Atmanand Prakash Pustak 030 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531352/1

Page #1

Snor
Majatalo Naginaly
Deald
પુ૦ ૩૦ શું. માહ. અેક ૭ મે
श्री
இதி க்ரியாவும்
નું છ
મૂલ્ય શ. ૧)
આત્માનં ની જે
પ્રકાશક, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર
-
૮)- (
유관기관
૫૫૦ ૪ માતા.
Mars
વીરસ.૨૪૫૯ આત્મ સ. ૩૭ વિ.સં.૧૯૮૯

Page #2

વિષય-પરિચય.
ન યાત્રા.
૧ પુરાતન પ્રભા.
...વિનયકાંત કાંતિલાલ મહેતા ૧૪૫ ૨ શ્રી ભકતામર સ્તોત્રના ગુજરાતી... કાવ્યાનુવાદ, ...
ડૉ. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ • ૧૪૭ ૩ શ્રી તીર્થક રચરિત્ર. ... ... ... મુનિશ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજ. ૧૫e ૪ અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા.
...મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ, ૧૫૪ ૫ દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ,
... અ ...શંકરલાલ કાવાભાઈ ૧૫૮ ૬ સ્વદેશ ભાવના. " ...
૧૬૧ ૭ પૂજનની સફળતા. ...
લે ચાકસી. ...
૧૨ ૮ મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. ... વિઠ્ઠલદાસ મુ. શાહ ••• ૯ વત્તમાન સમાચાર. ... ... ૧૦ સ્વીકાર અને સમાલોચના. ... ૧૧ સુધારે છે ...
૧૮
કીંમત.
કલકત્તાવાળાના વિવિધ રંગોથી મનહર ફોટાઓ. નામ
નામ.
કીંમત શ્રી નેમનાથ સ્વામીના લમનો વરઘોડ. ૦-૧૨-૦ શ્રી છનદત્તસૂરિજી ( દાદા સાહેબ ) ૦-૬૦ શ્રી મહાવીરસ્વામીનું સમવસરણુ તથા
છ લેસ્યા.
૦-૬-૦ શ્રેણિક રાજાની સ્વારી. ૦-૧૨-૭ મધુબિંદુ.
૦-૬-૦ શ્રી કેસરિયાજી મહારાજ.
૦-૮-૦ શ્રી પાવાપુરીનું જલમંદિર. ૦-૪૦૦ શ્રી ચંદ્રગુપ્તના સોળ સ્વપ્ન. ૦-૮-૦ ચિત્રશાળા પ્રેસ પુનાવાળાના ફોટાઓ. શ્રી ત્રિશલા માતાના ચૌદ સ્વપ્ન. ૦-૮-૦ શ્રી મહાવીરસ્વામી.
૦-૮-૯ શ્રી સમેતશિખરજી સિદ્ધક્ષેત્ર. ૦-૮-૦ સમ્મત્તશિખર તીથ ચિત્રાવળી શ્રી રાજગિરિ સિદ્ધક્ષેત્ર.
૦-૬-૦ - સેનેરી બાઇન્ડીંગ સાથે. ૨-૮-e શ્રી પાવાપુરીજી સિદ્ધક્ષેત્ર. ૦-૬-૦ જંબુદ્વીપના નકશા રંગીન. ૦–૬-૦ શ્રી ગિરનારજી સિદ્ધક્ષેત્ર.
૦-૬-૦ | નવતત્ત્વના ૧૧૫ ભેદના નકશે. રંગીન ૦–૨-૦
| નવા તૈ યા ૨ થ ચે લ , શ્રી ગૌતમસ્વામી. in ૦-૮-૦ શ્રી પાર્શ્વનાથ
૦-૬-૦ શ્રી પાવાપુરી જલમંદિર. ૦–૮–૦ શ્રી સમેત્તશિખરજી
લખ:-શ્રી જૈન આત્માનંદસભા-ભાવનગર,
૦-૮-
ભાવનગર—આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.

Page #3

卐
फ
पुस्तक ३०
આત્માનન્દ प्राश..
॥ वन्दे वीरम् ॥
"
बाह्य विषयव्यामोह मपहाय रत्नत्रय सर्वस्वभूते आत्मज्ञाने प्रयतितव्यम्, यदाहुबाह्या अपि " आत्मा रे श्रोतव्यो मन्तव्यो निदिध्यासितव्य ” इति । आत्मज्ञानं च नात्मनः कर्मभूतस्य पृथकू कि चित् अपि त्वात्मनश्चिद्रूपस्य स्वसंवेदनमेव मृग्यते, नातोऽन्यदात्मज्ञानं नाम, एवं दर्शनचारित्रे अपि नात्मनो भिन्ने । एवं च चिद्रूपोऽयं ज्ञानाद्याख्याभिरभिधीयते । ननु विषयान्तरव्युदासेन किमित्यात्मज्ञानमेव मृग्यते ? विषयान्तरज्ञानमेवाज्ञानरूपं दुःखं छिन्द्यात् । नैवम्, सर्वविषयेभ्य श्रात्मन एव प्रधानत्वात्, तस्यैव कर्मनिबन्धनशरीरपरि दुःखितत्वात् कर्मक्षये च सिद्धस्वरूपत्वात् ॥
1
योगशास्त्र स्वोपज्ञविवरण- श्री हेमचन्द्रसूरि.
EXE
,
शहरात
वीर सं. २४५९.
(श्री दे
EXEEXEE
시
माह. आत्म सं. ३७.
પુરાતન પ્રભા.
--X
અહિંસા
સત્ય ધ
ભૃગ જુગનાં જીના
પ્રચંડ જેના આતપ પૂર્ણ તેજે પ્રગયા તે,
કુમારપાળના
રાજ્ય
इरभाने—
પ્રધાન,
જૈનત્વમાં;
*====X
फ्र
卐
अंक ७ मो.

Page #4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ચંદનબાળાના સુચરિત્રથી એપિત– શ્રેણિક નરેશ સમ શાસનભક્ત સહ– ક્ષમા પ્રધાન ગુણોથી યુક્ત, વીશ વીશ પૂજ્ય તીર્થકર નયિત
શાને વ્યાપે છે અંધકાર? ગઈ ક્યાં એ સુગુણગણની પ્રભા! પુરાતન પ્રભાનું એ સૌરભ, મહાગુજરાત પ્રાચીન સાણંય
સદા જેને ચરણે સુકાવતું શીષ એ ગૌરવ આજે ગોય?
વર્ધમાનના વીર કઈ સંતાન ! શાસનરક્ષક એ દેવ ! યક્ષ !..... ........!
એકજવાર પુન: પ્રગટાવે વંદનીય વિશ્વને એ-વિમળ ચિત્ત
એ તેજોમય પુરાતન પ્રભા, પ્રભાનીય એ દીવ્ય વાજયમાન જેત.
વિનયમંત કાંતિલાલ મહેતા.
– અમદાવાદ :
- 0
: કાર
,
1
જ
0
=
-
-

Page #5

શ્રી ભક્તામર સ્તોત્ર-અનુવાદ,
૧૪૯
શ્રી માનતુંગાચાર્યપ્રણીત શ્રીભક્તામર સ્તોત્રનો
ગુજરાતી કાવ્યાનુવાદ.
અનુવાદકતો–ડૉ. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા
મ. બી. બી. એસ. (ગતાંક પુષ્ટ ૧૨૫ થી શરૂ. )
– શિખર –
હારા જેવું બીજું રૂપ નથી. ત્રણે લોકો કેર ભેષણરૂપ હે! એક જ નથી,
રચાયો તું જેહી પ્રશમરસરંગી અણુ થકી; ખરે! તેની સંખ્યા પણ મહી મહીં તેટલી જ છે,
અહે! હારા જેવું અપર રૂપ વિભુ! નહિં જ છે. ૧૨
ક્યાં હારૂં મુખ? કયાં ચંદ્રબિંબ? કિહાં વસ્ત્ર હારૂં સુર-નર-ફણીનેત્રહર આ?
ૐતી લીધી જેણે ત્રણ જગતની સવ ઉપમા કલંકે આહા! તે મલિન શશિનું બિબજ કિહાં?
બને છે પાંડ જે દિન મહિં પલાશે જ્યમ હાં. ૧૩
હારા ગુણેની લોક વ્યાપકતા. પ્રભુ ! પૂર્ણિમાના શશિ તણી કળાના ગણ સમા,
ગુણે શુભ્ર હાર પ્રસરી જ રહે ત્રિભુવનમાં, તું એક સ્વામીને ત્રિજગદીશ! જે આશ્રિત થતા,
નિવારે તેને કયો અભિરૂચિ પ્રમાણે વિચરતાં? ૧૪ ૧. પૃથ્વી. ૨. મુખ. ૩. સપ, નાગૅદ્ર. ૪. ફીકક, નિસ્તેજ, ૫. ખાખરાનું ઝાડ. ૬. ઉજજવલ. ૭. ઇચ્છા પ્રમાણે.
* જે ગુણોએ પ્રભુ જેવા સમર્થ સ્વામીને આશ્રય કર્યો છે, તેને યથેચ્છપણે વિચરતાં–ત્રણે લોકમાં વ્યાપ્ત થતાં કેણ અટકાવે? કઈ નહિ. “ધિંગ ધણુ માથે કિયો રે,
કાણુ ગંજે નર એટ.....વિમલજિન ! ”-–શ્રીઆનંદધનજી.

Page #6

૧૪૨
૧.
3.
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ પ્રભુનું નિવિકારીપણ
નવાઇ શુ અત્રે ?-મુરરમણીથી જો જગતમાં, ન દોરાયું હારૂં મન જરીય વિકારપથમાં; ચળાવે જે વાચુ અચળગણ કલ્પાંત સમયે, ચળ્યું તેથી મેરૂ ગિરિશિખર શું કોઇ સમયે ? * અનન્ય ભુવનદીપ.
ન ધૂમા વાટો ના જરી પણ વળી તેલપૂર ના,
છતાં રેલાવે તુ સકલ જગમાં તેજપૂર હા ! કિંદ ના એલાયે અચળ ચળવે તેઢુ પત્રને, અનેરા દિવે† તું જગપતિ ! પ્રકાશી ત્રિભુવને
• ચઢે રવિથી પ્રભુના મહિમા ’મસામેના રાહુથકી કદી ન તું અસ્ત થતા.
વળી એકી સાથે ત્રિજગ સહસા સ્પષ્ટ કરતા; નથી નિરૂધાયા નૌરદેથી મહા તુજ મહિમા, મહિમા સુનીદા ! વિથી ચઢતા તુજ મહીમાં; અપૂર્વ સુખચંદ્ર
મહા માહોંધારૂ દલિત કરતું ઉતિ સદા, છુપાયે ના રાહુવદનથો ન વારિદ્રથી કદા;
ચળે નહિ તે અચળ, પત. ૨. મેધ, વાદળા. માહાત્મ્ય, પ્રભાવ, ૪. પૃથ્વીમાં.
૧૫
૧૬
૧૭
* કલ્પાંત કાળે જે પવન પર્વતેને પણ ચળાયમાન કરે છે તેથી કરીને શું કદી મેરૂગિરિનું શિખર ચળ્યું છે ? તેમ દેવાંગનાઓથી પણ જો હારૂં મન જરા પણ વિકારમાગે દોરાયું નથી તે। તેમાં શું આશ્રય છે ?
* દીપકમાં તે ધૂમાડા હાય, વાટ હાય અને તેલ પણ પૂરેલું હેાય, અને પવનથી તે એલાઇ પણ જાય; પરંતુ એમાંનુ કશુય હારામાં નથી, છતાં તુ ત્રણે ભુવનને પ્રકાશિત કરે છે ! તેથી હે પ્રભુ! તુ કાઇ નૂદાજ પ્રકારને દીપક છે !!
૧. મેષ, વાદળા.

Page #7

શ્રી ભક્તામર સ્તોત્ર-અનુવાદ
૧૪૯
વિરાજે છે એવું રમણીય મુખબુજ તુજ તે, પ્રકાશતો વિષે શશધર અપૂર્વ સ્વરૂપff એ!
સૂર્ય-ચંદ્રનું શું કામ છે? શશિથી શું રાત્રે? દિનકર થકી શું દિનહીં?
મુખેંદુથી હારા તિમિર ટળી જાતાં જિન ! અહીં; મહીમાં પાકેલા વનગણ જિહાં શાલિભરથી,
અહે! કાર્ય ત્યાં શું જલભર નમેલા જલદથી ? ૨૯
કયાં તું? કયાં હરિ હરાદિ ? તુમાં ૪ ભાસે જેવું પ્રસરે લઇને જ્ઞાન અતિશે,
ન ભાસે તેવું તે કદી હરિહરાદિ જન વિષે મહત્તા પામે છે જ્યમ મણિમહીં તેજ રૂરતું,
કદી ના તેવું તે કિરણયુત કા ચમકતું. ગણું સાફ દીઠા પ્રભુ! હરિહરાદિજ જગમાં,
દીઠા જેને ત્યારે હૃદય ઘરતું તોષ તુજમાં; તને દિઠાથી શું? જિન! બેંમિમાં જે થકી ખરે, બીજા જન્મમાંયે મન અપર કઈ નજ હરે. ૨૧
(ચાલુ)
*
છે..
૨. ચંદ્ર, ૩. સૂર્ય. ૪. વાદળા, મેઘ, ૫. અવકાશ કરીને. ૬. વિષ્ણુ. ૭. શંકર
++ ચંદ્ર અંધકારને દૂર કરે છે, પ્રભુનું મુખ મહા મોહઅંધકારને દૂર કરે છે; ચંદ્ર રાત્રીએ ઉદય પામે છે, પ્રભુમુખ તો સદા ઉદય પામેલું છે; ચંદ્ર રાહુથી તેમજ વાદળાથી છુપાય છે, પરંતુ પ્રભુનું મુખ તેમ છુપાતું નથી. આમ પ્રભુનું મુખકમલ વિશ્વમાં પ્રકાશ કરતો કઈ અપૂર્વ ચંદ્ર છે !
* જ્યારે ક્ષેત્રોમાં શાલિ પાકી ગયા હોય ત્યારે જલથી નમી પડેલા મેધનું શું પ્રયોજન છે? તેમ પ્રભુના મુખચંદ્રથી અંધકાર ટળી ગયો છે, તે પછી દિવસે સૂર્યનું શું કામ છે? રાત્રીએ ચંદ્રનું શું કામ છે?
+ હારામાં અવકાશ કરીને જ્ઞાન જેવું શોભે છે તેવું વિષ્ણુ-શંકર આદિમાં શોભતું નથી. કયાં મણિ? ક્યાં કાચ?

Page #8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
અગિઆર અંગમાં નિરૂપણ કરેલ
શ્રીતીર્થકરચરિત્ર,
શ્રી જ્ઞાતાસૂત્ર.
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૩૦ થી શરૂ ) ત્યારબાદ તે જિતશત્રુ, પરિત્રાજિકાએ ઉત્પન્ન કરેલ પ્રેમવાળા દૂતને બોલાવે છે, બોલાવીને ચાવતું..જવાને ઉપડે છે. (સૂત્ર ૭૪)
ત્યારે તે જિતશત્રુ વિગેરે છએ રાજાના દૂતો જ્યાં મિથિલા છે ત્યાં જવા પ્રયાણ કરે છે ત્યારબાદ છએ દૂતે જ્યાં મિથિલા નગરી ત્યાં આવે છે, આવીને મિથિલાના મોટા ઉદ્યાનમાં પિોતપોતાના સૈન્યના તંબુઓ નાખે છે–ઉતારે કરે છે, ઉતારો કરીને મિથિલા રાજધાનીમાં પ્રવેશ કરે છે, પ્રવેશ કરીને જ્યાં કુંભરાજા ત્યાં જાય છે જઈને દરેકે દરેક હાથ જોડીને પોતપોતાના રાજાનાં વચનો જણાવે છે ત્યારબાદ તે કંભરાજા તે દૂતના આ કથન સાંભળીને ક્રોધિત બની યાવત.....ત્રણ વળી વાળી ભ્રકુટી ચડાવીને આ પ્રમાણે કહે છે હું વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલીકુમારી તમને આપવાનો નથી. એમ કહી એ છએ દૂતોને સત્કાર – સમાન રહિત પણે પાછલા દરવાજેથી કાઢી મૂકે છે.
ત્યારપછી જિતશત્રુ વિગેરે છએ રાજાના દૂતો કુંભરાજાએ અસત્કારિત અસમાનિત પાછલે દરવાજેથી કાઢી મૂકેલા થકા જ્યાં પોતપોતાના દેશ છે,
જ્યાં પિતપોતાનાં નગરો છે, જ્યાં પિતા પોતાના રાજાએ છે ત્યાં આવે છે બે હાથ જોડીને આ પ્રમાણે બોલે છે- એ રીતે હે સ્વામી ! ખરેખર અમે જીતશત્રુ વિગેરે છએ રાજાને દૂતે એક સાથેજ જ્યાં મિથિલા, યાવતું........ અપઠારથી કઢાવી મુકે છે. તો હે સ્વામી ! કુંભારાજા વિદેહની વર રાજકન્યા મહેલી કુમારી આપવાની ને', પોતપોતાના રાજાને આ વીતક જણાવે છે.
ત્યારે તે જિતશત્રુ વિગેરે છ એ રાજાઓ તે હતો પાસેથી આ કથન સાંભળી અવધારી ક્રોધિત બનેલા એક બીજાને દૂત મોકલે છે, હૃત મેકલીને આ પ્રમાણે કહે છે–હે દેવાપ્રિયે ! ખરેખર એ રીતે આપણું છે એ રાજાના
તો એક સાથે જ, યાવત...કઢાવી મૂક્યા, તે હે દેવાણુપ્રિયે ! ખરેખર આપણે કુંભરાજા સાથે યુદ્ધ કરવું તે શ્રેયસ્કર છે. આ પ્રમાણે કહીને એક બીજાના વિચારો જણાવે છે, જણાવીને સ્નાન કરી હાથઆરો ધરી હાથી પર બેસી

Page #9

શ્રીતીર્થંકરચરિત્ર,
૧૫૧ કરંટદામ તથા માલાઓ પહેરી યાવત...સફેદ શ્રેષ્ઠ ચામરો વડે વીંજાતા મોટા ઘોડા હાથી રથ અને સમર્થ યોદ્ધાઓ સહિત ચાતુરંગીણી સેના સાથે વિટાએલ સર્વ ઋદ્ધિથી યાવત... અવાજવડે પિતા પોતાના નગરોમાંથી યાવત.... નીકળે છે. નીકળીને એક સાથે મળે છે મળીને જયાં મિથિલા છે ત્યાં જવા ઉપડે છે.
ત્યારબાદ કુંભરાજા આ હકીકત પામી જવાથી સૈન્યચિંતકને બોલાવે છે, બોલાવીને આ પ્રમાણે કહે છે-જલ્દી જ ઘોડા, યાવત સૈન્યને તૈયાર કરે. થાવત.....આજ્ઞા પાછી આપે છે.
ત્યારબાદ કુંભારાજા નાહી તૈયાર થઈ હાથી પર ચડી કોરંઢ પુષ્પની માલા ધરી વેત ચામરવડે વીંજાતો મોટા ઘોડા વિગેરેથી વીંટાએલ મિથિલાના મધ્યથી નીકળે છે. નીકળીને વિદેહે દેશની વચમાં થઈ જ્યાં દેશની સરહદ છે ત્યાં આવે છે. આવીને સૈન્યને પડાવ નાખે છે. તેમ કરીને જિતશત્રુ વિગેરે છએ રાજાઓને પાછા વાળવા માટે યુદ્ધ જ થઈ રહે છે. ત્યારે તે જિતશત્રુ પ્રમુખ છએ રાજાઓ જયાં કુંભરામાં છે ત્યાં આવે છે, એવીને કુંભરાજા સાથે લડે છે. ત્યારે તે જિલશત્રુ વગેરે છએ રાજાએ કુંભરાજાના સન્યને હણે છે, વી પ્રેરે છે, મોટા દ્ધાઓને કાપે છે, ચિન્હ ધજા પતાકાઓને તેાધ નાખે છે. પ્રાણનું રક્ષણ પણ મુશ્કેલીથી થઈ શકે તેવી સ્થિતિ ઉભી કરે છે અને ચારે તરફથી પાછા હઠાવે છે. ત્યારબાદ તે કુંભરાજા જિતશત્રુ વિગેરે છએ રાજાઓ વડે હણુએલ વીખરાલ, યાવતુપીછે હઠવાળો થયા થકે સામર્થ્યરહિત, બલરહિત, વીયરહિત યાવત-શત્રુ સૈન્યને રોકી નહીં શકાય એમ ચીંતવી જલ્દી જલદી યાવત્... એકદમ જ્યાં મિથિલા છે ત્યાં આવે છે આવીને મિથિલામાં પ્રવેશ કરે છે. પેસીને દરવાજા બંધ કરે છે બંધ કરીને રક્ષણ માટે તૈયાર રહે છે.
ત્યારબાદ તે જિતશત્રુ વિગેરે છએ રાજાઓ જયાં મિથિલા છે ત્યાં આવે છે આવીને મિથિલા નગરીના જન સંચારને રોકે છે. દિશા જવા આવવાનું રોકે છે. (ઉચ્ચાર રહિત કરે છે, અને ચારે બાજુથી સર્વ રીતે રૂંધીને રહે છે.
ત્યારે તે કંભરાજા મિથિલા રાજધાનીને ઘેરો ઘાલ્યો છે એમ જાણીને અંદરની કચેરીમાં સિંહાસન પર બેસીને તે જિતક – વિગેરે છ રાજાઓના છિદ્ર ભૂલ કે મર્મને ન પામવાથી અનેક રસ્તા ઉપાય તથા ત્યાતિકાદિ ચાર બુદ્ધિવડે વિચાર કરવા છતાં કોઈ પણ રસ્તા કે ઉપાય ન મળવાથી કુંઠિતમને વિચારવાળે બની યાવત...ચિંતવે છે.
આ તરફ વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલ્લીકમારી સ્નાન કરીને યાવતું. ઘણી વામન દાસીઓથી વીંટાએલી જ્યાં કુંભરાજા છે ત્યાં આવે છે, કુંભરાજાના

Page #10

૧૫ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ચરણેને સ્પર્ષ કરે છે ત્યારે કુંભ રાજા મલલી કુમારીને બોલાવતે નથી જેતે નથી, મૌન રહે છે ત્યારે મલીકુમારી કુંભરાજાને આ પ્રમાણે કહે છે –
પિતાજી! તમો પ્રત્યેક દિન મને આવતી જઈને વાવ....(ઉત્કંગમાં) બેસારો છો પણ આજે તમે કુંઠિત મનવાળા થઈ શું વિચારે છે ?
ત્યારે તે કુંભ રાજા મલ્લીકુમારીને આ પ્રમાણે કહે છે–હે પુત્રી, તારા માટે જિતશત્રુ વિગેરે છ રાજાઓએ દૂત મોકલ્યા હતા, તેઓને મેં સત્કાર કર્યા વિના, યાવત...કાઢી મૂક્યા. ત્યાર બાદ તે જિતશત્રુ વિગેરે તે દૂતો દ્વારા આ કથન સાંભળીને ક્રોધિત થયા થકા મિથિલા રાજધાનીને સંચાર રહિત (બનાવી), યાવત....રહે છે. તેથી હે પુત્રી, હું તે જિતશત્રુ પ્રમુખ છ રાજાઓના છિદ્રો નહીં પામવાથી યાવતું વિચારું છું.
ત્યારબાદ તે વિદેહની રાજકન્યા મલ્લીકુમારી કુંભરાજાને આ પ્રમાણે કહે છે–હે પિતાજી ! તમે કુંઠિતમને સંકલ્પવાળા બનીને ચિંતા ન કરો. હે તાત ! તમે તે જિતશત્રુ વિગેરે છ એ રાજાઓ પાસે અલગ અલગ ખાનગી રીતે ગુમ તે મોકલો. અને પ્રત્યેકને આ પ્રમાણે જો – “ તને વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલીકુમારી આપુ છું.” એમ કહીને સંધ્યાકાળે મનુષ્ય વિપરાતા હોય ત્યારે મનુષ્ય ઘરમાં વિશ્રાંતિ લેતા હોય ત્યારે એકેકને મિથિલા રાજધાનીમાં પ્રવેશ કરાવો, પ્રવેશ કરાવીને ગર્ભઘરમાં લઈ જાઓ. મિથિલા રાજધાનીના દરવાજા બંધ કરે બંધ કરીને તૈયાર થઈ રહો. ત્યારે કુંભરાજા એ રીતે સર્વ યાવત..પ્રવેશ કરાવે છે અને તૈયાર રહે છે.
ત્યાર બાદ ત જિતશત્રુ વિગેરે છ એ રાજાઓ સવાર થતાં, યાવતું..... જાળીની વચમાં સ્વર્ણમય માથે છિદ્રવાળી પશ્ન ઉત્પલથી ઢાંકેલી પ્રતિમાને જુએ છે. આ વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલી કુમારી છે એમ ધારી મલ્લીકુમારીના રૂપમાં વનમાં તથા લાવણ્યમાં મોહિત લુબ્ધ યાવતું....અધ્યવસાયવાળા અનિમેષ દૃષ્ટિએ જોઈ રહે છે.
ત્યારબાદ તે વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલ્લીકુમારી સ્નાન કરી યાવતુ.... પ્રાયશ્ચિત લઈ સર્વ અલંકારથી વિભૂષિત બની ઘણું વામન યાવતવિંટાએલી
જ્યાં જાળીઘર છે જ્યાં સ્વણુસૂતિ છે ત્યાં આવે છે આવીને તે મૂર્તિનામાથેથી તે ફેલોને દૂર કરે છે, ત્યારે તેમાંથી ગંધ છૂટે છે. જે સાપના મુરદાજેવી છે યાત-ઘણી ખરાબ છે. ત્યારે તે જિતશત્રુ વિગેરે તે ખરાબવાસથી ગભરાયા થકા પોતપોતાના ઉત્તરાસનથી નાક ઢાંકે છે. ઢાંકીને પરાભૂખ ઉભા રહે છે.

Page #11

શ્રીતીર્થંકરચારત્ર.
૧૫૩
ત્યારે તે વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલ્ટીકુમારી જિતશત્રુ વગેરેને આ પ્રમાણે કહે છે: હે દેવાપ્રિયે ! તમે શા સારૂ પાતપાતાના ઉત્તરાસણથી નાક ઢાંકાછા અને પરાઙમુખ ઉભા છે ?
ત્યારે તે જિતશત્રુ વગેરે નિલકુમારીને આ પ્રમાણે કડે છે-હે દેવાણુપ્રિયે ! ખરેખર અમે આ ખરાબ દુર્ગંધથી ગભરાએલા પાતપાતાના, યાવત.... ઉભા છીએ.
ત્યારબાદ તે વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલીકુમારી જિતશત્રુ વગેરેને આ પ્રમાણે કહે છે હું દેવા પ્રયા ! દે આ સાનાની યાવત્...પ્રતિમામાં હમેશાં તે તે પ્રકારના સુદર અશન, પાન, ખાદિમ તથા સ્વાદિમને એકેક કોળીએ નાખવાથી આ પ્રકારના ખરાબ પુદ્ગલ સડે! ઉત્પન્ન થયેા છે. તા પછી આ ઓટ્ટારિક શરીર કે જે શુક્ર કાઢે છે, ઉલટી કરે છે, પિત્ત પાડે છે, શુક્ર લેાહી અને પરૂને ઝરે છે, દુગ ધી, શ્વાસેાશ્વાસ લ્યે છે-મૂકે છે ખરાબ મૂતર તથા ગંધાતી વિષ્ટાથી ભરેલ છે અને સડા, યાત્....સ્વભાવ વાળુ છે તે ઓઢારિક શરીરનું કેવું પરિણમન (સડા ) થશે ?
તે હું દેવાણપ્રિયા ! તમેા માનવી કામ લાગેામાં જોડાઓ નહીં, બધાએ નહી, લાલચુ અનેા નહી, મૂઢ અનેા નહીં ( સુઝાએ નહીં) પામવા માટે તલ્લીન બને નહીં.
હું દેવાપ્રિય ? એ રીતે ખરેખર તમે અને હું આથી ત્રીજે ભવે અપરિવદેહમાં સલીલાયતી વિષયમાં વિતશેકા રાજધાનીમાં મહાબલ વિગેરે સાતેજશુ ખામિત્ર રાજાઓ હતા. સાથે ઉત્પન્ન થયા. યાત્....દિક્ષિત બન્યા હતા. હે દેવ પ્રિયા ! ત્યારે મેં આ કારણેાથી સ્ત્રીનામ ગોત્ર કર્મ બાંધ્યું. જ્યારે તમા ચથ ભક્ત સ્વીકારી વિચરતા ત્યારે હું છઠ્ઠ ભક્ત સ્વીકારીને વિચરતા. બાકી બધું તે પ્રમાણે સમજવુ.
હે દેવાપ્રિયે ! ત્યારબાઢ તમે અ ંતકાલે મૃત્યુ પામીને જયંત વિમાનમાં ઉપન્ન થયા. જ્યાં તમારી કઇંક ન્યૂન મંત્રીશ સાગરોપમ પ્રમાણુ સ્થિતિ હતી. ત્યારબાદ તમે તે દેવલાકથી સીધા ચ્યવીને આ જ ંબુદ્રીપમાં યાવત....પાતપેાતાના રાજ્યે પામીને રહેા છેા.
હે દેવાણપ્રિય ! હુ ત્યારબાદ તે દેવલેાકથી આયુષ્યના ક્ષય થવાથી યાવતૂ-....પુત્રી રૂપે જન્મ્યા.
અરે શું તમેા ભૂલી ગયા? કે ત્યારે જયંત નામવાળા શ્રેષ્ઠ વિમાનમાં વસતા સ ંકેત કર્યા હતા, તે દેવજાતિની સ્થિતિને યાદ કરે। કે આપણે એક બીજાને પ્રતિખાધ કરવા તે સંકેત હતા. ( ચાલુ )

Page #12

GO
૧૫૪
શ્રી આત્માનંદ:પ્રકાશ. POOOOOOOOOOOOOOOOOOO
અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા.
(ઐતિહાસિક દષ્ટિએ.) ©©©© લેખકઃ–મુનિ ન્યાયવિજ્યજી OOOO
(ગતાંક પૂષ્ટ ૧૩૪ થી શરૂ.) આ પૂર્વ દેશની યાત્રાના ઐતિહાસિક લેખમાં હવે પછી નવાં નવાં સ્થાને ઇતિહાસ (કાસીમબજાર, બાંસી, મદારહીલ, ક્ષત્રિયકુંડ આદિનું ઘણું જાણવા જેવું વર્ણન ખાસ મહેનત અને તપાસ કરી અનેક વિગતો લેખક મુનિ મહારાજે મેળવી છે. આમાં ભદ્દિલપુર, સિવાય પૂર્વદેશની યાત્રાનું વર્ણન આપેલ છે. અને ભહિલપુર, અયોધ્યા, સૌરીપુરી, હસ્તીનાપુર, આદિનું વર્ણન પછી આપવામાં આવશે. આ આખો લેખ પૂર્વ દેશની યાત્રાનું સંપૂર્ણ વર્ણન આવી ગયા પછી તે બધું વર્ણન એક ગ્રંથ તરીકે કે જે યાત્રાળુઓને ભોમીયા સમાન થઇ પડે તેવું છે. તે કોઈપણ જૈનબંધુ કે બહેનની આર્થિક સહાય મળે તો આ સભા તરફથી પ્રગટ કરવામાં આવશે. સહાય આપનાર ગૃહસ્થની ઈચ્છા મુજબ ભેટ કે અલ્પ કિંમતે તે ગ્રંથને સદ્દવ્યય સભા કરી આપશે.
(સેક્રેટરી ) કલકત્તા ભારતનું અંગ્રેજી રાજ્યનું ભૂતપૂર્વ પાટનગર, અને હિન્દુસ્તાનનું પ્રથમ નંબરનું શહેર ગણાય છે. અહી મુંબઈની ધમાલ કે ગીચ વસ્તી નથી, છતાંય કલકત્તા શ્રી અને ધી માં આજ હિન્દના દરેક શહેર કરતાં ચડી જાય તેમ છે, એમ કહેવામાં હું લગારે અતિશયોક્તિ નથી કરતો અહીં અનેક મારવાડી અને બંગાલી બીમાનો વસે છે તેમ અનેક કલાકારો, કલાપ્રેમીયે, વિજ્ઞાનીઓ અને વિદ્વાન ધીમાન્ મહાનુભાવો વસે છે. શ્રી અને ધીનો આવો સંગ વિરલ જ જોવામાં આવશે.
પૂર્વ દેશની યાત્રાએ આવનાર દરેક જૈને પ્રાયઃ આ મહાનગરની યાત્રાએ જરૂર આવે છે. શ્વેતાંબર જૈનો માટે કુલચંદ મુકીમ જૈનધર્મશાળા ઠે. બડાબજાર શામાબાઇલેન નં. ૩ છે. તથા તપગચ્છ જૈન ઉપાશ્રય કેનીંગ સ્ટ્રીટ નં ૯૬, તથા ધનસુખદાસ જેઠમલ જૈનધર્મશાળા છે. અપર સરકયુલર રેડ, બંદ્રદાસ ટેમ્પલસ્ટ્રીટ નં. ૪૪ અને દાદાવાડી આદિ ઉતરવાના સાધનો છે. બીજી ધર્મશાળા પણ છે પરંતુ જેને માટે તો ઉપરનાં સ્થાને અનુકુળતા ભર્યા છે.
તુલાપટ્ટીમાં એક મોટું ભવ્યપંચાયતી છનાલય છે તેના ટ્રસ્ટીઓ તરીકે ઝવેરી સાથ શ્રીમાલસાથ, ઓસવાલ–મારવાડીસાથ, ગુજરાતિસાથ, અને અજીમગંજ સાથના ભાઇઓ છે. દરેક ગચ્છવાળાનું આ મંદિર છે; તેમાં કામ કરે છે અને લાભ જો છે. તેમાં ઉપર આદિ નાથજી અને નિચે શાન્તિનાથજી મૂળનાયક છે, ચૌમુખજીમાં શ્રી વીરપ્રભુ આદિ છે; તથા શામળીયા પાર્શ્વનાથજીની એક મનહર પ્રતિમા છે.
ઇન્ડિયન મીરર સ્ટ્રીટ ધર્મતલા નં ૯૬ કુમારસિંહ હાલમાં ઉપર મંદિર છે. સુંદર,

Page #13

અમારી પૂવદેશની યાત્રા.
૧૫૫
મનોહર આરસની ઘુમતી છે તેમાં મૂળ નાયક શ્રીયુગાદિદેવ–આદિનાથ પ્રભુ છે. તેમજ સ્ફટિકની પ્રતિમાઓ બહુજ રમણીય અને દર્શનીય છે. તેમાં પણ આદિનાથ પ્રભુ મૂળ નાયક છે.
કેનીંગ સ્ટ્રીટ નં. ૯૬ તપગચ્છ ઉપાશ્રયમાં ઉપરને માળે હમણાં નવુ, નાનું અને રમણીય મંદિર બન્યું છે, તેમાં વિરપ્રભુ, આદિનાથ પ્રભુ અને શાન્તિનાથ પ્રભુની બહુજ પ્રાચીન અને આકર્ષક પ્રતિમાઓ છે.
અપર સરકયુલર રેડ ઉપર (શ્યામ બજાર ) મુકિમ જૈન ટેમ્પલ ગાર્ડનમાં પાર્શ્વનાથ બગાનમાં વિશાળ સુંદર ત્રણ જીનાલયો છે. તેમાં એકમાં સુંદર દાદાવાડી છે. દાદાવાડીના દાદાસાહેબના મંદિરમાં અમરનામાશકટાલસુત શ્રી સ્કુલભદ્રજી તથા દાદાજીની પાદુકા છે. ત્યાં સામેજ તળાવ છે અને તેની બાજુમાં શ્રી મહાવીર સ્વામિનું પંચાયતિ મંદિર છે, અને વિશાળ ધર્મશાળા છે, કાર્તિકી પૂર્ણિમાનો ભવ્ય, મનોહર અને અજોડ વરઘે છે અહીં જ ઉતરે છે અને બે દિવસ અહિંજ રહે છે. તેમજ ધર્મનાથ પ્રભુની પાલખી પણ અહીં જ પધરાવે છે. આ વરઘોડે એવો સુંદર અને ભપકાબબ્ધ નીકળે છે કે માત્ર કલકત્તાના જ નહિ કિન્તુ સમસ્ત ભારતના જૈન સંઘના ગૌરવ રૂપ છે. જેનોમાં તે શું કિંતુ ભારતના ઇતર ધર્મમાં પણ આ આ વરડે જવલ્લે જ નીકળતો હશે. આની વ્યવસ્થા ગોઠવણુ અને અ કર્ષકતા
ત્તા અને અમગજનો શ્વેતાંબર સંધ જ કરે છે. આ મહાવીર સ્વામીના મંદિરની બહારની ધર્મશાળા વટાવીને જતાં સામે જ રાય બદ્રિદાસજી મુકીમનું બંધાયેલ શ્રી શીતળ નાથ પ્રભુનું મંદિર આવે છે. મંદિર બહુજ સુંદર, રળીયામણુ અને આકર્ષક છે. વિવિધ પ્રકારના કાચની ગોઠવણી અને રચના એવી સુંદર છે કે કલકત્તામાં આવનાર દરેક સ્વદેશી વિદેશી પ્રવાસીઓ મંદિરના દર્શનાર્થે અને નિરીક્ષણાર્થે અવશ્ય આવે છે. દાનવીર ધર્મવીર બાબુરાય બદ્રીદાસજીએ તનમન અને અઢળક ધન ખચ આ ભવ્ય મંદિર બંધાવી અગણીત પૂણ્ય ઉપાર્જીત કર્યું છે. તેઓ જ્યાં સુધી જીવીત રહ્યા ત્યાંસુધી નિરંતર કામ ચાલુ જ રહેતું. જેમ બહારની રોનક જેવા યોગ્ય છે તેમ અંદરના સુંદર કલાના નમુના રૂપ આવા ભાવવાહી ચિત્રો, મિનાકારી કામ અને રચના ખાસ દર્શનીય છે. મૂળ નાયક પ્રભુ શ્રી શીતળનાથજીની પરમશીતલ, આલ્હાદક અને ચમત્કારી મૂર્તિ બધાને ભક્તિ ભાવથી નમવા પ્રેરે છે. આ મંદિરના અખંડ દીપકની મસી કાળી નહિ પરંતુ પીળી હોય છે. મંદિરની સામે બહાર રાય બદ્રિદાસજીની ભક્તિ ભાવે હાથ જોડી બેઠેલી મૂર્તિ છે તેની પાછળ સુંદર તળાવ છે, બાજુમાં સુંદર ગુરૂ મન્દિર છે, બીજી બાજુ પિતાનું મકાન અને બંગલો છે. આ મંદિરની ભવ્યતાથી આકર્ષાઈને રોજ સંખ્યાબંધ યાત્રીકો આવે છે. બપોરે અને સાંજે બંગાળી બાબુઓ હવા ખાવા આવે છે. તેમજ પાશ્ચાત્ય મુસાફરો પણ આવી મંદિરની બાંધણું, રોનક અને રચના જોઈ ખુશખુશ થઈ જાય છે અને આને Beauty of Bengal કહે છે. લોર્ડ કર્જને આ મંદિર જોઈ બહુ જ ખુશાલી પ્રદર્શિત કરી હતી અને તે વખતે પ્રસન્નવદને તેમણે ઉચ્ચાયું હતું કે “ હિન્દને $ વ્યાપાર જેનોના હાથમાં છે. સવિતા નારાયણ પિતાના ઉદય કાલ સમયે જે કિરણે ફેકે છે તે સમયનો અને આશ્વિન તેમ કાર્તિકી પૂર્ણિમાની રાત્રિ કે જે વખતે
૧ કલકત્તાના સુંદર વરઘોડાનું વિસ્તૃત ખ્યાન મેં જૈન પત્રમાં અને વીરશાસનમાં રજુ કર્યું છે ત્યાંથી છાસુઓએ વાંચી લેવું.

Page #14

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
સુધાંશુ ચંદ્રમાં પૂરબહારમાં ખીલે છે તે વખતે મંદિરને દેખાવ બહુજ આકર્ષક અને ભવ્ય લાગે છે. તેમજ અંધારી રાત્રિમાં ઇલેકટ્રીક લાઈટના પ્રકાશમાં તો એમજ લાગે કે જાણે આકાશમાંથી તારાગણ પ્રભુના દર્શનાર્થે આવેલ છે. રાય બદ્રિદાસજીના સમયમાં તો હિન્દના વાયસરોય અને ગર્વનરો પ્રાય: એકાદ વાર તો જરૂર આ મંદિરની કળા અને રચનાનું નિરીક્ષણ કરવા આવતા. જેનેનું આ ગૌરવસ્થાન છે. યદ્યપિ હમણાં હમણાં કઈક પુરાણું થતું જાય છે; સુધારા વધારા કે જોઈએ તેવી સફાઈ થતી નથી, જુનું કામ છણું થતું જાય છે છતાંય તેની પૂર્વની જાહોજલાલી જળવાઈ રહેલ છે.
આ મંદિરની બાજુમાં જ કપુરચંદજીનું, ભેળાબાબુનું ચંદ્રપ્રભુનું મંદિર છે. આ પણ વિશાલ અને સુંદર છે. કામ હજી ચાલુ છે.
બાબુ જીવણદાસ પ્રતાપચંદનું ઘરદેરાસર હેરિસન ડને મેડ ઉપર જ આવેલું છે, તેમ જ બાંસતલા સ્ટ્રીટમાં હીરાલાલ મુન્નાલાલના મકાનમાં કેસરીયાઓનાથનું ઘરમંદિર છે.
આ સિવાય ધરમતલ્લામાં આવેલ ઇડિયન મિરર સ્ટ્રીટમાં કુમારસિંહ હાલમાં બાબુ પુરણચંદજી મહારનું સાહિત્યમંદિર,જ્ઞાનમંદિર, પુરાતત્વમંદિર ખાસ દર્શનીય છે. કલકત્તા જનાર કઈ પણ જેન આ સરસ્વતિ ભવનનાં અવશ્ય દર્શન કર્યા વિના ન જ રહે. ખાસ દર્શન કરવા લાયક છે. અનેક પ્રાચીન અર્વાચીન હસ્તલિખિત પુસ્તકોનો વિશાલ સંગ્રહ; હિન્દ અને હિન્દ બહાર યુરોપ આદિ દેશમાં પ્રકાશિત અને સુન્દર અપૂર્વ પુસ્તકોનો સંગ્રહ, પ્રાચીન અર્વાચીન ચિત્રો, સિક્કા તથા લેખોનો પણ સંગ્રહ સારે છે. મથુરાના ચિત્રોની પ્રતિકૃતિ, અને બીજાં પણ કેટલાંક બાવલાં મૂર્તિઓ સારી છે. એક જૈન શ્રીમાન આ વિદ્યાવ્યાસંગ અને કળાપ્રેમ જોઈ કોને આશ્ચર્ય અને આનંદ ઉત્પન્ન નહિ થાય ? પિતે ઈતિહાસરસિક, અને વિદ્યાપ્રેમી છે. કલકત્તામાં આવનાર દરેક જૈને આ સરસ્વતીભુવનનાં
(૧) કલકત્તાનાં કેટલાંક સ્થાનોનું રસમય વર્ણન સરસ્વતીમાં પ્રગટ થયેલું તેમાંથી એક અજેના લેખકે આ મંદિર માટે લખેલા શબ્દો ખાસ વાંચવા ૫ લેવાથી હું અહીં રજુ કરું છું, વાંચકેને બહુ જ આનંદપ્રદ નિવડશે. એમ ઇચ્છું છું.
૧ પાર્શ્વનાથના મંદિર શામ બજાર કે અત્યન્ત સમીપ હૈ. શામ બજાર તક ગ્રામ ગાડી ભી નતિ 8, ઔર કીર આધામાલ પૈદલ જાના પડતા હૈ. યહમદિર જૈન સમ્પ્રદાચકા હૈ યહાં પાશ્વ
પ્રવર્તક) (જો કે જેન ધર્મ પ્રવર્તક પાર્શ્વનાથજી નથી. તેઓશ્રીને જૈન ધર્મના ૨૩ માં તીર્થંકર હતા. તેમની પહેલાં બાવીશ તીર્થંકર થઈ ગયા છે. ) કી પૂજા હોતી હૈ. (અહીં મૂલ નાયકજી તો જન ધર્મના દસમા તીર્થંકર શીતલનાથજી છે પણ અજનમાં પાશ્વનાથના મંદિર તરીકે જ ખ્યાતિ છે.) મંદિર કે ગગન ચુમ્બી શિખર બહુત દૂરસે દી ખાઈ પડતે હૈ. મંદિરકે સ્થાનક ક્ષેત્ર રૂલ અધિક નહિં કિન્તુ મંદિરના સ્થાપત્ય ઔર ચિત્રકલા કૌશલ અતીવ પ્રશંસનીય
મંદિરકી સજાવટકો દેખકર દર્શક આશ્ચર્યાન્વિત હે જાતા હૈ. મંદિરમે પિયે હુએ કાંચકે છોટે, છોટે, ટુકડે હીરે, મણિય, ઔર રોકી ભ્રાન્તિ પૈદા કરતે હૈ. ઇસ ટેસે આકારવાલે મંદિરમે શિલ્પકલા બડી ઉત્તમતાસે પ્રદર્શિત કી ગઈ હૈ. જબ ઈન કાંચ ટુકડો પર વિઘુત્રકાશ પડતા હૈ તબ અસંખ્ય પ્રજવલિત પ્રદીપ દષ્ટિગોચર ને લગતે હૈ.

Page #15

અમારી પૂવદેશની યાત્રા
૧૫૭
દર્શન અવશ્ય કરવા જરૂરી છે. અજૈને પણ આ ભંડારમાંથી ઘણાં પુસ્તકને પ્રેમથી ઉપથે ગ કરે છે. અજેનો પણ પ્રેમથી નિરીક્ષણ કરી જાય છે. જેને માં આવી વ્યક્તિઓ અલ્પ સંખ્યામાં છે. બાબુજી ઈતિહાસ રસિક છે, એટલું જ નહિ કિ તુ સારા લેખક, સંશોધક, અને પુરાતત્ત્વ પ્રેમી છે. કેટલાય પુસ્તકો પ્રકાશિત કર્યો છે તેમ જ પ્રાચીન જૈન લેખ સંગ્રહને ત્રણ ભાગ આનો પ્રત્યક્ષ પુરાવો છે. ચોથા ભાગ તૈયાર થઈ રહ્યો છે, તે માટે તેઓની મહેનત પ્રશંસનીય છે. પરંતુ પ્રથમ શરૂઆત કરનારમાં જેમ કેટલીક મહત્વની ભૂલે અને ત્રુટીઓ રહી જાય છે તેમ આમાં બન્યું છે. કેટલાક મહત્તવન અને જરૂરી લેઓ રહી ગયા છે જ્યારે બિન ઉપયોગી અને અસંભવિત વસ્તુને અનાવશ્યક થાન મળી ગયું છે. લેખોમાં કેટલાક ગુટત, તથા અપૂર્ણ આવ્યા છે; જો કે કેટલાક સરલતાથી વંચાય તેવા છે, પણ આવી મોટી ભૂલ કેમ રહી ગઈ છે તેનું વિવેચન કરવાનું આ સ્થાન નથી. કેટલાક ઈંગ્લીશ લેખે ઉપર લેખ લેવામાં પણ ભૂલ રહી ગઈ છે અ" ઉપરથી કોઈ એમ ન સમજે કે બાબુજીની મહેનતની કદર ઓછી આંકું છું, પરંતુ સત્ય વાત કહેવી જોઈએ.
મંદિરકે ચૌક મેં ભી અદભુત શિલ્પકલાક ચાતુર્ય પ્રકટ કિયા ગયા છે. સ્થાન સ્થાન પર અપ્સરાઓકી મૂર્તિ’–સજીવ ની જાન પડતી હૈ. મૂતિયાંકા લચકદાર ખડે હે નેકા ઢગ મૂર્તિ કે પ્રતિ અંગ સુન્દર બનાવટ અત્યન્ત ચિત્તાકર્ષક હૈ; દર્શકકી દષ્ટિ જીસ ચિત્ર પર પડતી હૈ વહાંસે અહિ કદિન તારસે હટતી તે મંદિર સિટીક દેન ઔર દો અઠે બડે હાથી બનાયે ગયે હૈ વો ઐસા પ્રતીત હોતા હે ચેત હાથી ઐરાવત હૈ ઔર યહાં અમરાવતીકે ભ્રમસે ગયે હૈ.
અનેક સ્થાનો પર સંગ મરમર કે કૌતકોત્પાદક જગલે ઔર સુંદર મુર્તિયાં ઈસ મંદરકી મનોરંજકતા બહત અધિક બઢા રહી હૈ. મંદિર કે સામને એક છાટાએ તાલાબ બના હૈ. ઉસને મંદિરકી શોભા ચૌગુની બઢાદિ હૈ. સાયંકાલકે સમય જબ યહ મંદિર વિદ્યુત પ્રકાશસે જગમગતા હૈ, ઈસકા ઠીક પ્રતિબિમ્બ પાની મેં દૂસરે મંદિરકા ભ્રમ પેદા કરતા હૈ. છોટી લહેરોકે હિલને પર એસા પ્રતિત હોતા હે કે સારા મંદિર પાનીકે ઉપર તેર રહા હૈ. સ્થાને સ્થાન પર દર્શકે કે બૈઠને કે લિએ ચે' લગી હુઈ હૈ.
મિસ્ટર સ્મિથને લિખા હૈ કિ ગુપ્ત કાલકે ઉપરાંત ભારતીય શિલ્પકલાકા હાસ હેતા જાતા હૈ. ચહ કથન ભલેહી કિસિ અંશમે' ઠીક હો, કિન્તુ પાર્શ્વનાથકે મંદિરકે દેખકર માનના પડેગા કિ ગુપ્તકાલકે ઉપરાંત શિલ્પકલાને કઈ અસામે ઉન્નતિ ભી હૈ.
છે. શ્રીયુત ચક્રધરહસ. (સરસ્વતિ ૧૯૩૨, નન્યુઆરિ વિશેષાંક.)

Page #16

૧પ૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ.” | =લેખક–શંકરલાલ ડાહ્યાભાઈ કાપડીયા="| ( અનુસંધાન ગતાંક ૫ ના પૃષ્ઠ ૧૧૫ થી શરૂ. )
ન્યાયાધિકાર પ્ર. દ્રવ્યથિક નયન દશમે ભેદ કર્યો ?
ઉ૦ દ્રવ્યાર્થિક નયનો દશમે ભેદ પરમભાવગ્રાહક નામનો છે. જેના અનુસાર આત્મા જ્ઞાન સ્વરૂપી કહેવાય છે અને જ્ઞાન તે સર્વમાં શ્રેષ્ઠ છે.
પ્ર. દ્રવ્યાર્થિક નયના દશમા ભેદને પરમ ભાવગ્રાહક કહેવાનું કારણ શું ?
ઉ૦ આત્માને જ્ઞાન સ્વરૂપી કહે તે પરમ ભાવનું ગ્રહણ કર્યું કહેવાય. જોકે જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રાદિ આમાના અનંત ગુણો છે તો પણ તે સર્વમાં જ્ઞાન ગુણ સૌથી શ્રેષ્ઠ છે. કારણ કે જે જ્ઞાન હશે તો આત્માના બીજા ગુણને જાણી શકાશે. અને જ્ઞાન ગુણ જ વારંવાર ઉપસ્થિત રહે છે. તેથી આત્માને પરમ સ્વભાવ જ્ઞાન ગુણ છે તેથી તેને પરમ ભાવગ્રાહક નામનો દશમે ભેદ ગણે છે.
પ્ર. બીજા દ્રવ્યોના સબંધમાં આ ભેદ કેવી રીતે સમજવો ?
ઉ૦ બીજા દ્રવ્યોમાં પણ અસાધારણ ગુણરૂપ પરમ ભાવનું ગ્રહણ કરી લેવું જોઈએ.
પર્યાયાર્થિક નયના ભેદ. પ્ર. પર્યાયાર્થિક નયના કેટલા ભેદ છે અને તેનો પ્રથમ ભેદ કર્યો?
ઉ. પર્યાયાર્થિક નયના છ ભેદ છે અને તેનો પહેલો ભેદ અનાદિનિત્યશુદ્ધિ પર્યાયાર્થિક જાણો.
પ્ર. અનાદિ નિત્ય એટલે શું?
ઉ, જે પદાર્થ અનાદિ હોય (એટલે જેની આદિ એટલે શરૂઆત હોય નહિં) અને જે પદાથે નિત્ય (એટલે ત્રણે કાલમાં નિશ્ચલ રૂપે રહે તે) હાય તેને અનાદિ નિત્ય કહેવાય.
પ્ર. અનાદિ નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નય એટલે શું?
ઉ. જે પયય અવિનાશી અને નિત્ય હોય તે પથાય અનાદિ નિત્ય શુદ્ધ હાય પયયાર્થિક તરીકે સમજ.

Page #17

દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ,
૧પ૯ પ્ર. અનાદિ નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નયને દાખલા આપી સમજાવો.
ઉ૦ મેરૂ પર્વત પુલનો એક પર્યાય છે અને તે પ્રવાહની અપેક્ષાએ અનાદિ અને નિત્ય છે કારણ કે તે શાશ્વત છે. જોકે અસંખ્યાત કાળે અન્ય અન્ય પુદગલોનું સંક્રમણ થાય છે પણ તેનો જે આકાર છે તે તો એનો એજ રહે છે. બીજા ઉદાહરણ તરીકે રત્નપ્રભાદક પૃથ્વી કે શાશ્વતી પ્રતિમાઓ ગણી શકાય એ બધા અનાદિ અને નિત્ય પર્યાય છે.
પ્ર. પર્યાયાર્થિક નયને બીજે ભેદ કર્યો ? ઉ. પર્યાયાર્થિક નયનો બીજો ભેદ સાદિ નિત્ય પર્યાયાથિક નય જાણુ. પ્ર સાદિ નિત્ય પર્યાયાર્થિક એટલે શું તે દાખલે આપી સમજા.
ઉ૦ સાદિ નિત્ય પર્યાયાર્થિક એટલે જે પયયની આદિ હોય અને તે જે નિત્ય પણ હોય તે સાદિ નિત્ય પર્યાયાર્થિક નય કહેવાય. દાખલા તરીકે જે જીવ મોક્ષને પ્રાપ્ત કરે છે તે જીવની મોક્ષમાં જવાની આદિ થાય છે, પણ એક્ષમાંથી તે જીવનું આવવું નહિં હોવાથી તે સાદિ નિત્ય કહી શકાય.
પ્ર. પર્યાયાર્થિક નયનો ત્રીજો ભેદ કે ? ઉ. અનિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાથિક નામને ત્રીજે તેનો ભેદ છે. પ્ર. અનિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નય એટલે શું ?
ઉ. જે પર્યાય નિરંતર અનિત્ય હોય અર્થાત તે સત્તામાં ગૌણ હોય અને ઉત્પત્તિ તથા વિનાશથી નિરંતર અનિત્ય રહે. જે જે વસ્તુ વર્તમાન કાળે વિદ્યમાન છે તેને ઉપાદ વ્યયની પ્રાધાન્યતા માનવાથી અનિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નામનો ત્રીજો ભેદ કહ્યો છે.
પ્ર. પર્યાયાર્થિક નયનો ચોથો ભેદ કર્યો ? ઉ. પર્યાયાર્થિક નયનો ચોથો ભેદ સત્તા ગ્રાહક નિત્ય અશુદ્ધ નામનો છે.
પ્રપયયાર્થિક નયનો ચોથો ભેદ જે સત્તા ગ્રાહક નિત્ય અશુદ્ધ નામને કહ્યો છે તે કેવી રીતે છે તે સમજાવે
ઉ૦ એક સમયમાં પર્યાયને ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્યરૂપ ત્રણે લક્ષણે કરીને યુક્ત હોય છે, કારણકે ઘટમાં જ્યારે પૂર્વ પર્યાય શ્યામપણું નષ્ટ થાય છે ત્યારે ઉત્તર પર્યાય રક્તપણું ઉત્પન્ન થાય છે. હવે અહીંયાં રક્ત પર્યાયન ઉત્પાદ, શ્યામ પર્યાયને વ્યય અને ઘટદ્રવ્યનું પ્રોવ્યપણું એ ત્રણે લક્ષણ એક સમયમાં હોય છે. પર્યાયનું શુદ્ધ સ્વરૂપ સત્તા હોય છે. તે સત્તાનું જ્યારે ગ્રહણ થાય છે ત્યારે નિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નામને ચોથો ભેદ સિધ્ધ થાય છે. ખરી રીતે

Page #18

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પર્યાયમાં સત્તાનું દર્શન હોય નહિ છતાં અહીંયાં સત્તાને મૂળપણે દેખાડી તેથી તે નિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નય કહે.
પ્ર. પયયાર્થિક નયનો પાંચમો ભેદ ક્યા ?
ઉ. કપાધિ રહિત નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નયને પાંચમે પર્યા. યાર્થિક નયન ભેદ કહ્યો છે.
પ્રહ કર્મોપાધિ રહિત નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નય કેવી રીતે સમજ?
ઉ, જે પયયમાં કર્મની ઉપાધિ હોય છતાં તેની વિવક્ષા નહિં કરતાં તેના શુદ્ધ અને નિત્ય પર્યાયની જ વિવક્ષા કરવી તે નિત્ય શુદ્ધ પયયાર્થિક નય કહેવાય છે, જેમ કે સંસારી જીવ કમની ઉપાધિઓ કરીને યુકત હોય છે તે પણ તે કર્મની વિવક્ષા નહિં કરતાં તેની સત્તામાં રહેલા જ્ઞાન, દર્શન ચારિત્રાદિ મૂળ ગુણ જે સિદ્ધના જી જેવાજ છે તેનીજ વિવક્ષા કરીએ તો તે કર્મોપાધે રહિત શુદ્ધ પયયાર્થિક નય કહેવાય. ભાવાર્થ એ છે કે સંસારી જીવને આઠ કર્મ લાગેલા છે અને તેનો વિચાર કરીએ તે જેમ લીલાં લાકડાંથી ઉત્પન્ન થએલો ધુમાડે ઉપાધિ રૂપ જ છે તેમ સહજ શુદ્ધ સ્વભાવી આત્મામાં કમ “નિજ ગુણ” નહિ હોવાથી ઉપાધિરૂપ જ છે. તેથી કરીને જે કે સંસારી જીવ તે કર્મથી યુકત છે તે પણ જ્યારે તે ભવી જીવને કર્મથી રહિત સ્વરૂપમાં વિચારીએ છીએ ત્યારે તે સિદ્ધરૂપ દેખાય છે. તાત્પર્ય એમ સમજવું કે કર્મરૂપ ઉપાધિ ભાવને વિવક્ષિત ન ગણીએ અને જ્ઞાન, દર્શન ચારિત્રને વિવક્ષિત ગણીએ તો નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નામનો પાંચમો ભેદ સિદ્ધ થાય છે.
પ્રપર્યાયાર્થિક નયનો છઠ્ઠો ભેદ કર્યો? ઉ૦ પર્યાયાર્થિક નયનો છઠ્ઠો ભેદ અનિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાયિક નામનો છે. પ્ર. અનિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાથિક નય સમજાવો.
ઉ. પાંચમા ભેદથી વિપરીત અર્થવાળે આ છઠ્ઠો ભેદ છે. પાંચમા ભેદમાં જેમ કપાધિની વિવક્ષા નહોતી તેમ છઠ્ઠા ભેદમાં કમ ઉપાધિની જ વિવક્ષા કરવાની છે. પાંચમા ભેદમાં નિત્ય અને શુદ્ધ મૂળગુણની અપેક્ષા હતી ત્યારે છઠ્ઠા ભેદમાં અનિત્ય અને અશુદ્ધ પયયની અપેક્ષા છે. જેવી રીતે સંસારી જીવના જન્મ મરણ કમરૂપ ઉપાધિની અપેક્ષાથી છે તથા તેમાં વર્તમાન પર્યાય અનિત્ય છે અને કમના સંચાગને લઈને અશુદ્ધ પણ છે તેથી તે અનિત્ય અને અશુદ્ધ પર્યાય કહી શકાય છે. માટે કપાધિની અપેક્ષાવાળે જે અનિત્ય અને અશુધ પયોય હોય તે પયયાર્થિક નયના છઠ્ઠા ભેદમાં ગણી શકાય છે. (ચાલુ)

Page #19

સ્વદેશ ભાવના.
સ્વદેશ ભાવના.
ઓધવજી સંદેશે કહેજો શામને–એ રાગ. એજ અમારા ઉત્તમ આશીર્વાદ છે; ભરતખંડનું ભલું કરે ભગવાન જે; મહાવીરસમ ઉપદેશક અહીંયા પાક; સકલ સૃષ્ટિમાં હજે હિન્દુ સન્માન જે.
એજ૦ ૧ રામચંદ્રસમ પાવન પુરૂ પાક; પિતા વચનના પૂરણ પાલનહાર જો, એક જ પત્ની એક જ બાણુ પરાક્રમી; એક જ વાયક મુખથી ઉચરનાર જે.
એજ૨ ૨ શીવાજી દક્ષિણમાં દિવ્ય થઈ ગયા; હવાં કીધો દેશતણે ઉદ્ધાર છે, હિન્દુની પત રાખી જબરી હામથી; જશે અહીં રહેશે જેને કળ અપાર જે.
- અજ૦ 3 સીતા ને દમયંતી સાવિત્રી સમી: નિર્મળ દીલની થાશે નિર્મળ નાર જો; શાસ્ત્ર વિષે નિર્મળ એની નામના; પાવન નામે પાવન થઇએ સાર જે,
એજ૦ ૪ કાદંબરીના પ્રેમ જગત શું કલ્પશે; સુંદરી એવી સુંદરીની શીરતાજ જો; ભામાશા સરખા વ્યાપારી પાકજો; સરશે જેના નાણે જગનાં કાજ જે.
એજ૦ ૫ પાવન દેશે પાવન પુરૂ પાક; જૂઠ કપટને નિશ્ચય થાજે નાશ; વર્ષે વર્ષે વૃષ્ટિ વરસ હિન્દમાં; સ્વતંત્રતાને ઉજળે હજે ઉજાશ જો.
એજર ૬ અજિતસાગરકેરી એ આશિષ છે; ધર્મકર્મમાં સૈનું રહેજે દયાન જે; આત્મષ્ટિને ય હું ચિત્તમાં ચાહું છું; હિન્દ વિશે હે હમેશાં ઉલ્લાસ જે.
એજ ૭

Page #20

૧૬૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. PODAGRAM
પૂજનની સફળતા. હમણા પાછા 90 % -
(ગતાંક ૫૪ ૧૧૭ થી ચાલુ છે. હવે દીપક અને ધૂપ પૂજા સબંધી ટુંકમાં જ વિચારી લઈએ. ઘી જેવા પવિત્ર પદાર્થનો દીપક અને દશાંગ ધુપ કિવા વપરાતી અગરબત્તી એ ભાવનામાં અને રંગ પૂરે છે, પણ કયારે કે જ્યારે હૃદયમાં એનું નિમ્ન સ્વરૂપ રમણ કરતું હોય તોજ.
દ્રવ્ય દીપ યાને પ્રભુ સન્મુખ દીવો પ્રગટાવવાનું કાર્ય “ભાવ પ્રદીપ” પ્રગટ કરવાનો નિમિત્તભૂત છે એથી મનમાં જ્ઞાનરૂપ દીવડો જગાવવાના અભિલાષ છે. પ્રાંતે “ કેવલજ્ઞાન ” રૂપ અનુપમ જ્ઞાન પ્રાપ્તિ એ ધ્યેય છે એ વાત સતત જાગ્રત રહેવી ઘટે. ઘીનો દીવો એનું સૂચન માત્ર છે. સાધન ધ પાલન કરતાં સાધ્ય ન વિસરાય. હવે સહજ સમજાશે કે લય આપણું હજાર દીવામાં નથી પણ એ માં સમાયેલા આશયમાં છે. આજે કેટલેક રથાને વિજળીના દી . ઠેઠ પ્રભુશ્રીના ગભારા સુધી પહોંચી ગયા છે અને ચાંપ દાબતાં હજારો દીવા ઝગી પણ ઉઠે છે એથી ભલે કટોરીની આંગી અથવા હીરા માણેકની આંગી ઝહહળી ઉઠે પણ એ દ્વારા અંતરના તાર કેટલા ઝણઝણે છે અથવા તે દીપક પૂજાનો ઉદ્દેશ કેટલે અંશે બર આવે છે એ અવશ્ય વિચારણીય છે.
વળી હાંડી ઝુમરના સંખ્યા બંધ દીવડા પણ જાણું રહત સળગાવવામાં હિંસા વૃદ્ધિ સિવાય બીજું શું છે ? તો પછી વિજળીના દીવાઓમાં એથી વધુ દોષાપત્તિ છે. આ સંબંધમાં લંબાણ ન કરતાં એટલું જ કહેવું ઘટે છે કે અહિંસાનું સૂત્ર જળવાઈ રહે અને આત્મા જ્ઞાન ગુણમાં પ્રગત્તિ સાધે તેવા પ્રકારે દીપક પૂજા થવી જોઈએ—અખંડ દીપકનું રહસ્ય વિચારીએ તો કંઈ જૂદા જ પ્રકારનું સમજાય છે. આત્માને જ્ઞાન ગુણ કે જે પ્રગટાવ્યા સિવાય મુક્તિને સંભવ જ નથી એમાં સદા ૨મણુના અર્થાત વાંચન, મનન અને નિદિધ્યાસન કર્યા જવું. એ ભાવને જાગ્રત રાખનાર સાધન તરિકે અખંડ દીપકની પૂજાને ઉલલેખ થયે હશે આજે તો મોટા કોડીયામાં એકાદ ખૂણે થીના રેલા ચાલતા હોય. ચોતરફ કાળાશ વળગી હાય જવલેજ રીતસર કેડીયું સાફ થતું હોય. આ દશા જૈનત્વની દ્રષ્ટિએ કામ ન આવે. કોઈક જગાએ તો ઘીમાં રતાશ આવી જાય છે જે જોત્પત્તિ સૂચક છે. સાચે જન એ

Page #21

NAARAAAAAAAAAAAAAAANNNNNNNNN
પૂજનની સફળતા.
૧૬૩ સ્થિતિ ઘડીભર ન ચલાવી શકે. અખંડ દીવાનું રહસ્ય સમજવાની પ્રથમ આવશ્યકતા છે. માત્ર ઘીનો દીવો કરી નાંખ્યો પણ એક ક્ષણ માત્ર જ્ઞાન શું ચીજ છે એ જેણે વિચાર્યું સરખું નથી તેને શું દીપક પૂજાને સાચે મર્મ સમજાય ખરા ? ફળપ્રાપ્તિ જરૂર તેનાથી આઘી છે.
થાન ઘટા ધરી આત્મા, વામ નયન ઇન ધૂપ; મિચ્છત દુર્ગધ દૂર ટળે, પ્રગટે આત્મ સ્વરૂપ,
આ દુહામાં ધૂપ ઉપવાનું રહસ્ય ટુંકમાં છતાં મુદ્દાસર રીતે કહેલું છે. મિથ્યાત્વરૂપ દુધ એટલે કે સત સત ની પરીક્ષા કરવારૂપ વિવેક જેને રૂંધાઈ ગયો છે તેવી સ્થિતિ ટાળવી એ પ્રથમ કાર્ય આ પૂજા દ્વારા કરવાનું છે. ધ્યાન નો અભ્યાસ પાડી આત્મ સ્વરૂપની ઝાંખી કરવાની છે. માત્ર ધૂપદાનને ચક્રવા લેવડાવવાથી કાર્ય સિદ્ધ ન જ થઈ શકે. પ્રભુની જમણી બાજુ દીપક અને ડાબી બાજુ ધૂપદાન રાખવાનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ છતાં કેટલાક તો અગ્રપૂજાના આ સાધને ઠેઠ પ્રભુના બિંબ સુધી લઈ જાય છે? કઈ કોઈ તો પૂજાની રકાબીમાં કેસરની સાથે ધુપ રાખે છે. તેથી કેટલીકવાર પુષ્પો દાઝી જાય છે તેને ખ્યાલ સરખે પણ આ મહાનુભાવોને હોતો નથી. પૂજન સબંધેની આ બધી અજ્ઞાનતા ખંખેરી નાંખ્યા સિવાય પૂજન પરત્વે નો સાચે ઉલ્લાસ પ્રગટ વાને નથી.
અક્ષત નૈવેદ્ય અને ફળ પૂજા સબંધે ઝાઝું કહેવાનું નથી. દેવગુરૂના દશન ખાલી હાથે ન કરાય એ વાત જૈનના સંતાનને શિખવવી પડે તેમ ન હોવાથી ચેખા–બદામ વિના ભાગ્યેજ તે દર્શને જવાને. આમ અક્ષત ને ફળ પૂજાને સલગ્ન જ છે.
વિચારણીય વાત તો એટલી જ છે કે એ દરેક પદાર્થ ભગવાન સામે ધરી એ દ્વારા આપણા હદયના ભાવો શા છે અથવા તો એ મૂકી આપણે શું ઇચ્છીએ છીએ એ અવશ્ય વિચારવું ઘટે છે. વળી એ સાથે દયાનું દ્રષ્ટિબિન્દુ વિસ્મૃત થવા દેવું નજ ઘટે. નૈવેદ્યમાં ખાંડના એવા પદાર્થો આવે છે કે જેની વાસથી સંખ્યા બંધ કીડીઓ કિવા મક્ષિકાઓ ખેંચાઈ આવે છે તો એ માટે ખાસ ચોકસાઈ રાખવી. પાટલા પર મૂક્યા પછી એ તરફ નજર ન ફેરવવી અગર ચૈત્ય વંદન પૂર્ણ થયા પછી પણ ત્યાંથી ઉપાડવા તસ્દી ન લેવી એ ચોકખી દુર્લફયના જ છે. એથી લાભ કરતાં હાનિનો સંભવ વધુ છે. વળી ખાંડ સબંધમાં જે અપવિત્રતાની વાતો સંભળાય છે તે પણ સ્મૃતિમાં હોય એટલે પવિત્ર ચીજના ઉપગ પરત્વેજ જૈન તરીકે આપણુ લક્ષ્ય સંભવે. પાકા ફલે મૂક

Page #22

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ. |
અનુવાદક–વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૦૪ થી શરૂ ) જ્ઞાનના ચાર પ્રવાહ છે સ્વાભાવિક જ્ઞાન, તક, અંતજ્ઞાન અને આત્મજ્ઞાન, સ્વાભાવિક જ્ઞાન પશુ પક્ષીઓમાં જોવામાં આવે છે પક્ષિઓમાં અહંકાર સ્વતંત્ર દેવીપ્રવાહ તથા દેવીકો ડામાં બાધક નથી બનતે. તાર્કિક જ્ઞાન સ્વાભાવિક જ્ઞાનથી શ્રેષ્ઠ છે અને તે મનુષ્યમાં જ જોવામાં આવે છે. તે સાચું સંકલન કરે છે, તેનું વિશુદ્ધકરણ કરે છે, કારણથી કાર્ય અને કાર્યથી કારણની તર્કના કરે છે. અનુમાપક વાકથી પરિણામ લાવે છે અને સાધ્યથી પ્રયાણ તરફ આગળ વધે છે. તે પરિણામ લાવે છે, નિર્ણય કરે છે અને પરામશ આપે છે. તે તમને સાવચેતીથી અંત:કરણની સમીપ પહોંચાડે છે. અંતજ્ઞનમાં તર્કની આવશ્યક્તા નથી હોતી. ત્યાં તો વસ્તુનું પ્રત્યક્ષ જ થાય છે. એક પલકારામાંજ તમને વસ્તુઝાન થઈ જાય છે. અંતજ્ઞને તર્કથી વધારે છે, પરંતુ તેની ઉપેક્ષા નથી કરતું. કારણુ-શરીરની ક્રિયાઓ દ્વારા જે જ્ઞાન થાય છે. તે અંતર્ગાને છે All 242/4-6 214 aa Super-mind 24491 Super mental consciousness કહે છે. આત્મજ્ઞાન અંતર્ણાનથી જુદું છે, તે કારણુશરીરનું અતિક્રમણ કરે છે, તે જ્ઞાનની પરમાવસ્થા છે. તે જ કેવળ સત્ય છે.
જ્ઞાનના સાત ક્ષેત્ર છે.-પ્રભાવ, પ્રત્યક્ષ અંતર્દષ્ટિ અંતર્ગાન, તપ દિવ્ય જ્ઞાન અને પરમાનન્દ-અવસ્થા. વાી પણ ઉપર વર્ણવ્યા જેવું બને છે. એ સબંધ ખાસ કાળજી રાખી વિવેક કરવાની અગત્ય છે. ફળના મલિન રસથી કે નેવેદ્યના સંસંગથી મિશ્રિત થયેલા ચેકખા ભંડારમાં જતાં આખા ભંડારને જીવાતવાળે બનાવી દે છે. તેથી કરીને આ પદાર્થ માટે ખાસ સાવચેતી રાખવાની આવશ્યકતા છે. પૂજાના ફળની પ્રાપ્તિ માત્ર મૂકી દેવામાં પર્યાપ્ત નથી થઈ જતી એ સાથે લાભ હાનિના પ્રશ્નને તેમજ દયાના સિદ્ધાંતને ખાસ સબંધ છે.
આમ આપણે અષ્ટ પ્રકારી પૂજા વિષે વિચારણા કરી ચુક્યા, હવે ભાવ પૂજા સબંધે ટૂંકમાં વિચારી આ લેખ સમાપ્ત કરીશું.
લેટ ચેકસી

Page #23

મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ
૧૬૫ મન સંક૯પાત્મક ચિત્ર દ્વારા સૂક્ષમતા ગ્રહણ કરવાનો યત્ન કરે છે. મન શુદ્ધ થતાં જ શુદ્ધ મનમાં શાસ્ત્રોના શ્રવણુ અને મનનદ્વારા એક સૂક્ષમ ચિત્ર રચાય છે, તે સૂક્ષ્મ ચિત્ર ગંભીર નિદિધ્યાસનમાં મળી જાય છે, પછી જે કાંઈ બાકી રહી જાય છે તે છ ચિત્માત્રા અથવા કેવળ અસ્તિ.
ઘણુ મનુષ્ય કે મૂર્ત પદાર્થ પિતાના અવલંબન માટે ઈ છે છે. તેઓ કોઈ એવો પદાર્થ ઈચ્છે છે કે તેના મનમાં બધા સંકઃપાત્મક ચિત્રનું કેન્દ્ર બની શકે છે. મનને અવલંબન માટે એક મૂર્ત વસ્તુની આવશ્યકતા છે, એ તેનો સવભાવ છે, એટલા માટે મનને જમાવવા માટે સંક૯૫ની એક પણ ભૂમિની જરૂર છે.
બાહ્ય વસ્તુઓથી થતું સુખ ક્ષણિક, પરિવર્તનશીલ અને નિઃસાર છે. એ કેવળ તંતુઓને ઉત્તેજીત કરનાર અને માનસિક ભ્રમ છે. શરીર શેક તથા રોગનું નિવાસસ્થાન છે. ધનની પ્રાતિ તથા રક્ષા માટે અનેક તતની વિપત્તિઓની સામે થવું પડે છે. પ્રત્યેક સંપર્કથી દુ:ખ ઉપન્ન થાય છે. સ્ત્રી દુઃખનું એક નિયત કારણ છે અધ્યાત્મજ્ઞાન સંબંધી પુસ્તકોનું અવલેકન કરો. હમેશાં સત્સંગ કરો. ભાવપૂર્ણ થઈને સ્કારનો હમેશાં જાપ કરો. પરમાત્માનું ધ્યાન કરો, આત્માનુભવ કરો, કેવળ એનાથી જ તમને બધા સાંસારિક દુ:ખમાંથી છુટકારે મળશે અને તમને શાશ્વત શાંતિ, જ્ઞાન તથા આનદની પ્રાપ્ત થશે.
આપણા મનમાં અનેક જાતના દૂષિત નિશ્ચય, અંધવિશ્વાસ જડ થઈ ગયા છે તે હાનિકારક છે. તેને આપણે શુદ્ધ નિશ્ચયે, શુદ્ધ સંક૯પ દ્વારા નષ્ટ કરવા પડશે. “ હું શરીર છું , “ હું અમુક પુરૂષ છું. ” “ હું બ્રાહ્મણ છું ?
પૈસાદાર છું ” એ સઘળા નિશ્ચય, સંસ્કાર દૂષિત છે. તમારા મનમાં સાહસપૂર્વક નિશ્ચય કરી લ્યો કે હું પરમાત્માસ્વરૂપ છું. હમેશાં સતત પ્રયત્ન કરતાં કરતાં “ હું શરીર છું ” એ જાતનો દ્રષિત નિશ્ચય તથા સંસ્કાર ધીમે ધીમે નષ્ટ થઈ જશે.
બીજમાં વૃક્ષ પોતાની શાખાઓ પાંદડાં અને ફલે સાથે સુમરૂપે હેલું છે. તે પ્રકટ થવામાં સમય લાગે છે, એવી રીતે કામવાસના બાળપણથી મનમાં છૂપાઈ રહેલ છે. અઢાર વર્ષની ઉમરે પ્રકટ થાય છે. પચીસ વર્ષની અવસ્થાએ આખા શરીરમાં વ્યાપ્ત થઈ જાય છે, પચીસથી પીસ્તાલીશ વર્ષ સુધી તે અવસ્થામાં રહે છે અને પછી ઘટવા લાગે છે. એ દરમ્યાન અનેક જાતની દુકમો અને પાપો મનુષ્યજીવનમાં થાય છે. છોકરા અને છોકરી જ્યાં

Page #24

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
સુધી યુવાનીમાં હોય છે ત્યાં સુધી તેઓના આચારમાં ખાસ ફેર નથી હોત યુવાવસ્થાએ પહોંચતાં જ તેઓ પોતાના આચારનું મૂલકમ કરવા લાગે છે.
તૃષ્ણ જ જન્મ લેવાનું પ્રધાન કારણ છે. એ તૃષ્ણથી સંક૯પ અને કમ ઉત્પન્ન થાય છે. તૃષ્ણદ્વારા જ સંસારચક્ર ગતિશીલ રહે છે. શરૂઆતમાં જ તેને નષ્ટ કરી દે, પછી સઘળું સારૂ જ છે. આત્મભાવના ઈશ્વરચિંતન નું ધ્યાન તથા ભક્તિ તૃષ્ણાને જડમૂળથી ફેંકી દેશે તેને જડમૂળથી ઉખેડીને બાળી નાંખવી કે જેથી તેનું પુનર્જીવન જ ન થઈ શકે ત્યારે જ આપણુ પ્રય નથી નિર્વિકલ્પ સમાધિની પ્રાપ્ત થશે.
સુખ તથા દુઃખનું કારણ ધર્મ અને અધર્મ છે. તે બન્ને પ્રકારના ભાવે છે, જે કેવળ મનની સાથે સંબંધ રાખે છે. આત્માનો વાસ્તવિક સ્વભાવ તે મન તથા શરીરથી છુટકારો મેળવવાનો છે, અને જ્યાં ધર્મ અને અધર્મની સંભ વિના જ નથી હોતી ત્યાં તેને પ્રભાવ જરા પણ નથી પડતા તેથી સુખ અને દુઃખ આત્માને સ્પશી શકતા નથી. આત્મા તો અસંગ, અસકત, અને નિર્લિપ્ત છે. તે તે મનમાં ઉત્પન્ન થનાર બન્ને પ્રકારના ગુણેને-ધમ તથા અધર્મનો સાક્ષી છે. મન સુખ ભેગવે છે, મન દુઃખ ઉઠાવે છે. સુખ અને દુઃખ ઉપાધિ ધર્મ છે, સિદ્ધર્મ છે. આત્મા તો ગુપચુપ જોયા જ કરે છે. સુખ દુઃખની સાથે એને કશો સંબંધ નથી.
(ચાલુ)
હૈ વર્તમાન સમાચાર છું
20scoco%8 પવિત્ર તીર્થ કદંબગિરિતીથ ઉપર અંજનશલાકા અને પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ.
શ્રી શત્રુંજય તીર્થની પવિત્ર ટુંકમાં આ કદંબગિરિ પણ છે. ત્યાં પણ ભૂતકાળમાં અનેક મહાપુરૂષો સિદ્ધિપદ પામ્યા છે. કાળપરિવર્તન શું કામ કરે છે ? આજ જ્યાં માત્ર ડુંગર અને પાદુકા છે તેને બદલે ત્યાં ભૂતકાળનું જણાવવામાં આવેલું તીર્થ–સમયાનુકૂળ તીર્થ બની જાય છે. તે પવિત્ર ભૂમિને મહીમા છે. કાઠીયાવાડ-ગુજરાતમાં અંજનશલાકા અને આ તીર્થ ઉપર (પ્રતિષ્ઠા સાથેનો ) પ્રસંગ ઘણું વર્ષોમાં નહિ થયેલો પ્રથમ છે. પૂજ્યપાદ આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વર, મહારાજના સદુપદેશામૃતથી જૈન સમાજને આ અપૂર્વ પ્રસંગ સાંપડ્યો છે. તેનું માહ સુદ ૧૩ ના રોજ મંડપ મુહૂર્ત અને ત્યાંથી ફાગુન સુદ ૧ સુધી બંને માંગલ્ય પ્રસંગેનાં અંગોની વિવિધ ક્રિયાઓ વિધિવિધાન સહિત કરવામાં આવશે. ફાલ્ગન શુદ ૨ રવિવારના રોજ અંજનની શુભ ક્રિયા અને શુદ ૩ સોમવારના રોજ પ્રભુજીને ગાદીએ બિરાજમાન કરવાના (પ્રતિષ્ઠા) શુભ

Page #25

સ્વીકાર અને સમાજના
મુહૂર્તે છે સાથે દરરોજ ભક્તિનિમિત્તે પૂજ ભણાવવી, આંગી રચના, ભાવના અને સ્વામીવાત્સલ્ય થવાના છે. આ પ્રમાણેના માંગલિક કાર્યો આમંત્રણ પત્રિકા મારફત જણાવવામાં આવેલ છે. આ શુભ પ્રસંગ ઉપર પ્રભુભક્તિ અને અનેક મુનિમહારાજાઓનું આવાગમન થવાનું હોવાથી ગુરૂદર્શનનો પણ લાભ થશે.
(મળેલું)
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૧ વીર-વિભૂતિ: ૫૭ કાવ્યોનો સંસ્કૃત ભાષામાં વિદ્વતાપૂર્ણ. આ ગ્રંથના કત્તાં ન્યાયાચાર્ય, ન્યાયવિશારદ મુનિરાજ શ્રી ન્યાયવિજયજી છે. ખરી રીતે તેઓશ્રીની કૃતિની સમાલોચના તો તેઓશ્રીના જેવા વિદ્વાન જ કરી શકે, છતાં સામાન્ય રીતે તેમની કોઈ પણ કૃતિ, રસપૂર્ણ શૈલી સરલ અને મધુર હોય છે. આ કાવ્યોને સાથે સાથે ઇંગ્લીશ અનુવાદ અને પ્રસ્ત વિના બી. ભટ્ટાચાર્ય એમ. એ. *, li. ), ( ડાઈરેકટર ઓરીએન્ટલ ઇનરટીટયુટ-બડા ) જેવા વિદ્વાનના હાથે થએલ આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવે છે; તેથી જ ગ્રંથ લધુ છતાં અભ્યાસીઓને ઉપયોગી બનેલ છે. ગાવા લધુ પ્ર થ છતાં જૈન સાહિત્યમાં તે ઉમેરો કરે છે. પ્રસિદ્ધકર્તા શ્રી જૈન યુવકસ ધ-વડોદરા હાલમાં સાહિત્ય ક્ષેત્રમાં આવા ગ્રંથ પ્રકટ કરી ઠીક વધારો કરે છે.
૬ શ્રી પ્રમાણનયતવાલોકલિંકારવાદી શ્રી દેવસૂરિ મહારાજ વિરચિત ગુજરાતી અનુવાદ સહિત. અનુવાદક અને પ્રકાશક–ગાંધી મફતલાલ ઝવેરચંદ અમદાવાદ. આ ગ્રંથમાં પ્રમાણ અને નયનું સ્વરૂપ જૂદી જૂદી માન્યતાના અવલોકનપૂર્વક યોગ્ય એકીકરણ કરી બહુ જ સુંદર રીતે રચનાર મહાત્માએ અનેક દર્શનના ગ્રંથેનું અધ્યયન કરીને આ ગ્રંથ ગુચ્યો છે.
જિન દર્શનના ન્યાયના સિદ્ધાંતોને અન્ય દર્શનના ન્યાયના સિદ્ધાંત સાથે મુકાબલો કરતાં અન્ય દર્શનના ન્યાયના સિદ્ધાતમાં કયાં અપૂર્ણતા છે ? તેના લક્ષણો વગેરે કયાં અધુરા છે? તે જણાવી ન્યાયના સિદ્ધાતો કયા હોઈ શકે તેનું સ્પષ્ટ રીતે આ ગ્રંથમાં પ્રતિપાદન કરેલું છે.
ન્યાયના અભ્યાસીઓને આ ગ્રંથ અતિ મહત્ત્વનું છે. આ ગ્રંથ રચાયા પછીના આચાર્ય અને વિદ્વાન મુનિરાજેએ પિતાની કૃતિના ગ્રામાં પ્રમાણુરૂપે ઉતારા અને સાધતો આપેલ છે. આ ગ્રંથની બીજી ટીકાઓ પણ છે. આવા ન્યાયના અપૂર્વ ગ્રંથ માટે વિશેષ સમાલોચના તેના ન્યાયવિશારદો જ કરી શકે. આ તેને પ્રથમ ભાગ છે. કિંમત બે રૂપીયા વિશેષ છે જેથી અનુવાદક મહાશય તે વસ્તુ ધ્યાનમાં લેશે.

Page #26

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
૩ જીવનપ્રભા તથા રાસ અને વૃજવિનોદ વચનામૃતો:–લેખક શ્રી ઉપાધ્યાયજી મહારાજ શ્રી દેવવિજયજી ગણી. શ્રી વિજયકળકેશરગ્રંથમાળાના દેવપુષ્પ ૨૧-૨૨૨૩ તરીકે આ ગ્રંથ છે, જેમાં આચાર્ય શ્રી વિજયકે સરસૂરિજીનું સંક્ષિપ્ત જીવનવૃત્તાંત છે. સાથે વૃત્તાંત સંવાદરૂપે અને છેવટે ઉપદેશક આચાર્ય મહારાજના બધા ગ્રંથમાંથી વાયે તારવી કાઢી આ ગ્રંથમાં દાખલ કરવામાં આવેલ છે. આચાર્ય મહારાજ સારા વ્યાખ્યાનકાર, ગ્રંથકાર અને ઉપદેશક હોવા સાથે યોગસાધક હતા. યોગ સંબંધી તેનું જ્ઞાન અને સાધના ઉત્તમ હતી. નિરંતર તેઓ આગળ વધતા હતા જેથી તેમના જીવનચરિત્ર સાથે યોગ સંબંધી તેમનું લખાણ, ઉપદેશ, વૃત્તાંત કે ગ્રંથ આપવામાં આવેલ છે તો તે યથાર્થ બનત એમ અમે માનીએ છીએ. હવે પછી તે રીતે આપવી જરૂર છે જીવનવૃત્તાંતને લધુ ગ્રંથ કીંમતને બદલે યોગ્ય સ્થળે વિશેષ પ્રમાણમાં પ્રચારકાર્ય તરીકે ભેટ આપવાની જરૂરીયાત છે.
૪ પ્રાચીન સાહિત્ય ઉદ્ધાર ગ્રંથાવલી–પ્રાચીન સ્તોત્રસંગ્રહ પ્રથમ ભાગ. મુનિરાજ શ્રીમદ અરવિજયજી મહારાજના સુશિય મુનિરાજ શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ આ ગ્રંથના સંપાદક અને સંશોધક છે. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ, શ્રી રામચંદ્ર, અમરચંદ્ર હરિભસૂરિ, જિનભદ્ર, ભદ્રબાહુરવીમીશ્રી ધર્મ ધો ધનપળ કવિ અને શ્રીપાલ પંડિત આદિ કવિવર અને વિદ્વાન આચાર્ય અને મુનિમહારાજાઓના અપ્રસિદ્ધ સ્તોત્રો કે જે સુંદર શૈલીમાં સંસ્કૃત તથા પ્રાકૃત ભાષામાં રચેલા છે તેનો આ ગ્રંથમાં સંગ્રહ છે. વિવિધ જાતના સાહિત્યની દૃષ્ટિએ તેની રચના થયેલ છે. આ સંગ્રહ પ્રગટ થવાથી જૈન કાવ્ય સાહિત્યમાં એક સારો ઉમેરો સંપાદક મહાત્માએ કરી જૈન સમાજ ઉપર ઉપકાર અને જૈન સાહિત્યસેવા કરેલી છે. આ કાવ્યોની વિશેષ પ્રતિભા માટે તેવા વિદ્વાન પુરૂછો જ વિશેષ અભિપ્રાય આપી શકે. વળી એતિહાસિક દૃષ્ટિએ વિશેષ જાણવાનું તો સપાદક મુનિશ્રીએ આ ગ્રંથમાં આપેલ પ્રતાવના વાંચવાથી મળી શકે તેમ છે. પ્રકાશક શ્રીયુત સારાભાઈ મણિલાલ નવાબ-અમદાવાદ - નાગર ભૂદરની પોળ. કીંમત પાંચ રૂપિયા.
સુધારોઅંક ૫ મે. માગશર પા. ૧૧૭ ની વર્તમાન સમાચારની છેલ્લી લાઈનમાં પંન્યાસજીશ્રી સંપત્તવિજયજી સાહેબશ્રીની શિષ્ય તરીકેને બદલે શ્રી માણેકશ્રીજીની શિષ્યા એમ સમજવું.
–REE ----

Page #27

૦-૪-૦
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર તરફથી પ્રકાશિત થયેલા
પુસ્તકમાંથી ફકત નીચેનાજ સીલીકમાં છે. આ સભા તરફથી અત્યારસુધી કુલ ગ્રંથો વિવિધ સાહિત્યના પ્રસિદ્ધ થયાં છે, તેમાંથી સીલીક રહેલા મળતાં પુસ્તકે નીચે પ્રમાણે બે પાનામાં છે.
( સંસ્કૃત માગધી અને મૂળ ટીકાના ગ્રંથે ) ૨૩ સૂકત રત્નાવલી .. ... :-૪-
૦ ૫ દ્રૌપદી સ્વયંવરમ્ ... . ૧-૪ -• ૨૪ મેઘદૂત સમસ્યા લેખ
૬ પ્રાચીન જૈનલેખ સંગ્રહ ભાગબીજે૩-૮-૦
.. ૧-૪-૦ ૨૫ ચેતદૂત ...
૭ જેને ઐતિહાસિક ગુજ૨ કાગ્ય ...
સંચય
... ... ૨-૧૨-૦૬ ૫૧ સુકૃત સંકીર્તનમ ...
•.. 0-૮-૦ ૫૬ કરૂણા વાયુધં નાટક ૦-૪-૦
(અન્ય ગ્રંથ) ૫૯ કૌમુદી મિત્રાનંદમ...
અનુત્તરાવવાઈ સૂત્ર. ... ૦-૬-૦ ૬િ૦ પ્રબુદ્ધ રોહીણેયમ્ .... ૨૦-૫-૦
નપદેશ
•. ૧-૦-૦ ૬૧. ધર્માભ્યધ્યમ છે.
ગાંગેયભંગ પ્રકરણુભ ૬૪ સિદ્ધપ્રાભૃત સટીકમ
... ૦-૫-૦
| (ગુજરાતી) ૬૬ બંધહેતૃદય ત્રિભંગી પ્રકરણમ.. ૦-૧૦-૦ તત્વનિર્ણપ્રસાદ ... ... ૧૦-૦-૦
૭ધર્મ પરીક્ષા ... ... ૧-૦-૦ આત્મવલ્લભ પૂજા સંગ્રહ . ૧-૮-૦ ૬૯ ચેઇયવંદણ મહાભાસં ... ૧-૧૨-૦
પંચ પ્રતિક્રમણ મૂળ
... ૦-૮-૦ ૭૦ પ્રશ્નપદ્ધતિ
... ૦૨-૦
પંચ પ્રાતક્રમણ વિધિયુક્ત ... ૦-૧૦-૦ ઉર યોગદર્શન તથા યોગવિંશિકા... ૧-૮-૦
દેવસરાઈ પ્રતિક્રમણ મૂળ ... ૦-૩-૦
(પાઠશાળા માટે સે નકલના ). ૨-૮-૦ ૭૩ મંડલ પ્રકરણું ... ... ૦-૪-૦
દેવવંદન માળા
... ૧–૦-૦ ૭૪ દેવેન્દ્ર નરકેન્દ્ર પ્રકરણમ ... ૦-૧૨-૦
પૂજા સંગ્રહ ભાગ ૧ થી ૪... ૨-૦-૦ ૭૫ ચન્દ્રવીરશુભા-ધનધર્મ સિદ્ધદત્ત
જૈન ગીતા
••• ૧-૦-૦ કપિલ-સુમુખ તૃપાદિ મિત્ર ચતુષ્ક
નવપદ ઓળી વિધિ ... ૦-૧૨-૦ કથા ચતુષ્ટયમ્ ... ... ૦૧૧-૦ શ્રીપાળ રાજાના રાસ ૭૬ જેન મેઘદૂતમ ... ... ૨-૦-૦ સતર ભેદી પૂજા હારમોનીયમ.. ૭૭ શ્રાવક ધર્મ વિધિપ્રકરણમ ... ૦-૮-૦ નોટેસન સારીગમ સાથે ••• ૧-૪-૦ ૭૮ ગુરૂતત્વ વિનિશ્ચય
પ્રમેયરત્નકા ..
• ૦-૮-૦ ૭૯ ઔદ્ર સ્તુતિ ચતુર્વિશતિકા ... ૧-૪-૦૦
સજજન સન્મિત્ર
... ૪-૦-૦
નવતત્વ અને ઉપદેશ બાવની ૮૦ વસુદેવહિંડી પ્રથમ ખંડ ... ૩-૮-૦ ૮૧ વસુદેવહિંડી પ્રથમ ખંડ દ્વિતીય
(પ્રે. હીરાલાલ રસિકલાલ) જેનભાનું
.
... અંશ
૦-૮-૦ • ૩-૮-૦
વિમળ વિનોદ વસુદેવલિંડિ દ્વિતીય ખંડ
૦-૧૦
••• છપાય છે. વિશેષ નિર્ણય .
૦-૪-૦ શ્રી બૃહકલ્પ સૂત્રમ પ્રથમ ખંડ. ,
ચૌદ રાજલોક પૂજા .. શ્રી બૃહત્કલ્પ સૂત્રમ્ દ્વિતીય ખંડ, ,
સે નકલના ... . ૫-૦–૦ કર્મચંન્ય.
સમ્યકત્વ દર્શન પૂજા સો નકલના ૫-૦-૦ (પ્રવર્તક શ્રી કાંતિવિજયજી જૈન
અવિદ્યા અંધકારમાડ ... ૦૪-૦ ઐતિહાસિક ગ્રંથ).
શ્રી નવપદ પૂજા ગંભીર વિ. કૃત ૦–૨-૦ લ –શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર. • નંબરવાળા ગ્રંથે સભાએ પ્રકટ કરેલ છે.
૧
૦-૧-૦
ક ૧ ૦
નકલના
શ્રી નવકારમે

Page #28

*ગુજરાતી-ભાષાંતરના ગ્રંથો.
મળી શકતાં ગ્રંથનું લીસ્ટ. )
?
૧ શ્રી જૈનતત્ત્વાદશ .... | ... ૫ -૭ ૪૨ શ્રી ઉપદેશ સપ્તતિકા ... ૧- ન ૨ શ્રી નવ તત્ત્વને સુંદર ... ૦-૧૦-e ૪૪ શ્રી પંચ પરમેષ્ટી ગુણ રત્નમાળા ૧-૮૪ શ્રી જીવવિચાર વૃત્તિ ... -- ૪૫ સુમુખનૃપાદિ ધર્મા પ્રભાવકની મા કડક કૃતિ •
૯-૮-૦
કથા ••• ••• ••• ૧-~૯ શ્રી નયમાર્ગદર્શક | ... ૦-૧૦-૦ | ૪૬ શ્રી નેમનાથ પ્રભુનું ચરિત્ર ... ૨-૭-૦ ૧હંસ વિનોદ : ...
૦-૧૨-૦ ૪૭ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભા.૧લો ---- ૧૨ કુમાર વિહારશતક
૧-૮-૦ ૪૮ આદર્શ જૈન શ્રી રત્ન ... ૧---- ૧૩ શ્રી જૈન ધમ વિષયક પ્રશ્નોત્તર ૦-૮- ૪૯ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાર જે. ૨-- ૧૪ શ્રી જૈન તત્તસાર મૂળ તથા
૫૦ શ્રીદાનપ્રદીપ . . ૩-૦–૭ - ભાષાંતર ... ... ... ૫૧ શ્રીનવપદજી પૂજા (અર્થ સહીત) ૧-૪૦ ૧૬ શ્રી આત્મવલ્લભ જેનું
પર કાવ્ય સુધાકર
૨૮સ્તવનાવલી
૫૩ શ્રી આચારાપદેશ ૧૭ શ્રી મેક્ષપદ સંપાન
૫૪ ધર્મરત્ન પ્રકરણ ... ...
••• ૦-૧ર-૦ ૧૮ ધમંબિન્દુ આકૃતિ બીજ ...
૫૫ શ્રી પંચ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર (અર્થ
૨-૦-૦ ૧૯ શ્રી પ્રકાતર પુષ્પમાળા - ૯-૧૪-૦
- સહિત ) શાસ્ત્રી ... ... ૧ ૧૨૨૧ શ્રી શ્રાવક કલ્પતરૂ .. •••
૫૬ શ્રી આત્મવિશુદ્ધિ ... ... ૭-૬૨૨ શ્રી આત્મપ્રબોધ ...
૫૭ કુમારપાળ પ્રતિબોધ ... ૩-૧૨
. ૨-૮૦. ૨૬ જૈન ગ્રંથ ગાઈડ ... ...
૫૮ જૈન નરરત્ન “ ભામાશ" ... ૨-- ૨૭ શ્રી નવાણું પ્રકારી પૂજા ,
૫૯ આત્માન સભાની લાઈબ્રેરીનું
અક્ષરાનુક્રમ લીસ્ટ ... | ( અર્થ સહિત ) ... ... ૦–૮-૦
૬૦ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર .. ૧-૧૧૯ ૨૮ શ્રી તપોરત્ન મહોદધિ ભા ૧-૨ ૧-૦-૦.
૬૧ શ્રી ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર ... ૧-૧૨-૯ ૨૯ શ્રી સમ્યકત્વ સ્વરૂપ સ્તવ ... ૦-૪- ૬૨ શ્રી પૃથ્વીકુમાર ચરિત્ર ૧ શ્રી ચંપકમાળા ચરિત્ર ... -૮-૦ ૬ ૩ ધમ પરીક્ષા ...
••• ૧-૧૩૩ સમ્યક્ત્વ કૌમુદી ભાષાંતર ૦–૦ ૬૪ શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર
* ૧-૮ ૩૪ શ્રી પ્રકરણ પુષ્પમાળા
શ્રી મહાવીરસ્વામી ચરિત્ર છપાય છે. i (દ્વિતીય પુષ્પો
| ૭-૮-૦ સતી સુરસુંદરી ચરિત્ર ૬ શ્રી અધ્યાત્મમત પરીક્ષા . ૦૯-૪-૦ શ્રી પંચપ્રતિક્રમણુસૂત્ર અર્થ સહિત ૩૭ શ્રી ગુરૂ ગુણમાળા ... ૦-૬-૦
( ગુજરાતી) ૩૮ શ્રી શત્રુંજય તીર્થ સ્તવનાવલી... --પ-૦ શ્રી દેવસરાઈ પ્રતિક્રમણ અર્થ સહિત ૪૦ શ્રી જ્ઞાનામૃત કાવ્યકુ જ . -૮-
(ગુજરાતી) લખેઃ—શ્રી જૈન આત્માનદ સભા-ભાવનગર, • બીજા નવા ગ્રંથે પ્રેસમાં છે અને અમુક ગ્રંથની યોજના શરૂ છે.
1 t ; ' ?

Page #29

jl0bc00 દી) :h lo Ghadi B. ( 8 0 0 0 0 hai ahno Anadadaha aa [ 0 છે abbit a 3 ||
લાઇફ મેમ્બર -આ સભાનાં લાઈફમેમ્બર સાહેબને થતો અપૂર્વ ગ્રંથોને લાભ-૩. Dઈપણ શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જૈન આ સભામાં સભાસદ તરીકે દાખલ થઈ શકે છે. એક સાથે રૂા ૫૦૦) આપનાર ગૃહસ્થ આ સભાના પેટ્રન (માનવંતા મુરખી) થઇ શકે છે. તેઓશ્રીને સીલીકમાં હોય તે ધારા પ્રમાણે આગલા તથા તે પછી છપાતા કંઈપણુ ગ્રંથ અને માસિક ભેટ આપવામાં આવે છે. એક સાથે રૂ ૧૦૦) આપનાર પહેલા વર્ગના લાઈ મેમ્બર થઈ શકે છે. એક સાથે શ ૫૦) આપનાર બીજા વર્ગના લાછી મેઅર થઈ શકે છે.
જૈન લાઇબ્રેરી, શાળા કે સંસ્થા મેમ્બર તરીકે રજીસ્ટર્ડ થવા માગે તે ૫૦) ભરવાથી બીજા વર્ગના લાઇફ મેમ્બરાના હક્કો ભેગવી શકશે.
પહેલા વર્ગના લાઈફ મેમ્બરોને સભા તરફથી પ્રગટ થતા પુસ્તકની એક એક નકલ તથા આત્માનંદ પ્રકાશ માસિક તેમની જીદગી સુધી ભેટ આપવામાં આવશે.
બીજા વગ ના લાઈફ મેમ્બરોને સભા તરફથી પ્રકાશિત થતા બે રૂપીઆની કિંમત સુધીના દરેક ગ્રંથની એક એક નકલ ભેટ આપવામાં આવશે. ઉપરાંતની કિંમત લઈ ભેટ મળી શકે છે, તેમજ આત્માનંદ પ્રકાશ માસિક પણ તેમની જીંદગી સુધી ભેટ આપવામાં આવે છે.
સ્ત્રી ઉપયોગી વાંચનમાળાની યોજના.
- અમારૂં સીરીઝ ગ્રંથમાળા ખાતું, એક હજાર કે તેથી વિશેષ રકમ આપનાર જૈન બંધ્રુઓ કે પ્લેનના નામે ઉત્તરનર અનેક પ્રથા પ્રકટ કરી નાનાધાર યાને જ્ઞાનનક્તિનું કાર્ય. સભા. ( સાથે તે રસ આપનાર પણ અનેક બંધુઓ તેનો લાભ લઈ ) કરી રહેલ છે. સાથે અનેક સાહિત્યના 2 થે પણ સભા પ્રગટ કરી રહેલ છે. આ સભાના લાઈફ મેમ્બરને પણ અનેરું સુંદર મહાટા ગ્રંથેનો (કંઈપણ બદલો લીધા વગર ) લાભ મળ રહેલ છે. તે રીતે કોઈપણ સંસ્થા કરી શકેલ નથી જે સાહિત્યરસિક સર્વ બંધુઓ જાણે છે.
- અત્યારસુધી અને જૈન બંધુઓ તેવી રકમ સભાને સુપ્રત કરી પોતાના નામથી ગ્રંથમાલા પ્રકટ કરાવી જ્ઞાનભક્તિ કરી રહેલ છે, તેનું શુભ અનુકરણ કરી હાલમાં શ્રીમતી કરતુર બહેને પણ એક રકમ તે માટે ( સ્ત્રી ઉપયોગી સીરીઝ પ્રગટ કરવા ) આ સભાને સુપ્રત કરેલ છે, તેમાંથી ઉત્તરોત્તર સ્ત્રી ઉપયોગી (સતી ચરિત્ર, સ્ત્રી ઉપયોગી વિશ
ના ) ગ્રંથ પ્રકટ કરવાનું આ સભાએ શરૂ કરેલ છે. તેવી રીતે અન્ય બહેનોએ પણ 1 જ્ઞાનભક્તિ અને ઉદ્ધાર કરી લાભ લેવાનો છે. સીરીઝના ધારાધારણુ બીજ પેજ ઉપર છે. આ લાભ દરેક જૈનબંધુઓ અને બહેનોએ લેવા જેવો છે.
વર્ગવાસી આપ્તજનોના સ્મરણાર્થે ને ભક્તિ સાથે જ્ઞાનની સેવા કરવાનું ને સ્મરણ સચવવાનું આ અમૂલ્ય સાધન છે-અમરનામ કરવાનું પણ સાધન છે.
કોઈ પણ સ્થળે પૂરતી ખાત્રી કર્યા સિવાય લખાણ કે બીજાથી લલચાઈને રકમ આપતાં પહેલાં અવશ્ય વિચારવાનું છે. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગરHOME CONDITSIOONPROVINTOLED04440RFUOVIQ QIVRIST WOLUPRTE 901

Page #30

090=
-તમારું નામ અમર કરવું હોય તો
આટલું વાંચી નિર્ણય કરી લ્યો. $ આ જગતમાં જન્મ કે મરણ પ્રત્યેક પ્રાણીને માટે સુજાયેલ છે, જેથી મનુષ્ય જ્ઞાન
દાહ. અને બુદ્ધિવડે પોતાના માટે આત્મકલ્યાણનો માર્ગ શોધી કાઢે છે; જેથી તમારે આ જીવનમાં તમારું નામ અમર રાખવું હોય, જ્ઞાનભક્તિ કરવી હોય, જૈન સાહિત્ય સેવા ક્રરી જ્ઞાન ઉપાર્જન કરવું હોય તો તે આત્મિક ઉન્નતિ માટે નીચેની યોજના વાંચીવિચારી આજે જ આપ નિર્ણય કરો અને આપના નામની ગ્રંથમાલા પ્રસિદ્ધ કરાવી અમૂલ્ય લાભ મેળવો.
રોજના
૧ જે ગૃહસ્થ એાછામાં ઓછા રૂા ૧૦૦૦) એક હજાર આ સભાને આપે તેમના નામથી ગ્રંથમાળા ( સીરીઝ ) (ગ્રંથ ) આ સભાએ દરેક વખતે નીચેની શરતે પ્રકટ કરવા.
| ૨ સીરીઝના પ્રથમ ગ્રંથ છપાવવાને માટે વધારેમાં વધારે રૂા. ૧૦ ૦ ૦) સુધીના આ સભાએ વ્યય કરો. ( ૩ જાહેર લાઇબ્રેરી કે ભંડાર તેમજ સાધુ-સાધ્વી મહારાજ વગેરેને અમુક સંખ્યામાં ગ્રંથ સીરીઝના નિયમ મુજબ જે જે ભેટ અપાય તે તે “ સીરીઝવાલાની વતી સભા મારફત ભેટ ' મેક્રલવામાં આવશે.
૪ તે સીરીઝની છપાતી દરેક બુકની પચીશ કેપી જે ગૃહસ્થના તરફથી આ ગ્રંથમાળા છપાય તેમને ભેટ આપવામાં આવશે.
| ૫ તે સીરીઝના પ્રથમ ઓછામાં ઓછી અડધા ગ્રંથા ખપી ગયા હોય તે સમયે ઉપજેલી તે રકમના પ્રમાણમાં તે ગૃહસ્થના નામથી બીજે ગ્રંથ ( સીરીઝ ) સભાએ છપાવવો શરૂ કરે. એ જ ક્રમ સાચવી સીરીઝના બીજા ગ્રંથ સભાએ નિરંતર છપાવવા... 2
૬. ગ્રંથમાળાના પ્રથમના એક જ ગ્રંથમાં સીરીઝવાળા ગૃહસ્થનું ટુંકે જીવનચરિત્ર, ફોટોગ્રાફ અને અર્પણપત્રિકા તેમની ઈચ્છાનુસાર આપવામાં આવશે. નીચે પ્રમાણેના મહાશયની ઉદારતાથી તેમના નામથી ગ્રંથમાળાઓ પ્રકટ થઈ ચૂકી છે અને થશે. ૧ શેઠ આણંદજી પુરૂષોત્તમદાસ.
૨ વારા હઠીસંગભાઈ ઝવેરચંદ. ૩ શ્રીમાન સુખસાગરજી મહારાજ. ૪ શ્રીમાન આચાર્યશ્રી બુદ્ધિસ્રાગરજી મહારાજ. ૫ વકીલ હરીચ૮ નથુભાઈ..
૬ શ્રી આત્મવલ્લભ ગ્રંથમાળH. | ૭ શેઠ નાગરદાસ પુરૂષોત્તમદાસ-રાણપુર. ૮ શેઠ ઝવેરભાઈ ભાઈચંદ. ૯ શાહ મગનલાલ ઓધવજી.
૧• શેઠ અમરચંદ હરજીવનદાસ. ૧૧ શેઠ દીપચંદ ગાંડાભાઈ.
૧૨ શેઠ ફૂલચંદ ત્રીકમજી.
૧૩ શ્રીમતી કસ્તુરબહેન. ઉપરના મહાશયેએ પિતાની લક્ષ્મીને સદ્વ્યય કર્યો છે. આપ પણ વિચારીને તે રસ્તે ચાલવા પ્રયત્નશીલ થઈ સાહિત્યના ક્ષેત્રમાં આપનું નામ અમર કરશે તેમ ઇચ્છીએ છીએ.
લોઃ—શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર

Page #31

શ્રીપાળ મહારાજને રાસ.
શ્રી નવપદજી મહારાજનો મહિમા અપૂર્વ છે, જે કોઈ પણ જૈન તે માટે અજાણુ નથી. ચૈત્ર માસ અને આસો માસમાં આવતા ઓળી-ખાયબીલ તપ કરી શ્રી નવપદજીમહારાજની આરાધના કરાય છે. એ અઠ્ઠાઈના દિવસોમાં શ્રી નવપદજી મહારાજનું અપૂર્વ મહાસ્ય જેમાં આવેલ છે તેવા શ્રીપાળ મહારાજનું અદ્ભુત ચરિત્ર તેને રાસ જે વંચાય છે, તે મૂળ તથા તેનું -સરલ ગુજરાતી ભાષાંતર સર્વ કોઈ સમજી શકે તેવી ગુજરાતી ભાષામાં આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે. પાના ૪૬ ૦ પાકું કપડાનું બાઈડીંગ સુંદર ગુજરાતી ભાષામાં પ્રગટ થયેલ છે, ચૈત્ર શુદ ૧૫ પૂર્ણીમા સુધીમાં લેનારને બે રૂપીયા (પાસ્ટેજ જુદુ' ) ની કિંમતે આપવામાં આવશે.
શ્રી નવપદજીની પૂજા. ( અર્થ, નોટ, મંડલ, યંત્ર, વિધિ વગેરે સહિત. ).
- પ્રભુભક્તિમાં તલ્લીન થઈ ઈષ્ટ્રસિદ્ધિ જલદી પ્રાપ્ત કરવા માટે, પૂર્વાચાર્ય પ્રણીત પૂજા એક વિશિષ્ટ કારણ છે. એવા હેતુથીજ શ્રીમદ્દ યશોવિજયજી મહારાજકૃત નવપદજીની પૂજા અમાએ તેના ભાવાર્થ, વિશેષાથ" અને નાટ સાથે તૈયાર કરી પ્રગટ કરેલ છે. સાથે શ્રી નવપદજીનું મંડલ તે તે પદના વણુ-રંગ અને તેની સાથે, વિવિધ રંગ અને સાચી સોનેરી શાહીની વેલ વગેરેથી તથા શ્રી નવપદજીને યંત્ર કે જે આયંબીલ-ઓળી કરનારને પૂજન કરવા માટે ઉપયોગી છે, તે બને છબીઓ ઉંચા આર્ટપેપર ઉપર માટે ખર્ચ કરી ધણા સુંદર સુશોભિત અને મનોહર બનાવી આ ગ્રંથમાં દાખલ કરવામાં આવેલ છે. આ સાથે શ્રી સિદ્ધચક્રજી મહારાજનું આરાધન કેમ થાય, તેના સંપૂર્ણ ક્રિયાવિધિ, ચૈત્યવંદન, સ્તવને, સ્તુતિ અને સાથે શ્રીમાન્ પદ્યવિજયજી મહારાજ અને શ્રીમાન આત્મારામજી મહારાજકૃત નવપદજી પૂજામાં દાખલ કરેલ છે. ઉંચા એન્ટ્રીક પેપર ઉપર ગુજરાતી સુંદર જુદા જુદા ટાઈપથી છપાવી ઉંચા કપડાના બાઈડીંગથી અલંકૃત કરેલ છે. આ ગ્રંથનું નામ જ જ્યાં પવિત્ર અને પ્રાતઃસ્મરણીય છે ત્યાં તેની ઉપયોગીતા અને આરા‘ધના માટે તો કહેવું જ શું ? શ્રી નવપદજી આરાધનના જીજ્ઞાસુ અને ખપી માટે
આ એક ઉત્તમ કૃતિ છે. અને તેમાં ગુરૂમહારાજની છબી, નવપદજી મહારાજનું મંડલ ને યંત્ર આ બુકમાં દાખલ કરેલ હોઈ આ ગ્રંથ વાંચનારને તેની અપૂર્વ રચના જણાયા સિવાય રહે તેવું નથી. આ માટે વધારે લખવા કરતાં તેને ઉપયોગ કરવા નમ્ર સુચના કરીયે છીએ. કિંમત રૂા. ૧-૪-૦ પાસ્ટેજ જુદું.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર,

Page #32
Reg. No. B. 481. [E]E == =[] શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ = = ==NE? ====I [ = => LEE દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રગટ થતુ' માસિક પત્ર. 2 | પુ. 30 મું. વીર સં. ર૪પ૯. માહ, આત્મ સં'. 37. અંક 7 મા. સાચુ સ્વદેશી. == BE 88 પરદેશી માલ ખરીદવાથી દેશનું નાણુ જેમ પર દેશમાં ચાલ્યુ' જાય છે, એમજ મીલનું કાપડ લેવાથી ગરીબોના પૈસા એક કરોડપતિના બંગલા, મેટર અને મિજલસમાં ચાલ્યા જાય છે; જ્યારે શુદ્ધ ખાદી ખરીદવામાં ખર્ચાતા પૈસે સીધે સીધા ખેડુત, કાંતનારી બાઈ, ગરીબ પીંજારા અને ભૂખે મરતા વણકરોને પેટના ખાડા પૂરવા માટેની જુવાર ખરીદવા માં કામ લાગે છે. આ સત્ય જેને સમજાય તે ખાદી પહેરે અને સ્વદેશી પ્રચારકે લાખોપતિના ઘર ભરવામાં નહિ પણ ગામડાંના ગરીબ ખેડુતોને અને કારીગરોને રોટલાનો ટુકડો મેળવી આપવાના પુણ્ય કાર્ય માં પોતાની બુદ્ધિ અને શક્તિ અપાવે ?". એક " લોક સેવક ની નિત્ય નોંધમાંથી. POEEOE:Efe For Private And Personal Use Only