________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ,
૧પ૯ પ્ર. અનાદિ નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નયને દાખલા આપી સમજાવો.
ઉ૦ મેરૂ પર્વત પુલનો એક પર્યાય છે અને તે પ્રવાહની અપેક્ષાએ અનાદિ અને નિત્ય છે કારણ કે તે શાશ્વત છે. જોકે અસંખ્યાત કાળે અન્ય અન્ય પુદગલોનું સંક્રમણ થાય છે પણ તેનો જે આકાર છે તે તો એનો એજ રહે છે. બીજા ઉદાહરણ તરીકે રત્નપ્રભાદક પૃથ્વી કે શાશ્વતી પ્રતિમાઓ ગણી શકાય એ બધા અનાદિ અને નિત્ય પર્યાય છે.
પ્ર. પર્યાયાર્થિક નયને બીજે ભેદ કર્યો ? ઉ. પર્યાયાર્થિક નયનો બીજો ભેદ સાદિ નિત્ય પર્યાયાથિક નય જાણુ. પ્ર સાદિ નિત્ય પર્યાયાર્થિક એટલે શું તે દાખલે આપી સમજા.
ઉ૦ સાદિ નિત્ય પર્યાયાર્થિક એટલે જે પયયની આદિ હોય અને તે જે નિત્ય પણ હોય તે સાદિ નિત્ય પર્યાયાર્થિક નય કહેવાય. દાખલા તરીકે જે જીવ મોક્ષને પ્રાપ્ત કરે છે તે જીવની મોક્ષમાં જવાની આદિ થાય છે, પણ એક્ષમાંથી તે જીવનું આવવું નહિં હોવાથી તે સાદિ નિત્ય કહી શકાય.
પ્ર. પર્યાયાર્થિક નયનો ત્રીજો ભેદ કે ? ઉ. અનિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાથિક નામને ત્રીજે તેનો ભેદ છે. પ્ર. અનિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નય એટલે શું ?
ઉ. જે પર્યાય નિરંતર અનિત્ય હોય અર્થાત તે સત્તામાં ગૌણ હોય અને ઉત્પત્તિ તથા વિનાશથી નિરંતર અનિત્ય રહે. જે જે વસ્તુ વર્તમાન કાળે વિદ્યમાન છે તેને ઉપાદ વ્યયની પ્રાધાન્યતા માનવાથી અનિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નામનો ત્રીજો ભેદ કહ્યો છે.
પ્ર. પર્યાયાર્થિક નયનો ચોથો ભેદ કર્યો ? ઉ. પર્યાયાર્થિક નયનો ચોથો ભેદ સત્તા ગ્રાહક નિત્ય અશુદ્ધ નામનો છે.
પ્રપયયાર્થિક નયનો ચોથો ભેદ જે સત્તા ગ્રાહક નિત્ય અશુદ્ધ નામને કહ્યો છે તે કેવી રીતે છે તે સમજાવે
ઉ૦ એક સમયમાં પર્યાયને ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્યરૂપ ત્રણે લક્ષણે કરીને યુક્ત હોય છે, કારણકે ઘટમાં જ્યારે પૂર્વ પર્યાય શ્યામપણું નષ્ટ થાય છે ત્યારે ઉત્તર પર્યાય રક્તપણું ઉત્પન્ન થાય છે. હવે અહીંયાં રક્ત પર્યાયન ઉત્પાદ, શ્યામ પર્યાયને વ્યય અને ઘટદ્રવ્યનું પ્રોવ્યપણું એ ત્રણે લક્ષણ એક સમયમાં હોય છે. પર્યાયનું શુદ્ધ સ્વરૂપ સત્તા હોય છે. તે સત્તાનું જ્યારે ગ્રહણ થાય છે ત્યારે નિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નામને ચોથો ભેદ સિધ્ધ થાય છે. ખરી રીતે
For Private And Personal Use Only
