 4. Nirnayasagara Press, 1901.
याज्ञवल्क्यशिक्षा
Yajňavalkyaśikṣā No. 32
1882-83 Size - 9f in. by 328 in. Extent -9 leaves ; 11 lines to a page ; 35 letters to a line. Description -- Country paper ; Devanāgari characters ; not very old
in appearance; handwriting small but clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; red pigment used for marking the verse-numbers%3; slightly moth-eaten in the margins; folios numbered in right hand margins;
complete. Age -Samvat 1800. Author - Yājõavalkya. Subject - Sikşā. Begins-fol. 16
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ अथातस्त्रैस्वर्यलक्षणं व्याख्यास्यामः॥ उदात्तश्चानुदात्तश्च स्वरितश्च तथैव च । लक्षणं वर्णयिष्यामि मात्रं छंदश दैवतं ॥२॥etc.

Page #40

Ends - fol. 98
रुक्मेति प्रथमो ८ ज्ञेयं । सक... इत्यपरो भवेत् । तृतीयः संड्रम इत्याह रुपध्मा इति चतुर्थकं ॥ ९७ ॥ द्वितीयः कंठजिव्हाग्रनासिकायामेव निदर्शयेत् । चतुर्थ हृदि नासिकाः । कंठे चाभिहिता यमाः ॥ ९८ ॥ अपंचमैश्चैकपदे संयुक्तं पंचमाक्षरं ।
·
यमास्तत्र विवर्त्तते इमशादिव वाधवाः ॥ ९९ ॥
Siksas and Pratiśākhyas
यत्किंचित वाङ्मयं लोके सर्वमंत्र प्रतिष्ठितं ॥
इति याज्ञवल्क्योक्ता शिक्षा समाप्ताः ॥ श्रीशुभमस्तु ॥ श्रीः ॥
ऋलोर्मध्ये भवत्यर्थमात्रारे फलकारयोः ॥
तस्मादस्पृष्टता न स्यादऌकारिनिरूपणे ॥
संवत् १८०० वर्षे याज्ञवल्क्यशिक्षा वेचानी । पंढया रत्नेश्वरेण पठनार्थ ॥
श्रीः ॥
References - See No. 25 / 1871-72.
याज्ञवल्क्य शिक्षा
No. 33
Size – 7 In. by 4g in.
-
31
Extent – 10 leaves; 8 lines to a page; 18 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; not old in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform ; borders ruled in two double red lines; red pigment used for marking the verse-numbers; folios numbered in both margins: complete.
Age – Saka 1749.
Author – Yājñavalkya.
Begins-fol. 16
Yajnavalkyasikṣā
57
A 1881-823
This appears to be a different recension of the Yajnavalkyaśikşā.
पण
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्री ॥ छ ॥
अथ शिक्षां प्रवक्ष्यामि याज्ञवल्क्यः परिस्फुढां ॥ यजुर्वेदस्य मंत्राणां सस्यक्यादस्य सिद्धये ॥ १ ॥

Page #41

32
Vedängas
प्रणवं प्राक् प्रयुंजीत व्याहृतीस्तदनंतरं ॥ सावित्रीं चानुपूर्वेण ततो वेद समारभेत् ॥ २॥ इस्तौ तु संहिता धाय जानुभ्यामुपरिस्थितौ ॥ गुरोरनुमतं कुर्यात्पठन्नात्यमतिर्भवेत् ॥ ३ ॥ etc.
Ends - fol. 100
उदातानि हितः स्वारः स्वरितात्प्रचद्येो भवेत् ॥ उदातारस्वरिता पूर्वो नाप्तमापद्यते स्वर ॥ १ ॥
उदातादनुदाते तु वामो यां भुव आरभेत् ॥ उदाता स्वरिता चैव क्रमादक्षिणतो न्यसेत् ॥ २ ॥
इति याज्ञवल्क्य शिक्षा समाप्तः ॥ शके १७४९ ॥ छ ॥
References - See No. 25 / 1871-72.
याज्ञवल्क्यशिक्षा
No. 34
Size -- 6f in: by 4g in.
Extent – 9 leaves ; 10 lines to a page ; 18 letters to a line.
Yajnavalkyaśiksā
Begins - fol. 16
Description Country paper; Devanagari characters; not very old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in triple red lines; folios numbered in right hand mar. gins; complete.
Age— Šaka 1687.
Author - - Yājñavalkya.
Ends – fol. 86 इति
380
1883-84
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसांब ॥
अथ लघुयाशिवल्कि शिक्षा लिख्यते ॥
॥ अथ शिक्षां प्रवक्ष्यामि etc. as in No. 57 / A 1881-82.
उदात्तमाख्याति वृषोंगुलीनां प्रदेशिनीमूलनिविमूर्द्धा ॥ उपांतमध्ये स्वरितं दृतं च ॥ कनिष्टिकायामनुदात्तमेव ॥

Page #42

References -
T
Size -
Sikṣās and Prātišākhyas
इति श्रीलघुयाज्ञवल्क्यशिक्षा समाप्ता ॥ छ ॥ छ ॥ छ ॥ शिवसांबार्पणमस्तु ॥ श्रीराम ॥ श्रीकृष्ण ॥ शुभं भवतु ॥ ॥ ॥ भाद्रे मासे सिते पक्षे दशम्यां इंदुवासरे ॥ व्यालिखद्विठलाख्येन परार्थ स्वार्थमेव च ॥ १ ॥
श्रोत्रियोपनाम्ना विठ्ठलभट्टेन लिखितं ॥
सके १६८७ पार्थिवेब्दे लिखिता याज्ञवल्क्यशिक्षा ॥ यादर्श दोषो न विद्यते ॥ १ ॥ लेखक पाठकयोः शुभं भवतु ॥ छ ॥
*** *** ***
-
- See No. 25 / 1871-72.
याज्ञवल्क्यशिक्षा
No. 35
- 94 in. by 58 in.
Extent – 8 leaves ; 9 lines to a page; 20 letters to a line.
Age -
Author – Yājñavalkya.
Subject — Siks.
Begins.
- fol. la
...5
Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled in two double red lines; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; edges slightly worn out; complete.
Appears to be old.
Yajnavalkyasikṣā
381
1883-84
Ends - fol. 8a
33
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ भथ शिक्षां प्रवक्ष्यामि etc. as in No. 57 / A 1881-82.
log
उदात्तानिहतः स्वारः etc. up to दक्षिणतो न्यसेत् ॥ २ ॥ as in No, 57 / A 1881-82 followed by इति याज्ञवल्क्यशिक्षा समाप्तः ॥ छ ॥ References - See No. 25 / 1871-72.

Page #43

34
याज्ञवल्क्यशिक्षा or वाजसनेयीशिक्षा
No. 36
Age – Saka 1734.
-
Author - Yājñavalkya.
Subject — Siksā.
-
Size-7 in. by 3} in.
Extent – 10 leaves ; 6 lines to a page ; 26 letters to a line.
Description - Modern paper; Devanāgari characters; new in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; folios numbered in both margins; complete.
Begins – fol. 16
Vedangas
Yajnavalkyaśikṣā or Vājasaneyiśikṣā
44
1895-98
॥ श्री गणेशाय नमः ॥ श्री सरस्वत्यै नमः ॥ श्री गुरुभ्यो नमः ॥ श्री वेदव्यासाय नमः ॥ याज्ञवल्यक्य उवाच ॥
अथातस्त्रस्वैर्यलक्षणं व्याख्यास्यामः :
उदात्तं चानुदात्तं च स्वरितं च तथैव च ॥ लक्षण वर्णयिष्यामि दैवतं स्थानमेव च ॥ १ ॥
Ends- fol. 9b
शुक्लमुच्वं विजनीयान्नीचं लोहितमेव च ॥ श्यामं तु स्वरितं विद्यादग्निरुच्चस्य दैवतं ॥ २ ॥ etc.
जिव्हि जिव्हा यथा गृहात्यन्हावन्दिस्तथैव च ब्रह्मपं विजानियात् गुरुमेवात्मनः सदा ॥ ८४ ॥ यत्किंचिद्वाङमयं लोके सर्वमंत्रप्रतिष्ठितं ।। करोति तत्प्रदानं यतस्माद्ब्रह्म यो गुरुः ॥ ८५ ॥
इति याज्ञवल्क्यऋषिविरचितायां वाजसने ई शिक्षा समाप्ता ॥ शके १७३४ अंगिरा नाम संवत्सरे जेष्ठमासे कृष्णपक्षे २ भृगौ तहिनि समाप्ततां -
मगमत् ॥

Page #44

Siksas and Pratiśākhyas
35
हस्ताक्षर पाठकपंचाननोपनामक-सदाशिव भट्टात्मज -मोरभट्टेन लिखितं ॥ श्रीलक्ष्मीनृसिंहाय नमः ॥ ॥
References - See No. 25 / 1871-72.
याज्ञवल्क्यशिक्षा or वाजसनेयीशिक्षा
No. 37
Size 93 in. by 41 in.
Extent - 14 leaves ; 11 lines to a page ; 30 letters to a line. Description – Country paper; Devanāgari characters; old in appearance; handwriting clear and legible but not uniform; borders of some folios ruled in double black lines; red pigment used for marking; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; edges slightly moth-eaten; complete.
-
Age – Appears to be old.
Author – Yājñavalkya. Subject – Siksā.
Begins- fol. 1b
॥ श्री गणेशाय नमः ॥
Yajnavalkyasikṣā or Vājasaneyisikṣā
66
1891-95
याज्ञवल्क्य उवाच ॥ अथातस्त्र स्वयं लक्षण
व्याख्यास्यामः ॥ etc. as in No. 25 of 1871-72.
Ends - fol. 14a
विधिनाथं विधिज्ञानमविधानान्न लभ्यते । भविधानपरो नित्यं प्रायश्चित्तीयते नरः । १९९३ । युक्तियुक्तवच ग्राह्यं न ग्राह्यं गुरुगौरवात् । सर्व्वशास्त्ररहस्यं तद्याज्ञवल्क्येन भाषितं ॥ १९४ ॥ इति याज्ञवल्क्यमुनिकृता वाजसनेयीशिक्षा समाप्तम्
Then follow some verses beginning with लकारवकारपूर्वस्य रच पौष्करसादेः । स्पर्श एवैकेशामाचार्याणां

Page #45

Vedängas
मूले ब्रह्मात्वचाविष्णुालिङ्गे चैव महेश्वरः । सर्वपापहरो देव रुद्राक्षाय नमो नमः ॥ १॥ etc. स्पर्शानां प्यवलानां च मकारः पूर्वतः स्थितः । तेषामवान्पुयोच्छिब्द मवर्णमनुनासिकं । ङकारादपदांताद्वै तधयोः परभूतयोः यथाक्रम कगौ स्थानामागमागमाविति निर्णयः॥
References - See No. 25 of 1871-72.
लोमशीशिक्षा
. Lomasisiksa .
114 No. 38
1879-80 Size -10 in. by 318 in. Extent -- 7 leaves ; 7 lines to a page ; 32 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters with पृष्ठमात्राs; old
in appearance%3 handwriting clear, legible and uniform) borders ruled in double black lines; red pigment used for marking; white chalk used for corrections ; folios numbered in
right hand margins; edges slightly worn out; complete. Age-Samvat 1724. Author - Attributed to Garga. Subject - Phonetics of the Sāma-veda. Begins - fol. 18
ॐ नमः सामवेदाय ॥ अम्॥ लोमशिन्यां प्रवक्ष्यामि गर्गाचार्येण चिंतितां ॥ साभिधानां यथोक त्वाचार्यवचनं यथा ॥१॥ हस्व दीर्घ तथा वृद्धमभिगीतं तु सामगाः॥ मुहर्मूदंगवत्कुर्युः संपातो... न संशवन् ॥२॥ केन कंपावितः कंपः संयोगो येन कंपते ॥ किंवा कंप इति प्रोक्तो येनासौ कंप उच्यते ॥३॥ etc.

Page #46

Sikşàs and Prātisakhyas
Ends-fol.66
सर्वमचतुर्थ नवदंत एतानि वद्धते ॥ यति यथादश्वरति गंद्रस्त्विद्रमच्छ मतममात्वासूगोलागत्यंतंतीति चहस्ये ॥ बर्हिष्यादीनामपरिस्वारो म्यंजनलोपो व्यंजनलोपः॥११॥ खंड ॥८॥ इतिलोमशीशिक्षा समाप्तः॥ छ॥श्री॥७॥श्री । ___संवत् १७२४ वरषे बीजा भाषाढ शुध ८ भौमे ॥ ध्मेलकामध्ये मुफलीपोरवास्तव्यं माभ्यंतरखडनगं नागरज्ञातीत्र । माधवसुत भवाडीगोवर्द्धनसुत । भवाडीपीमजीकेन्यल्यषितं कृष्र्णापण दत्ता ॥ वाराणशीमधे ल्यषी ॥ कन्यालीमधे भवाडीमेघनाथसुत । भबाडी अजरामरने कृष्णारर्पण यषी मापी ॥ ॥ श्रीरस्तु ॥ श्री॥छ॥ श्री विश्वेश्वरप्रसनो अस्तु ॥ श्री॥॥ श्री विरेश्वरप्रसंनो भस्तु॥ ॥ श्री॥
References-(1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :1,546b;ii, 129a%; iii, 116a.
B-Descriptive Catalogues :- R. Mitra, Notices, No. 132; Mad. Des. Cat. Vol. II. No. 956.
__16
:
वेदाङ्गशिक्षापञ्जिका
Vedāngaśikṣāpañjikā No. 39
A 1883-84 Size - 84 in. by 44 in. Extent -10 leaves; 10 lines to a page3; 32 letters to a line. Description - Country paper ; Devanāgari characters; not very old in
appearance%3; handwriting clear, legible and uniform; folios
numbered in both margins; complete. Age-Samvat 1833. Author-Not mentioned. Subject -- Śikṣā = Pāṇiniyasikşāpañjikā. Begins — fol. 16
॥ श्रीगणेशायन नमः॥१॥ ... पातु वो निकषमावा मतिहेम्नः सरस्वती॥
. प्राक्षतरपतिछेदं वचसैव करोति या .

Page #47

Vedāngas
छंदाकल्पनिरुक्तानि विवृतानीह सूरिभिः शिक्षा त्वविवृता यस्मात्तस्मातां विवृणोम्यहं ॥२॥etc.
Ends. - fol. 100
- यो द्विजः पाठादधीयीत सवनादिभिर्युज्यते स सुख मतुलपरमानंदलक्षणं मुक्तिमुक्तेन प्रकारणाश्रते प्राप्तोत्यन्यच्चामुष्मिंल्लोके धनधान्यपशुपुत्रकीर्तिभा भवत्यंते मुक्तिभागन्यदवांतरफलानि स्वर्गादीनि परिमितकालावच्छिन्नत्वातो लापितु शक्यातिमोक्षस्त्वपरिमितकालावच्छिन्नपरमानंदसुखरूपः सोप्यस्याध्ययनाद्यथोक्तात्सुलभ एवेति ॥ इति वेदांगशिक्षापंजिका समासा ॥ पंजिकापदभंजिकेत विश्वप्रकाशे ॥ संवत् १८३३
व्यासशिक्षाविवरण
Vyāsasikşāvivarana
14
No. 40
1866-68 Size — 12} in. by 3, in. Extent -- 106 leaves ; 8 lines to a page ; 38 letters to a line. Description - Modern paper with watermat ks; Devanāgari characters;
blue in appearance; handwriting clear, legible and uniform ; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins%3; the ms. contains a commentary on Vyasasiksa'; it is a bound copy and bears the embossed stamp of the
Elphinstone College Bombay. Age - Modern
Author-Suryanarayana.
Begins-fol. 1a
॥श्री गणेशाय नमः॥ श्री राधाकृष्णाय नमः॥ वागीशप्रभृती स्तुत्यं प्रणम्याई गणाधिपं ॥
करोमी व्यासशिक्षाया व्याख्यानं वेदतैजसं॥१॥ ब्रह्मादिभिः सैवैवस्तुत्यं गणाधिपं अहं नमस्कृत्य व्यासशिक्षाया व्याख्यानरूपं वेदलक्षणं वेदस्य तेजः तत्संबंधि वेदतैजसमिति भाज्यं करोमि।

Page #48

Siksās and Prātisakhyas
39.
श्रीवासुदेवं वरदं प्रणम्य श्रीमद्गणेशं वचसां च देवीं ॥ .
शिक्षा प्रवक्ष्ये श्रुतिकारणांगं सुबोधकं लक्षणशीर्षभूषां ॥१॥ etc. Ends-fol. 106a
एतानि सम्यगष्टौ च विद्वत्वालक्षणानि यः। अध्याय सुपठत्येव द्वितीयं ब्रह्म कथ्यते। संहितां च पदं वापि क्रम चैव जटां पठन् । लक्षणज्ञस्तदाप्नोति ब्रह्मलोकं च शाश्वतं । वेदामृतं पिबेद्यस्तु धर्मवद्धूसरो भवेत् । एवं च व्यासशिक्षादिभूसुरेंद्रः स कथ्यते। श्रीमत्परं ब्रह्म सुपूर्णचित्तश्रीव्यासकंठप्रसृती च शिक्षा ॥ एतामभिज्ञः प्रयत: पठेद्यत्सर्वानभीष्टांत्समश्रुते वै ॥ श्रीशातरंगिणा व्यासं शिक्षाया भाष्यमुत्तमं ।
वे कन्यपुरे जातः सूरावधानि नाकृतं इति श्रीसूर्यनारायणविरचिते वेदतैजसे ब्या (स) शिक्षाविवरणे उच्चार
गफलप्रकरणं संपूर्ण ॥ श्रीमंत्रो नमः॥
इति व्यासशिक्षा समाप्ता ॥ श्रीराधाकृर्णापणमस्तु
भं भवतु ॥ श्रीपतिः प्रीयतां न मम ॥ ग्रंथसंख्या ॥ १८००॥ References -(1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:
i, 620a; II, 148a; iii, 1296. B-Descriptive Catalogues :- Mad. DesCat. Nos 973-976%BI.O.Cat. No. 4955.!
शिक्षा
Siksa . 21 (2) ...?
No.41
- 1875-761
Size -134 in. by 6 in. Extent - 4a to 6a leaves; 10 lines to a page; 42 letters to a line. Description-Smooth country paper; Devanagari characters%3; not
very old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; complete. .

Page #49

40
Age - Not very old.
Author - Not mentioned.
Subject — Siksā.
Begins-fol. 4a
ॐ सदाशिवं प्रणम्यादौ शौनकं च महामुनिम् अध्येतृणां हितार्थाय शिक्षा चैव निगद्यते etc.
Ends - fol. 6a
Vedangas
अविदित्वा तु यच्छंदो यज्ञं जप्यमथापि वा कुरुते तस्य पतति वाग्वज्रश्चक्रशत्रुवत् सूत्रप्रतानि रत्नानि यथा गणयितुं क्षमः तथा वर्णानि वेदानां सुस्वराणि पठेच्छनैः
समाप्तम् ।
Begins – fol. 220
शिक्षा
No. 42
Size - 137 in. by 6 in.
Extent - . 22a to 2gb leaves ; 10 lines to a page; 42 letters to a line. Description - 1 - Smooth country paper; Kasmiri Devanāgari characters; not very old in appearance; handwriting clear, legible and uniform ; yellow pigment used for corrections; complete.
Age - Not very old.
Author - Not mentioned.
Sikṣā
महेन्द्रो मलयस्साः शुक्तिमान्वृक्षपर्वतः विद्यश्च पारियात्रश्च सप्तैते कुलपर्वताः वेदवैष्णव वौद्राईच्यैवसौरविभेदतः षट्
शनमिति ख्यातं मुनिभिज्ञां न कोविदैः
ॐ स्वयम्भुवे नमस्कृत्य ब्रह्मणे वेदमूर्त्तये वेदेभ्यो देवताभ्यश्च मंत्रकृद्भयस्तथैव च
21 (5)
1875-76

Page #50

Sikşds and Pratitākhyas
भाष च्छन्दो दैवतं च विनियोग तथैव च
प्रवक्ष्याम्यनुपूर्वेण कृत्स्नं चारायणीयके etc: Ends-fol. 290
पुरुषानदनायेत्येकस्माद्वे च कानगर्भमिति द्वयोरेकम् नामवदाल्यानं विभक्ष्य मरणाविभक्तिविपर्ययोहृत्स्वश्लोकैः ॥ ॥ उदाहरणम् पंचमी ॥ श्लो ॥ २१ ॥
समाप्त
शिक्षापत्राणि
Siksāpatrāņi
647 No. 43
1886-92 Size -108 in. by 418 in. Extent - 22 leaves; 12-13 lines to a page; 30-32 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari chatacters; old in appear.
ance%3; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines ; edges worn out ; folios numbered in both margins%3; folios brittle; fol. 7 missing: red ink used for
dandas & colophons; incomplete. Age - Appears to be old. Author - Haridasa. Subject - Sikşa ; a small compilation on Phonetics. Begins - fol. 18
॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥ भथ शिक्षापद्यानि मदीयानि संगृह्य लिख्यते ॥ सदोद्विग्नमनाः कृष्णदर्शन क्लिष्टमानसः॥ लौकिकं वैदिकं वापि कार्य कुर्वमनास्थया ॥१॥ निरुद्धवचनो वाक्यमावश्यकमुदाहरन् ॥ मनसा भावयन्नित्यं लीलाः सर्वाः क्रमागताः॥२॥ सेवापि कायिकी कार्या निरुध्देनैव चेतसा ॥
दैहिकं कर्म निखिलं प्रभुसेवोपयोगिनां ॥३॥ etc. fol. 2b एकमिदं शिक्षापत्रं समाप्तं ।। श्रीहरि ॥ _fol. 3a द्वितीयमिदं शिक्षापत्रं ॥ श्रीहरिः॥
..,6

Page #51

Vedāngas
Ends - fol. 220
अथवाश्रयमात्रेण नाशयिष्यति मत्प्रभुः॥ निजाचार्याश्रितानां तु दोषावन्हिस्वरूपतः ॥६॥ संबंधमात्रतो भस्मीभवंति क्षणमात्रतः॥ भतः स्वाचार्यमात्रैकशरणैस्तत्पराश्रितैः ॥ ७ ॥ तग्रंथार्थावबोधार्थ विहितातिप्रयत्नकैः ।। दुःसंगवर्जितैः संगसंप्राप्त्याशायुतैरपि ॥ ८॥ स्थेयं सेवापरैरन्याश्रयत्यागविचक्षणैः॥ कामलोभादिदोषैकपरित्यागेच्छुभिः सदा ॥९॥ इति श्रीहरिदासोदितं त्रयशत्तमं । शिक्षापत्रं ॥ ३३ ॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥ श्रीकृष्णः सर्वदा सेव्यः फलं प्राप्यः स्वतस्तु सः मुखारविंदभक्त्यैव साक्षात्सर्वैकरूपया ॥१॥ धरणात्मकभक्त्यानुधर्मसेवात्मरूपया धर्म -
17
शिक्षाभाष्य
Śikṣābhāsya (शिक्षापलिका)
(Śikṣāpañjikā) No. 44
1895-1902 Size - 11/in. by 4g in. Extent -10 leaves; 9-10 lines to a page; 40 letters to a line. Description - Modern paper; Devanagari characters; new in appear
ance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in triple red lines; folios numbered in both margins ;
complete. Age - Saka 1765. Author -Dharanldhara. Subject - Śikṣā. Begins - fol. 10
श्रीमन्मुख्यप्राणांतर्गतबिंदुमाधवाय नमः । ॐम् ।। पातु वो निकषावा मतिहेम्नः सरस्वती ॥ प्राज्ञेतरपरिच्छेदं वचसैव करोति यः ॥ १॥

Page #52

Śikṣās and Prātišākhyas
छंदःकल्पमिरुतानि विवृतानीह सूरिभिः ॥ शिक्षा त्वविवृता यस्मात्तस्मात्तां विवृणोम्यहं ॥२॥
भय शिक्षा प्रवक्ष्यामि ॥ etc. Ends-fol. 10a
त्रिनयनमुखनिःसृतामिति । वैतालीयं छंदोस्य त्रिनयनमुखात् । क्या गुहायाः सिंहो निःक्रामति विनयनेनापि कृतेत्यर्थः । तां यः पठेत् मधीयत स धनादिभियुज्यते सुखमतुलं परमानंदं च मोक्षं उक्तेन प्रकारेणाभुते ज्याप्नोति । स्वर्गादीनि परिमितकालत्वात् तोलयितुं शक्यते । मोक्षाख्यत्व. परिमितकालपरिच्छिनसुखस्वरूपमित्यर्थ इति २१ इति शिक्षापंजिका समाप्ता॥
शार्दूलविक्रीडितम्सौ सौतागादित्य ऋषयः । ऊनविंशत्यक्षरं छंदः तस्य गणः अक्षरछंदसि त्रयाणामक्षराणां गणः । मगणः सर्वगुरु । सगणोंत्यगुरुः । जगणो मध्यगुरुः । पुनः सगणः । अत्यलघू गणो द्वौ । एकगुरुरंते । एवमून. विंशतिरक्षराणि । एवं चतुर्वपि पादेषु योज्यं । द्वादशसप्त सुचयति ॥
श्रीमहादेवमाचार्य शिक्षापंजिकयानया ॥ . कविः संतुष्टमकरोझागरो धरणीधरः॥१॥ खोलकररामकृष्णस्येदं करेणुः कर्विणी चैव हरिणी हरितेति च ॥ हंसपदेति विज्ञेयाः पंचैताः स्वरभक्तयः ॥१॥ करेणु ऋहयोोंगे कर्विणी लहकारयोः ॥ हरिणी रशसानां च सातु रेफषकारयोः॥२॥ या तु हंसपदा नाम सा तु रेफषकारयोः॥
हे पुस्तक पाठकोपनाम मोरेश्वर सदाशिव भट्ट याणी खोलकराजवलोन ...... विकत घेतले असे पौष व ॥११ शके १७६५
-
-
सर्वसंमतशिक्षा
Sarvasammataśiksā
51 No. 45
1884-87 Size - 91 In. by 4f in. Extent - 3 leaves ; 9 lines to a page ; 22 letters to a line. ro Description - Country paper ; Devanāgari characters; old in appear
ance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; red pigment used for marking tho

Page #53

Vedāngas
verse numbers; edges slightly worn out; yellow pigment used for corrections%3 complete.
The verse in the beginning shows that it is a commentary on the Sarvasammataśikṣā but the entire Ms. consists of
text only. Age - Appears to be old. * Author - Not mentioned. Subject — Śikṣā; Vedic phonetics. Begins-fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सर्वसंमतशिक्षा ॥ गणेश्वरं प्रणम्याई लोकपालान् ग्रहान् गुरून् सर्वसंमतशिक्षायां वक्ष्ये व्याख्यानमुत्तमं ॥१॥ स्वराद्वित्वमवाप्नोति व्यंजनं व्यंजने परे ।
स्पर्शो लकारपूर्वो यो वपूर्वश्च द्विरुध्यते ॥२॥ etc. Ends - fol. 36
लकारस्य वकारस्य संयोगः स्वरतो यदि । विशेष तत्र जानीयाद्वित्त्वमित्यभिधीयते ॥२७॥ हस्वपूर्वो नकारो यः पदांतो वपरे यदि ॥ विशेष तत्र जानीयाद्वित्त्वमित्यभिधीयते ॥२८॥ इति शिक्षामूलः समाप्तः ॥ शुभं भवतु ।। श्री॥ लिखितं रावल अंबारामेण दुर्गादत्तेन आत्मपठनार्थ ॥
श्रीकल्याणमस्तु ॥ श्री॥श्री॥ References -(1) Mss. -A- Aufrecht's Catalogus Catalogorum:
i, 702b; ii, 1684. B- Descriptive Catalogues:- for .
described Ms. of this work see Mad. Des. Cat. Vol. II. Nos. 996-97. .
सर्वसंमतशिक्षा with विवरण
No.46 Size 9-10. by 44 in.
Sarvasammatasiksā with
Commentary ___383
.
1883-84

Page #54

Šikşās and Pratišākhyas
Extent-29 leaves%
311 lines to a page%3 30 letters to a linc.
..
Description - Country paper; Devanāgari characters; not very old
in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform%3; folios numbered in both margins; the Ms. contains both toxt and commentary; complete.
Age-Does not appear to be very old. Author - of text Kesava; of comm. Mancibhatta. Subject -Siksa.
Begins-fol. 10
श्रीगणेशाय नमः॥ ॥ ॐ गणेश्वरं प्रशाम्याहं लोकपालान् ग्रहान् गुरून् ।
सर्वसंमतशिक्षाया वक्ष्ये व्याख्यानमुत्तमं ॥१॥ प्रारीप्सितस्य ग्रंथस्याविघ्नेन परिसमासये ॥ प्राचगमनाय शिक्षाचार परिप्राप्तेष्टदेवतानमस्कारपूर्वकं ग्रंथारंभः प्रतिजानीते ॥ ..
गणेशं वरदं देवं प्रणिपत्य गजाननं ॥ द्वित्वादीनां प्रवक्ष्यामि लक्षणं सर्वसंमतं ॥१॥etc.
Ends - fol. 29b
स्वरवर्ण स्फुटं मत्वा सम्यग्यश्च समुच्चरेत् ॥ भत्यत्कालफलं तस्य तत्र तत्र समीरितं ॥ १२८ ॥ .. तत्र तत्रेति पुराणादिष्वित्यर्थः॥ इस्तेन वेदं योधीते स्वरवर्णार्थसंयुतं ॥ ऋग्यजुःसामभिः पूतो ब्रह्मलोके महीयते ॥ १२९ ॥ "..
पदक्रमविशेषज्ञो वर्णक्रमविचक्षणः ॥ .. स्वरमात्रात् विभागको गच्छेदार्यसंसदं ॥ १३० ॥
सूरिदेवबुधैद्रस्य नंदनेन महात्मनः ॥ .
प्रणीतं केशवार्येण लक्षणं सर्वसंमतं ॥ १३१ ॥ इत्यालमूरिमंचिभट्टविरचिते सर्वसंमतशिक्षाविवरणे मतिनिर्गलं ॥ संख्या
६०.
References :- for a described Ms. of this commentary see Mad. Des.
Cat. Nol. II. Nos. 998-99.

Page #55

Vedāngas
No. 47
स्वरव्यञ्जनशिक्षा
Svaravyañjanaśiksa
21 (1)
1875-76 Size 134 in. by 6 in. Extent -1b to4b leaves%3 10 lines to a page; 42 letters to a line. Doscription - Smooth country paper; Devanagari characters; nột
very old in appearance; handwriting clear, legible and unj. form; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in left hand margins; complete; the Ms. contains four more works
(1) Siksa. (2) Carayaniya Siksa. (3) Paniniyasiksa.
(4) Siksa. 'Age - Not very old. Author - Not mentioned. Subject - Siksa.... Begios - fol. 10
ॐ नमः सरस्वत्यै ॥
ॐ अथ ऋग्वेदाम्नाये शाकल्यमतेन सूक्तप्रतीकऋक्संख्याऋषिदेवत. च्छन्दांस्यनुक्रमिष्यामो यथोपदेशं नह्येततानमृते श्रौतस्मातकर्मप्रसिद्धिर्मन्त्राणां ब्रह्मणायच्छन्दोदैवविद्याध्ययनायापनाभ्यां स श्रेयोभिगच्छत्येताभ्यामेवानेवं तु विदो यातयानान्यस्य छन्दांसि भवंति स्थाणं वर्च्छति गत वा चपचते
प्रमीयते वा पापीयान्भवतीति विनायते । etc. Ends - fol. 40
रिषमिति रेफः वृसयस्य बृहत् बृहस्पतिः ककारादिः पकारादिश्वकारादिश्न यो भवति अंतस्था यरलवा ककारादि व्यंजनं वडिः ६ स्वरव्यंजनशिख्या समाप्ता
...
स्वरनिर्णय or स्वराश.
No. 48 Size - 111 in. by 5
Svaranirņaya or .
Svarāřikusa
-3(i) 1873-74
in.

Page #56

Siksas and Pratiśākhyas
Extent - 8a to 14b leaves; 10 lines to a page; 36 letters to a line
Description
Smooth country paper; Devanāgarl characters; new in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform ; red pigment used for marking the verse numbers; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both mar. gins; complete ; the ms. contains the following works.
-
(i) स्वरनिर्णय fol. 8a-10b.
(ii) अमोघनन्दिनीशिक्षा 11-146.
Age – Samvat 1931.
Author - Jayantasvamin.
Subject - Sikṣā on the accents of the Ṛgveda. Begins - fol. 8a
हेरंब चंडिकां नवा शंभुं सूर्य हरिं गुरुं । सरस्वतीं कविवरान् वक्ष्यहं स्वरनिर्णयं ॥ उदात्ता नियतः स्वारः स्वरितात्प्रच्यो भवेत् । उदात्तात्स्वरितात्पूर्वो नान्यं सापद्यते स्वरं ॥ etc.
Ends - fol. 100
Size
यंत्री चंपदकाले तत्संहितायां तथैव च । उक्तवाधविहीनं चेत् पितृश्रवणवद्भवेत् ।
पदकाले यदनुदात्तं तत्संहिताकालेपि तथैव भवति । यदात्तात्पर नीचमिस्यादिरहितं । अत्रोदाहरणं । पितृश्रवणं । इति स्वरचतुष्टयं समाप्तं ॥
श्रीः ॥ ९ ॥
References :- (1) Mss. – A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 751a.
स्वराङकुश with
टीका
No. 49
B - Descriptive Catalogues :R. Mitra Notices No. 1235;
(2) Printed Editions :- Edited by with a commentary by Satyavrata Sāmāśrami, Satya Press 1895.
• 81 in. by 4 in.
47
Svarankusa with Commentary
59
A 1881-82

Page #57

Vedaigas.
Extent-12 leaves%3; 8-12 lines to a page, 20-30 letters to a line. ? Description - Modern paper with watermarks; Devanāgari charac.
ters; new in appearance; handwriting clear, and legible but not quite uniform; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in right hand margins; the Ms. contains both text and commentary ;
complete. Age - Modern. Author-Jayantasvamin. Subject - Śikṣā on the account of the Rgveda.
Begins-fol. 1a
श्रीगणेशाय नमः ॥
हेरंब चंडिकां नत्वा शंभुं सूर्य हरि गुरुं ॥
सरस्वती कविवरां वक्ष्येहं स्वरनिर्णयं ॥ १॥ अहं जयंतस्वामी स्वरनिर्णयं वक्ष्य इत्यन्वयः । स्वराणां स्वरेषु स्वरैर्वा
निर्णयस्तं । स्वरैः कृत्वा संहिता पाठस्य निर्णय इति यावत् । etc. Ends - fol. 110
जात्योभिनिहितश्चैव :प्रः प्रश्लिष्ट एव च ॥
एते स्वरा प्रकंपंते यत्रोच्चो स्वरितोदयः॥ अर्थस्तु पूर्वोक्तदिशावसेयः । कंपस्वरूपं त्वनुपदमेव प्रदर्शितं प्रथेन्यकृतस्वभ्रमनिरासार्थ ॥ क्षेपकं श्लोकसंख्या ग्रंथनाम तत्प्रयोजनं चाह ॥
जयतस्वामिना प्रोक्ता श्लोकानामेकविंशतिः ॥
स्वरांकुशेति व्याख्याता बव्हचा स्वारसिद्धये ॥ स्पष्टोर्थ बव्हचस्वरसिद्धय इत्यापि क्वत्तदा तु षष्ठीतत्पुरुषः कर्तव्यः । प्रकृतशब्दश्चाकारांतो नाध्यं ॥ बव्हृचा माश्वालायना इत्यर्थः ।। स्वरसिदिस्वत्र तत्साधनिकारूपतिबाध्यं ॥
इति श्रीस्वरांकुशः समाप्तः ॥ छ ॥ छ । एकस्मिरूपमधैं हिमकरविषदं स्वर्णवर्ण परस्मिन् ____ कंठे हारं विषं च वहति नयनयो सांजनानंजनत्वे ॥ वक्षः किंचित्कपाटाकृतिकनकनगद्रोहि किंचिच्च बिभ्रत् ।
कृति वासश्च लंबोदरजनकमहो तन्महो भावयामः॥१॥ ऋग्वेदवारणसमावरणैकहेतुर्वक्रः स्वरांकुश इति प्रथितोस्ति तस्य । संचारणे निपुणता तदिभारुरुक्षोः संजायतामिममता प्रकटीकरोमि ।। १

Page #58

Sikşās and Prātifakhyas
49
सकलदेवेष्वसाधारणी भक्तिं कुर्वाणो ग्रंथारंभे विघ्नविधाताय शिष्टाचार
परिप्राप्तनतिरूपं मंगलमाचरितमादौ शिष्यशिक्षायै निबध्नाति ॥ Refrences :- See No 3 (i)/1873-74
स्वराङ्कुश with
Svarānkusa with टीका
Commentary
385 No. 50
1883-84 Size — 8f in. by 34 in. Extent --- 16 leaves; 9 lines to a page%3; 28 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters%3; not very old
in appearance; handwriting clear, legible and uniform; bor. ders ruled in double red lines; red pigment used for marking the verse numbers; folios numbered in both margins; yellow pigment used for corrections; modern paper used for some folios; the ms. contains both text and the commentary; complete.
The commentary seems to have been written in Saka
1671. Age - Saka 1698. Author of the text - Jayanta. Author of the comm. - Nilakantha. Subject - Siksa. Begins - fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः । श्रीमत् सांबसदाशिवाय नमः ।। एकस्मिन् रूपम? हिमकरविशदं स्वर्णवर्ण परस्मिन् कंटे हारं विषं चावहति नयनयोः सांजनानंजनत्वे ॥ वक्षः किंचित्कपाटाकृतिकनकनगद्रोंहि किंचिच बिभ्रत् . कृत्तिं वासश्च लंबोदरजनकमहो तन्महो भावयामः ॥१॥ ऋग्वेदवारणसमावरणणैकहेतुर्वक्रः स्वरांकुश इति प्रथितोस्ति तस्य ।। संचारणे निपुणता तदिभारुरुक्षोः संजायताभिममतः प्रकटीकरोमि ॥ १॥

Page #59

Vedangas
सकलदेवेष्वसाधारणी भक्ति कुर्वाणो ग्रंथारंभे विघ्न विघाताय शिष्टाचारपरिप्राप्त नतिरूपं मंगलमाचरितमादौ शिष्यशिक्षाय निबध्नाति ।।
हेरंवं चंडिकां नत्वा शंभुं सूर्य हरि गुरुं ॥ सरस्वती कविवरान् वक्ष्येहं स्वरनिर्णयं ॥१॥ अहं जयंतस्वामी स्वरनिर्णयं वक्ष्ये इत्यन्वयः ॥ etc.
Ends - fol. 16a
जयंतस्वामिना प्रोक्ता श्लोकानामेकविंशतिः ॥ स्वरांकुशेति व्याख्याता बहुवृचां स्वरसिद्धये ॥२२॥
स्पष्टोथः ॥ बहुवृचस्वरसिद्धय इत्यपि क्वचित् ॥ तदानु षष्ठीतत्पुरुषः कर्तव्यः ॥ प्रकृतशब्दश्चाकारांतो बोध्या ॥ बढचा आश्वलायना इत्यर्थः ॥ स्वरसिद्धिस्तत्र तत्साधनिकारूपेति बोध्या ॥२२॥
भूसूर्याश्वकुमारवक्त्रविलसच्छीतांशुभिः (१६७१) संमिते शाके शोणितवामिनीमति रवी श्रीकार्तिके मासि च ॥ राकायां किल कृत्तिकाभिधलसक्तारायुतायां कृतिः संपूर्णा बुधनीलकंठकृतिनो भूयादभिष्टयै सतां ॥ २३ ॥
इति श्रीजयंतस्वामिकृतौ स्वरांकुशः सटोकः समाप्तः ॥ ॥ ग्रंथसंख्या २९० ॥ शके १६९८ दुर्मुखनाम संवत्सरे भाद्रपद शुद्ध ७ गुरुवासरे इदं पुस्तकं खेडकरोपनाम्ना जयरामभटखेडकरेण लिखितं ।।
अर्जितं भूरिकष्टेन पुस्तकं लिखितं मया ॥
हमिच्छति यः पापी तस्य वंशः क्षयो भवेत् ॥ ६ ॥ References – (1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i,751a.
7
त्रिभाष्यरत्न
Tribhāsyaratna (प्रातिशाख्यव्याख्यान)
( Prātiśākhyavyākhyāna No. 51
1866-68 Size — 12 in. by 7; in. Extent - 110 leaves; 9 lines to a page ; 32 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks%3 Devanagari characters%3 ! new in appearance ; handwriting very bold, clear, legible and # ypiform ; folios numbered in right hand margins ; slightly

Page #60

Sikşās and Prātisakhyas
51
moth-eaten; the Ms. contains commentary on the Taittirīya
Prātiśākhya ; complete. Age - Modern. Author - Soma.
Subject -Siksa%3; a commentary on the Taittiriya Pratisakhya.
Begins-fol. 1a
॥ श्री गणेशाय नमः॥ शक्लांबरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजं ॥ प्रसन्नवदनं ध्यायेत्सर्वविघ्नोपशांतये ॥१॥ भक्तियुक्तः प्रणम्याहं गणेशचरणद्वयं ॥ गुरूनपि गिरं देवीमिदं लक्ष्यामि लक्षणं ॥२॥ व्याख्यानं प्रातिशाख्यस्य वीक्ष्य वाररुचादिकं ॥
कृतं त्रिभाभ्यरत्नं यद्भासते भूसुरप्रियं ॥ श्लोकयोरनयोरयमर्थः ॥ भक्तियुक्तोहं गणेशचरणद्वयं गुरून् गिरमपि देवीं वाग्देवीमित्यर्थः तां च प्रणम्य लक्षणमिदं वक्ष्यामि ॥ etc.
Ends - fol. 1096
विष्णुधर्मोत्तरेपि॥
वेददानादवाप्नोति सर्व यज्ञफलं नरः॥
उपदेवप्रदानेन गंधर्वैः सह मोदते ॥ ब्रह्मांडपुराणेपि
न तत्कल्पसहस्रेण गदितुं शक्यते फलं ॥ यद्वेददानादामोति स्वल्पादपि महामते ॥ भविष्यत्पुराणेपि ॥
अपुत्रो लभते पुत्रानधनो धनवान्भवेत् ॥ सदाध्ययनयुक्तस्तु परे ब्रह्मणि लीयते ॥ १॥ वेदस्वररूपमुच्यते॥
यजुर्वेदः पिंगलाक्षः कृशमध्यो बृहद्गलः॥ बृहत्कपोलः कृष्णांघ्रिस्तांम्रः कश्यपगोत्रकः॥ वेदांगान्युच्यते॥ शिक्षा कल्पो व्याकरण निरुक ज्योतिष तथा ॥ छंदसां लक्षण चेति षडंगानि विदुर्बुधाः॥१॥ . .

Page #61

Dedängas
अनुपदं चानुपदं छंदोभाषासमन्वितं ॥ मीमांसां न्यायतर्कश्च उपांगानि विदुर्बुधाः ॥ एवं सांगोपांगवेदलक्षणं त्रिभाष्यरत्न संपूर्ण ॥
श्री वेदपुरुषार्पणमस्तु ॥ इति त्रिभाष्यरत्न संपूर्ण ॥ References -(1) Mss. -A- Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i,235a; ii, 49", B - Descriptive Catalogues :- R. Mitra
Notices No. 33; Oxford. Cat. 3840%3; Mad. Des. Cat. Nos. 931-933%3 I. O.
Cat. Nos. 4456-58. (2) Printed Editions :- 1. Taxt, translation and notes
by William D. Whitney JAOS 1871; 2. Ed. by R.
Mitra, Biblio. Indica. No.75%; 3. Ed. by K. Rangacharya and R. Shama Sastri, Mysore 1906.
प्रतिक्षासूत्र
Pratijñāsūtra
75 1887-91
No. 52
Size - 10 in. by 4g in.
Extent - 2 leaves ; 7 lines to a page ; 28 letters to a line.
Description - Thick country paper; Devanāgarl characters; not old
in appearance; handwriting clear, legible and uniform; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in both margins; complete.
Age. -Does not appear to be old. Author. -Katyayana. Subject. - On the accents of the White Yajurveda. Begins-fol. 10
॥ श्रीहरिः॥
अथ प्रतिज्ञामन्त्रब्राह्मणयोर्बेदनामधेयन्तस्मिञ्छुक्ले याजुषाम्नाये माध्यन्दिनीयके मन्त्रे स्वरप्रक्रिया ॥ हृद्यनुदात्तोमूर्दन्युदात्तः श्रुतिमूले स्वरितस्त्वेवजा

Page #62

53
Sikşās and Prātišākhyas त्यादयोभिहिता ब्राह्मणे तूदात्तानुदात्तौ भाषिकस्वारौ तानस्घराणि छन्दोव
त्सूत्राणि १etc. Ends-fol. 26
अथानुस्वारस्य ... मित्यादेशः शषसहरेफेषु तस्य त्रैविध्यमाख्यातं हस्वदीर्घगरुभेदैर्दीघात्परो द्वस्वो हस्वात्परो दीर्घो गरौ परे गुरुः परसवर्णेषत्प्रकृत्या चान्यत्र विसर्गेब्वीषद्विरामः पदान्त्यस्य पदाद्यस्य युक्ताकारस्येषदीर्घता च भवतीषदीर्घता च भवति ३
इति कात्यायनप्रणीतप्रतिज्ञासूत्रमूलकण्डिकात्रयं समाप्तं ॥ References -(1) Mss. - A- Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i,349b3; ii, 2100%; iii, 74b. B-Descriptive Catalogues:- R. Mitra,
Notices No. 1799. (2) Printed Editions :- 1. Bombay, Venkateshvar Press,
1887; 2. Tattvavivecaka Press, Bombay 1896%: 3. Niroayasāgar Press, Bombay, 1901; 4. Ed. by
Weber, text in Roman characters, translation com. mentary, Berlin; 1871.
प्रतिक्षासूत्र
Pratijñasūtra
63 No. 53
1891-95 Size - 816 in. by 3& in. Extent – 2 leaves ; 5 lines to a page; 28 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; not very old
in appearance; handwriting somewhat careless but clear, legi.
ble and uniform ; fol. 1 slightly torn; complete. Age - Saka 1746 Author - Katyayana. Begins — fol. la
श्री गणेशाय नमः ॥ॐ॥

Page #63

Vedāngas
अथ प्रतिज्ञा मंत्रब्राह्मणयोर्वेदनामधेयं तस्मिच्छु ...... यःजुषाम्नाये माध्यदिनीयके मंत्रे स्वरप्रक्रिया ...... धनुदातोमूर्युदातः श्रु... मूले स्वरित एवं जात्यादयोभिहिता ब्राह्मणेनुदातानुदात्तौ भाषिकस्वरौ तानस्व ...... छेदोव
त्सुत्राणि ॥१॥etc. Ends -- fol. 2a
इति कात्यायनपरिशिष्टे प्रतिज्ञासूत्रं समाप्तं ॥ छ॥
शके १७४६ तारणनामसंवत्सरे चैत्रमासे कृष्णपक्षे अद्य नवम्यां तिथौ
भृगुवासरे। छ । छ । References - See No. 75/1887-91.
प्रतिक्षासूत्र with टीका
Pratijñasūtra with Commentary
76
No.54
1887-91 Size - 10 in. by 4g in. Extent -12 leaves%3; 8-10 lines to a page%3; 30-35 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters%3; not very old
in appearance; handwriting clear, legible and uniform; text in the middle with the commentary above and below it; red pigment used for marking the portion ; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; both the
text and the commentary complete. Age-Samvat 1889. Author of the text-Katyayana. Author of the comm. - Keśava. Begins (text) - fol. 10
• ओ३म् ॥ अथ प्रतिज्ञा मन्त्रब्राह्मणयोर्बेदनामधेयम् ॥ १ ॥
तस्मिञ्छुल्ले याजुषाम्नाये माध्यंदिनीयके मन्त्रे स्वरप्रक्रिया ॥२॥ etc. Begins (comm.) - fol. 16
ओं नमो विष्णवे॥
श्रीमत्कात्यायनं वंदे मुनिश्रेष्टं च याजुषम् ।। यस्तेने कल्पशास्त्रं तं याज्ञवल्क्यसुतं गुरुम् ॥१॥

Page #64

Sikşās and Pratitakhyas
अथ प्रातिशाख्यसूत्रकथनानन्तरं प्रतिज्ञाविधास्यतऽ इति शेषः। प्रतिज्ञायते शेषसंस्कारो यया सा प्रतिज्ञा ॥ अत्राङ् प्रत्ययः । कृदंतं पदमिदम् । तत्र मंत्रब्राह्मणयोर्वेदनामधेयं भवति ॥ etc.
Ends (text)-fol. 12b पदाद्यस्य स"य्युक्ताकारस्येषदीर्घता च भवतीषदीर्घता
च भवति ॥१७॥ इति कात्यायनविरचितप्रतिज्ञासूत्रे तृतीयाकंडिका ॥३॥ समाप्तोयं ग्रंथः
Ends (comm.)- fol. 12b
अकारस्येति किम् पुरुषः । अत्रोकारस्य मा भूत् । द्विरुक्तिस्तु समाप्तिद्योतनार्था
सूत्रैः सप्तसुधांशुभिर्विलषती शिक्षा प्रतिज्ञाभिधा वेदाब्धौ मुनिना कृता भगवता कात्यायनेनाद्भुता। तस्यां गोकुलसूनुकेशवकृता वृत्तिस्तु संगृह्यतां
धीरैः साधु दयालुभिर्यदपि सा संभाव्यदोषैर्युता ॥१॥ इति केशवविरचितप्रतिज्ञासूत्रवृत्तौ तृतीयकंडिकासूत्रवृत्तिः ॥ ३ ॥ सं. १८८९ आषा. ८ । काश्यां मध्य ॥
References --(1) Mss. -A-Aufrecnt's Catalogus Catalogorum :-i,
349b%3; ii, 2100%; iii,746 (the present Ms).
Mss.
B- Descriptive Catalogues :- Ulwar
Cat. No. 145, Extract 45.
प्रतिज्ञासूत्र
Pratijñasūtra with भाष्य
with Bhāsya
9(4) No. 55
1866-68 Size - 123 in. by 7gin. Extent - 12 leaves; 11 lines to a page; 30-32 letters to a line:

Page #65

56
Vedāngas
-
- Modern paper; Devanāgari characters: new in appearance; handwriting clear, legible and uniform; this work contains both the text and the commentary; complete.
Description
Age – Saka 1687.
Author of the Bhasya Anantayājñika.
Begins (Text) - fol. 1a
अथ प्रतिज्ञा मंत्रब्राह्मणयोर्वेदनामधेयं तस्मिच्छुक्के याजुषाम्नाये माध्यदिनी के मंत्रे स्वरप्रक्रिया हृद्यनुदात्तो मूध्युतात्तः श्रुतिमूलस्वरितस्त्वेवं जात्यादयोभिहता ब्राह्मणे तुदात्तानुदात्तौ भाषिकस्वारौ तानस्वराणि छंदोवत्सूत्राणि ॥ १ ॥ etc.
Ends (Text) - fol. 1a
पदाद्यस्य संयुक्ताकारस्य बद्दीर्घता च भवतीषद्दीर्घता च भवति ॥ ३॥ इति प्रतिज्ञासूत्र परिशिष्टं । प्रतिज्ञासूत्रं समासं ॥
Begins ( Bhāsya )
- fol. 10
अथ प्रतिज्ञा सूत्रस्य भाष्यं लिख्यते ॥ ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
बायो निजगद्योनिमयोनिं योनिजं जनं ॥ योनित्रासा त्रायते तं वंदे हसरूपिणं ॥ १ ॥ योनियोगवशं धत्ते योनिजायोनिजं जगत् ॥ सोमसोममहं वंदे जंगमाजंगमात्मकं ॥ २ ॥
तत्रभवानाचार्यः प्रत्यूहसंघातविघाताय चिकीर्षितसमाप्तैव मंगलार्थस्यानं - तर्यार्थस्य चाथशब्दस्यैकवृतफलद्वयन्यायेन कशेषण तंत्रेणावृत्त्यावा ते वदन् शिष्यबुद्धिसमाधये प्रतिजानीते ॥ अथ प्रतिज्ञेति ॥ etc.
Ends ( Bhāsya ) - fol. 120
एवं परमेणेत्यादिषु ज्ञेयं । अत एवाध्यायसमाप्तौ दीर्घपाठे इति संप्रदाय - विदो लिखति । द्विरभ्यासः परिसमाप्त्यर्थः । अन्ये विस्तरशः स्वरसंस्काराः पंचदशशाखासाधारण्येन प्रातिशाख्ये निबद्धा इति ।
इति श्री अनंतयाज्ञिकविरचिते प्रतिज्ञासूत्रभाष्ये तृतीया कंडिका ॥ ३ ॥ समाप्तं चेतत् प्रतिज्ञासूत्रभाष्यं । शके १६८७ पर्थिवे ज्येष्ठकृष्णे एकादश्यां तिथौ समाप्तं ।
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ।

Page #66

Sikşās and Prätitākhyas
प्रतिज्ञासूत्रभाष्य
Pratijñāsūtrabhāşya
46 No.56
A1881-82 Size -88 in. by 3 in. Extent - 36 leaves; 5-6 lines to a page; 24 letters to a line. Description-Modern paper with watermarks%3 Devanagari charace
ters; new in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders and edges of some folios ruled in thick single lines in red ink; yellow pigment used for correc
tions%3; folios numbered in both margins%3B complete. Age - Saka 1692. Author-Ananta Yajnika. Subject - A commentary on the third parišişta of Kātyāyana. Begins-fol. 10
श्री गणेशाय नमः॥ अंबायोनि जगद्योनिमयोनि योनिजं जनं ॥ योनिआसास्त्रायते तं वंदेहं हंसरूपिणं ॥१॥ योनियोगवश धत्ते योनिजायोनिजं जगत् ॥
सोमं सोममहं वंदे जंगमाजंगमात्मकं ॥२॥
तत्र भगवानाचार्यः प्रत्यूहसंघातविघाताय चिकीर्षितसमात्प्यै वा मंगलार्थस्यानंतयार्थस्य चाथ शब्दस्यकतगतफलद्वयन्यायेनैकशेषेण तंत्रेणावृत्या वा ते वदन् शिष्यबुद्धिसमाधये प्रतिजानीते ॥ अथप्रतिज्ञति etc.
fol. 21 इति प्रतिज्ञापरिशिष्टभाष्ये प्रथमकंडिका ॥
fol. 23a इति प्रतिज्ञापरिशिष्टभाष्ये द्वितीया कंडिका ॥२॥ Ends - fol. 360
____एवं परमेणेत्यादिषु ज्ञेयं ॥ मत एवाध्यायसमासौ दीर्घपाठे इति संदायविदो लिखति ।। द्विरभ्यासः परिसमाप्त्यर्थः ॥ मन्ये विस्तरशः संस्काराः पंचादशशाखासाधारण्येन प्रतिशाख्ये उपनिबद्धा इति ॥
इति श्री-अनंतयाज्ञिकविरचिते प्रतिज्ञासूत्रभाष्य-तृतीयकंडिका समाप्त। शके १६९२ विरोधिसंवत् जेष्ठवद्य १४ भृगुवासरे तहिने विद्याधरपाठकात्मजभास्कारपा. ठकतस्यात्मजेन श्री-आत्मारामेण स्वार्थपरोपकारार्थ ।। शुभं भवतु ॥ कल्याणमस्तु । लेखकयोः शुभंभवतु ॥ श्रीदक्षिणामूर्ति ॥ श्री॥ श्री॥ श्री ॥ छ । छ॥ छ ।।
...8

Page #67

58
Vedangas
References -(1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 3490. B - Descriptive Catalogues :- R. Mitra
Notices, No. 2578.
प्रातिशाख्य of the ऋग्वेद No. 57
Prātiśākhya of the Rgveda
1895-1902
Size - 8 in. by 4 in. Extent - 33 leaves%3; 10-11 lines to a page; 32 letters to a line. Description - Modern paper; Devanāgari characters; new in appear.
ance; handwriting small but clear, legible and uniform%B borders ruled in double black lines; folios numbered in left hand margins; slightly moth-eaten here and there, the Ms.
contains Adhyāyas 1-3; complete. Age - Saka 1655. Author - Ascribed to Saunaka. Subject - Phonology etc. of the Rgveda.
Begins - fol. 10
श्री गणेशाय नमः परावरे ब्रह्मणि यं सदाहुर्वेदात्मानं वेदनिधि मुनींद्राः॥ तं पद्मगर्भ परमं त्वादिदेवं प्रणम्यची लक्षणमाह शौनकः ॥ मांडूकेयः संहिता वायुमाह तथाकाशं चास्य माक्षम्य एव ।
समानतामत्यनिळे चांबरे च मत्वागस्त्यौ विपरिहारं तदेव ॥ etc. fol. 34 इति प्रातिशाख्ये प्रथमं पटलं ॥
ol. 5b इति प्रातिशाख्ये द्वितीयं पटलं । (1.110 इति प्रथमोध्यायः समाप्तः 1.216 इति द्वितीयोध्यायः ॥

Page #68

Bikşās and Pratitākhyas
59
Ends -- fol. 32a
यइच्छंदसां वेद विशेषमेतं भूतानि च त्रैष्टुभजागतानि ॥ सर्वाणि रूपाणि च भक्तितो यः स्वर्ग जयत्येभिरथामृतत्वं स्वर्ग जयत्येभिरथामृतत्वमिति ॥३८॥ इति प्रातिशाख्ये अष्टादशमं पटलं ॥ तृतीयोध्यायः समाप्तः
Then follow भष्टौ विकृतानि । fol. 33a स्वस्ति श्रीशके १६५५ प्रमादीनामसंवत् कार्तिक शुक्लप्रतिपदा मंदवासरे देवब्राह्मणससिधा इदं पुस्तकं समाप्तिमगमत् ॥ बाकरोपनामकगोपाळेन लिखितं ॥ स्वार्थ परार्थे च ॥ लेखपाठकयोः शुभं भवतु ॥ छ । छ ॥ छ ॥ छ । इदं पाठकोपाव्हमयूरेश्वरात्मजरामकृष्णाय पुस्तकमर्पित ॥ References -(1) Mss.-A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i,72a%; ii, 130; iii, 16a. B - Descriptive Catalogues :- R. Mitra
Notices No. 902, 4190. (2) Printed Editions :- 1. Ed. by Max Müller, Leipzig,
1869; 2. Ed. by Satyavrata Samasrami, Calcutta, 1897; 3. Ed. with Uvata's Commentary by Pashupatinath Sastri, Calcutta 1927 etc.
27
प्रातिशाख्य
Prātiśākhya of the ऋग्वेद
of the ægveda No. 58
1899-1915 Size-91 in. by 31 in. Extent - 19 leaves ; 12 lines to a page; 45-50 letters to a lipe. Description - Country paper ; Devanagari characters; not very old in
appearance%3; handwriting small but clear, legible and uniform; borders ruled in double red lipes; red pigment used for marking the verse numbers and the colophons; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; the ms. contains Adhyayas 1-3; complete.

Page #69

60
Vedangas
Age - Does not appear to be very old.
Author - Not mentioned.
Subject - Phonology etc. of the Rgvoda.
Begins - fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ भम् । परावरे ब्रह्मणि यं सदाहुवेदात्मानं वेदनिधि मुनींद्राः ।। तं पन्नगर्भ परमं त्वादिदेवं प्रणम्यर्चा लक्षणमाह शौनकः ।। मांडूकेयः संहितां वायुमाह तथाकाशं चास्य माक्षव्य एव ॥
समानतामेत्यनिले चांबरे च मत्वागस्त्योविपरिहारं तदेव ॥ etc. fol. 70 इति प्रथमोध्यायः समाप्तः॥ fol. 13a इति प्रातिशाख्ये द्वितीयोध्यायः॥
Ends - fol. 19a
सर्वाणि भूतानि मनोगतिश्च स्पर्शाश्च गंघाश्च रसाश्च सर्वे ॥ शब्दाश्च रूपाणि च सर्वमेतत्रिष्टुप्जगत्यो समुपैति भक्तया ॥ गुर्वक्षराणां गुरुवृत्ति सर्व गुर्वक्षरं त्रैष्टभमेव विद्यात् ॥ लध्वक्षराणां लघुवृत्ति सर्व लघ्वक्षरं जागतमेव विद्यात् ॥ यश्छंदसां वेद विशेषमेतं भूतानि च त्रैष्टुभजागतानि ॥
सर्वाणि रूपाणि च भक्तितः स स्वर्ग जयत्येभिरथामृतत्वं स्वर्ग जयत्येभिरथामृतत्वमिति ॥ ३८ ॥
इति प्रातिशाख्येष्टादशमं पटलं ॥ तृतीयोध्यायः ॥ References - See No. 2/1895-1902.
प्रातिशाख्यसूत्र
Prātiśākhya Sūtra of the वाजसनेयिशाखा
of the Vājasaneyiśākhā सटीक
with Commentary
8(1) No. 59
1866-68 Size — 124 in. by 7} in. Extent - 32 leaves ; 11 lines to a page ; 32 letters to a line.

Page #70

Sikąds and Pratitākhyas
Description - Modern paper with water marks; Devanāgari characters;
handwriting clear, bold and uniform; borders unruled; ms. contains Adhyāyas three and five with commentary of Apanta; yellow pigment used for corrections%; it is in bound volume%3B
incomplete. Age - Appears to be old. Author - Katyayana. Author of commentary -- Ananta. Begins - fol. 10
श्रीसांबाय नमः ॥ संहितायां ॥
अस्मिस्तृतीयाध्याचे स्वरसंस्कारयोरिति प्रतिज्ञात: संस्कारोभिधीयते ॥ स च लोपागमवर्णविकारप्रकृतिभावलक्षणः ॥ यदित ऊर्ध्वमनुक्रमिष्याम भासत्पाध्यायांतं तत्र संहितायामित्यधिकारो वेदितव्यः ।अर्थः पदं ॥२॥
संहितालक्षणमुक्तं वर्णानामेकप्राणयोगः संहितेति ॥ यामित्यधिकारो वेदितव्यः ॥ अधुना पदलक्षणमुच्यते ॥
अर्थः पदमिति ॥ अर्थाभिधायकं यछब्दरूपं तत्पदं स्यात् ॥ यद्यते ज्ञायतेऽनेनार्थ इति पदं॥
यद्येवं तर्हि निपातस्यानर्थकत्वात्पदसंज्ञा न प्रामोतीति चेत् ॥ नैष दोषः ॥ उपरिष्टादर्थभेदेन पदचतुष्टयं वक्ष्यति ॥ यथोक्तं ॥
क्रियावाचकमाख्यातंमुपसर्गो विशषकृत् । सत्वाभिधायकं नाम निपातः पादपूरण इति ॥ अर्थग्रहणेन पदावयवस्य पदसंज्ञा निवार्यते । अनर्थकत्वात् ॥ इहैव पदसंज्ञा यथा स्यात् ।।
गोव्यछमंतकाय ॥ गोघातमिति ॥ इह न भवति गोधूमाश्वमे ॥ भन्न पदावयवस्य गोशब्दस्य गोत्वरूपार्थाभावान पदत्वमिति ध्येयं ॥॥पदांतपदायोः संधिः ॥३॥ fol. 20° इति श्रीमत्प्रथमशाखिनागदेवमहात्मजेन श्रीमदनंतभट्टेन विरचिते
श्रीमत्कात्यायनप्रणीतप्रातिशाख्यसूत्रभाष्ये तृतीयोध्यायः समाप्तः॥४॥ Ends-fol. 11b
चत्वार्येतानि नावगृद्यते । उक्तहेतुभ्यः ।
तत्र तावत्परितः ॥ अवतानोसग्धिरिति श्रीणि पदानि धात्वेकदेशलोपा. भावगूयंते ॥ सुवितायेति पदं तु सुहुतायं सुगतायं सुप्रयेवा इति धातु

Page #71

62
Vedāngas
संशयानावगृह्येते ॥ यथा । श्येनोपरित्तः ॥ अचरत् ॥ अंगादंगात् ॥ अप्रव तानां ॥ अभिः ॥ सुदक्षः || सुविताय ॥ सग्धिः ॥ सग्विश्वमो सपीतिश्च मे ॥ परीत इति पदस्य अवत्तादिसमस्तपदसाहचर्यात्समस्तस्यैवात्र ग्रहणं ॥ न तु व्यस्त्वस्य ॥
Size -
तस्य प्राप्त्यभावादेव ॥ यथा ॥ परि ॥ इतः ॥ सिंचतं ॥ ॥ सुतं ॥ केचि तु परितो अचरदवत्तानामिति सूत्रं पठति ॥ तदा न किंचिदनुपपत्तिः ॥ इतिशब्द एवं जातीयं कान्युदाहरणप्रदर्शनार्थः ॥ तथाचोक्तं ॥ आदिमध्यांतलुप्तानि समासन्यायभांति च ॥ नावगृण्हति कवयः पदान्यागमवंति । तानि च ॥ सैलगं इत्यादि ॥ वृद्धं वृद्धिरिति गतार्थं ॥
इति श्रीमदनंतभट्टविरचिते कात्यायनप्रणितप्रातिशाख्यभाष्ये पदार्थे प्रकाशे पंचमोऽध्यायः ॥ ५ ॥ सांब ॥
अधुना षष्ठाध्याये आख्यातस्वरोभिधीयते ॥ ॥ तत्र अमंत्रितस्वरातिदेशपूर्वकं सूत्र ह ॥ अनुदात्तमाख्यातमामंत्रितवत् ॥
प्रातिशाख्यसूत्र
of the वाजसनेयिशाखा सटीक
No. 60
12 in by 7h in.
Extent - 56 leaves ; 11 lines to a page ; 32 letters to a line.
Prātisakhyasūtra
of the Vajasaneyiśākhā
with commentary
• Rāmacandra.
Description 1 - Modern paper with watermarks; Devanāgari characters; handwriting clear, bold, beautiful and uniform; ms. contains text and the commentary of Ramacandra; complete.
Age - Šake 1739.
Author - Kātyāyana.
Author of Comm. -
-
Begins fol. 10
8 (iii) 1866-68
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसद्गुरुनाथाय नमः ॥ श्रीरामं सद्गुरुं नत्वा याज्ञवल्क्यमुनिं तथा । कात्यायनकृते प्रातिशाख्ये वाजसनेयके ॥ १ ॥

Page #72

Sikşās and Prātifākhyas
माध्यंदिनानुसारेण ज्योत्स्नाख्या विकृतिलंधुः । क्रियते सुखबोधार्थमंदानां रामशर्मणा ॥२॥ जपादौ नाधिकारोस्ति सम्यक् पाठमजानतः। प्रातिशाख्यमतो ज्ञेयं सम्यक्पाठस्य सिद्धये ॥३॥ स्वरसंस्कारयाश्छदसि नियमः ॥ प्रतिज्ञासूत्रमेतत् ।।
स्वराणां उदात्तादीनां संस्काराणां लोपागमवर्णविकाराणां च नियमो वक्ष्यमाणसूत्रैर्विहितानां नियतपठनं छंदसि माध्यंदिनीये स्यात् ॥ लौकिका
नामर्थपूर्षकत्वात् ॥ etc. Ends -- fol. ea
अथास्मिन् ग्रंथे कानिचित् प्राशाख्यसूत्राणि त्यक्तानि गृहीतानि च ॥ तेषां हेतून् दर्शयामः॥
कानिचिदुच्चारणे अनुपयुक्तानि ॥ यत्तत्रेत्यादीनि ॥ कानिचिद् वाकर्ण सिधानि ॥ नरहामित्रेषु इत्यादीनि ॥ कानिचिदन्यथासिद्धानि ॥ शिलिसिवर्गमध्यमव्यवहितोपि इत्यादीनि ॥ कानिचित् शाखांतरविषयाणि ॥ नारोच इत्यादीनि कानिचित् व्याकर्णसित्वान्यपि स्छितोपस्छितादौ विशेषप्रदर्शनार्थ लिखितानि ॥ अहःपतौ रेफ इत्यादीनि ॥
अंकाग्निसप्तकु ॥ १७३९ मिते शके ईश्वरवत्सरे ॥ ईषशुक्लदशम्यां श्रीसिद्धेश्वरतनूभवां ॥ रामेण रचिता प्रातिशाख्यज्योत्स्ना समर्पिता ॥ श्रीरामसिद्धेशगुरुचरणांबुरुहद्वये ॥
इति श्रीमद्विद्वन्मुकुटरत्नश्रीसिद्धेश्वरयोगिवरसूनु-रामचंद्रपंडित-विरचिता ज्योत्स्नाख्या प्रातिशाख्यविकृतिः ॥ समाप्ता॥
'प्रातिशाख्यसूत्र
Prātiśākhyasūtra of the वाजसनेयिशाखा
of the Vājasaneyiśākhā सटीक
with Commentary
8(ii) No. 61
1866-68 Size -121 in. by 71 in. Extent -95 leaves%3; 11 lines to a page3; 32 letters to a line.
Description - Modern paper with watermarks; Devanagari characters i
___ handwriting clear, bold, beautiful and uniform ; borders un.

Page #73

Vedangas
ruled; ms. contains text and the commentary of Uvata%3B
yellow pigment used for corrections%3; complete. Age - Sake 1688.
Author - Kātyâyana.
Author of Comm. - Uvata.
Begins-fol. 1a
श्रीगणेशाय नमः॥ श्रीसांबसदाशिवाय नमः॥ श्रीगुरवे नमः ॥ भविघ्नमस्तु ॥ जपादौ नाधिकारोस्ति संम्यक्पाठमजानतः ।। प्रातिशाख्यमतो ज्ञेयं संम्यक्पाठस्य सिद्धये ॥
स्वरसंस्कारयोग्छन्दसि नियमः । स्वर उदात्तानुदात्तस्वरितप्रचितलक्षणः॥ संस्कारो लोपागमवर्णविकारप्रकृतिभावलक्षणः ॥ तयोः स्वरसंस्कारयोश्छंदसि विषये नियमोधिकृतो वेदितव्यः ॥
प्रतिज्ञासूत्रमेतत् । प्रतिज्ञा च शिष्यबुद्धिसमापनार्था ॥॥१॥लौकिका. नामर्थपूर्वकत्वात् ॥ लोके विदितालौकिकाः लौकिकाना शब्दानामनर्थपूर्वकत्वात्प्रयोजन पूर्वकदस्मिछास्ते नियमो न क्रियते ॥
कथं प्रयोजनपूर्वकत्वं । कथं च प्रयोजनपूर्वकाणां शब्दानां नियमो न क्रियते । आह ॥ देवदत्त गामभ्याज शुक्लां दंडेनेति ॥
Ends - fol. 950
अथ वर्णदेवता इत्यादि उपासनार्थमुक्तं एवं छुपासिताः संतः ॥ अर्थापि पुरुषस्य फलप्रदा भवंति ॥
यो ह वा अविदितार्थछंदोदैवतेन मंत्रेण या जयति ॥ अध्यापयति वा ॥ स्छाणुव छति गतं वा प्रपद्यत इत्येवमादिना दोषेण संबध्यते ॥ घृतकुल्या इत्येवमादिभिः गुणः संबध्यत एव ॥३४॥ इत्याह स्वरसंस्कारप्रतिष्टापयिता भगवान् कात्यायनः ॥ ३५ ॥
एवं स्वरसंस्कारयोः प्रतिष्ठापयिता भगवान्कात्यायन मिदं शास्त्रमाह ।। ॥ वृद्धं वृद्धिः ।। वृद्धं वृद्धि रित्युक्तार्थः ॥
भानंदपुरवास्तव्यभटवज्रटसुतस्य उवटस्य कृतौ प्रतिशाख्यभाष्ये अष्टमो. ध्यायः ॥ समाप्तः ॥ शके १६८८ व्ययाब्दे अधिककृष्णपचम्यां ॥ लेखकपाठकयोः शुभं भवतु ॥ शके १७८९ प्रभवनामसंवत्सरे समाप्तं समाप्तिमगमत् ॥

Page #74

अवसाननिर्णय
No. 62
-
Siksas and Pratiśākhyas
12 in by 7
Size - Extent — 2 leaves ; 11 lines to a page; 30-32 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks; Devanagari characters; new in appearance; handwriting bold, clear, legible and uni
form ; complete.
Age - Modern.
Author – Not mentioned.
Begins
Ends – fol. 2b
in.
...9
Avasānanirṇaya
9.(2)
1866-68
fol. 1a
॥ श्रीमन्महागणपतये नमः ॥ श्रीमच्छंकरो जयतितरां || अविघ्नमस्तु ॥
नमस्कृत्य तु तं देवं शंकरस्य सुतं प्रभुं ॥ यस्य प्रसादाद्देवस्य बुद्धिभेदोह्यभून्मम ॥ अवसानानि वक्ष्यामि यथादृष्टश्रुतानि च ॥ मतेनैव च सर्वेषां यथावदनुपूर्वशः ॥ २ ॥ अथातोवसाननिर्णयं व्याख्यास्यामः । etc.
65
अथ षडवसानानि यातेऽग्ने यः शया जाते धर्मद्वेषजवसानौ ॥ ९ ॥ अथ मर्यादा चतुर्दश नवति ह्यवसानानि भवंति शतचत्वारिमेकासीत्यंत्यावसानं व्यवसानचतुरवसानमध्यावसानपचावसानषडवसानानि ॥ १० ॥ इत्यवसाननिर्णयः ॥
अष्टौविकृतिविवरणं
No. 63
Size - 8f in. by 5 in.
Extent — 22 leaves ; 12 lines to a page; 32 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters; not very old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform ; red pigment used for marking the folios; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; complete.
Astauvikṛtivivarana
64
A 1881-82

Page #75

66
Vedāngas
Age - Saka 1712. Author - Madhusudana. Begins -- fol. 10
श्रीगणेशाय नमः ॥
मधुसूदनमुनीश्वररचिता अष्टौ विकृतिसंवरणस्य तत्पूर्वाश्च पुरोगमाचार्याः प्रकाशमारभते ॥ अथ मधुसूदनमहामतिः स्वचिकीर्षितस्य निष्प्रत्युहपरिसमापनफलकमिष्टदेवताध्यानरूपं मंगलमाचरन् ॥ स्वगुरुस्वनामकथनपूर्वकं स्वचिकी. र्षितं प्रतिजानीते ॥ etc.
Ends-fol. 22a
यज्ञं रुद्राय रुद्राय यज्ञं रुद्राय मील्हुषे । मील्हुषे रुद्राय यज्ञं यज्ञं रुद्राय मील्हुषे । रुद्राय मील्हुषे मील्हुषे रुद्राय रुद्राय मील्हुषे ॥ भरध्वं भरध्व मील्हुषे रुद्राय रुद्राय मील्हुषे भरध्वं ॥ मील्हुषे भरध्वं भरध्वं मील्हुषे मील्हुषे भरध्वम् । भरध्वमिति भरध्वं ॥ इत्यष्टौविकृतीनां स्वरुपकथनं मया विरचितं यत् ॥ तेन विष्णुर्जिष्णुः प्रीतो भवतात् ।। इति श्रीमधुसूदनविरचिताष्टौविकृतिविवरणं समातं ॥
॥ शके १७१२ साधारण नाम संवत्सरे अधिकाषाढमासे कृष्णपक्षे द्वादश्यां भृगुवासरे तहिने इदं पुस्तकं समाप्तं ।। छ ॥ छ ।।
यत्किचित्संचितस्वं कुवचनरचनं नैव याचस्व किंचिस्वामित्थं चितथा चेतवरुचिरथवेद्याचने याच्य ईशः ।। भिक्षार्थित्वेन जानन्व्यथनमिव पृथु प्रार्थितव्यर्थतोर्थे । सामर्थ्याद्विश्वनाथः कथमपि वृथयत्यर्थिनामर्थिनान्न ॥१॥ अस्याभिलाषं यः कुर्यादज्ञानो माहसंयुतः ॥ कुलक्षयो भवेत्तस्य स्वंधोपि च भविष्यति ॥ १॥ सद्यः प्रज्ञा हरेत्तुंडी सद्यः प्रज्ञाकरी वचा ॥ सद्यः शक्तिहरी भार्या सद्यः शुक्रकरं पयः ॥१॥ प्रेमैव मास्तु यदि चेतथिकेन नेदं तश्चापि चेगुणिजनैः सहनो कदापि ॥ अस्त्वसु तत्र हि भवेत्तु तदा वियोगः सोप्यस्तु चेद्भवतु वश्यमवश्यमायुः॥छ । श्रीगजानन

Page #76

Siksās and Prātisakhyas
67
छलप्राक्रियापरिशिष्ट No. 64
Chalaprakriyāparisista
105 (1) 1886-92
Sizs-11 in. by 5t in.
Extent-1a leaf; 17 lines to a page%3; 50 letters to a line.
Description-Country paper; Devanagari characters; not very old in
appearance%3; handwriting small but clear, legible and uniform; edges slightly worn out; complete ; . the Ms. contains
another work viz. Sāmaprakāśa. Age-Does not appear to be very old.
Author-Not mentioned.
Subject-Parisista of the Samaveda.
Begins-fol. 16
श्रीगणेशाय नमः॥ मथ छलप्रकृयापरिशिष्टं ॥ पंचविधाष्टविधायाः छलयोः कथ्यतेधुना। संदेहमोचनी साम्नां प्रक्रिया निधनस्य च ॥ १॥ कचटतपये वर्गविज्ञेया ग्रहणेन ते। हयरलव इत्युक्तां वर्ग यत्र न दृश्यते ॥२॥ वर्गाक्षरं पदैविद्यान्मात्रां विद्याद्विवृत्तिभिः। पाणिना दक्षिणे चैव लेषनीयं पदं ततः॥३॥ete.
Ends-fol. 1a
खंड न शुद्रया वर्ग उदात्तेन च चाक्षरं । स्वारेण लभ्यते मात्रा नोदात्तन हवर्गक । २५ । मुद्र लभते वर्ग अवग्रहेण चाक्षरं । पदैस्तु लभ्यते मात्रा नावग्रोहणहवर्गकं ॥२६॥ विकारस्वर सर्वत्र पदादिवर्जमेव च । पदांते च विसर्गश्च व्यंजनां न स्थिनसंधिता ॥ २७ ॥ इति छलप्रकृयापरिशिष्टं समाप्तः॥

Page #77

Vedangas
जटाविकृतिलक्षण
Jațāvikstilaksana with टीका
with Commentary
65 No. 65
A 1881-82 Size-8 in. by 4hd in. Extent - 14 leaves ; 12 lines to a page ; 35 letters to a line.
Description-Modern paper%3 Devanagari characters%3; new in appear.
ance; handwriting clear, legible and uniform; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections%3; folios numbered in both marginsthe Ms. contains the text and the commentary; complete.
The work is attributed to Hayagriva.
Age - Modern. Author of the text - Vyādyācārya.
Author of the comm. - Gangādharabhasțācārya. Subject - A complicated mode of the Kramapātha of the Rgveda.
Begins - fol. 1a
श्रीगणेशाय नमः॥ क्रमे यथोक्ते पदजालमेव द्विरभ्यसेदुत्तरमेवा पूर्व ॥ अभ्यस्य पूर्व च तथोत्तरे पदेऽवसानमेवं हि जटाभिधीयते ॥१॥
क्रमे यथोक्ते क्रमो द्वाभ्यामित्यादि उक्तक्रमप्रकारेण पदजालं पदद्वयं गृहीत्वा पूर्व प्रथमं उत्तरपदमभ्यस्य ततः संधानद्वारा पूर्व पदमभ्यस्य उत्तरे पदेवस्येत् ॥ एवंप्रकारेण यदध्ययनं तज्जटाभिधीयते ॥ etc.
Ends - fol. 140
अनेनोदात्तस्वरितयोर्युगपत्संभवो निरस्तः । यत्रोच्चस्वरितोदया इत्यत्र स्वरितग्रहणेन जात्यो गृह्यते । क्षेप्रादयश्च स्वरिता तदुदाहरणं । क वो वः क १ कवः कन्या ३ वार्वाः कन्या कन्या ३ वाः। रायो ३ वनिरवनीरायौ रायो ३ वनिः अभ्यर्षािभ्यभ्यर्षा । अभी २ दमीदमभ्य १ भीदं । इत्याधुदाहरणानि स्वयमेवोन्नयानि ॥छ॥
इति श्रीगंगाधरभट्टाचार्यविरचितार्या व्याख्याचार्यप्रनीतजटाधष्टविकृतिलक्षणग्रंथटीकायां विकृतिकौमुद्यां जटाविकृतिलक्षणं संपूर्णमगमत् ॥छ॥

Page #78

Sikşās and Prātisakhyas
References - (1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:i, 1974; ii, 40a.
B-Descriptive Catalogues :- R. Mitra, Notices No. 1234 (text); Cat. Sans. College.Cat. Pt. I. Nos. 35,37.
Dn.
60
पदचन्द्रिका
Padacandrikā No. 66
A 1881-82 Size -83 in. by 4g in. Extent - 6 leaves ; 10 lines to a page ; 25 letters to a line. Description - Modern paper; Devanagari characters ; new in appear.
ance ; bandwriting clear, legible and uniform ; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections%3; folios numbered in both margins%3; complete.
Age - Modern. Author -Mukundabhatta, son of Raghunatha.
Begins-fol.1a
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ विघ्नध्वंसकर वंदे गणेशं च तथा गुरुं॥ उपकाराय वर्सेषां क्रियते पदचंद्रिका ॥१॥ शिवा पयस्वती चैव सुषदा च मधुमतीः॥
यत्तेनाराष्टमोजस्वान् वचस्वाच्छुष्मिणी तथा ॥ २॥ etc. Ends - fol. Eb
ऐकाक्षरे जयत्तामु द्वादश जयनेवतां ॥ प्रयोदशे जयन्नेव तमुज्जेषं तथैव च ॥ चतुर्दशाक्षरेप्येव ततंद्वपंचदशाक्षरे षारशेप्यजयत् तं च ज्ञेयमेव तु चाग्निमं ॥ ४ ॥
इति श्रीकाण्वशाखिना हिरेदिवेइर्नामकेन रघुनाथात्मजेन मुकुंदभट्टेन वि(स)चितां पदचंद्रिका समासः॥ सवत् ॥छ॥

Page #79

Vedaigas.
रामशास्त्रि यास पुस्तक लेहुन दिले असे सत्यं परोपकारार्थ ॥ छ । राम ॥ The only Ms. recorded by Aufrecht.
पदज्योतिः
Padajyotih No. 67
1873-74 Size - 111 in. by 5} in. Extent-1bto8a leaves%3; 10 lines to a page3; 36 letters to a line. Description - Smooth country paper; Devanāgari characters; new in
appearance%3; handwriting bold, clear, legible and uniform; red pigment used for marking the verse numbers; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; the Ms. bears two numbers viz. 2 & 3 of 1873-74. Ms.
No. 2 of 1873-74 contains two works, Padajyoti and Apisalisiksā & Ms. No. 3 of 1873-74 contains two works Svaranir. naya and Amoghanapdinisiksā ; folio numbers are continuous
for all the four works; complete. Age -Samvat 1931. Author - Not mentioned. Subject -Siksa.
Begins --fol. 1b
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ भथ पदज्योति प्रवक्ष्यामि शाकल्यानुमतं यथा । शिष्याणां तु हितार्थाय पदलक्षणमुत्तमं ॥१॥
इषे त्वैदमशूस्तूपरः समिद्धो अंजन् सहस्रशीर्षा पुरुष स्तादवस्वादा प्राणेभ्य
इति न गलितं ॥१॥ etc. Ends - fol. 6a
पदश्च वाजिनि वाचा अनुदात्ते पदे लघर्भवति ॥ इति पदज्योतिः

Page #80

Sikşās and Prātisakhyas
21
विकृतिलक्षण
Vikrtilaksana
378
No. 68
1883-84 Size - 87 in. by 4 in. Extent 6 leaves; 10-11 lines to a page3; 28 letters to a line. Description -- Modern paper with watermarks; Devapāgari characters;
___new in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform%3B
folios numbered in both margins; fol. 50 blank; incomplete. Age - Modern. Author-Madhusudana. Subject -Siksa. Begins - fal. 16
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीपंचवट्यानिवासिरामचंद्राय(न)मः ॥ श्रीभद्र काल्यै नमः॥
मधुसूदनमुनीश्वररचिता अष्टोविकृतिसंवरणस्य तत्पूर्वाश्च पुरोगमाचार्याः प्रकाशमारभते ॥
अथ मधुसूदनमहापतिः स्वचिकीर्षितस्य निष्प्रत्युह - परिसमापनफलक मिष्टदेवताध्यानरूपं मंगमाचरेन ॥ स्वगुरुस्वनामकथनपूर्वकं स्वचिकीर्षितं
प्रतिजानीते॥ Ends abruptly - fol. 6b
अर्धर्चात्ये पदकं प्रदृश्यते तदातदभ्यस्य विरम्य चेंगेयेत् ॥ ऋच्येकमेव प्रकटं पदं भवेत्परेण सा
अनुवाकानुक्रमणी
Anuvākānukramaņi No. 69
9(3)
1866-68 Size -.124 in. by 7 in. Extent - 4 leaves ; 11 lines to a page: 30-32 letters to a line. Description -- Modern paper ; Devanāgari characters; new in appear
ance; handwriting clear, legible and uniform ; complete,

Page #81

Vedangas
Age - Saka 1692. Author - Not mentioned. Begins-fol. 10
॥श्रीगणेशो जयतु ॥ एकदंतं नमस्कृत्य भवानी कुबेरेश्वरं ॥ गुरूं विश्वेश्वरं चैवानुवाकाध्याय लिख्यते ॥१॥ अथानुवाकान्प्रवक्ष्यामि ब्रह्मणा विहितान् पुरा ॥
शिष्याणामुपदेशाय यज्ञसंस्कारणाय च ॥२॥ etc. Ends - fol. 4a
शक्रियेषु तु विज्ञेया एकादश मनीषिमिः॥ एकीकृत्य समाख्यातं त्रिशतं त्र्यधिकं मतं ॥३॥ त्रिशतं त्र्यधिक मतमिति ॥३॥ इत्यनुवाकानुक्रमणिकं चतुर्थपरिशिष्टं समाप्तं ॥
शके १६९२ विकृति नाम संवत्सरे भाद्रपदशुक्लाष्टम्ब मंगारवासरे लिखितं ॥सांबार्पणमस्तु । सांब ॥॥राम॥श्रीकृष्ण ॥ नीलकंठ॥
॥
३
॥
A1
आह्निकोपयुक्त-ऋषि
Ahnikopayukta-Rsiच्छन्द-देवता of the
Chanda-devatā of the वाजसनेयिन्।
Vājasaneyins No. 70
1884-87 Size -91n. by 5 in. Extent - 5 leaves ; 14 lines to a page; 36 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; handwriting
clear, legible and uniform; borders ruled in double black
lines; edges worn out; corrections in the margin ; complete. Age - Appears to be old. Author-Not mentioned. Begins-fol. 1a
ॐ नमो रामाय॥ अथाहिकोपयुक्तरऋषिछंददेवताकमंत्रसंग्रहः ॥ दंतधावनमंत्रः ।।

Page #82

.
diksās and Prātifākhyas
.73
आयुर्बलं यशो वर्चः प्रजा पशुवसूनि च । ब्रह्म प्रज्ञा च मेधां च त्वं नो धेहि वनस्पते ॥ इति ॥ अप्पस्नानविधिमंत्रः।
उरु होति शुनःशेफ ऋषिः। वरुणो देवता । त्रिष्टुप् छंदः । तोयामंत्रणे
विनियोगः । उरुर होति राजा इति तोयं कराभ्यां आमंत्रयेत् ॥ १॥ Ends-fol. 50
उग्रश्चेति च तिनः । स्वस्ति नः । पयः । पृथिव्यां विश्वो रराटं । अग्निदेवता । द्यौः शांतिः । यज्जाग्रत ६ । रु.। सहस्रशीर्षा १६ शिरः । अद्भ्यः ६ शिखा । भाशु शिशान १७ । क० । विभ्राह १७ । नेत्रं । नमस्ते । १६ भस्ति । इति षडंगानि ॥ संपूर्ण रुद्राध्यायः । अंगी प्रधानं । वय ५ सोम अष्टौ मछिरः । इति रुद्रजपमंत्राः।
इति श्रीकात्यायनमतानुसारिणां माध्यंदिनीयानां भाहिकोपचारोपयुक्त. मंत्राणां ऋषिछंददैवतविधानं संपूर्ण समाप्तम् ॥ श्रीरस्तु ॥
सानुक्रमणिका
No. 71 Size — 124 in. by 7 in.
Sarvānukramanikā
9(5) 1866-68
Extent - 25 leaves ; 11 lines to a page ; 30-32 letters to a line.
Description - Modern paper; Devanāgari characters; new in appear.
ance; handwriting clear, legible and uniform ; complete.
The work contains Adhyayas 1-5. Age - Saka 1692. Author - Katyāyana.
Begins-fol. 16
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीशिवचरणारविंदं शरणं करवाणि ॥ ॥ हरिः ॐ३॥
ॐ मंडलं दक्षिणमक्षिहृदयं चाधिष्ठितं येन शुक्लानि यजू ५ षि भगवान्याज्ञ. वल्क्यो यतः प्राप तं विवस्वतं त्रयीमयमर्चिष्म॑तमभिध्याय माध्यदिनीये बाज.
...10

Page #83

74
Vedāngas
सनेयके यजुर्वेदाम्नाये सकें सखिले सशुक्रियऋषिदैवतछन्दा ५ स्यनुक्रमिष्यामो यजुषामनीयताक्षरत्वादे केषां छन्दो न विद्यते etc.
सर्वानुक्रमणीये fol. 9a इति प्रथमोऽध्यायः
fol. 150 इति सर्वानुक्रमणीये द्वितीयोध्यायः समाप्तः ॥२॥ Ends - fol. 25a
सप्तमं जगती जागतपदाष्टिनस्त्रयः स्थौ च द्वौ च महासतोवृहतीत्यsअष्टको सप्तकः षटको दशको नवकश्च षडष्टका वा महापंक्तिर्माध्यंदिनीये वाजसनेयके सर्वानुक्रमणीकैषा कृतिर्भगवतः कात्यायनस्यैषा कृतिभगवतः कात्यायनस्य ॥८॥
इति सर्वानुक्रमणीये पंचमोध्यायः॥५॥
इति ऋषिछंददेवतानुवाकसंख्यासहित • माध्यंदिनिय • वाजसनेयाना संहितायां चत्वारिंशोध्यायः समाप्तश्चायं ग्रंथः ।। ४४॥
स्वस्ति श्रीमच्छालिवाहनशके १६९२ विकृतिनामाब्दे कार्तिककृष्णसप्तम्यां शुक्रवासरे इदं श्रीमत्कात्यायनप्रणीत • सर्वानुक्रमणिकापुस्तकं श्रो. त्रियोपनामकाशिराजात्मज - विठ्ठलशर्मणा लिखितमिति स्वार्थ परार्थ चानेन श्रीसांबः प्रीयतां शुभमस्तु श्रीरस्तु ॥॥ छ ।
कौपीनं कटिसूत्रं च यंत्रनिर्मुक्तमाहतं ॥ स्वयंभुवाहतं धार्य खंडं वा पार्श्वभागयुक् ॥ इति व्यासवचनं कमलाकरान्हिके ॥ हरिहरभाष्ये । पि ॥
अर्थतं वासः परिघापपतीति सूत्रभाष्ये वासःशब्देन कौपीनमिति संस्कारगणपतौ ॥ येनेंद्रायेति मंत्रेण कौपीनं परिधापयेदिति परशुरामका रिकायां ॥ इति मध्यंदिनशाखीयब्रह्मचारिणा कौपीनं धायें ॥ वस्त्रद्वयधारणं शाखांतरविषयं ॥
इषद्धौतं नवश्वेतं सदर्श यन्त्र धारितं ॥ भाहतं तद्विजातीयात्सर्वपावन कर्मसु ॥॥ समाप्त ॥ ॥
चरणव्यूहव्याख्या
Caranavyūhavyākhyā No. 72
1895-1902 Size -8 in. by 4 in. Extept - 56 leaves ; 7 lines to a page; 26 letters to a line,

Page #84

Sikşās and Prātifakhyas
75
Description-Modern paper with watermarks%3 Devanagari characters%3
handwriting clear, bold, beautiful & uniform; borders
unruled; edges slightly worn out; complete. Age - Appears to be old. Author - Mahidasa.
Begins-fol. 1a
श्रीगणेशाय नमः ॥ अथातश्चरणव्यूहं व्याख्यामस्तत्र यदुक्तं चातुर्वेद्य चत्वारो वेदा व्याख्याता भवंति । ऋग्वेदो यजुर्वेदः सामवेदो यथर्ववेदश्चेति ॥ तत्र ऋग्वेदस्याष्टौ भोदा भवंति ॥ चर्चाश्चावकश्चर्चकः श्रवणीयपारः क्रमपारः क्रमयदः क्रमजटः क्रमदंडक्रमेश्चेति चतुष्पारायणमेतेषां शाखायं चं भवत्याश्वलायनीं सांख्यायनी साकला ब्दाष्कलायना मांडुकाश्चेति।।
तेषामध्ययनमध्यायाश्च चतुमंडलानि देशे व तु ॥ वर्गाणां योरसंख्यातं द्वे सहने षडुत्तरै ॥ सहस्रमेकं सुक्तानां निर्विशंकं विकल्पितं ॥ दशसप्तसु पठ्यते संख्याते वै पदक्रमं ।
एकं शतं सहस्रं वा द्विपंचाशत्सहस्रार्धमेतानि चतुर्दश वा शिष्टानामित्तरेषां पंचाशीतिक्रमकात्ते त्तु वेष्टव्यं ॥
चतुस्त्रिंशत्सहस्राणि द्विषडानां सहस्राणां द्वात्रिंशत्षोडशोत्तराचस्वार ऋचश्चत्वारिंसत्सइस्राणि द्वात्रिंशतं चाक्षरसहस्राणि ॥
ऋचा दशसहस्राणि ऋचा पंचशतानि च।
ऋचामशांतिपादश्च पारायण प्रकीर्तितं ॥ १ ॥ fol. 2b अथशब्दो मंगले प्रस्तावे वा अथशब्दो पूर्वमेव मंगलार्थ इत्यर्थः । भतः हेत्वर्थः ॥ चरणम्यूहः वेदराशेश्चतुर्विभागात् चरणोच्यते ॥ तस्य न्यूहो
समुदायः ॥ चतुर्वेदानां समुदायो व्याख्यास्याम इत्यर्थः । Ends-fol. 55a
श्रवणपठनफलमाह ॥ य इदमिति ॥ यः पुमान् ॥ इदं चरणब्यूह गर्भिणीस्त्रियं श्रावयेत् ॥ सा स्त्रिपुमांसं पुरुषलक्षणं लक्षणोपेतं पुत्रं जजयेत् ॥ fol. 55b य इदं श्राद्धकाले पठेत् तत्छ्राद्धं पित्रश्चान्पोति तर्पयतित्यर्थः । य इदं चरणब्यूहं प्रत्यहं पठन पक्तिपावनो भवति ॥
यस्यां द्विनः पत्का वा स्तेषां सर्वां पुनातीत्यर्थः ॥ स च पूर्वान् पृभ्रतीन अपरान् पुत्रादिकान् सप्त च पुनः सप्त पुर्वान भाादीन् पित्रादिश्च भालानं चैव पंचदश पुरुषान् तारयति ॥ य इदं नित्यशः पर्वसु भारमीभूत दर्शपूर्ण

Page #85

76
Vedängas
मासीसंक्रांतिषु च पठति स धूतपाप्मालाचं धूतो दूरीकृतो पानोपार्य येनं सः एवं शुचिः पवित्रः सन् ब्रह्मभूयाय ब्रह्मभावाय गर्छति ॥ कर्मणि चेति चतुर्थब्रह्मभावमामोतीत्यर्थः ॥
इति चरणयुहभाष्ये चतुर्थः खंडः समाप्तं ॥ ॐ नमः त्रिपुरार्पणमस्तु ॥ श्रीशुं ॥
चरणव्यूहभाष्य
Caraṇavyūhabhāśya
No.73
1873-74 Size - 11} in. by 5t in. Extent — 23 leaves; 12 lines to a page; 42 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks ; Devanāgari characters;
handwriting clear, bold, and uniform; borders and edges ruled in triple and single red lines; edges slightly worn out; complete.
Age-Samvat 1930.
Author - Not mentioned. Begins — fol. 10
श्रीगणेशाय नमः ॐ नमः श्चतुर्वेदाय ।
ॐ अथातश्चरणव्यूहं व्याख्यास्यामस्तत्र यदुक्तं । चातुर्वेद्यं चत्वारो वेदा भाख्याता भवति । ऋग्वेदो यजुर्वेदः सामवेदोथर्ववेदश्चेति ॥
तत्र ऋग्वेदस्याष्टभेदा भवंति चर्चाश्रावकश्चचकः श्रवणीयपारः क्रमपारः क्रमपदः क्रमजटः क्रमदंडश्चेति चतुष्पारायणमेतेषां शाखाः पंच भवंत्याश्वलायनी सांख्यायनी शाकला बाष्कला मांडूकाश्चेति तेषामध्ययनमध्यायाश्चतुःषष्टिमंडलानि दशैव तु वर्गाणां परिसंख्यातं etc.
fol. 14b इति चरणब्यूहे प्रथमखंडव्याख्या समाता. Ends-fol. 230
श्रवणपठनफलमाह य इदमिति यः पुमान इदं चरणव्यूई गर्भिणी स्त्रियं भावयेत् सा स्त्री पुमांसं पुरुष लक्षणोपेतं पुत्रं जनय इदं श्राद्धकाले पठेत् भाई

Page #86

1
Sikgās and Prātičakhyas पितॄन्यामोति तर्पयतीत्यर्थः य इदं चरणव्यूहं प्रत्यहं पठन् स पंकिपावनो भवति यस्यां द्विजः पंक्तावास्तेषांसा पुनातीत्यर्थः ॥
स च पुत्रान्प्रभृतीन्पुत्रादिकान् स प्र च पुनः सत्प्रवारान् मायादीन् पित्रादीश्च आत्मानं चैव पंचदश पुरुषान् तारयति य इदं नित्यशः पूर्व सु. मष्टमीभूतदर्शपौर्णमासी संक्रांतिषु श्च पठति स धूतपाप्मा धूतो दूरीकृतो पाप्मा पापं येन स एव शुचिः पवित्रः सन् ब्रह्मभूयाय ब्रह्मभावाय गछति कमाणे चेति चतुर्थीब्रह्मभावमाप्नोतीत्यर्थः ॥ - -इति श्रीचरणम्यूहभाष्ये चतुर्थखंडः समासः सं. १९३० वैशा० वद १

Page #87

B. NIGHANTU AND NIRUKTA
निघण्टु
Nighantu
48 No. 74
A 1881-82 Size - 8} in. by 37 in. Extent - 15 leaves ; 9 lines to a page ; 20-22 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks ; Devanāgari characters;
new in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform%3B borders ruled in double red lines; red pigment used for mark. ing the portion%3; folios numbered in both margins.
The Ms. contains Adhyayas 1-5.
Ms. cqpied by one Parasburam Haribhatta Jogalekar. Age-Modern. Subject - A Vaidic glossary belonging to Vedānga. Begins -fol. 1a
श्रीगणेशाय नमः॥
ॐम् ॥ गौः । ग्मा । ज्मा । क्ष्मा । क्षा । क्षमा । क्षोणी । क्षितिः। भवनिः । उर्वी । पृथ्वी। मही etc. fol. 5a इति निघंटे प्रथमोध्यायः॥
fol. 8 इति निघंट द्वितीयोध्यायः ॥२॥ Ends - fol. 150
अग्निविणोदा अश्वो वायुः श्येनोश्विनौ षट् ॥ इति निघंटे पंचमोध्यायः॥ छ ॥ छ ।
जोगळेकरोपनामकहरिभात्मजपरशुरामेण लिखापितं स्वार्थ परार्थ ॥ References -(1) Mss. — A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:1, 29543; ii, 649, 207b; iii, 63a.
B-Descriptive Catalogues :- I. O. Cat.
539-40, 545-46,7867. (2) Printed Editions :- 1. Ms. form, Tattvavivechak
Press, Bombay, 1892; 2. with the Nirukta, published repeatedly.

Page #88

Nighantu and Nirukta
79
निघण्टु
Nighantu
67 No. 75
1891-95 Size -8g in. by 38 in. Extent-foll. 10a to 20a%3; 10 lines to a page: 24 letters to a line. Description - Country paper; Devanagarl characters; old in appear.
ance%3 handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; folios numbered in both margins; red pigment used for marking; yellow pigment used for corrections; edges worn out and pasted with paper slips ; complete in 1-5 Adhyayas. ___The Ms. contains three more works viz. शिक्षा, छंदस् and
ज्योतिष . Age-Samvat 1719. Begins-fol. 10a
ॐ गौः । ग्मा । ज्मा ॥क्ष्मा ॥क्षा । क्षामा । क्षोणी ।
क्षितिः। अवनिः । उर्वी । पृथ्वी। मही । etc. fol. 120 प्रथमोध्यायः॥
Ends-fol. 20a
देवाः। विश्वे देवाः । साध्याः। वसवः । वाजिनः । देवपल्यो देवपल्यः ।
इति पंचमोध्यायः ॥ समाप्तः ॥ शिक्षा । ज्योतिष छंदसि । निघंट एतौ चतुग्रंथो समाप्तौ ॥ संवत १७१९ वर्षे फागुणवदि २ गुरुवासरे ॥
अयेह टोडावास्तव्यं उदीच्यज्ञातीयांनी श्रीदेवजीतत्पुत्रसारिंगधरेण
लिखितं ॥ चतुर्भुजपठनार्थ ॥ References - See No. 48/A1881-82.
निघण्टु
No. 76 Size – 8 in, by 3} in.
Nighantu
50(4) A1881-82

Page #89

480
Vedāngas
Extent-15 leaves%3; 8 lines to a page3 24 letters to a line. Description-Modern paper with watermarks; Devanagari characters%3
new in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lipes; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; complete in Adhyayas 1-5. ____The Ms. contains three more works viz. छंदस् , शिक्षा and
ज्योतिष. Age - Modern. Begins - fol. 150
हरि ओ३म् ॥ ॥ गौः । ग्मा । जमा ।क्ष्मा ।क्षा । क्षमा । क्षोणी । क्षितिः । अवनिः । उर्वी । पृथ्वी। मही । etc.
fol. 18b इति निघंटे प्रथमोऽध्यायः ॥१॥ Ends - fol. 290
अग्निद्रविणोदा अश्वो वायुः श्येनोश्विनौ षट् ॥
इति निघंटे पंचमोध्यायः समाप्तमिति वेदांगचतुष्टयः समाप्तम् ॥५॥ श्रीकाश्यां विश्वेश्वरचरणार्पितं महालसादेयर्पितपादयोश्चिरं तिष्ठतु ॥ श्रीः॥ श्रीगजाननम् ॥
करकृतमपराधं क्षंतुमर्हति संतः॥ पुस्तकं वनिता वित्तं परहस्तगतं गतं । कदाचित्पुनरायातं नष्टं भ्रष्टं च मर्दितमिति ॥१॥ विजयात्तपसो मासे पौर्णिम्यां गुरुवासरे ॥
वेदानामंगयोश्चैव चतुष्टयं समापयेत् ।। श्रीहेरंब ॥ छ । छ ।। Reference - See No. +8 / A1881-82.
Nighantu
11
A1879-80
निघण्टु
No. 77 Size-11g in. by 318 in. Extent-foll. 9a to 174; 8 lines to
lipe,
a page%3; 38-40 letters to a

Page #90

Nighantu and Nirukta
81
Description - Modern paper with watermarks; Devanagari characters;
new in appearance ; handwriting beautiful, clear legible and uniform ; borders ruled in two double red lines; yellow pigment used for corrections; red pigment used for marking the portion; the Ms. contains Adhyāyas 1-5.
The Ms. contains three more works wbich bear separate
numbers. Age- Saka 1705. Begins - fol. 9a
हरिः ॐम् गौः ॥ ग्मा ॥ ज्मा ॥ क्ष्मा ॥क्षा ॥ क्षोणि ॥ क्षितिः॥ भवनिः।। उर्वी ॥ पृथ्वी ॥ मही| etc.
fol. 100 इति निघंटे प्रथमाध्यायः समाप्तः Ends - fol. 160
भग्निविणोदा अश्वो वायुः श्येनोश्विनौ षट्
इति निघंटौ पंचमोध्यायः । शके १७०५ शोभननाम संवत्सरे उदगयने ग्रीष्मतौं भाषाढशुक्लद्वादश्यां रविवासरे तदिनी इदं पुस्तकं भावर्डेकर इत्युपनामकव्यंकटेशेन लिखितं समाप्तं ॥
यादृशं पुस्तकं ...... दोषो न विद्यते ॥ छ छ छ
श्रीगजानन् प्रसनमस्तु श्री ॥ References - See No. 48 /A-1881-82.
निघण्टु No. 78
Nighantu
56 1886-92
Size -7 in. by 3 in.
Extent - 21 leaves; 7 lines to a page; 18-20 letters to a line."
Description - Country paper; Devanā gari characters'; old in appear.
ance%3B handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; yellow pigment used for corrections; edges slightly worn out; folios numbered in right hand
margins; complete. Age -Sainvat 1779.
...11

Page #91

Vedangas
Begins - fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः॥
ॐ३म ॥ गोः । रमा। ज्मा ।क्ष्मा।क्षा। क्षमा etc
fol. 56 इति निघंटौ प्रथमोध्यायः ॥ Ends-fol. 210
अनिविणोदा अश्वो वायुः श्येनोऽश्विनौ षट् ॥ इति निघंटौ पंचमोध्यायः ॥ अंकसप्ताद्रिभूवर्षे माधवस्यसिते तिथौ । द्वादश्यामस्वरत्युस्तं पोळसंशः सदाशिवः ॥१॥ लटूपाख्यैर्नृसिंहस्तु भट्टैरेनल्लिखापितं ।
ऋग्वेदादिReference-See No. 48/A-1881-82.
निघण्टु
Nighantu
72 No. 79
1887-91 Size - 111 in. by 5 in. Extent-8 leaves%3; 10 lines toa page%3 36-38 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; old in appear
ance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines ; red pigment used for marking the portion; edges slightly worn out and moth-eaten.
The Ms. contains Adhyayas 1-5%3 complete. Age -- Samvat 1723. Author - Yaska. Subject-Nighantu. Begios -- fol. 10
श्रीकृष्णाय नमः॥
॥ गौः । ग्मा । उमा क्ष्मा । क्षा । क्षामा । क्षोणी । क्षितिः । भवनिः । उर्वी । पृथ्वी । मही। etc. fol. 3a इति नैघंटुके प्रथमोध्यायः ॥ fol. 5a इति नैघंटुके द्वितीयोध्यायः ॥

Page #92

०३
Nighantu and Nirukta
Ends - fol. 86
मनुः। दध्या । भादिस्याः । सप्तऋषयः। देवाः। विश्वे देवाःसाध्याः। वसवः । वाजिनः। देवपत्न्यो देवपत्न्यः ॥ ५॥३१॥
इति नैघंटुके पंचमोध्यायः ।। संवत् १७२३ वर्षे वैशाषवदि ३ बुधे ॥
॥श्रीकृष्णाय नमः॥छ ॥ छ । छ॥श्री॥श्री॥श्री॥ Reference- See No. 48 /A-1881-82.
निघण्टु
Nighaņķu
159(4) No. 80
1879-80 Size - 94 in. by 41 in. Extent-9a to 160 leaves%3 11 lines to a page; 30-32 letters to a line. Description-Country paper3 Devanagari characters with पृष्ठमात्राs%3B
handwriting on fol. 9 is bold but from fol. 10 onwards smaller but clear and legible; borders ruled in two double black lines;
edges slightly worn out; complete. Age - Samvat 1660. Author-Yaska. Subject-Nighantu.
Begins - fol. 9a
ॐ॥ छा । गौः । ग्मा । रमा। क्ष्मा । क्षा ॥क्षामा ॥ क्षोणी॥ क्षितिः॥ अवनिः॥ उर्वी । पृथ्वी ॥ मही | etc. fol. 100 इति निघंटे प्रथमोध्यायः ॥
fol. 12b इति निघंटे द्वितीयोध्यायः ॥ Ends-fol. 16a
सविता । भगः । सूर्या । पूषा । विष्णुः । विश्वानरः । वरुणः । केशी । केशिनः । वृषाकपिः। अज एकपात् पृथिवी। समुद्रः। अथर्वा मनुः दध्यछ । मादित्याः । सप्तऋषयः । देवाः । विश्वेदेवाः । साध्याः । वसवः । वाजिनः । देवपत्न्यो देवपत्न्यः॥

Page #93

Vedangas
॥ संवत् । १६६० वर्षे । मार्गशीर्षमासे शुक्लपद्वितीयायां तिथौ ॥ पारे
इति पंचमोध्यायः समाप्तमिति ॥
निघण्टुटीका
Nighaṇtuţikā No. 81
__45
1884-87 Size -83 in. by4 in. Extent - 53 leaves ; 8 lines to a page ; 23 letters to a line. Description -Country paper%3 Devanagari characters with पृष्ठमात्रा
old in appearance; bandwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; edges slightly worn out; folios numbered in both margins%3; foll 1-42, 69-71, 85-87 missing; incomplete.
A Commentary on the Nighantu. Age - Appears to be old. Author - Devarājayajvan ? Subject - Nighantu.
Begins abruptly - fol. 43a
...प् । वनोरवेति डोप् । रेफो विशेपेण । भातीतिप्यते आदित्यकिरणसंबंधात् अपवृषा विभावरीति निगमः ॥ छ । सूनरी । शोभना नरा अस्था
संती मत्वर्थाय ईकारः। etc. Ends abruptly - fol 101b
भाप्नोते: संग्रहकर्मत्वात् । तथा चाथर्वणिकाश्रुतिः । सर्व वा इदमप्मयमिति । यद्वा कर्मणि क्विप् । इंद्रेणाप्ता भाप......
Naighantukakāndanirvacana
नैघण्टुककाण्डनिर्वचन No. 82
67
1881-82
Size - 87 in. by 41 io.

Page #94

Nighantu and Nirukta
85
Extent-232 leaves%3; 10 lines to a page%3; 30 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters with पृष्ठमात्राs; old
in appearance%3 handwriting on foll. 3-173 clear, legible and uniform but handwriting on the later folios is not clear and legible; borders ruled in double black lines; edges worn out; folios numbered in right hand margins; foll. 1-2 and 47 missing; folios brittle; especially the last 30 folios are extremely brittle; incomplete.
The Ms. contains a commentary on the Nighapțu. Age-Appears to be fairly old. . Author - Devarājayajvan (the colophon reads Devarājajvalana ). Subject -Nighantu. Begins abruptly - fol. 3a
........श्च पाठसंबोधनार्थ बालानां । सुगन्तञ्चायवतद्तानां पदानां क्रमेण प्रतिपदेन निर्वचननिर्गमा प्रदर्शयि स्वरादीनीतिपूर्वमुक्तस्य प्रकरणत्रयस्य नैगमं देवमाकांडं च भाष्यकारेण निरुक्तानां स्कंदस्वामिना कृतव्याख्यानानां प्रक्रियते । etc. fol. 89b अत्रिगोत्रस्य देवराजज्वलनकृते नैघण्टुककाण्डनिर्वचने प्रथमोध्यायः ॥छ। fol. 149b इति देवराजविरचिते नैघंटुककांडनिर्वचने द्वितीयोध्यायः ॥ छ ।
fol. 179b इति ......... तृतीयोऽध्यायः Ends abruptly - fol. ?
ॐ मना । अवनशब्दस्या ... खकारयोरोकारमकारौ विभक्तेराकारः भवनायावनेन वा ।......
निरुक्त
Nirukta
57 No. 83
1886-92 Size - 91 in. by 5} in. Extent - (159+21 ) 179 leaves; 8 lines to a page; 30 letters to a line. Description-Country paper: Devanagari characters%3 old in appear
ance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders

Page #95

36
Vedangas
ruled in triple black lines; red pigment used for marking the portion ; folios numbered in right hand margins; edges worn out%3; the Ms. consists of two parts the first contains Adhyāyas 1-12 (Purvārdha 6 Adhyāyas Uttarārdha 6 Adhyayas) the second contains the 13th Adhyaya only;
separate pagmation for each part; complete. Age-Appears to be old. Author-Yaska. Subject-Nirukta. Begins-fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ नमो यास्काय ।। नमः श्रीसामवेदाय ॥
ॐ समाम्नायः समाम्नातः स व्याख्यातव्यस्तमिमं समाम्नायं निघंटव इत्याचक्षते etc. fol. 120 इति नैरुक्तस्य प्रथमोऽध्यायः ॥ fol. 80a इति नैरुक्ते षष्ठाऽध्यायस्य षष्ठः पादः॥
षष्ठोध्यायः समाप्तः॥ Ends - fol. 157a
अपि माव्यत्तु देवपत्न्य इंद्राणींद्रस्य पत्न्यनाय्यग्नेः पल्यश्विन्यश्विनोः पत्नी राट् राजते रोदसी रुद्रस्य पत्नी वरुणा नीचवरुणस्य पत्नी व्यंतु देण्यः कामयंतां य ऋतुः कालो जायानां य ऋतुः कालो जायानां ॥ छ । इति नैरुक्ते उत्त(राद्धस्य षष्ठाध्यायस्य चतुर्थः पादः ॥
षष्ठोध्यायः समाप्तः ॥ श्रो॥छ । Begins -fol. 10
॥ श्रीमहागणपतये नमः ॥
*अर्थमा अतिस्ततय इत्याचक्षतेऽपिवोसंप्रत्यय व म्यान्महाभाया देवतायाः सोनिमेव प्रथममाह त्वमग्ने द्युभिस्त्वमाशुशुक्षणिरिति यथैतस्मित्सूक्ते
नहि त्वदारे निमिषश्च नेरा इति वरुणस्याथैद्रस्य ॥१॥ Ends-fol. 21a
य एवं वेद नमो ब्रह्मणे नमो महते भूताय नमः पारस्कराय नमो यास्काय प्रमशुक्लमसीय ब्रह्मशुक्लमशीय ॥७॥
इति नैरुक्त प्रयोदशाऽध्यायस्य पंचमः पादः ॥ त्रयोदशोध्यायः समासः ।। छ॥श्री॥छ। श्री॥ श्रीरस्तु।।

Page #96

Nighantu and Nirukta
87
References -(1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:
i, 2974%3; i, 64b; lii, 63b. B-Descriptive Catalogues:- I.O.Cat. Nos. 547-55234965-673; B. B. R. A.S.Cat. Nos.
17-18; etc. (2) Printed Editions:- Repeatedly printed.
49 (1)
निरुक्त
Nirukta No. 84
A 1881-82 Size — 8f in. by 4 in. Extent - 59 leaves ; 12 lines to a page ; 30 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks; Devanāgari characters;
new in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; red pigment used for marking the portion; folios numbered in both margins; the Ms. consists of two parts the edge and the girl each containing Adhyāyas 1-6 and 7–13 respectivly; separate
pagination for each part; this is the पूर्वषटक. Age - Saka 1729. Author-Yaska. Subject-Nirukta.
Begins — fol. 10
श्रीगणेशाय नमः ॥ हरिः ॐम् ॥
समाम्नायः समाम्नातःस व्याख्यातव्यः स्तमिमं समाम्नायं निघंटव इत्याच. क्षते etc. . fol. 10b इति नैरुक्तपूर्वषटके प्रथमोध्यायः ॥
fol. 20b इति नैरुक्ते पूर्वषट्के द्वितीयोध्यायः ॥ Ends - fol. 58b
अस्मा इदु तन्नस्तुरीयं हिनोता नोमनोमात्वानपापासोपवं वृकेण जीवांनो. बतो बतासि धेनुं नोरायिकाणे वामं वामं किं ते तु विक्षते निराविध्यदयं यो हिमेनाग्निं षट्त्रिंशत् ॥

Page #97

80
Vedangas
इति नैरुक्तं पूर्वषट्के षष्ठोध्यायः ॥ शके १७२९ प्रभवनाम संवत्सरे फाल्गुन वद्य १३ तृतीयप्रहरे बुधवार तद्दिनं समाप्तं ॥
भन्नपृष्टी ......... एवं वदति पुस्तकं ॥ कृष्णाय वासूदेवाय हरये परमात्मने । प्रणितः क्लेशनाशाय श्रीगोविंदाय नमो नमः॥ हरे राम हरे राम राम राम हरे हरे ॥ हरे कृष्ण हरे कृष्ण कृष्ण कृष्ण हरे हरे ॥
इदं पुस्तकं लक्षुमणभटवाडदेकरेन लिखितं ॥ स्वार्थ परोपकारार्थ च ॥ समाप्तं ॥ शुभं भवतु ॥ श्रीविठलप्रसंन्नोस्तु ॥ श्रीजगदंबा प्रसंनोस्तु ॥ प्रथमाध्याय ॥समाम्नायः समाम्नातः॥ २० ॥ अथ निर्वचनं तद्येषु पदेषु ॥ २८ ॥ कर्मनामान्युत्तराणि ॥३॥ २२ ॥ एकार्थमनेकशब्दमित्येतदुक्तं ॥ २७ ॥ ४॥ सस्निमविंदचरणे नदीनां ॥५॥ खंडे ॥ २८ ॥ त्वमग्ने धुभिस्त्वमाशुशुक्षणिः ॥
आंध्य सावाखंडे छतीस ॥३६॥ एवं खंडे१ ॥१६॥ माध्ये॥६॥समाप्तं ॥ References - See No. 57 of 1886-92.
निरुक्त
Nirukta
10 (2) No. 85
A 1879-80 Size - 11$ in. by 33 in. Extent — 54 leaves ; 8 lines to a page ; 45 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks; Devanāgari characters;
new in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double red lines; red pigment used for marking ; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; this is the second part of the Uttarārdha of Ms. No. 10/A 1879-80. This part contains Adhyayas
1-8. Age- Saka 1705. Author- Yaska. Subject — Nirukta. Begins - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः हरिः ॐ३म्
दैवतं तद्यानि नामानि etc. as in No. 24/1892-95.

Page #98

fol. 9a fol. 136 Ends – fol. 536
Nighantu and Nirukta
इति नैरुकेऽउत्तरषङ्के प्रथमोध्यायः श्री श्री
इति नैरुक्तेऽउत्तरषट्के द्वितीयोध्याय समाप्तोयं ॥
References - See No. 57 / 1886-92.
निरुक्त
No. 86
Size -
rsएवं वेद नमो ब्रह्मणे नमो मद्दते भूताय नमः पारस्कराय नमो यास्काय ब्रह्म शुक्लमसीय ब्रह्म शुक्लमसीय ३७ श्री व्याख्यातमग्निरस्मि जन्मना - पश्यं गोपामाकाशगुणस्तं परिवर्तमानं स यद्यनुरुध्यतेष्टोत्तरमथ ये हिंसा माश्रित्यास्थ ये हिंसामुत्सृज्य न वं हंसो धर्मः सोमः पवते ब्रह्मा देवानां तिस्रो वाचऽईरयति सोमं गावो क्रान्महत्तत्सोमो विधुं दद्वाणं साकंजानां स्त्रियः सतीः सप्तार्थगर्भा न विजानाम्यां प्राङेति तदिदासऽकोऽभद्य युंक्ते कऽईपते कोऽअग्निमीट्टै त्वमंग ईसः शुचिषद्वा सुपर्णा याहींद्र विप्रं विप्रासो जातवेदसऽइदं तेन्याभिरुयंबकं शतं जीव मा तेराधांसीति सप्तत्रिंशत्
इति नैरुकेऽउत्तरषट्केऽअष्टमोध्यायः समाप्तः
शके १७०५ शोभकुंनाम संवत्सरे दक्षिणायने वर्षाऋतौ श्रावणकृष्णत्रयोदश्यां इदं पुस्तकं आबर्डेकर ऽइत्युपना मकव्यंकटेशेन लिखितं श्री श्री श्री श्री
-
89
- 118 in by 33 in.
Extent – 47 leaves ; 8 lines to a page ; 45 letters to a line.
Nirukta
10 (1)
A 1879-80
Description - Modern paper with watermarks; Devanagari characters; new in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; the Ms. consists of two parts the Purvārdha containing Adhyāyas 1-6 & the uttarārdha containing Adhyayas 1-8; separate pagition for each part. This is the first part of the ms.
Age Saka 1704.
Author – Yāska.
12...

Page #99

90
Vedangas:
Subject - Nirukta. Begins - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः हरिःऽओ३म्
समाम्नायः समाम्नातः स व्याख्यातव्यस्तमिमं समाम्नायं निघंटवऽहत्याच .. . क्षते etc.
fol. 8a इति नैरुके पूर्वषटके प्रथमोध्यायः • fol. 156 इति नरुक्त पूर्वषट्के द्वितीयोध्यायः समाप्तोयम् ॥ Ends - fol. 47a
त्वमग्नेलातृणऽउहाजासऽउपलपक्षिणी कारहमस्मे ते श्रायंतऽइवाश्रव हि सोमानं स्वरणमिंद्रासोमाकृणुष्व पाजस्ताँऽ अध्वरेस्तिहवोस्ते सूर्ते सूर्ते प्रवोछसृप्रस्तुं जेतुं जेयोऽभस्माऽअस्माऽइत्तं नस्तुरीपंहिनोतानो मत्रो मात्वा न पापा.
सो यवं वृकेण जीवामो बतो बतासि धेनं नोरायि काणे वाम वामं किं ते तु.विक्षते निराविध्यदयं यो हि मेनाग्निं षट्त्रिंशत् इति नैरुक्ते पूर्वषट्के षष्ठोध्यायः
शके १७०४ शोभकृनाम संवत्सरे दक्षिणायने वर्षात्तौं भाद्रपदशक्लसप्तम्यां गुरुवासरे ज्येष्ठा दिवसनक्षत्रे वृश्चिकस्थे वर्तमाने चंद्रे सिंहस्थे सूर्ये मकरस्थे देवगुरौ शुभसमयेऽइदं पुस्तकंऽ आंबर्डेकरऽ इत्युपनामक व्यंकटेशेन
लिखितं स्वार्थ परार्थ च महालक्ष्मी प्रसन References - See No. 57/1886-92.
निरुक्त
Nirukta
49 (2) No. 87
A 1881-82 Size -8 in. by 4g in. Extent - 69 leaves ; 12 lines to a page ; 30 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks; Devanagari charac
ters; new in appearance; handwriting clear, legible and uniform ; borders ruled in double red lines; folios numbered in both margins; red pigment used for marking the portion; this second part of Ms. No. 49 / A 1881-82; contains
Adhyayas 1-7 of the Uttarasatka. Age - Saka 1729,

Page #100

Nighantu and Nirukta Author- Yaska. Subject-Nirukta. Begins - fol. 16
श्रीगणेशाय नमः॥ हरिः ।। ॐम् ॥
अथातो दैवतं तगानि नामानि प्राधान्यस्तुतीनां देवतानां तदैवतमित्याचक्षते etc. fol. 12a इति नैरुक्ते उत्तरषट्के प्रथमोध्यायः ।।
fol. 18a इति नैरुक्के उत्तरपट्के द्वितीयोध्यायः ॥ Ends - fol. 68b
. शुचिषद्बा सुपर्णा याहींद्र विप्रं विप्रासो जातवेदस इदं तेख्यंबकं शतं जीव मा ते राधांसीति पंचाशत् ॥५०॥
इति नैरुक्त उत्तरषट्के सप्तमोध्यायः ॥ इत्युत्तरषट्कः समाप्तः ॥ श्री. कृष्णार्पणमस्तु ।। शके १७२९ प्रभवनाम संवत्सरे फालगुनशुद्धदशमी इंदुवासरे तृतीयप्रहरे इदं पुस्तकं लक्षुमणमट्ट वाडदेकरेण लिखितं समाप्तां । स्वार्थ परोपकारार्थ च ॥
भग्नपृष्टीकटिग्रीवा ... मम दोषो न विद्यते।। हरे राम ......... विठलाय नमो नमः॥
श्री माहाली माहालक्ष्मी माहासरस्वती श्रीगुणात्मकधारिण्यै सप्तशृंगी. नीवाशीनी भवान्यै नमो नमः॥
तैलाद्रले ......... एवं वदति पुस्तकं ॥ References - See No. 57/1886-92.
निरुक्त
Nirukta No.88
65 (1)
. 1881-82 Size -98 in. by 4t in. Extent - 83 leaves ; 7 lines to a page ; 30 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters with पृष्ठमात्रा 3 ". old in appearance; handwriting bold, clear, legible and uni* *. form ; borders ruled in double black lines ; red pigment used

Page #101

92
.Vedängas
for marking the portion; folios numbered in right hand margins; edges slightly worn out; the Ms. consists of two parts the first contains Adhyāyas 1-6 and the second contains Adhyayas7-13 (inc.); separate and continues pagination for each part.
This part contains Adhyāyas 1-6. Age - Samvat 1740. Author -Yaska. Subject -- Nirukta.
Begins -fol. 16 . . ॥ ॐ नमो गणेशायः॥ . . . .
समाम्नायः समाम्नातः स व्याख्यातम्यस्तमिमं समाम्नायं निघंटव इत्याच. क्षते etc. fol. 130 इति प्रथमोऽध्यायः ॥१॥
fol. 28a द्वितीयोऽध्यायः समासः ॥२॥ Ends - fol. 830
हिमेनोदकेन etc. upto स्तौति as in No. 99 / A 1882-83 follow• ed by इति षष्ठोध्यायः समाप्तः।। छ । छ । छ ॥ छ ।'
याटश पुस्तकं ... न दीयते ॥ छ । छ॥ श्री शिवप्रसादेन लिखितं ।
संवत् १७४० वर्षे आषाढवद दने लप्यतं ॥ शुभं भवतु ।। References -See No. 57/1881-92.
निरुक्त
Nirukta
99
No. 89
A 1882-83 Size - 94 in. by 44 in. Extent — 76 leaves ; 8 lines to a page ; 30 letters to a line... Description-Country paper, Devanagari characters with occasional
पृष्ठमात्राs; old in appearance ; handwriting bold, clear, legible ___and uniform; borders ruled in double black lines; red pig.
ment used for marking the portion ; folios numbered lo;

Page #102

Nighantu and Nirukia
right hand margins; left hand edges slightly worn out and moth-eaten; yellow pigment occasionally used for corrections; the ms. contains only the Purvārdha Adhyāyas 1-6.
Samvat 1682.
Age
Author - Yāska.
Subject -
Begins
-
Ends
Nirukta.
- fol. 10
॥ ० ॥ ॐ नमः सिद्धं । ॐ नमो विम्रवल्ली विध्वंसने ॥
॥ ॐ नमः श्रीमदृग्वेदलक्ष्मीपतिभ्यः ॥ ॐ समाम्नायः समाम्नातः सव्याख्यातव्यस्तमिमं समाम्नायं निर्घटव इत्याचक्षते निर्घटवा कस्मान्निगमा इमे भवंति छंदोभ्यः समाहृत्य समाहृत्य समाम्नातास्ते निर्गतव एव संतो निगमनान्निर्घटव उच्यंत etc.
fol. 124 इति प्रथमोध्यायः ॥
fol. 249 इति द्वितीयोध्यायः ॥
- fol. 76a
हिमेनोदकेन ग्रीष्मांतेनि समहरवारयेथामनवतीं चास्मा ऊर्ऋमधत्तमनये योयमृबीसे पृथिव्यामग्निरंतरौषधिवनस्पतिष्वप्सु तमुन्निन्यथुः सर्वगणं सर्वनामानं गणो गणनागुणश्च यद्दृष्ट ओषधय उद्यंति प्राणिनश्च पृथिव्यां तदश्विनो रूपं तेनौ स्तौति स्तौति ।। ८ ।। इति षष्ठोध्यायः ॥
93
इति नैरुक्ते पूर्वार्द्धं ॥ संवत् १६८२ वर्षे ज्येष्ठवदि १२ शनौ भयेद श्रीमद्रेवोरिसंगमे कण्वालय रुद्रप्रयागवास्तव्य आभ्यंतरनागरज्ञातीय द्विवेदी श्री ६ भूधरात्मज द्विवेदी श्री ६ रामजीसुत नीलकंठ गणेश मूलराजपठनार्थ गणेशेम लिखितं ॥ श्रीः ॥ छ ॥ श्रीः ॥ छ ॥ श्री ॥
संभूष्ठांसदफ्यरकेरात्रक्षं च सुक्षेत्र
त्संशोध्यं प्रणितांगवत्प्रतिदिनं वीक्ष्यं च सन्मिवत् । बध्यं वध्यवदश्लथं नहि तु विस्मयं हरेर्नामिवनैवं रा दति पुस्तकं किल कदाप्येतद्गुरूणां वचः ॥ १ ॥ करकृतमपराधं क्षंतुमर्हति संतः ॥ छ ॥ श्रीः ॥ छ ॥ श्रीः ॥ लेखकपाठकयोः शुभं ॥
...
References - See No. 57 / 1886-92.

Page #103

Vedangas
निरुक्त ...
Nirukta No. 90 .
65 (2)
1881-82 Size -98 in. by41 in. Extent-92 leaves; 7 lines to a page; 30 letters to a line. ". Description-Country paper: Devanagari characters with पृष्ठमात्राsifold
in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform%3; borders ruled in double black lines ; red pigment used for
marking the portion; folios numbered in right hand margins; . fol. 1 ( 84 ) missing; this part contains Adhyāyas 7 (inc) - .. . 13 (inc). Age-Samvat 1740. Author - Yaska. Subject-Nirukta. Begins (abruptly) - fol. 2a
... मृधो जहीत्यथापि प्रत्यक्षकृताः स्तोतारो भवंति परोक्षकृतानि स्तोत. व्यानि । etc. fol. 16a इति सप्तमोध्यायः समाप्तः ॥ fol. 240 इति अष्टमोध्यायः ॥ समाप्तः॥
............
fol. 916 त्रयोदशोपाये तृतीयः पादः ॥ Ends - fol. 936
शतं जीव शरदो वर्द्धमानः शत हेमंतां छतमु वसंतान् ॥
शर्मिद्रानी सविता बृहस्पतिः शतायुषा हविषेमं पुनर्दुः ॥ शतं जीव
शरदो वर्द्धमान इत्यपि निगोमो भवति शतमिति - References – See No. 57/1887-92.
निरुक्त
No. 91 Size-8% in. by 4g in.
Nirukta
149 1880-81

Page #104

Nighantu and Nirukta
Extent - 89 leaves ; 9 lines to a page ; 24 letters to a line. Description -Country paper; Devanagari characters; old in appear
ance ; handwriting clear legible and uniform; borders ruled 2 . in double black lines; red pigment used for marking the
colophons; folios numbered in right hand margios; edges slightly worn out; yellow pigment occasionally used for corrections; slightly moth-eaten; the Ms. contains the Uttara.
rdha Adhyayas7-13. Age-Samvat 1707. Author- Yaska. Subject — Nirukta. Begins - fol. 16
श्रीगणेशाय नमः॥
अथातो दैवतं तद्यानि नामानि etc. as in No. 24/1892-95. fol. 150 सप्तमाध्यायस्य षष्ठः पादः ॥ सप्तमाध्यायः समाप्तः॥
fol. 23a इति अष्टमोध्यायः समाप्तः॥ Ends - fol. 88b
य एवं वेद नमो ब्रह्मणे नमो महते भूताय नमो यास्काय ब्रह्म शुक्लमसीय ब्रह्म शुक्लमसीय ॥४७॥७॥
त्रयोदशोध्यायस्य पंचमः पादः ॥ इति त्रयोदशोध्यायः समाप्तः॥छ ॥ इति निरुक्क समाप्तं ॥
स्वस्ति शुभं ॥ संवत् १७०७ वर्षे माधवदि १३ गुरौ लिखितं ॥ छ । संवत् १७०७ वर्षे माधवद १३ गुरुशु । कालियां पुत्र जयत्तकेन्यस्वर प्रदात्ता
वाराणसीमधे मोती पुरवी Reference - See No. 57/1886-92.
निरुक्त
Nirukta
41 No. 92
1884-86 Size-98 in.by4g in. Extent-76 leaves ; 8-9 lines to a page; 30-32 letters to a llpe,

Page #105

96
Vedangas
Description -Country paper; Devanagari characters with पृष्ठमात्रा
old in appearance; baodwriting clear and legible but not uniform; from fol. 50 onwards the Ms. seems to be written in a different band; borders ruled in double black lines; red pigment used for marking%3; edges worn out; slightly motheaten; folios numbered in right hand margins%3 the Ms.
contains the Uttarārdba - adbyāyas 7-13. Age - Appears to be old. Author-Yaska.
Subject - Nirukta. Begins-fol. 10
॥ ए०॥ ॐ श्रीगणेशसरस्वतीगुरुभ्यो नमः॥
अथातो दैवतं तद्यानि नामानि etc. as in No. 24 / 1892-95. fol. 12b सप्तमोध्यायः समाप्तः॥ .
fol. 18a इति अष्टमोध्यायः ॥ छ॥ . Ends - fol. 76
____ य एवं वेद नमो ब्रह्मणे नमो महते भूताय नमः पारस्कराय ब्रह्म शुल्लमसीय ब्रह्म शुक्लमसीय ॥४८॥ इति त्रयोदशोध्यायः समाप्तः शुभं भवतु
लिखितं पंचोलीत्यात्याभाइसत नरसिहगतपत्र ॥ २७ ॥
॥ श्रीरस्तु॥॥छ । लेखकपाठकयो कल्याणं भूयात् ॥ श्री॥ References - See No. 57/1881-92.
निरुक्त
Nirukta
No. 93
1892-95 Size -84 in. by41 in. Extent- 101 leaves ; 8 lines to a page ; 22-24 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters%3; not very old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; the Ms. contains Adhyāyas 7-13.

Page #106

97
Nighantu and Nirukta
97 Age - Samvat 1855%3; Saka 1720. Author - Yaska. Subject - Nirukta. Begins -- fol. 16
॥ श्रीगणेशाय नमः ।। हरिः १३म् ॥
अथातो दैवतं तद्यानि नामानि प्राधान्यस्तुतीनां देवतानां तदैवतमित्याचक्षते सैषा देवतोपपरीक्षा यत्काम ऋषिर्यस्यां देवतायामार्थपत्यमिच्छंस्तुति प्रयुङ्क्ते तदैवतः स मंत्रो भवति तास्त्रिविधा ऋचःपरोक्षकृता प्रत्यक्षकृताः आध्यात्मिक्यश्च तत्र परोक्षकृताः सर्वाभिर्नामविभक्तिभिर्युज्यंते प्रथमपुरुषैश्चाख्यातस्य ॥१॥ etc. fol. 20a इति निरुक्के सप्तमोध्यायः ॥७॥
fol. 29b इति निरुक्ते अष्टमोध्यायः॥ ८॥ Ends - fol. 1016
अथेमा यथावो यदुदंचो विहिसोतोः सृण्येवतरत्स चत्वारि श्रृंगास्वयंतश्चत्वारि वागृचो अक्षर आदित्य इत्यक्षरं न क्षरति हृदा तष्टेषु त्रयोदश ।।
इति निरुक्ते त्रयोदशोध्यायः ॥ १३
इत्युत्तरषटकः समाप्तः ॥ संवत् १८५५ शाके १७२० प्रवर्त्तमाने उत्तरायने शशिरऋतौ पौषमासे शुक्लपक्षे १४ रविवासरे लिखितं प्रश्नो राज्ञातीय पढ्योपनामाख्यं गंगानाथ तस्यात्मज गौरीनाथेन लिखितं । दीक्षतजी श्री ५ शंकरदेवजी तस्यात्मज जयनंदजी पठनार्थ लेखकपाठकयोः शुभं ॥
शुभं भूयात् ॥ श्रीरस्तु ।
On fol. 102a. There is a picture of God Ganapati. References — See No. 57 / 1886–92.
निरुक्त
Nirukta
25 No. 94
1892-95 Size - 83 in. by 3 in.
Extent -70 leaves; 8-9 lines to a page; 22-25 letters to a line. . Description-Country paper; Devanagari characters%3 old in appear
ance; handwriting bold and legible but careless; borders ...13

Page #107

98
Vedangas
ruled in double black lines; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in right hand margins; edges slightly worn out; the Ms. contains Adhyāyas 7-12.
Age – Samvat 1715.
Author – Yāska.
Subject – Nirukta. Begins fol. 10
1
श्रीगणेशाय नमः ॥
अथातो दैवतं तद्यानि नामानि etc. as in No. 24 / 1892-95. fol. 160 इति सप्तमोध्याय समाप्तः ॥
Ends – fol. 700
अपि मा व्यंतु देवपत्न्य इंद्राणींद्रस्य पत्न्यग्नाय्यनेः पत्न्यश्विन्यश्विनोः पत्नी राद राजते रोदसी रुद्रस्य पत्नी वरुणानी च वरुणस्य पत्नी व्यंतु देव्यः कामयतां य ऋतुः कालो जायानां यसतुः कालो जायानां ॥ १२ ॥
इति द्वादशोध्यायः समाप्तः ॥ उत्तरार्द्ध निरुक्तं समाप्तं ॥
संवत् १७१५ आषाढशुदि ९ भौमे लिषितं ... रामेण आत्मपठनार्थ परोपकारार्थे वा ॥ शुभं भवतु ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ मंगलमूर्ते नमः ॥ References - See No. 57 / 1886-92.
निरुक्त
No. 95
Size - 101⁄2 in. by 4g in.
Extent - 69 leaves ; 10 lines to a page; 28 letters to a line. Description
Nirukta
10 (1) 1879-80
Country paper; Devanagari characters; old in appea. rance; handwriting legible but careless and not uniform; borders ruled in double black lines; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; edges worn out; folios numbered in both margins; the Ms. consists of two parts the Purvärdha and the Uttarardha; the

Page #108

Nighantu and Nirukła
99
first part contains Adhyāyas 1-6 and the second part contains Adhyāyas 7-12; separate pagination for each part; this is
the first part of the Ms. Age - Appears to be old. Author-Yaska. Subject — Nirukta. Begins — fol. 10
श्रीगणेशाय नमः । ॐ ऋग्वेदाय ॥
समाम्नायः समाम्नातः स व्याख्यातव्यः स्तमिमं समाम्नायं निघंटव इत्याचक्षते etc. fol. 100 इति प्रथमोध्यायः समाप्तः॥ .
fol. 22a इति द्वितीयोध्यायः समाप्तः । Ends -fol. 69a
हिमनो नोदकेन ग्रीष्मांतेनिं घसमहरवारयेथामनवतीं चास्मा उर्जमधत्तमग्नये योयमृबीसे पृथिव्यामग्निरंतरौषधिवनस्पतिष्वप्सु तमुन्निन्यथुः सर्वगणं सर्वनामानं गणो गणनाद्गुणश्च यवृष्ट ओषधय उचंति प्राणिनश्च पृथिव्यां हृदश्विनो रूपं तेननौ स्तौति स्तौति । इति षष्ठोध्यायस्य षष्ठः पादः । षष्ठोध्यायः
समाप्तः॥ पूर्वार्द संपूर्ण ॥ References - See No. 57/1886-92.
निरुक्त
Nirukta
10 (2)
No. 96
1879-80 Size - 101 in. by 44 in. Extent - 67 leaves; 8-10 lines to a page ; 24 letters to a lipe. Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear
__ance: handwriting bold and legible but careless: borders
carelessly ruled in double black lines ; this is the second part
of Ms. No. 10/1879-80%; it contains Adhyayas 7-12. Age-Appears to be old. Author - Yāska. Subject - Nirukta.

Page #109

100
Vedängas
Begins-fol. 10
श्रीगणेशाय नमः॥
ॐ अथातो दैवतं तद्यानि नामानि etc. fol. 140 इति सप्तमोध्याय संपूर्ण ॥ छ ।
fol. 210 इति अष्टमोध्यायः समाप्तः ॥ छ । Ends - fol. 67a
अपि मा व्यंतु देवपत्न्य इंद्राणींद्रस्य पत्न्यग्नाय्यः पत्न्यश्विन्यश्चिनोः पत्नी राद्राजते रोदसी रुद्रस्य पत्नी वरुणानी च वरुणस्य पत्नी व्यंतु देव्यः कामयंतां य ऋतुः कालो जायानां य ऋतुः कालो जायानां ॥ १२॥
इति द्वादशमोध्यायः संपूर्ण ॥ उत्तरार्द्ध समाप्तः ॥ ॐ छ ॥ छ । श्री ॥ कल्याणमस्तु ॥ ... योस्तु ॥ ॐ ॥ अथेमा अतिस्तुतय इत्याचक्षतेपि वा सं. प्रत्यय एव स्यान्माहाभाग्याद्देवतायाः सोगिमेव प्रथममाहर त्वमग्ने युभिस्त्व. माशुशुक्षणिरिति यथैतस्मिन्सूक्ते नहि त्वदारे निमिषश्चनेश इति वरुणस्याथैबेंद्रस्या ॥१॥
यद्याव इंद्रवे शतं शतं भूमीरुत स्युः References - See No. 57/1886-92.
निरुक्त
Nirukta
28
No. 97
1895-98 Size - 8d in. by 51 in. Extent-16 leaves%3; 13 lines to apage%3; 25-26 letters to a line.
Description - Modern paper with watermarks; Devanagari characters;
new in appearance; bandwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double reddish lines; folios numbered in both margins%3; edges slightly moth-eaten%3; foll. 2,3 missing! the Ms. contains Adhyāyas 7-9 (inc.); incomplete.
Age-Modern. Author - Yaska. Subject - Nirukta.

Page #110

Nighantu and Nirukta
101
Begins - fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ॥ श्रीमहिन्यलक्ष्मीनृसिंहो जयति ॥ .
॥ॐ अथातो दैवतं । तद्यानि नामानि प्राधान्यस्तुतीनां देवतानां तदैवत. मित्याचक्षते ete. fol. 10a समाप्तोयं सप्तमोध्यायः॥ fol. 15a इति उत्तरार्दै अष्ठमोध्यायः समाप्तः ॥ २३ ॥
fol. 17 नवमस्य प्रथमः पादः ।। Ends abruptly-fol. 18a
इति सा निगदव्याख्याता समदः समदो वात्तेः संमदो वा मदतेा जयते वा जिनातेर्वा प्रजावयतीनिति वा तस्या एषा भवति ।। ७॥१॥
वक्ष्यतीवेदा गनीगंति कर्ण प्रियं सखायं परिषस्वजा...... References - See No. 57 / 1886-92.
निरुक्त
Nirukta
62 No.98
1891-95 Size - 9f in. by 3in. Extent -49 leaves; 8 lines to a page%3; 25 letters to a line.
Description-Country paper; Devanagari characters with पृष्ठमात्राs%3; old
in appearance; handwriting clear, legible and uniform%3B borders carelessly ruled in single and sometimes in double black lines; red pigment used for marking the portion ; edges worn out; foll. 1-13, 26, 30, 32 & 63 missing ; incomplete. The Ms. contains adhyayas 8-12 of which adhyaya 8th is in
complete. Age - Samvat 1533.
Author - Yāska.
Subject - Nirukta. Begins abruptly-fol. 14a
...... वामिवां द्रविणोदा इति शाकपूणिराग्नेयेष्वेव हि सूक्तेषु दाविणोदसा: प्रवादा भवंति etc.

Page #111

102
Ends - fol. 660
fol. 14b fol. 19a
:
Vedängas
अष्टमोध्यायस्यः प्रथमः पादः ॥
अष्टमोध्यायः समाप्तः ॥ छ ॥
अपि ना व्यंतु etc. upto कालो जायानां ॥ १२ ॥ छ ॥
as in No. 25 / 1892-95 followed by इति द्वादशोध्यायः समाप्तः
-
॥ छ ॥
स्वस्ति संवत् १५३३ वर्षे फालुनमासे शुक्लपक्षे ७ सप्तम्यां पुण्यतिथौ बालिग्रामवास्तव्य चातुर्विधमोढज्ञातीय याज्ञिकदोइयासुतेन याज्ञिकमहीदत्तपुस्तक लिक्षितं ॥
References - See No. 57 / 1886-92.
याज्ञिकराम हरिदत्त पठिनार्थ पुत्रपौत्राणां पठनार्थं लिखित्वा ॥ शुभं भवतु ॥ कल्याणमस्तु ॥ छ ॥
यादृशं पुस्तके etc. ......
एवं वदति पुस्तका ॥
शुभं भवतु कल्याणमस्तु ॥ कमलाभिमुखि सदास्तु ॥ सरस्वतीभ्यो नमः ॥ गणेशगोत्र देवताभ्यो नमः ॥ छ ॥ याज्ञिकदोइयाचलणेभ्यो नमः ॥ छ ॥
निरुक्त
No. 99
Size - 81 in. by 33 in.
Extent — 23 leaves ; 8 lines to a page ; 22 letters to a line.
Description
-
Age
Author – Yāska.
Subject — Nirukta.
-
Country paper; Devanagari characters; old in appear. ance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black and double red lines and edges in single red lines; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; the Ms. contains the 13th adhyaya only.
Samvat 1757.
Nirukta
61
1891-95

Page #112

Nighantu and Nirukta
103
Begins - fol. 16
श्रीगणेशाय नमः॥
ॐ अथेमा भतिस्तुतय इत्याचक्षतेपि वा संप्रत्यय एवस्यान्महाभाग्याहेव
ताया:सोग्निमेव प्रथममाह etc. Ends-fol. 220
य एवं वेद नमो ब्रह्मणे नमो महते भूताय देवाय नमो यास्काय ब्रह्म शुक्लमसीय ब्रह्म शुक्लमसीय ॥४८॥
इति चतुर्थपादः॥ इति प्रयोदशोध्यायः ॥ समाप्तः॥
संवत् १७५७ वर्षे आश्वने शुक्ले द्वादश्यां भृगुवासरे जानी श्री सारिंगधर तत्पुत्र जानी श्रीकृष्ण तत्पुत्रजानी हरीरामेण लेखनीय स्वार्थ च ॥ श्री श्री। श्री॥ तैलाद्राक्षे...... एवं वदति पुस्तकाः ॥ शुभं भवतु । श्री। छः॥ श्रीः॥
छ॥ श्री॥ छ । References - See No. 57/1886-92.
निरुक्त with टीका
Nirukta with Vịtti
46 No. 100
1884-87 Size -91 in. by 41 in. Extent - 138 leaves; 10 lines to a page; 45 letters to a line. Description - Country paper; Devauāgari characters; old in appear
ance ; handwriting clear, legible and uniform oxcept that on the first two & the last two folios where the handwriting is not quite legible; borders ruled in two double black lines; red pigment used for marking the portion; edges slightly worn out3; foll. 25-27, & 61 repeated while foll. 90, 125-128&130 missing; the Ms. contains Adhyāyas 1, 2 and some 4 pädas (4th inc.) of the 3rd Adhyaya though the colophons on foll. 66& 105 read as षष्ठोध्यायः समाप्तः & सप्तमोध्यायः समाप्तः, respectively3B
incomplete. Age-- Samvat 1763. Author of Text- Yaska.
, of Comm. - Durgācārya,

Page #113

104
Vedangas
Begins (Text)-fol. 1b
समाम्नायः समाम्नातः स व्याख्यातव्यः etc. No.46/1884-87. Begins (Comm.)-fol. 1b
॥ श्रीगणेशाय नमः॥
भादितः पाणिनीयं तु etc. as in No. 11(a)/1879-80. fol. 66b इति निरुक्तटीकायां जंबूमार्गाश्रमवासिन आचार्यभगवदुर्गस्य कृतौ षष्टस्याध्यायस्य षष्ठः पादः समाप्तोऽध्यायश्च समाप्तः ॥१॥ fol. 1056 इति ......... सप्तमोध्यायः समाप्तः॥छ ।
fol. 1356 अष्टमस्याध्यायस्य तृतीयः पदेः ॥ छ । Ends abruptly -- fol. 1400
उपोप ... विका । भावयव्यस्येयमार्ष । अनुष्टप् भावयन्ममेव सा भारतेनानुपेयमाना ब्रवीति । हे On fol. 1a we have -
श्रीः। संवत् १७६३ पौष शुदि ११ शुक्रे पंडा-श्रीविश्वेश्वरेण शिवाय दत्तं ॥ References --(1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i,297a; ii,640%; iii, 63b. B-Descriptive Catalogues :- I. O. Cat. Nos. 553-555,4970-71; B. B. R. A.S. Cat.
No. 20. (2) Printed Editions :- 1. Ed. by H. M. Bhadkamkar,
Vol. I, Bombay 1918; 2. Ed. by V. K. Rajwade, Anandashram series, Poona, 1921, 1926.
11
निरुक्तटीका
Niruktatikā No. 101
1883-84 Size -- 91 in.. by 41 in. Extent - 21 leaves ; 10 lines to a page ; 36 letters to a line. Description --Country paper; Devanagari characters; old in appear.
ance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines; red pigment used for marking the portion; some folios are yellowish in appearance ; edges

Page #114

Nighantu and Nirukta
105
slightly worn out and moth-eaten ; fol. 1 missing; the Ms. contains commentary on the 6th Adhyâya of Nirukta ; in
complete. Age - Samvat 1584. Author - Durgācārya. Begins abruptly-fol. 2a
... अत्राप्ययमपशे हेतुरानर्थक्ये मंत्राणां । माह । कतम इति । उच्यते । ब्राह्मणेन ते रूपसंपना अपि संतो विधायंत एव । रूपं नाम लिंग तेन संपमा
लिंगसंयुक्ता इत्यर्थः । etc. Ends - fol. 22a
निघंटुकानि नैगमानि पदानि चेह प्रकरणद्वये व्याख्यास्यामः । अध्यायपरिसमाप्तिलक्षणार्थः परितोषार्थो वा द्विरम्यात्स इति ॥
इति निरुक्तटोकायां जंबूमार्गाश्रमवासिन भाचार्यभगवदुर्गस्य कृतौ षष्ठस्याध्यायस्य षष्ठः पादः समाप्तोऽध्यायश्च समाप्ता ॥१॥
अथ निर्वचनां नामाख्यातोपसर्गनिपातलक्षणमुक्ता शास्त्रारंभप्रयोजनानि च वेदांगम्यूहं च स
In the margins - सं. १५८४ References -See No.46/1884-87.
निरुक्तभाष्य
Niruktabhāşya
44 No. 102
1919-24 Size - 12t in. by8 in. Extent – 452 leaves ; 12 lines to a page; 35 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks%3 Devanagari charac
ters; new in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines and edges in single ; folios numbered in both margins; separate pagination for each Adhyāya ; the Ms. contains commentary on Adhyāyas 1-12
of Nirukta; complete. Age - Samvat 1929. Author - Durgācārya.

Page #115

106
Begins fol, 16
Vedango
श्रीगणाधिपतये नमः ॥
अथ निरुतभाष्य प्रारंभः ॥
आदितः पाणिनीयं च शिक्षाज्योतिकल्प छंदः ॥ पंचाध्यायी निघंटोश्च निरुक्तमुपरि स्थितं ॥
प्रणम्य तत्प्रवक्ष्यामि रुद्रायामिततेजसे ॥ स मे दिशतु सुप्रीतो वाग्धियो शिष्टसंमति ॥ २ ॥
समाम्नायः समाम्नात स व्याख्यातव्यः ॥
fol. 666 इति श्रीऋज्वर्थायां निरुक्तवृत्तौ जंबू मार्गाश्रमवासिन आचार्य भगवदुर्गस्य कृतौ षष्टोऽध्यायः ।। इति निरुक्ते प्रथमोऽध्यायस्समाप्तः ॥ खंडः ॥ २७ ॥ मंत्रः ॥ ३७ ॥ श्लोकसंख्या ॥ २१०० ॥ पाद ।। ६ ।। पत्र ॥ ६६ ॥
fol. 38a इति श्रीऋज्वर्थायां निरुतवृत्तौ जंबूमार्गाश्रमवासिन आचार्यभगवद्दुर्गकृतौ सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥ खंड ॥ ३६ ॥ मंत्र ॥ २४ ॥ ग्रंथसंख्या ।। १००० ॥ पाद ।। ७ ।। पत्र ।। ३८ ।।
Ends — fol. 26b (4518 )
उत ग्रा व्यंतु देवपत्नीरिति ॥ पुरुषैः ॥ पीतमझ्यादिभिः ॥ अपि नाः ॥ स्त्रियो व्यंतु ॥ पिबन्तु ॥ पिबन्तु ॥ एतदाज्यम् ॥ कतमाः ॥ इंद्राण्यन्नाय्यश्विनीराट्र ॥ आशृणोतु च रोदसी || आभिमुख्येन च स्थित्वा ॥ शृणोतु । रोदसी रुद्रस्य पत्नी ॥ अथर्वणे रोदसीत्यप्रगृह्यंतं पदं तदपेक्ष्यैकवचनेन भाष्यकारो निराह ॥ रोदसी रुद्रस्य पत्नी वरुणानी च वरुणस्य पत्नी सर्वा अप्येता व्यंतु पिबंतु ॥ एतदाज्यं यक्षवज्र्ज्जनीनां यो भोजनकालो जायानां तस्मिन् काले दीयमानं कश्चासौ भुक्तवत्सु पुरुषेष्विति ॥ ४८ ॥
इति सप्तदशाध्यायस्य चतुर्थः पादः ॥ ४
इति श्रीजंबूमार्गाश्रमवासिनो भगवदुर्गाचार्यस्य कृतौ ऋज्वर्थायां निरुकवृत्तौ सप्तदशोऽध्यायः ॥ समाप्तः संपूर्णः ॥ १७ ॥
समाप्ता इयं निरुक्तभाष्यवृत्तिः ॥ संवत् १९२९ वर्षे चैत्रकृष्णवदि १२ सौम्यवारे ॥ श्रीडंकपुर निवासिना श्रीवैष्णवेन हरिदासेन लिखितमिदं पुस्तकम् ॥ श्रीरस्तु शुभं भवतु कल्याणमस्तु ॥ खंड ॥ ४८ ॥ पाद ॥ ४ ॥ मंत्र ॥ ४४ ॥ पत्र ।। २१ ।। ग्रन्थसंख्याश्लोक ॥ ५७५ ॥ अस्मिन् अध्याये ॥
References - See No. 46 / 1884-87.

Page #116

Nighanțu and Nirukia
107
निरुक्त with वृत्ति
Nirukta with Vịtti
11(a) No. 103
1879-80 Size - 103 in. by 4g in. Extent - 303 leaves; 10 lines to a page; 44 letters to a line. Description -Country paper; Devanagari characters%3; not very old
in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in triple black lines; red pigment used for marking the text and the colophons; folios numbered in right hand margins ; slightly moth-eaten in the margins; the M8. contains both text and commentary; the Ms. contains Adhyāyas 1-6 though the first and the last colophons read as
षष्ठोध्यायः समाप्तः and एकादशोध्यायः समाप्तः respectively. Age - Samvat 1802. Author of Text- Yaska.
, of Comm.-Durgācārya.
Begins (Text)-fol. 1b
समाम्नायः समाम्नातः स न्याख्यातव्यः ॥etc. Begins (Comm.)-fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ आदितः पाणिनीयं तु शिक्षाज्योतिस्ततश्छंदः । पंचाध्यायी निघंटोश्च निरुक्तमुपरि स्थितं ॥१॥ प्रणम्य तत्प्रवक्ष्यामि रुद्रायामिततेजसे ।
स मे दिशतु सुप्रीतो वाग्धियोः शिष्टसंमतिं । etc. fol. 70a इति ऋज्वायां निरुक्तकृतौ जंबूमार्गाश्रमवासिन भाचार्यभगवदुदुर्गस्य कृतौ षष्ठोध्यायः॥
fol. 110a इति ........ सप्तमोध्यायः ॥ .. Ends (Text) - fol. 303b
ओषधय उद्यति प्राणिनश्च पृथिव्यांतमश्विनो रूपं - Ends (Comm.)- fol. 303b
. तदश्विनोर्माहाभाग्यं तेन महाभाग्यलक्षणेन रूपेण । एतावश्विनौ मंत्रा
स्तोति ॥ छ । एकादशस्य षष्ठः पादः समाप्तः ॥ वैकादशोध्यायः॥ छ । - ग्रंथसंख्या १५५६ ॥छ॥ इति षष्ठोध्यायो लिखितः। अस्मिनध्याये व्याख्यातः

Page #117

108
Vedāngas
ऋचः १७० एवं अध्यायषट्के ऋक् ४६० पूर्वार्द्ध ऋक संख्या ॥ छ । जंवूमार्गाश्रमवासिन आचार्यभगवदुर्गस्य कृतौ ऋज्वायां निरुक्कटोकायां एकादशोध्यायः समाप्तः॥
संवत् १८०२ ना पोषवदि १० रवौ लखीतं ॥ शुभं भवतु ॥ कल्याण
मस्तु । यदक्ष०॥ References - See No. 46 / 1884-86.
निरुक्त with वृत्ति
Nirukta with Vịtti
11(b) No. 104
1879-80 Size -10g in. by4g in. Extent-304-464(161) leaves%3; 10 lines to a page; 44 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters%3; not very old
in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in triple black lines; red pigment used for marking the text and the colophons; folios numbered in right band margins; slightly moth-eaten in the margins; The Ms. contains both text and commentary; it contains Adhyāyas 7-12 though the first & the last colophons read as TRIEZTA: and सप्तदशोध्यायः respectively; this Ms. forms the second part of Ms. No. 11 (a)/1879-80 and the pagination of this Ms. is
continuous from the same Ms. Age-Samvat 1802. Author of Text- Yaska.
„ Comm. - Durgācārya. Begins ( Text)- fol. 304a
अथातो देवतमिति etc. Begins (Comm.) - fol. 304a
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ ॐ नमो विघ्नहत्रे॥
समाप्तं चैकपदिकं प्रकरणमस्यानु दैवतं तद्भवति । यस्यायमादिरथातो
दैवतमिति यावंतो मंत्राः सर्वशाखासु तेषु यानि गुणपदानि लक्षणोदेश. .. तस्तानि सर्वाण्येव व्याख्यातानि द्वयोः प्रकरणयोनघंटुकैकपदिकयोः ।

Page #118

Nighantu and Nirukta
109 संविज्ञातपदानि तु प्रधानस्तुतिभाग्देवताविषयाण्यन्यादीनि सर्वमंत्रेष्ववशिष्यते । etc. fol. 355 इति ऋज्वायां निरुक्तवृत्तौ जंबूमार्गाश्रमवासिन भाचार्यभगदुर्गस्य कृतौ द्वादशोध्यायः समाप्तः॥
fol. 3770 इति निरुक्तवृत्तौ त्रयोदशोध्यायः समाप्तः ॥ छ । Ends (Text) - fol. 463b
उत मा व्यतु देवपत्नीरिति । Ends (Comm.)-fol. 464a
इंद्राण्यनाय्यश्विनीराट् । आशृणोतु च रोदसी आभिमुख्येनवस्थित्वा शृणोतु रोदसी रुद्रस्य पत्नी अथर्वणे रोदसीत्यप्रतिगृह्यं पदं तदपेक्ष्यैकवयनेन भाष्यकारो निराह रोदसी रुद्रस्य पत्नी वरुणानी च वरुणस्य पत्नी सर्वा अप्येता व्यंतु पिबंतु । एतदाज्यं यक्षवर्जनीनां योजनकालो जायानां तस्मिन्काले दीयमानं कश्वासौ भुस्कवत्सु पुरुषेष्विति ॥छ॥॥ सप्तदशस्याध्यायस्य चतुर्थः पादः ॥ छ ॥ ॥ जंबूमार्गाश्रमनिवासिनो भगवदुर्गाचार्यस्य कृतौ ऋज्वायां निरुक्तवृत्तौ सप्तदशोध्यायः समाप्तः॥
शुभं भवतु ॥ कल्याणमस्तु ॥ यदक्षरपरभृष्ट०॥ संवत् १८०२ वर्षे माघवद ॥ रवौ लखीतं ॥
यादृशं पुस्तिकं ......... दोषो न दीयते ॥ १॥ श्री॥ References - See No. 46 / 1884-87.
निरुक्तवृत्ति
Niruktavrtti
__152 No. 105
Viframa (ii) Size — 15 in. by 61 in. Extent-31 leaves%3; 15 lines to a page3 45 letters to a line. Description -- Thick modern paper with watermarks; Devanagail
characters; new in appearance; bandwriting bold, clear, legible and uniform ; folios numbered in right hand margins; this Ms. contaics commentary on Adhyāyas 1-6 of the Uttara. saka; every Adhyāya has separate pagination and separate numbers; so every Adhyāya is supposed to be a separate M8,

Page #119

110
Dodangas
though all the Adhyāyas together form one Ms; the colophon reads द्वादशोध्यायः समाप्तः but it is the first Adhyaya of the Uttarasatka.
Age-Modern.
Author - Durgācārya. Begins - fol. 1b
श्रीगणेशाय नमः ॥॥
समाप्तं चैकपदिकं प्रकरणमस्यानु दैवतं तद्भवति यस्यायमादिरथातो दैवतमिति ॥ यावंतो मंत्राः सर्वशाखासु तेषु यानि गुणपदानि लक्षणोद्देशतस्तानि सर्वाण्येव व्याख्यातानि द्वयोः प्रकरणयो घंटुकैकपदिकयोः । संविज्ञातपदानि तु प्राधानस्तुतिभाग्देवताविषयाएयग्न्यादीनि सर्वमंत्रेष्वव शिष्यंते तानि च पुनरभूनि समाम्नातान्यस्मिन्छास्त्रे अश्यादीनि देवपत्न्यंतानि यतस्तदव्या
चिख्यासयेदमारभ्यते ॥ अथातो दैवतमिति । etc. Ends - fol. 31b
तदेव मे तस्मिन् वैश्वानरपदविचारप्रसंगे हविष्यांतीयं सूक्तमुपक्षिप्य सूर्यो वैश्वानरोऽग्नि वैश्वानर इति एकमेवेदं ज्योतिस्त्रिधा वर्तते इति मंत्रस्य भावो. पप्रदर्शनार्थमुपवर्णितं । ईदृशेषु शब्दार्थन्यायसंकटेषु मंत्रार्थघटनेषु दुरवबोधेषु मतिमा मतयो न प्रतिहन्यते । वयं त्वेतावदनावबुध्यामह इति ॥
॥ इति ऋज्ववच्छायो निरुक्कवृत्तौ जंबूमार्गाश्रमवासिन आचार्यभगव.
दुर्गस्य कृतौ द्वादशोध्यायः समाप्तः । शुभमस्तुReferences - See No. 46/1884-87.
निरुक्तवृत्ति
Niruktavṛtti
153 No. 106
Vis (ii) Size - 15 in. by 6} in. Extent -- 13 leaves; 15 lines to a page; 45 letters to a line. Description -- Thick modern paper with watermarks ; Devanāgari
characters%3; new in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; folios numbered in right hand margins; the Ms. contains commentary on the 2nd Adhyāya of the Uttarasatka of Nirukta.

Page #120

Nighantu and Nirukta
Age-Modern. Author - Durgācārya. Begins — fol. 10
श्रीगणेशाय नमः ॥
द्रविणोदा इत्येतद्देवतापदं निर्वाच्यं । तदर्थमुपोद्धातः द्रविणोदाः कस्मादिति । तत्र पूर्वपदमेव तावत् प्रथमं विगृह्य निराह । धनं द्रविणमुच्यते इति
तत्कस्माघदेनदभिद्रवंति । etc. Ends - fol. 13a
तनूनपाच्छुचिव्रत इति नास्त्येव नराशंसः तत्र नराशसयाजिनां सौत्रामणी. प्रयोगे कथं प्रयोगः । किं तनूनपाच्छुचिव्रत इत्येतदेव प्रयुज्यतां । उतान्यतः कुतश्विदाप्रसूक्तादाहियतां नराशंस इति न्यायविदो मेधाविनः समनुगंस्यंते विशेषमिति ॥
इति श्रीनिरुक्तवृत्तौ त्रयोदशोध्यायः समाप्तः ॥
॥ श्रीविश्वेशो विजयते ॥ श्रीसीतापतये श्रीकृष्णार्पणमस्तु
fol. 136 उत्तरषट्कद्वितीयाध्यायः समाप्तः References - See No. 46 / 1884–87.
निरुक्तवृत्ति
Niruktavrtti
154 No. 107
Vis (ii) Size - 15, in. by 63 in. Extent -10 leaves; 15 lines to a page; 45 letters to a line. Description-Modern paper with watermarks%3 Devanagari characters%3B
new in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; folios numbered in right band margins; the Ms. contains commentary on the 3rd Adhyāya of Uttarasatka of
Nirukta. Age-Modern. Author - Durgācārya. Begins - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः॥ ॥ अथ यानि पृथिव्यायतनानि सत्वानीत्येवमादि । अथेति विशेषाधिकारे ।

Page #121

112
Vedangas
प्रकृतार्थादनंतरं अधिकारोति । पृथिव्यायतनानि । पृथिव्याश्रयाणि सत्वानि
व्याणि च तेषामप्यत्र विवक्षितत्वात् स्तुतिं लभंत इति समाम्नातानि । etc. Ends - fol. 10a
____यथा नवेन पूर्व पुराणं दयमानाः रक्षतः स्यामः पुराणेन नवं पुराणेन च नवं धान्यं दयमोनाः स्याम तामेवंलक्षणामूर्ज ऊर्जाहुती ऊर्जयमाने वलवती. भूर्जा च कुर्वाणे अधाता. दतां. वसुवने वसुवननाय च वसुधेयस्य वसुधानाय चर्व । तां पिवेता कामयेतां वा यजेति स प्रेषो यजेति संप्रैषः ॥ ॥ जंबूमार्गाश्रमवासिनो भगवदुर्गाचार्यस्य कृतौ ऋज्वायां निरुक्तवृतौ चतुर्दशोध्यायः ॥ श्रीरस्तु ॥॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ श्रीराम कृष्ण गोपाळ ॥
10° उत्तरषटक तृतीयाध्याय समाप्तः References-See No. 46/1884-87.
155
निरुक्तवृत्ति
Niruktavrtti No. 108
Vis (ii) Size - 15t in. by 6 in. Extent – 16 leaves ; 15 lipes to a page; 45 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks; Devanagari characters%3
new in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; folios numbered in right hand margins; the Ms. contains commentary on the 4th Adbyāya of the Uttarașatka
of Nirukta. Age - Modern. Author - Durgācārya. Begins - fol. 16
श्रीगणेशाय नमः ॥
व्याख्यातानि पृथिवीस्थानदेवतापदान्युधुना समाम्नायानुक्रमेणैव मध्यमस्थानदेवतांपरानि वक्तव्यानि तदर्थमिदमारभ्यते ॥ तथातो मध्यस्थाना देवता
इति । etc. Ends-fol. 160
अपि च सर्वमेतदुपपद्यते पु...रवस्त्वयि यस्मात्तस्मान्महते रणाय रमणीयाय संग्रामायासुरैः सह दस्युहत्याय शत्रुवधायावर्द्धयन् ॥ स्वैर्महिमभिस्त्वं नो

Page #122

113
Nighantu and Nirukta असुरान् जेष्यसीति पुरश्चक्रुर्देवा इति । द्विरभ्यासोऽध्यायपरिसमाप्तौ यमा. लक्ष्यते समाप्तम् ॥
इति श्रीमज्जबूमार्गाश्रमवासिन भाचार्यभगवदुर्गकृतावृज्वायां निरुक्त
वृत्तौ पंचदशोध्यायः समाप्त शुभमस्तु ॥ छ । छ॥छ References – See No. 46/1884-87.
निरुक्तवृत्ति
Niruktavștti
156 No. 109
Vis (ii) Size - 158 in. by 6 in. Extent -- 12 leaves%3 15 lines to apage%3; 45 letters to a line. Description-Modern paper with watermarks; Devanagari characters,
new in appearance; handwriting bold, clear, legible and unie form; folios numbered in right hand margins; the Ms. contains commentary on the 5th Adhyāya of the Uttaraşatka
of Nirukta. Age - Modern. Author - Durgācārya. Begins - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः॥
श्येनो व्याख्यातः । श्येनः शमनीयं गच्छतीति इह त्वभिधेयो मध्यमः। तस्यैषा भवति ॥॥ आदाय श्येन इति ॥ वामदेवस्याष । श्येनाजिरादिषु मरुत्व
तीये शस्यते ऋत्विग्भिर्विधानतः प्रत्नं श्येन इंद्रः सोममादायाभरत् etc. Ends - fol. 120
रथनुमारुतमिति । श्यावाश्वस्याष आग्निमारुते विनियोगः । स्तोता ब्रवीति । क्षिप्रं वयं रथमाहुवामहे आव्हयामहे मारुतं मरुत्संयुक्तं श्रवणीयं यशस्विनं यस्मिन् किमिति आयस्मिन् तस्थौ यस्मिन्नातिष्ठति रहणे गमने रोदसी सचा सह मरुद्भिः । सहिता मरुद्भिः रोदसी किमिति सुरणानि सुष्टु रमणीयानि उदकानि विभ्रती धारयंत्यातिष्ठति । तं वयमेधे रथमाव्हयामहे वर्षार्थमिति ॥
इति जंबूमार्गनिवासिनो भगवदुर्गाचार्यस्य कृतौ ऋज्वायां निरुक्तवृत्तौ षोडशोऽध्यायः ॥ शुभं भवतु ॥ छ ॥ छ ।
fol. 12b नैरुतपंचमाध्यायः उत्तरषट्कः ॥ References -See No. 46/1884-87.
...15

Page #123

114
निरुक्तवृत्ति
No. 110
Size - 15 in. by 6in.
Extent – 14 leaves ; 15 lines to a page ; 45 letters to a line.
Description Modern paper with watermarks; Devanagari characters; new in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; folios numbered in righthand margins: the Ms. contains commentary on the 6th Adhyaya of the Uttaraṣatka of Nirukta.
Age.
Author – Durgācārya.
Begins - fol. 16
- Modern.
Vedanga
Ends - fol. 14a
श्रीगणेशाय नमः ॥
॥ व्याख्याता मध्यस्थाना देवताः सवनलिंगविशेषाः ॥ अधुना तेनैव समाम्नायानुक्रमेण स्थानाव्याख्योयास्तदर्थं विशेषतः पुनरधिकारवचनं । अथातो वस्थाना देवता इति ॥ etc.
Niruktavṛtti
157
Vi$ ( ii )
अयमभ्युपायः तस्याः पारगमने ॥ तदिदमतपस्विना सर्वथाप्यायुरिच्छता निरुक्तशास्त्रं न निर्वक्तव्यं । अतपर्वद्यागमवानपि मलिनांतः करणत्वात् न शक्नुयात् ततोस्यायुश्छद्येतः तपस्विनापि चर्बुवता तस्माच्छंदस्सु शाखांतरेषु निगमोदाहरणानामाकांक्षित्वनिराकांक्षितायै वाक्यशेषाः पादार्द्धर्चादिलक्षणाः उपेक्षितव्याः ॥
इति श्रीमज्जंबूमार्गाश्रमवासिनो भगवदुर्गाचार्यस्य कृतावृज्वर्थायां निरुक्तवृत्तावष्टादशोध्यायः ॥
॥ निरुक्तवृत्तिः समाप्ता ॥ ॥ शुभं भवतु ॥ छ ॥ छ ॥
References - See No. 46 / 1884-87.

Page #124

C. CHANDAS
__106
काव्यलक्ष्मीप्रकाश
Kāvyalakṣmiprakāsa No. 111
A1883-84 Size - 123 in. by 41 in. Extent-2 leaves; 8-9.lines to a page3; 38 letters to a lines Description -Country paper; Devanagari characters; not very old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform; complete,
A work on metrics. Age-Samvat 1883, Saka 1748. Author - Sivarāma. Subject -Chandas.
Begins -fol. 1a
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ प्राणान्कृशोदरीणां राधानयनांतसर्वस्वं तेजस्तमालनीलं शरणागतवज्रपंजरं वंदे २ स्वप्रकाशचिदानंदमयाब परमात्मने अविद्यानिगडध्वांतभास्कराय नमाम्यहं २ ग्रंथाः काव्यकृतां हिताय विहितां ये सप्तपूर्ष मया ते तर्कार्णवसंप्लवव्यसनिभिःशक्याः परं वेदितं इत्यालोक्य हृदा मदालसवधूपादारविंदवण
न्मंजीरध्वनिकोमलोयमधुना प्रस्तूयते प्रक्रमः ३ | etc. fol. 10 ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
यद्भालनेत्रशोभाप्स्यै गोपीचंदननिर्मितं
स्वीचक्रे तिलकं कृष्णः स मां पातु त्रिलोचनः १ ॥ etc. Ends - fol. 20
ग्रंथान्मया विरचितान् परिशीलयंतु शीलान्विताः सुमनसो मनसो मुदो मे यदि वहिशोधितमनल्परुचा समेति जांबूनदं भवति मूल्यविशेषलभ्यं ॥ २१॥

Page #125

116
Vedängas
परिश्रमो व्याकरणे काव्यादावपि यः कृतेः सव्याख्या दिगियं तस्य शिवरामेण दर्शिता २२ इति श्रीशिवरामकृतः काव्यलक्ष्मी This is the only Ms. recorded by Aufrecht.
छन्दकोश
Chandakosa No. 112
543
1884-87 Size - 10 in. by 4} in. .Extent - 4 leaves ; 15-16 lines to a page; 35-38 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear
ance; handwriting small and somewhat careless but clear and legible; borders ruled in triple black lines%3; edges worn out%3B
incomplete. Age - Appears to be old. Author - Not mentioned. Subject - Chandas; appears to be a Prakrit work.
Begins - fol. 1a
॥६०॥ अथ छंदकोशं लिष्यते। तिनि गुरू हह मगण आदिलघु यगण कहिजइ ।
रगण हवइ लघुमज्झि सगेणं गुरुः अति ठविजइ । etc. Ends abruptly-fol. 4b
सवाए गाहाए। सत्तावन्नाइ हुँति मत्ताई पुवढं मियती सा सत्तावीसाय पञ्चद्वे॥५४ पढमे वारह मत्ता ५५ गाढाइ दले चउ २ अंसा ॥ ५६ पढमदले छर्रासो। ५७ विसमं सा च उभेया ५८
छन्दकोस
Chandakosa
No. 113
1366 1887-91
Size -10 in. by 41 in.
........

Page #126

Chandas
117
Extent - 5 leaves ; 12-13 lines to a page ; 32 letters to a line. Description-Country paper%B Devanagari characters; old and musty
in appearance; handwriting uniform but not quite clear; borders ruled in two double block lines and edges in double ; folios numbered in right hand margins; foll. 1, 5,
missing ; incomplete. Age-Saivat 1838. Author - Not mentioned. Subject -Chandas. Begins abruptly-fol. za
.........छंदविय ७ पइ पइलहुसयलपरुहि जहि भविरल तहन गण
अथ हु जय बहुलसुभणहु ८etc Ends - fol. 7a
पयडेय छंदसंखं अक्खरसंखा अणाइ एगजुया छंदाणं जोणीउ जाणह पाऊण नत्ताहि ७६ इय पाइय छंदाणं कइवइ नामइ सुप्पसिद्धाई भणियाइ लक्खणजुयाई इहयं छंदस्स कोसंमि ७७ इति श्रीछंदकोसः समाप्तोजनि ॥ सं १८३८ फाल्गुनशुदि ६ सोमे लि:
छन्दःकोश (प्राकृत)
Chandahkosa (Prakrta) with टीका
with Commentary
591 No. 114
1884-86 Size — 104 in. by 41 in. Extent - 13 leaves ; 14 lines to a page : 40-45 letters to a line. Description -Country paper%; Devanagari characters with पृष्ठमात्रा8%3B
handwriting uniform but not quite clear; borders ruled in triple black lines; red pigment used for marking the portion; edges worn out; the Ms. captains the text in Prakrit and
the commentary in Sanskrit; both complete. Age - Samvat 1667. Author of the Text- Ratnasekhara.
" of the Comm.-Candrakirti.

Page #127

118
Subject - Chandas.
Begins (Text) - fol. 16
जोयद्वियाणं । सुरनर तिरियाण हरिससंजणणी । सरससरवन्नछेदा । सुमहच्छा जयओ जिणवाणी ॥ etc.
Begins (Comm.)
fol. 16
॥ ६० ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥
नमा ... परमं ज्योति । स्तमः प्रारे प्रतिष्टितं ।
यत्र विश्वावकाशस्य । तमसो नास्ति गोचरः ॥ १
Vedangas
—
छंदःकोशाभिधास्यास्य सूरिश्रीरत्नशेखरेः ।
कृयते टीका बोधनीयाल्पमेधसां ॥ २
' तत्रादौ शास्त्रकारो निर्विघ्नेन शास्त्रपरिसमाप्त्यर्थं स्वाभिमतदेवतास्तुति । पूर्वकं ग्रंथमारभते ॥ तत्रेयमार्या । etc.
Ends (Text) - fol. 136
Ends (Comm.)
इय याइयछंदाणं कइवय नामाइ सुप्पसिखाई । भणि...... इल... णजुयाई इद्द छंदकोसणि ॥ ७६
- fol. 13b
इति पूर्वोक्तप्रकारेण छंदसां कतिपयनामानि कतिचिदभिधानानि सुप्रसिद्धानि ज ...... तानि इह छंदकोशाभिधानो छंदशास्त्रे भणितानि ॥ श्रीमन्नागपुरी गगनमंडन नभोमणि - श्रीवज्रसेनसूरिशिष्य श्रीहेतिलकसूरिपप्रतिष्टित - श्रीरत्नशेषरसूरिभिः कथितानीति । कीदृशानि तानि लक्ष्यलक्षणयुतानि लक्ष्याणि । छंदासि लक्षणानि गणमात्रादीनि ततो लक्ष्यैर्लक्षणैश्च युतानि सहितानीति । समाप्ता चेयं श्रीरत्नशेषरसूरि संतानीयभट्टा० श्रीराजरत्न - सूरीपदस्थित श्रीचंद्रकीर्त्तिसूरिविरचिता छंदकोशनामग्रंथस्य टीका ॥ इति श्रीछंदकोशस्य टीका समाप्ता ॥
-
यादृशं पुस्तकं.. • दोषो न दीयते ॥ १ ॥
संवत् १६६७ वर्षे मार्गशीर्ष शुक्लद्वादसी १२ श्रीन्यानकीयगच्छेः ॥ श्रीभट्टारिक श्री श्री ५ धनेश्वरसूरि । तत् शिष्यवा० श्रीश्रीरामजी तत्शिष्यवा० श्री श्री तिलकमेर । तत् शिष्य - रायचंदेन लिपीकृताः सुभं भवतुः ॥ कल्याणमस्तुः ॥ लेषकपाठकयो सुभं भवतु ॥ सर्वकार्यसिधिः ॥ श्री ॥ छ ॥ छ ॥ श्री ॥
References – (1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :i, 191a; iii, 416. The Mss. recorded by Aufrecht are from this library.

Page #128

छन्दः कोश (प्राकृत ) with टीका
No. 115
Size 10 in. by 4 in.
Extent 24 leaves; 7-8 lines to a page; 30-34 letters to a line. Description
Age-Samvat 1697.
د.
Author of the Text
Country paper; Devanagari characters; old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in four black lines; text marked with red pencil; yellow pigment used for corrections; right hand edges extremely worn out and moth-eaten; folios numbered in right hand margins; the Ms. contains both text and commentary; complete.
Same as No. 591 / 1884-86.
Ratnasekhara.
of the Comm. Candrakirti.
Subject Chandas.
Begins (Text) - fol. 1a
Chandas
Ends (Text)
Begins (Comm.)- fol. la
Chandaḥkośa (Prākṛta) with Commentary
afgarri etc. as in No. 591/1884-86.
॥ ६० ॥ श्रीपरमात्मने नमः ॥
S
1
Ends (Comm.)- fol. 24b
448 1892-95
119
etc. as in No. 591 / 1884-86.
fol. 24b
इ पाइछंदाणं । etc. upto इह छंदकोसम्मि ॥ ७६ ॥ as in No. 591 / 1884-86.
इति पूर्वोक्तप्रकारेण etc. upto इति श्रीछंदकोशस्य टीका समाप्ता ॥ as in No. 591 / 1884-86 followed by लिषितं श्रीमुनि मोहननाम संन्यासी स १६९७ माहवदि ११ समाप्तम्

Page #129

120
Vedangas
छन्दःकौस्तुभ
Chandahkaustubha
864 No. 116
1886-92 Size - 11} in. by 5 in. Extent - 8 leaves ; 14 lines to a page; 40-42 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters%3 not old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform ; folios numbered in right hand margins.
The Ms. contains Prabhās 1-9. Copied by one Rāma
Kishoradasa at Sevai Jayanagara. Age-Samvat 1904. Author - Rādbā-dāmodara. Subject -Chandas.
Begins - fol. 1a
श्रीगोपीजनवल्लभाय नमः छंदोभिर्विततांग: कवयो यस्यानुकीतयति गुणान् स जयति गोकुलवनिताजितांतरः श्यामसुंदरो भगवान् १ नित्यं निवसतु हृदये चैतन्यात्मा मुरारिनः निरवद्यो निर्वृतिमान् गजपतिरनुकंपया यस्य २ लीला विष्णोर्गातुकामोतिचित्रां छंदांस्याख्यद्योभिरूपाव्हयानि श्रीमान् विद्यावारिधिर्विश्ववंद्यः पायात्सोस्मान् पिंगलो नागराजः ३ छंदोलक्षणहीनं सभासु काव्यं पठति ये मनुजाः कुर्वतोपि स्वेन स्वशिरश्छेदं न ते बिधुः४ वर्णमात्राविभेदेन छंदो द्विविधमीरितं
लक्ष्यलक्षणरूपं तत्प्रायः संगृह्मते मया ५ etc. fol. 2a इति श्रीछंदःकौस्तुभे संज्ञानिबंधः प्रथमप्रभा १
fol. 5a ईति श्रीछंदकौस्तुभे वर्णछंदसि सवृत्ताख्या द्वितीयप्रभा २ Ends - fol. 8a
संचीर्णछंदांसि प्रकुर्वतो बहुविधानि चरितानि विष्णोर्नव प्रभो यस्या छंदःकौस्तुभः प्रीत्यै १३

Page #130

Chandas
121
द्विजकुलतिलकः श्रीमान् राधादामोदरो हरेः प्रेष्ठस्वर्णैः सूत्रैर्ग्रथितं छंदःकौस्तुभमिमं व्यतनोत् १४ वेद पक्षसंख्याताश्छंदसां व्यक्तयोत्र याः लिखिताः संति ताः संत कलयंतु कृपाकृताः १५
इति श्रीछंदकौस्त मात्राप्रस्तारो नाम नवमी प्रभा समाप्तोर्य ग्रंथः ॥ श्रीरस्तु ॥ अथैतद्ग्रंथोक्तानि छंदांसि परिगणयति वेदेति अकानां वागमत्यास्थापनात् चतुःषष्ठयुत्तरशतद्वयमिदं छंदांसि भवंति वर्णछंदांसि गुणपक्षपक्षसंख्यानि २२३ मात्रासंदांसि चंद्राध्विसंख्यानि ४१ उभयानि तु वेद द्विसंख्यानि इति २६४ ग्रंथसंख्या मल ३५० टीका ७५० मिलित ११०० लिखितं रामकिशोरदास श्रीसवाईजयनगरमध्ये संवत् १९०४ माघ शुक्ल १ मंदवासरे जातिपुष्करणाबोरामुकामजाटकैकूवाके निकट श्रीनृहरिकेचर शरण है भगजनसौभग. वतस्मरण बंचना रामराम रामराम हीसाबमोतिनको चोऊ ॥ हुकडा ॥ विदाम ॥ एकचोककेसोदकडा एक उकडाके सोले विदा चोऊ सख्या ॥ १३॥ कुकहै तिनकुचोईसको भागदेणो एकरतीपरएकचो कुइस अमुक्रम सो घटती बदती करलेणो चोऊ हुकडा विदाम रती मोती इसी भांतिकरलेणो टाक १ रती
चोबीसभर References- (1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogues Catalogorum -: i, 191a3; ii, 39a, 200a%Biii, 41b.
B-Descriptive Catalogues :- R. Mitra Notices No. 2570.
छन्दःकौस्तुभ with
Chandahkaustubha with टीका
Commentary
449 No. 117
1892-95 Size - 121 in. by 55 in. Extent - 33 leaves ; 10-12 lines to a page ; 40-45 letters to a lipe. Description - Country paper; Devanāgari characters ; not very old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform; text in tbe middle with the commentary above and below it ; folios numbered in both margins; red pigment used for marking the verse numbers and colophons.
The Ms. contains Prabbās 1-9.
...16

Page #131

122
Vedangas
Age-Samvat 1835%3 Saka 1700.
Author of the Text - Rādbādāmodara. Author of the Comm. - Vidyābhūsaņa.
Subject-Chandas.
Begins (Text)-fol. 1b
ॐ नमः ॥ छंदोभिर्विततांगैः etc. as in No. 864 /1886-92. Begins (Comm.)-fol. 10
श्रीरामाय नमः॥ ॥अर्चितनयनानंदो राधादामोदरो गुरुजीयात् । विवृणोमि यस्य कृपया छंदःकौस्तुभमहं मितवाक् ॥ १ ॥
अथ श्रीनयनानंदपदारविंदसेवासादितनिखिलशास्त्रार्थश्छंदो विद्वंदवंधः। श्रीराधादामोदराभिधकान्यकुब्जविप्रवंशावतंसो महत्तमः कविश्छंदःकौस्तुभं नाम छंदःशास्त्रं प्रणयन् सर्वछंदःप्रगेयचरितं श्रीकृष्णं प्रणमति छंदोभिरिति स स्यामसुंदरो जीयात् स्वोत्कर्षमाविर्भावयतु जये हेतुर्भगवानिति ऐश्वर्यस्य समग्रस्य वीर्यस्य यशाः श्रियः । etc. fol. 4b इति श्रीविद्याभूषणविरचिते छंदःकौस्तुभभाष्ये प्रथमा प्रभा १ fol. 120 इति श्रीविद्याभूषणविरचिते छंदःकौस्तुभभाष्ये समवृत्तव्याख्यानं
द्वितीयप्रभा २
Ends (Text)-fol. 300
संचीर्णछंदांसि etc. up to संतः कलयंतु कृपाकुल १५ as in No. 864/
1886-92 followed by इति छंदःकौस्तुभे मात्राप्रस्तारो नवमी प्रभा ९ Ends (Comm.)- fol. 33b
अथैतद्ग्रंथोक्तानि छंदांसि पारिगणयति वेदेति अंकानां वामगत्या स्थपनात् चतुष... त्तरे शतद्वयमिह छंदांसि भवंति वर्णछंदसि गुणपक्षपक्षसंख्यानि २२३ मात्राछंदांसि चंद्राधिसंख्यानि ४१ उभयानि तु वेद पक्षसंख्यानीति २६४ १५ श्रीराधादामोदरशिष्यो विधिभूषणो नाम्नाः छंदःकौस्तुभशास्त्रे भाष्यमिदं संप्रति व्यदधात् इति श्रीविद्याभूषणविरचिते छंदःकौस्तुभभाष्ये मात्राप्रस्तारविवरणं नवमी प्रभा ९ संवत् १८३५ का ॥ शाके १७०० । मार्गशी १४३० शुक्रवासरे । लिखितं सुतरामराय ॥
References -(1)
Mss. - A-Aufrecht's Catalogous Catalogorum :
i, 191a; ii, 39a%3, 200a%3; iii, 41b.

Page #132

Chandas
123
छन्द कौस्तुभ with टीका
Chandahkaustubha with
Commentary
446 1895-1902
No. 118
Size - 123 In. by 58 in.
Extent-51 leaves%3; 8-10 lines to a page%3; 32-36 letters to a line.
Description - Modern paper with watermarks; Devanāgari characters;
new in appearance; handwriting clear, legible and uniform%3B text in the middle with commentary above and below it; yellow pigment used for corrections; the Ms contains Prabhās 1-9.
Same as No. 449/1892-95.
Age - Modern.
Author of the Text- Radhadamodara.
,, of the Comm. - Vidyabhāsana.
Begins (Text)-- fol. 16
ॐ नमः छंदोभिर्विततांगैः etc. as in No. 864 /1886-92. Begins (Comm.) - fol. 1b
श्रीकृष्णो जयति ।।
अर्चितनयनानंदो etc. as in No. 449 / 1892-95. fol. 8a इति छंदकौस्तुभे संज्ञानिबंधः प्रथमा प्रभाः॥१॥
Ends (Text)-fol. 50a
संचीर्णछंदांसि etc. up to संतः कलयंतु कृपालुकाः १५ as in No. 864 / 1886-92 followed by इति श्रीविद्याभूषणविरचिते छंदाकौस्तुभे मात्राप्रस्तारो नवमी प्रभा
Ends (Comm.)- fol. 500
__ अथैतद्ग्रंथोक्तानि etc. up to भाष्यमिदं संप्रति व्यदधात् as in No, 449/1892-95 followed by इति श्रीविद्याभूषणविरचिते छंद कौस्तुभभाप्ये मात्राप्रस्तारविवरणं नवमी प्रभा समाप्तोर्य ग्रंथः९

Page #133

124
Vedangas
Then follows :- अथ शिष्टानां छंदसा लक्षणानि etc. up to दुर्गेश्वर भयेन विरचितानि तानि बोध्यानि as in No.54411884-87.
छंदःकौस्तुभ
Chandaḥkaustubha with टीका
with Commentary
544 No. 119
1884-87 Size - 12g in. by 5g in. Extent -- 38 leaves ; 3-4 lines to a page; 45-48 letters to a line. (Text)
, , 6-7 , , 55 , , (Comm.) Description -Country paper 3, Devanagari characters%3; not very old in
appearance; handwriting of the text bold, of the Comm. small but clear legible and uniform; borders ruled in triple red lines and edges in double; folios numbered in right hand margins; colophons written in red ink; white chalk occasionally used for corrections; text in the middle with the commentary above and below it; the Ms. contains Prabhas 1-9.
Same as No. 449/1892-95. Age-Samvat 1839 (?) Author of the Text- Radhadamodara.
, of the Comm. - Vidyābhāsana. Subject - Chandas. Begins ( Text) – fol. 2a
छंदोभिर्विततांगैः etc. as in No. 864/1886-92. Begins (Comm.)- fol. 10
॥ ६॥ ॐनमः गणेशाय ॥ अथ छंदःकौस्तुभः सटीको लिख्यते ।।
अर्चितनयनानंदो राधादामोदरो गुरुर्जीयात् etc. as in No. 449) 1892-95. fol. 66 इति श्रीविद्याभूषणविरचिते छंदाकौस्तुभभाष्ये प्रथमा प्रभा ॥१॥ fol. 170 इति श्रीविद्याभूषणविरचिते. छंदःकौस्तुभाष्ये समवृतव्याख्यान द्वितीयप्रभा ॥२॥

Page #134

Chandas
125
Ends (Text)-fol. 370
संकीर्णछंदांसि etc. up to संतः कलयंतु कृपाकुलाः॥ १५ ॥ _as in No. 864/1886-92 followed by इति श्रीछंदःकौस्तुभभाष्ये
नवमीप्रभाः ॥ ९ ॥ समाप्तोयं ग्रंथः ॥ श्री Ends (Comm.)-fol. 37b
अथैतग्रंथोक्तानि etc. up to भाष्यमिदं संप्रति व्यदधात् as in No. 449 / 1892-95 followed by इति श्रीविद्याभूषणविरचिते छंदःकौस्तुभभाष्थे मात्राप्रस्तारविवरणं नवमी प्रभा समाप्ता On fol. 38a we have:
अवशिष्टानां छंदसां लक्षणानि पंचदशः नगणसगणांकितो जनजगुरुसंयुतः भवति किल गुच्छको वसुयतिविभूषितः १
षोडशकलचरण भुवि संप्रति मोदविवर्द्धकमखिलजनं प्रति शेषयमकलघुयुगलं मनोहरमतिरुचिरं कोरकसंज्ञमुदाहर २ भरिलमन्ये एकादशकलधारिवुधमानसहारि इदमनुकूलमवेहि लघुकमंतमनुधे हे ३ प्रफुल्लकुसुमाली सतीय. मिति मोदाजसौरगणनौ चेतनो गुरुकयुग्मं ४ सगणं विधाय जगणं निधाय कविसोवधामकलगीत नाम ५ द्विपदी परिगदिता सा द्वादशकलयुक्ता या ६ हरि हरिणमेतदमलमस्ति भसनजेनसरुचि ७ नगणतोरराविं दरालगौ ८ मुग्धसौरभनाम रसौ जजौ च भरौ यदा ९ छंदभयतोलौ यदि संफुल्लकनामांचति १० विद्धि ललित गमखिलवदिहृदयलोभिपंचकयतिधारिभसन जे ननगलशोभि ११ कांतिडवरमंततो लघुपूर्वतो रसजैश्च वै भवि १२ भणत मुखदेवमिह न शलशोभि १३ निखिलकविकलितरुचि शुचिनगणपंचकं यदि तदनु रगणमनुभवति किल गुच्छकमिति १४ गुच्छकभेदोयं भुंगारमेतश्चतुर्भिश्च तैर्विद्धि १५॥ तानि प्राकृतपिंगलानुसारीणि दुर्गेश्वरभट्टेन विरचितानि बोध्यानि १५ अंक ... गुरुवासरे ॥ आश्विनकृष्णपंचम्यां शिवनाथेन लेखितं ॥१॥
छन्दःपीयूष
Chandahpiyūṣa
450 No. 120
1892-95 Size – 10% in. by 44 in. Extent - 47 leaves ; 9 lines to a page ; 40-45 letters to a line.

Page #135

126
Vedāngas
Description - Country paper ; Devanāgari characters; not very old in
appearance%3D handwriting beautiful, clear, legible and uni. form; red pigment used for marking the portion; yellow pigment occasionally used for corrections ; folios numbered in right hand margins%3; folio following folio No. 30 bears two numbers viz. 31 & 32; the Ms. contains Adhyāyas 1-4.
Age-Samvat 1849.
Author-Jagannatha ( Between 1750 and 1793 - P. K. Godes article
in the New Indian Antiquary Vol. I. pp. 681-85).
Subject - Chandas.
Begins - fol. 16
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ न्यायव्याकरणादि शास्त्रमखिलं संक्षुणमेवास्ति हि प्रायः न नूतनैः सुकृतिभिश्छन्दस्तु नैवेत्त्यतः॥ श्रीकण्ठस्मरणादवाप्य सुमतिं प्रीत्यै मया धीमतां सत्सूत्रं गुरु तत्कृतं लघु पुनस्तस्याथ सारं ब्रुवे ॥ सालङ्कारगुणं विदोषमपि यच्छब्दार्थयुग्मं बुधा - स्तकाव्यं यश आद्यनेकफलक कार्य मतं धीमताम् । छन्दःशास्त्रनिबन्धना खलु भवेत्तत्रोपयुक्ता यति - च्छन्दोभङगविहीनवाक्यरचनानेकप्रकारप्रथा ।। २ ॥ सूत्रं संग्रहवाक्यमात्रमिह वै कत्तुं न कः शक्नुयात्तस्मिल्लाघवतोनुवृत्तिरचना स्पष्टा परं कौशलम् । मात्सर्य परिहाय तत्सुमतिभिर्द्रष्टव्यमत्रादरात्तच्चाप्यन्तरनुप्रविश्य विपुलस्यार्थस्य यद्वर्णनम् ॥ ३॥ शुद्धस्वानुभवप्रसिद्धविषयेप्येतन्मुनि ब्रवीदेतद्वै मुनिरब्रवीदिति जडाः श्रद्धानिबद्धानदः । पञ्च द्विगुणा दशेति कथने किं मुन्यमुन्योर्भिदा यः सद्वस्तु वदेत्तमेव सुमतिं विज्ञा मुनि मन्वजे ॥ ४ ॥ ज्ञाता ज्ञानदयादमानिजनिजाभिप्रायसाहायका - प्राजापत्यवरैर्नरासुरसुरैः स्रष्टुर्दमात्रोक्तितः। तस्मात्स्वाशयपाशवर्तिनि जने कस्मै किमाख्यायता बालक्रीडनतो जगजनयिता तुष्येन्मनुष्येषु कः॥५॥

Page #136

Chandas
पूर्वाचार्यकृतच्छन्दः शास्त्रेणापरितुष्यन्मिश्रजगन्नाथ - स्तत्सूत्राणि प्राणैषीत् । तत्रेदमादिमं शास्त्रारम्भसूत्रं प्रेक्षावतः प्रवर्त्तयितुम् ॥ अथ छन्दोऽनुशासनम् ॥ छन्दोनुशिष्यते येन तच्छास्त्रं प्रारभ्यत इत्यर्थः ॥ etc.
fol. 150 इति प्रथमोध्यायोत्र सूत्राण्यशीतिः ।
Ends fol. 48a
fol. 326 इति श्रीमिश्र जगन्नाथप्रणीते छन्दः पीयूपे छन्दोनिरूपणस्तृतीयोध्या• योत्र षणवतिः सूत्राणि ॥
127
श्रीरामात्तनयं यमिष्टविनयं विद्याधरस्यात्मजा लेभे श्रीहरिकृष्णदेवदुहिता साध्वी सुभद्राभिधा । गोपालीदयितेन तेन हि जगन्नाथेन संलोडिता च्छन्दःशास्त्रमहाम्बुधेर्मतिमथापीयूषमेतद्धृतम् । २ । यत्पाण्यंबुजसङ्ग एव शिरसो वालोपि संप्राप्तवान् वा-देवीकरुणाकटाक्षपदवीं सत्साधनैर्दुर्लभाम् ॥ वागीशा अपि यद्गुणानवसितेर्वाचंयमत्वं श्रिता वन्दे श्रीहरिकृष्णनाममहितं मातामहं तं सदा । ३ । ये तस्मिन्नपि नीललोहितपुरे संसत्सु संख्यावतां श्रीमद्बुद्धिमदाख्यया खिलविदो भूतार्थया विश्रुताः । यपादांबुजदर्शनादमलधीर्निस्तीर्णमोहार्णवो नित्रैगुण्यसुनिष्ठितश्च सततं तेभ्यो गुरुभ्यो नमः । ४ । यस्मिन्नस्तगतिः समस्तकरणग्रामो यतश्चेष्टते स्वप्न जागरणं सुषुप्तिरिति वै यत्साक्ष्यतः सिद्ध्यति । यस्मात्सर्वमनन्यदेतदुदितं यत्सर्वतोन्यन्मतं शेषाशेषकथा यथातिगमथालम्बे परं तन्महः ॥ ५ ॥ जीवाख्या प्रकृतिः परा निगदिता यस्यापरा चाष्टधा खं वायुर्ज्वलनो जलं क्षितिरहङ्कारो मनो धीरिति । यो वेद्यो निगमैः क्षराक्षरपरो वेदान्तकृद्वेदवि - तस्य श्रीपुरुषोत्तमस्य करुणामालोचयामोनिशम् । ६ ।
-
इति मिश्र जगन्नाथकृतच्छन्दः पीयूषे वृत्तनिरूपणश्चतुर्थोध्यायः ॥ ४ ॥ समाप्तोयं ग्रन्थः ॥ इति श्रेयम् संवत् १८४९ । कार्त्तिकमासे शुक्लपक्षे सप्तम्यां तिथौ लिपीकृतं ॥ इदं पुस्तकः ॥ लेखक वहादुरसिंघ
References – (1) Mss. – A - Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
ii, 200; iii, 416.
B-Descriptive Catalogues :- Ulwar Mss, Cat. 1096. Extr. 238,

Page #137

128
Vedangas
See also P. K. Gode's article in the New Indian Antiquary, Vol. I. pp. 681-685.
छंदःशास्त्र
No. 121
Size – 10 in. by 4k in.
-
Extent 8 leaves; 14 lines to a page; 45 letters to a line.
Description – Country paper; Devanāgari characters; old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines and edges in single; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; edges slightly worn out ; leaves brittle; complete.
This work appears to be different from the Prākṛtapingala.
Age – Samvat 1793.
Author - - Pingala.
Subject - Chandas.
Begins - fol. 16
Chandaḥsastra
300
1884-86
॥ ॐ ॥ तुय चरणकमलजुयल नमिउं वुच्छं सरस्सई माया पणसय कलसहरं पिंगलणायस्स पच्छारं १
माया जस्स भवांणी बप्पो रुदो भणिज्जए जस्स
बुच्छामि पिंगलायं तभ्गणणाहं नमक्करियुं २
जी भए फणिराओ छंडविराज्जं उयाचले रहियओ परिणीय विष्पगेहे तच्छवितेण क्कियासाला ३ etc.
Ends fol. 80
सत्तहि मत्तवीस अडअग्गल छक्कस आयह किज्जए मज्झहिं पडइ पंचगण चकलदुक्कल अंतिहि दिजए च्छट्टै बोयठाणगुरु मज्झओ अहवा विप्पमुन्दभो दुवई छंद दोइ सुहलवखण पिंगलसुकविबद्धभो दोवईछंदः ॥
बहुचित्तेयजमक्के बहुलहु गुरुबंध अच्छमुत्सु बिंदूलगुरुभंगो न होइ अथ सह पुणरुतं ७९

Page #138

Chandas
129
इति पिंगलाभिधं छंदशास्त्रं संपूर्णम् संवत् १७९३ वर्षे माघ वदित्रयो. दश्यां तिथौ । मुलताननगरमध्ये ॥ .
श्रीरस्तु लेखकपाठकयोः॥
212
छन्दशास्त्र
Chandaḥśāstra No. 122
1882-83 Size -91 in. by4 in. Extent - 25 leaves; 12 lines to a page; 32 letters to a line. Description - Country paper ; Devanagari characters; old in appear
ance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines ; folios numbered in right hand margins ; the Ms. is extremely moth-eaten ; fol. 1 missing; incomplete.
The Ms. contains paricchedas 1-2. Age – Appears to be old. Author - Pingala. Subject-Chandas. Begins abruptly - fol. 2a
....... जहा । अरेरे वाहहि कहु णाव च्छो...गमग अगति न देहि । ता एहि भणइ संतार देइ जो ... हेहि सो लेहि। ९ । जिमि ण सहह कणभतुला तिल तुलि महमद्धेण । etc.
fol. 160 इति श्रीपिंगलकृतौ मात्रावृत्तपरिच्छेदः ॥ Ends -fol. 260
रेहो । तहवि विसग्गो पिंगल भारेणएरि संभाणि अतं पाउएण णिचल. इजसूरोपच्छिभेउ भइ॥
इति श्रीपिंगलकृतौ द्वितीयः परिच्छेदः समाप्तः ॥ छ॥ छ । शांतिरस्तु।
छन्दःशास्त्र or जयदेवछन्दस् with वृत्ति "No. 123
Chandahśāstra or Jayadevacchandas with Vịtti
12
1873-74
Size -103 in. by 13 in.

Page #139

Vedangas
Extent – 5+33 leaves ; 26 lines to a page; 25 letters to a line. Description
Thick country paper; Devanagari characters; old in _appearance; handwriting clear, legible and uniform ; yellow pigment used for corrections; the Ms. is written in a book form on one side of the paper only; the Ms. is tied with a string; it contains text on the first five leaves and then commentary on the rest; it contains Adhyāyas 1-8; complete. Age - Samvat 1190 ( as given at the end of the text )
130
Author of the Text - Jayadeva.
of the Comm. - Harşata, son of Mukulaka.
Subject - Chandas.
Begins (Text) - fol. 1
श्रीगणेशाय नमः ॥
॥ गायत्रं छंदसां पूर्ध्वं वर्द्धमानाक्षरं परं वाग्मंडनकरं नौमि चित्रवृत्त प्रसिद्धये १
सर्वादिमध्यांत ग्लौ त्रिकौ नौ ह्यौ ज्ञौ स्तौ मातृको लहुः सांते गृण्डः संयोगादिपरः दीर्घप्लुतौ च द्विमात्रोसौ समुद्रादिर्लोकात् विरामो यतिरिति ॥ छ ॥ इति जयदेव छंदसि प्रथमोध्यायः ॥ १ ॥ छ ॥
Ends (Text) – fol. 5
एकादीन्येकोत्तरकान् वर्णसमान् क्षिपेदुपर्युपरि मुक्षायादैकैकमेकद्वित्र्यादि लघुविद्यात् ४ साद्यं संकलिता संख्या द्विगुणरूपवर्जिताच्च । नंषघ्रत्पयसंक्षेपप्रोक्तस्तथ विस्तारं वध्वो ॥ छ ॥
इति जयदेवछंदसिऽष्टमोध्यायः ८ सं. ११९० मार्गशुदि १४ सामादमे श्रीसर्वादेवाचार्याय शिष्यस्य देवचंद्रस्यर्थेय श्रीधरेण जयदेवछंदमूलसूत्रम लिखि
पंचमं लघु सर्वत्र सप्तमं द्विचतुर्थयोः षष्टं गुरु विजानीयात् एतश्लोकस्य लक्षणं
Begins (Comm.) - fol. 16
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
संकरं सारवतं सौरिं प्रणम्य विवृणोम्यहं जयदेवानि सूत्राणि स्वरूपविधिना स्फुटं १ गायत्री छंदसां पूर्वं । वर्द्धमानाक्षरं परं । वनकरं नौमि चित्रवृत्त प्रसिद्धये १
अत्र अद्ये श्लोकपदत्रयेणेष्टदेवतानमस्कारं करोत्याचार्यो परेण चतुर्थेन संबंधादिकथनं यस्मात्क्रियारंभे विघ्नविनायकोपसमैपिसमायसिस्ता इष्टदेवतानमस्कारं कुर्वन्ति etc.

Page #140

Chandas
131 fol. 3b भटमुकुलकात्मजविरचितायां जयदेवछंदौविवृत्तौ प्रथमोध्यायः ॥ ..
fol. 4b भटमुकुलकात्मजहर्षटविरचतायां जयदेवछंदोविवृत्तौ द्वितीयोध्याय २ Ends (Comm.)- fol. 33a
षडक्षरस्य वृत्तस्य चतुषष्टयाख्या संख्या द्वाभ्यां समाहता द्विगुणिता अष्टविंशतमित्यर्थः एकेन रूपेणांकेन वजिता स्तन्या सतं सप्तविंशत्यधिकमित्यर्थः एवं विधोऽवयोग अध्वसंबंधप्रकीर्तितः कीदृशः छिन्नं वृत्तं गुरुलघुसमुदायौ यस्वां तादृशी अंगुलमानेन व्याप्तिमंगुलव्याप्ति यस्य स तथोक्त इति सिद्ध छ ।
भट्टमुकुलकारमजहर्षविरचितायां जयदेवछंदौविवृत्तावष्टमोऽध्यायः ८
समाप्तं जयदेवछंदविवरणं छ समस्तु छ छ. References - (1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 1910% This is the only Ms. recorded by Aufrecht. See P.K. Godes article in the Poona Orientalist Vol. I pp. -- See also History of Classical Sanskrit Literature by Krishnmmacariyars. 1090.
छन्दस्
Chandas
144 No. 124
1880-81 Size-91 in. by 4g in. Extent -3 leaves; 8 lines to a page ; 15-16 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear.
ance; handwriting very bold, clear, legible and uniform ; borders ruled in double black lines; red pigment used for
marking; edges worn out and moth-eaten; complete. Age -- Samivat 1653. Author - Not mentioned. Subject-Chandas. Begins -fol. 10
॥ॐ नमो भथर्ववेदाय ॥
भथातः छंदश्चित्तिं व्याख्यास्यामस्तत्र छंदोनुक्रमणं गायत्र्युष्टिगनुष्टुप्. ब्रहतीपंक्तिनिष्टब्जगत्पतिजगतीशकर्यतिशक्कर्यष्टयत्यष्टिकृत्यतिधतिकृतिप्रकृत्याक्रतिविकृतिसंकृत्यभिकृत्युत्कृत्येकविंशतिः छंदांसि ॥१॥ etc.

Page #141

132
Vedangas
Ends - fol. 30
___अतितिरशीत्यक्षराकृतिश्चतुराशीत्यक्षरा प्रकृतिरष्टाशीत्यक्षरा भाकृतिर्द्विनवत्यक्षरा विकृतिः षण्णवत्यक्षरा संकृतिः शता शताक्षरा अभिकृतिश्चतुःशताक्षरा उतकृतिरतःपरं दंतुको भवतीत्पृक्लक्षणमग्निः सविता सोमो बृहस्पतिवरुण इद्रो विश्वेदेवाश्छंदो दैवतेतीति ॥ छ ॥३॥छ अथ छंदः समाप्तमिति ॥ छ । संवत् १६५३ वरपे श्रावण शुदि ८ गुरौ लिखितं ॥ छ ॥छ ॥ श्री॥ छ ।
four
छन्दस्
Chandas
15 No. 125
A 1879-80 Size - 11} in. by 4 in. Extent -4b to 80 leaves%3; 8 lines to a page; 40-42 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks; Devanagari characters;
new in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double red lines; red pigment used for marking the portion ; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins ; complete; the Ms. contains
four otber works but all have separate numbers. Age-Modern. Author- Not mentioned. Subject-Chandas. Begins - fol. 50
हरिः ॐम् मयरसतजभनलगसंमितं भ्रमति वाङमयं जगति यस्य । स जयति पिंगलनागः शिवप्रसादाद्विशुद्धमतिः॥ त्रिगुरुं विद्धि मकारं लध्वादिसमन्वितं यकाराख्यं ।।
लघुमध्यमं तु रेफ सकारमंते गुरुनिबद्धं ॥ etc. ends - fol. 86
मयद्वादशधीः पंचदशछंदः षोळशपादः परोष्णिक्प्रस्तारपंक्तिविंशतिविंशति. रेकविंशतिर्देवतादितोष्टौ चतुःशतं षष्ठो विशतिर्युगपरांतिका त्रयोदशवृत्तं गावादी विंशतिर्विशतिर्यवमती श्रीणि यतिर्विशतिर्वातोर्मीमष्टादश प्रहर्षिणी विंशतिः शार्दूलविक्रीडितं पंचदशात्रानुक्तं सप्तदशाष्टादश ॥

Page #142

Chandas
133
Chandas
50 (3) No. 126
A1881-82 Size -- 84 in. by 3} in. Extent-9a to 15a leaves%
38 lines to a page3; 25-28 letters to a line. Description - Modern paper with watermarks ; Devanagari characters;
new in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; red pigment used for mark.
ing the portion%3; folios numbered in both margins3 complete. Age - Modern. Author - Piigalaniga. Subject -Chandas. Begins - fol. 9a
मयरसतजभनलगसंमितं भ्रमति वाडमयं जगति यस्य ।।
: स जयति (पिं )गलनागः शिवप्रसादाद्विशुद्धमतिः ।। etc. Ends - fol. 15a
मय द्वादशधीः पंचदशछंदः षोडशपादः परोष्णिक् परपंक्तिविंशतिर्विशतिरेकविंशतिर्देवतादितेष्टौ चतुःशतं षष्ठो विंशतिर्युगपरांतिका त्रयोदशवृत्तं गावादी विंशतिविंशतियवमती त्रीणि यतिर्विशतिर्वातोमामष्टादश प्रहर्षिणीं विंशतिः शार्दूलविक्रीडितं पंचदशात्रानुक्कं सप्तदशाऽष्टादश ॥ १९ ॥
इति वेदांगछंदः समाप्तः । श्रीहेरंब ॥ श्रीकृष्ण ॥ युधंधरुषु ॥
छन्दस्
Chandas
67 (3) No. 127
1891-95 Size -8 in. by 3g in. Extent-5bto 10a leaves%3 10 lines to a page%3; 28 letters to a line.
Description-Country paper%3 Devanagari characters; old in appear.
ance; handwriting clear, legible and uniform ; borders ruled in double red lines; edges worn out; yellow pigment used for corrections%3 complete: ..
......:

Page #143

134
Vedāngo
Age-Samvat 1719 (as given at the end of the Ms.) Author - Pingala. Subject - Chandas. Begins-fol. 50
मयरसतजभनलगसंमितं भ्रमति वाङमयं जगति यस्य ।
स जयति पिंगलनागः शिवप्रसादाद्विशुद्धमतिः । etc. Ends - fol. 100
द्विरखें रूपे शून्यं । द्विःशून्ये । तावदः तगुणितं । द्विढ्यूनं तदंतानो परे पूर्ण परे पूर्णमिति ॥९॥
इति पिंगलछंदः समाप्तः॥
छन्दस्
Chandas
445 No. 128
1895-1902 Size — 8. in. by 3} in. Extent-6 (7-12) leaves; 9 lines to a page ; 24 letters to a line. Description-Country paper 3, Devanagari characters; old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform; edges slightly worn out; folios numbered in both margins/ The Ms. begins abruptly on fol. 7 but fol. 74 contains some portion of Jyotisa and from fol. 7b the work Chandas begins;
this work is complete. Age-Appears to be old. Author-Not mentioned. Subject - Chandas. Begins - fol. 76
मयरसतजभनलगसमितं भ्रमति वाङमयं जगति यस्य ।। स जयति पिंगनागः शिवप्रसादाद्विशुद्धमतिः ।। त्रिगुरुं विद्धि मकारं लध्वादि समन्वितं यकारख्य लघुमध्यमं तु रेफ सकारमंते गुरुनिबई ॥

Page #144

Chandas
133
लघ्वंत्यं हितकारं जकारमुभयार्लघु विजानीयात् ॥
मादिगुरुं च भकारं नकारमिह पैंगले त्रिलघु | etc. Ends - fol. 12b
मयद्वादशधी: पंचदशछंदः षोडशपादः परो...प्रस्तारपंडिक्तविंशतिविंशतिरेकविंशतिर्देवतादितोष्टी चतुःशेतं षष्ठो विंशतिर्विशतियुगपरांतिका त्रयोदशवृत्तं गावादी विंशतिर्विशतिर्यवमती त्रीणि यतिर्विशतिर्वातोर्म३मष्टादश प्रह र्षिणी विंशतिः शार्दूलविक्रीडितं पंचदशात्रानुक्तं सप्तदशाष्टादश ।।.१९ ।।
इति छंदः समाप्तः॥ बाळकृष्णस्य सूनु वासुदेव किणगि इत्युपनाम्ना लिखितं स्वार्थ परार्थ च
छन्दसार
Chandasāra
382 No. 129
1895-98 Size - 11g in. by 5 in. Extent - 3 leaves; 17 lines to a page; 45 letters to a line. Description - Country paper; Devapāgari characters; not very old
in appearance; handwriting somewhat careless but clear, legible and uniform; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; complete.
The work is in Hindi. Age - Samvat 1770. Author-Narayanadasa.
Subject-Chandas.
Begins - fol. 1a
॥श्रीमते रामानुजाय नमः ॥ दोहा ॥ श्रीगुरुहरिपदकमलकों प्रणवत वोधप्रकाश ।
छंदसारपह रचतु है श्रीनारायणदास ॥ हजधरखभधननसुनखरध भखरपहजानि मादिनधरियेपाठमै अजमनकानविहानि ॥२॥

Page #145

138
Vadangas
Ends-fol.30
पिंगलप्रसिद्धनागवानी सोसमुइतत ताकोसुस्मरमुनि पानेकोनपारहै। ताको एकदेसकविसुरनिजतनिमयितेकैसुधान ... कियेतद्वा विस्तार है जान्यो चाहै छंदगति अतिश्रमहोमनाहीनाकेहेतसुलभज्योकत्योयो विचार है।... को विलासहरिनामको प्रकातजानेनारायणदासकी यो ग्रंथ छंदसार है । संवत भष्टादशजुशत अरउनतीसमिलाय भांदोदसिवार गुरुकृते पक्षविरचाय ॥
इति छंदसारग्रन्थ समातं ॥
छन्दसार
Chandasāra
108 No. 130
A1883-84 Size - 64 in. by 9} in. Extent - 24 leaves ; 17-18 lines to a page ; 16 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgarl characters; old in appear
ance%3; handwriting bold, clear, legible and uniform; the Ms. written in a book-form but the folios are not tied together; yellow pigment used for corrections; edges slightly worn out;
slightly moth-eaten; the work is in Hindi; complete. Age-Appears to be old.. Author-Suratamisra.
Subject-Chandas.
Begins-fol. 10
श्रीगणेशाय नमः ॥ सोरठा ॥ कृष्णचरणचित ऑनिकहों सुमनपिंगलकछु । जिहिते छंदहि जांनि प्रभगनतामे वरनिये १॥ अथ षोडशकर्म ॥ चौपई ॥ प्रथमहि संख्याकर्म बताइ प्रस्तारहि सूची चितलाइ ॥. : पुनिउदिष्टनष्टसुवाँ नि ।। मेरुपताका मर्कटिजांनि ॥२॥ दोहा ॥ अष्टकर्म एमत्तके पुनिवरननिके जानि ।। इहि विधिषोडसकर्म एकहे सुकविसुपदॉनि ३ ॥ etc.

Page #146

Chandas
137
137
Ends
fol. 24b -
त्रिभंगमैनसूर तिन देषि धमदूरत पुकारे द्वारसूरत कृपा की दृष्टि करियै ॥ छंदबंद जो करहितौ छंदबंदि चितलाइ छंदबंद सब छाडितह नंदनंद गुन गाइ ॥ इति सूरतमिश्रविरचिते छंदसार समाप्तं ॥ संपूर्ण ॥ शुभमस्तु ।
छन्दसार ....
Chandasāra
865 No. 131
1886-92 Size - 10d in. by 6g in. Extent -10 leaves%3D 14 lines to a page%3; 40 letters to a line. Description-Thin country paper, Devanagari characters%3; not very
old in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform%3; folios numbered in both margins: edges.slightly worn out3B complete. .
The Ms. is written in Hindi. Age-Does not appear to be very old. Author - Not mentioned. Subject - Chandas. Begins — fol. 10
श्रीराधावल्लभो जयति अथ छंदसार लिख्यते दोहा ......... राधे हरिगर विकागुरुसागरगनराई . छंदोगतिवर्णन करौं इनके पद चितलाइ १ पहले कहि लघु गुरु कृवावहुरिगमागनभेद मात्रकवरनकछंदकहि होइ कछू नहि षेद २ . . छंदनको गननाकछुक कहिसु जथामति देत .
इकतक बरनन करीं ग्रंथ बढमके हेत etc. Ends -- fol. 104
दोहा ॥ व्याकर्न लक्षइक जानिये जोतिष चारिसुलाष ॥
षष्टलक्ष वैदक कहै अगनित छंदहि भार्ष ॥ १४॥
...18

Page #147

138
Vedihigas
मम मति भतिही भलप है कविमग अगम अपार ॥ अक्षरमात्रहि वूक कछु कविकुललेहु संवारि ॥ १५॥ छंदौनिधि मथियह कियौ छंदो सारवनाइ ॥ छंद सुवंसवर. तहा द्वै सतसत्र इत्याइ ॥ १६ ॥
इति छंदसार असमछंदवरनन असमात्रक असमर्ननाम पंचमी अंक ॥५॥समाप्तोर्य ग्रंथ:
छन्दस्तत्त्वसूत्र with टीका
Chandastattvasūtra with Commentary
1366 1891-95
No. 132
Size -101 in. by41 in.
Extent -- 7 leaves; 15 lines to a page ; 50 letters to a line. Description-Country paper; Devarāgari characters with पृष्ठमात्रा
handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines; yellow pigment used for corrections; foll. 1-10 missing; the Ms. contains both text and commentary;
blank space in the centre of folios; incomplete. Age-Appears to be old. Author of Comm. -Dharmanandana? Subject -Chandas. Begins abruptly-fol. 11a
......श १२ द्वादश एकेन विंशतिद्विकेन गण्यते । जाता भष्टगणिता
स्तावंत एवस्फः । पुन द्वादशद्विकेन चत्वारिंशतः॥ ४८ etc. Ends -fol. 17a
भनया रीस्या त्रिभिषड्भिर्वा पादैर्गाथा भवंति ग्रंथकार उप. संहरचाह ।। ११८
छंदो छंदस्तत्वं सुदुग्गेहं उद्दधार स्वपाठय वाचको धर्मनंदनः ॥ स्पष्टार्थः ।
इति छंदस्तत्वसूत्रटीका संपूर्णा | साधुवृंदैः प्रवाच्यमाना चिरं जयतु ॥लि. पण्डित - कनकसोमशिष्य-मुनियशाकुशलेन । शुभं भवतु कलणमस्तुः॥छ॥ श्रीः ॥

Page #148

Chandas
139
159 (30
छन्दोग्रन्थ
Chandograntha No. 133
1879-80 Size - 9 in. by 41 in.. Extent - 5a to 9a leaves ; 10 lines to a page; 32 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters with 78717718;
handwriting bold, clear, legible and uniform ; borders ruled in
two double black lines; complete. Age - Samvat 1660. Author-Piigalanaga. Subject - Chandas. Begins - fol. 5a
मयरसतजभनलगसंमितं चमति वाग्मयं जगति यस्य ।
स जयति पिंगलनागः शिवप्रसादाद्विशुद्धमतिः॥ Ends - fol. 9a
द्विरखें । रूपे शून्यं । द्विशून्ये । तावदर्दु तद्गुणितं । द्विानं तदंतानो परे पूर्ण परे पूर्ण...ति ॥ इति छंदोग्रंथः समाप्तमिति ॥
छन्दोग्रन्थ
Chandograntha
51 No. 134
A 1881-82 Size - 8f in. by 3 in. Extent-7leaves%3; 8 lines to apage: 25 letters to a line. Description-Modern paper, Devanagari characters: new in-appear
ance ; bandwriting clear, legible and uniform; borders ruled in
double red lines%3; folios numbered in both margins; complete. Age- Saka 1673. Author - Not mentioned. Subject - Chandas.

Page #149

140
Vedangaus
Begina -- fol. 10
. श्रीगणेशाय नमः ॥ - ॐ मयरसतजभनलगसमितं भ्रमति वाङमयं जगति यस्य ।
स जयति पिंगलनागः शिवप्रसादाद्विराद्धमतिः ॥ etc. . .. Ends -- fol. 78
छंदः षोडश । पादः परोष्णिप्रस्तारपडिक्तविशतिरेकविंशतिदेवता. दितोष्टौ चतुःशतं षष्ठोविंशतिविंशतियुगपरांतिका त्रयोदशवृत्तं गावादौ विंशतिविशतिर्यवमती त्रीणि यतिरेकोनविंशतिर्वातोमामष्टादश प्रहषिणीं विंशतिः शार्दूळविक्रीडितं पंचदशात्रानुक्तं सप्तदशाऽष्टादश॥ छंदः समाप्तः । शके १९७३ प्रजापतिनामसंवत्सरे॥
तैलादले जलादले शितलबंधनात् ।। मूर्खहस्ते न दातम्यं एवं वदति पुस्तकं ॥१॥
छन्दोग्रन्थ
Chandograntha No. 135
713
1891-95 Size - 91 in. by 4. in. Extent - 26 leaves; 6-7 lines to a page; 22 letters to a lino. Description - Country paper; Devauāgari characters; not very old
in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled in triple black lines; red pigment used for
marking verse numbers; folios numbered in right hand mer.
: gins; marginal notes on the first 8 folios; incomplete. Age Does not appear to be very old. Author -Not mentioned. Subject -Chandas. -Begins-fol. 10
॥६०॥ स्वस्तिश्रीः॥ स्फुरद्वदनपंकजः कनककूटदेहधुतिः । प्रशस्तसुषसंपदा निधिरपूर्वमानप्रदः सकृष्णवृषभानुजाचरणमाधुरीचंचुरः सदा मधुरवाक्पटुज्जयति साधु वैयासिकिः ॥१॥

Page #150

Chandas
141
सांद्रानंदरसैकसारवपुष माधुर्यरम्योदितां सद्वक्त्रछविनिंदितामलशरत्पूर्णेदुविधामहं । .... भ्रूभंगीजितकामकामकलाम लावण्यलोलेक्षणं । वंदे नंदितनंदसूनुमनिशं राधामसामरणां ॥२॥ श्रीवृंदाविपिनप्रतोलिषु नमसंघुसवलीतति -.. घभोजालिबि ... दनैः सुरमिणा वातेन संसेविते । कालिंदीपुलिने विहारिणमथो राधैकजीवातुकं
वंदे नदकिशोरमिंदुवदनं स्निग्धांवुदाडवरं ॥ ३ ॥ Ends-fol. 260
भक्तेभ्यस्ते सुकीर्तिर्विश्वे विकाशं प्रयाता । लोको विद्या ययैव छित्वा परं जातिसौष्यां। सर्वस्वं तपि ते की कालोरगग्रस्तनृणां श्रीमवृंदावनेंदो कस्तान सेवेत धीमान् ॥ ३९ ॥
जात्यंतरं चंद्रलेखाछंदः । म्नो मो प्लौ गौ भवेता सप्ताष्टकै चंद्रलेखेति सूत्रं ॥ In the margin of fol. 260 the name of the Ms. is written as'छदोग्रन्थ'.
छन्दोग्रन्थ
Chandograntha
1367 . No. 136
1887-91 Size - 101 in. by 48 in. Extent -- 3 leaves; 22 lines to a page; 40-45 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; not very old in
appearance; handwriting small but clear, legible and uniform%3B red pigment used for marking the portion; white chalk used for corrections; borders ruled in double red lines and edges in single; complete.
___ The Ms is written in Prakrta. Age - Does not appear to be very old. Author - Not mentioned. Subject -Chandas.

Page #151

1142
Dedángds
Begins-fol. 1a
॥ॐ॥ श्रीपरमात्मने नमः इयनजघरपभकविमण भट्टरकरवज्जिया च पढमपए पाई छैदेगीए सुणि सुंदरि पिंगलो भणह १ जे केवि पुज्वगंया पढमपए ताह दीसइ णयारो
माइंदगमणियुच्छह पिंगलपयकए लग्गा २ etc. '. Ends - fol. 36
भणयसुरासुलहुसुविसेसुरयजुगमत्तय चलणपयंतह रासा छंद ७० चंदमा लुज्जए सूलवे किज्जए मत्त चालीसए पिंगलो भासए ७१ चंदू मालाछंदः
छन्दोनिवास
Chandonivāsa
1527 (b) No. 137
1891-95 Size - 67 in. by 68 in. Extent - 29 leaves ; 15 lines to a page ; 20 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; not very old
in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform; red pigment used for marking the portion ; folios numbered in the left hand margins; the Ms. is written in Hindi in a book form and tied with a thick string; the Ms. contains two works the first called 27 and the second the prosent
one; tte work is complete. Age - Samvat 1826. Author- Sukhadeva. Subject-Chandas, a Hindi work on Prosody.
.. Begins -fol. ia
॥ॐ॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥ अथ पिंगल लिष्यते ॥ दोहा ॥ पाय सुमरि गोपालके पाय गुरनते ग्यान ॥
भाषाबांधतछंदकछु छमिज्यो सुकवि सुजांन ॥ १॥ भय लघुगुरुविचार ॥ दोहा॥ संजोगीको भादिको अनुस्वारजुत होय ॥ दीरष द्वैकल जासमैं गुर कहि पतहै सोय ॥२॥etc.

Page #152

Chandas
143 fol. 14a इति कविकुलालंकारचूडामणि - श्रीसुषदेव · विरचिते छंदोनिवासे
मात्राछंदप्रकरणं संपूर्ण ॥ Ends-fol. 290
दोहा भाषा मैं पिंगलकह्यो मत सुषदेव सुजान
सहसक्रतमै बहुत है मेरमरकटी आन १९८
इति श्रीकविकुलालंकारचूडामणिश्रीसुषदेवविरचिते छंदोनिवास समाता॥ चोपई संबत अठारैस शुभजांनी
उपरिषष्टविसप्रमानौ फागुनकृष्णमावस्या
मानि सनिबार सुमहिप्रमानि १ दोहा पिंगलकी पोथी लिषीनांनिगनैजुसह्यारि
जो कछु सुद्व असुद्ध है लिज्यौ सुकवि सुधारि डालचंद चौबेर है बसर्वमधिसुमान लिविवेकौ पोथी दई पिंगल सुंदरसुजान ३ श्रीकृष्णाय नमः
छन्दोमंजरी
Chandomañjari
447 No. 138
1899-1915 Size -113 in. by 5g in. Extent-6 leaves; 9 lines to a page; 30-32 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters; not very old in
appearance; bandwriting clear, legible and uniform; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in both "margIns: slightly moth-eaten; the Ms. contains stabakas 1-6%3B
complete. Age - Not very old. Author - Gangādāsa. Subject - Chandas. Begins - fol. 1a
॥श्रीगणेशाय नमः॥
गः श्रीः गौस्त्री मो नारीरो मृगो मौचेत्कन्यान गिसती भगौगिति पंक्तिः सलगैः प्रिया त्यौचेतनुमध्या शशिवदना न्यौद्विया सोमराजी ननगि मधुमती कुमारललिता सूगम्सौगः स्यान्मदलेखा चित्रपदा यदि भौगौ ॥ etc.

Page #153

144
Vodangas
Ends-oss . . .
वैदर्भरीतिस्थं गचं हृद्यतरं भवेत् । भवत्युत्कलिकाप्रायं समासाढयं दृढाक्षरं वृतैकदेशसंबंधातगंधि पुनः स्मृतं । व्यवहोरोदितं प्रायछंदोप्यऽत्र प्रकीर्तित प्रस्तारादि पुनर्नोकं केवलं कौतुकं हि तत्
इति गंगादासकृतायां छंदोमंजण्यां गयप्रभेदो नाम षष्टस्तबकः ॥ श्री.॥ जय जयदेव हरि
श्रीहरिः ॥ लक्ष्मैतदिति भार्यायाः प्रथमेई माधे दले एतनियतं लक्ष्म लक्षणं भवति एतत्किमित्याह गोपेताः सप्तगणा इति यत् चतु:कलाः सप्तगणा
सगुरवः पूर्वार्द्ध नियमावतीत्यर्थः अत्रापवादः इहाायां विषमे प्रथमReferences - (1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 192a%Bii, 39a, 200a; ifi, 41b. B-Descriptive Catalogues :- I. O. Cat. Nos. 1099-1100%; vide also P.K. Gode's article in the Indian Historical Quarterly Vol. XV
(1939) pp. 512-22. (2) Printed Editions :- 1. Ed. with notes by Pandit
Taranath Tarkavachaspadi, Calcutta, 1870; 2. Ed. with Jivāpanda Vidyāsāgara's Commentary, Calcutta, Vacaspatya Press, 1915; 3. Ed. by Hermann Brockhaus 1854.
छन्दोमञ्जरी
Chandomañjari
383 No. 139
1895-98 Size-101 in. by41 in. Extent - 22 leaves ; 11 lines to a page; 32-35 letters to a line. Description - Country paper; Devapāgari characters; old in appear.
ance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; folios pumbered in both margins; edges
worn out; slightly moth-eaten; the Ms. contains Stabakas .. 1-6. Age -- Appears to be old, , ..

Page #154

Chandas
45
Author -Gaigadasa.
Subject - Chandas. Begins -- fol. 1a
॥श्रीगुरुचरणेभ्योन्मः ॥
देवं प्रणम्य गोपालं etc. as in No.452/1892-95.
fol. 224 इति छंदोमंजय्या मात्रावृत्ताख: पंचमस्तवकः Ends - fol. 22b
सगैं षोडशभिः etc. up to सच्छंदसा मंजरी as in No. 452/ 1892-95. followed by इति छंदोमंजर्या षष्टस्तबकः रान्तसाविह हलमुखी ॥ चंद्रिका
भवति रोमरो १ म्सौज्मौ ग्एश ... References - See No. 447/1899-1915.
छन्दोमारी
Chandomañjari
..715 No. 139A
1891-95 Size - 151 in. by 51 in. Extent - 15 leaves ; 11 lines to a page; 40-45 letters to a line. Description-Country paper; Bengall characters; old in appearance%3B
handwriting clear, legible and uniform; folios numbered in right band margins; edges extremely worn out and moth
caten; the Ms. contains Stabakas 1-6. Age-Saka 1615. Author-Gangadasa. Subject - Chandas. Begins-fol. 10
.... चन्द्राय नमः। . देवं प्रणम्य गोपालं etc. as in No. 452/1892-95.. Ends - fol. 156
कंसारेः शतकं दिनेशशतकं द्वन्द्वं च तस्यास्स्वसौ। गंगादासकवेः श्रुतौ सुकृतिनां सच्छन्दसा मंजरी॥
....19

Page #155

Vedanga
इति छन्दोमंजय गद्यप्रभेदो नाम षष्ठः स्तबकः । समाप्तः ॥
बाणकालेन्दुमिते शकाब्दे
सिंहे गते भास्वति शुक्लपक्षे ॥
References - See No. 447 / 1899-1915.
146
छन्दोमञ्जरी
No. 140
Size - 12 in. by 6 in.
Extent – 13 leaves; 13 lines to a page; 38 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters; not very old in appearance; handwriting clear, legible and uniform ; borders ruled in double red lines and edges in single; red pigment used for marking the portion; folios numbered in right hand margins; complete.
Age - Samivat 1806.
Author – Gangādasa. Subject - Chandas. Begins fol. 1b
1
देवं प्रणम्य गोपालं etc. as in No. 452 / 1892-95. fol. 20 इति छंदोमंजय मुखबंधाख्य प्रथमस्तबकः ॥ १ ॥
fol. 11b" इति छंदोमंजय्यां समवृत्ताख्यो नाम द्वितीयस्तवकः ॥ २ ॥
Ends - fol. 136
Chandomañjari
714
1891-95
ti
छन्दोमञ्जरी
No. 141
Size - 124 in. by 6f in
व्यवहारोदितं etc. up to छंदसा मंजरी as in No. 452 / 1892-95 :followed by इति छंदमंजरीकाव्य संपूर्णः ॥ संवत् १८०६ मिति मांगिश्रवदि १ भौमवासरे महात्मा उतिमचंद लिपीकृतं सवाईजयपुरमध्ये ॥ श्री ॥ श्री ॥ References - See No. 447 / 1899-1915.
Chandomañjari
452 1892-95

Page #156

Chándas
Extent -- 25 leaves ; 8 lines to a page ; 36 letters to a line. Description - Modern country paper; Devanāgarl characters; pot
very old in appearance%3; handwriting bold, clear, legible and uniform ; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both mar
gins; the Ms. contains Stabakas 1-6. Age - Not very old. Author - Gangādāsa. Subject - Chandas. Begins -fol. 10
श्रीराधाकृष्णाभ्यां नमः देवं प्रणम्य गोपालं वैद्यगोपालदासजः संतोषातनयछंदो गंगादासस्तनोत्पदः १ संति यद्यपि भूयांसछंदोग्रंथा मनीषिणाम् तथापि सारमाकृष्य नवकार्थो ममोद्यमः इयमच्युतलीलाढ्या सद्वृत्ता जातिशालिनी छंदसा मंजरीकांता सभ्यकंठे लगिष्यति २ पर्थ चतुष्पदी तच्च वृत्तं जातिरिति द्विधा
वृत्तमक्षरसंख्यातं जातिर्मात्राकृता भवेत् etc. fol. 30 इति छंदोमंजयाँ मुखवंधाख्यः प्रथमस्तवकः १ fol. 21a इवि छंदोमंजयां समवृत्ताख्यो द्वितीयस्तवकः २
"
fol. 240 इति छंदोमंजयां मात्रावृत्ताख्य पंचमस्तवका ०५० Ends - fol. 250
व्यवहारोदितं प्रायश्छंदोत्र परिकीर्तित प्रस्तारादि पुनर्नोक्तं केवलं कौतुकं हि तत् . सगैः षोडशभिः समुज्वलपदैनव्यार्थभन्याशयैयेनाकारि तदच्युतस्य चरितं काव्यं कविप्रीतिदं कंसारेः शतकं दिनेशशतकद्वंद्वं च तस्यास्त्वसौ गंगादासकवेः श्रुतौ कुतुकिनां सछंदसा मंजरी ५ समाक्षेयं छदसा मंजरी कांतेति ॥श्री ॥श्री॥ .
श्रीरामाय नमः ॥ श्री॥श्रीरामजी॥१॥श्रीः References - See No. 447/1899-1915.

Page #157

-148
Vodaipas छन्दोमुक्तावली की . .
Chandomuktăvali
301 No. 142
1884-86 Size - 124 in. by 5} in. Extent- 10 leaves ; 13 lines to a page; 40 letters to a line. Description - Country paper ; Devapāgari characters; not very old
in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled in double red lipes and edges in single; red pigment used for marking the portion ; yellow pigment used
for corrections ; folios numbered in both margins; complete. Age-Samvat 1848. Author - Sambhurāma Misra, disciple of Srinivasacārya. Subject - Chandas. Begins -fol. 10
श्रीमाहागणाधिपतये नमः॥ ध्यात्वा नागेश्वरेशान नवा चार्यपरंपरां ॥ छंदोमुक्तावली कुर्वे विद्वज्जनमनोरमां ॥१॥ पिंगलाचैविधोकानि मात्राक्षरविभेदतः॥ यानि छंदांसि वक्ष्यामि तान्यस्यां लौकिकान्यहं ॥२॥ शेयो गुरुलघुग्लाभ्यां म्यरस्तजमनैर्गणाः ॥
प्रसंगालक्षणस्वामिफलान्येषां ब्रवीम्यहं ॥३॥ etc. . fol. 24 इति संज्ञाप्रकरणं
fol. 10 इति पयगद्योदाहरणप्रकरणं ॥ श्री॥ Ends -fol. 100
प्रस्तारादयस्तु वृतरत्नाकरादौवोध्याः गोत्रेऽभूत्कश्यपश्य द्विजवर तिलको शातिसबाहमोचः ॥ सीतारामोस्य सूनुहरिगुरुकरुणामत्रकः शंभुरामः॥ छंदोमुक्तावलीयं हयवदनगले स्वर्पिता तेन भत्तवा ।। विद्वन्मोदं वितन्वत्यनतिमतिमतां वृतबोधं करोतु ॥१॥ पदन्त्र सौष्टवं किंचित्तगुरोरेव मे नहि ॥ मसौरवं चेत्तयोध्यं विद्वनिर्गतमत्तः ॥३॥

Page #158

Chandas
कृतांजलिपुटो भूत्वा प्रार्थयामि द्विजानिति ॥ मा भूयर्थः प्रयासो मे युष्माकं कृपयानघाः ॥३॥ छंदोमुक्तावली कठो हयग्रोवप्रसादकृत् ॥ ददातु सुद्धा भक्तिं पाठकेभ्यः स्वदायिनीं ॥४॥
इति श्रीनिवासायशिष्येण शंभुराममित्रेण विरचिता छंदोमुक्तावली समाप्ता॥
संवत्सरे वेदयुगाष्टभूमिते ज्येष्टे च शक्के प्रतिपत्तिथौ कवौ वारे मयेयं लिखिता शुभस्थले मुक्तावली विष्णुगुरुप्रसादतः ॥१॥
संवत् १८४८ (sic ? 1844) श्रावण कृष्ण तिथौ ३ मंदवासुरे लोषीतं
तस्य सुतेन नयंद्रपुरमध्ये शुभं भवतु कल्याणमसु श्रीराधाक्रष्णो - References — (1) Mss. — A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum - :
i, 192a; ii, 200. B-Descriptive Catalogues :- See Ulwaar
Cat. No. 1099, Extract No. 240.
छन्दोविचय
Chandovicaya
5 No. 143
A 1883-84 Size -8 in. by 3 in. Extent-8 leaves; 8-9 lines to a page; 25 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters; old in
appearance; bandwriting clear, legible and uniform ; borders ruled in double black lines ; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections ; edges slightly worn out; folios numbered in right hand mar
gins; complete. Age - Samvat 1677. 'Author - Not mentioned. Subject -Chandas. Begins -- fol. 10
श्रीगणेशाय नमः ॥ सामवेदाय ।
भथात: छंदसा विचयं ब्याख्यास्यामो गायव्युष्टिगनुष्टुम्बृहतीपंङ्तिनिष्टुब्जा गतीति सप्ता$ण्येकाक्षरपदादीनि चतुरक्षराधिकानि प्रतिछंदसं गायत्र्यादीनामुस्कृतिरवसानं छंदसामार्षलौकिकं च चतुर्षिशत्यक्षरा गायत्री etc.

Page #159

150
Peddigas
Ends-fol.80
ब्राह्मणात्तांजिनीव पिंगलाच महात्मनः ॥ निदानाच्छशास्त्राच्च छंदसा हालमुदत ॥१॥ पस्मार छादिता देवाछंदोमित्युभीरवः। छंदसां तेन छदस्त्वं ख्यायते वेदवादिमिः ॥२॥ यथा छदोभिराच्छंना देवान्मत्स्यानि वेदके । नवपश्यन्पुरा मृत्युरमृतत्वं ततो गताः ॥३॥ छंदोविदेव विप्रस्तु धर्मतस्तदुणाश्रितः॥
छंदसामेति सालोक्यममृतत्वं च गच्छतोत्याह भगवन्गार्यो गार्ग्यः ॥ ९॥४॥इत्युपनिदान समाप्त इति छंदाः समाप्तं ॥ शुभं भवतु ॥ कल्याण मस्तु । संवत् १६७७ वर्षे भाषाढवदि १ बुधे भयेह मंजपुरीवास्तम्य नागरशातीय दुवे श्रीनंदसुत वसिष्ठेन लिखितमिदं ॥ वाटी श्रीरामनिलीखी भाप्यते
सही। शुभं भूयात् ॥८॥ References -(1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalosorum :
i, 192a.
छन्दोविचय
Chandovicaya
44... No. 144
1886-92 Size - 71 in. by 44 in. Extent - 9 leaves ; 8 lines to a page ; 20 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgarl characters; old in appear.
ance; handwriting clear, legible and uniform ; borders ruled in double black lines on one side of the folios only; red pig. ment used for marking the portion; yellow pigmont used for corrections; folios numbered in both margins; edgos slightly
worn out; complete. age- Samvat 1725. Author - Not mentioned... Subject -Chandas.: :

Page #160

Chandar
1511
Begins-tol. 10
ॐनमः सामवेदाय ॥ भथातछंदसां विचयं व्याख्यास्यामो etc. as in No. 5/A 18b3-84.
Ends-fol. 9a
ब्राह्मणात्तारिनश्चैव etc. up to भगवान् गार्यो गायः॥४॥ as in No.5/A1883-84 followed by इति छंदः समाप्तः। संवत् १७१५ वर्षे
भादवाव दि ३० गुल्ल । सूरजीसुत् माधवजी लिखितं ॥ स्वयंपठनार्थ तथा . लघुभ्रातृकेशवजीपठनार्थ च लिखितं ॥ छ॥छ॥श्रीः॥छ । श्रीः॥छ।
छन्द्रोविचय
Chandovicaya
43 No. 145
1886-92 Size – 94 in. by 5} in. Extent - 6 leaves; 9 lines to a page; 30-32 letters to a line. Description - Country paper; Deyapāgarl characters; with occasional
पृष्ठमात्राs; old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; red pigment used for marking; folios numbered jp right hand margins
edges slightly worn out; complete. Age — Samvat 1717. Author - Not mentioned. Subject - Chandas. Begins — fol. 16
श्रीसामवेदाय नमः॥
भथातः छंदसां विचर्य न्याख्यास्यामो etc. as in No. 5/A 1883-84. Ends - fol. 6a
ब्राह्मणात्ताडिनव etc. up to भगवान्गायों गायः॥ ८ ॥छ | as in No. 5/A 1883-84. followed by इति उपनिषदानं संपूर्ण ॥ छंद
भातात

Page #161

Vedanpas समासः ॥ छ । संवत् १७१७ वर्षे मार्गशीर्षशदि ८ गुरौ लिखित पुस्ता
॥छ॥छ॥
छन्दोविचार or
...
.
Pr
Chandovicāra or (भाषापिङ्गल)
(Bhasāpirigala)
387 "No. 146
1895-98 Size - 94 in. by 4} in. Extent -9leaves%3; 15 lines to a page; 45 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgarl characters ; not very old in
appearance ; bandwriting clear, legible and uniform; borders * Toled in triple red lines and edges in double; red pigment used
for marking the portion and yellow for corrections; folios numbered in right hand margins ; incomplete.
The work is in Hindi and is written on the lines of Pin.
gala's work on metric. Age - Does not appear to be very old. Author - Cintamani. Subject - Chandas. Begins - fol. 1a ,
॥ ॥ अथ चिंतामनकविकृत भाषापिंगल लिख्यते ॥ दोहा गजमुखजननीजनकके पगनिना इनि जसीस चिंतामनिनि जसाहकौं देत वनाय मसीस १ छप्पय ॥ मुकुतमाल उतमंग इतैहि उतमंग गंगगनि etc.
उतशितचंदन भाडह तहि सित करलंलाटभनि etc. fol. 70 इति श्रीमन्महाराजाधिराज - साहिमकरंदकारते चिंतामनिकृते छंदो.
विचारे मात्रवृत्तानि ॥ Ends abruptly-fol. 90
तोटक यथा करियै कत्थुलाल विचारहियाँ गहिये परनारिकी यौवहियाँ यह है वृजगांव चवादमई तुम देषत कानन्हकानदई ९३

Page #162

पिङ्गल
No. 147
1
Subject - Chandas. Begins fol. 16
Size - - 10g in by 4g in.
Extent — 25 leaves ; 14 lines to a page; 28 letters to a line.
Description ~ Country paper; Devanagari characters; old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines; red pigment used for marking the portion; yellow pigment and white chalk used for corrections; edges worn out; left hand edges considerably moth-eaten; folios numbered in both margins; the Ms. contains the text in Prakrit followed by the Sanskrit rendering for the first 16 folios; complete.
Age
Appears to be old.
Author - Not mentioned.
Ends - fol. 256
॥ ॐ ॥ ॐ नमः सिद्धेभ्यः ॥ farगुरुलघुश्च नकारो । भादिगुरुस्तत आदिलघुर्यः । जो गुरुमध्यगतो रलमध्यः । aisaगुरुः कथितों तलघुस्तः ॥ १ ॥ etc.
Chandas
पिङ्गल with टीका
No. 148
Size - ...20
102 in by 4g in.
153
Pingala
1454
1887-91
नरावर गुणधरनयनर । परपद भरवहन सरलमतिरतिथे । अधरितशशधर मुषवर नवनवजय सकलसुभनयते ॥ ५१ ॥
सर्वलघुः ॥ इति पिंगल संपूर्णं ॥ लिषतं वा धर्मरत्नेन जीवाजीप्रित्यर्थ ॥
Pingala with Commentary
317 1884-86

Page #163

154
Vedangas
Extent (Text)--3 leaves%3 2 lines to a page3; 36 letters to a line.
(Comm.) , 8-10 , , 45 , Description - Country paper ; Devanāgari characters; old in appear.
ance; handwriting of the Text bold, of the Comm. small, clear, legible and uniform ; Text in the middle with the Commentary above and below it; folios numbered in both margins; edges slightly worn out; the Ms. contains only the seven verses of
the Text in Prakrit and the Commentary on them in Sanskrit. Age-Appears to be old. Author of the Text-Pingala.
, of the comm. -Vijayagani (?) Subject - Chandas. Begins ( Text)- fol. 10
॥श्रीः ॥ जो विविहमत्तसा etc. Begins (Comm.)- fol. 10
॥ श्रीशेषमूर्ति जयति ॥ वंदे द्विरदवदनं सदनं सर्वार्थसिद्धीनां प्रत्यूहावलिकंदनं जितमदनं दिप्तिपूजेन ॥
ग्रंथारंभे ग्रंथकृतभिमतसिद्धये छंदःशास्त्राधिष्टापिंगलनागानुस्मरणलक्षणं मंगलमाचरति येत्यादिना।
यो विविधमात्रासागरप्राप्त विमलमतिहेलं प्रथमभाषातरंडो नागेशो पींगलो जयति । etc.
Ends (Text)-fol. 36 रहवंजणस्स जहा
चेऊ सहज तुहं चंचला सुंदरिहुहि बलंत पभ उण व्वुल्लखुल्लणा कीलसी उण हुलंसंत ७
श्रीशिवः शरणमस्तु। Ends (Comm.) - fol. 30
इदानीं तु सुंदरिहये पतत्पदमपि नान्यत्र ददासि अतस्त्वध सजमपि चांचल्यं गतमिति भावः किं च रे अधम उल्लासत्पुनस्तत्रैव क्रीडासि नापयासि तत इति भावः कस्यांचिदप्राप्तायां नायिकायामासक्तचेतसो नायकस्य कस्यापि वचनं मत हृद इति रेफस्य व्यंजनसंयुक्तस्यापेक्षयारित्यक्षरं न गुरु इति इकारस्य व्यंजनसंयुक्तस्यापेक्षया पूर्वाक्षरं उकारो न गुरुस्तथात्वे छंदोभंगः ॥ दोहा छंदः ॥ श्री॥पं। प्रमोदविजयेन गणिनाऽलेखि ॥ श्रीसूर्यपुरे ॥ श्रीरस्तु ॥

Page #164

पिङ्गल with टीका called पिङ्गलप्रदीप
No. 149
Size -
Age – Appears to be old.
-
-57 in. by 93 in.
Extent – 41 leaves ; 21 lines to a page; 14-15 letters to a line.
Description
Author of the Text - Pingala.
Chandas
Country paper; Devanagari characters; old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; the Ms. is written in a book-form; folios numbered in left hand margins; edges slightly worn out; foll. 9-16 missing; the Ms. contains both text and commentary ; incomplete.
Subject — Chandas.
Begins (Text ) - fol. 2a
Pingala with Commentary called Pingalapradipa
of the Comm. – Laksminātha son of Rāyabhatta.
Begins (Comm.) -- fol. 16
116
A 1882-83
जो विविद्दमत्ता etc. as in No.
155
गोपीपीनपयोधरद्वय मिलचेलाचलाकर्षणा स्केलिव्याधृतचारुचचलकरांभोजं व्रजत्कानने द्राक्षामंजुल माधुरी परिणमद्वाग्विभ्रमं तन्मना - द्वैतं समुपास्महे यदुकुलांलंबं विचित्रं महः १ लंबोदरमवलंबे रमवदनमे कदंतवरम् अंबेक्षितमुखकमलं यं वेदो नापि तत्वतो वेद २ गंगाशीत पयोभयादिव मिलद्भालाक्षि किला दिव व्यालक्ष्वेडजफूल्लभेरिव सदा लक्ष्मापवादादिव स्नोशापादिव कंठकालिमकुहू सान्निध्ययोगा दिव श्रीकंठस्य कृशः करोतु कुशलं शीतद्युतिः श्रीमताम् ३ विहिनदयां संदेष्वपि दत्वा वंदे वाङमयं देहं शब्दार्थसंदेहव्ययाय वंदे श्विरं गिरं देवीम् ४ भट्टश्रीरामचंद्रः कविविबुधकुलध्वदेहश्रुतोय - श्रीमन्नारायणाख्यः कविमुकुटमणिस्तत्तनूजोजनिष्ट तत्पुत्रो रायभट्टः सकलकविकुलख्यात कीर्त्तिस्तदीयो लक्ष्मी नाथस्तनूजोरचमतिरुचिरं पिंगलार्थप्रदीपम् ५

Page #165

156
Vedangas
480
श्रीरायभट्टतनयो लक्ष्मीनाथः। समुल्लसत्प्रभः
छंदसि पिंगलभणिने तनुते टीकामुदारमभिः ६ etc. fol. 30a इति श्रीछंदःशास्त्रपरमाचार्यलक्ष्मीनाथभट्टारकविरचिते मर्कटिका
प्रबंधे पंचप्रत्ययस्वरूपवर्णमर्कटिकाप्रस्तारप्रकारप्रकाशः समाप्तः। Ends ( Text)-fol. 48b
दिअवरगण धरि जुमल पुण विअ लहु पसल इम विहि विचि छउ पाणि
जिम सुहइ सुससि रअणि इहु रसिभओ मिमणमणि इअदह कल गमगमणि Ends ( Comm.)- fol. 486
इति योजना वाणीभूषणे तसललितेत्ति नामांतरं यथा द्विजवदयुगमिह रचय त्रिलघुकगणमथकलय सुललितरसपदि सरसिजमुखि भवति यदि जगति विदितसुललितमिति वरफणिपतिरिति वदति इदमप्युदाहरणं ८४ रसिका.
मुदाहरति जहा विमुहReferences-See No.461/ 1895-1902.
-
-
-
पिङ्गलछन्द सूत्रटीका
Pingalachandaḥsūtraţikā
867 No. 150
1886-92 Size - 9f in. by 31 in. Extent-37 leaves%3 8 lines to a page%3; 38 letters to a line. . Description - Country paper; Devanagari characters; old and musty
in appearance ; handwriting legible but not quite clear at certain places; portion on foll. 25-27 seems to be written in a different hand; borders ruled in triple black lines; edges worn out; slightly moth-eaten; folios numbered in both margins;
foll. 1-8 missing%3 incomplete. Age-Samvat 1590 (15801) Author - Pasupati. Subject-Chandas. Begins abruptly-fol. 9a
...रे सप्तमस्थाने कीदृशो गणोऽस्तीति प्रश्ने प्रभाको विभाज्यः ॥ समे भागे सति च लघुज्ञेयः । विषमेनुप्रभाके एकं दत्वा विभागे कृते गुरुज्ञेयः । एवं पुनः पुनः कृत्वा यावता पूरणं भवति तावणनीयमिति । etc.

Page #166

Chandas
157
Ends-fol. 45a
तत्र अग्रे यत् बक्ष्यमाणं तत्र स्थाप्यसुवरं शोभमानं मध्ये पदश्रेष्ठ शालूरं नाम ... भणिनं । हे मणोहरणे हे रजनीप्रभुवदने हे कमलदलनयने द्वात्रिंशन्मात्राः प्रकघस्थापय तस्यात्ते विल ... र तलं देहि मात्रावलं सुललितं । षट्चतुःकला इति कविदिनकरः भुजगपादः कथयति ॥ ॥ अथ
इति श्रीमत्पशुपतिविरचिता पिङ्गलटीका समाप्ता ॥
शुभमस्तु ।। संवत् १५९० पौष वदि ८ सो References -(1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
ii,73a. This is the only Ms. recorded by Aufrecht.
पिङ्गलछन्दःसूत्रवृत्ति
Pingalachandahsūtravrtti called छन्दोवृत्ति
called Chandovịtti
716 No. 151
1891-95 Size-121 in. by 41 in. Extent - 30 leaves; 12 lines to a page; 48 letters to a line.
Description-Modern paper with watermarks 3 Devanagari characters;
new in appearance; handwriting beautiful, clear, legible and uniform; red pigment used for marking the portion ; folios numbered in both margins; complete; a commentary on Pingala's Chandahsūtra, Adhyāyas 1-8.
Age-Saka 1796.
Author-Bhatta Halayudha.
Subject - Chandas. Begins — fol. 1a
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीमपिंगलनागोक्तछंदःशास्त्रमहोदधेः ॥ वृत्तानि मौक्तिकानीव कानिचिद्विचिनोम्यहं ॥१॥
इह हि त्रैवर्णिकानां सांगस्य वेदस्याध्ययनमाश्रूयते । अर्थावबोधपर्यंतश्चाध्ययनविधिः । वेदांगं च छंदस्ततस्तदध्ययनं वैधत्वादनुष्ठेयं ॥अथ त्रिष्टुभा यजति बृहत्या गायति गायत्र्या स्तोतीत्येवमादि श्रवणादायातं त्रिष्टुभादिज्ञानं etc.

Page #167

i58
Vedangas
fol. 20 इति भहलायुधकृतायां छंदोवृत्तौ प्रथमोध्यायः
fol. 46 इति भट्टहलायुधकृतायां छंदोवृत्तौ द्वितीयोध्यायः ॥ २ ॥ Ends-fol. 300
तत्रैक सर्वगुरु etc. up to एवं प्रत्ययभागः समाप्तः ॥ as in No. 691 1869-70 followed by
पिंगलाचार्यरचिते छंदःशाने हलायुधः मृतसंजीविनी नाम वृत्तिं निर्मितवानिमां ॥१॥ इति भट्टहलायुधकृतायां छंदोवृतौ अष्टमोध्यायः ॥ ८ ॥
श्रीशके १७९६ भावाब्दे आश्विन शुक्लप्रतिपदि रवौ छंदसो वृत्तिमतसंजीविनी पुस्तकं समाप्तं
पणशेकरोपनामक-आत्मारामेण लिखितं स्वार्थ परार्थ च ॥ श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु । श्री० ॥
पिङ्गलछन्दःसूत्रवृत्ति
Pingalachandahsūtravrtti called मृतसंजीविनी
called Mstasamjivini
69 No. 152
1869-70 Size -12g in. by 51 in. Extent -31 leaves%3; 12 lines to a page; 50 letters to a line. . Description-Modern paper with watermarks%3; Devanagari characters%3B
new in appearance%B handwriting clear, legible and uniform%B yellow pigment used for corrections ; folios numbered in both margins; the Ms. contains commentary on Adhyāyas 1-8 of Chandahsastra.
Same as No. 716/1891-95. Age - Saka 1791. Author - Bhatta Halayudha. Subject -Chandas. Begins - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः॥ नमस्तुंगशिरश्चुंबिचंद्रचामरचारवे ॥ त्रैलोक्यनगरारंभमूलस्तंभाय शंभवे ॥ १॥

Page #168

Chandas
159
वेदानां प्रथमांगस्य कवीनां नयनस्य च ॥ पिंगलाचार्यसूत्रस्य मया वृत्तिर्विधास्यते ॥२॥ क्षीराब्धेरमृतं यददुद्धृतं देवदानवैः ॥ छंदोब्देः पिंगलाचार्यैश्छंदोरत्नं तथोद्धृतं ॥३॥ श्रीमत्पिंगलनागोक्तछंदशास्त्रं महोदधौ । वृत्तानि मौक्तिकानीव कानिचिद्विचिनोम्यहं ॥ ४ ॥
इह हि त्रैवर्णिकानां सांगस्य वेदस्याध्ययनं श्रूयते ॥ अर्थावबोधपर्यंतश्नाध्ययनविधिः ॥ वेदांग छंदः । ततस्तदध्ययनं वेदांगत्वादनुष्ठेयं ॥ etc. fol. 3a इति भट्टहलायुधकृतौ छंदोवृत्तौ प्रथमोध्यायः ॥
fol. 40 इति भट्टहलायुधकृतौ छंदोवृत्तौ द्वितीयोध्यायः ।। Ends - fol. 31a
तत्रैक सर्वगुरु त्रीण्येकलघूनि त्रीणि द्विलघूनि एवं सर्वलघु । तथा पंचम पंक्तावपि सर्वगुर्वादिसर्वलध्वंतमेकव्या दिलघु द्रष्टव्यमिति । षष्ठप्रत्ययोप्यध्वपरिच्छित्तिरित्येके सोत्यल्पत्वात्पुरुषेच्छानुविधायित्वेनाऽनियतत्वाच्च नोक्ताः । एवं प्रत्ययविभागः समाप्तः ॥
पिंगलाचार्यरचिते छंदःशास्त्रे हलायुधः ॥ मृतसंजीविनीं नाम वृत्ति निर्मितवानिमं ॥
इति श्रीमहलायुधकृतायां छंदोवृत्तौ मृतसंजीविनीनाम्न्यां भष्टमोध्यायः समाप्तः ॥ ग्रंथसंख्या १२५४ ॥शके १७९१ शुक्लसंवत्सर आषाढशुक्लत्रयोदशी सौम्यवासरे इदं पुस्तकं समाप्तं ॥ छ ।।।।
On fol. 31b there is a Kostaka.
पिङ्गलछन्दःसूत्रवृत्ति
Pingalachandaḥsūtravrtti called मृतसंजीविनी
called Mstasamjivini
90 No. 153
1907-15 Size - 84 in. by 31 in. Extent-49 leaves%3 10 lines to a page%3 35 letters to a line.
Description-Country paper: Devanagari characters; old and musty
in appearance%3 handwriting small, but clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines%3; foll. 200 & 46b blank; edges slightly worn out; complete.

Page #169

160
Vedangas
Commentary on Adhyāyas 1-8 of Chandahśāstra ; same as No. 716/1891-95.
Age – Appears to be old.
Author — Bhatta Halāyudha.
-
Subject : - Chandas.
Begins
- fol. 1b
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीलक्ष्मीनृसिंहाय नमः ॥
नमस्तुंग शिरश्चुंविचंद्रचामरचारवे । etc. as in No. 69 / 1869-70.
Ends - fol. 490
तत्रैकं सर्वगुरु etc. upto एवं प्रत्यय संभागः समाप्तः ॥ छ ॥ as in No. 69 / 1869-70 followed by
वृत्तिः पिंगलनागस्य छंदःशास्त्रे हलायुधः ॥ मृतसंजीविनीं तेने कष्टवाग्वक्रजर्जरे ॥
इति भट्टहलायुधकृतायां छंदोवृत्तौ अष्टमोध्यायः समाप्तश्चायं ग्रंथः ॥ छ ॥ श्रीनृसिंहार्पणमस्तु ||
आम्रास्थिसारं गुडुजाति बिल्वं समोचसर्ज मधुधातकी समं ॥ त्रिदोषजं रक्तमनेकवर्ण दहत्यतीसारमतीववेदनं ॥ १ ॥
पिङ्गल छन्दोवृत्ति
No.154
Size -
10 in. by 4 in.
Extent – 43 leaves ; 13 lines to a page; 35 letters to a line.
Pingalachandovṛtti
-
Description Country paper; Devanagari characters; not very old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines and edges in single; red, pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in right hand margins; the Ms. _contains commentary on Adhyāyas 1-8 of Chandas.
Same as No. 716 / 1891-95.
Age – Samvat 1783.
866
1886-92

Page #170

Chandas
161
Author - Bhatta Halayudha. Subject - Chandas.
Begins-fol. 10...
ए६० ॥ श्रीगणेशाय नमः॥ प्रणम्य'जगदुत्पत्तिस्थितिसंहारकारण। स्वर्गापवर्गयोरिं ॥ त्रैलोक्यशरणं शिवं ॥१॥ श्रीमत्पिंगलनागोक्तछंदःशास्त्रमहोदधौ ॥ वृत्तानि मौक्तिकानीव कानिचिद्विचिनोम्यहं ॥१॥
इह हि वर्णिकानां सांगस्य वेदस्याध्ययनमान्मायते । अर्थावर पर्यंतश्चाध्ययनविधिः । वेदांगं च छंदः ततस्तदध्ययनं वेदांगविधित्वादनुष्टेयं ।। etc. fol. 30 इति भट्टहलायुधकृतायां पिंगलछंदोवृत्तौ प्रथमोध्यायः ॥माया।
fol. 5° इति ............ द्वितीयोध्यायः छः Ends - fol. 43a
तत्रैकं सर्वगुरु त्रीणी त्रीणी एकलघुनि ॥ श्रोणी द्विलघूनि एकं सर्वलघु ॥ तथा पंचमपंक्तावपि सर्वगुर्वादि सर्वलध्वंतमेकद्वयादिलघु द्रष्टव्यमिति ॥ षष्टप्रत्ययोऽप्यष्ट परिच्छिनत्तिरित्येके ॥ सोत्यल्पत्वात्पुरुवेच्छानुविधायिन्वेनानियत. त्वाच नोक्तः । छंद एवं प्रत्यय समास समाप्तः ॥ छ ।
पिंगलार्यविरचिते छंदःशास्त्रे हलायुधः। मृतसंजीविनीं नाम । वृत्ति निर्मितवानिमा ॥१॥छ॥
इति श्रीमहलायुधविरचि(ता)यां पिंगलछंदोवृत्तौ भष्टमोध्यायः ।। समाप्तः ॥ श्री॥
याशं पुस्तकं स्टवा ताइसं लिखितं मया यदि शुद्धमशुद्ध वा मम दोषो न दीयते ॥ ग्रंथान १३ ॥ छः संवत् १७८३ ना मागशिरशुदि ८ चंद्रे लिखितं ॥ शुभं भवतु ॥ पाठकनाथस्य पठनार्थ ॥ श्री॥
Pingalachandovrtti
पिछलछन्दोवृत्ति No. 155
461
1899-1915
Size -
in. by 4g in.
...21

Page #171

Vedāngas
Extent 24+26 leaves; 13 lines to a page; 30 letters to a line. Description Country paper; Devanagari characters; not very old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; red pig. ment used for marking the portion; yellow pigment occasion. ally used for corrections; folios numbered in right hand margins; folios numbered as 1-24 and then 1-26; the Ms. contains commentary on Chandas. on Adhyāyas 1-8.
Same as No. 716 / 1891-95.
162
-
Age - - Not very old.
Author -~ Bhatta Halāyudha. Subject - Chandas.
Begins fol. 10
1
11 eft: 11
नमस्तुंग शिरश्चुंबिश्चद्रचामरचारवे ॥ त्रैलोक्यनगरारंभमूलस्तंभाय शंभवे ॥ १ ॥
मगर सतजभ नलगसंम्मितं भ्रमति वाङ्मयं जगति यस्य ॥ स जयति पिंगलनागः शिवप्रसादाद्विशुद्धमतिः ॥ २ ॥
वेदानां प्रथमांगस्य वाचानां नयनस्य च ॥ पिंगलाचार्यसूत्रस्य मया वृत्तिर्विधास्यते ॥ ३ ॥
fol. 40 इति भट्ट हलायुधकृतायां छंदोवृत्तौ प्रथमोध्यायः ॥ ६ ॥ fol. 66 इति भट्टहलायुधकृतायां छंदोवृत्तौ द्वितीयोध्यायः ॥ ६ ॥ Ends-fol. 50a
तत्रैकं सर्वगुरु श्रीप्येकलघूनि त्रीणि द्विलघूनि एकः सर्वलघुः तथा पंचमपंक्तावपि सर्वगुर्वादि सर्वलघु एकद्र्यादिलघु द्रष्टव्यमिति । प्रत्ययो ... परिस्थिति - रित्येके || सोत्यल्पत्वात्पुरुषेच्छानुविधायित्वेनानियतत्वाच्च नोकः ॥ एवं प्रत्ययसंभागः समाप्तः ॥
इति भट्टद्दलायुधकृतायां छंदोवृत्तौ मष्टमोध्यायः ॥ छ ॥
वृत्ति पिंगल ... छंदःशास्त्रे हलायुधः मृतसंजीविनीं तेने कष्टवाग्वक्रपंजरे ॥। १ । लघुमघोरोः परस्याधोपरि तथैव पूरयेत् ॥ पंच पंच गुरुभिः पुनः पुनः सर्वलघ्वादिभिरित्ययं विधि ॥ इति भट्टल ( द ) लायुधविरचिता प्रिंगल - छंदोवृत्तिः संपूर्णतामगात् ॥ श्रीः ॥ छ ॥ छ ॥ श्री ॥ छ ॥

Page #172

पिङ्गलभाषाप्रबन्ध
No. 156
Size 8 in. by 41 in.
-
Extent – 38 leaves; 10 lines to a page ; 28 letters to a line.
Description
-
Age – Samvat 1917.
Author - Unadadasa. Subject - Chandas.
Chandas
Begins – fol. 1a
Modern paper; Devanāgarī characters; new in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders of the first nine folios ruled in double red lines; the Ms. contains Adhyāyas 1–8.
॥ ६० ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
अथ भगवंत पंगलभाषा उनडदासकृते प्रथमछप्पै ॥
उदरहि अति उदार भोजनं मोदक भावत सीस चढे सिंदूर सिद्धबुधपास सुहावत गधरितनय सुग्पांनध्यांन संकरउरधारन सेवक सुषदसुजन यांन अनुमान बधारन
12
सुढालभालइंदु ब्यालउर एकरदन बारनबदन ।
fol. 136 fa Ends - fol. 370
Pingalabhāṣāprabandha
2163
*********..
कहउ दासउनड करुनाकरहु भव संकट हर भवनुतन १ etc.
fol. 64 इति श्रीभगवतपंगले भाषाप्रबंधे अष्टप्रकारे मन्साभेद उनडदासकृते ● नाम प्रथमो अध्याय संपूर्ण ॥ १ ॥
दुतियोध्यायः ॥ २ ॥
739
1895-1902
दास उनडता तनुजहें भाषा में कुछ भाव भगवंतपिंगलछंद भनंहरिबिसेन्वितचाव २५ संवत जांन अठारसो तापर पांसठदिन शुकलपप श्रावणबिषें पुनमी शनिपरबीन २६ श्रवन नछत्र सुजन सुन सोभनजोगसोहाय भगवंत पंगलतबभयो दासउंनडसुषदाय २७ परयाको नित उठ पढे बहुविध छंदविलास कीरत देसबिदेस कह अंत हि बैकुंठवास २८

Page #173

164
Vedangas
___ इति श्रीभगवंतपंगले भाषाप्रबंधे उनडदासकृते बलदेवद्वारकावेस नाम भष्टमोध्याय ८ ॥छ ।
शंवत् १९१७ ना पोशवद ८ वारसोमे ॥ श्री ॥ ला बारोट । ताराद। केवलजी । स्वऽर्थे । श्री।
..
- पिङ्गलविचार
Pingalavicăra
456 No. 157
1892-95 Size - 4g in. by 4g in. Extent — 23 leaves ; 11 lines to a page ; 16 letters to a line. Description - Country paper; Devapāgari characters; not very old in
appearance%3; handwriting clear, legible and uniform; borders on all side ruled in double red lines%B the Ms. is written ina book form in Hindi; complete.
Copied by one Parasburam Joshi at Jaipur. Age – Samvat 1793.
Author-Sukhadeva.
Subject -Chandas. Begins - fok 1a .. . ॥शाणेशाय नमः॥अथ वृत्तानि ।।
पूरब उत्तर भरधन्हं सत्ताइ सकल मानि। दठवोंगनलधुदलदुहूंगाह छंदवषानि इति गाहा॥ ... वारह मत्ता पहिलेहीद्रजेंगरहजानि ॥
सीजें वारह पांचदस चौथे गाहामांनि ॥२॥ इति गाहा ॥
fol. 110 इति पिंगलसूत्रोक्त मात्रावृत्तानि निवृतानि ॥ Ends-fol. 230
जगती भतिजगती कही बहुरि सकरी जॉनि । अतिसकरी गनाह पुनि अष्टति मष्टिवषांनि ॥ १९६ ॥ धृति भतिधति कृति प्रकृति पुनि । भाकृतिविकृतिवषानि वहुरिसंस्कृविजां। निपुनि भकृतिकृति उतकृतिमानि ॥ १९ ॥ . . . :

Page #174

Chomdas .
एकवरन प्रस्तारतें छब्विसलोए नाम । क्रमते कहत फूनिंदुसनि होत श्रवनविस्राम ॥
इति श्रीमन्महाराजाधिराजहिमतिसिंहकारिते मिनसुषदेवकृते पिंगलविचारे वरनवृत्तलक्षणे निनिवृत्तानि ॥ - एभमस्तु संवत् १७९७ लिखितं जोसी परसरामेण जैपुरमध्ये तियो गर १०-गुहदिने। सुभं भुयात् .
1162
Pingalavžtti No. 158
1899-1915 Size -8 in. by 41 in. Extent -- 47 leaves ; 11 lines to a page; 25 letters to a line... Description - Country paper; Devanāgarī characters; not very old to
appearance; handwriting clear, legible and uniform; red pigment used for marking the portion ; yellow pigment used for corrections; folios numbered in right hand margins%; fol. 300 blank; the Ms. contains the Prakrit text and the Sanskrit commentary; the Ms. contains the 2nd pariccheda only.
___Same as No. 460/1892-95. Age - Not very old. Author - Vrajaraja Diksita, son of Kamarāja Diksita..... । Subject-Chandas.
Begins-fol. 1a
..... . ..... - .. ॥श्रीनृसिंह। .... मात्रावर्णगणानां गुरुलध्वात्मकत्वेन गुरुलघूनां च मात्रात्मकत्वेन मात्राणां
मुख्यत्वेन प्रथमं मात्राछंदांस्यभिधाय क्रमप्राप्तानि वर्णछंदांसि एकाक्षरात विशत्यक्षरपर्यतं तत्तछंदोभिः विशदयति । तेषां सामान्यतः एकाक्षरात् पविशत्यक्षरपर्यतं प्राचीनोक्तं संज्ञासंग्रहं विशदयति ॥ ... .. उकास्युक्ता तथा मध्या प्रतिष्ठान्यासु पूर्विका ॥ .
गायत्र्युषिमनुषप् च बहती पंक्तिरेव ॥३॥.....

Page #175

166
Ends - fol. 470
कइपिंगलभणिमा दुमअग्गलसउ सम्वा जाणहुवर कहमुणहव्वा ॥ विपिंगलभणितानि यधिकशतं सर्वाणि स्वज्ञावरकविमनोहराणि ॥ १ ॥ स्पष्टमन्यत् ॥ श्रीः ॥
पिङ्गलशास्त्र
No. 159
Size – 61⁄2 in. by 84 in.
Extent — 28 leaves; 22 lines to a page ; 20-22 letters to a line.
Description-Country paper; Devanagari characters; old in appear. ance ; handwriting clear, legible and uniform; folios numbered in left hand_margins; the Ms. written in Hindi in a book. form ; complete.
Appears to be old.
-
10
Vedängds
इति विद्वद्वृदचूडामणिदीक्षित - श्रीसामराजात्मज दीक्षितश्रीकामराजात्मज - दीक्षितव्रजराजकृतपिंगल विवृतौ वर्णवृत्तांतर्गतसमवृत्तप्रकरणपरिच्छेदो द्वितीयः समाप्तः ॥ छ ॥ श्रीः ॥
..58:
' Age
Author - Cintāmani.
Subject - Chandas ; a Hindi work on Prosody according to the Chandaḥsastra of Pingala.
Begins - fol. 1a
॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥
दोहा गजमुखजननी जनकके पगनिना इनिजसीस चितामनिकविसाहिको देतवनाइ असीस १
Pingalasastra
1452
1887-91
Ends - fol. 28
मुकुतमालजतमंग इतहि उतमंगगंगनि उतसित चंदन भाडइतहिसितकलिकार भनि उतहिभालमणि लालइतहिद्रग अनलविराजत उतकपूर तनलेपभसम इत अतिच्छ विच्छाजत कविचितामनि समवेषधरि अति मनू पसोभा सहितजपसाजहु सिरजासाहिकहं गिरिजाहर भरगमित etc
अथ द्वात्रिंशाक्षर छंद दोहा सोरह सोरहपर जहाँ विरति अंतलघु होह लोरूपकधन अक्षर बत्तिसवत्तिस जोइ रुपकारी पथा

Page #176

Chandas
सिरशशधरधर गौरी भरधंगधर १८६ जटाजूटगंगधर गरेमुंडमालधर : विपतिविनासकर दसरिसिवासकर खलउरसूलकर डमरूत्रिसूलकर सेवत अमरवर षगसुरतरघर देत हर चिंतामनिकविकों अभयवर देह धरे विषधर त्रिपुरके मदहर
मदनगरवहर जै जै देव हर हर १८७ . इति श्रीचिंतामनिविरचिते पिंगलशास्त्रे वर्णवृत्तानि संपूर्णम् ॥ श्रीरस्तु।
..
शुभं भवतु
पिङ्गलशास्त्र
Pingalasastra :
1453 No. 160
1887-91 Size — 74 in. by 5 in. Extent - 47 leaves; 9 lines to a page; 20 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; not very old in
appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines and edges in singlo; folios numbered in both margins; white chalk used for corrections; fol. 19 repeated; complete.
The Ms. is written in Hindi: ...
Same as No. 1452/1887-91. Age -Does not appear to be very old. Author - Cintāmani. Subject-Chandas. Begins-fol. 10
॥१०॥ श्रीगणेशाय नमः॥ कवि चिंतामनिकृत भाषा लिष्यते ॥ . गजमुषजननीजनकके पगनिनाह निजुसीस ॥ ... चिंतामविकविसाहिकौडेनुबनाइ भासीस ॥१॥ etc. as in No. 1452 1 1887-91.

Page #177

Detănga Ends -- fol. 460
अथ द्वात्रिंसाक्षर ॥ सोरहसोरहपर जहां etc. up to जजै देवहर ॥३६॥ as in No. 1452/1887-91. followed by इति श्रीचिंतामनिकृत पिंगल समातः॥ .
पिङ्गलशास्त्र with Comm... Pingalasastra with Comm. पिङ्गलार्थप्रदीप
Pingalārthapradipa
545 No. 161
1884-87 Size — 10 in. by 6 in. Extent-50 leaves%3; 18 lines to a page3; 40 letters to a line. . . Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear.
ance%3; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in triple red lines and edges in double; red pigment used for marking the text; folios numbered in both margins; yellow pigment occasionally used for corrections ; tbe Ms. contains the text in Prakrit and the commentary in Sanskrit; it
contains the first Pariccheda and a very little portion of the ..... second Pariccheda, incomplete Age — Appears to be old. Author of the Text - Pingala.
of the Comm. - Lakşminātha. Subject - Chandas. Begins (Text)- fol. 10
जो विविह मत्तसा etc. Begins (Comm.) - fol. 10
॥श्रीशिवायै नमः ॥ श्रीगणेशाय नमः॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥श्रीगणाधिपतये नमः॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥
गोपीपीनपयोधर etc. as in No. 461 /1895-1902. fol. 15a ॥ इति श्रीछंदःशास्त्रपरमाचार्यलक्ष्मीनाथभधारकविरचिते मर्कटिका. प्रबंधे पंचमप्रत्ययस्वरूपवर्णमर्कटिकाप्रस्तारप्रकारप्रकाशः समासः॥

Page #178

169
fol. 496 इत्यालंकारिकचक्रचूडामणि श्रीमद्रायभट्टात्मज - श्रीलक्ष्मीनाथ भट्टविरचिते पिंगलप्रदीपे मात्रावृत्ताख्यः प्रथमः परिच्छेदः ।
Ends (Text)- fol. 50%
Ends ( Comm.) – fol. 50b
-
Age -
भोजं हि सो सहि मंदर सुंदर ॥
भो भगणो गुर्वादिगणो यत्र तन्मंदरनामकमतिभृंगद्रो निवृत्तः । मंदरो
यथा । १
Chandas
प्रस्ताराद्यष्टकर्मव्याख्या
No. 162
Size — 112 in by 68 in.
Extent – 14 leaves ; 16-17 lines to a page ; 30 letters to a line. Description Country paper; Devanagari characters; not very old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; red pigment used for marking the portion; folios numbered in both margins; & leaves slightly brittle ; yellow pigment used for corrections; complete.
- Does not appear to be very old.
Author – Not mentioned.
Subject
-Chandas.
Begins fol. 16
·
Prastarādyaṣṭakarmavyākhyā
Ends – fol. 140
...22
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
नत्वा विश्वेशममरं व्याख्यां स्वकृतपद्धतेः ॥
कुर्वे शिशुहितां रम्यां प्रस्ताराद्यष्टकर्मणां ॥ १ ॥
546
1884-87
तत्रादौ शिष्टाचारानुमितविघ्नविघातार्थमंगलाचरणपूर्वकं
प्रतिज्ञां करोति । नत्वेति । अनर्घ निर्दोषं वा न अघ्रं यस्मादिति। etc.
कर्त्तव्यंभु
संख्यांक योगद्वयहीनः गुरुद्वयमंतो भेदाः भवंति ।
यथा प्रथमाया एकस्या मात्रायाः संख्या मात्राद्वयसंख्या २ योगेन ३ मात्रात्रयसंख्या ३ योगेन ४ मात्राचतुष्टयसंख्या ५ योगेन ६ पंचममात्रा संख्या 4

Page #179

170
Vedangas
योगेन ९९च पृथक् पृथक् होनात्यः प्रस्तारमेदांकः १३ जाता गुरुद्वयमंतो भेदाः १०।९।७।४.
प्राकृतछन्दकोश
Prākrtachandaḥkosa
74 No. 163
1873-74 Size — 11} in. by 5 in. Extent-11 leaves%39 lines to a page; 30-32 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters; new in
appearance ; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines and edges in single; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; edges slightly moth-eaten; folios numbered in
both margins ; complete. Age-Samvat 1931. Author - Not mentioned. Subject-Chandas. Begins — fol. 16
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ ॥भाजोयणढियाणं सुरणरतिरियाण हरिससंजननी। सरिसरसवणछंदा समुहत्था जयउ जिणवाणी १ भूचंदकमलगणा मभजसा सम्वाइ मझंतगा। गीयाई सकया कुणंति सुसुरिं कित्तिं च रोयं भयं । सग्गं भोयणखेसुरानयरसा सम्वाइ मझतला ॥
भाऊ बुद्धि विणासदेसगमणं कुवंति निसंसयं ॥ २ etc Bnds-fol. 11a .. "
पपरेई छंदसंखं भक्खरसंक्खा भणाइसंज्जुत्तं । छंदाणी जाणीमो जाणाह याओणमत्ताहि ७३
इय पाइयर्छदाणं कहवह नामाई सुप्पसिद्धाई : भणियाई लक्खलक्खणजुयाई इह छंदकोसंमि ७४ ॥ . .. इति प्राकृतछंदकोशः समाप्तः ॥

Page #180

Chandas.
तेरह लह वाविप इकवीसेहि खत्तिणी भणिया।। सत्तावीसे वयसी सेसा लहुमाई सुइणिया १ जिताणय लहुमत्ता पिंडं काऊण इक भंजेसु ।। पुणु भंजे विणु अर्द्ध सेसं नाभं करिजासु २ गाहाणं कवणकुलो कवणखत्तो केरसी माया कहण खत्तहं जाया कहु केण उवाइया गाहा ३ गाहाणं छंद कुलो वेओ वप्पो सरसई माया करणक्खत्तहं जाय सुकईहिं उवाइया गाहा ४ इकणय कुलवंती विहुणा इक्केण होइ संगहणीणायकहीण रंडा वेसा सा वहु यक्का ५
संवत् १९३१ मिती वैसाख शु० ८ लिपीकृतं भगोपीकृष्णेन विक्रमपुरे
मरौReferences -(1) Mss.- A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i,360%3 ii,810. B-Descriptive Catalogues :- For a described
Ms. of this work see Bikaner Mss. Cat. No. 600.
प्राकृतछन्दकोश
Prākṣtachandakosa
751 No. 164
1875-76 Size -11: in. by 4g in. Extent-5 leaves%3; 10 lines to a page; 40-42 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters with #178; old
in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines; red pigment used for marking the portion; white chalk and yellow pigment used for corrections; edges worn out and torn ; square blank spaces in the centre of the folios; complete.
It is a Prākrta manuscript. Age-Appears to be fairly old. Author - Not mentioned.

Page #181

112
Vodangas Subject - Chandas. Begins - fol. 10
॥ॐ ॥ माजोयणठियाणं सुरनरतिरियाण हरिससंजणणी । सरसरसववछंदा सुमुहच्छा जयउ जिणवाणी ॥१" भूचंदकमलगणा मभजसा सम्वाइ मप्संतगा। गीयाई सुकमा ऊर्णति सुसिरिं कित्तिं च रोग भयं । सग्गं भोगिणि खेसरानयरता सम्वाई मझंतला ।
भाऊबुद्धिविणासदेसगमणं कुब्वति निस्संसयं ॥२ etc. Ends — fol. 56
पयरेह छंदसंखं अक्खरसंखा अणाहूएगजुमा । छंदाणं जोणीओ जाणह पामोणमत्ताहिं ।। ७३ हूय पाहूयर्छदाणं वहूकहूनामाहू सुप्पसिद्धाहूं । भणियाहू लक्खलक्खजुयाहूं हूह छंदकोसंमि ॥ ७४ इति प्राकृतछंदकोशः समाप्तः॥छ। चउपचचारिपंचचउदोचत्तारि... कचउपंच । चउपचचारिहका हुँति गाहाए । जयप्रभेण दोदेहरस्थितेन लिखित ... कोशः॥ कल... या......
प्राकृतछन्दकोश with
Prākrtachandakosa with टीका
Commentary
75 No. 165
1873-74 Size - 114 in. by 5 in. Extent - 23 leaves ; 11 lines to a page ; 30-32 letters to a line. Description - Country paper ; Devanāgari characters; not old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform; red pigment used for marking; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; the Ms. contains
both text and commentary ; complete. Age - Sarivat 1931; of the original copy Samvat 1624. Author of the Text - Not mentioned. , of the Comm. - Ratnasekhara.
.

Page #182

Chandas
Subject - Chandas. Begins (Text) - fol. 10
भाजोयणठियाणं etc. as in No. 74/1873-74. Begins (Comm.)-fol. 1b
श्रीभारत्यै नमः॥ नमामि परमं ज्योतिस्तमप्रारे प्रतिष्ठितं ॥ यत्र विश्वावकाशस्य तमसो नास्ति गोचरं ॥१॥ छंदकोशाभिधस्यास्य सरिश्रीरत्नशेखरैः॥ क्लुप्तस्य क्रियते टीका वोधनायाल्पमेधसाम् ॥२॥
तत्रादौ शास्त्रकारो निर्विघ्नेन शास्त्रपरिसमाप्त्यर्थ स्वाभिमतदेवतास्तुति
पूर्वकं प्रथमारभते ॥ etc. Ends ( Text) - fol. 23a
पयडेइ छंदसंखं etc. upto इह छंदकोसंमि ७६ ॥
as in No. 74 /1873-74. Ends (Comm.)- fol. 235
इति पर्वोक्तप्रकारेण छंदसा कतिपयनामानि कतिचिदभिधानानि सुप्रसि. दानि जनविदितानि इह छंदकोशाभिधाने छंदःशास्ने भणितानि ।।
श्रीमनागपुरोयतपागच्छगगनमंडननभोमणिश्रीयज्ञसेनसूरिशिष्य - श्रीहेमतिलकसूरिपट्टप्रतिष्ठित - श्रीरत्नशेखरसूरिभिः कथितानीति कीदृशानि तानि लक्ष्य. लक्षणयुतानि लक्ष्याणि छंदांसि लक्षणानि गणमात्रादीनि लक्ष्यलक्षणश्न युतानि सहितानीति समाप्ता चेयं श्रीरत्नशेखरसूरिसंतानीयभ० श्रीराजरत्नसूरिपट्टस्थितश्रीचंद्रकीर्तिसूरिविरचिता छंदकोश नाम ग्रंथस्य टीका ।
इति छंदकोशस्य टीका समाप्ता ।
उपरितन प्रतिपुस्तके विक्रमार्क संवत् १६२४ तत्प्रतिनिधिरिदं पुस्तकं लिपीकृतं तैलिंगभट्टजातिसमुत्पन्नेन भट्टगोपीकृष्णेन विक्रमपुरनगरे मरौ॥
एकत्रिनवचंद्रेब्दे मासे माधवसंज्ञके कृष्णपक्षे चतुर्दश्यां सौम्थे पूर्ण विदाकृतम् ॥ प्रतिपुस्तकप्रतिबिंबीकृतबिंबीयं तदालंबी ॥ छंदोनिकुरंवीयं सुमनोदलवर्णरोलंबी ॥१॥
गोपीकृष्णेन लिखिता गोपीकृष्णेन शोधिता । .... भन्योन्याश्लिष्टपत्रेषु गतार्णा कापि चोद्धता ॥२॥
ग्रंथसंख्या ६७५ This is the only Ms. recorded by Aufrecht.

Page #183

i74
Vedängds प्राकृतपिङ्गल
Prakrta-Pingala
... 457 No. 166
1892-95 Size -98 in. by+3 in. Extent 38 leaves ; 10 lines to a page ; 28 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; not very old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; yellow pigment used for correc. tions; folios numbered in right band margins; red pigment used for colopbons ; this is a Prakrit Ms.; contains Paricchedas 1 and 2.
The work is also called Pingalachandahsūtra. Age - Does not appear to be very old. . Author - Pingala. Subject-Chandas. Begins -fol. 10
॥ श्रीमहागणपतये नमः॥ ॥ अविघ्नमस्तु॥ ॥ श्रीजगदंषिका विजयतेतराम् ॥ जो विविह मत्तसाभरपारं पत्तो बि बिमलमइहेलम् ॥ पढमन्मासतरण्डो णामओ सो पिङ्गलो जमइ ॥२ ।। दीहो संजुन्तपरो बिंदुजुमो पडिओ भ चरणन्ते ।
स गुरू वक्त दुमत्तो अणो लहु होइ सुद्ध एक्कमलो ॥२॥ etc. fol. 20a इअ महाकइसिरिपिंगलविरहओ पढुमो मत्तावित्तपरिच्छेमो
समत्तो॥१॥ Ends - fol 370
एओं अमलपुरभो सभार पुष्ठिमि वेविवाणाह कच्चतपंचम भरुवरदहवणा पाउए ण होन्ति ॥ वेहो तहवि विसग्गो पिंगलभारेण एरिसं भणिभम् तं पाउएणाणिवसह जइ सूरो पच्छिमे उभम् ॥ श्री ॥
इस महाकहसिरिपिंगलविरहओ विहत्तवणपरिमओ समत्तो ॥ श्री ॥श्री।
सिरिमुरलीहरविवावाइस पुत्तेहिं कहलकवणेहिं लिहिद बुर भणत्यम् सरस्सरे जगदु॥

Page #184

Chandas
175
महेश्वराय नमः॥ श्री ॥पविशतिवर्णप्रस्तारपथप्रमाणपाहानेनेनेति। " Then follows:
upy aura u 19:47: etc. . Endo -- fol. 386
अथास्याः पताका ॥ उद्दिष्टा सरिखका दिजसु एक्के लोपे एक गुरुं लिजसु
दुइ तिणि लोपे दुइ तितिणि पावहिं सोपरहि मेलावहि ॥ ॥२॥ श्री॥ References — (1) Mss. — A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 3360 ; ii, 75a, iii, 722. B-Descriptive Catalogues :- I. O. Cat.
1107-50, 89-90. (2) Printed Editions :- 1. Kāvyamāla 41; 2. With the
commentaries of Visvanatha Pañcānana, Vapsidhara, Krşqa, and Yādavendra, edited by Chandra Mohan Ghosh, 1902, Bib. Indica.
प्राकृतपिङ्गल
Prākrtapingala
386 No. 167
1895-98 Size - 107 in. by 4 in. Extent - 64 leaves ; 6-7 lipes to a page : 30 letters to a line. Description - Country paper; Devapāgari characters; old in appear.
ance ; bandwriting clear and legible but not quite uniform; borders of some folios ruled in double black lines and some in two double black lines; red pigment used for marking the portion; edges extremely worn out and moth-eaten ; folios numbered in right hand margins ; folios brittle and yellowish in appearance ; foll. 14-19 missing ; tbe Ms. contains Parl
chhedas 1, 2; incomplete. Age - Appears to be old. Author - Pingala. Subject — Chapdas.

Page #185

16
Vedangaus
Begins ( Text)-fol. 10
श्रीगणेशाय नमः॥
जो विविह मत्तसाभरपार etc. as in No. 457/1892-95. Ends — fol. 702
स......दमाल ववलं गासं भूगी मातहगंडकासद्धरमाणारे दीहंसी... दुम्मीला सुणहुकिरील अच्छंदालकुतिमभंगीसासूराकइपिंगलमणि असम्वा चउमालीस एहुत्तू मसुजाणहुव्वस्सहकइमुहणव्वा ॥
इति पिंगलत्तौ द्वितीयः परिच्छेदः ॥ श्रीरामचंद्राय नमः ॥ श्रीः ॥छ।
... श्रापछ॥७॥श्रो।
References - See No. 457/1892-95.
प्राकृतपिङ्गल
Prākrtapingala with टीका
with Commentary
460 No. 168
1892-95 Size -- 8} in. by 41 in. Extent --- 64 leaves; 11-12 lines to a page; 28 letters to a lipe. Description - Country paper ; Devanagari characters; not very old
in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform; red
pigment used for marking the portion ; yellow pigment used - for corrections%3; follos numbered in right hand margins: the
Ms. contains text in Prakrit and the commentary in Sanskrit; It contains Paricchedas 1-2.
Age - Does not appear to be very old.
Author of the Text - Pingala.
of the Comm. - Vrajaraja Diksita, son of Kamaraja Diksita. Subject -Chandas. Begins (Text) - fol. 1a
जो विविहमत्तसाभरपार etc. as in No. 457/1892-95.

Page #186

Chandas
177
Begins (Comm.)-fol..1a
॥ श्रीमन्महात्रिपुरसुंद नमः॥... . स्वर्गे त्रिबिंदुराजेरुत्कृष्टो भवति यस्य सेवनया ॥ मूढोपि तमिजांतर्भजेहमरुणारुणं तेजः॥१॥ प्रणम्य सामराजाख्यं श्रीगुरुं पितरं तथा ॥ कामराज पिंगलस्य कुर्वे व्याख्यां मनोहरां ॥ २॥
श्रीपिंगलाचार्यस्तुतिरूपमंगलपरां प्रथमां गाहामवतारयति || followed by the first verse of the text and then we have
यः विविधमात्रासागरपारं प्राप्तोपि विमलमतिहेलं ॥
प्रथमं भाषानौ: नागः स पिंगलः जयति ॥ १ ॥etc. fol. 19b इति विद्वद्वंदचूडामणिदीक्षितश्रीसामराजात्मजदीक्षितश्रीकामराजात्मजदीक्षितव्रजराजकृत - पिंगलविवृतौ परिभाषापरिच्छेदः प्रथमः संपूर्णः
॥ श्रीः ॥ छ ॥ श्रीः॥ Ends (Text)- fol. 63b
छंदह मत्तह पढमह दिजइ मत्तए भतिसपाए पाइ। सोलह पंचदंहहिं जइ किजा अंतर अंतर ठाइ ठाइ ॥ चौबीसासम मत्तं भणिजह पिंगल जंपइ एम सुसार ॥
अंतलहू मलहू लहु दिज्जह णाम सवेइ अच्छंद अपार ॥ Ends (Comm.)- fol. 63b
छंदोमात्राः प्रथमं दीयंते मात्राः एकत्रिंशत् पादे पादे ॥षोडश पंचदशसु यतिः क्रियते अंतरे अंतरे स्थाने स्थाने ॥ चतुर्विशत्यधिकशतं मात्राः भण्यते पिंगलः जल्पति एवं सुसारं ॥ अंते लघुर्लधुर्लघु दीयते नाम्ना सवैया छंदः अपारं ॥ ७ ॥ मात्राशब्दस्य पुनः कथनेनात्र मात्रा एव विचारणीया इत्यर्थः ॥ चौवीसेत्यनेन सर्वाः मात्रा इत्यर्थः ॥ लघुपदवीप्सया अंते लघुरेव तथा च यथा कथंचित् लघुगुरूभिमिलित्वा यथा सुगति प्रतिचरणं एकत्रिशन्मात्राः २ देया इति पर्यवसितोर्थः ॥ उदाहरणमूहां ॥ सवैय्या ।। मात्राछंदांसि नामभिर्निगमयति ।। गाह १ गाहा २ विग्गाहा ३ उगाहा ४ गाहिणी ५ सीहणी ६ खंधा ७ दोहा ८ उकच्छा ९ रोला १० खंजा ११ चोपैय्या १२ पत्ता १३ जुअला १४ छप्पामा १५ पझ्झलिखा १५ लीला २७ कुलपामा १८ णवपमा १९ पदुमा २० कुंडलिभा २१ अमृतध्वनि २३ गणंगा २३ दोवई २४ खंजणा २५ सिरखा २६ माला २७ चुलिमाला २८ सोरठा २९ हाकलि ३० महुभार ३१ अहीर ३२ दडमल
३३ दीपक ३४ सिंहालोअ ३५ पवंगमा ३६ लीलावती ३७ हरिगीता ३८ .. तिम्भंगी ३९ दुम्मिला ४० हीर ४१ जलहर ४२ मअणहरा ४३ सवैय्या
४४ चौआलीसह मत्तहरा।
..23

Page #187

178
Vadangas
चतुश्चत्वारिंशन्मात्रागृहं ॥ मात्रावृत्तं शेषं स्पष्टं ॥श्री।
इति विद्वद्वंदचूडामणिदीक्षितीसामसजात्मजदीक्षितश्रीकामराजात्मज. व्रजराजदीक्षितकृत पिंगलविवृतौ मानावृत्तपरिच्छेदो द्वितीयः संपूर्णः ॥ श्रीः॥ छ॥ श्रीः ॥
'प्राकृतपिङ्गल ..
Prākṣtapingala with टीका
with Commentary
213 No. 169
1882-83 Size -10% in Extent – 10 leaves ; 4-6 lines to a page ; 30-35 letters to a line (Text)
. , 6-8 ,, ,, , 40-45 , , (Comm.) Description - Country paper, Devanagari characters; not very old
in appearance; bandwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins; text in the middle with the commentary above and below it ; edges of some folios slightly
worn out; slightly moth-eaten also; complete. Age - Does not appear to be very old. Author of the Text-Pingala.
.. of the Comm. - Monohara Krsna. Subject - Chandas.
Begins (Text)-fol. 10 ..... . श्रीः ॥ जो विविहमत्तसाभरपारं etc. as in No. Begins ( Comm.) – fol. 16
श्रीगणाधिपतये नमः ।। पो विविधमात्रासागरपार प्रासोवि विमलमनिहेलं । प्रथमं भाषातरंडौ नागः स पिंगलो जयति ॥ ..
वेर्गरुडस्य पापबुद्धिप्रतारणं यथा स्यात् गरुड निर्मलमतेरनादरो यथा स्यादिति केचित् । अनेकमात्रासागरमयः सुमतिदुर्गमो भाषारूपः पिंगलाख्यो ग्रंथो जयतीत्यपि ध्वन्यते ।।

Page #188

Chandas
179
Ends ( Text)- fol. 90
___ अकवरमका जाणहु लोह जे जाणे मणाणंद होइ । ।
जो बुजह सोइ पै पुजाइ माइजाल हत्यि वि रूजह ॥ ५७ ॥ Ends (Comm.)-fol.96
वृत्तानि भेदा मात्रा अन्यत् वर्णा गुरवो लघव एवं संपन्नं भवति । क्रमा
दिति शेषः ॥ ५६ ॥ अक्षरमर्कयं जानंतु लोकाः यज्ञाने मनस आनंदो भवति ..यो बुध्यति स एव बुध्यति मर्कटीजाले हस्ती भपि रुध्यति । दुर्गमेति
भावः ।। ५७॥ चक्रं यथा॥ ..
इति पिंगलग्रंथे उत्तराद्धं समातं ॥ श्रीः ॥ विश्वेश्वरो जयतु ॥॥ उमेशः शरणं ॥ जयतु जानकोजानिः॥
इति श्रीमनोहरकृष्णविरचिता पिंगलोचरा दवनिका समाप्ता ॥ References -(1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:
i, 337a.
Aufrecht records this commentary including the present one.
प्राकृतपिङ्गल
Prākstapingala with टीका
with Commentary
458 No. 170
1892-95Size - 12 in. by 58 in. Extent-24 leaves ; 12-14 lines to a page; 35-40 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear.
ance; handwriting somewhat careless, and not quite uniform but clear and legible; yellow pigment used for corrections%3B text in the middle with the commentary above and below it; edges and corners of folios moth-caten; fol. 1 missing; foll. 10 onwards extremely brittle; incomplete.
Age-Appears to be old.
Author of the Text-Pingala. Author of the Comm. - Not mentioned. Subject --- Chandas.

Page #189

180
Vodanga
Begins (Text)-fol. 24
__ श्रीगणेशाय नमः॥ .. सीसा जं. गो।। जहा ॥ गोरीरखो श्रीदीहावीहा कामो रामो । जहा
जुइसे तुइसे सुरखं देतुकामः ॥१॥छ॥ छ । etc. Begins (Comm.)- fol. 2a .
. तेः । न च प्रस्ताराणां सेति वाच्य ता च नि । छंदस्त्वभाव एतावदक्षरस्यैतावतः प्रस्तारा एतस्याप्यनुपयोगात् । कचिच्छादिबंधादौ कविभिस्तेषामप्या.
इतत्वाच तस्यात्पदविचात्राप्यप्रयुक्तस्वादप्रयोगः etc. Ends (Text)-fol. 240
जइ किंज्जह अंतर अंतर ठाइ । चउवीसास १२४ मत्त भणिज्जह पिंगल: जंपइ।छंद सुसार अंतलहू अलहू लहु दिज्जह णाम सवैभा. छंद अपार सवै.
मा ४३ ॥ छ । Ends (Comm.)-fol. 24b
शिशिरो ऋतुदिवसा दीर्घः । वतावने च ना। उत्तमदेशीयो वा अपसमवै आ छंद आह । छदहेति ॥
षोडसु मात्रासु प्रथमापति पंचदशसु द्वितीया अंतरेति वर्णनिसमानेत्युक्तः सर्वत्रांते लघुः॥४३॥छ।
प्राकृतपिङ्गल
Prākṣtapingala with टीका
with Commentary
459 No. 171
1892-95 Size - 12g in. by 5, in. Extent - 23 leaves ; 5-7 lines to a page; 30-35 letters to a line (Text) ... , , , 8-12 , , , : 40-45 " (Comm.) Description-Country paper; Devanagari characters%3; not very old in
appearance; handwriting clear, and legible but not uniform; borders of the first 7 folios ruled in double black lines; red pigment used for marking the folio numbers, text in the middle with the commentary above and below it; from fol. 8 onwards the Ms. seems to be written in a different hand%B no commentary from fol. 120 onwards; the Ms. contains Paricchedas 1-2.

Page #190

Chandan
Age- Samvat 1822. Author of the Text - Piigala.
., of the Comm. - Not mentioned. Subject - Chandas. Begins (Text)-fol. 1b
सा. श्री. जं. गो॥१॥जहा ॥ गो. री. रखो॥२॥
लहु. जुम. महु. धूम ॥३॥ जहा ॥ हर हर मम मलु ॥५॥etc.tion: Begins (Comm.)-fol. 1b
श्रीमहागणेशाय नमः ॥ प्रणम्य पार्वतीसुतं गजाननं शिवप्रियं ॥ . करोमि नागपिगलप्रभाषिते सुटिप्पणं ॥१॥ तत्रादावेकाक्षरं छंदः ।। श्री इति ॥ श्रीछंदः सा तत् । . जं यत्र. गो. गुरुः ॥ १॥ इदमुदाहरति ॥ गौरी इति ।
गौरी रक्षतु युष्मानिति शेषः । द्वितीयभेदः सर्वलध्वात्मकः स्वयमूमः ।
यथा अवहर ॥२ ॥ etc. Ends - fol. 234-- ..
जुत्ता पुहुमी मालाहरमंजीराजाणहुक्रीलाचंदचक्करी साठूला साटक जाणहु चंद्रमालाधरवलकासंभूगीतातहगंडिका सद्धराणरिंदाहंसि सुदर भादुम्मिला. सुणहुकिरीटमाछंद लहुत्रीभंगीसालूरकइपिंगलभणपंचागस उसग्वाजाण हुधरहकर भमुणदव्वा । इति श्रीपिंगलव्रतौ द्वितियपरिच्छंद समासं ॥ संवत् १८२२ मिति मार्गसिर०
प्राकृतपिङ्गल
Prākṣtapingala with टीका
with Commentary
717 No. 172
1891-95 Size - 91 in. by 44 in. Extent-66 leaves ; 10 lines to a page; 32 letters to a line. " Description-Thick country paper%; Devanagari characters%3; not very
old in appearance; handwriting small, but clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; yellow pigmond

Page #191

Vodanigas
used for corrections; the Ms. contains both text and comthontary: folios numbered in right hand margins ; the Ma. ends
abruptly; incomplete. Age - Does not appear to be very old. Author of the Text - Pingala.
., of the Comm. :- Not mentioned. Subject+Chandas... . Begins ( Text) - fol. 10
॥जो विविहमत्तसाभरपार etc. as in No. 457/1892-95. Begins (Comm.)-fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ स्वर्गे त्रिबिंदुराजेरुस्कृष्टो भवति यस्य सेवनवा ॥ मूढोपि तनिजांतर्भजेहमरुणारुणं तेजः ॥१॥ प्रणम्य सामराजाख्यं श्रीगुरूं पितरं तया ॥ कामराजं पिंगलस्य कुर्वे व्याख्यां मनोहरां ॥२॥
श्रीपिंगलाचार्यस्तुतिरूपमंगलपरां प्रथमा गाहामवतारयति ॥ etc. Ends (Text) - fol. 666 ... . जत्थ पढमह छिनमत्त पक्षणपक्ष दिज्जए॥ .
- पचमच चउमत्त गणा नहि किज्जए॥८॥ Ends (Comm.) fol. 66b
__यत्र प्रथमं षण्मात्रकाः पदे पदे दीर्यते ॥ पंचमात्रकचतुर्मात्रकगणाः नहि क्रीयते ॥ विचार्य अते लघुः गुरूश्च एकैकस्थाने ॥ मुग्धे प्लवंगमाछंदो
विलक्षणं जानीहि ॥८३ ॥ ... पण्मात्रकाः सर्वे गणाः तत: लघुगुरुश्चेत्यर्थः ॥ गाहया प्लवंगमा विशदपति॥
माइहि पक्षपमगुरुभा
प्राकृतपिाल with हिंदी टीका
Prākṣtapingala with Commentary in Hindi
718
INo. 173
1891-95
.
-10/in: by414n.
..
..

Page #192

Chandas
म
Extent-11 leaves%3; 16-1Hnes to a page; 35-40 lettersstealine.
Description - Country paper; Devanā gari characters; not very old in
appearance; handwriting uniform but not quite clear; borders ruled in double red lines and edges in single; folios numbered in right hand margins; tbe Ms. contains both text and commentary; text in Prakrit and commentary in Hinr3B
complete.' Age - Does not appear to be very old. Author of the Text-Piigala.
, of the Comm.-Nagaraja. Subject-Chandas...
Beglos. -- fol. 1a
॥ॐ ॥ अथ श्रीनागराजकथितपिंगलमारभ्यते ॥ गाहा. दोसहस्स जस्सं नयणे नरवइणोणसरायपुंडवइणो
पयबंधछंदकुसलो पायाले पिंगलौ जयउ १ पाछिकुंडाली केवलो लहुडां भांकरवां एता लघु जाणिवी बीमासहि गुरुवा १ भागलिदो आषरमिलै सिरमीडदो बिंद कानो मात्रा भागलौ गुरुभाष नागेंद २ लीलावती मगणकरि सहिण्यगणवषाण नागराय वा स्वोरगण वरजे सगण सुजाण ३ ते पिंगल वरजै तगण दषै जगण धणरोगते सगण भतिभंजीयै भगण नगण नवभोग ४ .. अक्षर सोलमभाणं धरि मठछठापठढथ
हजघण धरर्षभपरिहरो कथनभाषो अथ ५ श्लोकः एकमात्रो भवेत् हस्वो द्विमात्रो दीर्घ उच्यते
____त्रिमात्रो प्लुतः पश्चात् वंजनं चार्द्धमात्रिक etc. fol. 11a इति श्रीपिंगलाचार्यपिंगलनागकृते चतुरसीतिछंदसंख्या कमिक
समाप्ताः ॥ Ends - fol. 110
एसं समत्ताणि पणिभद्धेण होइ संजुत्ता अह नाणिय पयमिलीया बारह सव्वाईया होइ १ मत्तहषीषो भमरो महुयर मराल कोइलो हंसो चंपक कुंदचकोरा ससि सुकणमणबारहसब्बे २

Page #193

Vadangas
..इति श्रीगाहा १ छंद २ कवित्त ३ सवैया ४ गीतजाति पिंगलकवित..समासमिति॥
:प्राकृतपिकल with टीका : Prakrtapingala with Commentary called पिङ्गलप्रदीप
called Pingalapradipa
4612 No. 174
. ... 1895-1902 Size - 94 in. by 4in. Extent -170 leaves%3 11 lines to a page; 35 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters with पृष्ठमात्रा
handwriting clear, legible but not quite uniform; borders ruled in two double black lines%3 red-pigmente:psed for marking the portion ; folios numbered in right hand margins ; edges worn out and leaves moth eaten; blank space in the centre of folios; yellow pigment occasionally used for corrections; the Ms. contains both the text and commentary; it
contains Paricchedas 1 & 2. Age- Samvat (?) 1657. Author of the Text - Pingala. , of the Comm. -Lakhminatha: composed in A.D.1600 (Auf.
c.c.i, 337a). Subject - Chandas. Begins (Text) – fol. 2a
जो विविहमत्तसाभरपार etc. as in No. 457/1892-1895. Begins (Comm.) - fol. 10
॥ॐ॥ स्वस्ति श्रीगणेशाय नमः ॥ ...... श्रीवाग्देवतायै नमः॥ गोपीपीनपयोधरद्वपमिलच्चेलांचलाकर्षण -
वेलिब्यापृतचारुचंचलकरं भोजं व्रजकानने ॥ द्राक्षामंजुलमाधुरीपरिणमद्वाग्विभ्रमं तम्मना । गद्वेतं समुपास्महे यदुकुलालंबं विचित्रं महः॥ १॥

Page #194

Chandas
185
लंबोदरभवलंबे स्तंबेरमवदनमेकदन्तवरं ॥ अंबेक्षितमुखकमलं यं वेदो नापि तत्वतो वेद ॥ २ ॥ गंगाशीतपयोभयादिव मिलद्भालाक्षिकीलादिव ग्यालक्ष्वेलजफूत्कृतेरिव सदा लक्ष्मापवादादिव। स्त्रीशापादिव कंठकालिमकुहूसानिध्ययोगादिव श्रीकंठस्य कृशः करोतु कुशलं शीतद्युतिः श्रीमताम् ॥३॥ विहितदयां मंदेष्वपि दत्वा नंदेन वाङ्मयं देहम् ॥ शब्देऽर्थे संदेहव्ययाय वंदे चिरं गिरं देवीम् ॥ ४ ॥ भट्टश्रीरामचंद्रः कविविबुधकुले लब्धदेहः श्रुतो यः श्रीमन्नारायणाख्यः कविमुकुटमणिस्तत्तनूजोऽजनिष्ट ॥ तत्पुत्रो रायभट्टस्सकलकविकुलख्यातकीर्तिस्तदीयो लक्ष्मीनाथस्तनूजो रचयति रुचिरं पिङ्गलार्थप्रदीपम् ॥५॥ श्रीरायभट्ट त... यो लक्ष्मीनाथस्समुल्लसत्प्रतिभः ॥ छंदसि पिङ्गलभणिते तनुते टीकामुदारमतिः॥६॥etc.
Ends (Comm.)-fol. 169b
इत्यादिगद्यकाव्येषु मया किंचित्प्रदर्शितं विशेषस्तत्र तत्रापि नोक्तो विस्तरशंकया १ मंदः कथं ज्ञास्यति सत्पदार्थः मित्थाकलय्याशु मया प्रदीप्तः ...त्र दीपं कवयो विलोक्य छंदः समस्तं स्वयमेव विसं २ अब्दे भास्करवाजिपांडवर ...... सिते १६५७ भाद्रे मासि सिते दले हरिदिने वारे तमिस्रापते श्रीमत्पिंगल ... निर्मित ... प्रदीपं मुदे लोकानांलोकानां निषिलार्थसाधकमिमं लक्ष्मीपति निर्ममे ३ निस्नेहभरितं सत्पात्रपरिकल्पितं स्फुट्वृत्तदर्श छंदप्रदपं पश्यत स्फुटम् ४ छंदः प्रदीपकः सोयमपिलार्थप्रकाशकः लक्ष्मीनाथेन रचितः स्निष्टत्वाचंद्रतारकम् ५
इत्यालंकारिकचक्रचूडामणि · श्रीमद्रायभहात्मज - श्रीलक्ष्मीनाथभट्टविरचिते पिंवलप्रदीपे वर्णवत्ताख्यो द्वितीयः परिच्छेदः समाप्तः छ समाप्ता चेयं पिकलटीका छ शुभं भवतु
याशं पुस्तके दृष्टं तादृशं लिषितं माया यदि शुद्धमशुद्ध वा मम दोषो न दीयते १
छ श्री। श्रीरस्तु छ श्रीजयति छ ...24

Page #195

186
Vedāngas
References -(1)
Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:
i,337a; ii, 75a, 210a; iii, 72a. Printed Editions :- Printed in Kavyamala 41.
(2)
प्राकृतपिङ्गल with Comm. Prakrtapingala with Comm. पिङ्गलप्रदीप
Pingalapradipa (Text & Comm.)
(Text and Comm.)
302 No. 175
1880-81 Size — 10. in. by 3} in. Extent-67 leaves%3 17 lines to apage3; 50 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters with पृष्ठमात्रा;
old in appearance; handwriting small but clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in both margins; foll.
1, 9, 34, 37 & 70 missing ; the Ms. contains both text and | commentary; contains Paricchedas 1-2; slightly moth-eaten.
Date of composition - 1657 Samvat. Age-Samvat 1716. Author of Comm. - Laksminātha. Subject-Chandas.
Begins (Text) abruptly-fol. 2a
दोहो संजुत्तपरो बिंदुजुओ पाडियो य चरणंते।
स गुरू वंक दुमत्तो । अणो लहु दोइ सुद्ध एकालो ॥ १etc. Begins (Comm.) abruptly - fol. 2a
...यः कविः वाल्मीकिः प्राकृते शालिवाहनः भाषाकाव्ये पिंगलः अत एव प्रथमपादोपादानं ।। प्रसिद्धं वै तल्लोके कथानकं ॥ यथा किलैकदा शेषनागो ममोपरि कियती भूमिरस्तीति पृथिवीविस्तारं जिज्ञासुः पिंगलनामा
ब्राह्मणो भूत्वा । भुवमवातरत् । etc. Ends -fol. 72a
इत्यादि गयकाम्येषु etc. up to समाप्तेयं पिंगलटीका ॥ as in No. ३.5/1895.98 followed by शुभं भवतुः श्रीरस्तुः ॥ संवत् १७१६ वर्षे

Page #196

Chandas
1817 stacadag hetare rastafaxif- afganaro fanathinforar
लेखि शि. सकलहर्षगणिपठिनार्थ ॥ References - See No. 461 / 1895–1902.
प्राकृतपिङ्गल with Comm. Prākrtapingala with Comm. पिङ्गलप्रदीप
Pingalapradipa (Text & Comm.)
(Text & Comm.)
385 No. 176
1895-98 Size — 94 in. by 43 in. Extent - 93 leaves ; 15 lines to a page; 45 letters to a line. Description - Thin country paper ; Devapāgari characters with
occasional gehiats ; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines and edges in singlo; red pigment used for marking the portion; white chalk used for corrections ; folios numbered in right hand margins ; Nos. 25 & 26 numbered on one folio, No. 32 repeated; tho Ms. contains both the text and the commentary; it contains Paricchedas 1&2.
The date of composition of the commentary is Samvat
1657. Age - Samvat 1740. Author of Comm. - Lakşmināthabbatta, son of Rāyabhatta. Subject — Chandas. Begins ( Text ) - fol. 10 .
fafagara etc. as in No. Begins (Comm.) – fol. 10
Il & o ll to A#: fagliga II
ottotitate etc. as in No. fol. 43a TasafiantAfo- ftraTHEICH - worsetare विरचिते पिंगलप्रदीपे मात्रावृत्ताख्यः प्रथम परिच्छेदः।

Page #197

188
Vedangas
Ends - fol. 93a
इत्यादि गद्यकाव्येषु मया किंचित्प्रदर्शितं विशेषस्तत्र तत्रापि नोक्तो विस्तारशंकया १ मंदः कथं ज्ञास्यति सत्यदार्थमित्याकलय्याशु मया प्रदीप्तं छंद:प्रदीपं कवयो विलोक्य छंदः समस्तं स्वयमेव वित्त २ अब्दे भास्करवाजिपाण्डवरसक्ष्मामण्डलोद्भासिते १६५७ भाद्रे मासि सिते दले हरिदिने वारे तमिश्रापते श्रीमत्पिङ्गलनागनिम्मितवरग्रंथप्रदीपं मुदे । लोकानां निखिलार्थसाधकमिमं लक्ष्मीपतिनिर्ममे ३ विशिष्टस्नेहभरितं सत्पात्रपरिकल्पितं स्फुटद्वृत्तिदृशं छंदःप्रदीपं पश्यतत्स्फुट ४ छंदप्रदीपकः सोयमखिलार्थप्रकाशकः लक्ष्मीनाथेन रचितस्तिष्टत्वाचंद्रतारकं ५
इत्यालङ्कारिकचक्रचूडामणि - श्रीमद्रायभट्टात्मज- श्रीलक्ष्मीनाथभट्टविरचिते पिंगलप्रदीपे वृत्ताख्यो द्वितीयपरिच्छेद समाप्त:
इति पिंगलटीका समाप्ता॥ श्री ॥ संवत् १७४० वर्षे श्रीप्रेमापुरे लिखितं
रामदासकेन ॥ श्री ॥छ References - See No. 461 / 1895-1902.
पिङ्गलप्रदीप
Pingalapradipa No. 177
458
1895-1902 Size -8 in. by 4g in. Extent-59+3 leaves%3; 10 lines to a page; 30 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters%3; old in appear.
ance%3; handwriting clear, legible and uniform; folios numbered in both margins; almost every folio more or less moth-eaten; edges slightly worn out; folios 16, 55 & 56 repeated; the Ms. contains a commentary on the 1st Pariccheda of Pingala
grantha. Age-Appears to be old. Author - Laksmlnatha......... ........

Page #198

Chandas
Subject - Chandas. Begins - fol. 16
॥श्रीगणपतये नमः॥ लंबोदरमवलंबे स्तंबरमवदनमेकतवरं ॥ अवेक्षितमुखकमलं यं वेदो नापि तत्वतो वेद ॥१॥ किं चमत्कृतिरियं चमत्कृतिं घेच्चेतसि सतां विधास्यति ॥ भारती भारती व्रजतु भारतीव्रया लज्जया परमसौ रसातलं ॥२॥
ग्रंथारंभे ग्रंथक्रदभिमतसिद्धये छंदःशाखाधिष्ठातृपिंगलनागानुस्मरणलक्षणं
मंगलमाचरति etc. Ends -fol. 59a
यद्यपि कनकसुवर्णा गौरी अर्धांगे तथापि खलु डाकिणीसंगः यो विगिनी. स सहचर इत्यर्थः । यो यशो ददाति भक्तेभ्य इति शेषः यश्च देवस्वभावः कदापि न भवति तस्य भंगः शुभागः । पाठे यो यस्य दीयते दैवस्वभावेन तस्य तु भंगः कदापि न भवति प्राकृतसूत्रोक्तछंदसां नामाऽन्याह गाह इत्यादि मरहठ्ठा इत्यंतं सुगमं ॥ एतानि पंचचत्वारिंशत्स्थानकानि पिंगलकृत् ।
प्रदीपे मात्रावृत्ताख्यः प्रथमः परिच्छेदः ॥ शुभमस्तु ॥ छ । References-See No. 461/1895-1902.
प्राकृतपिङ्गल with टीका Prakrtapingala with Commentary called पिङ्गलप्रदीप
called Pingalapradipa
267 No. 178
1875-76 Size -98 in. by4 in. Extent - 43 leaves; 13 lines to a page ; 40 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; not very old
in appearance; handwriting clear and legible but not uniformi borders ruled in triple red lipes; yellow pigment used for corrections%3; folios numbered in both margins%3 the Ms.
contains both text and commentary; incomplete. Age - Does not appear to be very old. Author of the Text-Piigala.
of the Comm.-Laksminatha.

Page #199

190
Vodangas Subject - Chandas. Begins ( Text)-fol. 1b
___ जो विविहमत्तसाभरपारं etc. as in No. 457/1895-1902. Begins (Comm.)- fol. 1b
॥१०॥ऐं नमः ॥
गोपीपीनपयोधरद्वयमिलच्चेलांचलाकर्षण । etc. as in No. 461 /
1895-1902. Ends (Text)-fol. 43b
पठम होइ णब बिप्पगण ९ जोहलकण ठवेहु
गाहाभद्धं । अंत दइ मालाछंद कहेहु Ends (Comm.)-fol. 43b
यत्र प्रथमं नव ९ विप्रगणाश्चतुर्लघुका गणा भवंति तते जोहल रगणं गुरुद्वयमेवं पंचचत्वारिंशन् ४५ मात्राः स्थापयतु भो शिष्याः पश्चादेतदंते गाथाया अर्द्ध सप्तविंशतिर्मात्रा २७ यत्र तन्मालाछंदः इति । तथा चोक्तं वाणीभूषणे । द्विजवरउव गणा ९ मिह कुरुत तदनु रगणमपि कलय कमलमुखि कर्णव च्छेषेभ...
References-See No.461/1895-1902.
प्राकृतपिङ्गलमृतसंजीविनी Prākıtapingalamrtasamjivini
719 No. 179
1891-95 Size - 11 in. by 34 in. Extent - 22 leaves ; 10 lines to a page ; 50 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear.
ance%3handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines with red pigment between them; red pigment used for marking the verse numbers; folios numbered in right hand margins; edges worn out and moth-eaten%3B
complet. Age-Samvat 1726. Author - Not known. Subject - Chandas.

Page #200

Chandas
191
Begins-fol. 10
॥ श्रीकृष्णाय नंमेस्तु ॥
जो विविहमत्तसाभरपार etc. as in No. 457 / 1892-95. Ends-fol. 22a
आरंभातू अउपुहवीमालाहरिमंजरिकीलावक्काच्चरि सह असदूलतहः चंदमालधवलंकासंभोगी मातहगंडक्कासद्धारा अणरिंदाहंसीसुंदरि दुम्मिलकिरीट । त्रिभंगीसालूण चउग्गल चउवर्णादित्ते जपे पिंगलुरामा ॥
इति श्रीपिंगलनामांतरश्रीशेषरचिते वर्णवृत्तपरिच्छेदः समाप्तः ॥ रसाश्विमुनिग्लौभिर्यदुपेते वत्सरे शुभे ।। भश्वि । पुज्यपरे पक्षे शिवातिथिकुजेलिखत् ।। श्रीकृष्णाय नंमेस्तु ॥ शिवमस्तु सदा जगत् ॥ छ । On fol. 220 some portion follows beginning with श्रीः॥अथ मात्रामर्कटी etc.
547
प्राकृतपिजलशास्त्र
Prākritapingalaśāstra No. 180
1884-87 Size - 103 in. by 41 in. Extent - 14 leaves ; 13 lines to a page ; 35 letters to a line. Description - Country paper ; Devanāgari characters with TEHETS;
old in appearance; bandwriting somewhat careless but clear and legible; borders ruled in two double black lines; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; edges slightly worn out; complete.
The Ms. is in Prakrit language.
Cr. No.457/1892-95. Age -Appears to be old. Author-Pingala? Subject -Chandas. Begins – fol. 10
॥ श्रीभगवते नमः॥ जा विज्जा चउराणणेण सिरिसा जा चोभूए संभूण जो विजाहरजक्खकिंनरगणा जा सूरइंददपा

Page #201

Vedangas
जा सिद्धाण सुराणराण कइणा जा पहव एवं निचय सा अम्हाण सुहाण देउ विमला वाणी सिरीभारई १ गाथा । जो विविहमत्तसायरपारं पत्तोति विमलमयहेलं
पटणब्भासतरंडो गाए सो पिंगलो जयउ २ etc. Ends - fol. 14a
तीस ... व मत्तय एरि सजुत्तय पंडिय लोभ चवंत गरा विसाम यति ट्रिय ररिस दिट्ठीय पायह सिटि पविवि घरा दास पठम चिय अट्टतह चिय चोदह तिनि वि किय णिकियं जो एसय छंदय सेसफणिंदय सो चगि वुच्चा डंबलयं ॥5॥5॥5॥
डंबलया छंदः ॥ मात्रा १२८ गुर ३६ लघु ५६ जोणि ७२ वर्ण ९२ डंबलया छंदः॥ इति चउरासीरूप समाप्तः ॥ सेसनाग ।। पिंगलशास्त्रपूर्ण. मभूत् ॥ पठनार्थस्व । श्रीहमीरात्मार्थः ॥ fol. 14° सवर्णतरि कइयण सुणहु पिंगल भणइ निरुत्त -
रसभ चारि परिहरहु मयभन करहु कवित्त ॥ १॥ दयवरुकुरंगविप्पोधरयचट्रोलोयतारणाणां दोभणहमाणपसिधो पंचगणा पिंगले दिवा ॥२॥ नित्यं ब्रह्म यथा स्मरंति मुनयो । हंसा यथा मानसं । सानंद स्फुट ... लकीवनयुतां ध्यायति रेवां गजाः। युष्मदर्शनलालसा प्रतिदिनं नित्यं स्मरामो वयं । धन्य कोपि सवासरोपि भविता यत्रावयो संगमः॥ ३ ॥
प्राकृतपिङ्गलशास्त्र
Prākritapingalasāstra
548 No. 181
1884-87 Size - 10% in. by 4g in. Extent - 11 leaves ; 15 lines to a page; 45 letters to a line.
Description - Country paper; Devanāgari characters with 8 Tts; old
in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in triple red lipes; red pigment used for marking the portion ; yellow pigment used for corrections; edges slightly worn out; fol. 4 missing ; incomplete.
This is a Prakrit work. See No. 457 / 1892-95,

Page #202

Chandas
193
Age - Appears to be old.
Author - Not mentioded. Subject — Chandas. Begins — fol. 1a
॥ॐ ॥ जा विज्जा चउराणणेण सिरसा जा चोभूए संभुणा ।
जा विज्जाहररक्खकिंनरगणा जा सूर इंदादया। जा सिद्धाण सुराण कइणा जा धूवयणिच्चर्य । सा अम्माण सुहाण एव विमला वाणी सिरीभारई।१।
जो विविहमत्तसा etc. as in No. Ends-tol. 12a
छप्पहरस्साउलह मत्तइक्की सयह । चउप्पयपुग्विल्लयहमत्तचोरासोयह। छप्पणउल्लालयहसव्वचालसयह । पिंगलभासइ कइहराउ सब्वंगयह । इह सूरवीररससंजयह सिंगारहकियउभोईयह
तेतिनितिनिलहु अंत यह । कवियणि भासिउ गोई यह w sss ॥१॥ ss ॥२॥ ३॥ 5 ॥४॥5॥५॥६॥
There is a Kostaka on fol. 12b.
बन्धकौमुदी
Bandhakaumudi
322 No. 182
1884-86 Size -98 in. by +d in. Extent-5 leaves ; 17 lines to a page; 45-48 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters with 78817778;
not very old in appearance; handwriting clear, legible and uniform ; borders ruled in double black lines; yellow pigment used for corrections%3 the Ms. contains some Kostakas%3B complete.
Appears to be a small treatise on meters. Age – Does not appear to be very old.
...25

Page #203

194
Vedango
Author -Nrsimha. Subject - Metrics
Begins - fol. 10
॥ ॐ ॥ नमस्तस्मै नृहरये संसारार्णवसेतवे
भक्तिरत्नजनाऽनन्दसन्दोहविधिहेतवे १ केषांचिदिह बन्धानां लक्ष्यदृष्टयनुसारतः लक्षणंडलक्षणमस्माभिर्गयेनेवाभिधीयते २ सप्रस्तारास्फुटार्थेयं वालवोधविवृद्धयो
यथा प्रति नृसिंहेण क्रियते बन्धकौमुदी ३ etc. Ends-fol.5a
वामासानिनिसावामामानसाध्वध्वसामना सासावाननवासासानिध्वनत्यध्वनध्वनि
अस्यार्थः वाम कौटिल्यं अस्यति क्षिपति वामासासत्वं भवति भालिंगति सामा वाहत्तरभाषिणीत्यर्थः मानेन साधुर्मनसाधुःरिति द्वितीयः प्रथमो वर्णः पादे युग्मांहि पूर्वेन द्वितीयांहि तृतीयो यः सतृतीयद्वितीयकः सर्वतोभद्रे लक्ष्मै तदवाद्राजशेखरः इति सर्वतोभद्रः प्रस्तारस्तु ॥
भादिमध्यावसानेषु यरता यान्ति लाघवं
भजसा गौरवं यान्ति मनौ तु गुरुलाघवं १ यरता भजसा नमा एते गणाः पूर्वश्लोककथितेन लक्षणेन ज्ञातम्याः
मो भूमिः शुखमातनोति जलं वृद्धीरवन्हे तिं सो वायुः परदेशदूरगमन त व्योम शून्यं कलम् जः सूर्यो रुजमादधाति सततं भेदुर्यशो निर्मलं नो नाकः सुखमयुतं फलमिदं प्राहुर्गणानां बुधाः ॥ इति गणदेवता ।।
वर्णपरिच्छेद
Varņapariccheda
549 No. 183
1884-87 Size -103 In. by+g in.
Extent-25 leaves%3; 13 lines to a page: 30 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear
ance; handwriting clear, legible and uniform except the first five folios where some letters are disfigured; borders ruled in two double black lines and edges in double; in the marging

Page #204

Chandas
195
of the first 6 folios, Sanskrit rendering for the Prakrit text given; yellow pigment used for corrections ; leaves extremely brittle and some folios extremely damaged; fol. 1 missing;
incomplete. Age - Appears to be old. Author - Pingala. Subject - Chandas. Begins abruptly — fol. 2a
...UT IT'S 99
Toata ......... FGTCAE ... stagesig ?? etc. Ends — fol. 262
...adrati : FATA:
This is the only Ms. recorded by Aufrecht in his Catalogus Catalogorum ii, 1300.
वाणीभूषण
Vāņibhūsaņa
550
No. 184
1884-87 Size - 87 in. by 37 in. Extent - 33 leaves ; 10 lines to a page ; 28 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgarl characters; not very old
in appearance; handwriting somewhat careless but clear, legible and uniform; borders carelessly ruled in double red lines and edges in single; folios numbered in both margins;
edges slightly worn out; leaves brittle ; complete. Age - Samvat 1913. Author - D#modara. Subject - Chandas. Begins - fol. 10
श्रीमद्भूवनेश्वर्यै नमः।
राजस्कुंजरराजक्रवृत्तिविमलोदंचदुकुलावृती... भाजझोगिफणीमणिप्रविलसन्मुक्तामणिग्रामणी।

Page #205

196
Vedangas
पावांभोजभुजंगठस्कृतिरणन्मंजिरमंजुधुति - श्रेषो वः शिवशैवराजयुतयो देयादभिवं वपुः ॥१॥ संतिह यद्यपि महाकविसंप्रणीतं यथास्तथापि मम बाभिशताविलासः॥ संपूर्णशारदविधावुवयं अपने किं नाम नाभ्युदयमंचति तारकापि ॥२॥ दिर्घघोषकुलोद्भूतदामोदर इति श्रूतः॥
छंदसां लक्षणं तेन सोदाहरणमुध्यते ॥४॥
fol. 156 इति श्रीवाणिभूषणे मानावृत्तं नाम प्रथमः परिच्छेदः॥ Ends - fol. 330
गोवर्धनगिरिधरमपचितदितिसुतपरमहृदयमदशमनकरं ॥ म्यर्थिक्रतजलधरगुरुवरघणभणगतभयनिजकुलदुरितहरं ॥ दनंदालयनिवसनक्रतवनविलसनविहिताविविधरसरभसपरं ॥ सवितवसनधरगरुणकरचरणमनुसरसरसिजनयनधरं ॥ शास्वरमात्रावृत्तमिदं प्रोक्तं चत्वारिंशत्रयाधिक प्रयोदशाधिकशतं वर्णवृत्त मिहोदितं ॥ इती श्रीदामोदरविरचितं वाणिभुषणो समाप्तं ॥ श्री ॥ संवत् १९१३ ना श्रावणशुदि ६ बुधे भटः ॥
धरणिधरात्मजेयस्य पुस्तकं ॥ श्रीः ॥ मुलशंकरेण लिपिकृतं ।। References - (1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum -:
i,5610%
Bi, 1320, 22463 iii, 119a. B-Descriptive Catalogues :- 1.0. Cat.
No. 1097-1098%3; Weber's No. 816. (2) Printed Editions:- Edited by Pandit Shivadatta in
Kavyamala series, 53, 1895.
वाणीभूषण
Vāņibhūşana
345 No. 185
1884-86 Size -98 in. by41 in. Extent-29 leaves%3; 10 lines to a page3; 35 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters%3; not very old in
appearance; bandwriting somewbat careless but clear, legible and uniform; folios numbered in both margins%3yellow pig. ment used for corrections; the Ms. contains Ullāsas 1-2.

Page #206

Chandas
Age - Samvat 1856 (1) Author-Damodara. Subject-Chandas. Begins - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः॥ राजत्कुंजरकृतिशोभिविमलोदंचदुकूलावृति - शश्वद्धोगिफणामणिप्रविलसन्मुक्तामणिग्रामकं ॥ पादांभोजभुजंगफूस्कृतिरणन्मंजीरमंजुद्युति -
श्रेयो वः शिवशैलराजसुतयोर्देयादभिन्नं वपुः ॥१॥
fol. 130 इति श्रीदामोदरविरचिते वाणीभूषणे मात्रावृत्तं प्रथमोल्लासः ॥ १॥ Ends - fol. 29a
मात्रावृत्तमिह प्रोक्तं चत्वारिंशत्रयाधिक त्रयोदशाधिकशतं वर्णवृत्तमिहोदितं ॥ काव्यकर्ता स्वयं ज्यासो लेखकोत्र विनायकः तयोः संस्खलितं चित्तं मनुष्याणां च का कथा ॥
इति श्रीदामोदरविरचिते वाणीभूषणे वर्णवृत्तकथनं नाम द्वितीयोल्लासः समाप्तः॥१॥
रसबाणेभशुभ्राशौ विक्रमादित्यराज्यके References - See No. 550/1884-87.
वृत्तधुमणि
Vịttadyumani No. 186
_153
1866-68 Size - 123 in. by 7g in. Extent - 43 leaves; 11 lines to a page ; 30-35 letters to a llne. Description - Modern paper with watermarks Devanagari characters%3B
blue in appearance ; handwriting clear, legible and upiform ; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in both margins; the Ms. contains Kiraņas 1-2; complete,
The Ms. is a bound copy and bears the embossed stamp of the Elphinstone College Bombay.

Page #207

198
Vodángas
Age-Saka 1720. Author-Yashavanta, son of Gangadhara. Subject -Chandas. Begins - fol. 16
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ श्रीसांबो जयति ॥ श्रीविठ्ठलं वंदे ॥
स्वीयजनप्रत्यूहध्वांतधुमणिर्दयोदपरिपूर्णः ॥ रिपुचयखंडनचंडः करितुंडो भवतु भक्तभव्याय ॥१॥ शिचियोः सुधा हरिद्रा दीप्तिमताः सारभृजगत्पित्रो॥ त्रिभुवनविघ्नध्वंसी करिकल्पः कश्चिदरुणिमा जयति ॥२॥ ............................... छंदःपाराद्विचिन्वतो वृत्तमौक्तिकः श्रेणीः ॥ श्रीमत्पिंगलनागप्रमुखाचार्यान्मुदा हृदा वंदे ॥९॥ यद्यपि संतु बुधाग्यग्रथितग्रंथाः सहस्रशो जगति ॥ पार्वणपीयूषांशावुदिते नो याति कमभ्युदयं ॥१०॥ कीरः किंवा ताक्ष्यभ्रमिमुद्वीक्ष्य स्वको गतिं त्यजति ॥ ११ ॥ विविधग्रंथविरचनापटवः संतीह सालसाः केचित् ॥ सचमत्कृतिमत्कृतितस्त एव संत: सदा मुदं यांतु ॥१२॥ श्रीविष्णुवृद्धमुनिवरकुलावतंसो जगत्युदारयशाः॥ अपराव्हचंद्रचूडो नाम्ना गंगाधरः क्षितौ ख्यातः ॥ १३ ॥ तत्तनुजो यशवंतः श्रीपतिपादांबुजन्मरोलंबः ॥ वृत्तधुमणिस्तेन क्रियतेसौ विविधलक्ष्यलक्ष्मयुतः ॥१४॥ मछंदः सछंदो वाङ्मयमखिलं द्विधाऽवधातव्यं ॥ गद्यादिकमच्छंदः सच्छंदः स्पष्टभीर्यतेऽत्र भया॥ १५ ॥ छंदोभ्रष्टं काव्यं पठतामुपहासकारकं भवति ।। सुमतिभिरभ्यसनीय छंदोऽतः सर्वकाव्यपूर्वोगं ॥ १६ ॥ पिंगलनागप्रमुखैराचायलौकिकं त्रिधोक्तं यत् ॥
गणमात्राक्षरभेदाच्छंदस्तदिह स्फुटं पुरः कथये ॥ १७ ॥etc. fol. 56 इति वृत्तधुमणिछंदसि संज्ञाविधानो नाम प्रथमः किरणः॥ fol. 7a इति वृत्तद्युमणौ भार्यागीतिस्कंधकादिव्यावर्णना नाम द्वितीयः
किरणः ॥२॥ Ends - fol. 43a
यदा किंचिदीरितं भ्रमान्मयाऽसमंजसं ॥ तदर्भकांनुकंपया विशाधयंत साधवः ।। ८५॥

Page #208

Chandar
199
यः सांख्यगौतमकणाशनपाणिनीयसाहित्ययोगनियमांबधिकर्णधारः॥ कृष्णाभिधो द्विजवरः प्रथितो बभूव छंदस्तदीयदययेदमिहाविरासीत् ।। ८६ ।। माता यस्य तु पार्वती जनयिता गंगाधरः क्ष्मातले विख्यातो यशसा श्रिया समजनि श्रीविष्णुवृद्धान्वये । यो नाम्ना यशवंत इत्यजिपत्याथोज गायित - स्तेनेदं रचितं विभाव्य निपुणं छंदः सदाल्हादकृत् ॥ ८७ ।। शाके श्रीशालिवाहाव्हयधरणीपतेरद्रियुक्तग्रहाक्ष्मासंख्ये मन्मथेऽग्दे दहनमिततिथौ माधत्तौ ॥ कक्षे पञवलक्षे क्षितितनुजदिपारिभद्रे पुरे श्रीभीमाभोभाजिवृत्तधुमणिरयमभून्मल्लहर्तुः समीपे ॥ ८ ॥
इति वृत्तद्युमणौ प्रस्तारनष्टोद्दिष्टादि प्रत्ययम्यावर्णनो नाम द्वादशोयं किरणः ॥ १२ ॥
समाप्तोयं वृत्तधुमणिः। छ॥ वंदे श्रीमद्राम सीतानाथं दशास्यहंतारं ॥ त्रातारं भक्तानां दातारं सर्वसौख्यानां ॥१॥ प्रथमभेदोयमार्यायाः ॥ दशशतकरकुलजलनिधिहिमकरमजममल० ममरपतिविनुतं ।
दशरथनृपसुतमुपसर सरसिज० दलनयनमसितरुचि ।। २ ॥ ८१९२००००॥ मायाँत्यभेदोयं ।
शिवगिरिजानंदिफणीबृहस्पतिच्यवनक्रशक्रमांडव्याः ॥ सैतवपिंगलगरुडा आद्याचार्या जयंति० गुरुचरणाः ॥ इयं गीतिरेतावत्तिथि ॥ १२३३१६१८४ ॥छ ॥छ॥ शके १७२० कालयुक्तनाम संवत्सरे उर्जासितपंचम्यां रवौ वृत्तधुमणि समाप्तः॥ श्रीरस्तु ॥ छ । छ । छ । छ।
References-(1)
Mss. -
A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:i,5960; ii, 142a.
वृत्तपादप
No. 187
Vịttapādapa
720 1891-95
Şize - 94 in. by 44 in.

Page #209

100
Vedangas
Extent - 30 leaves ; 9 lines to a page ; 30 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; not very old in
appearance; bandwriting clear, legible and uniform ; borders ruled in triple black lines and edges in single ; red pigment used for marking the portion; yellow pigment and white chalk used for corrections; left hand edges moth-eaten; foll.
1-26, 30-37, 39 &41 missing ; incomplete. Age-Samvat 1802 : Saka1667. Author - Not mentioned. Subject - Chandas. Begins abruptly-fol. 27a
...स्स्रग्धरा २१ सुवदन २० ला १५ क महास्रग्धरा २२ ककुभः १८ । अपवाहा २६ तिवृतेः कुसुमविचित्राया १२ धुरि च षष्टात् । तन्व्यां २४ तु स्वरतितः । स्यादथो हरशंकरे २४ प्रथमाश्वादघोषाच । चतुरना ६ समु. थितिः । १९ etc.
fol. 42a इति वृत्तपादपे तुरीयायां वृत्तांतभावनाप्ररोहः षोडशः । Ends-fol. 660
यशः प्राग्भारविस्तारविख्यातगुणसंपदे। अक्षयश्रीसुधीरक्तचंद्राय गुरवे नमः। १८ सुरनरनिकरेंद्रचंद्वैरतंद्रं मनोमोदसंपादिसंपत्कलाकार्मणं । सकलकुशलशीलसंस्कारिपादारविंदं यदीयं मुदानंदिमद्वंयते । त्रिभुवनजनदुःखदावाग्निभूयोजलक्का जलोल्लोललीलालसंती भजे । दुरितरतदरापहारप्रियां धर्मशमेरिसंवित्तिसंभावना भारती । १९
इति वृत्तपादपे प्रत्ययशिखायां तत्त्वप्ररोहो द्वादशः । पंचमी शिखा च । तत्समाप्तो समाप्तश्च वृत्तपादपः ॥ श्री वी...मात्संवत्नेषधतिशकसप्तषट्नृपाफाल्गुनीयाश्येनपक्षे द्वादश्यां कर्मवाट्यां गीप्पतिवासरे श्रीनाभेयपरमेष्टिन भालये श्रीरस्तु॥
This is the only Ms. recorded by Aufrecht.
वृत्तमुक्तावली
No. 188 Şize — 103 in. by 4} in.
Vrttamuktavali
551 1884-87

Page #210

Chandas
201
Extent - 21 leaves 3; 10 lines to a page; 32 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters; not very old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform%3B borders ruled in two double black lines and edges in single ; yellow pigment used for corrections; folios numbered in right
hand margins ; the Ms. contains Gumphas 1-3. Age-Does not appear to be very old. Author - Krsnakavi. Subject-Chandas. Begins — fol. 16
॥श्रीहयग्रीवाय नमः ।। अविघ्नमस्तु । विभ्राणो वेदराशिं करकमलतले वामके सामपूर्व स्वाभ्यासात्तत्वमुद्रां द्रुततरकविताबोधिका दक्षहस्ते। . सस्मेरस्वैरहासोल्लसदमलकलाशोभिचंद्राननश्रीदेवः श्रीवाजिमूर्द्धा मम हृदयगुहाध्वांतधारा धुनोतु ॥ १ ॥ वैदिकवृत्तसमूहं वितनोमि विनोदहेतवे विदुषां । भुजगेंद्रवदनविदितछंदःसूत्रानुसारेण ॥२॥
अथ प्रथममेव वैदिकछंदोगणं जिज्ञा ... यिनीऽथलौकिकमिति सूत्र. प्राग्वति-द्वितीय-तृतीय-चतुर्थाध्यायसूत्राणि कथ्यते ॥ etc.
fol. 9° इति वृत्तमुक्तावल्यां प्रथमो गुंफः ॥ Ends -fol. 21a
एवमतिजगती द्विपंचाशदक्षरा सा यथा ॥ १।५ कंडिकायां । वाजस्यनुप्रसवे मातरं महीमदिती नाम वचसा करामहे। यस्यामिदं विश्व भुवनमाविवेश तस्यानो देवः सविता धर्म साविषत् ॥ ५२ ॥ एवमष्टचत्वारिंशदक्षरा जगती सा यथा। जवो यस्ते वाजिनिहितो गुहायः श्येने परीत्तो भचरच वाते। तेन नो वाजिन् बलवान् बलेन ब्वाजजिच्च भव समने च पारयिष्णुः ॥ १८ ॥ इहानुक्तान्युदाहरणानि संसेतुक्रमणी पादौ विशिष्य परीक्षितव्यानि ॥
इति वैदिकछंदसामुदाहरणानि संक्षेपतः प्रदर्शितानि ॥
इति वृत्तमुक्तावल्या श्रीकृष्णकविप्रकाशितायां वेदछंद प्रकरणं नाम तृतीयो गुंफः ॥छ॥छ।।
This is the only Ms. recorded by Aufrecht.
m26

Page #211

202
Vedangas
वृत्तमुक्तावली
Vịttamuktāvali
487 No. 189
1899-1915 Size-103 In. by +gin. Extent -- 51 leaves ; 9 lines to a page ; 35. letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters%3 handwriting
clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines; and edges in single ; yellow pigment used for correc tions; folios numbered in right hand marging; left hand edges moth-eaten; leaves 38 onwards brittle%3; the Ms. contains
Gumphas 1-3. Age - Appears to be old. Author-Krsnabhatta. Subject-- Chandas. Begins - fol. 16
॥ श्रीमहागणपतये नमः ॥ अविघ्नमस्तु । अमंदस्वानंदप्रकरमकरंदद्वभृतं नखाली किंजल्कातिललितरक्तांगुलिदलं ॥ सदा विद्वग्चेतोमधुपसुखहेतोविकसितं भजे भूयः शंभोश्चरणयुगमंभोजसुगगं ॥१॥ वंदे पिंगलनागमुद्भवति यः स्वछंदधीश्छंदसा - माचार्यत्वमुपेत्य पूरितकलावर्णप्रसारार्णवः । अत्तुं यो विरत: स्वजातिविदुषा तायेण तस्मै पुनः स्वां विद्या प्रतिबोधयन्नतिजवः सिंधोस्तटांतं ययौ ॥२॥ अस्ति प्रत्यर्थिपृथ्वीपरिहढवनितानेत्रनीराब्धिनिर्यस्कीर्तिश्रीपूर्णचंद्रद्युतिदलितनभोभूतलघ्वांतजालः। भातन्वानःप्रतापावलिमनभिमतक्षोणिसीमांतभीमां श्रीमान् राजाधिराजः सततमखगणप्रीतगीर्वाणराजा ॥३॥ जागति ज्वलदुज्वलोज्वलवलज्ज्वालावलीतांडवप्रक्षीणप्रतिपक्षपत्तनपुरग्रामाच्छधामालयः। भाशाकुंजरकर्णतालबहलोद्भूतप्रचंडानिलप्राप्तप्राज्यजवो जगत्यभिनावो यस्य प्रता(पा)नलः ॥ ४॥ जातोजागरजेजियाभिधकरस्तोमात्तभूमीरस -
बनेंद्रभास्वति कलिग्रीष्मेतिभीष्मे नृणां ।

Page #212

Chandas
203
भाग्यैर्यः प्रविराजतां प्रमुदितोजसं सहस्रं समाः सद्यः स्वोदयसंहृताखिलविपत्पीयूषपाथोधरः॥५॥ मांधाता सगरो भगीरथ इति ण्याता धरारक्षिणस्तैः पूर्व कृतवाजिमेधमुखसद्यज्ञैर्यदेवार्जितं । तवर्मामृतमिदुसुंदरयशो वृंदान्वितं संप्रति प्राज्ञानां सुखहेतवे वितनुते राजाधिराजः स्वयं ॥ ६ ॥ अस्यर्थ हयमेधमुख्यविलसद्यज्ञावलीकारिणो ये पूर्व युवनाश्ववैण्यसगराद्याः संबभूवुनृपाः। तेषां कीतिरभूच्चिरेण भुवने सर्वत्र जीणे वया तामेतां सुनवीकरोति स भवान् राजाधिराजो नृपः॥७॥ भूमृम्मौलिकिरीटलालिते पदाभोजद्वयस्य प्रभो - स्तस्याति प्रसृतप्रसादपरमप्रेमप्रमोदस्पृशा।। अत्यर्थ कवितोन्मुखेन मनसा नित्यं प्रयुक्तः कविः । श्रीकृष्णः कुरुते रसज्ञसुखदो सद्वृत्तमुक्तावली ॥८॥ भथ निखिलछंदोगणघटकप्रथिताष्टगणगतये ।
गुरुलघुलक्षणमादौ कथयामि समस्तसंमति ज्ञात्वा ॥ ९॥ etc. fol. 5b_इति वृत्तमुक्तावल्यां गाथाप्रकरणम्
fol. 160 इति श्रीकृष्णभट्टविरचितछंदोमुक्तावल्यां द्वितीयो गुंफः ॥ Ends - fol. 510
सकलहत्तापनाशनसरित्तादृशात्मजनवित्तापितामहिमवित्तारणाधिकपवित्र. कलिप्रभववित्रासहृत्परममित्राइतोरुगुणचित्रामनोनटचरित्राश्रयद्भुतवत्रानुरक्तहृदयप्रेमभक्तजंतनित्यभियाकुशलकृत्पक्षमामधुरनृत्यक्रमाकलितभूरिभ्रमाहित. शरीरश्रमापनयदोर्विश्रमावहनिजांसावलंबकरगोपीकदंबसुखसंपत्पदं ।। ६६ ॥
यथा वाविच्छित्तिविशेषशाळिदंडकांतरं । वृंदारकेशेत्यादि । समाप्तो(तृ)तीयो गुंफः ।। श्रीराधाकृष्णो जयति ॥
वृत्तरत्नाकर
Vrttaratnākara
604 No. 190
1887-91 Siz0-108 in. by3m in. Extent-6 leaves; 10 lines to a page%3; 45 letters to a linc.

Page #213

204
Vedangas
Description - Country paper; Devanagarl characters; old in appeaf.
ance; handwriting clear, legible and uniform ; borders ruled in two double black lines; red pigment used for marking the colophons; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins ; left hand edges slightly worn out;
the Ms. contains Adhyāyas 1-6.. Age - Appears to be old. Author - Bhatta Kedara. Subject-Chandas.
Begins - fol. 16
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ ॥ सुखसंतानसिध्ययं नत्वा ब्रह्माच्युतार्चितं । गौरीविनायकोपेतं शंकरं लोकशंकरं ॥१॥ वेदांतशैवशास्त्रज्ञः पद्येकोभूद्विजोत्तमः ॥ तस्य पुत्रोस्ति केदारः शिवपादार्चने रतः ॥२॥ तेनेदं क्रियते छंदीलक्ष्यलक्षणसंयुतं ॥
वृत्तरत्नाकरं नाम वालानां सुखबुद्धये ॥३॥ fol. 2b इति श्रीभट्टकेदारविरचिते वृत्तरत्नाकरे संज्ञाख्यानं प्रथमोध्यायः॥
fol. 30 इति श्रीभट्टकेदारविरचिते वृत्तरत्नाकरे द्वितीयोध्यायः ।। Ends-fol. 60
लघुक्रियांकसंदोहे भवेत्संख्याविमिश्रिते।। उद्दिष्टांकसमाहारः सैको वा जनयेदिमां ॥८॥ संख्यैव द्विगुणैकोना सद्भिरध्वा प्रकीर्तितः॥ वृत्तस्यागुलिकी व्याप्तिमधः कुर्यात्तथांगुलमिति ॥९॥ वंशेभूत्कश्यपपस्य प्रकटगुणगणः शैवसिद्धांतवेत्ता विप्रः पव्वेकनामा विमलतरमतिर्वेदशास्त्रार्थवेत्ता। . केदारस्तस्य सूनुः शिवचरणयुगाराधनैकाग्रचित्तः छन्दस्तेनाभिरामं प्रविरचितमिदं वृत्तरत्नाकराख्यं ।।
इति श्रीभट्टकेदारविरचिते वृत्तरत्नाकराख्ये छंदसि षष्ठोध्यायः ॥ समाप्तं ॥
चेदं वृत्तरत्नाकराख्यं छदः ॥ ॥ छ ॥ श्रीरस्तु ॥ ॥ राम References -(1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum ::- 1,5970%Bi, 142a%3 2266%; iii, 125b.
___B-Descriptive Catalogues :- I. O: Cat. Non. 1087-90,1092-4, 1096,5186,7898. etc.

Page #214

Chandas
205
(2) Printed Editions:- 1 Edited with notes by Pandit Taranath Tarkavacaspati, Calcutta, 1870...
वृत्तरत्नाकर
Vrttaratnākara
722 No. 191
1891-95 . Size -8 in. by47 in. Extent - 12 leaves; 9 lines to a page; 26 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; old in
appearance%3D handwriting clear, legible and uniform; folios numbered in right hand margins ; edges worn out; the Ms.
contains Adhyāyas 1-6. Age-Saka 1638. Author-Kedarabhatta. Subject -Chandas. Begins-fol. 10
श्रीगणपतये नमः श्रीमात्तंडभैरवाय नमः॥
सुखसंतानसिध्यर्थ etc. as in No. 604/1687-91. fol. 3a इति वृत्तरत्नाकरे प्रथमोध्यायः ॥
fol. 5b इति वृत्तरत्नाकरे मात्रावृत्तप्रकरणं नाम द्वितीयोध्यायः ॥२॥ छ । Ends - fol. 110
वंशेभूत्काश्यपस्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं ॥१॥ as in No. 604/ 1887-91. followed by इति वृत्तरत्नाकरे षट्प्रत्ययनिरूपणं नाम षष्ठोध्यायः ॥ शके १६३८ दुर्मुखाब्दे मार्गशीर्षे सिते रंधेदुवासरे ॥ गोविंदसूनुरलिखत् ... कुंभभुवो मुनेः ॥ छ । अनेन श्रीमातंडभैरवोदवःप्रीय ... छ । छ
॥ श्रीः ॥ References -See No. 604/1887-91.
वृत्तरत्नाकर No. 192
. Sizo-98 in. by:38 in.
Vịttaratnākara ... - 483
1895-1902 .
.

Page #215

206
Vodángas
Extent -- 8 leaves; 9 lines to a page; 35 letters to a line.
Description - Country paper ; Devanagari characters; old in appear.
ance; handwriting clear, and legible; borders ruled in two double black lines; yellow pigment used for corrections ; edges being torn pasted with paper-slips; moth-eaten; the Ms. contains Adhyāyas 1-6.
Age - Appears to be old. Author - Kedārabhatta Subject - Chandas.
Begins - fol. 10
Il sfrutara #A: 11
Fragarafat etc. as in No. 604 / 1887-91. fol. 2a analaient safe T6714: #: 11 9 11 11 fol. 40 gfa HERCR falala acara te qui creurt Hialवृत्ताध्यायो द्वितीयः॥छ॥
Ends - fol. 8a
वंशेभूत्कश्यपस्य etc. upto वृत्तरत्नाकराख्यं ॥१॥छ ॥ as in No. 604 / 1887-91. followed by gfa sfrattfacfad maar agtध्यायः समाप्तः॥ छंदोरत्नाकरः समाप्तः ॥
References - See No. 604 / 1887-91.
वृत्तरत्नाकर
Vịttaratnākara
721 No. 193
1891-95 Size - 94 in. by 34 in. Extent - 17 leaves ; 7 lines to a page : 25 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear.
ance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled carelessly in double black lines; folios numbered in

Page #216

Age-Appears to be old.
Author Kedarabhaṭṭa.
Subject - Chandas.
Begins - fol. 1b
Chandas
both margins; red pigment used for verse numbers and colophons; edges slightly worn out; yellow pigment used for corrections; the Ms. contains Adhyāyas 1-6.
207
श्रीगणपतये नमः । श्रीसांब सदाशिवाय नमः ॥ gerianfa etc. as in No. 604/1887-91.
fol. 36 इति श्रीकेदारभट्टविरचिते वृत्तरत्नाकराख्ये छंदसि संज्ञाध्यायः
प्रथमः ॥
Ends-fol. 17a
लघुक्रियांकसंदोहे etc. upto वृत्तरत्नाकराख्यं ॥ छ ॥ १ ॥ as in No. 604 / 1887-91. followed by इति श्रीवृत्तरत्नाख्ये छंदसि केदारभट्ट - विरचिते नष्टप्रत्यये षष्टोध्यायः ॥ छ ॥ छ श्री ॥ श्री ॥ श्री ॥
References See No. 604/1887-91.
वृत्तरत्नाकरटीका called अर्थदीपिका
Vṛttaratnakaraṭikā called Arthadipika
176 1902-07
No. 194
Size 7 in. by 4 in.
Extent17 leaves; 14-15 lines to a page; 20-25 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters; old and musty in appearance; handwriting clear, and legible; borders ruled in double black lines; red pigment used for marking and yellow for corrections; left hand edges worn out and motheaten; folios numbered in right hand margins; the Ms. contains a commentary on Adhyāyas 1-6 of Vṛttaratnākara; complete.

Page #217

208
Age - Apears to be old.
Author - • Sadasiva, Son of Visvanāthapandita.
Subject - Chandas.
Begins
- fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
संयुतं सिद्धिबुद्धिभ्यां प्रणम्य गिरिजासुतं ॥ लिखामि छंदशास्त्रस्य टिप्पणं सुमनोहरं ॥ १ ॥ स्वच्छंदो विधिनिर्माणहेतवे ... शेषरूपिणे । नमो दीनकृपावृंदजगदानंदहेतवे ॥ २ ॥
Vedängas
अथ केदारनामा कविः काव्यं यशसे इत्यादिना काव्यस्य सर्वोत्कृष्टतां पश्यन् तदंगभूतं छंदः शास्त्रं चिकीर्षुश्चिकीर्षितार्थाविघ्नपरिसमाप्तिसंप्रदायप्रचयगमनफलसाधनत्वान्नमस्काररूपं मंगलमाचरन् प्रयोजनं प्रतिजानीते ॥ etc. fol. 26 इति वृत्तरत्नाकरार्थदीपिकायां प्रथमोध्यायः ॥
fol. 7b इति वृत्तरत्नाकरार्थदीपिकायां मात्रावृत्ताधिकारे द्वितीयखंड निरूपणो द्वितीयोध्यायः ॥
Ends - fol. 170
एवं कविकल्पनया तत्तत्प्रदेशांक निक्षेपणादानंस्यं ॥ अत एव केदारेण । पताकातदुतभेदानां मेर्वादीनामनिरूपणमिति दिकू ॥ छ ॥
काश्यां शिवेन रचिता हरिभक्तिभाजा श्रीविश्वनाथतनुजेन कवित्वसिद्धयै ॥
टीका नृणां भवतु यावदयं दिनेशो वृत्तार्थबोधसुकरा हृदयेषु लभा ॥ १ ॥
इति श्रीविश्वनाथपंडितात्मजसदाशिव विरचिता वृत्तरत्नाकरार्थदीपिका समाप्ता ॥ शुभं भवतु ॥ छ ॥ छ ॥ श्रीः ॥ श्रीः ॥
वृत्तरत्नाकरीका called छन्दोवृत्ति
No. 195
44
Size – 103 in. by 4g in.
-
Vṛttaratnākaraṭikā called Chandovṛtti
104 1919-24

Page #218

Chandas
209
Extent --23 leaves ; 3-4 lines to a page; 30-32 letters to a line. (Text) __" " 10-12, , , 40 ,
(Comm.) Description - Country paper ; Devanāgari characters; not very old
in appearance; handwriting of the Text bold, of the Comm. small, clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines and edges also in double red lines; red pigment used for marking the verse numbers and the colophons; yellow pigment used for corrections ; Text in the middle with the Commentary above and below it; the Ms. contains
Adhyayas 1-6; complete. Age - Does not appear to be very old. Author of the Text-Kedarabhatta.
" of the Comm. - Srikantha. Subject -Chandas. Begins (Text)- fol. 10
सुखसंतानसिद्धयर्थ etc. as in No. 604/1887-91. Bogins (Comm.)-fol. 16
॥ श्रीअघनाशनकीर्तनाय नमः ॥ नत्वा गिरीशं गिरिजासमेतं विनायकेनाध्युषितं ततश्च प्रज्ञानुरूपेण जनेन वृत्तरत्नाकराख्यं विवृणोमि छंदः १
इह कविरात्मनोभिमतदेवतानमस्कारं प्रतिपाद्य संबंधं वक्ष्यति ॥ सुखेति उत्तरत्र तृतीये श्लोके संबंधो भविष्यति । etc. fol. 40 इति श्रीकंठविरचिते प्रथमोध्यायः॥१॥
fol. 9b श्रीकंठविरचितायां वृत्तरत्नाकरछंदोवृत्तौ समवृत्त नाम द्वितीयोध्यायः॥ Ends (Text)- fol. 23b
वंशेभूत्कश्यपस्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं १ as in No. 6041 1887-91 followed by इति भट्टकेदारविरचिते वृत्तरत्नाकराख्ये छंदसि
षष्ठोध्यायः समाप्तः ॥ ६॥ . Ends (Comm.)-fol. 23b
चित्तं यस्य स शिवचरणयुगाराधनैकाग्रचित्तः छंदस्तेन केदारेणाभिराममभिरमणीयं प्रकर्षेण विरचितं वृत्तरत्नाकराख्यं वृत्तरत्नाकरसंशं ॥ इदानीं वृत्तिकारो वृत्तिस्वरूपपूर्वकमात्मनो नाम कथयति
विस्पष्टा च पदन्यासश्रोतृसंदोहवल्लभा ॥
..27

Page #219

210
Vedängas
वृत्तरत्नाकरा व्याख्या कृता श्रीकंठसूरिणा । कृत्वा वृत्तिमिमां पुष्पं यदि भावं वर्जितं मया । तेनोल्लासं तु लोकानामतीव मतयो मताः
इति श्रीकंठपंडित विरचितायां वृत्तरत्नाकरछंदोवृत्तौ षट्प्रत्ययविधानो नाम षष्टोध्यायः ॥
यादृशं
दोषो न दीयताम् १
References - . (1) Mss. – A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :i, 597a; ii, 2266; iii, 125b.
..
वृत्तरत्नाकरटीका Called छन्दोवृत्ति
No. 196
Size - 10 in by 48 in.
Extent – 14 leaves ; 17 lines to a page; 50 letters to a line. Description – Country paper; Devanāgari characters with पृष्ठमात्राs; old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in triple red lines; folios extremely brittle; blank space in the centre of folios; folios numbered in right hand margins; both text and commentary complete.
:- Appears to be fairly old.
Age – Author of the Text-Kedarabbaṭṭa.
B-Descriptive Catalogues :- Ulwar Mss. Cat. 1105, Extract No. 243.
Subject — Chandas.
Begins (Text) – fol. 10
of the Comm. - Srikanthapandita.
Vṛttaratnakaraṭikā Called Chandovṛtti 461 1892-95
Begins (Comm. ) - fol. 10
सुखसंतान सिद्ध्यर्थं etc. as in No. 604 / 1887-91.
॥ ॐ ॥ ॐ नम सर्वज्ञाय ॥
देहावलबितव्या । नत्वा सुरगणस्तुतं गणेशं क्रियते वृत्तिर्वृत्तरत्नाकराश्रया । १

Page #220

Chandas
211 इह शास्त्रादौ सकलप्रत्यूहोपशांतये शास्त्रकार इष्टदेवतानमस्कारमाह । etc. Ends ( Text)- fol. 14a
वंशेऽभूरकस्यपस्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं । as in No. 604/
1887-91. Ends (Comm.) - fol. 140
इदानी वृत्तिकारो वृत्तिस्वरूपयुक्तं भात्मनो नाम कथयति ।
विस्पष्टपदविन्यासा श्रोतृसंदेहवल्लभा। वृत्तरत्नाकरव्याख्या कृता श्रीकंठसूरिणा। कृत्वा वृत्तिमिमां पुण्यं यदिहावर्जितं मया
तेनोल्लसंतु लोकानामतीव मतयोऽमलाः ॥ इति श्रीकंठपंडितविरचितायां वृत्तरत्नाकरंछदोवृत्तौ षष्टोऽध्यायः समाप्तः ।
लीषतं सारंगपुरनगरे सा. मेघजी References - See No. 104 / 1919-24.
वृत्तरत्नाकरटीका called Výttaratnākaraţikā called छन्दोवृत्ति
Chandovịtti No. 197
1400 (0)
1887-91 . Size -11} in. by ths.in. Extent - 122 to 260 leaves ; 13 lines to a page ; 60 letters to a line. Description -Country paper; Devanagari characters with पृष्ठमात्राs;
old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines; red pigment used for marking the portion ; blank space in the centre of folios; slightly moth-eaten in the margins; the work contains Adhyayas 1-6.
A commentary on Všttaratnākara. Age - Samvat 1589. Author-Srikantha. Subject-Chandas. .. .. ... ... .......

Page #221

212
Vedangas
Beglns-fol. 124
॥छ॥ श्रीः॥ एए.॥ ॐ नमस्तीर्थकरेभ्यः।
देहाविलंवितव्यालं नत्वा सुरगणस्तुतं ।
गणेशं क्रियते वृत्तिवृत्तरत्नाकराश्रया । १ तत्र शास्त्रस्यादौ सकलप्रत्यूहोपशांतये शास्त्रकार इष्टदेवता नमस्कारमाह । सुखसंतानसिध्यर्थ नसित्वा ब्रह्माच्युताचितं ।
गौरीविनायकोपेतं शंकरं लोकशंकरं । etc. fol. 14b इति श्रीकंठपंडितचितायां वृत्तरत्नाकरछंदोवृत्तौ प्रथमोध्यायः ॥
fol. 19a इति.........द्वितीयोध्यायः समाप्तः॥छ। Ends - fol. 260
इदानी वृत्तिकारो वृत्तिकारो वृस्वसूपपूर्वकमात्मानो नाम कथयति विस्पष्टपदसंदोहाश्रुतसंदोहवल्लभा वृत्तरत्नाकरव्याख्या कृता । श्रीकंठसूरिणा॥ बाकत्वात्ववृत्तिमिमां पुण्यं यदिहावर्जितं मया। तेनोल्लंसंतु लोकानामतीव मतयो । मलाः ॥
इति श्रीकंठविरचितायां वृत्तरत्नाकरछंदोवृत्तौ षष्ठोध्यायः ॥ समाप्तः ॥छ॥ छ ॥ ग्रं० ग्र. १२००
वंशस्तकादिवरणांतनिवेशितस्य गत्वं लघोनहितथा श्रुतशर्मदायि ॥ श्रातुर्वसंततिलकादिपंदां
तत् वृत्तिलोत्वमत्र विहितं विबुधैर्यथा तत् ॥ छ । श्रीः॥ __ संवत १५८९ वर्षे मागशरशुदि १२ रवौ ॥ लषितं ॥ उपाध्यायश्री. नयसिंघगणिना लिषापितं नवीनपुरवास्तव्य सा रूपजीभार्या संपुरदे सुतसा रतनपरतसमरपीता
वृत्तरत्नाकरटीका
Vịttaratnākaraţikā . called प्रभा
called Prabhā
608 No. 198
. 1887-91 Size -111 in. by 4g in. Extent - 30 leaves ; 2-3 lines to a page ; 30-35 letters to a line. (Text)
, , 8-10 , , 35-40 , , , (Comm.) Description -Modern paper with watermarks; Devanagari characters%3B
new in appearance; handwriting clear, legible and uniform;

Page #222

Chandas
215
borders ruled in double red lines; red pigment used for mark. ing the portion; white chalk used for corrections; text in the middle with the commentary above and below it; folios numbered in both margins; the Ms. contains both Text and
Commentary of Adhyāyas 1-6; complete. Age-Modern. Author of the Text-Kedarabhatta.
, of the Comm. - Visvanathabhatta. Subject-Chandas.
Begins (Text) - fol. 10
सुखसंतानसिध्यथं etc. as in No. 604/1887-91. Begins (Comm.)- fol. 10
____ श्रीगणेशाय नमः श्रीसरस्वत्यै नमः श्रीगुरुभ्यो नमः ।। fol. 7a इति श्रीनाथसूनुविश्वनाथविरचितायां वृत्तरत्नाकराख्यायां प्रभासमाख्यायां संज्ञाध्यायः प्रथमः ॥१॥
fol. 14a इति ........ द्वितीयोध्यायः॥२॥ Ends (Text) – fol. 305
वंशभूत्कस्यपस्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं ॥१०॥ as in No. 6041 1887-91 followed by
यस्य चामरधुतौ विशारदा शारदालसति वामभागतः ॥ नारदादिमुनितत्व सादरं केशवं किमपि धामधीमहि।।१०॥
इति श्रीवृत्तरत्नाकरे प्रस्ताराध्यायः ६ ॥ शुभं भवतु ॥ Ends (Comm.)- fol. 30b
ग्रंथसमाप्तौ पितृनामपूर्वकं स्वं नाम निरूपयति ॥ वंश इति ॥ तेनेदं वृत्तरत्नाकराख्यं छंदोभिरामं लक्ष्यलक्षणसंयुतत्वान्मनोहरं प्रविरचितं ॥ तेन केन शिवचरणयो युगुलस्याराधने एकाग्रं चित्तं यस्य सः तथोक्ता यः केदारनामा तस्य सूनुः पुत्रोस्ति ॥ तस्य कस्य कस्यपस्य गोत्रस्य वंशे जात इति शेषः प्रकटो गुणनामौदार्यादीनां गणो यस्य प्रकटगुणगणा शैवाशिवप्रतिपादिकायै सिद्धांतास्तेषां वेत्ता ज्ञः वेदानां तत्वावबोधे यथात्म्यज्ञाने विमलतरा ॥ भति. शयेन प्रतिहतत्वादिदोषरहितामितिर्यस्य तथोक्तः पथ्येकनामा विप्रो भवेत् ॥१०॥
इति श्रीमहोपाध्यायश्रीनाथपुत्रभविश्वनाथकविविरचिता वृत्तरत्नाकराख्या प्रभा समाख्या समाप्ता ॥ छ ।। श्रीगणेशाय नमः ॥ ॥ .

Page #223

214
References - (1) Mss.
वृत्तरत्नाकरटीका called भावार्थदीपिका
No. 199
Size - 10 in. by 42 in.
Extent - 31 leaves ; 14-15 lines to a page ; 30-35 letters to a line. Description - Country paper: Devanāgarl characters; not very old in appearance; handwriting clear, and legible but not quite uniform; borders of the last few folios ruled in double black lines; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margins ; the Ms. contains both Text and Commentary; contains Adhyāyas 1-6.
Age Does not appear to be very old.
Author of the Text - Kedāra.
of the Comm. - Janārdanavibudha. Subject — Chandas.
99
Begins (Text) - fol. 16
Vedangas
A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 597a.
Begins (Comm.) - fol. 16
Vṛttaratnākaraṭikā called Bhāvārthadipikā
सुखसंतान सिद्ध्यर्थं नत्वा ब्रह्माच्युतार्चितं । गौरीविनायकोपेतं शंकरं लोकशकरं ॥ १ वेदार्थशैवशास्त्रज्ञः पब्बेको भूद्विजोत्तमः । तस्य पुत्रोऽस्ति केदारः शिवपादार्चने रतः ॥ २ ॥ तेनेदं क्रियते छंदोलक्षलक्षणसंयुतं ॥ वृत्तरत्नाकरं नाम बालानां सुखसिद्धये ॥ ३ ॥ etc.
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
नवा (विनायकं देवमनंतं च गुरुं तथा ॥ प्रीत्यर्थ कृष्णदेवस्य छंदोवृत्ति करोम्यहं ॥ १ ॥
468 1899-1915
प्रारप्सितग्रंथस्याप्रत्युहसमाप्तये सुखाप्तये कृतं मंगलाचरणं शिष्यशिक्षार्थ पद्यतो नियनन्नेव संबंधचतुष्टयप्रतिपादनपुरस्सरं प्रतिपाद्यं प्रतिजानीते | etc.

Page #224

Chandas
213
fol. 6a इति श्रीजनाईन विवुधविरचितायां वृत्तरत्नाकरटीकायां भावार्थदीपिकायां संज्ञानिरूपणं नाम प्रथमोऽध्यायः॥१॥
fol.12a इति...... द्वितीयोऽध्यायः ॥२॥ Ends (Text) - fol. 300
वंशेऽभूत्कश्यपस्य प्रकरगुणगणाः शैवसिद्धांतवेत्ता विप्रः पब्बेकनामा विमलतरमतिर्वेदतत्वावबोधे । केदारस्तस्य सूनुः शिवचरणयुगाराधनैकाग्रचित्त -
श्छदस्तेनाभिरामं प्रविरचितमिदं वृत्तरत्नाकराख्यं ॥१॥ Ends (Comm.)- fol. 31a
वृत्तरत्नाकरग्रंथवृत्तिं सूरिजनाईनः ॥ चकार भगवत्प्रीत्यै नाम्ना भावार्थदीपिका ॥१॥
इति श्रीजनाईन विबुधविरचितायां भावार्थदीपिकाभिधायां वृत्तरत्नाकर टीकायां प्रस्तारादिनिरूपणं नाम षष्टोऽध्यायः ॥ ६॥
समाप्ता चेयं भावार्थदीपिकाभिधा वृत्तरत्नाकरटीका ॥ References -- (1) Mss. — A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :- i,
597a; ii, 1424, 2266; iii, 1250. B-Descriptive Catalogues :- I. O.
Nos. 10933; Oxf. Cat. No. 465.
389
'वृत्तरत्नाकरटीका
Vrttaratnākaiaţikā called भावार्थदीपिका
called Bhāyārthadipikā No. 200
1895-98 Size - 10F in. by 4g in. Extent - 32 leaves ; 13 lines to a page ; 36 letters to a line. Description-Thin country paper; Devanagari characters; not
old in appearance; handwriting clear, legible and uniform%3B borders ruled in triple red lines and edges in double ; folios numbered in right hand margins; the Ms. contains both Text
and Commentary; complete in Adhyayas 1-6. Age - Not old. Author of the Text - Kedārabhatta.
, of the Comm. - Janardanavibudha.

Page #225

216
Subject -Chandas.
Begins (Text) — fol. 18
Begins ( Comm. ) - fol. 10
सुखसंतान सिद्धयर्थं etc. as in No. 604 / 1887-91.
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
नत्वा विनायकं देवमनंतं च गुरुं तथा ॥ प्रीत्यर्थं कृष्णदेवस्य छंदोवृत्तिं करोम्यहं १ |
प्रारिप्सितस्य ग्रंथस्य निःप्रत्यूहसमाप्तये सुखावाप्तये च कृतं मंगलाचरणं शिष्यशिक्षार्थं पठयते तन्निबंधनेव संबंध चतुष्टयप्रतिपादनपुरःसरं प्रतिपार्थ प्रतिजानीते । etc.
Ends (Text) – fol. 31b
Vedango
fol. 68 इति श्रीजनार्दनबुधविरचितायां वृत्तरत्नाकरटीकायां वृत्तरत्नाकरटी कार्या भावार्थदीपिकायां संज्ञा ... रूपणं प्रथमोध्यायः १ fol. 136 fa.
· द्वितीयोध्यायः २
Size -
Ends (Comm.)- fol. 32a
No. 201
वंशो भूत्कश्यपस्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं ९ । as in No. 604 / 1887-91.
तथा च सुरापानस्य ब्राह्मणे निषिद्धत्वेन सोम एवाभिप्रेतः किंविधः य पब्बेकः प्रकटाः स्फुत्तटाः (१) गुणानां विद्यादानवंद्यथादीनां गणाः समूहा यस्य । तथा शैवसिद्धांतस्य शिवागमरहस्यस्य चेत्तामिज्ञः न केवलं शिवागमतत्वस्यैव किंतु वेदतत्वस्याबधबोधे भवबोध्यज्ञेऽनेनेति करणव्युत्पत्या वेदतत्वं वेदवाक्यलापे विषये विमलतरा परमरहस्यप्रकाशिका मतिबुद्धिर्यस्य सः तथा यस्य वेदतत्वावबोधे भा इति श्रीजनार्दनबुध विरचितायां वृत्तरत्नाकरटी कार्या भावार्थदीपिकायां षट्प्रत्ययनिरूपणं षष्टोध्यायः ॥ ६ ॥
References - - See No. 468 / 1899-1915.
वृत्तरत्नाकर with टीका भावार्थदीपिका
Vṛttaratnākara with Commentary Bhāvārthadipikā
489
1899-1915
• 10g In. by 5 in.
Extent t - 43 leaves 11 lines to a page; 35 letters to a line.

Page #226

Chandas
217
Description -Country paper: Devanagari characters%3; not very old
in appearance; bandwriting bold, clear, legible and uniform%3B red pigment used for marking the portion; folios numbered in sight band margins; the Ms. contains both Text and Com.
mentary; complete in Adhyāyas 1-6. Age-Saka 1711. Author of the Text- Kedarabhatta.
" of the Comm. -Janardanavibudha. Subject - Chandas. Begins (Text)-fol. 10
सुखसंतानसिद्ध्यर्थ etc. as in No. 604/1887-91. Begins (Comm.) - fol. 10
॥ ॐ नमः॥
अथ श्रीजनाईनविबुधविरचिताया भावार्थदीपिकावृत्तरत्नाकरटीका लिख्यते ॥
नत्वा विनायकं etc. as in No. 369/1895-98, fol. 70 इति श्रीजनाईनविबुधविरचितायां वृत्तरत्नाकरटीकायां भावार्थदीपिकायां संज्ञानिरूपणं प्रथमोध्यायः १॥ छ ।
fol. 17a इति .........द्वितीयोध्यायः २ Ends (Text)-fol. 42b
वंशभत्कस्यपस्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं ९ as in No. 6041 1887-91.
Eods (Comm.) - fol. 432
वृत्तरत्नाकरग्रंथवृत्तं सूरिजनाईनः । चकार भगवत्प्रीत्यै नाम्ना भावार्थदीपिकां छ
इति श्रीजनाईनविबुधविरचितायां भावार्थदीपिकायां वृत्तरत्नाकरटीकायां प्रस्तारनिरूपणं नाम षष्टमोध्यायः छ
शुभं भवतुः शाके १७११ सौम्यनामसंवत्सरे भास्विनमासे शुक्लपके तिथौ नौम्यां शनिवासरे इदं पुस्तकं पूर्णतामेतुः सुभं भवतुः स्वहस्तेन वर्णिमहतिसागरेण लिखितं स्वपठनार्थ याशं पुस्तकं ...... एवं वदंति पूस्तकाः २
शुभं भवतु छ छ छ छ छ छ
...28

Page #227

218
Vedangas
References-See No.468/1899-1915.
त्तरत्नाकरटीका called सुकविहृदयानन्दिनी
Vịttaratnākaraţikā called
Sukavihrdayānandini
.
___484
No.202
1895-1902 . Size - 103 In. by 4g in. Extent - 19 leaves ; 18 lines to a page ; 45-50 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters with पृष्ठमात्रा63
handwriting small but clear, legible and uniform; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in right hand margins; both
Text and Commentary complete. Age - Samvat 1814 : Saka 1679. Author of the Text-Kedarabhatta. Author of the Comm. - Sulhana. Subject-Chandas. Begins ( Text)- fol. 1a
सुखसंतानसिद्धयर्थं etc. as in No. 604 /1887-91. Begins (Comm.)- fol. 1a
॥ ॐ नमः॥
सश्रीकं प्रभयायुतं etc. as in No. 869/1886-92. fol. 30 इति सुल्हणविरचितायां सुकविहृदयानंदिन्या वृत्तरत्नाकरछंदोनुवृत्ती संज्ञाध्यायः प्रथमः
fol. 7b इति सुल्हणविरचितायां मात्रावृत्ताध्यायो द्वितीयः Ends (Text) - fol. 185
वंशेभूत्कस्यपश्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं as in No. 6041 _1887-91. Ends (Comm.) fol. 19a
स्वर्गापवर्गादिकानि विप्रः विमलतरमतिः क शैवशास्त्रावबोधे केदारनामा तस्य पुत्रः शिवः शांत: शांतो देवता विशेषस्तस्य चरणयुगं तस्याराधनं

Page #228

Chandas
219
तत्रैकाग्रं तनिष्टं चित्तं यस्य सः तथा तेन केदारेण प्रकर्षेण रमणीयं छंदोवृत्तरत्नाकराख्यं इति श्रीसुल्हणविरचितायां छंदोवृत्तौ प्रत्ययाध्यायः षष्टः शुभं भवतु लेखकपाठकयो शिरं श्रीस्तात् ग्रंथाग्रंथ १०००॥ संवत् १८१४ वर्षे शाके १६७९ प्रवर्त्तमाने मार्गशिर्षमासे कृष्णपक्षे द्वादशीतिथौ नव्यनगरे लिखितं पूज्य ऋषि श्री ५ उत्तमचंदजी तशिष्य पूज्य ऋषि श्री ५ वेलजीजी तशिष्य लिखितं ऋषिपूजा॥
यादृशं ... दोषो न दीयते ॥१॥ ॥ वेदेंदुवसुभूवर्षे । पौषमासे सिते वरे पंचम्यां छंदसा टीका मुनिवेलो व्यलीलिखत् ॥ २ ॥
श्रीरस्तु । श्रेयः॥ References-See No. 73/1873-74.
-
-
-
वृत्तरत्नाकरटीका छंदोवृत्ति Vrttaratnākaratika Chandovrtti called सुकविहृदयानन्दिनी called Sukavihrdayanandini
73 No. 203
1873-74 Size - 74 in. by 131 in. Extent – 75 leaves ; 16 lines to a page 20 letters to a line. Description - Modern foolscap paper with watermarks; Devanāgari
characters; new in appearance; bandwriting bold, clear, legible and uniform; the Ms. written on one side of the paper only; the Ms. is tied with a string; leaves slightly brittle%3B
contains commentary on Vsttaratnākara Adhyāyas 1-6. Age - Modern: The present Ms. seems to be a copy of the original
copy in Samvat 1647. Author - Sulhana. Subject -Chandas. Begins - fol. 1
॥ श्रीभारत्यै नमः॥ सश्रीकं प्रभया युतं रुचिरया प्रोद्भासितं गंगया मानावक्त्रविराजितं शशिकलापीडोच्छ्रयालंकृतं । आर्योपेतमुपस्थिताखिलगुणास्रक्पूजितं सर्वदा छंदःशास्त्रमिवेश्वरस्य जयति त्रैलोक्यवंद्य वपुः॥१॥ ..

Page #229

220
Vedängas
कृष्णात्रेयस्य गोत्रे समजनि च पुरा दक्षिणात्याग्रणीर्यो - वेलादित्याभिधानः सुकविरभवद्भासुरस्तस्य सूनुः तत्पुत्रः सुहणाख्यः सुविरचितपदां वृत्तिरत्नाकराख्या छंदोवृत्ति स चक्रे सुकविजनहृदानंदिनी नामधेयां ॥ २ ॥
- शास्त्रारंभे शास्त्रकार इष्टाधिदेवताकृतनमस्कारपूर्वकं शास्त्रसंबंधप्रयोजनं लोकत्रयेणा ॥ etc.
fol. 12 इति सुल्हणविरचितायां सुकविहृदयानंदन्यां वृत्तरत्नाकरछंदोवृत्तौ प्रथमोऽध्यायः ॥
Ends – fol. 740
Size -
अनुयार्थेन क्रतुयायित्वमुक्तं स्यात् । शिवस्यैते शैवा ये सिद्धांतास्तेषां वेत्ता विद विचारणे इत्येतस्य रूपं न पुनाविंद ज्ञाने । तस्य सेक्त ( ट्रक ) स्वात् । यो हि विचारयति सोवइयं वेत्ति नह्यविदितुं विचारयितुं स ( श ) क्नोति विशेषेण प्रतिपूरयति । स्वर्गापवर्गादिकानि कथंभूतः विप्रविमलतरमतिः अतिशयेन विमलतरमति: व शैवशाखावबोधे केदारनामा तस्य पुत्रः शिवः शांतो देवताविशेषः तस्य चरणयुगं तस्याराधनं तत्र एकाग्रं निष्टं चित्तं यस्य स तथा तेन केदारेणाभिरामं रमणीयं छंदः प्रकर्षेण विरचितं वृत्तरत्नाकराख्यं ॥
इति श्रीपंडितसुल्हणविरचितायां सुकविहृदयानंदन्यभिधानायां कंदोवृत्तौ षट्टत्ययाध्याय षष्टः समाप्तः ॥
जलधिवेदरस क्षि तिहायने नृपतिविक्रमका दस हायने ॥ तपसि मासि विधूदयपक्षके हरितिथाव दितीशशु भक्षके ॥ १ ॥
वासहदेव विनयो रामदेवो कलालयः ॥
वृत्तरत्नाकराख्यस्य टीकामेनां व्यली लिखत् ॥
References - (1) Mss. – A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 597b; ii, 142a.
वृत्तरत्नाकरटीका called सुकविहृदयानन्दिनी
No. 204
• 107 in. by 48 in.
B-Descriptive Catalogues:- For a described Ms. of this commentary see R. Mitra Notices No. 157.
Vṛttaratnakaratikā called Sukavihṛdayānandini
869
1886-92

Page #230

Chandas
221
Extent - 30 leaves; 16 lines to a page; 48 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; not very old in
appearance; handwriting beautiful, clear, legible and uniform; borders ruled in triple red lines and edges in single; red pigment used for marking the portion; folios numbered in right hand margins; the Ms. contains both the Text and the
Commentary -Adhyāyas 1-6; complete. Age - Does not appear to be very old. Author of the Text- Kedarabhatta.
, of the Comm. - Sulhana. Subject:- Chandas. Begins (Text)-fol. 1b
सुखसंतानसिद्धयर्थ etc. as in No. 604/1887-91. Begins (Comm.)- fol. 1b
॥ॐ॥ ॐ नमो वीतरागाय नमः ।। ॥ श्रीकंठप्रभया युतं रुचिरया प्रोद्भासितं गंगया नानावकविराजितां शशिकलापीडोच्छ्रयालंकृतं भार्योपेतमुपस्थिताखिलगणस्रपूजितं सर्वदा छंदःशास्त्रमिवेश्वरस्य जयति त्रैलोक्यवंय वपुः १ । कृष्णात्रेयस्य गोत्रे समजनि पुरा दाक्षिणात्याग्रणी यो वैलादित्याभिधानः सुकविरभवद्भास्करस्तस्य सूनुः तत्पुत्रः सुल्हणाख्यः सुललितपदां वृत्तरत्नाकराख्य. छंदोवृत्ति स चक्रे सुकविहृदयानंदिनीनामधेयां २
शास्त्रारंभशास्त्रकार इष्टदेवतानमस्कारपूर्व शास्त्रसंबंध प्रयोजनं च श्लोकत्रयेणाह etc. fol. 5b इति सुकविसुल्हणविरचितायां सुकविहृदयानंदिन्यां वृत्तरत्नाकर छंदोवृत्तो प्रथमोध्यायः छ fol. 14a इति सुल्हणकृतसुकविहृदयानंदिन्यभिधायां मात्रावृत्ताभ्यायो
द्वितीयः छ । Ends (Text) - fol. 30a .
वंशेभूत्कश्यपस्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं as in No. 6041
1887-91. Ends ( Comm.) – fol. 300
सद्वृत्तरत्नाकरनामधेयशास्त्रस्य वृत्तावधिकार एषः प्रस्तारमुख्योत्र तु सुल्हणाख्यविनिर्मिमतायामजनिष्ट षष्टः १

Page #231

Vedängas
प्रमादादौत्सुक्यात् क्वचिदनववोधन यदि वा ममाा वृत्तौ सहृदयजनाः कोमलमतेः अवयं चित्किचिद्भवति भवतामंजलिरयं प्रसादं कृत्वा तत् प्रगुणमतिभिः सोध्यमखिलं २ यावच्चंद्रमसश्छलेन विलसद्दीपप्रदीपांचिते रम्येनुक्षिपमंतरिक्षफलके वद्धोत्सवं लेखति तारासारदुरोदरेण निखिलं दिक्कामिनीमंडलं जीयात्तावदियं मनोहरपदावृत्तिः प्रसादात्सतां ३
इति श्रीपंडितकेदारविरचिता वृत्तरन्नाकरछंदःशास्त्र संपूर्ण समाप्त षष्टोध्यायः छ श्रीरस्तु श्रीजिनभक्ति सदा भवतु लेखकपाठकयोमंगलावली मस्तु
श्रीः। References - See No. 73 / 1873-74.
वृत्तरत्नाकरटीका called
Vịttaratnākaratíkā called सुगमवृत्ति
Sugamavṛtti
111 No. 205
A1883-84 Size -91 in. by 4 in. Extent -- 20 leaves; 14 lines to a page; 55 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear
ance; handwriting small but clear, legible and uniform; red pigment used for marking the verse numbers; edges of folios being torn pasted with paper slips ; folios numbered in left hand margins; fol. 1 missing: the Ms. contains both Text and Commentary; incomplete. The Ms. contains Adhyāyas 1-6
of which the first is incomplete as fol. No. 1 is missing. "Age- Samvat 1785. Author of the Text -Kedarabhatta.
, of the Comm. - Samayasundaropādhyāya. Subject - Chandas. Begins (Text) abruptly -- fol. 2a
पिंगलादिभिराचार्यदुक्तं लौकिकं द्विधा मात्रा...णि विभेदे ... दस्तदिह कथ्यते ४ etc. .

Page #232

Chandas
223
Begins (Comm.) abruptly - fol. 2a
... सप्तभुवन ...... करी ... लाकशंकररतं लाक ...... बुद्धयं इति प्रयोजन २ वाच्यवाचकभावः संबंधः ३ ... द्वौ भेदौ श्लोकेनाह etc. fol. 4a इति श्रीसमयसुंदरोपाध्यायविरचिता वृत्तरत्नाकरसुगमवृत्तिः प्रथमाध्याये संपूर्णा १ fol. 11 वृत्तरत्नाकरे वृत्तिं गणिः समयसुंदरः
द्वितीयाध्यायसंबंधी पूर्णा चक्रे प्रयत्नतः २ Ends (Text)-fol. 21a
वंशेऽभूत्कस्यपश्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं ९ as in No. 604/
1887-91. Ends (Comm.) -fol. 21a
वृत्तरत्नाकरे वृत्तिं गणिः समयसुंदरः षष्टाध्यायसंबंधी पूर्णा चक्रे प्रयत्नतः १ संवति विधिमुखनिधिरसशशिसंख्ये दीपपर्व दिवसेव जालोरनामनगरे लुणियाफसलार्पितस्थाने १ श्रीमत्खरतरगरछे श्रीजिनचंद्रसूरयः तेषां सकलचंद्राख्यो विनेयः प्रथमो भवत् ३ तच्छिष्यसमयसुंदर एतां वृत्तिं चकरे सुगमतरां श्रीजिनसागरसूरिः प्रवरे गच्छाधिराजेस्मिन् ४ यः कोपि मत्सरी मूढः प्रशस्ति न लिखिष्यति
स लोके लश्यते निंदा कुणिर्भावी परत्र च ५ इति श्रीवृत्तरत्नाकराख्ये छंदसि श्रीसमयसुंदरोपाध्यायविरचितायां वृत्तरत्नाकरसुगमवृत्तौ षष्ठोध्यायः संपूर्णः ग्रंथाग्रं १३०० संवत् १७८५ अधिका
श्विने तिथौ १३ भृगौ लिखितं शीतलेन References- (1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:"
i,597b..
वृत्तरत्नाकरटीका called
Vrttaratnakaratikā called सुगमवृत्ति
Sugamavýtti
348 No. 206
1884-86 Size - 94 in. by 4 in. Extent -31 leaves; 15 lines to a page; 36 letters to a line,

Page #233

224
Vedangas
Description - Country paper; Devanāgari characters ; not very old is
appearance; handwriting beautiful, clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines and edges in siogle; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections%3; the Ms. contains both Text and Commentary: complete.
The date of the composition of the commentary is Samvat 1694.
Same as No. 111/A1883-84. Age -Samvat 1810. Author of the Text-Kedarabhatta.
" of the Comm. - Samayasundaropādhāya. Subject -Chandas. Begins ( Text) - fol. 10
सुखसंतानसिद्धयर्थ etc. as in No. 604/1887-91. Begins ( Comm.) - fol. 16
॥श्रीमदिष्टदेवो जयति पार्श्वनाथं जिनं नत्वा गणिः समयसंदरः वृत्तरत्नाकरच्छंदोव्याख्यानं कुरुते स्फुट १ वृत्तयो बहवः संति छंदसोस्य पुरातनाः परं मयातिसुगमा व्याख्या तस्य विधीयते २
तत्र सूत्रं श्लोकत्रयेण संलग्नमाह etc. fol. 5a इति वृत्तरत्नाकराख्ये छंदसि प्रथमः संज्ञाध्यायः समासः
इति श्रीसमयसुंदरोपाध्यायविरचिता वृत्तरत्नाकरसुगमवृत्तिः
प्रथमाध्याये संपूर्णा १ fol. 16a वृत्तरत्नाकरे वृत्ति गणिः समयसुंदरः
द्वितीयाध्यायसंबंधी पूर्णी चक्रे प्रयत्नतः २ Ends ( Text) - fol. 31a
वंशेभूत्कश्यपस्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं ९ as in No. 604 /
1887-91. Ends (Comm.)-fol. 31b
वृत्तरत्नाकरे वृत्तिं गणिः समयसुंदरः षष्ठकाभ्यायसंबंधी पूर्णी चक्रे प्रमत्नतः १

Page #234

Chandas
225
संवति विधिमुखनिधिरसशशिसख्ये दीपर्वदिवसे च जालौरनामनगरे लूणयाफसलापितस्थाने २ श्रीमत्खरतरगच्छे श्रीजिनचंद्रसूरयः तेषां सकलचंद्राख्यो विनेयः प्रथमो भवेत् ३ तच्छिष्यसमयसंदर एता वत्ति चकार सगमतराम
श्रीजिनसागरसूरौ प्रवरे गच्छाधिराजेस्मिन् ४ इति वृत्तरत्नाकराख्ये छंदसि सुगमवृत्तौ षष्ठोध्यायः समाप्तस्तत्समाप्तौ समाप्तेयं वृत्तरत्नाकरसुगमवृत्तिः १
वियद्धरावारणचंद्रवर्षे तपाद्विपक्षे विशदे च पक्षे.
तिथौ चतुां वसुधांगजेव शुभंकरे श्रीपुटभेदनेहो ? पाठकज्ञानभद्राणां शिष्यसुंदरसाधुना प्रेष्ठप्रेमविनेयाथ लिखिता प्रतिपेशलम् २ युग्मम् श्रीरस्तु सर्वदानः ॥ ग्रंथाग्रं० १२०॥ श्रीः॥
वृत्तरत्नाकरटीका called सुगमवृत्ति No. 207
Vsttaratnākaraţikā called
Sugamavștti
488 1899-1915
Size-91 in. by 4g in.
Extent-49 leaves%3; 11-12 lines to a page; 30-40 letters to a line. Description - Country paper; Devanā garī characters ; not very old in
appearance; handwriting clear and legible but not quite uniform; leaves 1-38 extremely brittle; many folios stuck together; folios numbered in both margips; the Ms. contains both Text and Commentary; complete.
The date of the composition of the Commentary is
Samvat 1694. Age - Does not appear to be very old. Author of the Text - Kedārabhațța.
, of the Comm.- Samayasundaropadhyaya. Subject - Chandas.
...29

Page #235

226
Begins (Text) - fol. 16
सुखसंतान सिद्ध्यर्थ etc. as in No. 604 / 1887-91.
Begins (Comm.) . fol. 16
॥ ॐ ॥ पार्श्वनाथं जिनं नत्वा गणिः समयसुंदरः वृत्तरत्नाकरच्छंदो व्याख्यानं कुरुते स्फुटं । १ वृत्तयो बहवः संति छंदलोस्य पुरातनाः परं मयातिसुगमा व्याख्या तस्य विधीयते २ तत्र सूत्रं संलग्ननाश्लोकत्रयेणाह etc.
Ends (Text) - fol. 49b
1
Vedangas
वंशे भूत्कश्यप्रकटगुणगणः etc. upto वृत्तरत्नाकराख्यं ९ as in No. 604/1887-91.
Ends (Comm.) - fol. 49b
वृत्तरत्नाकरे वृत्ति गणिः समर्थसुंदरः षष्टाध्यायसंबंधा पूर्णोचक्रे प्रयत्नतः १
संवति विधिमुखनिधिरसशशिसंख्ये दोपपर्वदिवसे च जालोरनामनगरे लूणिया फलसर्पितस्थाने २
श्रीमत्खरतरगच्छे श्रीजिनचंद्रसूरयः तेषां सकलचंद्राख्यो विनेयः प्रथमो भवेत् तच्छिष्य समयसुंदर । एतां वृत्तां चकार सुगमतरां श्री जिनसागरसूरो प्रवरे गच्छाधिराजेस्मिन् यः कोपि मच्छरी मूढः प्रसस्ति न लिखिख्यति स लोके लिप्स्यते निदां कुणिभाविरत्र च ५
इति श्रीसमय सुंदोपाध्यायविरचिता वृत्तरत्नाकर सुगमवृत्तिः संपूर्ण समाप्तः ॥ शुभं भवतुः ॥
References - (1) Mss. – A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 497b.
वृत्तरत्नाकरटीका called
सेतु
No. 208
Size - 10g in by 4g in.
Vṛttaratnākaraṭikā called
Setu
723
1891-95

Page #236

Chandas
227
Extent - 33 leaves; 9-10 lines to a page ; 35-38 letters to a line. Description - Country paper ; Devapāgari characters; old in appear
ance; bandwriting not quite legible; Text in the middle with the Commentary above and below it; red pigment used for marking the portion; edges extremely worn out; some of the edges being torn pasted with paper slips; slightly moth-eaten;
both Text and Commentary complete. Age-17721 Author of the Text-Kedarabhatta.
, of the Comm. - Bhaskara, son of Apājibhatta. Subject-Chandas. Begins (Text)-fol. 1b
सुखसंतानसिध्यर्थ etc. as in No. 604 /1887-91. Begins (Comm.)-fol. 10
... य नमः ॥ श्रीभास्करं नमस्कुर्वे ॥
प्रस्फुरन्मधुपचुबितपद्मा etc. as in No. 110/A 1883-84. fol. 6 इति श्रीमदग्निहोत्रिकुलतिलकायमानश्रीमदापाजिभसूनुभास्करविरचिते वृत्तरत्नाकरसेतो प्रथमोध्यायः॥
fol. 13a............इति द्वितीयोध्यायः ।। Ends ( Text)-fol. 32b
वंशेभूत्कश्यपस्य etc. upto वृत्तरत्नाकराख्याम् ॥ as in No. 6041 1887-91. followed by इति श्रीभट्टकेदारविरचिते वृत्तरत्नाकराख्ये छंदसि षष्ठोध्यायः समाप्तः॥
Ends (Comm.)-fol. 33a,
___ त्र्यंबकेश्वरपुरीकृतवासा etc. up to सेतुरेष बुधसंघमुदेस्तु ॥६॥ as in No. 110 / A 1883-84. followed by इति श्रीमत्काश्यपान्वयसंभवाग्निहोत्रकुलतीलकायमानश्रीमदापाजिभट्टसूनुश्रीभास्करविरचितो वृत्तरत्नाकरसेतुः समाप्तिमगात् ॥
On fol. 33b we have :श्रीमदन्हिहयर्षिभूपरिमिते ... थ ... सितेऽ ष्टम्यां भास्करवासरयदु ... क्षेमेंद्रशां द्विजः ।। काश्या सेतुयुतनिजानुजशुकाधीत्ये परार्थ तथा षट्प ... भिधनागरोयमलिखच्छ्रोवृत्तरत्नाकरम् ॥ १ ॥

Page #237

228
Vedangås
References -(1) Mss. - A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
1, 597b; ii, 1426; iii, 125b. B-Descriptive Catalogues :- I. O. Cat.
1091-92%; Weber p. 225%; Oxf. 198a.
वृत्तरत्नाकरटीका
Vșttaratnākaratikā called सेतु
called Setu
110 No. 209
A 1883-84 Size - 10g in. by 4g in. Extent -37 leaves ; 8-10 lines to a page; 30-40 letters to a line. Description-Country paper: Devanagari characters; handwriting
clear, legible and uniform; borders ruled in triple black lines and sometimes in two double black lines; Text in the middle with the Commentary above and below it; red pigment used for marking colophons; folios numbered in both
margins 3 edges slightly worn out; both Text and Commentary complete.
The date of the composition of the Commentary seems to
be 1732. Age - Appears to be old.
Author of the Text-Kedarabhatta.
, of the Comm.-Bhaskara, son of Apājibhatta. Subject-Chandas. Begins (Text)- fol. 1b
सुखसंतानसिद्धयर्थ etc. as in No. 604 1 1887-91. Begins (Comm.) - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीमास्करं नमस्कुर्वे ॥ प्रस्फुरन्मधुपचुंबितपद्मापंकजातजनिपंकजिनीयं । बुध्यते किल जडापि च यस्मात्सारुणं तदिह धाम नमामः ॥ श्रीगुरूपितरौ चापि नत्वा भास्करशर्मणा । वृत्तरत्नाकरे सेतुर्यथामति विरच्यते ।

Page #238

Chandas
229 ग्रंथारंभे यमर्थमधिकृत्य प्रवर्तते तत्प्रयोजनमिति गौतमसूत्रोक्तेः सप्रयोजनं शिवप्रणामरूपं मंगलं निबध्नन् ग्रंथस्य संबंधप्रयोजने श्लोकत्रयेणाह etc. fol. 6. होत्रिकुलतिलकायमानश्रीमदापाजिभट्टसूनुभास्करविरचिते वृत्त. रत्नाकरसेतो प्रथमोध्यायः ।
fol. 15a इति .........द्वितीयोध्यायः॥२॥ Ends (Text)-fol. 360
___ वंशभूत्कश्यपस्य etc. up to वृत्तरत्नाकराख्यं as in No. 604 / 1887-91 followed by इति श्रीभट्टकेदारविरचिते वृत्तरत्नाकराख्ये छंदसि षष्ठोध्यायः॥
Ends (Comm.)-376
त्र्यंबकेश्वरपुरीकृतवासादग्निहोत्रिकुलनीरधिचंद्रात् पुण्यपूर्वपुरुषोत्तमभट्टादुद्बभूव सुकृती हरिभट्टः १ वेदवाक्यनिचयाववद्येन प्रेक्षितो विधिरिवेह वुधौथैः लोकगीतविमलायतकीर्तिः सोपि सज्जनमणिर्जयति स्म २ . तस्मादुद्भूतकीर्तेः कृतसुकृतभरान्मंत्रतंत्रस्वतंत्रः साधूनामग्रगण्यो गददलनविधौ मानवानां शरण्यः ।। काशीत्तेत्राधिवासी हृतकठिनतरारातिषड्वर्गदभः श्रीमानापाजिभट्टः सुरयजनरतः शुद्धधीदा(?)विरासीत् ३ सेतुस्तत्तनयेन शैवनगरे सद्वृत्तरत्नाकरे नेतुं भास्करशर्मणा विरचितः पारं बुधानां गणं तेनानम्रसुरासुरेंद्रनिकरच्यालोलमौलिस्खल
चंचद्रत्नमरीचिरंजितपदो देवो रविः प्रीयतां ४ तरीतुमचरीकर यदिह वृत्तरत्नाकर महीसुमनसामहं मननहेतुसेतुं जडः हरेरिव महोदधौ कपिनिबद्धसेतौ स्फुर - नयंतु महिमा गुरोश्चरणयोस्समुज्जृभते ५ भक्षिवन्हिहयभूमितवर्षे सद्वसंतसमये मधुबुके। भागतः प्रतिपदीह समाप्ति सेतुरेष बुधसंघमुदेस्तु । छ।
इति श्रीमस्काश्यपान्वयसंभववाग्निहोत्रिकुलतिलाकायमान -श्रीमदापाजि.
भट्टसूनुभास्करविरचितो वृत्तरत्नाकरसेतुस्समाप्तिमगात् । श्रीरस्तु । References-See No. 723/1891-95.

Page #239

Vedangas
230 वृत्तरत्नाकरटीका called.
Vrttaratnākaratikā called
सेतु ...
- Setu
350 No.210
1884-86 Size - 11 in, by 5 in. Extent - 15 leaves; 16 lines to a page; 40-45 letters to a line. Description - Thin country paper; Devanagari characters; not very
old in appearance; handwriting small but clear, legible and uniform; red pigment used for marking the portion ; yellow pigment used for corrections; folios pumbered in right hand margins%3; complete......
The Ms. contains a commentary on Vșttaratnākasa the
date of composition of the commentary is Saivat 1732. Age-Samvat 1866. Author-Haribhaskara, Son of Apajibhatt Subject - Chandas. Begins - fol. 10
॥ श्रीनारायणाय नमः॥
प्रस्फुरन्मधुपर्चुबितपद्मा etc. as in No. 110/A 1883-84. fol. 30 इति श्रीमदग्निहोत्रिकुलतिलकायमानश्रीमदापाजिभट्टसूनुभास्कर विरचिते वृत्तरत्नाकरसेतौ प्रथमोध्यायः १
fol. 7a इति ......द्वितीयोध्यायः ॥ २ ॥ Ends-fol. 156
त्र्यंबकेश्वरपुरीकृतवासा etc. up to सेतुरेष बुधसंघमुदेस्तु ६ as in No. 110/A 1883-84. followed by इति श्रीमत्काश्यपान्वयसंभवश्रीमदग्निहोत्रिकुलतिलकायमान श्रीमदापाजिभट्टसुनुपराभिधानहरिभास्करविरचितोवृत्तरत्नाकरसेतुः समाप्तिमगात् । ..
वृत्तरत्नाकरप्रोक्तवृत्तरत्नसमुच्चयः ।। प्रकाशितः प्रतिभया भास्वता भास्करेण हि ॥ मतिमान्द्यतमस्तात्तस्वान्तसाद्रसभास्करः॥ स्तूयते बालकृष्णेन गुणतृष्णेन भास्करः ।।
इति श्रीवृत्तरत्नाकरस्य टोका समाता ॥ शुभमस्तु ॥ श्रीः ॥ लिखत जैनगरमध्ये दादूपथिना जगनाथेन स्वपठनार्थ ॥
नामर."

Page #240

Chandas
31
संवत् १८६६ माघमासे कृष्णपक्षे प्रतिपदि संपूर्ण समान। References - See No. '723/1891-95.
वृत्तरत्नाकरटीका called . vrttaratnākaratikā called सेतु
Setu
390 No. 210A
1895-98 Size -8F-in..by 4g in... Extent - 42 leaves ; 10 lines to a page ; 24 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; not .very old
in appearance%3; bandwriting bold, clear, legible and uniform ; folios numbered in both margins; the Ms. contains a commentary on Vșttaratnākara ; complete.
The date of composition of the commentary is Samvat
1732. Age - Samvat 1857; Saka 1722. Author-Hari Bhaskara, son of Apajibhatta.
Subject-Chandas. Begins — fol. 18
॥ श्रीगणेशाय नम ॥
प्रस्फुरन्मधुपचुवितपद्मा etc. as in No. 110/A 1883-84. fol. 7b इति श्रीमदग्निहोत्रिकुलतिलकायमान श्रीमदापाजिभट्टसूनुभास्कर. विरचिते वृत्तरत्नाकरसेतो प्रथमोऽध्याय ॥१॥
fol. 17b इति .........द्वितीयोध्यायः ॥ Ends - fol. 410
त्र्यंबकेश्वरपुरीकृतवासा etc. upto सेतुरेष बुधसद्यमुदेस्तु ॥ ६ ॥ as in No. 1,0/A 1883-84. followed by" इति श्रीमत्काश्यपान्वयसंभव. श्रीमदग्निहोत्रिकुलतिलकायमानश्रीमदापाजिभट्टसूनुपराभिधानहरिभास्करविरचि. तो वृत्तरत्नाकरसेतुः समाप्तिमगात् ॥
वृत्तरत्नाकरप्रोक्तवृत्तरत्नसमुच्चयः प्रकाशितः प्रतिभया भास्वता भास्करेण हि ।।

Page #241

Vedangos
मतिमान्द्यतमस्तात्तस्वान्तसारसभास्करः स्तूयते बालकृष्णेन गुणतृष्णेन भास्करः ॥ १॥
शुभमस्तु ।। संवत् १८५७ शके १७२२ प्रजापतिनामसंवत्सरे चैत्रशुक्ल२ द्वितीया गुरौ लिपिकृतं सेवारामेण आमरिमध्ये स्वआत्मपठनार्थ ॥ शुभ
मस्तु । श्रीराधाकृष्णो जयति ।। References - See No. 723/1891-95.
वृत्तरत्नाकरटीका called
Vrttaratnākaraţikā called
सेतु
Setu
553 No. 211
1884-87 Size -118 in. by 4g in. Extent - 26 leaves ; 11 lines to a page ; 38 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters; handwriting
clear, legible and uniform; borders ruled in double red lipes with a thick yellow line between them; edges ruled in single red lines; red and yellow pigments used for marking and corrections respectively; folios numbered in right hand margins; right hand edges slightly worn out; the Ms. contains a commentary on Vxttaratnakara; complete.
The date of composition of the commentary is Samvat
1732. Age-Samvat 1792. Author - Hari Bhaskara or Bhaskara, son of Apājibhatta. Subject-Chandas. Begins-fol. 10
॥६०॥ श्रीगणेशाय नमः॥ श्रीभास्कर नमस्कुर्वे ॥
प्रस्फुरन्मधुपचुंबितपद्मा etc. as in No. 110/A 1883-84. ' fol. 5a इति श्रीमदग्निहोतृकुलतिलकायमानश्रीमदापाजिभट्टसूनुभास्करविरचिते वृत्तरत्नाकरे सेतौ प्रथमोध्यायः॥१॥ fol. 11a इति ......... द्वितीयोध्यायः ॥ २ ॥

Page #242

Chandas
233
Ends-fol. 250
त्र्यंबकेश्वरपुरीकृतवासा etc. up to सेतुरेष बुधसंघमुदेस्तु । छ। as in No. 110/ A 1883-84 followed by इति श्रीमदमिहोतृकुलतिल. कायमानश्रीमदापाजिभसूनुपराभिधानहरिमास्करविरचितायां वृत्तरत्नाकरसेतो षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥॥श्रीमच्छि वाय नमः ॥
॥ द्विगोशैलेन्दुमानेऊदे ज्येष्ठमाससिते दले ॥ एकादश्यां कुजे वारे मूलत्राणपुरे शुभे । १। एषा गुलाबरायेण तुलसीरामसूनुना। वृत्तरत्नाकरस्यालेखि टीका सेतुनामिका ॥२॥
श्रीः । श्रीकृष्णाय नमः ॥ श्रीरामाय नमः श्री श्री श्रीशेषनागाय नमः॥
श्रीमद्केदारभट्टाय नमः ॥ श्रीभास्कराय नमः ॥ श्रीः॥ References - See No. 723 | 1891-95.
वृत्तरत्नाकरटीका called
Vrttaratnāk: called सेतु
Setu
605 No. 212
1887-91 Size - 105 in. by 4} in. Extent -- 10 leaves: 11 lines to a page: 36 letters to a line. Description - Country paper; Devanā garl characters; old in appear
ance; handwriting bold, clear and legible: red pigment used for marking the portion ; yellow pigment used for corrections: folios numbered in both margins; the Ms. contains a commentary on the first and second Adhyāya of Vșttaratnā.
kara (second incomplete); incomplete. Age-Appears to be old. Author-Bhaskara, son of Apājibhatta. Subject-Chandas. Begins -- fol. 16
॥श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीभास्कर नमस्कुर्वे । श्रीगुरुन् पितरौ चापि नत्वा भास्करशर्मणा
वृत्तरत्नाकरे सेतुर्यथामति विरच्यते । ...30

Page #243

234
Vedangas ग्रंथारंभे यमधिकृत्य प्रवर्तते तत्प्रयोजनमिति गौतमसूत्रोक्तेः सप्रयोजन शिवप्रणामरूपं मंगलं निबध्नन् ग्रंथस्य संबंधप्रयोजने श्लोकत्रयेणाह सुखसंता नेति । etc. fol. 5a इति श्रीमदग्निहोतृकुलतिलकायमानश्रीमदापाजिभट्टसूनुभास्करविरचिते
वृत्तरत्नाकरे सेतो प्रथमोध्यायः॥१॥ Ends abruptly-fol. 100 ...
द्वितीयाः तामाह अपरमिति उत्तराद्धं तु अखिलं त्रिंशल्लघुयुकं ननु
पूर्वाद्ध्वद ......... References - See No. 605 /1887-91.
407
वृत्तरत्नाकरवृत्ति
Vrttaratnākaravrtti No. 213
Visrama (i Size ----10d in. by 4g in. Extent - 26 leaves ; 17 lines to a page ; 45 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters with 7881778;
bandwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines%3, red pigment used for marking the: portion ; yellow pigment used for corrections ; folios number.
ed in right hand margins%3; edges slightly moth-eaten; both 1). Text and Commentary complete.
Age-Samvat 1673. Author of the Text-Kedarabhatta.
., of the Comm. - Somacandra. Subject-Chandas.
Begins (Text)- fol. 10
सुखसंतानसिभ्यर्थ etc. as in No. 604/1887-91. Begins (Comm.) - fol. 10 .
॥ ॐ नमः॥ यत्पादाग्रनखांशु etc. as in No. 55711884-87,

Page #244

Chandas
235 Ends ( Text)-fol. 250
वंशेभूत्कश्यपस्य etc. upto वृत्तरत्नाकराज्यं ॥ ras in No. 6041 - 1887-91. Ends (Comm.)-fol. 26a
सवृत्तरत्नाकरनामधेय etc. upto वृत्तिरियं मुग्धबोधकरी ॥ ४ ॥as in No. 60611887-91 followed by सर्वाग्रग्रंथांके रुद्रमितशतानि १९९० नवतियुक्तानि अत्रानुष्टुप् गणनायोंगाजातानि किंचिदधिकानि ॥ __ संपूर्णा चेयं वा० सोमचंद्र विनिर्मिता वृत्तरत्नाकरवृत्ति :॥ ग्रं० १९९० ॥ अंकतश्च १२०९ ॥ संवत १६७३ वर्षे मागसिरवदि १३ बुधे लखिता शुभ
भवतु । कल्याणं भूयात् ॥ References - See No. 606/1887-91 below.
वृत्तरलाकरवृत्ति
Vịttaratnākaravịtti
349 No. 214
1884-86 Size-98 in. by 4g in. Extent - 31 leaves ; 10-12 lines to a page; 32-36 letters to a line..
Description - Country paper; Devanāgari characters; old in appear
ance%3; handwriting clear, and legible but not quite uniform%3B borders ruled in double red lines; red pigment used for marking and yellow for corrections ; folios numbered in both margins; the Ms. contains both text and commentary; edges slightly worn out and moth-eaten; the Sixth Adhyāya ends
abruptly; incomplete. , Age -Appears to be old. Author of the Text - Kedārabhatta.
, of the Comm. - Somacandra. Subject -Chandas. Begins ( Text)- fol. 1b
मुखसंतानसिध्यर्थ etc. as in No. 60411887-91. . .

Page #245

236
Vedangas
Begins (Comm.)- fol. 10
श्रीगोपालो जयति॥
ग्रंथारंभे स्वीकृतशिष्टसमयपरिपालनातिभारो ग्रंथकारो निखिलविनाचलकुलिशाकारं अभिमतदेवतानमस्कारं स्वजनमनोवशीकरणधाम्नी भात्मीयान्वयनाम्नी प्रेक्षावप्रवृत्तिनिमित्तमभिधेयादि त्रयं च श्लोकत्रयेण प्रतिपादयवाह। तत्रायमायश्लोकः ॥ etc. fol. 6a इति सोमचंद्रकृतौ वृत्तरत्नाकरवृत्तौ प्रथमोध्यायः॥
fol. 28b इति सोमचंद्रकृती वृत्तरत्नाकरवृत्तौ पंचमोध्यायः ॥ • Ends (Text) - fol. 314.
संख्यैव द्विगुणैकोना सद्भिरध्वा प्रकीर्तितः ।
वृत्तस्यांगुलिका व्याप्तिमधः कुर्यात्तथांगुलं ।। Ends (Comm.)- fol. 310
अध्वयोगस्तु पुरुषेच्छानुविधायित्वेनानियतो न च क्षेत्रनियमे किंचित्फल
मस्तीति निरुपयोगः ॥ परं पूर्वाचार्यक्रमा References - See No. 606/1887-91 below.
वृत्तरत्नाकरवृत्ति
· Vșttaratnākaravștti
557 No. 215
1884-87 Size — 115 in. by 44 in. Extent-67 leaves%3; 8 lines to a page%3; 32 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgarī characters; not very old in
appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform%3 borders ruled in double red lines; red pigment used for mark. ing the portion; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in right band margins; the Ms. contains both Text
and Commentary; complete. Age-Saka 1760. Author of the Text- Kedarabhatta. Author of the Comm. - Somacandra.
.

Page #246

Subject — Chandas.
Begins (Text) - fol. 1a
सुखसंतानसिध्यर्थं etc. as in No. 604 / 1887-91.
Begins (Comm.) - fol. 1a
Chandas
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ यत्पादाग्रनखांशुराजिररुणानम्रानिके राजते || लागतसंपदः पदततिः सद्यावकांकालका तं नत्वा जयमंगलैकवसति संकत्यव ॥ श्रीमत्याश्वनेरं मदगजं मोहाधियोन्मूलने १
गुरोः प्रसादादधिगम्य वृत्तरत्नाकर स उद्यमेन सारं मया किविदधास्य दृत्तिर्विधीयते मुग्धसुबोधहेतोः ॥ २ ॥
मात्र शास्त्रांतरदर्शनेन प्रोद्भूतनव्यार्थविशेषबोधात् ॥ व्याख्यायते केवलमेव सूत्रं पुरानोदाइणीतु ३
ग्रंथारभे स्वीकृतशिष्टसमयपरिपालनातिभारो ग्रंथकारो निखिलविघ्नाचलाकुलिशाकारं अभिमतदेवतानमस्कारं स्वजनजनमनोवशीकरणधाम्नां आत्मीयान्वयनाम्नीं प्रेक्षावत्प्रवृत्तिनिमित्तमयमभिधेयादित्रयं च श्लोकत्रयेण प्रतिपादयन्नाह ॥ etc.
fol. 10a सद्वृत्तरत्नाकरमामधेयशास्त्रस्य वृत्तौ क्रमरूपकोयं ॥
Ends (Text ) – fol. 660
अध्याय आयोजन सोमचंद्र विनिर्मितायां ललिताक्षरायां ॥ १ ॥
237
Ends (Comm. ) - fol. 660
वंशे भूत्कश्यपस्य etc. upto वृत्तरत्नाकराख्यं ॥ १ ॥ as in No. 604 / 1887-91.
सद्वृत्तरत्नाकरनामधेय etc. upto प्रसादात्सतां ॥ ३ ॥ as in No. 606/ 1887-91 followed by इति श्रीविक्रमनृपकालेनं दणकरकृपाविंदुनभूषे समजनरजोत्सव दिने वृत्तिर्यं मुग्धबोधकरी ॥ ४ ॥ सर्वाग्रग्रंथांकरुद्रमी तिशतानि ॥ १९९० ॥ नवतियुक्तानि ।। अत्रानुष्टुपूगणाः मुयवाज्यातानि किंचिदधिकानि ॥ संपूर्णा चेयं वा० सोमचंद्र विनिर्मिता वृत्तरत्नाकरवृत्तिः ॥ छ ॥ छ ॥ ग्रंथानं ॥ ११९० ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ छ ॥ श्री ॥ शके १७१० किलकनामाब्दे ।। नभस्यमा - • सोयं ॥ इदं पुस्तकं समासं ॥
References - See No. 606 / 1887-91 below.

Page #247

"238
Vedångas
वृत्तरत्नाकरवृत्ति
Vrttaratnākaravteti
724 No. 216
... 1891-95 Size - 10g in. by 41 in. Extent-31 leaves%3; 15 lines to a page; 40 letters to a line Description - Thin country paper; Devauāgari characters; with s.
HIATS; handwriting beautiful, clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines and edges in single; red pigment used for marking the portion; folios numbered in both margins; the M8. contains both Text and Commentary:
Adhyāyas 1-6; Complete. Age-Samvat 1840. Author of the Text-Kedarabhatta.
, of the Comm. - Somacandra. • Subject -Chandas. Begins (Text)-fol. 1b
सुखसंतानसिध्यर्थ etc. as in No. 604 1 1887-91. Begins (Comm.) – fol. 10
॥ॐ॥ॐ नमो भगवते॥ श्रीमंतं पार्श्वनाथं च नत्वा सद्गुरुमंबिका वृत्तरत्नाकाराख्यस्य टीका लेलिख्यतेतरां १
यत्पादाननखांश etc. as in No. 557/ 1884-87. Ends (Text)-fol. 31a
वंशेभूत्कश्यपस्य etc. upto वृत्तरत्नाकराख्यं ! १r as in No. 6041
1887-91. 1 Ends (Comm.)- fol. 31a :: सद्वृत्तरत्नाकरनामधेय etc. upto वृत्तरत्नाकरछंदोवृत्तिः संपूर्णा समभूत
as in No. 606/1887-91, followed by शुभमस्तु ग्रंथाग्रं वृत्तेः ११९. सूत्रस्य ग्रंथाग्रं १३६ उभयोर्मीलने ग्रंथाग्रं १३२६ सं। १८४० वर्षे मिति श्रावणशित १२ द्वादशी कर्मवाय्यां ॥ लिखितं । पं । सौभाग्यविजयगणिमा
लांबियांग्रामे॥ References-See No. 606/1887-91 below.

Page #248

Chandar
2392
वृत्तरत्नाकरवृत्ति
Vrttaratnākaravrtti
552 No. 217
1884-87 Size — 10% in. by 44 in. Extent — 23 leaves ; 4-6 lines to a page ; 32 letters to a line (Text)
» 10-12 „ „ 35-40 „ „ (Comm.) Description - Country paper; Devanā gari characters, with ins;
old in appearance; handwriting of the Text bold, of the Comm. small, legible, clear and uniform; Text in the middle with the Commentary above and below and also in both the margins ; blank space in the centre of the folios; borders ruled in triple red lines and edgs in single and double red lines; yellow pigment used for corrections ; both Text and
Commentary complete. Age — Appears to be old. Author - of the Text -- Kedārabhatta.
„ of the comm. - Somacandra. Subject - Chandas. Begins (Text) – fol. 10
11 o Il eft e rg Th: 11
gadaaferari etc. as in No. 604 / 1887-91. Begins (Comm.) – fol. 10
Il Do II FTA: 11
AÇIgreiy etc. as in No. 557 / 1884-87. Ends (Text) - fol. 23a
लघुक्रियांकसंदोहे etc. upto वृत्तरत्नाकरांख्यं ॥ १०॥ as in No. 604 / 1887-91 followed by gfet sfruttare farfea aratat
TEMAT: FAIN: 1 BTRET 11 sft II Ends ( Comm.) - fol. 236
Gaita etc. upto affedi gigant 114 as in No. 606 / 1887-91 followed by Frafit gutes: Effatana Falazarfa ITF Tartaifa lifafara li qori aziji

Page #249

Vedangaus
- सोमचंद्रविनिर्मिता वृत्तिरत्नाकरवृत्तिः समाता ॥ ग्रंथावचूरि समाता १२.९
॥ श्री॥ References - See No. 606 / 1887-91.
Vrttaratnākaravịtti
606
वृत्तरत्नाकरवृत्ति No. 218
1887-91 Size - 101 In. by 4g in. Extent - 16 leaves ; 19 lines to a page ; 48 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters with 78HTETTS;
old in appearance; handwriting small but clear, legible and uniform; borders ruled in triple red lines; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; foll. 1-2 missing; the Ms. contains commentary
on the Vrttaratnakara; incomplete. Age - Appears to be old.
Author-Somacandra.
Subject - Chandas. Begins abruptly - fol. 3a
... सहशलक्षणास्तद्विषमं वृत्तं ॥छ॥ इदानीं वक्ष्यमाणछंदसां क्रममाह ॥ भाराभ्यकाक्षरादित्यादि । एकाक्षरात्पादादारभ्य एकैकाक्षरेण बर्द्धमानः पादः पृथक् पृथक् छंदो ज्ञेयं एकैकेन एकाक्षरादिना पादेन एकैकं छंदो
लक्ष्यलक्षणसंकलितं वक्ष्यतीत्यर्थः etc. Ends-fol. 18a
सवृत्तरत्नाकरनामधेयशास्त्रस्य वृत्तावधिकार एषः । प्रस्तारनष्टादिकवर्णनोत्र सोमोदितायामजनिष्टजष्टः ॥ छ॥१॥ वादि श्रीदेवसूरेर्गणगगनविधोर्विभ्रत: शारदाया नामप्रत्यक्षपूर्व सुजयपदभृतो मंगलाव्हस्य सूरेः पादद्वंद्वारविंदे बुधमधुवदिते भुंगभंगि दधानो। वृत्तिं सोमोभिरामामत्कृत कृतिमनां वृत्तिरत्नाकरस्य ॥१

Page #250

Chandas
241
भन्यश्च ॥ प्रमादादौत्सुक्यात्वचिदनवबोधेन यदि वा
ममास्यां वृत्तौ सहदयजनाः कोमलमतेः। भवद्यं चेत्किचिद्गवति भवतामंजलिरयं । प्रसादं कृत्वा तत्प्रगुणमतिभिः शोध्यमखिलं ॥ यावच्चंद्रमसश्छलेन विलसद्दीपप्रदीपांचितो रम्येनुक्षिपमंतरिक्षफलके बद्धोत्सवं खेलति । तारासार...रोदरण निखिलं दिक्कामिनीमंडलं जीयात्तावदियं मनोहरपदावृत्तिः प्रसादात्सतां ॥३ श्रीविक्रमनृपकाले नंदकरक्तपीठयोविशशिसंख्ये।
समजनि रजोत्सवदिने । वृत्तिरियं मुग्धबोधकरी ॥ ४ सर्वग्रंथांके रुद्रमिनशतानि नवतियुक्तानि । अत्रानुष्टु ... गणनायोगाजातानि किंचिदधिकानि॥संपूर्णा चेयं पं. सोमंचंद्रकृता वृत्तरत्नाकरछंदोवृत्तिः॥छ॥ शुभं भवतु लेखकपाठकयोस्तु ॥
प्रस्तारो १ नष्ट २ मुद्दिष्ट ३ मेकद्व्यादिलघुक्रिया ४ । संख्या ५ चैवा.. योगश्च ६ । षडेते प्रत्ययाः स्मृता ॥१॥ मो भूमिः श्रियमातनोति य जलं वृद्धि र वनिर्मृति । सो वायुः परदूरदेशगमनं त व्योम शून्यं फलं । ज: सूर्यो सजमादधाति विपुलं भेदुर्यशो निर्मलं ।
नो नाकः सुखमक्षतं बुधजनाः प्राहुर्गणानां फलं ॥२॥ मशीतिसहस्रचतुर्लक्षकोटिद्वयं २०८०००० तच्चतुर्गुणितं विंशतिसहस्रै. कोनविंशतिलक्षाष्टाकोटिर्भवेत् । ८१९२०००० । इत्यार्याभेदाः स्युः
Then follows a kostakaReferences -(1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:
i,5970%; ii, 142b, 226; iii, 125b. B-Descriptive Catalogues:- R. Mitra,.. Notices No. 2886.
870
वृत्तरत्नाकरवृत्ति
.- Vrttaratnakaravrtti No. 219
1886-92 Size -10-in. by41 in. Extent -19 leaves%3; 17 lines to a page3; 52 letters to a line,
...31

Page #251

942
Vedangas
Doscription - Country paper; Devanagari characters with 787778;
old in appearance; bandwriting small but clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines; red pig. ment used for marking the portion ; yellow pigment used for corrections; folios numbered in right hand margins; blank space in the centre of the folios ; edges worn out and mothcaten; the Ms. contains commentary on Adhyāyas 1-6 of
Vrttaratnakara. Age - Appears to be old. Author - Somacandra. Subject-Chandas. Begins - fol. 1a
... सर्वज्ञाय॥ यत्पादापनखांशराजिररुणानम्रालिके राजते तत्कालागतसंपदः पदतति सद्यावांका किल । तं नत्वा जयमंगलैकवसति। सं... कल्पद्मं । श्रीमत्पार्श्वजिनेस्वरं मदगर्ज मोहाहियोन्मूलने ॥१॥ गुरोः प्रसादादधिगम्य वृत्तरत्नाकरछंदस उद्यमेन सारं मया किं विदधास्य वृत्तिर्विधीययते मुग्धसुबोधहेतो ॥२॥ मयात्र शास्त्रंतरदर्शनेन । प्रोद्भूतनम्यार्थविशेषबोधात् । व्याख्यायते केवलमेव सूत्रं पुरातनोदाहरणावलीनु ॥ ३ ॥
ग्रंथारंभे स्वीकृतशिष्टसमयपरिपालनातिभारो ग्रंथकारो निखिलविघ्नाचल. कुलिशाकारं अभिमतदेवतानमस्कारं सुजनजनमनोवशीकरणधाम्नी आत्मनो ... य नाम्नी प्रेक्षावप्रवृत्तिनिमित्तमयमभिधेयादित्रयं श्लोकत्रयेण क्रमेण प्रतिपाद. यन्नाह । etc.
Ends-fol. 19a
सद्वत्तरत्नाकरनामधेय etc. upto संपूर्णा चेयं ॥५०॥ सोमचंद्रकृतावृत्तरत्नाकरछंदोवृत्तिः ॥छ॥ as in No. 606/1887-91 followed by ग्रंथाग्रं ॥ ११९० ॥ श्री ॥ श्री ॥
Then follow some verses beginning with भादितः स्थापयित्वायाँ । तणनामधो लिखेत् । .
चतुष्पंचादिकान् षष्टे द्विकत्वेकंगूलोरध ॥१॥ etc. Ends - भष्टौ शतानि षोडशसहितानि तथा सहस्रदशकं च ।
. वैतालीये घौपछंदसिकोऽसीप्रकाराः स्युः॥१॥

Page #252

Chandas
243
References — See No. 606 / 1887–91.
वृत्तरत्नावली
Vịttaratnāvali
725 No. 220
1891-95 Size - 111 in. by tin. Extent --- 4 leaves ; 14 lines to a page; 55 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters; old in appear.
ance; handwriting careless but legible and uniform; edges worn out considerably ; red pigment used for marking the portion; complete.
Same as No. 462 / 1892–95. Age - Samyat 1829.
Author - Cirañjivabhasțācārya. Subject - Chandas.
Begins - fol. 1a
..... TH: 11
antgofaarfaraft etc. as in No. 462 / 1892-95. Ends - fol. 40
मंडितभरतखंडदंडित etc. upto श्रीवृत्तरत्नावली as in No.4621 1892-95 followed by gfa witfaialamerara alueT FAIATII लिप्यकरोत् मिश्रजयकर्णः॥ संवत् १८२९ मिती भासोजवदि १४ श. वारे
वृत्तरत्नावली
Vșttaratnāvali No. 221
462
1892-95 Size - 8in. by 6f in. Extent -7 leaves; 16 lipen to a page ; 30 letters to a line.

Page #253

244
tedangos
Description - Country paper ; Devanagari characters; old in appear.
ance; handwriting clear, legible and uniform ; borders ruled in double red lines ; red ink used for marking the portion; yellow.pigment used for corrections%3; the Ms. begins on fol. 110; on fol. 11a we have some portion of gas; the Ms. is written in a book form; complete.
Aufrecht ascribes this work of some Rāmadeva
Ciramjiva. Age-Appears to be old. Author - Ciramjivabhattācārya wrote under some Yaśavantasimha. Subject -Chandas. Begins - fol. 11b
श्रीगणेशाय नमः तमोगणविनाशिनी सकलकालमुद्योतिनी । धरातलविहारिणी जडसमाजविद्वेषिणी ॥ कलानिधिसहायिनी लसदलोलसौदामिनी - मदंतरवलंविनी भवतु कापि कादंविनी ॥१॥ श्रीगोवर्द्धनभूपनंदन तव प्रोहामवीरस्फुर - त्संग्रामे यशवंतसिंह महिमारंभीतिसंभावनां ॥ सद्यश्छिन्नकवंधकंधरगलद्धाराभरामोदिता सा चंडीसहयोगिनीभिरभितः संवर्द्धयत्वा शिवा ।। ३ ।। विद्वमिः परिधारभारकलना प्रोद्भूतचिंतालसै - भूपालैः कमलाविलासरसिकैः संत्यज्य मानादरा ॥ गौरश्रीयशवंतसिंहनृपते त्वावद्धशुद्धादरं कालेस्मिनधिदेवता खलु गिरां संवर्द्धयत्वाशि ... ३ वैरिव्रातविमर्द निष्कृपकृपारामैकवंशध्वजछंदःशास्त्रविचारपारगयशः कर्पूरपूरोज्वल ।। गौडश्रीयशवंतसिंह नृपते सावृत्तरत्नावली.
वृत्ताकर्णनतः स्वकर्णपुटयोस्तामादरा धारय ॥ ४॥etc. Ends-fol. 17b
मंडितभरखंडउदंडितप्रचंडदंढखंडितविपक्षपक्षलक्षलक्षितानते पारावारपारवानयशोराशिराजमानदानमानसावधानमानसमहीपते ॥ . गौडवंशहंस धीरधीरयशवंतवीरयुद्धशुद्धभावभवितमहामते ॥ १०॥ दैताद्वैतमतादिनिर्णयविधिप्रोदुद्धबुद्धिश्रुतो भट्टाचार्यशताशतावधान इति यो गौडोमवोभूस्कविः ।

Page #254

नानाशास्त्रविदातदात्मजचिरंजीवेन दत्ता मुदे गौड श्रीयशवंतसिंहनृपतेः श्रीवृत्तरत्नावली ॥ १०१ ॥
इति श्रीचिरंजीव भट्टाचार्य्यकृता वृत्तरत्नावली समाप्ता श्रीशुभं
Chandas
Age-Does not appear to be very old.
Author – Ciramjivabhattācārya.
Subject - Chandas.
Begins fol. 16
वृत्तरत्नावली
No. 222
Size - 93 in by 41⁄2 in.
Extent – 9 leaves ; 8 lines to a page; 20-22 letters to a line. Description Country paper; Devanagari characters; not very old in appearance; handwriting. bold, clear, legible and uniform ; borders ruled in double black lines; folios numbered in right hand margins; yellow pigment occasionally used for corrections; incomplete.
Same as No. 462 / 1892-95.
1892-95.
Ends abruptly - fol. 98
245
Vṛttaratnavali
554
1884-87
स्वस्ति श्रीगणेशाय नमः
तमोगणविनाशिनी सकलकालमुद्योतिनी etc. as in No. 462/
अथ शोभा गणोस्तत्पश्चान्मननततभगणा दीर्घयुग्मपुरस्ता - प्रदत्त वृत्तौ कथयति भुजगस्तातु शोभाभिधानां
अये वंशोत्तंसक्षितिदयितकृपाराम वंशैकहंस - प्रयुक्तं विश्रामं रसमुनिं मुनिभिस्तत्र जानीहि नूनं ७३ अथ श्रवरा वेदार्णा - दीर्घा लघुरलघुयुगं षट्ट

Page #255

-246
Vodángas
Śrutabodha
श्रुतबोध No. 223
871
1886-92
Size -103 in. by 4g in.
Extent - 3 leaves ; 14 lines to a page; 40 letters to a line.
Description - Country paper; Devanāgarl characters with T8HTTS;
old in appearance%3; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black lipes ; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in right hand margins; edges worn out;
complete. Age - Appears to be old. Author-Vararuci ? (Kalidasan) Subject - Chandas. Begins - fol. 16
......गुरुभ्यो नमः॥ छदसा लक्ष ...... मात्रेण बुध्येत । तदहं कथयिष्यामि श्रुतबोधमविस्तरं ॥१॥ सयुक्ताचं दीर्घ सानुस्वारं विसर्गसंमिश्र ।
विशयमक्षरं गुरु पादतिस्थं विकरुपेन । RI etc. Ends - fol. 3a
चत्वारो यत्र वर्णाः etc. upto स्रग्धरेयं प्रसिद्धा ॥४१॥ as in No. 555/1884-87 followed by इति वोधाख्यं छंदोग्रंथ ॥ समाप्ता॥ लिषत
ऋषिसंदरदाशेण पठनार्थे उग्रसेण ऋषेण ॥ समाणडणगरे।। References - See No. 555/1884-87.
श्रुतबोध
No. 224 Size — 104 in. by 4f in.
Śrutabodha
652
1882-83

Page #256

Chandas
247
Extent-4 leaves; 9 lines to a page; 30 letters to a line. Description -Country paper; Devanagari characters%3; not. very old
in appearance; handwriting bold, clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; yellow pigment used for
corrections; folios numbered in both margins; complete. 3. Age-Saka 1759. Author-Kalidisa. Subject - Chandas. Begins -- fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः।। छंदसा लक्षणं येन श्रुतमात्रेण बुध्यते ॥
तमहं कथयिष्यामि ॥ श्रुतबोधमविस्तरं ॥ १ ॥ etc. Ends - fol. 46
मो भूमिः श्रियमातनोति य जलं वृद्धि र वन्हिमृति सो वायुः परदेशगमनं तो व्योम शून्यं फलं ॥ जः सूर्यो रुजमादधाति विपुला भेदुर्यशो निर्मलं
नो नाकः सुखमयुतं प्रकुरुते प्रोक्तं गणानां फलं ।' इति श्रीकालिदासकृतश्रुतबोधाख्य छंदोग्रंथः संपूर्णः ॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ लेखकपाठकयोः शुभं भवतु ॥ कल्याणमस्तु ॥ श्री शके १७५९ मार्गशीर्ष कृष्ण १ प्रतिपत् .
गण देवता फलं गण देवता फलं गण देवता फलं गण देवता फलं ... म भूमि श्रीः र अग्निः मृत्युः त व्योम शून्य भ चंद्रः यशः
य जलं वृद्धिः स वायुः विदेशः ज सूर्यः रोगः न स्वर्गः सुखं References-See No. 555/1884-87.
श्रुतिबोध
Śrutibodha
492 No. 225
1895-1902 Size — 114 in. by 5 in. Extent -- 8 leaves ; 16-18 lines to a page ; 40-42 letters to a line.
Description - Country paper; Devanāgarl characters ; not very old in
appearance; bandwriting clear, legible and uniform; red pig.

Page #257

248
Vodangas
ment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; white chalk also used; slightly moth-eaten%3B
complete. Age - Does not appears to be very old. Author-Kalidasa. Subject-Chandas. Begins -- fol. 16
॥ श्रीगुरुभ्यो नमः॥ सश्रीकं प्रभया युतं रुचिरया प्रोद्भासितं गंगया नानावक्त्रविराजितं शिशिकलापीडोछयालंकृतं । . आर्योपेतंमुपस्थिताखिलगणः संस्रग्धरापूजितं छंदशास्त्रमिवेश्वरस्य जयति त्रैलोक्यवंावपुः ॥ अथ गणा ॥ भूचंद्रार्कमरुद्गणाः मभजतां सर्वादिमध्यांतगाः पद्यादौ स्वफलप्रदा सुकमलां कीर्ति च रोग भयं । स्वर्गाभोदहनांबरा नयरता सर्वादिमध्यांतला
रायुर्वृद्धि विवृद्धिनाश(?)गमनान्येन प्रकुर्वति ते | etc. Ends - fol. 80
द्विगुणिता जाता द्वात्रिंशन्मिना ३२ एकोना ३१ एकत्रिंशन्मिता भध्वा योगः एकत्रिशमित गुरुलघुसमानभूविस्तारे धोधः षोडश प्रस्ताराः लेण्या: अत एवोक्तं भवति शुद्धान् प्रस्तारान् धीमा पंडितः संलिखेत् ॥
इति श्रीमत्कविकालदासविरचितं श्रतिबोध समाप्तं ॥ श्रुतितत्स्मृति सद्गुणतद्गुणवित्कविसंजकृतं श्रुतिबोधमिदं ।। श्रुतिहीनधरासुरसंलिखितं लिखितं लिखितं भवतु ॥ च भवत्वतुलं ॥
इति श्रुतिबोधं मनोहरकाव्यमन एव वहनां पंडितानां इस्तेहजेगतं लिखितं गृहे गृहे वसतु कविराजेन कालदासेन कृतमिदं श्रुतिहीनधरासुरेण
भवानीरामशर्मणा लिखितमिदं शेषं सुगम References-See No. 555/1884-87.
555
श्रुतबोध
Śrutabodha No. 226
-1884-87 Size - 94 in. by 44 in. Extent-4 leaves%3 11 lines to a page; 35 letters to a line,

Page #258

Chandas
249
Description - Country paper; Devanāgarl characters with HETTS;
old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in two double black lines; red pigment used for marking the portion ; folios numbered in right hand margins;
blank space kept in the centre of folios; complete. Age - Appears to be old. Author - Vararuci. Subject - Chandas; a treatise on metres attributed to Kalidāsa or
Vararuci.
Vala
Begins - fol. 1a
॥ॐ॥श्रीवीतरागाय नमः ।। ॥ मस्त्रिगुरुनिलघुश्चनकारो॥ भादिगुरुस्तत आदिलघुर्यः जो गुरुमध्यगतो रलमध्यः । सोत्यगुरुः कथितोंत्यलघुस्तः।।। मो भूमिः श्रियमातनोतु य जलं वृद्धि र वनिहर्मृति। सो वायुः परदूरदेशगमनं त व्योम शून्यं फलं । जः सूर्यो रुजमादधाति विपुलं भेदुर्यशो निर्म॥ नो नाकः सुखमच्युतं प्रकुरुते प्रोक्तं गणानां फलं ॥२॥ छंदसां लक्षणं येन । श्रुतमात्रेण बुध्यते ।
तदहं कथयिष्यामि । श्रुतबोधमविस्तरं ॥३॥ etc. 'Ends - fol. 4a
चत्वारो यत्र वर्णाः प्रथममलघवा षष्टकः सप्तमोपि । द्वौ तद्वत्षोडशाद्यौ मृगमदमुदिते षोडशात्यौ तांत्यौ । रंभास्तंभोरुकाते मुनिमुनिमुनिभिश्यते चेद्विरामो। बाले वंद्यैः कवींद्रैः सुतनु निगदिता स्नग्धरा सा प्रसिद्धा । ४२ । इति श्रग्धराछंदः ॥छ॥
इति श्रीपंडितवररुचिविरचिते कांताप्रश्ने एकांते समासीने श्रुतबोधो नाम छंदः समाप्तः ॥ पं० देवविजयगणिभिलिखित. । शिष्यमुनिनेजविजयपठनार्थमिति श्रेयः ॥ श्रीमहिशाणानगरे ॥ श्रीः ॥ ॥ ॐ॥ पादे सर्वगुरावाया। लघु न्यस्य गुरोरधः॥
यथोपरि तथा शेषं । भूयः कुर्याहम विधि ॥१॥ ऊने दद्याद्गुरूनेवं । यावत् सर्वलघुर्भवेत् ।
प्रस्तारोयं समाख्यातः। छंदोवदिति वेदिभिः॥२॥ प्रस्तारः॥ ...32

Page #259

Vodangas
नष्टस्य यी भवेदंकः। स्तस्याई? समेचलः। विषमे चैकमाधाय । तदाढ़ेंः गुरुभवेत् । ३ । नष्टः॥ उद्दिष्ठं द्विगुणानाद्या । दुपयकान् समालिखेत् । लघुस्था ये तु तत्रांका- । स्तैः सैकैमिश्रितैर्भवेत् ।। ४ ॥ उदिष्टं ॥ वर्णान् वृत्तभवान् सैकानुत्तराधर्यतस्थितान् । एकादिक्रमतश्चका । दुपर्युरि निक्षिपेत् ॥ ५ ॥ उपांत्यतो निवर्त्तत ॥ त्यजेहेकैकमूर्द्धतः । उपर्यायाद्गुरोरेव- । मेकद्व्यादिलघुक्रिया ॥ ६ ॥ लघुक्रियांकसंदोहे। भवेत् संख्या विमिश्रिते। उद्दिष्टांकसमाहारः । सैको वा जनयेदिमां । ७। एकद्वयादिलघुक्रिया । संख्यैव द्विगुणैकोना। . . सझिरध्वा प्रकीर्तिताः । वृत्तस्यांगुलिकी न्याप्तिः । -मधः कुर्यात्तथांगुलिं ॥८॥ वंशे भूत्काश्यपश्य प्रकगुणगणः स्यैव सिद्धांतवेत्ता । विप्रः पब्येकनामा विततमतिरसौ वेदतत्वार्थबोधे । केदारस्तस्य पुनः शिवचरणयुगाराधनैकाप्रचित्तः । छंदस्तेनाभिरामं प्रविरचितमिदं वृत्तिरत्नाकराख्यं ॥ ९ ॥
इति वृत्तरत्नाकराख्ये षष्ठोध्यायः ॥ श्रीरस्तु॥ References-(1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:
i, 6756%3; ii, 1614, 2314%Bili,140a. ___B-Descriptive Catalogues :- I. O. Cat,
1082-85%B 5184-85%3 7896. Mad. Des.
Cat. --; (2) Printed Editions:- 1. Printed in Kavyasamgraha
1847; 2. Par Hippolite Franche%3; 3. Nirpaya "Sāgara Press Bombay, ed. by Parab 1890; 4. Chowkhamba Sanskrit Series, Benares, 1927 etc.
-
Srutabodha with Commentary
श्रुतबोध with टीका
No. 227 Size — 94 in. by 44 in.
391 1895-98

Page #260

Chandas
Extent -6 leaves; 12 lines to a page; 40-42 letters to a line. Description Country paper; Devanagari characters; not old in appearance; handwriting beautiful, clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines and edges in single; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in right hand margins; complete.
A commentary on Srutabodha.
The Comm. was composed in Samvat 1416
-
Age – Samvat 1911 : Saka 1776.
Author – - Gurjara, son of Caturbhuja.
Subject — Chandas.
Begins
- fol. 1b
॥ श्रीमदिष्टदेवाय नमः ॥ नत्वा गणेशमथ शंकरमब्जनाभि सूर्य शिवां शिवकरां जगदाहिंत्री ॥ श्रीकालिदासरचितं शुभगां सुवृत्ति छंदोवरं श्रुतविबोधमहं वृणोमि ॥ १ ॥
स्वग्रंथसमाप्तिकामो मिताक्षरवयर्थयुक्तं छंदोवरं श्रुतबोधाभिधानं ग्रंथविधायितं नाम कथयन्नाह ॥
तदहं श्रुतबोधं नाम छंदोग्रंथं कथयिष्यामीत्यन्वयः ।
तत्किं येन केवलं श्रुतमात्रेणान्येषां छंदर्षा वृत्तानां लक्षणं स्वरूपं बुध्यते । ज्ञायते कीदशम विस्तरं विस्ताररहितं । १ । etc.
Ends - fol. 60
251
हे कस्तूरीहर्षितबाले । यत्र चत्वारः प्रथमं पूर्व अलघवो दीर्घाः स्युः ॥ ष्टतमौ दीर्घौ तद्वत्षोडशाद्यौ द्वौ चतुर्द्दशपंचदशौ भवतः । तथा षोडशांत्यौ सप्तदशमष्टादशौ तथांत्यौ विंशत्येकविंशौ दीघाँ भवतः ।
मुनि मुनि मुनिभिः । एभिः सप्तभिरक्षरैः चेद्विश्रामो दृश्यते । वंद्यैः aai: सग्धरा प्रसिद्धा प्रख्याता कथिता ॥
रसेंदुयुगचंद्राब्दे १४१६ भाद्रपदे नभस्ये पक्षमे चके । षष्टदतिथौ सोमवारे टीकां चक्रे हि गुर्जरः । १ । यद्यद्योतिनिका रम्या श्रुतबोधस्य निर्मिता । गुज्जरेणेयमालोक्य पंडितैः कोमलाशयैः । २ ।

Page #261

252
Vedangas
द्वाभ्यां श्लोकमिदं युग्मं ॥ इति श्रीकविशिरोमुकुटकालिदासकृतस्यै श्रीश्रुतबोधकस्य टीकायां पदद्योतनिकायां व्यासश्री चतुर्भुजपुत्रगुर्जरविरचितायां वृत्तिवर्णनं समाप्तमगमत् । संवत् १९११ शाके १७७६ प्रवर्त्तमाने । फाल्गुनशुकुतृतीयायां ३ लिपीकृतं पुष्करणज्ञातौ पुरोहितान्वये । श्रीमद्भवानीरामात्मजइंद्रभानुना ॥ श्रीमद्धमीरपुरवरे । लुकागच्छे ऋषि-श्रीमनवलचंद्राभिधपठनहेत्वर्थे ॥ अमंदभद्रं भूयाल्लेखकपाठकयोरहोरात्रम् ॥॥ शुभं भूयाहिने २॥ श्रीरस्तु॥
This is the only Ms. recorded by Aufrecht in his Catalogus Catalogorum.
श्रुतबोध with टीका
Śrutabodha with Commentary
491 No. 227A
1895-1902 Size -13g in. by 53 in. Extent-7leaves%3; 11-12 lines to apage3 45-55 letters to a line. Description-Country paper; Devanagari characters; not very old in
appearance%3; handwriting of the Text bold, of the Comm. small, legible and clear; Text in the middle with the Commen. tary above and below it; folios numbered in right hand margins ; yellow pigment used for corrections; extremely moth
eaten; both Text and Commentary complete. Age - Does not apear to be old. Author of the Text-Kalidasa.
. of the Comm.-Not mentioned. Subject-Chandas. Begins (Text)- fol. 1b
छन्दसां लक्षणं येनः श्रुतमात्रेण वुध्यते ।
तदहं कथयिष्यामि श्रुतबोधमविस्तरम् १ etc. Begins (Comm.)-fol. 16
। श्रीगणेशाय नमः। राजीवलोचनमलंकरणं रघूणां रामं प्रणम्ब सरला श्रुतबोधटोकां

Page #262

Chandas
253
नारोममी बुधमुदे करवाणि गम्यां वालैरपि श्रवणतश्रुतवोधनाय १ । एकमात्रो भवेत् हस्वो द्विमात्रो दीर्घ उच्यते त्रिमावस्तु प्लुतो ज्ञेयो व्यंजनं चार्द्धमात्र २ लघुशुद्धो गुरुर्वक्रो धुभाभ्यां च प्लुतो भवेत्
द्रुतस्तविदुरूपः स्यादिति सर्वत्र निश्चयः ३ etc. Fnds (Text)- fol. 7a
चत्वारो यत्र वर्णाः etc. up to श्रग्धारेयं प्रसिद्धा ३३ as in No. 555/1884-87 followed by इति श्रीकविकालिदासकृतौ श्रुतबोधाख्यं
छंदोवृत्तं समाप्तं ॥ Ends (Comm.)-fol. 7a
चेद्विरोंमो दृश्यते मुनिमुनिभिरिति चिंत्यं अनेक शेषप्रवृत्तेर्मुनिहयतुरंगै. रिति पाठस्योचितत्वात् हे वाले सुदति शोभनं दंते वद्यैर्विनमस्करणीयैः कवींद्वैरियं स्रग्धरा छंदोजातिः प्रसिद्धा निगदिता गथित इयमप्येकविशत्यक्षरा छंदोजातिः ४३
श्रुतबोध with टीका Śrutabodha with Commentary
607 No. 228
. 1887-91 Size -98 in. by 5g in. Extent-8 leaves; 10-11 lines to a page; 30-32 letters to a line. Description - Country paper ; Devanāgari characters; not very old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double red lines; red pigment used for rraiking the portion; white chalk used for corrections ; folios numbered in both margins ; Text in the middle with the Commentary
above and below it; complete. Age - Samvat 1880. Author of the Text -- Vararuci.
, of the Comm.-Not mentioned. Subject - Chandas.

Page #263

254
Begins (Text )
fol. 16
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
-
गुरुलघुश्च नकारो भादिगुरुस्तत आदिलघुयः ॥
जो गुरुमध्यगतो रलमध्यः सोंऽत्यगुरुः कथितोंत्यलघुस्तः ॥ १ ॥ etc as in No. 555 / 1884-87.
Begins (Comm.) – fol. 10
॥ शार्दूलविक्रीडितवृत्त ॥ ३ ॥ दोधकवृत्त ॥ १ ॥
श्रीकालिदासो विलासवतीं प्रतिवक्ति तं श्रुतबोधमहं कथयिष्यामि ॥ तकं ॥ येन श्रुतबोधेन श्रुतमात्रेण छंदसां लक्षणं बुध्यते ॥ किं लक्षणं श्रुतबोधं अविस्तरं ॥ ३ ॥ ईदृशं अक्षरं गुरु विज्ञेयं ॥ किं लक्षणं । संयुक्ताद्यं दीर्घ सानुस्वारं ॥ विसर्गसंमिश्रं पादांतस्थं सत् विकल्पेन मुरुविदेयं ॥ ४ ॥ etc.
Ends (Text) – fol. 7b
Vedängas
चत्वारो यत्र वर्णाः etc. up to सग्धारा सा प्रसिद्धा ॥ ४० ॥ as in No. 555 / 1884-87 followed by इति स्रग्धराछंदः ॥ इति पंडितवररुचि'विरचिते काताप्रश्ने एकांते समासीने श्रुतबोधाभिधानं नाम छंदोलक्षण परिसमाप्तं ॥ संवत् १८८० ना कार्तकवदि १० । वार । बुधे लिखितं वैष्णवद --- रामेन ॥ श्रीरस्तु ॥
मो भूमिस्त्रिगुरुश्रियें दिशिति यो वृद्धिं जलं चादिलो रो मध्ये लघुरग्निरंत्यम निलो देशानं सोंतगः तो व्योमात्यलघुर्धनापहरणं जोर्कोरुजं मध्यगो भश्चंद्र यश उज्वलं मुखगुरुर्नो नाकमायुनिलः १
Ends (Comm.)
fol. 7b
हे वले हे मृगमदमुदिते ॥ हे रंभास्तंभोरुकांडे हे सुतनु हे कांते ॥ वंद्यैः aartः सा स्रग्धरा प्रसिधा निगदिता ॥ सा का यत्र प्रथमं चत्वारो वर्ण अलघवो भवंति ।। षष्टकः सप्तमोपि यत्र अलघु भवति ॥ तद्वत्षोडशाधौ ॥ द्वौ लघु भवतः मुनिमुनिमुनि यत्र विरामः स्यात् ॥ ४० ॥ इति श्रुतिबोधविवरणं संपूर्ण ॥ श्रीपरमात्मने नमः
-
Śrutabodha with Commentary
393
1895-98
श्रुतबोध with टीका
No. 229
Size - 10g in. by 4g in.
Extent – 5 leaves ; 17 lines to a page; 55-58 letters to a line.

Page #264

Chandas
155
Description-Country paper%3 Devanagari characters with पृष्ठमात्रा)
old in appearance; handwriting clear, legible and uniform%3; borders ruled in two double black lines; blank space in the centre; edges slightly worn out; the Ms. contains both the
Text and the Commentary in Prākṣita; complete. Age - Appears to be old. Author of the Text – Vararuci.
, of the Comm. -Ksemaraja. Subject -Chandas. Begiąs (Text) - fol. 1a
मस्त्रिगुरुस्त्रिलधुश्च नकारो। भादिगुरुस्तत आदिलघुर्यः । जो गुरुमध्यगतो र लमध्यः । सोत्यगुरु कथितोत्यलघुस्तः॥१॥ etc. as in No.
Begins (Comm.)-fol. 1a
॥ॐ ॥ श्रीवीरं सततं नत्वा सर्व भारनिर्जितं ।
वार्तिकः श्रुतबोधस्य । सुखबोधाय कथ्यते ॥१॥ वर्द्धमानस्वामिनइं नमीनई सततं निरंतरं । .
ते केह वा छइ वर्द्धमानस्वामि । etc. Ends (Text)-fol. 5a
चत्वारो यत्र वर्णाः etc. up to स्रग्धरा सा प्रसिद्धा ॥ ४० ॥as in No.
55511884-87. Ends (Comm.)-fol. 5a
एवं एकवीस अक्षर नउ एकचरण एह वेलक्षणे हुइते हनइ रंभास्तंभोरु कांते मुनि कहतां सात । तथा एतलह साते वर्णे पहिलउ वीसामउ लीजइ एहवा त्रिणि वीसामा साते साते अक्षर लीजह हे बाले । जे वेदनीक कवीश्वर हे सुतनु एह वा छंद नइ स्रग्धराछंद कहइ ॥ ४०॥
इति स्त्रधराछंदः ॥ इति पंडितवररुचिविरचिते कांताप्रश्ने एकांते समासीने श्रुतबोधाभिधानं नाम छंदोइलक्षणं परिसमाप्तं ॥
सुलक्षणं नाम पुरं पवित्रं । तत्र प्रभुशांति जिनोत्तमोर्य । वप्रे स्थितो विघ्नहरो जनस्य । ददातु मे वांछितमर्थमेनं ॥2

Page #265

256
Vedangos
सूरि श्रीपार्श्वचंद्रस्य । शिष्यनाम्ना अनेन च । कृतोयं क्षेमराजेन । श्रीआजींदुप्रसादतः ॥२॥ मंत्रीमहस्तन्त्र सुहेमराजः लोघाभिधस्तस्य सुदक्षपुत्रः। अभ्यर्थना तस्य निमित्तभूता । तेनोदितो वार्तिकवाग्भियोगः ॥३॥
Aufrecht records no Ms. of this commentary in his Catalogus Catalogorum.
श्रुतबोध with टीका Śrutabodha with Commentary
360 No. 230
1884-86 Size - 143 in. by 7g in. Extent - 13 leaves; 2-3 lines to a page; 36 letters to a line. (Text )
, 8-9 , . , , 36-38 , , , (Comm.) Description - Country paper; Devapāgari characters; not very old in
appearance; bandwriting bold, clear, legible and uniform: Text in the middle with the Commentary above and below it ; folios numbered in both margins ; yellow pigment used for corrections; edges slightly worn out; both the Text and
Commentary complete. Age - Does not appear to be very old. Author of the Text- Vararuci.
, of the Comm.- Hamsarāja. Subject - Chandas. Begins (Text)-fol. 1b
छन्दसां लक्षणं येन श्रुतमात्रेण बुध्यते
तदहं कथयिष्यामि श्रुतबोधमविस्तरम् १ etc. Begins (Comm.)- fol. 1b
ॐ श्रीगणेशाय नमः। ॐ शुभजननसमर्थावादिनाथस्य पादा -
वसुरसुरमनुष्यै भूरिवन्धौ हि नत्वा ललितपदसुरम्यां शास्त्रबोधस्य टोकां स्तुतिरहमिह कुर्वे हंसराजो विचित्रं .

Page #266

Ends ( Text ) - fol. 130
Chandas
सुगुरुवचनदीपैर्दशितं तत्वरूपं मम हृदयगृहांतेनुग्राहार्थं तदेव भृशमहमभिधास्ये वालबोधि निर्मलं
प्रसन्नं निजपठननिमित्तं बालबोधाय चैव
अहं कविकालिदासः तत् श्रुतबोधं श्रुतबोधनामध्येयं अविस्तरं विस्तारात् रिक्तं कथयिष्यामि etc.
Ends (Comm.) - fol. 13b
Age -
चत्वारो यत्र वर्णा प्रथममलयदः षष्टकस्सप्तमोपि द्वौ तावत्षोडशाचौ मृगमदमु षोडशांन्त्यौ तथान्यौ रम्भास्तम्भोरुकान्ते मुनि मुनि मुनिभिर्दश्यते यद्विरामो वाले वंद्यैः कवीन्द्रैस्सुदति निगदिता स्रग्धरेयं प्रसिद्धा । ४१ । इति श्रीपण्डितवररुचिविरचिता श्रुतबोधाख्यः छंदोग्रंथस्समाप्तः
- Not very old.
19
हे बाले षोडशाब्दे हे सुतनु हे सुंदरांग कवीन्द्रैः सा स्रग्धरेति मिगदिता कथिता किंभूतैः कवीन्द्रेः वन्यैः पूज्यैः कीदृशी स्रग्धरा प्रसिद्धा लोके विख्याता इति स्रग्धरा नाम छंदः यद्यपि छंदांसि भूयांसि वर्तन्ते परपत्रप्रसिद्धा. म्येव कानिचित् उक्तानि अन्यानि च वृत्तरत्नाकरादिभ्योव सेयाति ... भ्रूणं ना ......... स्रग्धरा कीर्तितेयम् sssss ॥
इति श्रीश्रुतिबोधटीका नाम शास्त्रबोधिनी समाप्ता संवत् ३९ आषाडे
श्रुतबोध with टीका
No. 231
Size — 9 in. by 4g in.
Extent – 6 leaves ; 17 lines to a page ; 45 letters to a line.
-
Description – Country paper; Devanāgari characters with पृष्ठमात्राs; handwriting small but clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; folios numbered in right hand Margins; yellow pigment used for corrections; both Text and Commentary complete.
257
Author of the Text - Kalidasa.
Śrutabodha with Commentary
463
1892-95
of the Comm. — Harsakirti.
Subject — Chandas. ...33

Page #267

258
Vedangas
Begins (Text) - fol. la
छंदसां लक्षणं येन श्रुतमात्रेण बुध्यते
तदहं कथयिष्यामि श्रुतबोधमविस्तरं १ Begins (Comm.)-fol. 10
॥ॐ॥ नमः ॥ श्रीमत्सारस्वतं धाम नत्वा स्तुत्वा च सद्गुरूं टीका श्रीश्रुतबोधस्य छंदसः क्रियते मया १
अहं तत् श्रुतबोध नाम छंदशास्त्रं प्रवक्षामि । कथयिष्यामि । etc. Ends (Text) - fol. 60
चत्वारो यत्र वर्णाः etc. up to स धरा सा प्रसिद्धा । ४० as in No.
55511884-87. Ends (Comm.)- fol. 6b
हे सुतनु । सुंदरांगि कवींदैः सा स्रग्धरेति निगदिता कथिता किं. विशिष्टैः कवींद्वैः वैद्यैः पूज्यैः स्तुत्यैः किं विशिष्टा सा स्रग्धरा प्रसिद्धा जग. विख्याता प्रस्तार ॥ १ ॥
उक्तं च ननैर्यानां त्रयेण त्रिमुनियतियुता स्रग्धरा कीर्त्तितेयं ॥४०॥ ___ यद्यपि छंदांसि भूयासि वत्तंते परमत्र प्रसिद्धान्येव कानिचिदुक्तानि कविना कालिदासेनऽन्यानि तु वृत्तरत्नाकरादिभ्योऽवसेयानीति ॥ श्रीहर्षकीर्तिकृतिरिय
टीका ॥१॥ References -(1) Mss.-A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i,6750%; ii, 161a; iii, 1404. B-Descriptive Catalogues :- I.O.Cat. No. 1086.
श्रुतबोध with टीका Śrutabodha with Commentary
556 No. 232
1884-87 Size - 121 in. by 6 in. Extent-9 leaves%3; 12-14 lines to a page%
340-45 letters to a line. Description - Country paper; Devanagari characters; not very old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform ; folios

Page #268

Age – Saka 1747.
""
numbered in both margins; yellow pigment used for corrections; edges slightly worn out; Text in the middle with the Commentary above and below it; complete.
Author of the Text - Kalidasa.
of the Comm. - -Harşakirti.
Subject — Chandas.
Chandas
Begins (Text) - fol. 18
॥ श्रीरामानुज ॥
छंदसां लक्षणं येन श्रुतमात्रेण बुध्यते तदहं संप्रवक्ष्यामि श्रुतबोधमविस्तरं १ etc.
Begins (Comm.) - fol. 10
॥ श्रीमते रामानुजाय नमः ॥
श्रीमत्सारस्वतं धर्मे नत्वा स्तुत्वा च सद्गुरुं टीका श्रीश्रुतबोधस्य छंदसः क्रियते मया १
Ends (Text)- fol. 9a
अहं तत् श्रुतबोधं नागछंदशास्त्रं संप्रवक्ष्यामि कथयिष्यामि किंविशिष्टं अविस्तरं न विद्यते विस्तारो यस्मिन् तत् अविस्तरं तत् तत् किं येनु श्रुतवोधमात्रेण सता प्रस्तारादि विनैव छंदसां भार्य्यानुष्टुवादीनां लक्षणं हस्वगुरुलघुदीर्घवर्णमानागणस्वरूपं लक्ष्यते ज्ञायते १ etc.
Ends (Comm.) – fol. 9a
259
चत्वारो यत्र वर्णाः etc. up to स्निग्धरेयं प्रसिद्धा ॥ ४१ ॥ as in No. 555 / 1884-87 followed by इति श्रीमहाकविश्रीकालिदासकृतं श्रुतबोधाख्यं छंदोग्रंथ संपूर्णम् ॥
श्रीमन्नागपुरियपूर्व कतया गच्छांबुजाहस्कराः शूद्राः प्रभुसुमवंद्रकीर्त्तेर्गुरवो विश्वत्रयीविश्रुताः तत्पादांबुरुद्द प्रसादपदवीं श्रीहर्षकीर्त्यावृयो याध्यायः श्रुतिबोधवृत्तिमकरोत् यां चालवोधाय वै ॥ ४१ ॥
श्रीमन्नागपुरीयतया गच्छाधिराजभटारक श्री चंद्रकीर्त्तिशूरिशिष्यर्हर्षकी स्युपाध्यायविरचिता श्रीश्रुतिबोधछंदष्टीका संपूर्णम् ॥ १ ॥ १ ॥ संवत् १८६८ १८८२ शाके १७४७ आषाढ कृष्ण ११ । रविवासरे लिखितं ब्राह्मणपंनालालभावन् को पठनार्थ पठनार्थे वैष्णव राघोदासजी
References - See No. 463 / 1892-95.

Page #269

260
श्रुतबोध with टीका called ज्योत्स्ना
No. 233
Size -
10 in. by 4 in.
Age – Appears to be old.
Author of the Test - Kalidasa.
"
Extent – 13 leaves ; 11 lines to a page; 40 letters to a line. Description - Country paper ; Devanāgari characters; old in appearance; handwriting clear, legible and uniform; borders ruled in double black lines; red pigment used for marking the portion; edges of some folios slightly worn out; folios numbered in both margins; slightly moth-eaten ; the Ms. contains both Text and Commentary ; complete.
The Commentary was composed in Saka 1561 = 1639 A. D.
of the Comm. - Madhava-daivajña.
Subject — Chandas.
Vedangas
Śrutabodha with Commentary called Jyotsna
Begins (Text) – fol. 10
छंदसां लक्षणं येन श्रुतमात्रेण वुध्यते । तमहं संप्रवक्ष्यामि श्रुतबोधमविस्तरं ॥ १ ॥ etc.
Begins (Comm.) - fol. 10
श्रीगणेशाय नमः ॥
लंबोदरपदद्वंद्वं गीर्वाणगणपूजितं । श्री सिद्धिबुद्धिद वंदे प्रत्यूहध्वांतभास्करं ॥ १ ॥
गोविदतातप्रदपद्मयुग प्राणम्य
श्रीमाधव गणितशास्त्र विचारदक्षः ॥
ज्योत्स्नाभिधा लघुपदा श्रुतबोधटीका
छंदोऽनभिज्ञ शिशु संघहिता तन ति ॥ २ ॥
89
A 1879-80
Ends (Text) - fol. 12a
मनस्येव
तत्रातावत्कविः कालिदासाख्यो ऽभीष्टदेवता स्मरणास्त्यंमगलं कृत्वा छदोग्रंथातंरापेक्षयात्र ग्रंथें विशेषं सूचयन्कर्त्तव्यछन्दो ग्रांथमनुषु प्रतिजानीते ॥ etc.
चत्वारो यत्र वर्णाः etc. up to स्रग्धरे निप्रसिद्धा as in No. 555 / 1884-87.

Page #270

Ends (Comm.)- fol. 12b
Chandas
अत्र मुनिमुनिमुनिभिरित्या पाणिनीयः पाठः सरूपाणामेकशेस एकविभक्तावित्येकमेषविधानात् तस्मान्मुनिनगगिरिमिरिति पाठः साधापानमुण्यादयः शब्दाः सप्तसंख्यावाचकाः प्राग्वत् व्याख्या । सुदतींति प्राग्वत् ॥ ४१ ॥
इति श्रीमहो विदज्योतिर्वित्सूनुमाधव दैवज्ञविरचिताया श्रुतबोधटीकायां ज्योत्सभिधायां प्रसिद्ध सभावृत्तप्रकारणाम् ॥
अत्र कविना कालिदासेनार्द्ध समाख्यानियदचतुरुर्ध्वाख्यान्युद्गताख्यान्युपस्थितप्रचुपिताख्यानि गाथाख्यानि वृत्तानि काव्यादिषु तथा प्रसिद्ध्यभावान्नोक्कानीति शिवम् ॥
वाराणसीत्रिपथगां चितभूमिभागा शर्वाच्युतेद्रमुखदेवकृताधिवासा विभ्राजते सकलकल्मषवीतहंत्री श्रद्धैकनिष्ठतनमुक्तिपदप्रदात्री ॥ १ ॥
तामध्यवात्सीत्कृतिनीलकंठः स्त्रिस्कंधकज्यं । तिषशास्त्रानिष्टः । विद्वदूरिष्ठः फणिवाक्यारिष्टो बुधोऽखिलाशा प्रासृतप्रतिष्ठः ॥ २ ॥ तस्मात्सुतो भूत्कृत टिप्पणौधो गोविदनामा गणकाष्टधामा ॥ श्रीगावंशोद्भवमौ लिहीर : पृदाकुराजोक्तिषु लब्धवर्णः ॥ ३ ॥
तस्यात्मजो माधवनामको स्ति सिद्धांतवेता निपतिज्ञवर्यः ॥
श्रुतिस्मृतिज्ञाः कृतताजिकारव्यग्रंथाल्पटीकः पृथिवीशमान्यः ॥ ४ ॥
भूतर्कवाद १५६१ मिते शकाब्दे
सदस्यमासे विहितार्थनः सः ॥ छंदोऽनभिज्ञौः श्रुतबोधटीकां ज्योत्स्नाभिधां वालहितामकाषीत् ॥ ५ ॥ श्रीः
261
References - (1) Mss.
इति श्रीविद्वदैवज्ञ मुकुटालंकारगोविंद [ ज्योति वित्सूनुमाधवदैवज्ञ विरचिता श्रुतबोधटीका ] ज्योत्स्नभिधा नाम समाप्तिमगमत् ग्रंथसंख्या ३ श्लोकाः ॥ श्रीमद्भारद्वाजनरहरिदीक्षित सूनोर्लक्ष्मणस्येयमगमदं श्रुतबोधटीकायाः पुस्तकं ॥ छ ॥ राम नामराम नमगनर्य
-
-
A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :i, 6756.

Page #271

262
Vedāngas
This is the only commentary recorded by Aufrecht.
श्रुतबोध with टीका called बालविवकिनी
Śrutabodhą with Commentary
called Bālavivekini
558
No. 234
1884-87 Size - 817 in. by 41 in. Extent - 15 leaves ; 13 lines to a page ; 36 letters to a line. Description - Country paper; Devanāgari characters ; not very old in
appearance; handwriting clear, legible and uniform; folios numbered in right hand margins; yellow pigment used for corrections ; folios following fol. No. 9 are wrongly numbered as 11, 12 etc. instead of 10, 11 etc.; the Ms. contains both
Text and Commentary; complete. Age - Not very old. Author of the Text - Kālidāsa.
, of the Comm. - Taracandra. Subject-Chandas.
Begins (Text)-fol. 1a
श्रीगणेशाय नमः श्रीजगदंबायै नमः ॥ छंदसां लक्षणं येन श्रुतमात्रेण बुध्यते
तदहं संप्रवक्ष्यामि श्रुतबोधमविस्तरात् । १ etc. Begins ( Comm.)-fol. 1a
ताराचंद्राभिधेयेन बालव्युत्पत्तिहेतवे क्रियते श्रुतबोधस्य टीका बालविवेकिनी २
छंदोज्ञानं कथं मे स्यात्तदुच्यतामिति कयापि प्रियतमया परिपृष्टस्य
कालिदासस्य श्रुतबोधकथने प्रवृत्ति तदेव वक्ष्यति छंदसामिति etc. Ends (Text) – fol. 160
चत्वारो यत्र वर्णाः etc. up to स्रग्धरेयं प्रसिद्धा ३९ as in No. 5551 1884-87.

Page #272

Chandas
263
Ends (Comm.) – fol. 160
चत्वार इति यत्र वृतौ प्रथमं चत्वारो वर्णाः अलघवो दीर्घा भवंति षष्टकः सप्तमोपि दी? भवति द्वौ तद्वत् शोडशाधौ चतुर्दशपंचदशौ दीघौं भवतः हे रंभास्तंभोरुकाते रंभास्तंभोपमा उर्वोः कांतिर्यस्याः तत्संबुद्धिः मुनिभिर्मुनिभिर्मुनिभिश्च सप्तभिः सप्तभिः सप्तभिर्विरामो विश्रामो दृश्यते चेत् हे बाले हे सुतनु वंद्यैः कवींद्रः स्रग्धरा स्रग्धरासंज्ञका इयं प्रसिद्धा वृत्तिर्निगदिता कथितेत्यर्थः अस्या उदाहरणं यथा
देवक्यां यस्य सूतिस्त्रिभुवनविदिता रुक्मिणी धर्मपत्नी पुत्राः प्रद्युम्नमुख्याः सुरनुरजयिनो वाहनं पक्षिराजः वृंदारण्यं विहारो व्रजपुरवनिता वल्लभा राधिकाद्याश्चक्रं विख्यातमस्त्रं स जयति जगतां स्वस्तये नंदसूनुः ३९ श्रीगोविंदगुणाख्यानं छंदोभिर्विविधैरिह यत्कृतं तेन मे कृष्णः परमात्मा प्रसीदतां
इति ताराचंद्रकृता कालिदासकृतश्रतबोधस्य टीका बालविवे किनी
समाप्ता श्रीजगदंबार्पणमस्तु श्रीकृष्णाय नमः श्रीमहेशाय नमः परमात्मने नमः References-(1) Mss. -A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum:
i, 6750; ii, 1610 (Mss. from this Library). B-Descriptive Catalogues :- R. Mitra Notices 1955.
श्रुतिबोध with टीका Śrutibodha with Commentary called सुबोधिनी
called Subodhini
392 No. 235
1895-98 Size — 11 in. by 5} in. Extent-9 leaves; 10 lines to a page; 38 letters to a line. Description - Thick country paper; Devanagari characters; not very
old in appearance; handwriting clear, legible and uniforin; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections; folios numbered in both margios; fol. 6 missing; the Ms. contains both Text and Commentary; in
complete. Age - Samvat 1881 : Saka 1745,

Page #273

264
Vedangas
Author of the Text-Kalidasa.
, of the Comm. - Manohara. Subject - Chandas. Begins ( Text ) - fol. 10
॥ श्रीरामजी॥ छंदसां लक्षणं येन श्रुतमात्रेण वुध्यते ।
तमहं कथयिष्यामि श्रुतबोधमविस्तरं ॥ १ ॥ Begins (Comm.)-fol. 1b
॥ श्रीरामजी ।। ॐ॥ वंदे विश्वेश्वरं देवं वाचस्पतिमुखान् गुरुन् । मातरं पितरं नत्वा निर्विघ्नोप्सितसिद्धये। नत्वा भवानीचरणारविंदं मनोहरेण क्रियते विचार्य । । माणिक्यमल्लाक्षितिपालतुष्टथै सुवोधनीयं श्रुतबोधटीका । २ ।
इह कविर्वस्तुनिर्देशात्मकं मंगलाचरणं कटाक्षयन् श्रोत्रप्रभृतिगतिद्वारा
सप्रयोजनचिकीर्षितं प्रतिजानीते । छंदसामिति ॥ etc. Ends ( Text) - fol. 10b
चत्वारो यत्र वर्णाः etc. up to स्रग्धरा सा प्रसिद्धा ४० as in No.
555 /1884-87 followed by इति श्रुतिबोध समाप्तम् Ends ( Comm.) - fol 10b
हे मृगमदमुदिते यत्र यस्यां प्रथमं चत्वारो वर्णाः अलघवो भवंति षष्ठो वर्णो गुरुभवति सप्तमोपि गुरुर्भवति तावत्षोडशाद्यो चतुर्दशपंचदशवौँ गुरू भवतः षोडशात्सप्तदशाष्टादशवौँ गुरू भवतः हे रंभास्तंभोरु तथा तेन प्रकारेण
वर्णी गुरु भवतः रंभास्तंभवत् उरु यस्याः सा तस्याः संबोधन हे कांते चेद्यत्र मुनिमुनिभिर्विरामो भवति मुनयश्र मुनयश्च तैः सप्तभिरित्यर्थः ४१
इति श्रीसमस्तनृपतिशिरोमणिरंजितपादपीठमाणिक्यमल्लिकारिता श्री. मनोहरशर्मकृती श्रुतबोधटीका सुबोधिनो समाप्ता संवत् १८८१ शाके
२७४५ का References -(1) Mss. — A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i,675b; ii, 1614, 231a; ili, 140a. B-Descriptive Catalogues :- R. Mitra Notices 1715.

Page #274

Chandas
265
श्रुतबोध with टीका सुबोधिनी
Śrutabodha with Commentary
Subodhini
663
No. 236
1883-84 Size — 1015 in. by 4 in. Etent - 18 leaves ; 8 lines to a page; 28 letters to a line. Description - Tbick country paper ; Deva pāgarl characters; not very
old in appearance ; handwriting bold, clear, legible and upi. form; borders ruled in double red lines and edges in singles red ink used for daņdas; folios numbered in both margins, the Ms. contains both Text and Commentary; complete.
Age - Does not appear to be very old.
Author of the Text - Kālidāsa
" of the Comm. - Manohara. Subject -Chandas. Begins (Text)-fol. 10
छंदसां लक्षणं येन श्रुतमात्रेण बुध्यते ॥
तमहं कथयष्यामि श्रुतबोधमविस्तरं ॥१॥ Begins (Comm.)-fol. 10
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ॥वदे विश्वेश्वरं देवं वाचस्पतिमुखान् गुरून् ॥ माततं पितरं नत्वा निर्विघ्नेप्सितसिद्धये ॥१॥ नत्वा भवानीचरणारविंदं मनोहरेण क्रियते विचार्य । माणिक्यमाल्लामहिपालतुष्टयै सुवोधनीयं श्रुतबोधटीका ॥२॥
इह हि कविर्वस्तुनिर्दशात्मकं । मंगलाचरणं कटाक्षयन् श्रोतृप्रतिपत्तिद्वारा
सप्रयोजनं चिकीर्षितं प्रतिजानीते ॥ Ends (Text)-fol. 170
चत्वारो पत्र वर्णाः प्रथममलयवः षष्टकः सप्तमो वा॥ द्वौ तावत्षोडशायौ मृगमदतिलके षोडशांत्यौस्तथाल्यौ । रंभास्तंभोरुकांते मुनिमुनिमुनिभिदृश्यते चेद्विरामो । वाले वैद्यैः कवींद्वैः सुतनु निगदिता स्रग्धरा सा प्रसिद्धा ॥११॥
1:34

Page #275

266.
Vodangas
Ends (Comm.)- fol. 18a
हे बाले षोडशवर्षाभ्यंतरवयस्के हे सुतनु शोभनशरीरे सा स्नग्धरा प्रसिद्धा ॥ कीदृशाः ॥ भायैः कवींद्रनिगदिताः कथिता ॥ हे मृगमदतिलके यत्र यस्यां प्रथमचत्वारो वर्णा अलद्यवो गुरवो भवंतीत्यर्थः ॥ षष्टको वर्णो गुरु भवति तावत्षोडशाधौ द्वौ चतुर्दशपंचदशवणौँ गुरू भवतः ॥ षोडशांत्योः सप्तदशाष्टादशवर्णों द्वौ गुरु भवतः ॥ हे रंभास्तंभोरु तथा तेनैव प्रकारेण अंत्यौ द्वौ वर्णी गुरु भवतः ॥ रंभास्तंभवत् ऊरू यस्याः सा तस्याः संबोधनं ॥ हे कांते चेत् यत्र मुनिमुनिमुनिभिः विरामो भवति ॥ मुनयश्च मुनयश्च मुनयस्तैः सप्तभिरित्यर्थः॥४१॥
इति समस्तनपतिशिरोमणिरंजतपादपीतमाणिक्यमल्लकारिता श्रीमनोहरशमकृता श्रुतबोघटीकायां सुबोधिनी समाप्ताः॥
पठनं च परच्छेदः समासोऽन्वयमेव च ॥ अर्थश्चैव पुनः पाठव्याख्यानषट्विधः स्मृतः ॥१॥ चित्ते मुखे शिरसि पाणिपादोजयुग्मे । भक्तिं स्तुतिं विनतिमंजलमंजशैवः ।
चेक्रियते चरकरीति यश्चर्करोति तवदेव स एव धन्यः॥२॥ References - See No. 392/1895-98.
सुवृत्ततिलक
Suvíttatilaka
270 No. 237
1875-76 size — 134 in. by 6 in. Extent - 10 leaves ; 12 lines to a page ; 40 letters to a line. Description-Smooth country paper; Kasmiri Devanagari characters%3B
new in appearance; handwriting clear, legible and uniform; red pigment used for marking; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in both margins ; complete.
The Ms. contains another work, viz., Srngaratilaka of Kalidasa - No. 195 of 1875–76; complete.
Age - Not old.
Author - Kşemendra. Subject - Chandas.

Page #276

Chandas
267
Begins - fol. 10
ॐ श्रीगणेशाय नमः ।। ओं नमः सरस्वत्यै ॥ ___ओं गणपतिगुरोर्वक्रश्चूडाशशांकलांकुरः etc. as in No. 222 / A 1882-23. fol. 3b इति क्षेमेन्द्रकृते सुवृत्ततिलके वृत्तावचयो नाम प्रथमविन्यासः १॥ fol. 8 इति क्षेमेन्द्रकृते सुवृत्ततिलके गुणदोषदर्शनं नाम द्वितीयो विन्यासः २॥
Ends - fol. 10a
इत्येवं पूर्वकवयः etc. up to भुवनजयिनोनन्तराजस्य राज्ये ॥ १२ ॥ as in No. 222/A 1882-83 followed by इति क्षेमेन्द्रकृते सुवृत्त. तिलके वृत्तविनियोगस्तृतीयो विन्यासः ॥३॥ ।
सम्पूर्णोयं सुवृत्ततिलकाभिधानच्छन्दस्समुश्चयः ॥ कृतिर्महाकवेः प्रकाशेन्द्रसूनोासदास परनाम्नः ॥ Then follows and the work viz. शृंगारतिलक
सुवृत्ततिलक No. 238
Suvrttatilaka
222 A1882-83
Size - 124 in. by 4lk in. Etent – 18 leaves ; 7 lines to a page ; 35 letters to a line.
Description - Modern paper with watermarks; Devarāgari charac.
ters; new in appearance%3; handwriting bold, clear, legible ard unifom; red pigment used for marking the portion; yellow pigment used for corrections ; folios numbered in left hand margins; the Ms. contains Vinyāsas 1-3.
Age - Samvat 1928.
Author-Ksemendra.
Subject - Chandas.

Page #277

Vedangos
Begins -- fol. 16
ॐ श्रीगणेशाय नमः ओं गणपतिगुरोर्वश्रुडाशशांककलांकुरः स्फुटफणिफणारत्नच्छायाच्छटाच्छुरणारुणः गिरिपतिसुतासंसक्तेाविलासकचग्रहच्युतनखशिखालेखाकांतस्तनोतु सुखातितः स्वच्छंदलघुरूपाय त्रिजगद्गुरवे नमः स्पष्टवामनवृत्ताय मायावक्राय चक्रिणे नम छन्दोनिधानाय सुवृत्ताचारवेधसे तपःसत्यनिवासाय व्यासायामिततेजसे क्षेमेन्द्रेण सुशिष्याणां सरस्वत्याः प्रसाधनं सुवृत्ततिलकं वर्णरुचिरं क्रियते मुखे दृष्टवा छंदांसि सौंन्दर्य विचार्यायप्रियः कृतः
प्रसिद्धकाव्यकर्मण्यवृत्तानामेष संग्रहः etc. fol. 6b इति श्रीप्रकाशेन्द्रात्मजव्यासदासापरनामोमेन्द्रविरचिते सुवृत तिलके वृत्तावचयो नाम प्रथमो विन्यासः १ fol. 144 इति क्षेमेन्द्रविरचिते सुवृत्ततिलके गुणदोषदर्शन नाम द्वितीयो विन्यासः२
Ends -- fol. 170
इत्येवं पूर्वकवयः सर्ववृतकरा भपि अस्मिन्हार इवैकस्मिन्प्रायेणाभ्यधिकादराः सुवर्णाहप्रबंधेषु यथास्थाननिवेशिनां रत्नानामिव वृत्तानां भवत्यभ्यधिका रुचिः तस्माद्यथायं विनियोगमार्गः प्रदर्शितो वृतनिवेशनेषु तथैव कार्यः कविभिः कृतजैरवश्यवाचां नियमस्तु नायं इत्यारुरुक्षोः प्रथमोपयुक्तं प्रवृतवाचश्च विवेककारि महाकवेरप्यतिसूक्ष्मतत्वविचारहर्षप्रदमेतदुक्तं इत्यौचित्यप्रचुररचनाविश्रुतश्रम्यवृत्तव्यक्तिः शक्तिप्रसृतवचसां दर्शिता संग्रहेण क्षेमेन्द्रेण प्रणयि विपदा हर्तुराश्चर्यकर्तुभूभृद्भर्तुर्भुवनजयिनोनंतराजस्य राज्ये

Page #278

Chandas
269
इति क्षेमेन्द्रविरचिते सुवृत्ततिलके वृत्तविनियोगस्तृतीयो न्यासः ३ संपूर्णोयं सुवृततिलकाभिधेयश्छंदःसमुच्चयः ॥
कृतिरियं महाकवेः प्रकाशेन्द्रात्मजस्य व्यासदासापरनाम्नः क्षेमेन्द्रस्येति शम् विक्रमसंवत्सरे १९२८ कन्यार्कतः ३ श्रीदुर्गाप्रसादार्थ काश्मीरेषु टीकारामाभिधेन भूसुरेण श्रीकाष्टवाट देश विडोजसो महासेनस्य राज्ये लिखिता. त्प्राचीनपुस्तकाच्छारदाक्षरीयादिदं लिखित मिति भद्रम् On fol. 1a we have:
॥अथ सुवृत्ततिलकं प्रारभ्यते ।। पत्राण्यस्य १८ ॥
इदं पुस्तकमुपायनीकुरुते श्रीमते पिटर्सनपण्डितवराय जयपुरनिवासी
दुर्गाप्रसादपण्डितः ।। संबत् १९३९ आश्विनकृष्ण १२ रवी References -(1) Mss.-A-Aufrecht's Catalogus Catalogorum :
i, 72903; i, 175a. B-Descriptive Catalogues :- R. Mitra Notices No. 3273.
(2)
Printed Editions:- Printed in Kavyamata 2.29.

Page #279


Page #280
_