Book Title: Agamanusar Muhpatti Ka Nirnay
Author(s): Manisagar
Publisher: Kota Jain Shwetambar Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032020/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s`n nng n `n ``n Bino.1983 ||AUM|| *zrI jinAya nmH|| AgamAnusAra muMhapatti kA nirNaya. aura jAhira udghoSaNA naM0 1-2-3. GOS kartAHparamapUjya paramaguru zrI 1008 zrI manmahopAdhyAyajI zrI sumatisAgarajI mahArAjake laghu ziSya paM0 muni zrImaNisAgarajI mahArAja. sahthalipedionedis so disabdosraddddeiosddogoda ke siddiodo Idio hd Sisodia * * * 26dode dadi dj Jo doDSiddhadake Jods* * * * *s do 2024 -- chapavAkara prakaTa kartAHzrI koTA Adi kA jaina zvetAMbara saMgha. tIna phArma lakSmIvilAsa sTIma presa indaura meM chape aura zeSa saba graMtha koTA priMTiMga presa koTA zahara meM chapA. zrIvIranirvANa saM0 2453] [vikrama samvat 1983. kArtika zudI 11. prathama bAra 20000 kaoNpI.] bheTa [mUlya satya grahaNa. kaka Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka isa sUcanA ko pahile paDhiye. yA cooooyahasamaya zAMtipUrvaka sabase milakara rahanekA hai, bahuta loga khaMDana maMDanake vivAdakI pustakeM chapavAnA nahIM cAhate, tobhI sthAnakavAsiyoM kI tarapha se mukha vastrikA nirNaya, guru guNamahImA, jainatattvaprakAza, vagairaha 8-10 pustakoMkI anumAna 30000-40000 hajAra pratiye chapakara prakAzita hocukI hai unhoMmeM bhagavatI, jJAtAjI, nirayAvalI, nizItha, mahAnizItha Adi AgamIki nAmase tathA AcAra dinakara, yogazAstra, ogha niyukti Adi prAcIna zAstroMke nAmase aura zivapurANa Adi anyazAstroM ke nAmase pratyakSa jhUTha bolakara vyartha bholejIvoMko dhokhe meM DAlaneke liye hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanekA ThaharAyAhai aura hAthameM muMhapatti rakhakara muMha kI yatnA karake bolane vAle sarva jainiyoM ke upara bahuta anucita AkSepa kiye va jhagaDA phailAyA, yaha saba bAteM sarvathA jinAjJA viruddha honese bhavyajIvoMko satya bAtakA nirNaya hone ke liye mereko sthAnaka vAsiyoM kI muMhapatti bAMdhane saMbaMdhI saba pustakoM kA aura saba zaMkAoMkA samAdhAna acchI 2 yuktiyoM pUrvaka sarva zAstra pAThoM ke sAtha isa graMthameM liMkhanA paDAhai / sthAnaka vAsI, bAIsa Tole, hUMDhiye va sAdhu mArgI ina cAra nAmoMmeM DhUMDhiyA nAma vizeSa karake sarvatra prasiddha hai tathA "DhUMDhata DhUMDhata DhUMDhiliyA saba, veda purANa kurAnameM joI / jyoM dahI mAMhIsu makkhaNa daMDhata, tyo hama DhUMDhiyoM kA mata hoii||1||" isa prakAra yaha loga DhUMDhiyA nAma svIkAra karate haiM isaliye maiMne isa graMthameM DhUMDhiyA nAma likhA hai isapara koI nArAja na hove| presavAloMkI kaI tarahakI takhalIphoMse yaha graMtha bahuta vilaMbase prakaTa huA hai aura chapAI meM bhI baDI garabaDa rahagaIhai isaliye presadoSa, dRSTidoSa, lekhaka doSakI pAThaka gaNa kSamA kareM / prathama jAhira udghoSaNA naMbara 1-2-3 paDhakara phira mUla graMtha paDheM aura satya tatvahI grahaNa kreN| isagraMthako ApapaDho, auroMko paDhAo, mitroko va AsapAsake gAMvomeM bhejo, zvetAMbara jainoM meM ghara gharameM pracAra karo, tabhI satya asatyakI sarvatra parIkSA hogI. sarpakI kAMcalI kI taraha jhUThIbAtarUpa mithyAtvako choDanA aura ciMtAmaNiratnakI taraha satya bAtarUpa samyaktvako grahaNa karanA yahI sacce jainIkA pahilA krtvyhai| laghukarmI mokSagAmI satya bAta grahaNa karatehaiM aura gurukarmI saMsAragAmI satya vAtapara nArAja hote haiM / Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIjinAya nmH|| jAhira udghoSaNA naMbara 1. // mokSa prApti kI icchA karane vAloMko sUcanA // pahile isa lekha ko pUrA 2 avazya paDhiye. sulaho vimANa vAso, egachattA mehINi vi sulahA // dullahA puNa jIvANaM, jiNaMdavara sAsaNe bohiM // 1 // isa anAdi saMsAracakrameM janma-maraNa-roga-zoka-Adhi-vyAdhi upAdhi-saMyoga-viyoga-garbhAvAsa-naraka-tiyecAdi anaMta duHkha bhogate hue bhI kabhI puNyayoga se devalokameM vAsa honA tathA ekachatra pRthvIkA rAjya, lokapUjA, sarasa AhAra, iSTabhoga vagairaha milane sulabhahaiM parantu saMsArake anaMta duHkhoM kA vinAza karake mokSakA akSaya sukha ko dene vAle zrIjinezvara bhagavAnke vacanoMpara zuddhazraddhA (samyag darzana) prApta honA bahuta mushkilhai| .. "samyag darzana-jJAna-cAritrANi mokSa mArga:" zuddha samyaksva, zAma aura cAritra hI mokSakA mArgahai yaha vAkya jainasiddhAMtoM meM prasiddhahI hai, jabataka samyag darzana, samyag zAna aura samyag cAritra ina tInoMkI prApti na hogI tabataka kisI bhI jIvakA mokSa huA nahIM, hogA nahIM, aura ho sakegAbhI nahIM, isaliye mokSaprApti kI icchAkarane vAloMko samyag darzanAdi ina tInoMko aMgIkAra karane caahiye|: , . jabataka jinezvara bhagavAnke vacanoMpara zuddhazraddhA na hogI tabataka samyag darzana kabhI nahIM hosakatA, jabataka samyagdarzana na hogA taba taka samyag darzanake binA padArthakA yathArtha bodha kabhI nahIM hosakatA jabataka padArthakA yathArtha bodha na hogA tabataka samyag jJAna nahIM ho Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. sakatA, jabataka samyag jJAna na hogA tabataka samyag cAritra kI prApti kabhI nahIM hosakatI, isase jinezvara bhagavAnkI AjJA mujiba calanA yahI samyag darzana jJAna cAritra kI prAptikA hetuhai, yahI saMsArI duHkhoM kA nAza karane vAlAhai, yahI mokSa denevAlA prabala kAraNa hai isa liye saMsArI duHkhoMse chuTanekI cAhanA karane vAle AtmArthiyoM ko jinezvara bhagavAnkI AzA mUjiba calanAhI parama hitkaariihai| __aura AjJAviruddha calanevAle cAhe baDe 2 tapakareM, japakareM, dhyAna kareM, jina guNagAve, sUtra-siddhAMta paDheM-guNe-sune-sunAveM, sAdhuke pAMca mahAghrata pAle, zrAvakake 12 vrata pAleM, donoM samaya pratikramaNa kareM, dayApAleM, dAnadeveM, zIlapAleM, ityAdi bahuta dharmakArya kareM tobhI AjJA viruddha honese saba niSphala ho jAte haiM. mokSa dene vAle nahIM hote, kiMtu saMsAra baDhAne vAle hote haiN| dekho-'jamAli' AjJA mUjiba calatA aura zuddha prarUpaNA karatA to bahuta kaThina (baDI utkRSTa ) kriyA karanevAlA thA so usI bhavameM avazyahI mokSa jAtA paraMtu bhagavAnkA eka vacana utthApana karanese usakI bar3I kaThina kriyA; tapasyAdibhI saba niSphala gaI aura halakI nIcajAtikA kilaviSiyA deva huA. vaisehI AjJA viruddha calanevAle utsUtraprarUpaNA karane vAle aura unako samajhAne parabhI apanA jhUThA haTa nahIM chor3ane vAle bahuta dayApAleM tathA tapasyAdi dharmakArya kareM tobhI ajJAna kaSTa (kAya kleza) se halakI jAtike devAdi hove yA kapaTa kriyAse tiryaMca yonimeM jAve to seTha sAhUkAra rAjA bAbUke vahAM ghor3e hAthI Adi hokara kAya klezakA phala bhogakara saMsArameM paribhramaNa karate haiM, phira bodhIbIja samyaktva jainadharma milanA bahuta muzkila hotA hai, isaliye zAstroMmeM kahAhai ki "sammattaM uchidiya, micchattArovaNaM kuNai niya kulassa // teNa sayalo vi vaMso, kugai muha saMmuho niio||1||ussutt bhAsagANaM, bohiNAso aNaMta saMsAro pANacae vi dhIrA, ussutta to nabhAsaMti // 2 // ussuttamAcaraMto, baMdhaikammaM sucikkaNo jIvo // saMsAraM ca pavaDhUI, mAyA mosaM ca kuvaI // 3 // ummagadesao, magganAsao guDhahiyaya maailo|| saDhasIlo ya sasallo, tiriyAuM baMdhae jIvo // 4 // ummaga desaNAe, caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM " // ityAdi Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA. - dekho-UparakI gAthAoMkA bhAvArtha aisAhai ki-jo puruSa jinAzA ke anusAra satya bAtarUpa zuddhazraddhAkA niSedha karake apane matapakSakI jhUThI bAtarUpa mithyAtvako apane kulameM yAne-samudAyameM sthApana kare, vaha apane samudAyakI sadgatikA nAzakarake durgatimeM DAlanekA doSI hotAhai // 1 // utsUtra (zAstra viruddha ) prarUpaNA karane vAleko bodhIvIja samyaktvakA nAza hotAhai aura anaMta saMsAra baDhatAhai, isaliye prANa jAneparabhI janma maraNAdi duHkhoMse DaranevAle dhIrapuruSa kabhI utsUtraprarUpaNA nahIMkarate // 2 // utsUtraprarUpaNA karanevAlA apane cikane (gADha majabUta ) karmoMkA baMdha karatAhai, kapaTa sahita mAyA mRSA bolatAhai tathA saMsAra baDhAtAhai, ||3||jin AjJAke anusAra satya bAtako jhUThI batalA kara niSedha karanevAlA aura unmArgakI apanI kalpita jhUThI bAta ko satya kahakara sthApana karanevAlA gUDha kapaTI aMtara mithyAtvarUpa zalya sahita honese tiryaMca yonike AyuSyakA baMdha karatAhai // 4 // aura unmArga kI bAta jamAnese jinezvara bhagavAnkA kahAhuA paMca mahAvratarUpa apane cAritra dharmakA nAza karatAhai. ityAdi bahuta bAteM zAstraviruddha prarUpaNA karanevAle ke liye likhI haiN| ' aura yahabAta sarvajaina samAjameM prasiddhahai ki-koIbhI prANI zAstra kA ekapada, ekaakSara yA kAnA-mAtra-biMdukIbhI utthApanA kare yA artha ulaTA kare bA pahilekA pATha nikAla kara; nayA dAkhila karake sUtra ko aura arthako ulaTa pulaTa karadeve to vaha apane samyaktvakA aura cAritrakA nAza karake mithyAdRSTi anaMta saMsArI hotaahai| tathA sacce upadezase eka jIvako samyaktvI banAnese vaha jIva paraM. parAse mokSa jAtAhai, usase 84 lakSa jIvAyonike sarvajIvoMko abhaya dAna detAhai, usakA lAbha saccA upadeza denevAleko milatAhai, aura mi. thyA upadezase kisI jIvako samyaktvase bhraSTa karake mithyAtvameM DAla nese vaha saMsArameM rUlatAhai, usase 84 lakSa jIvAyonikI ghAtakaratAhai, usakA pApa mithyAupadeza denevAleko lagatAhai, isaliye mithyAupadeza denevAlA 84 lakSa jIvAyonikA ghAtaka mahAndoSI samajhA jAtAhai. __ aura jo koI sAdhu hokarake bhI kabhI baDIjIvahiMsA kare, caurI phare, kisI se vyAbhicAra seve, dhanAdi parigraha rakkhe aura rAtribhAjana Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA kare to usake pApase vaha akelAhI DUbatA hai, usapApase bhI mithyAupadeza denevAlA apanI AtmAko va apane sarvabhaktoMko DubAne vAlA honese anaMtaguNA adhika pApI hotA hai tathA mithyAtvakI paraMparAse aneka jIva DUbate haiM aura jIva hiMsAdi saba pApakarmoMkI AloyaNA (prAyazcitta) ho sakatI hai usase vaha pApakarma chUTabhI sakate haiM, paraMtu mithyA upadeza denevAle utsUtra prarUpakakI to koI AloyaNAbhI nahIM hosakatI, usako to 'gauzAle' kI taraha saMsArameM usake vipAka bhoganehI paDatehaiM / tathA zaraNe AyekI rakSA karanA yaha uttama puruSakA zreSTha dharma hai, parantu vizvAsa jAnakara zaraNe AnevAloMkA nAza karanevAlA vizvAsaghAtI mahApApI kahA jAtA hai. taisehI saMsArI duHkhoMkA nAza karaneke irAde se mokSamArgakA saccA rAstA batalAneke vizvAsase satya dharma upadeza sunane ko AnevAle bhavyajIvoMko jinAzA viruddha hokara mithyA upadeza dekara mithyAtvameM DAlanevAlA zaraNeAyoMkA zirachedana karanevAlese bhI adhika doSI hotA hai / aise mithyA upadeza denevAleko mAnane- pUjane vAle, usakA vacana mAnanevAle, saMgakarane vAle apane samyaktvako hAni pahuMcAte hue mithyAtvI banate haiM, jinAzAko utthApana karate haiM, tathA apanA dharma karma vyartha te haiM aura saMsAra baDhAte haiM. isaliye mokSajAnekI cAhanA karanevAle AtmArthiyoM ko mithyAupadeza dene vAloMkA tathA mithyA bAtakA avazya tyAga karake jinAzAnusAra satyabAtakA dharmopadeza denevAloMkA saMgakara ke satyabAtako grahaNakarake apane dharmakArya- manuSyabhavako saphala karanA cAhiye tathA apanI AtmAkA kalyANa karanA cAhiye / aura kabhI ajJAna dazAse apanese utsUtra prarUpaNA hogaI ho yA apanI paraMparA se calIAtI hoto usako samajhanepara tyAga karanemeM loka lajjA yA guru paraMparAkA haThana rakhanA cAhiye. jo prANI apane guru ke mohase, samudAyake mohase, bahuta varSoMke matapakSake veSake mohase, dRSTirAgI paricayavAle bhaktoMke mohase yA lokapUjAdi kisIbhI kAraNa se utsUtra prarUpaNAkI jhUThI bAta ko nahIM choDate, jIveM tabataka usIkohI calAyA karate haiM so bahuta logoMke mithyAtvakA hetu honese apane manuSyabhavako tathA jaina dharmako hAratehaiM aura midhyAtvase saMsAra baDhAte haiM Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. isaliye bhavabhiruyoMko aise jhUThe haTha choDanemeM kabhI vilaMba na karanA caahiye| - samyaktvIke lakSaNa. zuddhazraddhAvAle zuddha samyaktvI sacce jainIkA yahI lakSaNahai ki-jhUThIprapaMcabAjI,mAyAcArI, haThAgraha na kare. apanIbhUlako samajhane yA samajhAnepara tatkAla sudhAraleve jhUThIbAtako. tyAga karanemeM lokalajjA va guruparaMparAkA haTha na rakkhe, vahato jinAjJAnusAra calakara karmaviTaMbanAse dUra hokara AtmakalyANa karanekI hI hamezA cAhanAkare aura jabataka saMsArameM rahe tabataka bhavabhavameM jinAjJAnusAra dharmakArya karanekI bhAvanA bhAve. dekho-jinAzAnusAra calanevAlA zuddha samyaktvI thor3A tapakare, thor3A japakare, thoDA jJAnapaDhe, thoDA cAritrapAle yA cAritra lenekI bhA. vanA rakkhe, cAritra dharmapara; jina AjJApara gADha ( dRDha ) anurAga rakkhe aura jIvadayA dAna zIlAdi yathA sAdhya thoDe 2 dharmakArya kare to bhI vo baDavRkSake bIjakI taraha bahuta phaladenevAle hotehaiM. tathA sUryakI kiraNoMkI taraha mithyAtva-ajJAnarUpI aMdhakArakA nAzakarake mokSanagara meM jAneke liye rAstAmeM karmarUpI kIcaDako sUkhAkara mokSanagarakA rAstA sApha karatehaiM aura samyagjJAnakA prakAza karanevAle hotehaiM usa se zreNika mahArAja va kRSNa vAsudeva vagairaha mahAna puruSoMkI taraha thor3e dharmakAryabhI nirvighnatApUrvaka zIghra mokSadenevAle hotehaiM isaliye zuddha zraddhAsahita jinAjJA mUjaba thor3e dharma kArya karane se bhI Atmahita hotA hai, sarva karmoMkA nAza hotAhai, janma-maraNAdi duHkha vinAza hotehaiM aura mokSa milanese akSaya sukhakI prApti hotI hai. mithyAtvIke lakSaNa.. . . joprANI pAMca mahAvrata lekara Uparase sAdhukA veSadhAraNakarale, paraMtu usake aMtarameM yadi mithyAtvakA vAsa hoto vaha prANI hajAroM satya bAtoMko choDakara kisItarahake jhUThe AlaMbana khaDe karake satyabAtako utthApana karatAhai aura jhUThIbAtako sthApana karaneke liye bar3Aparizrama karatAhai. abhinivezika mithyAtvI hotAhai vaha apane manameM dUsare sAmane vAlekI satyapAtako nyAyapakSa se samajhane parabhI sirpha lokalajjA va pUjA mAnyatAkA abhimAna tathA guruparaMparAke Agrahase jAnabUjhakara Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udaghoSaNA. apanA asatyamata sthApana karaneke liye nyAyamArgako choDakara uddhattAI se satyabAtakA niSedha karatA hai anyAyamArgako grahaNakaratA hai aise prANI ke lokalajjA pUjAmAnyatA guruparaMparAdi saba isabhavameM yahAMhI ghare rahate haiM aura jhUThehaThAgrahase karmabaMdhana hotehaiM usake vipAka goSTAmAhila, trerAzika vagairaha ninhavoMkI taraha saMsAra meM bhogane par3ate haiM isaliye he jainI nAma dhAraNa karanevAle bhavyajIvoM jhUThehaThako choDo aura satyabAtako grahaNakaro usase tumhAre AtmAkA kalyANa ho. anAdi maryAdAkA ullaMghana. dekho anAdi pravAha mUjaba jinAzAnusAra aneka guNavAlI satya bAtake gaMbhIra Azayako guru gamyatAse aura viveka buddhise samajhe binA apanI alpamatikI kalpanAse koI kArya meM yadi lAbha samajhakarake bhI kisI prakAra se nayI bAta zurU kareM tobhI tatvadRSTise vaha hAni kI hetu hotI hai tathA agADI jAte baDe anartha karanevAlI hotI hai. dekhiye jinA - jJAnusAra anAdikAla se sarva jaina muniyoMko hAthameM muMhapatti rakhakara bolate samaya muMhakI yatnA karake bolanekI pravRtti calI AtI hai tobhI anumAna vikrama samvat 1709 meM prathamahI 'lukemata' ke 'lavajI' sAdhu ne apanI kalpanAse ekanaI yukti nikAlI ki khulemuMha bolanase hiMsAhotI hai, vAra vAra upayoga rahatA nahIM isaliye muMhapatti muMhapara bAMdha le to usase dayA palegI, kabhI khulemuMha na bolanA paDegA- aisA vicAra kara ha mezA muMhapara muMhapatti bAMdhanekI naIrIti calAI parantu tatvadRSTise dayAke nAmase calAI huI yaha rIti dayAkI jagaha jyAdAhiMsA karanevAlI hogaI aura mithyAtva phailanerUpa bar3A anartha karanevAlI huI. dekho aba lavajIkI paraMparAvAle iMDhiye kahate haiM ki 'hamezA muMhapatti bAMdhanevAle kahIM 2 dUra dUra anArya dezameM calegaye hoMge isaliye lavajIkA hamezA muMhapAta bAMdhanA navIna mAlUma par3A DhUMDhiyoMkA yaha kahanA pratyakSa jhUThahai kyoMki - gujarAta, kAThiyAvADa, kaccha, mAravAr3a, mAlavA, mevADa, pUrva, paMjAba, madhyaprAMta, dakSiNa vag2airaha dezoMmeM lAkhoM jainI rahate the una dezoMmeM hajAroM sAdhu-sAdhvI vicarate the parantu kisI bhI deza me koI bhI jaina sAdhu hamezA muMhapatti bAMdhane vAlA nahIM thA aura jaina samAja meM bahuta se jainI zrAvaka lakSAdhipati va kroDAdhipati va rAjya mAnya bar3e 2 gRhastha maujUda the so lAkhoM-karoDoM rupaye dAnAdi dharmakAyamai kharca Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. karate the, jinhAke dAnase hajAroM lAkhoM manuSyoMkA aura pazuoMkA pAlana hotAthA. aise dAtAra dharmI va guru bhakta jainiyoMke dezoMmeM kisI jagaha bhI hamezA muMhapatti bAMdhanevAlA koIbhI sAdhu na milA tophira dUra 2 ke anArya dezoMmeM kaise mila sakatA hai, kabhI nahIM. aura anAryadezoM meM sAdhuko jAnA kalpatA nahIM, vahAM zuddha AhArAdi milasakate nahIM tathA jaisA dharma kAryoM ke upadezakA lAbha AryadezoMmeM milatA hai vaisA lAbha anArya dezoMmeM kabhI nahIM milasakatA, isaliye hamezA muMhapatti bAMdhane vAle sAdhu kahIM 2 dUra 2 anArya dezoMmeM honekA bahAnA batalAnA sarvathA jhUTha hai. - phirabhI dekhiye- isa dezameM pahile baDe 2 duSkAla paDethe. tobhI jaina sAdhuoMko AhAra milatAthA. AhArake abhAvase Aryadeza chor3akara koI bhI jainasAdhu anAryadezameM nahIM gayAthA aura usake bAdabhI isa dezameM lAkho jainiyoMmeM va karoDoM sanAtanadharma vAloMmeM DhUMDhiyoMke pUrvajoMko AhAra nahIM milA tathA kuchabhI dharma dekhanemeM na AyA isa liye dUra 2 ke anArya maleccha dezoMmeM jAnA paDA, baDe aphasosakI bAta hai ki apanI naI bAtako prAcIna ThaharAneke liye jainasamAjako va sanAtanI uttama hiMduoMko AhAra na denekA va kuchabhI rdhama na honekA kalaMka rUpa aisI 2 kalpita jhUThI bAteM banAne meM DhUMDhiyA~ko kuchabhI vicAra nahIM AtA isaliye aisI pratyakSa jhUThI gappa calAkara lavajIkI hamezA muMhapatti bAMdhanekI bAtako saccI sAbita karanA cAhate haiM so kabhI nahIM ho sakatI. phirabhI dekhiye vicAra kariye isa Arya khaMDameM bhagavAn ne paMcamakAla meM jainazAsana meM 21 haz2Ara varSa taka akhaMDa paraMparAse sAdhu hote rahanekA pharamAyA hai jisameM bahutase sAdhu zithilAcArI hoMge, thoDe AtmArthI zuddha saMyamI hoMge aisA kahA hai parantu sarva bhraSTAcArI hojAvegeM, koIbhI zuddhasAdhu na rahegA. isaprakAra saMyamI sAdhuoMkA abhAva kisI samayabhI nahIM batalAyA, jisapara bhI DhUMDhiye loga bhagavAnake vacana viruddha hokara sarva sAdhuoMko bhraSTAcArI ThaharA kara isa Arya khaMDameM zuddha sAdhuoMkA sarvathA abhAva batalAte haiM aura hamezA muMhapatti bAMdhaneke naye mata vAloM " ko zuddha sAdhu ThaharAte haiM yahabhI pratyakSa utsUtra prarUpaNA hai / DhUMDhiye kahate haiM ki lavajIne Agama dekhakara muMhapAta bAMdhI hai usIke anusAra hamalogabhI AgamapramANa mUjaba hamezA mu~hapatti bAMdhate haiM, yaha bhI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jAhira udghoSaNA. pratyakSa jhaMThahai kisIbhI AgamameM hamezAmuMhapAtrI bAMdhIrakhanakA nahIM likhA. pAThakagaNa DhUMDhiyoMke Agama pramANakI bAtoMke thoDese namUne dekheM 1 bhagavatIsUtrake 16 ve zatakake dUsare uddezameM zakraMdrake adhikAra meM zakeMdra apane muMhaAge hAtha yA vastra rakhakara bole to nirvadyabhASA bole, aisA bhagavAnne pharamAyAhai. isabAtako Agekarake dUDhiye sAdhu apane mukhapara hamezA muMhapatti bAMdhanekA ThaharAtehaiM, so utsUtra prarUpaNAhai, kyoMki bhagavAnne jIvadayAke liyehI bolaneke samaya usI vakhta muMhaAge vastrarakha ne kI AjhAdIhai so isa AjJA mUjiba calanevAloMko bolaneke samaya apane muMhaAge vastra rakhanA yogyahai parantu isa AzAke viruddha hokara apane muMhapara hamezA bAMdhanekA ThaharAnevAle bhagavAnakI AzA utthApana karatehaiM. dekhiye vicArakariye-agara bhagavAn bAMdhanemeM lAbhajAnate to muMhaAge rakhanekA kabhI na batalAte kintu bAMdhanekAhI batalAte magara hamezA bAMdhanemeM aneka doSa lagatehaiM isaliye bAMdhanekI AjJA na dI, jisaparabhI apanI mati kalpanAse hamezA bAMdhanekA ThaharAne vAle pratyakSa jhUThA haThAgraha krtehaiN| . 2 indra ke AdhikAravAle pATha se muMhapara bAMdhane kA artha nikAloge to indrakebhI bAMdhanakA ThaharajAvegA. atita-anAgata-vartamAna kAlameM anaMta indrahogaye vo sarva tIrthakaramahArAjoMkI sevAbhaktimeM harasamaya AtehaiM parantu kisIbhI indrane apanA muMha bAMdhA nahIM, isaliye jaise indra bolate samaya muMhaAge vastra rakhatAhai. vaisehI DhUMDhiyoMkobhI indrakI taraha bolate samaya apane mahaAge vastra rakhanA yogya hai. muMhaAge vastra rakhanekA dRSTAMta batalAkara phira bA~dhanekA ThaharAnevAle mAyAcArIse bholejIvoM ko unmArga meM DAlate haiM, aura bhagavatI sUtra ke nAmase baDA anartha karate haiN| 3 bhagavatIsUtrake 7 ve zataka ke 33 ve uddezameM 'jamAlI' ke dIkSA ke adhikArameM tathA zAtAjIsUtrake prathama adhyayanameM 'meghakumAra' ke dIkSAke adhikArameM jamAli-meghakumArake dIkSAsamaya locakarane yogya cAraaMgula kezarakhakara bAkIke zirake keza kATaneke samaya rAjakumAroMko apane nAkakI durgadhi na lagane pAve isaliye gRhasthI nAIyoMne dhanake lobha va rAjAoMkI AjJAse dhotI-dupaTTe jaise vastrake mukhakozase thoDIderake liye nAka aura muMha donoMbAMdhakara rAjyakumAroMke keza kATethe, isa pramANa ko Age karake DhUMDhiye sAdhupanemeM hamezA muMhapatti bAMdhIrakhanekA ThaharAte Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. haiM yahabhI pratyakSa utsUtra prarUpaNAhI hai kyoMki dIkSAlekara rAjakumAra muniyoMne muMhapattise muMha bAMdhA nahIM thA isaliye gRhastha nAIke muMhabAMdhanekI bAta ko Age karake bhole jIvoMko bhramameM DAlakara hamezA muMhapadhanekA mata sthApana karanA bar3I bhUla hai / agara gRhastha nAIkI taraha DhUMDhiye muMha bAMdhanA mAnate hoveM taba to mukhakoza jaisA laMbA vastra lekara nAka muMha donoM bAMdhane cAhiye, jisake badale nAka khulA rakhakara akelA muMhabAMdhanekA ThaharAnA sarvathA anucita hai / 4. vipAkasUtra ke prathama adhyayanameM gautamasvAmI mRgArANI ke janmAdha bahuta duHkhI aura rogISTa mRgAputrako dekhaneke liye gaye, taba mRgAputrake Thaharaneke durgaMdhI vAle bhUmigharakA daravAjA kholaneke samaya mRgArANIne vastra se pahile apanA muMhabAMdhA aura durgadhIkA bacAva karanekeliye gautamasvAmIko bhI kahA ki ApabhI apanI muMhapattise muMha bAMdha leM. isa bAta se sAbita hotA hai ki gautamasvAmIke muMha para muMhapatti pahile bAMdhI huI nahIM thI, kiMtu hAthameM thI. isaliye mRgArANIne durgadhIkA bacAva karane ke liye muMha para bAMdhanekA kahA, yadi pahilese bAMdhI huI hotI to phira dUsarI bAra bAMdhanekA kabhI nahIM kahatI, yaha bAta alpamati vAle bhI acchI taraha se samajha sakate haiM, tobhI DhUMDhiye loga isa satya alant uDAne ke liye aura apanI kalpita bAta ko sthApana karane ke liye kahatehaiM ki mRgArANIne nAka bAMdhanekA kahA hai, aisA DhUMDhiyoMkA kahanA sarvathA jhaMTha "muhapotIyAe muha baMdheha" muMhapatti se mukha bAMdho, aisA mUla pATha hone parabhI nAka bAMdhanekA kahanA pratyakSa mUMThahai aura gautamasvAmI ke tathA mRgArANI ke liye durgadhIkA bacAva karane saMbaMdhI ekahI adhikArameM ekahI samAna pATha honese yadi gautamasvAmIkA pahilese muMhabaMdhA huA mAnoMge to mRgArANIkAbhI muMha pahilese baMdhA huA Thahara jAvegA aura mRgArANIkA muMha khulA mAnoge to gautamasvAmIkA bhI muMha khulA mAnanA paDegA. ekahI bAta meM, ekahI saMbaMdha meM donoMke liye muMha bAMdhanekA samAna pATha honepara bhI mRgArANIkA muMha khulA aura gautamasvAmIkA muMha baMdhA huA aisA pUrvApara virodhI (visaM vAdI) ulaTa pulaTa artha kabhI nahIM hosakatA isaliye gautamasvAmIkA pahilese hI muMhabaMdhA huA ThaharAnA baDI bhUla hai / ' R Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA 5. phirabhI dekhiye yaha bAta pratyakSa anubhava siddhahai ki DhUMDhiye sAdhu hamezA muMhapatti bAMdhI rakhate haiM vaha loga kabhI durgadhI vAle rAste hokara jAveM to unhoMko koIbhI dUsare loga muMhapAttase muMha bAMdhanekA nahIM kaha sakate aura jinhoMke muMha khule hoMge unhoMko durgadhIkI jagaha muMha bAdhanekA kaha sakatehaiM isI tarahase gautamasvAmIkebhI pahilese muMha baMdhA huA nahIMthA isaliye mRgArANIne muMhapatti se muMha bAMdhanekA kahAhai. agara kahA jAya ki durgadhI to nAkase AtIhai paraMtu muMhase nahIM. yahabhI anasamajha kI bAtahai, kyoMki ubAsI vagairaha karate samaya yA bAteM karate samaya nAka-muMha donoMse zvAsozvAsa AtAhai aura durgadhabhI nAka-muMha donoM se peTameM jAtIhai isaliye muMhabAMdho aisA kahanese naigamanayake matase sAmAnyapane nAka-muMha donoM bAMdhanekA arthhotaahai| isaliye atIvagahana Azaya vAle Agama vacanoMkA bhAvArtha samajhe binA muMhase peTameM durgadhI jAnekA niSedha karanA aura gautamasvAmIke pahile sehI muMhabaMdhA ThaharAne bAbata kuyuktiyeM karanA pratyakSa utsUtra prruupnnaahai| 6. nirayAvalI sUtrameM somilatApasane apane muMhapara kASTamudrA yAne-lakar3ekI paTar3I bAMdhIthI, aisA adhikArahai. usako dekhakara DhUMDhiye loga jainasAdhuko hamezA apanemuMhapara muMhapatti bAMdhIrakhanekA ThaharAte haiM so sarvathA utsUtra prarUpaNAhai. kyoMki somila brAhmaNane pahile zrIpArzvanAthasvAmIke pAsa samyaktvamUla zrAvakake bAraha vrata liyethe, zrAvaka dharma pAlanakaratAthA paraMtu pIchese sAdhuoMkI saMgatake abhAvase samyaktva se aura zrAvaka dharmase pIchA giragayA, mithyAtvI dharma karane lagA tathA kaMdamUla khAnevAle gaMgAnadImeM snAna karanevAle dizApoSaka tApasoMke pAsa tApasI dIkSA lI aura apane muMhapara kASThamudrA bAMdhakara mauna rahanekA niyamaliyA, yaha saba mithyAtvIpanekI kriyAthI isaliye pArzvanAtha svAmIke eka bhakta devatAne somila tApasako pAMca rAtritaka bAra. bAra upadeza dekara kASTa mudrAdi mithyAtvI kriyA chur3avAkara samyaktva sahita zrAvakake 12vrata aMgIkAra karavAye tabasomila tApasa zrAvakadharma pAlana karane lagA paraMtu pahile jo kASTamudrAdi mithyAtvI kriyA kI thI usa kriyAkI AloyaNA na lI, usase virAdhaka huA aura AyuH pUrNa karake zukranAmA grahapanemeM utpanna huA. yadi kASTa mudrAdi mithyAtvI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNa. 11 kriyAkI AloyaNA karaletA to ArAdhaka hokara vaimAnika devalokameM avazyahI utpanna hotA. isaliye somila tApasake kASTamudrAse muMhabAMdhanekA dRSTAMta batalAkara DhUMDhiyeloga hamezA muMhapatti bAMdhanekA ThaharAte haiM. so pratyakSa hI zrIjinezvara bhagavAn kI AjJAkI virAdhanA karake mithyAtvI banate haiM | 7. phirabhI dekhiye jaise usa devatAne somilako midhyAtvI kriyA se chur3avAkara samyagdharma meM pIchA sthApana kiyA. isI tarahase jinezvara bhagavAn ke bhakta sarva jainiyoMkA yahI kartavya hai ki - somilakI taraha hamezA muMhapatti bAMdhane vAle DhUMDhiyoMkI isa mithyAtvI kriyAko kisI bhI taraha chur3avAkara unhoMko jinAzAnusAra samyagdharmameM sthApana kareM, ArAdhaka banAveM to bar3A lAbha hogA / 8. DhUMDhiye kahate haiM ki- "mahA nizItha" sUtrake 7 veM adhyayanameM likhA hai ki- muMhapatti bAMdhebinA pratikramaNa kare, vAcanA deve-leve, vAM daNA. deve yA iriyAvahI kare to purimakA prAyazcitta Ave. aisA kahakara hamezA muMhapatti bAMdhanekA ThaharAte haiM sobhI pratyakSa jhUThahai, kyoMki 'mahAnizItha' sUtra ke 7 veM adhyayanameM AloyaNAke adhikArameM muMhapattiko apane muMhake Age rakkhe binA sAdhu pratikramaNAdi kriyA kare to usa ko purimakA prAyazcitta Ave magara muMhaAge rakhakara upayogase kArya kare to doSa nahIM. isase hamezA bAMdhanA nahIM Thahara sakatA. aura "kannehiyAe vA muhaNaMtageNa vA viNA iriyaMpaDikkame micchukkaDaM purima ca" isa vAkya kA bhAvArtha aisA hotA hai ki- gaucarI jAkara pIche upAzraya meM Aye bAda gamanAgamana kI AloyaNA karaneke liye iriyAvahI karane cAlA sAdhu pramAdavaza muMhapattiko muMha ke Age Ar3I DAlakara kAnoMpara rakhakara iriyAvahI kare to usa ko micchAmidukkaDaMkA prAyazcitta Ave aura sarvathA muMhake Age rakkhe binA iriyAvahI kare to usako purimahaM kA prAyazcitta Ave . isatarahase donoM bAtoMke liye do tarahake alaga 2 prAyazcita kahe haiM so isakA bhAvArtha samajhe binA aura Age pIcheke pUrvApara saMbaMdhavAle pAThako chor3akara binA saMbaMdha kA thor3AsA adhUrA pATha bhole logoMko batalAkara 'kAnoM meM muMhapatti DAle binA iriyAvahI kare to micchAmi dukkaDaMkA yA purimakA prAyazcita Ave C Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. . aisA ulTA artha karatehaiM aura isa vAkyake pramANase hamezA muhapatti bAMdhanekA ThaharAtehaiM so yahabhI utsUtra prarUpaNAhai kyoMki- dekho vicAra karo, gaucarI jAkara pIche upAzrayameM Aye bAda iriyAvahI karanevAlA sAdhukAnoM meM muMhapatti DAle binA iriyAvahI kare to prAyazcitta Ave aisA artha DhUMDhiye karatehaiM isase to yahI siddha huA ki- jaba sAdhu gaucarI gayAthA taba usake muMhapara muMhapatti bAMdhI huI nahIMthI yadi pahilesahI muMhapatti bAMdhI huI hotI to upAzrayameM Aye bAda iriyAvahI karaneke liye kAnoMme muMhapatti DAlanekA kabhI nahIM kahasakate, isaliye "kannechiyAe" ityAdi yaha pATha kAnoM meM muMhapatti DAlane kA niSedha karatAhai aura kAnoM meM DAlane vAleko prAyazcitta batalAtAhai isase DhUMDhiyoMkeliye yaha pATha muMhapatti bAMdhanekA sAdhaka nahIM, kiMtu bAdhakahai isaliye hamezA muMhapatti bAMdhanekA jhUThA haThAgraha AtmArthiyoM ko chor3anAhI yogya hai / ___(gautamasvAmIkA aura aImattA kumArakA vicAra) ___9. DhUMDhiye kahate haiM ki gautamasvAmI paulAzapurI nagarImeM gaucarI gayethe taba aimattA kumArane gautamasvAmIkejImane hAthakI aMgulI pakar3a lI aura rAstemeM bAteM karate hue AhAra vahorAneke liye apane rAja mahalameM legayAthA, usa vakhta gautamasvAmIke muMhapara muMhapatti bAMdhIhuIthI, DhUMDhiyoMkA aisAkahanA pratyakSa jhUThahai, rAstemeM bAteM karate hue cale the, aisA "antagar3adazA" sUtra meM nahIM likhA. aura sAdhuko rAstemeM calate hue bAteM karanA kalpatAbhI nahIMhai, tobhI jaise chIMka vagairaha AveM to khar3e rahakara nAka aura muMha donoMkI yanA karatehaiM, isI taraha rAstemeM calate hue yadi khAsa jarUrI bAteM karane kA kAma par3ajAve to khar3e rahakara muMhapattise yA caharAdi anya vastrase athavA jisataraha kaI gRhasthI loga muMhaAge dupaTTeko khaMdheparase ADA DAlakara bAteM karate haiM taisehI sAdhuke DAve khaMdhepara jo kaMbalI rahatIhai usako muMhaAge jImane khaMbhepara DAlakara muMhakI yatnA karake gautamasvAmI bAteM kara sakate the, isameM hamezA muMha baMdhA rakhanekA kisItarahase sAbita nahIM ho sakatA isaliye gautamasvAmI ke aura aimattA kumAra ke dRSTAMta batalAkara . hamezA muMhapatti bAMdhanekA ThaharAne vAloMkI bar3I ajJAnatAhai / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. ( muMhapatti hAthapatti kA vicAra) 10. DhUMDhiye kahate haiM ki 'muMhapara bAMdhe so muMhapatti aura hAthameM rakkhe so hAthapatti' aisI aisI kuyuktiye lagAkara bhole jIvoM ko bhrama meM DAlatehaiM sobhI utsUtra prarUpaNA hI hai kyoMki dekhoH-rajako dUra karane ke kAmameM AnevAleko rajoharaNa kahatehaiM usako bagalameM rakkhe to bhI rajoharaNa hI kaheMge paraMtu bagala puMcha kabhI nahIM kahasakate. vaisehI muMhaAge rakhaneke vastrako hAthameM rakhanese bhI hAthapatti kabhI nahIM kaha sakate kiMtu muMhapatti hI kaheMge / DhUMDhiye bhI AhAra karane ke samaya muMhapattiko goDe para yA Asana para rakhatehaiM to bhI usako muMhapatti hI kahatehaiM paraMtu goDApaTTI yA AsanapaTTI nahIMkahate isI tarahase muMhapattiko hAthameM rakhane se bhI hAthapatti kabhI nahIM kahasakate kiMtu muMhapatti hI kaheMge / aura naigama-saMgraha-vyavahAra naya ke matase sAdhU muMhapattike liye vastrakI yAcanA karaneko jAve yA yAcanA kare tathA vastra le, usako bhI muMhapatti kahatehaiM usa muMhapattiko upayoga pUrvaka muMhaAge rakhakara yatnA se bolane vAloM ko hAthapatti kahakara muMhapattikA niSedha karate haiM so sarvajJa zAsana meM nayavAdakAbhaMgakarake jinAjJAkI utthApanA karane vAle mahAn doSI bntehaiN| 11. phirabhI dekhiye-sarvajJa bhagavAn niSphala kriyA kA upadeza kabhI nahIM dete to bhI DhUMDhiye muhapatti ko hamezA muMhapara bAMdhI rakhatehaiM so niSphala kriyAhai kyoMki jaba sAdhU dinameM yArAtri meM maunapane kAusagga dhyAnakare athavA mahInA do mahInA varSa chaH mahInA kAusagga dhyAnameM khaDArahe usa vakta bolanekA sarvathA tyAgahotAhai tababhI hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanekA DhUMDhiye kahatehaiM so niSphala kriyAkI prarUpaNA karatehaiM aura upAsakadazA, aMtagaDadazA, anuttarovavAI, uttarAdhyayana, nizIthAdi AgamomeM muMhapatti zabda dekhakara usakA bhAvArtha samajhe binA muMhapatti zabda se hamezA muMhapara bAMdhanakA artha karate haiM so sarvajJa zAsanake viruddha honese utsUtra prarUpaNA hI hai| (eka mAyAcArI kI kutarka dekho) 12. koI 2 DhUMDhiye aisI bhI kurtaka karatehaiM ki sUtroMmeM muMhapatti calIhai paraMtu bAMdhane kA nahIM likhA vaisehI hAthameM rakhanAbhI nahIM likhA, yahabhI DhUMDhiyoMkA kahanA pratyakSa jhUThahai. kyoMki dekho prathama to zakraMdrake Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. . adhikArameM bhagavatI sUtrameM muhaAge vastra rakhakara boleto nirvadya bhASAbole aisA adhikArahai isabAtako DhUMDhiye bahuta dRDhatA ke sAtha svIkAra karate haiM aura apanI pustakoM meM chapavAtehaiM isabAta mujaba jaba sAdhu hAtha meM muMhapatti rakhegA tabhI bolane ke samaya muMhaAge rakhakara bola sakegA isaliye DhUMDhiyoMke mAne hue isa pAThake anusAra bhagavatIsUtrake mUlapATha mujaba hAthameM muMhapatti rakhanA siddha hotA hai| 13. phirabhI dekho AcArAMga sUtra meM sAdhu ko khAMsI, ubAsI, chIMka karate samaya apanA mukhaDhAMka lene kA kahA hai isI se bhI muMhapatti hAthameM rakhanA ThaharatAhai isaliye jaba chIMkAdi AveM taba nAka aura muMha donoMkI ( muMhapatti se ) yatA ho sakatIhai yadi muMhapatti bAMdhI huI hove to khAMsI-chIMkAdi karate samaya mukhaDhakanekA sUtrakAra kabhI nahIM kahate isaliye hamezA muMhapatti baMdhI rakhanA sarvathA sUtra viruddhahai aura bhagavatI, Avazyaka,nizItha,vipAka,AcArAMgAdi AgamAnusAra muMhapatti hAthameM rakhakara kAmapaDe taba mukhakI yatnA karanA yaha bAta pratyakSa siddhahai jisa parabhI hAthameM muMDapatti rakhanA nahIM likhA aisA kahanevAle mAyAsahita jhUTha bolakara bholejIvoMko vyartha bhramameM ddaaltehaiN| . 14. phirabhI dekhiye viveka buddhise vicAra kariye, rajoharaNa aura muMhapatti yaha donoM upakaraNa jIvokI rakSA karaneke liye hI sAdhu rakhate haiM isa bAtasehI hAtha meM rakhanA svayaM siddhahai tobhI usako 'hAthameM rakhanA nahIM likhA' aisI kutarka karanevAloko ajJAnI samajhanA cAhiye kyoMki jaba 2 kArya hove taba taba rajoharaNa aura muMhapatti hAthameM liye binAto jIvoMkI rakSA hI nahIM hosakatI isaliye aisI 2 kutarka karake jinAjJAko utthApana karanA yogya nahIM hai| 15. phirabhI dekho-hamezA muMhapatti bAMdhI rakhane se sarvajJa zAsana meM adhUrIkriyA karanekA doSaAtAhai kyoMki jaba sAdhuko chIMkAdi Ave taba muMha Age muMhapatti rakha kara nAka muMha donoMkI yatnA karanI paDatIhai tathA nAka kAna AMkha Adi choTe 2 sthAnoMke upara sacitta raja vagairaha girajA to muMhapatti se usakA pramArjana karanemeM AtA hai aura kabhI durgadhIkI jagaha hokara jAnA paDeto muMhapattise nAkamuMha donoM Dhaka sakate haiM yA bAMdhabhI sakatehaiM isaliye muMhapatti hAthameM hoveto jaise bolate samaya muMhakI yanA hotIhai vaisehI chIMkAdi karate samaya yA durgadhI kI jagaha Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA. nAka muMha donoMkI yanA ho sakatI hai aura muMha parase sacitta raja vagairaha kI pramArjanAbhI ho sakatIhai agara bAMdhI huI hove to yaha saba kArya nahIM bana sakate isaliye muMhapatti hamezA bAMdhI rakhanase muMhapattise karane yogya sarva kArya adhUre rahatehaiM, usa se muMhapatti rakhanekA pUrAphala nahIM hosakatA isaliye sUtra viruddha hokara adhUrI kriyA karane rUpa hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanA yogya nahIM hai| (dekho halAhala jhUTha kA namUnA) 16. pravacanasAroddhAra (prakaraNa ratnAkara bhAga tIsarA), AcAra dinakara, oghaniyukti, Avazyaka bRhadvRtti, yatidinacaryA, yoga zAstra vRtti, Adi sarva prAcInazAstroMmeM tathA sAdhuvidhi prakAza Adi sarva Adhunika zAstroMmeM "sampAtimA jIvA makSikA mazakAdayasteSAM rakSaNArtha bhASamANe mukhe mukhavastrikA dIyate" tathA "mukhavastrikA karAbhyAM mukhAgre dhRtvA" ityAdi, isa prakAra muMhapatti hAthameM rakhanA tathA bolate samaya muMhaAge rakhakara bolanA aura pratikramaNAdidharmakriyA karanI aisA khulAsA pUrvaka spaSTa likhAhai to bhI DhUMDhiye ina sarvazAstroMke nAmase hamezA muMhapara muMhapatti bAMdhanekA ThaharAtehaiM so pratyakSa halAhala jhUTha bola kara utsUtra prarupaNA se unmArga baDhAte haiM / baDe 2 prAcIna zAstroMke nAmase bhole logoM ko bhramameM DAlanemeM hI DhUMDhiyoMne apanI bahAdurI samajha rakkhI hai, parantu aisI jhUThIprapaMca bAjI karanese karma baMdhana honekA bhaya hotA to aisA anartha kabhI na karate AtmArthI bhavyajIvoM ko aise jhUThe prapaMca ko tyAga karanA hI hitakArI hai| (thUka meM asaMkhya jIvoM kI utpatti) 17. hamezA muMhapatti bAMdhI rakhane se bolate samaya muMhapattike thUka lagatAhai muMhapatti gIlI hotI hai, usameM samaya 2 asaMkhya paMceMdrIya saMmUrcchima manuSya utpanna hote haiM aura marate haiM, yaha paMceMdrIya jIvoMkI hiMsA kA doSa hamezA muMhapatti bAMdhane vAle DhUMDhiyoM ko lagatAhai jisa para bhI usa kA jhUThA bacAva karane ke liye DhUMDhiye kahate haiM ki saMmUchima jIvoM kI utpatti ke 14 sthAna batalAye haiM usa meM thUka kA 15 vAM sthAna : nahIM batalAyA isaliye thUkameM jIvoMkI utpatti nahIM hotI yaha bhI DhUMDhiyoM kA kahanA sarvathA sUtra viruddha hai kyoMki dekho 14 sthAnoM meM mukha ke mailo tathA sarva azuci padArthoMmeM jIvoMkI utpatti honA batalAyAhai Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. ..... sothUka mukhakA mailahai aura azuci padArtha bhIhai yaha vAta sarvajagata prasiddha pratyakSa anubhava siddha hai isa liye thUka meM jIvoM kI utpatti hotI hai tathA 14 sthAnoM ke andara hI hai tisa para bhI DUMDhiye loga yU~ka ko 14 sthAnoM meM aura azuci pradArtha meM nahIM mAnate yaha baDI bhUla hai, sUtra viruddha hai aura jagata viruddha bhI hai| 18. phira bhI dekhiye- baDe tapasvI labdhivAle muvi kA thUka lagAne se kuSTAdi roga cale jAte haiM, yaha bAta jaina samAja meM prasiddha hai tathA " uvavAI" Adi mUla AgamoM meM "khelosahI pattANaM" isa pATha kI vyAkhyA meM prakaTapane kahI hai aura jaise nAkakI lAla, nAka kA jala, va nAka kA zleSama (seDA) yaha saba nAka ke maila ke aMtaragata azuci meM gine jAte haiM, una meM jIvoM kI utpatti mAnI hai vaise hI mukhakI lAla, mukha kA jala, mukha kA thUka, mukha kA jhAga va kapha yaha saba mukha ke maila ke aMtaragata azuci meM gine jAte haiM isa liye thUka meM asaMkhya samUchima paMceMdrIya manuSyoM kI utpatti avazya hotI hai aura usa kI hiMsA kA doSa thUka kI galiI bhuhapatti ko muMhapara bAMdhI rakhane vAle sarva DhUMDhiyoM ko jarUra lagatA hai. cAhe jitanI kuyuktiye kareM to bhI isa hiMsA kA bacAva kisI taraha se kabhI nahIM ho sakatA. isaliye jisa AtmArthI bhavya jIva ko isa hiMsA kA bacAva karane kI icchA hove to hamezA muMha patti bAMdhI rakhane kA jhUThA DhoMga choDanA hI hitakArI hai| . (saMvegiyoMkI bedarakArI aura DhUMDhiyoMkA jhUThA prapaMca.) 19. "samyaktvamUla bAraha vratakI TIpa" nAmA pustaka meM muMha patti bAMdhane kA likhAhai aisA DhUMDhiyoM kA kahanA pratyakSa jhUTha hai kyoM ki "samyaktvamUla bArahavratakI TIpa" prathamAvRtti saMvat 1928 meM muMbaI graMthasAgara chApAkhAnA meM chapI hai usa meM sAmAyika vrata ke adhikAra meM zrAvaka ko zAstra vAMcate samaya "trIjocala dRSTi doSa te sAmAyaka lidhAM pache dRSTi nAsikA Upara rAkhane manamA suddha upayoga rAkhe maunapaNe dhyAna kare ane sAmAyakamAM zAstra abhyAsa karavU hoyato jayaNA yukta mukhne muMhapattI deI dRSTi pustaka Upara rAkhIne bhaNe tathAsAMbhale" isalekhameM muMhapatti hAthameM rakhanA likhAhai so pustaka paDhane ke samaya muMhapatti muMhake Age rakhakara paDhe, aisA spaSTa lekha honeparabhI gujarAtI bhASAMtara karake saMvat 1936 meM kezavajI rAmajI ne chapavAyA usameM Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' jAhira udghoSaNA. "mukhe muMhapattI deI" isa lekhako badalAkara "muMhapattI mukhe bAMdhI" aisA jhUThA chapavA diyA usake bAda phira bhI saMvat 1954 meM bhImAsiMha mANekane bhI bhUlase vaisAhI chapavAdiyA, prUpha sudhArane vAlA DhUMDhaka zrAvaka naukarathA usane pustaka chapavAte samaya aisA adala badala karane kA anartha karadiyA, itane varSa hogaye hajAroM pustakeM phaila gaI parantu kisI bhI sAdhu zrAvaka ne isa bAta kA dhyAna na diyA aura DhUMDhiye aise 2 jhUThe banAvaTI lekha Age karake bhole jIvoM ko batalA kara vyartha unmArga sthApana karake mithyAtva baDhAte haiM unoMko apanI bhUla kA zuddha bhAvase micchAmi dukkaDaM denA caahiye| (DhUMDhiye bhrama meM paDakara bhUlate haiM) 20. prazna vyAkaraNa, mahAnizItha oghaniyukti Adi prAcIna zAstroMmeM "muhaNaMtageNa" zabda AyAhai isakA artha 'mukhAnaMtakaM' mukhavatrikA, muMhapatti aisA hotAhai, tobhI DhUMDhiyoM kI samajhameM nahIM AyA isa liye "muhaNaMtageNa" zadva dekhakara muMhapattikA 'dorA' aisA gamArI artha karake mahAnizItha, oghaniyukti kI cUrNi Adi zAstroMke nAmase dorA DAlakara muMhapatti bAMdhanekA samajha baiThe haiM so niSkevala bhramameM paDakara bhUlatehaiM / "muhaNaMtageNa" kA artha mukhavastrikA hai isaliye dorA kA artha kabhI nahIM hosakatA aura oghaniyukti Adi zAstrakAroMne 'bolanekA kAmapaDe taba muMhaAge muMhapatti rakhakara bolanA' aisA artha spaSTa khulAsA sahita likhadiyAhai jisapara bhI pratyakSa zAstrakAroMke viruddha hokara apanI ajJAna kalpanAse oghaniyukti Adi ke nAma se hamezA muMhapara bAMdhanekA ThaharAne vAle vyartha hI bAlaceSTA jaisA haThAgrahase unmArga bddhaatehaiN| (bhuvanabhAnu kevali Adi rAsoMmeM hamezA muMhapatti ' bAMdhanA nahIM likhA) 21. DhUMDhiye kahatehaiM ki bhuvanabhAnu kevali ke rAsameM hamezA muMhapatti bAMdhanA likhAhai yahabhI jhUThahai, kyoMki isa rAsameM rohiNI nAmA eka sArthavAhakI laDakI ko niMdA vikathA karanekA svabhAva par3agayA thA so acchI hita zikSA dene vAloMko bhI ulTA javAba detI thI, jina maMdirameM devadarzana karaneko aura upAzrayameM vyAkhyAna sunaneko jAve Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Re jAhira udghoSaNA. tababhI vikathA karane lage. jaba sAdhvIjI ne rohiNI ko vikathA chor3akara svAdhyAyAdi dharma kArya karanekA upadeza diyA taba rohiNI sAdhvI ke Upara nArAja hokara krodhase kahane lagI ki "muMha marar3I tava te kahere, sAdhvIjI suno vAta // sAdhu janane paNa sarvathAre, vikathA na varajI jAta // 1 // guruNIjI mali mali ma karo mAMDa // na game mujane pAkhaMDa // guruNIjI // na tajAye anartha daMDa, jo jIbha thAya zatakhaMDa || guruNIjI // 2 // muMhapattie mukha bAMdhInere, tume bezocho jema // guruNIjI // tIma mukheDuco dehInere, bIje besAya kema // guruNIjI // 3 // " aise 2 vakroktike vAkyoMmeM yahAM muMhapatti bAMdhane kA artha nahIM hai kiMtu mauna rakhane kA artha hotA hai. dekho mUlacaritra meM aisA pATha hai " baddha mukhamatra tiSTha'taM na kaMcitpazyAmaH" tathA 300 / 400 varSa kI purANI bhASA meM bhI "koI muMha bAMdhI baisI rahyau na dekhAM" aisA lekhahai isakA bhAvArtha yahI hai ki yahAM para muMha bAMdhakara koI nahIM baiThe, arthAt saba loga yahAM bAteM karate haiM koI mauna hokara nahIM baiThA aura jisataraha se tuma dUsaroMkI niMdA vikathA karane meM mauna ho vaisehI ( tima mukhe Duco dehInere, bIje besAya kema) hamAre se mauna nahIM rahAjAtA aisA Azaya hai isa liye rAsa banAnevAle kA pUrA pATha choDakara thoDe se adhUre vAkya bhole logoM ko batalA kara ulaTA artha kA anartha karake 'bhuvanabhAnu kevalikerAsa' ke nAmase hamezA muMhapatti bAMdhanekA ThaharAnevAle mAyAcArI kI prapaMca bAjIse vyartha apane karma bAMdhate haiM aura dUsaroMko baMdhavAte haiN| 22. haribala macchI ke rAsameM hamezA muMhapatti bAMdhanekA likhA hai yahabhI DhUMDhiyoM kA kahanA jhUTha hai kyoMki yaha rAsa chapavAnevAle bhImasiMha mANekane baMbaI se mereko patra bhejA hai usameM likhA hai ki "sulabha bodhI jIvaDA, mAMDe nija khaTa karma // sAdhujana mukha mumatI, bAMdhI hai jina dharma // 1 // " yaha vAkya bhUlase ulaTA chapagayAhai so dUsarI AvRtti meM sudhA* ranemeM AvegA. isa liye bhUlase chapehue vAkya ko Age karake hamezA patti bAMdhane kA Agraha karanA baDI bhUla hai / 23. suratameM zrImAn mohanalAlajIke jJAnabhaMDAra meM tathA baDode meM pravartaka zrImAn kAMtivijayajI saMgrahIta jJAnabhaMDAra meM haribalamacchI ke rAsakI likhI huI 5 - 6 pratiyeM maujUda haiM unhoMmeM "sulabha bodhI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. jIvaDA mAMDe nijakhaTa karma // sAdhujana mukha mumatI bAMdhI kahe ? jina dharma // 1 // " aisA lekha hai isakA bhAvArtha yaha hai ki phajara meM uThakara zraddhAvAn bhavyajIva jinamandira meM jinarAjakI pUjA kareM, gurukI sevA kareM, svAdhyAyAdi 6 dharmakArya kareM. aba vicAra karanA cAhiye ki jaise paryuSaNAparva meM amArI ghoSaNAkI vyAkhyA karaneke prasaMgameM bakarIdakI va pazubalikI raudra hiMsAkI puSTi kabhI nahIM hosakatI vaisehI jina maMdirameM pUjA karaneke prasaMgakI vyAkhyA karane meM pratyakSa mithyAtvakA hetu rUpa hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanekA lekha kabhI nahIM likhA jAsakatA paraMtu viparIta bAtakA atizayokti se prasaMgavaza upahAsa kara sakate haiM. vaisehI haribalamacchI ke rAsa banAne vAlene jinapUjA, gurusevA ke prasaMgase atizayokti meM "sAdhujana mukha mumatI bAMdhI kahe ? jina dharma" yaha vAkya kahehaiM yAne-DhUMDhiyeloga muMhapara muMhapatti hamezA bAMdhI rakhane kA kahatehaiM so jainadharma viruddha hai aisA gaMbhIrAzayase mIThe vAkya se upahAsa kiyAhai aura likhIta pratoMmeM (kahe ? ) yaha zabda vakroktivAcaka thA paraMtu rAsa chapavAneke samaya (ka ) akSara bhUlase rahagayA hogA yA "samyaktvamUla bAhara vratakI TIpakI" taraha kisI DhUMDhaka anuyAI lekhakane jAnabUjha kara 'ka' akSara nikAla diyA hogA aura 'he' kI jagaha 'hai' karake gujarAtI bhASA bigADa kara hiMdI bhASA banADAlI, bhUla se vaisA hI chapakara prakaTa ho gayA usako dekhakara saba daMDhiye bhramameM par3agaye haiM / isa liye haribala macchI ke rAsake nAmase hamezA muMhapAtta bAMdhane kA ThaharAnA sarvathA jhuutthhai| . 24. DhUMDhiye kahatehaiM ki hitazikSAke rAsameM hamezA muMhapatti bAMdhanekA likhAhai yahabhI jhUThahai kyoMki dekho DhUMDhiye sAdhu kabhI davAI leneke liye, jala pIne ke liye yA kapha Adi thUkane ke liye nATaka ke paradekI taraha muMhapattiko kisI samaya nIceke hoThapara haTAletehaiM, kabhI DADhIpara khIMca letehaiM, kabhI eka kAnapara se doreko haTA letehaiM usase dUsare kAnapara dhvajakI taraha muMhapatti laTakane lagatIhai aura kabhI gADI ke bailake jotara (jhUsara) kI taraha gale meM khIMca lete haiM isa liye hita zikSA ke rAsake lekhakana DhUMDhiyoMko muMhapatti kI aisI viTaMbanA na kara nekeliye "mukhe bAMdhIte muMhapatti, heThe pATo dhArI // ati heThI dADhII Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jAhira udghoSaNA. jotara gale nivArI // 1 // ekakAne dhaja sama kahI" ityAdi upahAsake vAkya likhe haiM usakA Azaya samajhe binA aise 2 pramANa Age karake DhUMDhiye loga hamezA muMhapatti bAMdhanA ThaharAte haiM puSTa karate haiM aura baDI khuzI manAte haiM yahI baDI anasamajha kI bAta hai / ( zivapurANAdimeM bhI hamezA muMhapatti bAMdhanA nahIM likhA) 25. DhUMDhiye kahate haiM ki zivapurANa' meM "haste pAtra dudhAnazca tuMDe vastrasya dhArakAH" isa vAkyameM hamezA muMhapatti bAMdhanA likhA hai aisA kahate haiM sobhI jhUTha hai kyoMki isa vAkyameM hAthameM pAtra rakhanevAle aura muMhapara vastra rakhane vAle likhehaiM / isakA bhAvArtha DhUMDhiyoMkI samajhameM nahIM AyA isaliye hamezA muMha bAMdhanekA le baiThe haiM dekho - hAthameM pAtra kahane se AThohI prahara rAtridina hamezA hAtha meM pAtra nahIM liyAjAtA kiMtu jaba AhAra Adi kArya hoveM taba usa prayojana ke liye liyAjAtA hai. vaise hI muMhapara muMhapatti kahane se jaba bolanekA kArya hove taba muMhapara muMhapatti rakhanemeM AtI hai parantu hamezA bAMdhanekA nahIM Thahara sakatA. jisapara bhI hamezA bAMdhane kA haTha karane vAle DhUMDhiyoMko muMhapattikI taraha sote, baiThate, sUtrapaDhate, vyAkhyA vAMcate vagairaha sarva kAryoMmeM hamezA hAthameM pAtra bhI rakhanA cAhiye aura hamezA hAthameM pAtra rakhanA maMjUra na kareM to hamezA muMhapatti bAMdhanekI ajJAnatA kA haThAgrahako choDadenA yogya hai / ( nAbhA meM bhI DhUMDhiye hAragaye the ) 26. paMjAba dezameM 'nAbhA' meM muMhapattikI carcA meM DhUMDhiyoMne hamezA muMhapatti bAMdhane bAbata 'zivapurANa' kA vAkya Age kiyAthA usapara vahAMke madhyastha vidvAnoM ne apane phaisalemeM aise likhA hai ki "Apake prativAdIke haThake kAraNa aura unake kathanAnusAra hameM zivapurANake avalokanakI icchA huI. basa isa viSayameM usake dekhane kI koI AvazyakatA nahIM thI. IzvarecchAse usake lekhase bhI yahI bAta prakaTa huI ki vastravAle hAthako sadA mukhapara phaiMkatA hai isase bhI pratIta hotA hai ki sarva kAla mukhavastra mukhapara bAMdhe rahane kI AvazyakatA nahIM hai kiMtu vArtAlApake samaya para vastrakA mukhapara honA jarUrI hai" isa lekhameM hAthameM muMhapatti rakhanA ThaharAyA hai isa liye 'nAbhA' kI carcA ke nAmase hamezA muMhapatti bAMdhane kA ThaharAne vAle mAyAcArI sahita pratyakSa mithyAvAdI haiM / ke Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA. . (DhUMDhiye apanI thoDI sI akala kharca kareM) 27. dekho DhUMDhiye loga saMvegI sAdhuoMko daMDI 2 kahA karate haiM parantu saMvegI sAdhu hamezA hara samaya hAthameM daMDA nahIM rakhate kintu AhAra vagairaha ke liye bAhira jAnA paDe taba hAthameM dhAraNa karatehaiM nahIMto upAzrayameM pddaarhtaahai| isI tarahase DhUMDhiyoMko apane kathana mUjiva thoDIsI akala kharca karake viveka buddhise vicAra karanA cAhiye ki , bolaneke samaya muMhaAge muMhapatti rakhane vAloko mukhapara vastra dhAraNa karane vAle kahejAte haiM usase DhUMDhiyoMke hI daMDI2 kahaneke nyAyakI taraha hamezA muMhapara vastra bAMdhA rakhanA nahIM Thahara sakatA isaliye hamezA bAMdhane kA haThakarane vAloM kI ansmjhhai| aura zrImAlapurANameM bhI jainasAdhuko hAthame daMDA, mukhapara vastra, bagalameM rajoharaNa dhAraNa karanevAle likhe haiM. so yaha tInoM vastu jaba kAma paDe taba usa 2 kArya ke upayogame lI jAtIhaiM nahIM to pAsa meM par3I rahatI haiM, isa bAtase bhI yaha tInoM vastu hamezA bAMdhI rakhanekA nahIM Thahara sktaa| isI taraha se 'avatAracaritra' meM bhI muMhapatti zadbakA paryAya mukhapaTTI nAmAmAtra likhAhai usako dekhakara hamezA bAMdhane kA ThaharAnA bar3I bhuulhai| (nAka aura muMha donoM se jIva marate haiM) 28. DhUMDhiye kahate haiM nAkakI zvAsa ( havA ) se jIva nahIM marate isa liye hama nAka khulA rakhate haiM, yahabhI jhUTha hai kyoMki nAkake zvAsozvAsake jhapATe se choTe 2 jIvoM kI hiMsAkA kahanAhI kyA parantu DAMsamacchara-makkhI Adi bhI nAkameM ghusa jAte haiM aura marabhI jAte hai yaha pratyakSa pramANahai isaliye nAkakI garama zvAsase trasa-sthAvara donoM prakArake jIvoMkI avazya hAni hotIhai tathA bolate samaya muMhakI zvAsa bAhara nikalate hI phailakara jaldI ThaMDI hojAtIhai aura nAkakI zvAsato 1015 aMgula taka jora se dhamaNI kI taraha garama 2 calI jAtIhai isaliye muMhakI zvAsase bhI nAkakI zvAsase jIvoM ko pIDA vizeSa jyAde hotI hai aura dinabharake 24 ghaMToM meM 1-2 ghaMTe bole taba muMhase jIvoMko pIDA hogI parantu nAkase to 24 ghaMTe hamezA jIvoM ko pIDA hotIhai isaliye DhUMDhiyoMkI saccI jIvadayA tabahI samajhI jAve jaba ki muMhakI taraha nAka bhI hamezA bAMdhA rakkheM, nahIM to dayAke nAmase bhole logoMko bhramameM DAlane kA DhoMgahI samajhanA caahiye| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. ( muMhapatti meM dorA DAla kara bAMdhanA nahIM likhA. ) 29. jaba DhUMDhiyoM ko pUchane meM AtA hai ki muMhapatti meM dorA DAlakara bAMdhanA kisI sUtra meM nahIM likhA jisa para bhI dorA kyoM DAlate ho isapara DhUMDhiye kahate haiM ki jaise sAdhvI ke sADemeM do DAlane kA nahIM likhA tobhI dorA DAlA jAtA hai vaisehI muMhapatti meM dorA DAlane kA nahIM likhA tobhI samajha lenAcAhiye aisA kahakara muMhapatti meM dorA DAlanA ThaharAte haiM, sobhI anucita hai kyoMki dekho - sAdhvI ke sADemeM to lajjA Dhakane ke liye dorA DAlane meM AtA hai paraMtu manuSyoMkA muMha lajjanIya nahIM hai isaliye guhya aura laz2anIya sthAna bAMdhanekA dRSTAnta batalAkara jagatameM prakaTa aura zobhanIya muMha bAMdhane kA dorA sAbita karanA baDI bhArI nirvivekatA hai| dUsarI bAta yahabhI hai ki jaba kabhI durgadhI kI jagaha jAnA paDe yA upAzraya kI pramArjanA karane ke samaya sUkSma rajakaNa muMhameM na jAne pAve isaliye dorA DAle binAhI muMhapattiko trikoNI karake mastaka ke pIcheke bhAga meM gAMTha Asake vaisI rIti se thoDI derake liye nAka-muMha donoM bAMdhanekI maryAdA batalAI hai usarIti ko chor3akara apanI kalpanAse dorA DAlanekA tathA nAka khulA rakhakara akelA muMhako hamezA bAMdhanekA nayA DhoMga calA kara sarvajJa zAsanakI hIlanA karavAnA sarvathA ayogya hai / 22 ( bolane meM kabhI upayoga na rahe to bhI hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanA bahuta burA hai) 30. DhUMDhiye kahate haiM ki bolate samaya muMhakI yatnA karanekA kabhI upayoga na rahe to doSa lage jisase hamezA bAMdhI rakhanA acchA hI hai usase kabhI ughADe mukha bolanekA doSa na lage. yaha bhI iMDhiyoM kA kahanA anasamajhakA hai kyoMki sAdhukA dharma hI upayoga meM hai, jisa ko zuddha upayoga nahIM hai usase zuddha saMyama dharma kabhI nahIM pala sakatA. dekhoH- kisI ko upayoga na rahA bhUlase strIkA rUpa dekhane lagagayA usase usake AMkhoM para hamezA pATA bAMdhA rakhanA koI acchA nahIM mAna sakatA tathA kisI sAdhu ko kabhI calanemeM upayoga na rahA usa se kIDI-meMDaka vagairaha jIvoMkI hAni hogaI jisase calane kAhI baMdha karake eka jagaha paDe rahanA koI bhI acchA nahIM kaha sakatA kiMtu upa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA. 23 yoga rakhakara calane ko hI acchA mAnA jAvegA. isI taraha se kabhI bolate samaya muMhakI yatnA karanekA upayoga na rahe usase hamezA muMha bAMdhA rakhanA kabhI acchA nahIM Thahara sakatA kiMtu upayoga se yatnApUrvaka bolanAhI acchA mAnA jAvegA / 31. phirabhI dekho:- bolane meM muMhakI yatnA karanekA kabhI upayoga na rahane se hamezA muMhapatti bAMdhanekA DhUMDhiye kahate haiM, usI taraha kabhI chIMka karate samaya nAka kI yatnA karanekA upayoga na rahe to muMhakI taraha DhUMDhiyoMko nAkabhI hamezA bAMdhA rakhanA cAhiye tathA calane meM upayoga na rahane se donoM pairoMke do pUMjanI bhI hamezA bAMdhI rakhanI cAhiye aura pratilekhanA karanI, gaucarI jAnA, upAzrayakI pramArjanA karanI, pratikramaNa karane meM uTha baiTha karanA aura jinezvara bhagavAnko, gurumahArAja ko vaMdana karaneko jAnA ityAdi dharma kriyA karanemeM kabhI upayoga na rahe to yaha dharmakArya karane choDa dene caahiye| aura jisa taraha zrI AdIzvara bhagavAn ke samaya 'marIci' ne apanese zuddha saMyama dharmakA pAlana karanA nahIM banasakA taba sAdhukA veSa choDakara nayA veSa banAyA. 'usI taraha yadi DhUMDhiye sAdhuoM se bhI viveka pUrvaka upayoga sahita zuddha saMyama dharmakA pAlana karanA nahIM bana sakatA ho to kapaTa choDakara sApha 2 satya 2 kathana kareM, zuddha sAdhu na kahalAveM, mUlasUtra, prAcIna zAstrAdike nAma se hamezA muMhapatti bAMdhanekA na ThaharAveM, 'jinavarane muMha patti bAMdhane kA pharamAyA hai' aisI 2 jhUThI 2 bAteM banAkara tIrthaMkara paramAtmAke Upara jhUThA Aropa na lagAveM, jaina sAdhu kahalAnA choDadeM aura nAka para bhI hamezA vastra baMdhArakkhe tathA donoM pairoMke do pUMjanI bAMdhakara 'marIci' kI taraha eka nayA ajaba veSa banA kara pUre 2 dayAlu banane kA jagatko dikhalAde tabato muMhakI yatnA karanekA upayoga na rahane se muMha bAMdhanekA DhUMDhiyoMkA kathana satya samajhA jAve nahIMto bhole jIvoM ko bahakAne ke liye upayoga na rahane ke nAmase sarvajJa zAsanamai mAyA prapaMca racanekA kalayugI jhUThA DhoMgahI samajhanA cAhiye / ( DhUMDhiyoM kI vicitra lIlA kA namUnA dekho ) 32. DhUMDhiye eka jagaha likhate haiM ki bhagavAnne bhagavatI Adi AgamoMmeM hamezA muMhapatti bAMdhanA kahAhai / dUsarI jagaha likhate haiM bhagavAnne AgamoMmeM bAMdhanA nahIM kahA paraMtu saMvegiyoMke AcAra dinakara, oghani Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jAhira udghoSaNA.. yukti Adi prAcIna zAstroMmeM likhAhai / tIsarI jagaha likhatehe prAcIna zAstroMmeM hamezA bAMdhanA nahIM likhA kiMtu bhuvanabhAnu kevali Adike rAsoMmeM likhAhai / cauthI jagaha likhatehaiM jaina zAstroMmeM nahIM likhA paraMtu anya darzaniyoMke zivapurANAdi meM to likhaahai| pAMcavIM jagaha likhatehaiM saumila tApasane apane muMhapara kASTakI paTaDI bAMdhIthI usItaraha hamabhI hamezA muMhapatti bAMdhatehaiM / chaThI jagaha likhatehaiM pairoMkA bhUSaNa pairoMmeM zobhe, vaisehI hamAre muMhapara bAMdhIhuI muMhapAta shobhtiihai| sAtavIM jagaha likhatehaiM kisI zAstrameM hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanekA spaSTa lekha nahIMhai paraMtu muMhapatti zabdase muMhapara bAMdhanA mAnatehaiM / AThavIM jagaha likhatehaiM bolate samaya muMhapattike thUka lagatAhai muMhapatti gIlI hotIhai paraMtu samUcchima jIvoM kI utpatti hAni nahIM hotI, thUka azuci padArtha nahIM hai| navamI jagaha likhate haiM nAkake zvAsozvAsase kisI jIvakI hAni nahIM hotI isaliye hama nAka khulI rakhatehaiM / dazavIM jagaha likhatehaiM vAyukAya ke jIvoMkI dayA pAlana karaneke liye muMhapatti bAMdhI rakhate haiN| gyArahavIM jagaha likhate haiM viSTAAdi azuddha jagaha kI makkhI apane muMhapara baiThane na pAve isa liye muMhapatti bAMdhI rakhatehaiM / bArahavIM jagaha likhatehaiM jagatameM acchI 2 vastu DhakI jAtI haiM vaisehI hamArA acchA muMha hamezA DhakA rhtaahai| terahavIM jagaha likhatehaiM jaise sAdhvI sADA dorese bAMdhA jAtAhai, vaise hI hamArI muMhapatti bhI dorese bAMdhanemeM AtIhai / caudahavIM jagaha likhatehaiM muMhapatti bAMdhane vAle tIsare bhavameM saba karmoM se chuTakara mokSa jAte haiN| paMdarahavIM jagaha likhatehaiM mUlasUtroMmeM hamezA muMhapatti vAMdhanA nahIM likhA paraMtu bolate samaya hamArese bArabAra upayoga nahIM rahatA isaliye pramAda ke kAraNa bAMdhI rakhatehaiM / ityAdi taraha 2 kI pUrvApara virodhI manamAnI jhUThI 2 bAteM likhakara bhole logoMko bahakAtehaiM aura kuyuktiyoMse sarvajJa zAsanameM hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanerUpa mithyAtva phailAte haiM. jisameM kitanIka bAtoMkA thoDAsA digdarzana mAtra samAdhAna isa "jAhirau dghoSaNA" ke Upara ke lekhoM meM batalAyA hai aura anya saba zaMkAoMkA va muMhapatti saMbaMdhI DhUMDhiyoMkI taraphase Ajataka chapI huI saba pustakoM ke lekhoMkA vistArapUrvaka nirNaya AgamAdi zAstra pAThoM ke sAtha "AgamAnusAra muMhapattikA nirNaya" nAmA graMthameM likhAhai, sabasaMghako binAdAma bheTa milatAhai, pAThaka gaNa maMgavAkara pUrA 2 paDha kara satya grahaNa kreN| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||AUM zrI jinAya namaH // jAhira udghoSaNA. nambara 2.. (jhUThako choDo aura satyako grahaNa karo) .. // isako bhI pUrA 2 avazya hI paDhiye // ( hamezA muMhapatti bAMdhI rakhane meM 36 doSoMkI prApti) . 33. dekhiye apanese kisI kAryameM pUrA 2 upayoga na rahe kucha bhUla hojAve, doSalage to pazcAtApa karake prAyazcitta lenese zuddhahotehaiM isIliye pratikramaNAdi kriyAe~ zAstroM meM batalAyIhaiM / paraMtu apanI pramAda dazAkI thoDIsI bhUlako Age karake anAdi saccI maryAdAkA utthApana karanese baDA anartha hotaahai| isI tarahase DhUMDhiyoMne upayoga na rahanese muMhapatti bAMdhI rakhanekA nayA rivAja calAyA kiMtu aba isa 'bAtameM aneka doSoMkA sevana karanA par3atAhai, so nIce batalAtehaiM: 1. anAdi kAlake sarva sAdhuoMko hamezA muMhapatti bAMdhI rakhane kA jhUThA doSa lagAte haiN| 2. AgamAdi zAstroMke nAmase pratyakSa jhUTha bolakara hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanekA tthhraatehaiN| / 3. bhagavatI sUtrameM tathA zAtAjI sUtrameM hajAmata karanevAle gRhastha nAiyoMne rAjakumAroMke keza kATaneke liye thor3I dera nAka muMha bAMdhethe aisA adhikAra hai, usa bAtako Age karake DhUMDhiye sAdhupane meM hamezA muMha bAMdhanekA ThaharAne vAle apanI haMsI krvaatehaiN| 4. nirayAvalI sUtrameM anyaliMgI somila tApasane mithyAtva dazA meM apane muMhapara kASTamudrA bAMdhIthI, usI pramANako Agekarake DhUMDhiye bhI apanA muMha hamezA bAMdhA rakhakara prakaTapane anyaliMgI mithyAtvI banate haiN| 5. thUkakI gIlI muMhapatti caumAsemeM sukhAne parabhI 1-2 roja taka nahIM sUkhatI, usameM samaya 2 asaMkhya saMmuchima paMceMdrIya manuSyoM kI utpatti aura hAni honekA pApa baaNdhtehaiN| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 . jAhira udghoSaNA naM0 2. 6. varSA caumAsemeM thUkakI golI muMhapatti rAtrimeM muMhaparase a. laga rakhate haiM, usameM nIlaNa-phulaNakI utpatti honese anaMta jIvoMkI hiMsAkA doSa lagatA hai| 7. thUkakI gIlI muMhapattiko hara samaya muMhapara bAMdhI rakhanese muMha jhUThA rahatAhai, jhUThe muMhase sUtra paDhatehaiM, vyAkhyAna bAMcatehaiM yahabhI jJAnAvarNIya karma baMdha kA hetuhai| 8. bAdIvAleko vyAkhyAna bAMcate samaya muhamase bahuta thUka uDatAhai, isaliye muMhapattike aMdara kapar3e kA dUsarA Tukar3A ( choTI muM. hapatti ) rakhanekI viTaMbanA karanI pdd'tiihai| 9 mauna rahane parabhI hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanese bAla ceSTA jaisI niSphala kriyA honekA doSa lgtaahai| 10, muMhapara muMhapatti bAMdhI rakhanese nAka kAna AMkha lalATa ma. staka vagairaha choTe 2 sthAnoMpara koI sUkSmajIva yA sacitta rajAdi girajAve to muMhapattise usakI pramArjanA nahIM hosakatI tathA chIMka karate samaya aura durgadhikI jagaha muMhapattise nAkakI yatnA bhI nahIM hosakatI yaha adhUrI kriyAkA doSa lgtaahai| 11. DhUMDhiye sAdhu davAI leneke samaya yA thUkaneke samaya muMhapatti ko bAra bAra uMcI nIcI karake nATakake paradekI taraha muMhapattikI bar3I viTaMbanA karate haiN| 12. hoThoMke upara hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanese bolate samaya, chIMka-uvAsI-DakAra-khAMsI karate samaya muMhake zvAsozvAsa dvArA peTameM se durgadhayukta azuddha pudgala bAhira nikalatehaiM, vaha saba muMhapatti ka cipakajAtehaiM aura pIchehI peTameM jAte haiM, jisase peTameM rogakI utpatti hotIhai tathA muMhameM durgaMdha hotIhai isaliye anubhavI vaidya aura DAkTara loga hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanemeM aneka nukasAna btlaatehaiN| 13. vipAka sUtrameM tathA oghaniyukti Adi zAstroMmeM kabhI durgadhikI jagaha para yA upAzrayakI pramArjanA karaneke samaya muMhapattiko nAka-muMha donoMke upara thoDIdera bAMdhanekA kahAhai, jisaparabhI DhUMDhiye nAkapara nahIM bAMdhate yahabhI sUtrakI AzA lopana karanekA doSa lgtaahai| - 14. ekaveta cAraaMgula ( 16 aMgula ) samacaurasa yA apane 2 muMha pramANe samacaurasa muMhapatti rakhanekI maryAdAhai paraMtu DhUMDhiye eka kapahekI laMbI cIrI lekara lapeTa kara bAMdhateheM yahabhI zAstra viruddhhai| Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 2. 27 15. " muhaNaMtageNa" pAThakA mukha strikA artha hai, jisapara bhI muMpatti meM dorA DAlane kA jhUThA artha karate haiM yahabhI utsUtra prarUpaNAkA doSa lagatAhai / 16. dhUpake dinoMmeM pasInAse muMhapattike upara mailake dAga paDajAte haiM, kabhI 2 dinabharama nayI nayI 2-3 muMhapatti badalanI paDatI haiM nahIMto bAsa Ane lagatI hai / 17. kabhI chIMka karate samaya yA zleSamake samaya nAkakA maila muMhapatti ke upara laga jAtA hai to bahuta burA lagatA hai, yahabhI viTaMbanA hI hai| 18. hoThoMke upara muMhapatti bAMdhI rahanese jorase bolane para bhI bahuta sAdhuoMkI AvAja ruka jAtI hai, muMgeka jaisA svara bhaMga ho jAtAha, jisase dharmakA upadeza sunane vAloMko sApha 2 samajhameM nahIM AtA hai / 19. berupiyoM kI taraha muMhakA rUpa bigaDatA hai isaliye anya darzanIya loga muMhabaMdhe muMhabaMdhe kahakara jaina sAdhukI haMsI karate haiM, jisase jagat mAnya sarvajJa zAsanakI avajJA hotA, usase una logoke karma baMdhana hote haiM aura hamezA muMha bAMdhakara zAsanakI avajJA karavAne vAle durlabha bodhI hote haiN| 20. dazavaikAlikameM 'jayaM bhuMjato bhAsato' isapAThameM muMhakIyatA karake bolanekA kahA hai, so hAtha meM muMhapatti rakhakara muMhakI yakSA karake bolane vAloMko jaba 1-2 ghaMTe taka bolanekA kAmapaDe taba hAthako baDA kaSTa hotA hai, usase upayogabhI vizeSa zuddha rahatA hai paraMtu hamezA bAMdhI rakhane vAlo ko muMhakI yatnA karane kI jarUrata nahIM rahatI, jisase hAthako kuchabhI kaSTha nahIM hotA, upayoga bhI zuddha nahIM rahatA hai isAlaya dazavakA. laMka sUtrakI AjJA utthApana hotI hai tathA upayoga zunya bolane kA doSa AtA hai ! 21. zAstroM meM trasa aura sthAvara donoM prakAraka jIvoMkI rakSA karaneke liye muMhapatti rakhanekA kahA hai tAbhA DhUMDhiye eka vAyukAya kI rakSA karane keliye muMhapatti rakhane kA kahate haiM sobhI zAstra viruddha bAlatadda / 22. muMhapattise nAka aura muMha donoMkI yatnAkaranekA sUtroMmeM ka hai, tobhI DhUMDhiye muMhapattise nAkakI yatnA nahIM karanekA kahate haiM aura nAkaka zvAsozvAsase jIvoMkI hAni nahIM hotI, aisA kahate haiM yaha bhI sUtra viruddha hokara pratyakSa jhUTha bolate haiM / 23. bImAra sAdhuko maura saMtdhArA kiye huye sAdhu zrAvakako Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 2. aMtasamayataka muMhapatti bAMdhI huI rakhavAte haiM yahabhI haThAgraha kI baDI bhUla hai / 24. kaI 2 DhUMDhiye zrAvaka kabhI mastakapara pagaDI tathA aMgapara aMgarakhI aura pAyajAmA pahane huebhI apane muMhapara muMhapatti bAMdhakara AnupUrvI yA navakaravAlI ( mAlA ) phairane baiTha jAte haiM, yahabhI sarvajJa zAsana meM nATaka jaisA sAMgahai / 28 25. paDhe likhe samajhadAra navayuvakoMkI va pratiSThitalogoMkI muMhapatti bAMdhanekI zraddhA nahIM hai aura bAMdhane meM bhI ve zarmI samajhate haiM, isaliye sAmAyika Adi karate samaya kevala matapakSakI zarmase hAthameM muMhapatti rakhakara muMDakI yatnA nahIM karate aura dhotI dupaTTeko apane muMhapara lapeTa lete haiM yahabhI DhoMgahai / 26. jaina zAsanameM AnaMda- kAmadevAdi aneka zrAvaka hogaye haiM, paraMtu DhUMDhiyoMkI taraha kisI bhI zrAvakane apane muMhapara muMhapatti kabhI nahIM bAMdhI, tisapara bhI ina logoMne bicAre bhole logoko muMhapatti baMdhavAkara jinezvara bhagavAnkI AjJA utthApana karanevAle banAyeM haiM / 27. mAravADa Adi dezoM meM DhUMDhaka, terahApaMthI zrAvikAoMkI mu~hapatti upara goTA yA motI vagairaha jauharAta lagA huA rahatAhai, yaha bhI baDI bhUla hai / 28. bAIsa TolevAle saba DhUMDhiyoMkI aura terahapaMthiyoMkI muMhapatti meM laMbAI cauDAI choTI moTI vagairaha taraha 2 kI vicitra prakArakI bhinnatA hai, paraMtu eka pramANa nahIMhai, yahabhI pratyakSa zAstra viruddha hai / 29. sUtroM meM zuddha jJAna kriyA se muktihonA batalAyA hai paraMtu veSa lene mAtra se muktihonA nahIM batalAyA tobhI DhUMDhiye bhole jIvoMko bahakAne ke liye muMhapatti bAMdhane se tIsare bhavameM muktihonekA batalAte haiM yahabhI utsUtra prarUpaNAddai / 30. jagatameM yaha bAta prasiddha hai ki caura DAkU niMdaka vagairaha apane muMha chupAte hue phirate haiM / isI taraha DhUMDhiye bhI jinapratimAkI tathA pUvAyakI mUMThI 2 niMdA karane vAle aura sUtroMke pAThoMko va athako caurane vAle haiM ( isa bAtakA pratyakSa pramANa caitya - jinapratimA saMbaMdhI Age ke lekhameM batalAnemeM AvegA ) isaliye inakI muMha bAMdhakara muMha chupAne kI dura buddhi huI hai / 31. nizIthasUtra meM sAdhuko apane mukhakI zobhAkeliye dAMtoMko Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 ' jAhira udghoSaNA naM0 2. aura hoThoMko sApha karanA, raMga lagAnA yA baDehoThako kaTavAkara sudharAnA ityAdi kAryakarane vAleko doSa batalAyAhai, yaha bAta khulA muMha ho taba zobhAke liye kI jAtIhai, paraMtu bAMdhA huA ho to nahIM, yadi khulA muMha ho to lokalajjAsebhI sAdhu hoThoMko raMganA vagairaha doSa na lagA sake paraMtu baMdhAhuA hoto guptadoSa lagA sakatAhai, isaliye hamezA muM. hapatti bAMdhI rakhanase nizIthasUtrakI AjJA utthApana hotIhai aura dAMta hoTha raMgane vagairaha kA guptadoSa lagAnekI mAyAcArI bhI kara sakatAhai / ___32. bhASA bolaneke liye pudgala grahaNa karane tathA bhASA bola nI aura AgebolanemeM Ave, yaha saba bhASAvargaNA kahIjAtIhai, "pannavaNA" sUtrameM isa bhASA vargaNAmeM niyamA zIta, uSNa, snigdha, rUkSa yaha cAra sparza batalAyehaiM, paraMtu bhASA bolebAda guru (bhArI) vagairaha AThasparza honekA nahIM batAyA, jisaparabhI DhUMDhiyeloga " panavaNA" sUtrake nAma se bhASA vargaNAmeM pAThasparza honekA kahakara vAyukAyake jIvoMkI hAni karanekA ThaharAteha, yahabhI sarvathA sUtra viruddhhai| ____33. uvavAI, bhagavatI, zAtAjI AdisUtroMme zrAvakoMko dupaTTe kA uttarAsana rakhanekA jagaha 2 adhikAra AyAhai, yaha uttarAsana brAjhaNoMkI janoIkI taraha rakhA jAtAhai, kabhI kAma paDe taba usakA cheDA muMhake Age rakha sakatehaiM, usase nAka muMha donoMkI yatnA hotIhai yaha bAta pratyakSa anubhavase siddha hai, jisaparabhI DhUMDhiyeloga uttarAsanakA artha mukhakozakI taraha muMha bAMdhanA karatehaiM, yahabhI sUtra viruddha honese utsUtra prruupnnaahiihai| 34. jaba DAkTara loga cIrAphADIkA kAma karatehaiM taba durgadhikA aura rAjya yuddha meM jaharI dhuMAkA bacAva karaneke liye nAka-muMha donoM Dhaka lete haiM tathA vivAha zAdI, rAjadarabAra, jAhira sabhA vagairahameM kaI loga apane muMhake Age uttarAsanakA cheDA yA rumAla Adi rakhatehaiM, yaha zreSTa vyavahArahai, paraMtu ina bAtose nAka khulA rakhakara akelA muMha bAMdhA rakhanekA sAbita nahIM hosakatA, jisaparaMbhI DhUMDhiyeloga bholejIvoMko uparakI bAteM batalAkara hamezA muMha bAMdhanekA ThaharAtehaiM, yahabhI pratyakSa jhUThA mAyAcArIkA prpNchai| 35. jinezvara bhagavAn ne muMhake Age ghanAdi rakhakara upayoga se bolane vAle kI bhASA ko nirdoSa kahAhai aura iMDiye isa bAta ke Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jAhira udghoSaNA naM0 2.---. viruddha hokara muMhapati bAMdha kara bolane vAle kI bhASA ko nirdoSa kahate hai, isaliye jina AjJA ke utthApana karane vAle banate haiN| eka jinarAja kI AjJA utthApana karane vAloM ko atita, anAgata aura vartamAna kAla ke anaMta tIrthakara mahArAjoM kI AjJA utthApana karane kA doSa AtA hai, usase anaMta saMsAra baDhatA hai| 36. Upara mujaba jinAmA viruddha hokara hamezA muMhapatti bAMdhI rakhakara phiranese jainaliMga badala jAtA hai, jainaliMga badala jAnese, dravya munidharma calA jAtA hai, dravya munidharma jAnese, anyaliMga huA, anya liMgako jainaliMga kahanese, zraddhArakhanese aura guru mAnanese, samyam darzana jAtAhai, samyag darzana jAnese samyag jJAna jAtA hai, salyag jJAna jAnase samyag cAritra jAtA hai, isa tarahase khAsa mokSake hetu samyam darzana, jJAna, cAritrake jAnese mithyAtva AtAhai, mithyAtva Anese dravya aura bhAva donoM prakArakA sAdhukA dharma calA gayA, dravya-bhAvase sAdhukA dharma jAneparabhI zuddha sAdhu kahalAnese jhUThA DhoMgahuA, jhUThe DhoMga meM jaina zAsanake nAmase bholelogoMko pha~sAnese saJcemokSa mArga kA utthApana huA, sacce mokSamArgakA utthApana honese saMsAra bhramaNakA phala huA, saMsAra bhramaNa karanese 84 lakSa jIvAyonikI ghAta hAnekA doSa AyA, isa prakAra hamezA muMhapatti bAMdhanekA ThaharAne meM jinAjJAkI utthApanA, mithyAtvakI prApti aura saMsAra bhramaNAdi aneka doSoM kA sevana karanA paDatA hai paraMtu tattva draSTise kuchabhI lAbhanahIM hai, jisaparabhI vaDhiye loga 'jinavara phuramAyA, muMhapatti bAMdho mukha upare' aisI2 jinarAjake nAmase rAgabanAkara hajAroM pustakeM chapavAkara baDe 2 zAstroMke nAmase jhUThI dhokhA bAjI karake hamezA muMhapatti bAMdhanekA ThaharAkara Apa DUbatehaiM aura apane bhaktoMkobhI DUbAte haiM ( isakA pUrA 2 vizeSa nirNaya mUla graMthameM dekho) isa prakAra hamezA muMhapAtta bAMdhanA anarthakA mUla honese isa graMthako paDhe bAda hUMDhiyeva terahApaMthI sAdhu-sAdhvI-zrAvaka aura zrAvikA abato koI bhI samktvA isabAtakA Agraha kabhI na kareMge, itaneroja aMdharUDhise bAMdhI yA bAMdhanakI puSTikI usakA prAyazcitta lekara zuddha hokara bAMdhane kA tyAga karake satya bAta avazya grahaNa kareMge, yahI parama hitakArI hai| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 .. * jAhira udghoSaNA naM0 2. (vAyukAyakI dayA pAlana karaneke liye muMhapatti bAMdhane. vAloMko tathA dayA 2 kA nAma raTane vAloMko nIce likhe pramANe hiMsAke kArya tyAga karane yogyahaiM) / 1. DhUMDhiye sAdhu laMbA oghA rakhate haiM, jisase calate samaya nIce laTakatA rahatA hai, usase samaya 2 vAyukAya ke asaMkhya jIvoMkI hAni hotI hai ataeva laMbA oghA choDakara saMvegI sAdhuoMkI taraha zAstra pramANake anusAra 32 aMgula pramANe aura caddarake aMdaraDhakA huA rahasake vaisA choTA oghA rakhanA yogya hai| . . 2. DhUMDhiye oDhanekI caddarako gAMTha bAMdhate ha jisase calate samaya sAmanekI havA Anele nAvake pAlakI taraha caddarameM havA bhara jAtI hai usase pIThake pIche DholakI taraha caddara uMcI hojAtI hai, usameM bhI vAyukAyake jIvoMkI hAni hotI hai ataeva gamAroMkI taraha caddarake gAtI bAMdhanA choDakara saMvegIsAdhuoMkI taraha khulI caddara oDhanA yogya hai| 3. DhUMDhiye sAdhu uparase muMhapatti bAMdha letehaiM paraMtu nIce se khulI rakhate hai, jisase hilatI rahatI hai, usameM bhI samaya 2 vAyukAyakI hiMsA hotI hai ataeva yadi pUrI 2 dayA pAlana karanA hoto muMhapattiko nIcese bhI bAMdha lenA cAhiye yA Upara mujaba aneka doSa samajhakara hamezA bAMdhanekA tyAga karanA yAgya hai| 4. DhUMDhiye sAdhuoMko bAjArameM vyAkhyAna bAMcanake liye pratyeka mAMva 2 meM kahIM 2 taMbu sAmIyAne khar3e kiye jAte haiM, pAla vagairaha bAMdhe jAte haiM tathA caumAsemeM TInakI cahareM DalavAkara chAyAkI baiThaka kI jAtI hai aura tapasyA ke purake utsavapara khAsa maMDapa banavAkara dhvajA patAkAyeM lagavAI jAtI haiM, usameM sthaMbha va khIlI gADane vagairahameM pRthvI / kAyakI, pAla, sAmIyAnA, dhvajA, patAkA Adise vAyukAyakI aura caumAsemeM apakAya, nIlaNa phulaNa Adi cha kAyake anaMta jIvoMkI hiMsA hotI hai, yahabhI tyAga karanA yogya hai / yadi dUDhiye sAdhu apane bhaktoMko aise hiMsAke kArya karanekI va Apa usameM jAkara baiThane kI manAI kara de to isa hiMsAkA bacAva sahajameM ho sakatA hai| 5. DhUMDhiye sAdhu apanI zobhAke liye bhakoMkI mAraphata caumAsI patrikA, kSAmaNA patrikA, tapasyA ke purakI patrikA chapavAne meM aura gAMva Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 2. gAMva meM bhijavAne meM anaMta hiMsA karavAte haiM, (kSAmaNA patrikA kA rivAja saba jainiyoMmeM calatAhai yaha anartha daMDakA hetu sudharAnekI khAsa AvazyakatA hai) yaha bhI tyAga karane yogya hai| 6. varSA caumAse meM sAdhu ko vihAra karane kI manAI hai, viveka vAn dharmI zrAvakabhI apanA gAMva choDakara dUsare gAMva nahIM jAte, tisaparabhI DhUMDhiye sAdhu sirpha apanI mahimA baDhAne ke liye vaMdanAke nAmase aura tapasyAke pUrake nAmase patra likhavAkara yA patrikA chapavAkara hajAroM logoM ko bulavAte haiM, AnevAle loga gADI, ghoDe AdikI savArI se yA paidala AtehaiM, usameM trasa sthAvara anaMta jIvoM kI yAvat meMDaka Adi paMceMdrIya jIvokI hiMsA hotI hai, relave kI mahAna kriyA lagatI hai, avAvara makAnoMmeM Thaharane se jhADu, dIpaka, snAnAdimeM va bhaTTI khAne meM tathA ATA, dAla, cAvala, zakara, masAle vagairaha jIvAkula sAmAna bAjArase lAkara rasoI banavAne meM aura bhojana sthAna meM apAra hiMsA hotI hai, ataeva aisI hiMsA ke kArya tyAga karaneyogyahaiM / yadi DhUMDhiye sAdhu apanI nAmavarI kI jhUThI zobhAkA moha choDa deM, zAMtise Atma kalyANake liye tapakareM, jisagAMvameM Thahare ho usagAMva meM amArI ghoSaNA Adi jIvadayA ke kArya karAveM aura apane bhaktoMkoM aise anartha mUla hiMsA ke kArya karane kI manAI kara deM, to aisI mahAn hiMsA kA bacAva ho sakatA hai / pUrI 2 dayAbhI pala sakatI hai, nahIM toaisI mahAn hiMsAke pApake Age tapa aura saMyama donoM dhUla meM milate haiM / aura amuka sAdhu ke caumAse meM 50 maNa khAMDa galI, cAra mahInA rasoDA cAlu rahA, itane hajAra AdamI darzanArtha Aye, tapake pUrameM aura pUjya padavImeM itane maNa khAMDa lagI, aise 2 hiMsA ke pApakarmakI anumodanA karake bhole jIva pApake bhAgI hote haiN| DhUMDhiye zrAvakoM ke prAyaH karake pratyekavarSameM isa kArya meM do DhAI lakSa auraterahApaMthiyoMkelakSa, savAlakSa dravyakA vinAza hotA hai, isameM jinAzA kI virAdhanA, anaMta jIvoM kI hAni tathA dravyakA nAza aura saMsAra baDhane kA phala milatA hai, ataeva yadiitanA dravya nirAzrita jainoM ke bAla bacce, vidhavA'e~ tathA azakta vRddhoMke liye upayoga meM lage to baDA lAbha mile| 7. DhUMDhiye sAdhu jaba vihAra karate haiM, taba bhaktoM kI mAraphata gAMva meM sUcanA pahuMca jAtI hai tathA Aga ke gAMvameM bhI amuka samaya AveMge aisI sUcanA bhijavA dete haiM, usase aneka loga pahuMcAne ko va sAmane Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 2. 33 lene ko Ate haiM, usameM trasa aura sthAvara aneka jIvoMkI hAni hotI hai; isa rivAja kA tyAga karake vAyukAyakI dayA pAlane ke liye muMhapatti bAdhane vAloM ko kisI taraha kI sUcanA karavAye binAhI vihAra karake dUsare gAMva jAnA yogya hai / 8. magadha, baMgAla vagairaha dezoM meM cAvala, aMbADI, AMba, tila, yava ityAdi vastu dhonekA prAyaH pratyeka gharameM prasiddha dezAcArahai, isaliye sUtroMmeM aise nirdoSa dhovaNa sAdhuko lenekI AjJA hai, vahabhI kitanI derakA banA huA hai ityAdi pUchakara, varNa-rasa- gaMdhakI parIkSA karake vA thoDAsA hAthameM lekara cAkhakara pUrA nirNaya karake pIche lenekA kahA hai pUrvadharAdi divyajJAnI pUrvAcAryAMne aise dhovaNako acitta hue bAda anumAna 1 praharakA kAla batalAyA hai, bAda jIvoMkI utpatti hotI hai isaliye utane samayake aMdarameM vAparakara khalAsa karadenA cAhiye, bahuta derakA lenekI yA jyAde rakhanekI manAI hai / DhUMDhiyoMko isa bAtakA pUrA jJAna nahIMhai aura gRhasthoMke vAsI piMDA dhonekA yA hAMDe, kuMDe, loTe, galAsa Adi rAtrivAsI jhUThe vartanoMko mAMjanekA mailA pANIko dhovaNa samajha kara lete haiM, yaha prAyaH sacitta jala hotAhai kabhI jyAde rAkhoDIke kAraNa acitta hojAve to bhI do ghaDI bAda pIchA sacitta hojAtAhai, usameM anaMtakAya aura phuMAre Adi sajIva kI utpatti hotI hai aise jala DhUMDhiye sAdhu lekara zAmataka rakhate haiM, pIte haiM, usameM kabhI phuMAre dekhane meM Ate haiM, taba nadI, talAva, kUpa Adike pAsameM gIlI jagahameM jAkara phaikate haiM, usase parakAya zastra hokara una phuMAroMke tathA gIlI jagaha ke donoM prakArake jIvoMkA nAza hotA hai, kisI samaya anya darzanI loga dekha lete haiM taba baDI niMdA hotI hai, karma baMdhanakA va jainazAsanake uDAha honekA hetu banatA hai. aise kAraNa mAravADa AdimeM bahutavAra bana cuke haiM / aura koI 2 DhUMDhiye kabhI 2 kumhAra Adike gharakA maTTI gobara kA mailA pANI lete haiM, usase bhI zAsanakI hilanA ( avajJA ) hotI hai yaha saba bAteM sUtra viruddhahaiM, dravya aura bhAva donoM prakArakI hiMsA ke hetuhaiM isaliye aise jala lenekA tyAga karanA yogya hai / 9. bhagavatI sUtra meM sAdhuko AhAra pANI tIna prahara taka rakhane kI AjJA dI hai so garama jala, triphalAkA jala, vA chAchakI Asa, kAjI Adi jala kI kAraNa vaza utkRSTa kAla maryAdA batalAyI hai paraMtu Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 2.. paNIyAreke maTakoMkAyAvAsI aura jhUThe loTe, galAsa Adi dhonekA jala tIna prahara taka rakhanekI AzA nahIMhai loTe va galAsakA dhovaNa pUrA acitta nahIM hotA, phuAre Adi utpanna hotehaiM aura gRhasthoMke paNIyAre ke maTakoMke adameM va uparameM nIce sUkSma maTTI lagI rahatIhai usameM anaMta kAya utpanna hotIhai, usakA ghovaNa anaMtakAyakI utpatti va hAni kA hetu honese sAdhuko lenA to dUra rahA paraMtu saMghaTTA karanA bhI kalpatA nahIMhaiM jisa parabhI bhagavatI sUtrake nAmase aisA jIvAkula sacitta dhAvaNako lenekA va tIna prahara taka rakhanekA ThaharAne vAle jinAbAkI virAdhanA krtehaiN| tathA DhUMDhiye gRhastha logabhI aisA dhovaNa cAra prahara taka rakhakara pIte haiM yahabhI trasa va sthAvara anaMta jIvoMkI hiMsAkA hetu honese sarvathA sUtra viruddhhai| 10. kaI DhUMDhiye dhovaNameM jIva utpatti kI zaMkA miTAneke liye durabIna se yA jADAkA~case dhovaNameM jIva dekhatehaiM paraMtu dekhane meM nahIM Ate usase nirdoSa samajha letehaiM, yahabhI anasamajhahai kyoMki aMgula ke asaMkhya bhAga choTe zarIra vAle va nigodIye jIva jJAnI ke sivAya kisI bhI sAdhana se carma cakSuvAle manuSya kabhI nahIM dekha sakate aura kabhI phuAre Adi baDe trasa jIva pratyakSa bhI dekhane meM AtehaiM isaliye jhUThe vartanoMkA va piMDekA dhovaNa ko nirdoSa acitta samajha ne vAloM kI bar3I bhUla hai| 11. gRhastha loga zAmako culhe para kaccA jala rakha dete haiM, vaha pUrA 2 garama hokara acitta nahIM hotA, kadAcit culhekI garamIse kucha mizra hojAve tobhI rAtrimeM pIchA sacitta hojAtAhai, DhUMDhiye sAdhu phajarameM usa jalako garama jala samajhakara letehaiM, yahabhI kacce sacitta jala lenekA doSa lagatAhai isaliye aisA jala lenA yogya nahIM hai| 12. halavAI loga jalebI banAtehaiM, usakA medA pahile roja bhIgokara rakhadete haiM, usameM rAtriko do indrIya asaMkhya jIvoMkI utpatti hotIhai, svAda badala jAtAhai, bAsa Ane lagatIhai, jaba khamIra uThatAhai taba phajarameM jalebI banAtehaiM, yaha pratyakSa pramANahai jisase saMvegI sAdhu jalebIko akalpanIya samajha kara nahIM lete, viveka vAle dharmI zrAvaka bhI nahIM khAte. DhUMDhiyoM ko isa bAta kA bhI jJAna nahIM hai, ataeva jalebI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA naM0 2. letehaiM aura khAtehaiM yahabhI tyAga karane yogyhai| 13. ASADha caumAsese kArtika caumAse taka haripattike zAka vagairaha meM tIna indrI vAle choTe 2 kuMthuye Adi trasa jIvoMkI utpatti hotIhai, jisase zAstrakAroMne caumAsemeM zrAvakoMkobhI haripatti khAnekA tyAga karanekA batalAyAhai, isaliye saMvegI sAdhu haripattike zAka, caTanI Adi nahIM lete| DhUMDhiyoMko isa bAtakAbhI jJAna nahIMhai, DhUMDhiye zrAvaka haripattike zAka Adi banAte haiM aura unake sAdhu letehaiM yahabhI asaMkhya trasa jIvoMkI hiMsAkA hetu honese tyAga karanA yogyahai / 14. bahuta rojakA AcAra, murabbA AdimeM usI varNavAlI anaMtakAya nigoda (phulaNa) utpanna hotIhai. pratyakSa svAda badala jAtA hai, bAsa AtIhai, usase sukSma trasajIvoMkIbhI utpatti hotIhai / DhUMDhiyoM ko isa bAtakA bhI jJAna nahIM hai, jisase DhUMDhiye sAdhu aise AcAra, murabbe Adi lete haiM yahabhI tyAga karane yogya hai| 15. vAsI zIrA, lApasI, khIcaDI, cAvala, roTI vagairahameMbhI prasa jIvoMkI utpatti hotIhai, jaise agnimeM uSNa kAyake va baraphameM zIta kAyake jIvoMkI utpatti hotIhai, vaisehI osara mosara Adike jImaNa meM pahile roja rAtriko banAye hue sIrA lApasI Adi yadi dUsare dina phajara taka garama 2 raheM tobhI usameM uSNa kAyake jIva utpanna hotehaiM tathA zaradImeM roTI Adi bahuta ThaMDhe rahate haiM tobhI usameM zIta kAya ke jIva utpanna hotehaiM aura kabhI 2 roTI svIcaDI Adi meM tArabaMdha jAte haiM, svAda phira jAtAhai, yaha pratyakSa pramANahai, saMvegI sAdhu aisI vastu kabhI nahIM lete| DhUMDhiyoMko isa bAtakA bhI jJAna nahIMhai, isaliye jImaNa vArake tathA zItalA pUjanake va gRhasthoMke gharameM zAmako bace hue zIrA, lApasI, baDe, gulagule, mAlapuve, naramapuDI, roTI, strIcaDI Adi vAsI AhAra lekara khAtehaiM yahabhI asaMkhya trasa jIvoMkI hiMsAkA hetu honese tyAga karane yogyhai| . 16. kaI DhUMDhiye kahatehaiM ki AcArAMga sUtrameM mahAvIrasvAmI bhagavAnne vAsI ThaMDhA AhAra liyAthA, isItaraha hamakobhI ThaMDhA AhAra lenemeM koI doSanahIMhai, aisA kahakara vAsI roTI khIcaDI Adi khAne kA ThaharAtehaiM, yahabhI anasamajhakI bAtahai kyoMki jaba bhagavAn chadmastha avasthAmeM vicaratethe taba "gIlA yA sUkhA, ThaMDhA yA UnA, usa rojakA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.6 jAhira udghoSaNA naM0 2. yA bahuta rojakA, sarasa yA nirasa, sAra yA asAra, ghRtavAlA yA binA ghRtakA, lukhA aura kSIrakA bhojana yA uDadake bAkule Adi jaisA AhAra milatA vaisA letethe, yadi uDadake bAkule Adi nirasa AhAra bhI na milatA tobhI adinna manase samabhAva rahatethe " aisA AcArAMga sUtra meM kahA hai paraMtu usameM vAsI roTI, khIcaDI Adi lenekA nAma nahIM hai aura bahuta dina kA ThaMDhA vAsI AhArameM sUkhI puDI, khAjA, laDDu, ghevara, khAkhare, bhune hue cane aura cane yA cAvala ke ATekA zAtu Adi aneka vastu nirdoSa haiM, unako bhI bahuta rojakA ThaMDhA AhAra kahA jAtAhai, aisI vastu lene meM koI doSanahIM hai isaliye bhagavAn ke nAmase AcArAMga sUtrakA nAma Age karake vAsI roTI, khIcaDI Adi khAnevAle sUtra ke Upara aura bhagavAn ke Upara jhUThA doSa lagAte haiM tathA asaMkhya trasa jIvoMkA bhakSaNa karake pApake bhAgI hote haiM / 17. phirabhI dekho vicArakaro bhagavAn anaMta bala vIrya parAkrama vAlethe, divyajJAnI, zuddha upayogI, apramAdI, nirmamatvI, mAsakSamaNa Adi tapasyA ke pAraNe meM tIsare praharameM aparicaya vAle ajJAta gharoMmeM gaucarI jAne vAlethe, aneka tarahake upasarga aura parisaha sahana karake kevalajJAna prApta karake jagat ke Upara anaMta upakAra karake mokSagaye haiM paraMtu DhUMDhiyoM meM aise ekabhI guNa nahIM kiMtu vizeSa karake apane rAgI bhaktoMke gharoM meM gaucarI jAtehaiM mamatvabhAvase va lobha dazAse sarasa 2 garISTa AhAra lekara zarIrako puSTa karate haiM aura apane svAdake liye yA vihArameM bhAtArUpa AhAra apane sAthameM lejAne ke liye sUryakA udaya hotehI gRhasthoM ke ghara jAkara vAsI roTI Adi va bahuta dinoM kA AcAra aura culhe parakA prAyaH kaccA jala lete haiM phira bhagavAn ke nAma se logoM ko bahakAkara apanI ajJAna kalpanAko puSTa karate hue trasa jIvoMkI utpatti vAlA AhAra khAkara nirdoSa banate haiM, yahI baDI ajJAnatA hai / 18. dekho zAmako cArabaje koI sAdhu kisI gRhasthake gharameM gaucarI gayA hove usake rasoI hone meM derIhove to vaha kahatA hai ki mahArAja garama rasoI meM thoDA vilaMba hai paraMtu phajarakI ThaMDI roTI hAjara hai| lIjiye, isaprakAra phajara kA banAyA huA AhAra zAma ko ThaMDhA kahA jAtA hai, bhagavAn tIsare prahara gaucarI jAtethe taba ThaMDhA AhAra milatA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udaghoSaNA na0 2. 37 thA isaliye ThaMDhA AhAra lenekA sUtra kArane batalAyA hai / DhUMDhiyoM ko isa bAta kA jJAna nahIMhai isaliye rAtri vAsI roTI,bAjarI kA roTalA, khIcaDI, Adi ThaMDhA AhAra ko nirdoSa samajha kara letehaiM, yahI bar3I anasamajha hai| kahanakA sArAMza yahI hai zIrA roTI naramapuDI Adi meM jalakA aMzajyAde rahatAhai, jisase cAra prahara bAda jIvoMkI utpatti hotIhai usase aisIvastu dUsare roja lenA yogya nahIMhai aura laDDu Adi mIThAI meM pakkI cAsanI hone se jalakA aMza kama rahatAhai jisase yadi mIThAI na bigaDane pAve to varSA kAlameM 15 roja taka uSNa kAlameM 20 roja tathA zIta kAlameM utkRSTa eka mahInA taka jIva utpanna nahIM hote, usase aisI vastu dUsareroja lenemeM doSa nahIMhai, jisa parabhI DhUMDhiye loga 'mIThe laDu lete ho usItaraha vAsIThaMDIroTIkyoM nahIM lete' aisI kuyukti lagAkara lar3akI taraha vAsIroTI lenekA ThaharAnevAle apanI baDI ajJAnatA prakaTa krtehaiN| 19. makkhaNa (loNI) chAchameMse bAhira nikAlanepara tatkAla aMtara muhUrtamehI usI varNakI phulaNa Adi aneka jIvoMkI utpatti hotIhai, aura anyabhI unmAda, pramAda vagairaha doSoMko baDhAne vAlAhai isaliye dharmI zrAvaka aura sAdhuko makkhaNa khAne yogya nahIMhai, DhUMDhiyoMko isa bAtakAbhI jJAna nahIMhai, isaliye DhUMDhiye sAdhu makkhaNa lAkara khAtehaiM, yaha bhI anaMtakAyakI virAdhanA kA hetu honese tyAga karanA yogyahai / ____ 20. madhu (sahata ) meM makkhiyoMkA va makkhiyoMke iMDoMkA rasa milA huA rahatAhai tathA usameM anaMtakAyakI va usIvarNake trasa jIvoM kI bhI utpatti hotI hai, jisase dharmIzrAvakabhI sahatako abhakSa samajha kara davAImeMbhI khAne kA pApa samajhate hue nahIM khAte, jisaparabhI DhUMDhiyoM ko isa doSa kA jJAna nahIMhai, isaliye DhUMDhiyeM sAdhu sahata khAtehaiM, yahabhI abhakSa honese tyAga karanA yogyhai| . ___ 21. dUdhameM guDa milAnese usameM tatkAla sukSma asaMkhya jIvoM kI utpatti hotIhai aura dAru (sarAba) samAna doSa hotAhai, jisase koI / 2 brAhmaNa vagairaha uttama hiMdu kabhI devI devatAoM ko dAru caDhAnekI jagaha dudha-guDa milAkara caDhAtehaiM yaha pratyakSa pramANahai, isaliye abhakSa honese jainiyoM ko khAne-pIne yogya nhiiNhai| DhUMDhiyA~ko isa bAtakAbhI jJAna nahIM, DhUMDhiyesAdhu dUdharma guDa milAkara khAte-pItehaiM yahabhI tyAgakarane yogyahai / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jAhira udghoSaNA naM0 2.....------- 22. ASADha mahInemeM AdrA nakSatra baiThanepara varSARtu ginI jAtI hai, jisase AMbake phalameM jIvoMkI utpatti hotIhai, svAdabhI badala jAtAhai isaliye pUrvAcAryoMne gujarAta, mAravADa, kaccha, mAlavA, mevADa, dakSiNa vagairaha dezoMmeM AdrA nakSatra baiThebAda dharmI zrAvakoMko AMba khAnekA tyAga karanA batalAyAhai, jisase AMbekA acitta rasakobhI saMvegI sAdhu nahIM lete / DhUMDhiyoMko isa bAtakAbhI zAna nahIM hai, isaliye AdrA baiThebAda AMbakA rasa letehaiM, yahabhI trasa jIvoMko bhakSaNa karanekA doSa honese tyAga karane yogyhai| 23. DhUMDhiye sAdhu jaba AhArAdike liye gRhasthoMke gharameM jAtehaiM, taba caurakI taraha cupacApa calejAte haiM, yahabhI aneka anau~kA mUla hai kyoMki dekho- gRhasthoMke gharameM cupacApa cale jAnese bahuta jagaha bahu, baiTI Adi khule zIra baiThI ho, zarIrakI zobhA karatI hoM, kabhI snAna karate samaya, vastra badalate samaya vastra rahita ho yA kabhI koI strI-puruSa ApasameM hAsya vinoda kAma ceSTA vagairaha karatahoM aise samaya yadi cupacApa sAdhu gharameM calA Ave to lajA jAtIhai, aprIti hotIhai, kisI ko krodhabhI AjAve, ulaMbhA milatAhai, yA kabhI akelI vastra rahita strI ko dekhakara sAdhu ko vikAra utpanna hojAve athavA aise samaya sAdhuko dekhakara strIkA citta vigaDa jAve to baDA anartha hojaave| kabhI anya darza nIke gharameM cupacApa cale jAnepara jhagaDA hojAve, gAliye khAnI par3e, zAsanakA uDAha hove, isaliye caurakI taraha gRhasthoM ke gharameM cupacApa calejAnA bahuta anarthakA mUla honese sarvathA anucithai| 24. phirabhI dekhiye- acchI nItiko jAnane vAle vivekI gRhastha loga bhI apanI bahu baina baiTI AdikI bezarmI avajJA na hone ke liye apane yA anya kisI ke gharameM cupa cApa nahIM jAte, kintu khukhArA, kAsI Adi ceSTA karake yA kisI tarahakA AvAja karake pIche gharameM praveza karate haiM to phira sarvajJa putra kahalAne vAle jainasAdhu nAma dharAne vAle hokara pratyakSa jagatke vyavahAra viruddha gRhasthoMke gharameM caurakI taraha cupacApa calejAnA, yaha kaisI ajJAnadazA kahIjAve / yadi koI zaMkA karegA ki kisI tarahakI AvAja karake jAnese bhaktaloga azuddha AhAra ko zuddha karake deMge, jisase sAdhuko cupacApahI jAnA yogya hai, yahabhI Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA naM0 2. ana samajhakI bAtahai kyoMki jainasAdhuko pUrvakarma aura pazcAtkarma Adi bahuta bAtoMkA pUrvApara upayoga rakhakara AhAra Adi lenekI sarvajJa bhagavAnkI AjJAhai jisa sAdhu ko pUrvAparakA (Age-pIchekA) itanAhI upayoga nahIM hogA vaha sAdhu AhAra Adike liye gRhasthoMke gharameM jAneke yogyahI nahIM hai / dekho saMvegI sAdhu 'dharmalAbha' kA uccAraNa karake gRhasthoMke gharameM praveza karatehaiM aura saba tarahase upayoga pUrvaka nidoSa zuddha AhAra letehaiM (dharmalAbha kahanA zAstrAnusAra yuktiyukta prAcIna niyamahai isako nayI kalpanA kahane vAle DhUMDhiyoMkI baDI bhUla hai isakA vizeSa khulAsA Age likhanemeM AvegA) 25. phirabhI dekho-sAsa DhUMDhiyoM kA hI chapavAyA huA nizItha sUtrake cauthe uddezameM pRSTha 42-43 meM "je mikkhU nimgathINaM uvassayaMsi avihAe aNuppavisaI, aNuppavisaMtaM vA sAijai // 25 // artha:jo sAdhu sAdhvIke upAzrayameM apanA Agamana jAnAye binA [khAMsI Adi kiye binA] praveza kare, praveza karate ko acchA jAne // 25" to prAyazcitta aave| isa lekhameM jaba sAdhvIke upAzrayameM bhI kisIprakAra kI sUcanA kiye binA jAnevAle sAdhuko prAyazcitta btlaayaahai| isa bAtapara vicAra kiyAjAve tovahu, baina, baiTI, dAsIvAle gRhasthoMke gharoM meM caurakI taraha cupacApa cale jAne vAle pratyakSa jinAkSAkI virAdhanA karake aneka anarthakA mUla aura bhAvahiMsAkA hetu honese tyAga karane yogyahai / 26. DhUMDhiye sAdhu nitya piMDakA doSa TAlaneke liye ekAtare vArA baMdhIse gaucarI jAtehaiM, yahabhI anarthakA hetuhai kyoMki dekho DhUMDhiyoM ke bhakta gRhastha loga yaha bAta acchI tarahase samajha lete haiM ki sAdhu Aja hamAre ghara gaucarI Aye haiM kala roja na AveMge, parasoM AveMge, jisase ve loga vArAke roja jaldIse AhAra Adi banA kara dhara rakhate haiM / DhUMDhiye sAdhu usa AhAra pAnI Adiko grahaNa karate haiM usase AdhAkarmI Adi aneka doSa lagate haiM, khAsa sAdhuke Aneke uddezase jaldI cha kAyakI hiMsA hotIhai, DhUMDhiye aise AhArako nirdoSa smjhtehaiN| paraMtu tattva dRSTi se doSa vAlAhIhai aura nitya piMDabhIhai / jainasAdhukI ajJAta aura anitaya gaucarI kahIhai kabhI lagolaga 2-4 roja ekaghara meM cale jAve aura 1.2 rAja yA 5-7 roja na bhI jAveM paraMtu Aja Aye, Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , jAhira udghoSaNA naM02............ kala na Ave, parasoM AveMge; ityAdi kisI tarahakA niyama na honA cAhiye / eka rojakI bAtahai hamAre guru mahArAja nAgora zahara meM eka DhUMDhiyoMke baDe zrAvakake gharameM gaucarI gayethe, usagharameM sirpha 1-2 manuSya caukemeM bhojana karane vAlethe, paraMtu AhAra, pAnI, mIThAI vagairaha bahuta vastuokA yoga dekhanemeM AyA. kisIko pUchanepara mAlUma huA ki Aja amuka DhuMDhiye sAdhuoMke gaucarI AnekA vArAhai, jisase yaha sAmagrIkI taiyArIhai. phira dUsare seja khAsa parIkSA karaneke irAdese usI gharameM guru mahArAja gaucarI calegaye, paraMtu kuchabhI nayA AhAra Adi sAmagrI na dekhanemeM AyI paraMtu pahile roja kA bacA huA ThaMDhA bhojana karate dekhanemeM Aye aura tIsare roja kisI nokarase phira mAlUma huA ki AjabhI pUjyajI kA vArA honese sAmagrI taiyArahai. isa prakAra vArA baMdhAse gaucarI jAnese cha kAyakI hiMsA, AdhAkarmI aura sthApanAdoSa Adi anekadoSa AtehaiM yahabhI tyAga karane yogyhai| 27. cane, uDada, muMga, tuyara vagairaha dophADa vAle dhAnako kace dahI, chAcha, dUdhameM milAnese usako vidala kahA jaataahai| jaise baDe, pakoDI, cIlarI, pItoDa AdimeM kacA dahI yA chAcha DAlakara rAyatA banAtehaiM, khIcaDImeM dahI-chAcha DAlakaravAtehaiM aura bezaNameM kacA dahI chAcha milAkara kaDhI karate haiM usameM tatkAla sukSma prasajIvoMkI utpatti hotIhai, aisA AhAra khAnese trasa jAvoMkI hAni hotIhai, buddhimaMda hotIhai, kabhI kisI prakArakA rogabhI ho jAtAhai ityAdi kAraNa hone se aisI vastu jAnakAra saMvegI zrAvaka kabhI nahIM khAte aura saMvegI sAdhubhI nahIM lete| DhUMDhiyoMko isa bAtakAbhI zAnanahIhai jisase DhUMDhiye zrAvaka aisA vidala banAtehaiM, khAtehaiM, DhUMDhiye sAdhubhI lekara khAtehaiM usameM asaMkhya prasajIvoMkI hiMsA honese vidala vastu khAnekA tyAga karanA yogyhai| 28. amolakaRSI vagairaha kitanehI DhUMDhiye viladameM jIvoMkI utpatti mAnatehaiM, 'jainatattvasAra' meM bAIsa abhakSake adhikArameM pRSTha 593 veM meM likhatebhI haiM, paraMtu vyavahArameM nahIM lAte, khAnekA tyAga nahIM karate, DhUMDhiye zrAvakoMko upadeza bhI nahIM dete, yahabhI svAdakA lobhahI hai| bahuta DhUMDhiye vidalameM jIvoMkI utpatti nahIM mAnate aura kahate haiM ki vidalameM hamako pratyakSa jIva batalAvo, aise anasamajha Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA na0 2. hUMDhiyoMko merA itanAhI kahanAhai ki jisaprakAra pAMcasthAvara tathA saMmUcchima ke 14sthAnaka nigoda AdimeM asaMkhya va anaMtajIva jJAniyoMnekahe haiM, una jIvoMko koIbhI manuSya AMkhoMse pratyakSa nahIM dekha sakatA, kiMtu unameM to jJAnI ke vacanapara zraddhA rakhakara jIva dayAkA vyavahAra kiyA jAtA hai. usI prakAra vidalameMbhI jJAnI mahArAjane jIva utpanna honekA kahAhai, isaliye jJAnIke vacanapara zraddhArakhakara vidala vastu khAnekA tyAga karanA yogya hai aura pratyakSa jIva dekhanekI kuyukti karanA mithyAtvakA hetu honese vyartha hai| 29. sAdhuko Thaharaneke liye makAna dene vAle mAlikakA ghara zayyAtara hotA hai, usake gharakA AhAra Adi sAdhuko lenekIsarvatIrthakara mahArAjoMkI manAIhai, DhUMDhiye sAdhu loga makAnake mAlikakA ghara zayyAtara na karatehue makAnameM ThaharanekI AjJA denevAle naukara yA pADosI Adi anyakA ghara zayyAtara karake makAnake mAlikake gharakA AhArAdi letehaiM, yahabhI sarvathA zAstra viruddhahai / baDe AdamIke aneka naukara hotehaiM usameMse eka naukarakA ghara zayyAtara mAnakara khuda mAlikake AhArAdi lenese dRSTirAgase cha kAyakI hiMsA vAlA sadoSa AhAra milatAhai, pramAda baDha jAtAhai usase dUrake gharoMmeM AhAra Adike liye jAnemeM Alasya AtAhai aura makAna milanekI durlabhatA vagairaha aneka doSalagatehaiM, jinAzAkI virAdhanAhotIhai isaliye yaha rivAjabhI tyAga karane yogyhai| . 30. DhUMDhiye sAdhu-sAdhviyoM ke svAsa Thaharaneke liye sthAnaka banAne meM Ate haiM, usameM bhI cha kAyakI hiMsA hotIhai, AdhAkarmI doSa AtAhai, jinAzAkA ullaMghana hotAhai / sthAnako Thaharaneke kAraNasehI sthAnaka vAsI nAma prasiddhahai, yahabhI cha kAyakI hiMsAkA hetu tyAga karane yogyhai| - 31. DhUMDhiye sAdhu lasaNa-kAMde Adi anaMta kAya ( kaMdamUla ) kI caTanI vagairaha le kara khAtehaiM, phira nirdoSa ThaharAne ke liye 'dazavaikAlika' sUtrakA pramANa batalAtehaiM yahabhI pUrI 2 ajJAnatAhai, kyoMki dekho-jo sAdhu tapasvI zarIrakIbhI mamatvarahita samabhAva vAlA pUrA 2 nirdoSa lUkhA sUkhA nirasa AhArase apanA saMyamakA nirvAha karane vAlA hove, vaha sAdhu anukramase aparicaya vAle ajJAta gharoM se jaisA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 jAhira udghoSaNA naM0 2. taisA zuddha AhAra lekara zarIrako bhADA detAhai, aise zuddha sAdhuko yadi kabhI kaMdamUlakA zAka Adi milajAve to nirmamatva bhAvase le, usameM koI doSa nahIM hai, isaliye una ugravihArI sAdhuoMke liye dazavaikAlika sUtra meM lenekA kahAhai paraMtu DhUMDhiye sAdhuto prAyaH karake mahezvarI, agravAla, digaMbara zrAvagI Adi uttama jAtike bahuta gharoMko bIcameM choDakara apane paricayavAle rAgI bhaktoMke gharoMmeM gaucarI jAte - haiM aura khAsa mamatvabhAva lobhavazAse apane jIbhake svAda ke liye, zarIrakI puSTikeliye, roTI adhika khAne ke liye aura pratyakSahI saMyojanA nAmaka doSa sevana karaneke liye kaMdamUlakA sAka va lasaNa, kAMde kI caTanI Adi letehaiM, yaha sarvathA jinAmA viruddha hai| isaliye dazavaikAlika sUtrake nAmase kaMdamUla kI vastu lekara khAne kA ThaharAnA anaMta jIvoMkI ghAtakA hetuhai| dekho-bauddhamatake sAdhu diyAhuA mAMsa khAne lagagaye to saba bauddha samAja mAMsa bhakSaNa karanevAlA hiMsaka banagayA. isItaraha DhUMDhiye sAdhubhI mileso letehaiM, aisA kahakara kaMdamUlakI vastu lene lagagaye usase DhUMDhiyoM ke zrAvaka samAjameM prAyaH saiMkaDe 95 Take loga kaMdamUla khAne vAle hoMge aura saMvegI sAdhuoM ne vaisI vastu lenA chor3a diyA to saMvegI dhAvakoMmebhI prAyaH saiMkaDe 95 TakA loMgoMne kaMdamUla khAnekA chor3adiyAhai yaha pratyakSa pramANahai isaliye anaMtajIvoMkI dayAke liye DhUMDhiye sAdhuoMko vaisI vastu lekara khAnekA tyAga karanA yogyhai| 32. phirabhI dekhiye 'dharmarUci' anagAra mAsa kSamaNake pAraNe gaucarI gaye vahAM akelA kaDavA tuMbAkA zAka milA usameMhI saMtoSa rakhakara usako rAga dveSa rahita hokara khA liyA. tathA 'dhannAjI' anagAra gaucarI jAtethe taba unako kabhI anna milajAtA paraMtu pANI nahIM milatA tobhI saMtoSa rakhatethe, aisI 2saikaDoM bAteM AcArAMga, zAtAjI, anuttarovavAI Adi AgamoMmeM batalAyIhaiM, usa mujavato koI bhI DhUMDhiyA calatA nahIM aura lobhase apane svAda ke liye kaMdamUlakI vastu lenekA sUtrake nAmase puSTa karake nirdoSa banate haiM yaha kitanA bhArI adharma hai| . 33. phirabhI dekhiye vicAra karIye-yadyapi koI vastu nirdoSa hove tobhI loka zaMkA kareM, aura jIva hiMsAkA hetu hove, adharma baDhe to vaisI vastu sAdhuko nahIM lenA cAhiye usI tarahase hare kaMdamUlakI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 2. 43 vastubhI sAdhuko sarvathA lenA yogya nahIMhai, jisapara bhI jo DhUMDhiye sAdhu letehaiM vo loga anaMta jIvoMkI hiMsAkA doSake bhAgI Apa hotehaiM aura dUsaroMkobhI banAtehaiM, yaha bAta hamane dakSiNa va khAnadezameM dhUliyA vagairaha bahuta gAMvoMmeM DhUMDhiyoMke zrAvakoMke ghara meM pratyakSa dekhIhai. ve loga hamako Alu- kAMde kA zAka denelage, hamane kahA tumaloga dayA pAlane vAle kahalAkara kaMdamUlake anaMta jIvoM ko khAteho, taba ve loga bole hamAre sAdhubhI khAtehaiM, jaba hamane samajhAkara upadeza diyA, taba samajha gaye. isaliye aisI vastu sAdhuko nahIM lenA cAhiye, jisase gRhastha logabhI tyAgakareM / pahileke sAdhu zahara bAhara rahatethe, akasmAta gAMva meM Akara nirdoSamilA so lekara calejAte the paraMtu aba apaneloga gAMva meM va bhaktoMke pAsameM rahate haiM isaliye dravya-kSetra-kAle bhAva dekhakara bahuta vastuoMkA bacAva karanA ucitahai kiMtu sUtrakI bAteM Age lAkara peTa bharAIko puSTa karanA ucita nhiiNhai| 34. DhUMDhiye sAdhu-sAdhvI apanI pUjA mAnatAke liye apane bhakoMko apane darzana karAneke liye khAsa yukti pUrvaka baiThakara apanA phoTo utaravAtehaiM, apane bhaktoMko darzanake liye detehaiM, usa phoToko dhokara sApha karanemeM bahuta jala dulatAhai, jisase apa kAya Adi cha kAyake asaMkhya va anaMta jIvoMkI hiMsA hotIhai (jinarAjakI mUrtikI, phoTokI niMdAkaratehaiM aura apanIphoTodarzanakeliya detehaiM yahI baDA adharmahai ) isa liye yahabhI hiMsAkAkArya tyAga karaneyogyahai / anumAna 20-25 hUMDhiye sAdhu-sAdhviyoMke phoTo hamArepAsa maujUdahaiM kisIko dekhanekI icchAhoto hamAre pAsa Akara dekha sakatehaiM / ___35. DhUMDhiye va terahApaMthI sAdhu apane 2 bhaktoMkI caumAsekI vi. naMtI phAgaNa caitra vaizAkhameM pahilesehI mAnaletehaiM, jisase ve loga sAdhuke Thaharaneke aura sAdhuko vaMdanA karaneko Ane vAloMko Thaharaneke liye makAnoMko lIpanA, jhADanA, potAI karavAnA vagairahase saphAI karavAnemeM trasa-sthAvara anaMta jIvoMkI hiMsA karatehaiM aura sAdhuko vaMdanAke liye AnevAle prAhuNoMkI bhojana bhaktikIsAmagrIka liye ATA, zakara, lakaDI Adi kharIdakara ikaTThe karaleteha, unameM varSAke dinoMmeM asaMkhya jIvoMkI utpatti va hAni hotIhai. yaha aMdha zraddhAkI gurubhaktikA rivAja sarvathA jinAjJA viruddha aura pratyakSa cha kAyake jIvoMkI hiMsA karAne vAlA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jAhira udghoSaNA naM0 2. honese sAdhu aura zrAvaka donoM ko saMsArameM DubAne vAlA hai isaliye bhavabhIru atmArthiyoM ko avazya tyAga karane yogya hai / 36. DhUMDhiyoM meM jaba koI dIkSA letA hai taba tapasyAke pUrake mahotsavakI taraha vaMdanA ke liye AnevAle logoMkI bhaktimeM aneka tarahake AraMbha meM chakAyake anaMta jIvoMkI hiMsAkarate haiM tathA vizeSatAmeM varaghoDe meM musalmAna, DholI Adiko bulavAkara nagada paise dekara khule mu~ha vArjitra bajavAtehaiM, hajAroM loga doDAdoDase trasa sthAvaraM jIvoMkA nAza karate haiM, lugAIyeM khule mu~ha gIta gAtI haiM, prAhuNoMkI bhaktike liye mIThAIyoMkA bhaThThI khAnA calatA hai yahabhI hiMsAkA kArya tyAga karanA yogya hai / 37. DhUMDhiye zrAvaka zrAvikA muMha bAMdhakara sthAnakameM ikaTThe hokara dayA pAlate haiM, usaroja gharameM banI huI tAjI rasoI nahIM khAte aura halavAIke vahAMse maNoMbaMdha mIThAI maula maMgavAkara khAtehaiM, bar3e khuzI hote haiM, Aja hamane cha kAyakI hiMsA TAlI, baDI dayA pAlI. DhUMDhiyoMkA yaha kartavyabhI tattvadRSTise bar3I hiMsAkA hetu hai, kyoMki halavAIke bhaTTIkhAnemeM kIDe, makoDe, rAtriko pataMgIye vagairaha aneka trasa jIvaukI hiMsA hotI hai ayatnAse anachAnA vAsI jala va bahuta rojakA jIvAkula medA, khAMr3akA rasa vagairaha meM makkhI macchara Adi hiMsAkA pAra nahIM hai tathA malInatA, azuddhi pratyakSahI hai. yaha saba hiMsA mIThAI maula maMgavAkara khAne vAloM ko lagatI hai / jisa prakAra kasAI khAne meM jitanI jIva hiMsA hotI hai usameM jIvoM ko kharIdane ke liye vyAja se rupayA dene vAle, becane vAle, dalAlI karane vAle, kharIdane vAle, jIva mArane vAle, naukarI karane vAle, mAMsa becane vAle, pakAne vAle aura khAne vAle yaha saba loga hiMsAke pApake bhAgI hote haiM. usI prakAra halavAIkI hiMsAbhI maula maMgavAkara khAne vAle sabako lagatI hai isaliye sAmAyika Adi vratavAle zrAvakoMko halavAI ke vahAMkI vastu maula maMgAvAkara khAnA yaha anaMta hiMsAkA pApa, jinAjJA kI virAdhanA aura mithyAtva baDhAne vAlA hone se sarvathA anucita hai / dekho - kaI 2 vratadhArI zrAvaka-zrAvikA 14 niyama dhAraNa karanevAle aura anyabhI vivekavAle bahutase zrAvaka halavAI ke vahAMkI mIThAI khA nekA tyAga karatehaiM, yaha pratyakSa pramANa hai / DhUMDhiyoMko isa bAtakA jJAna nahIMhai, jisase dayA pAlaneke roja vratameM rahate huebhI halavAI khAnekI hiMsAke bhAgI hotehaiM / yaha ajJAna dazAbhI hiMsAkI hetu honese tyAga karane Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 2. 45 yogya hai | yadi saccI dayA pAlana karanA hoto dayA pAlaneke roja upavAsa vagairaha vrata karo athavA gharamaise suke khAkhare dahI chAcha AdikA thoDAsA sahArA lekara rasa tyAga va uNodarI tapakA lAbha lo, yaha saccI dayAkA pAlana karate nahIM aura jalebI, gholabaDoMkA rAyatA Adi abhakSa khAkara bhaTTIkhAnekA pApa le karake bhI dayA samajha baiThe haiM, DhUMDhiyoM meM dayA ke nAmasebhI hiMsAkA pAra nahIM, yahI baDI ajJAnatA hai / * 7 38. jaba DhUMDhiyoM ke koI sAdhu yA sAdhvI kAla kara jAte haiM taba usake murdeko 1-2 rojataka rakha chor3ate haiM, AsapAsa ke gAMva vAloMko patra yA tAraAdile sUcanAdekara murde ke darzanakeliye logoMko bulavAte haiM, mAMDavI ( cakaDola) kI baDI sajAvaTa karake nagAre nisANa gAjebAje va nAIyoM ko bulavA kara dina dupraharako dIvI (masAle) jalAte hue gItagAna karate hue bhajana maMDalIke sAtha agnisaMskAra ke liye le jAte haiM / * gaye varSa paMjAba dezameM rAvalapiMDImeM DhUMDhiyoMke sAdhuke murdeko do roja taka sajAvaTa vAle kamaremeM rakkhAthA aura baDe ADaMbarase jalAneko le gayethe phira do roja bAda usake phoTokI khUba dhAmadhumake sAtha svArI nikAlIthI, yaha bAta usI samaya DhUMDhiyoMke vartamAna patroMmeM va jaina, jaina baMdhu AdimeMbhI prakaTa huIthI tathA kAThIyAvAr3a meM jetapura moDhavADImeM mRta mANekacaMda DhUMDhiyA sAdhuke agnisaMskArakI jagaha nirvANa maMdira banavAyA hai, darzanake liye phoTo sthApana kiyA hai aura vArSikaM tithike roja nirvANa maMdira ke sAmane baDA maMDapa banavAte haiM, dhvajA-patAkAoMse baDI zobhA karate haiM, nobata nagAre bajavAte haiM, phoToke darzanakara guru-guNa gAtehaiM, yaha bAta amadAbAdase saMvat 1982 pauSamahIne meM "sthAnaka vAsI jaina" nAmaka khAsa DhUMDhiyoMke mAsika patrake pRSTha 31 meM prakaTa huI hai / aurabhI ludhIyAnA, rAyakATa, aMbAlA, barnAlA ityAdi paMjAba, mAravADa, kAThIyAvADa Adi dezoMmeM DhUMDhiye sAdhuoMkI yAda girIke liye chatrI, ghumaTI, nirvANamaMdira bane hue maujUda haiM tathA darzanake liye caraNa sthApanA va phoTokI sthApanA kI hai / isa prakAra rAga dveSa krodha mAna mAyA lobha Adi aneka doSa vAle ATha karma sahita cAragati saMsAra meM phirane vAle aura jisakI gatikA ThikAnA nahIM unakI bhaktike liye aise 2 hiMsA ke kArya DhUMDhiye sAdhu apane gurukI mahimA ke liye bhaktoMse karavAtehaiM aura parama upakArI anaMtaguNa sahita AThakarma rahita hokara mokSameM gaye aisa 1 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jAhira udghoSaNA naM0 2. tIrthakara paramAtmAkI nirvANa bhUmi sameta zikhara, giranAra, zatruMjaya, caMpA- purI, pAvApurI AdimeM jAnekI va darzana bhakti karanekI niMdAkarake tyAga karavAtehaiM aura darzana-bhakti (jinarAjake anaMta guNoMkA smaraNa dhyAna) Adi Atmahitake zubhakAryoM kI aMtarAya dete haiM. yahI DhUMDhiyoM kA pratyakSa haThAgrahakA mithyAtva hai / 39. pannavaNA sUtra meM likhA hai ki manuSya ke murde meM do ghaDI bAda aMgulake asaMkhya bhAga pramANa choTe zarIra vAle saMmUrcichama manuSya paMcadrIya asaMkhya jIva utpanna hote haiM / DhUMDhiyoMke koI sAdhu-sAdhvI jaba kabhI dumaharako 2-3 baje kAla kara jAte haiM taba DhUMDhiye zrAvaka zAmataka aura rAtribhara geza AdikI rozanI karake cakaDola banAnemeM lagA dete haiM phira dUsare roja dupraharako saba logoMko ikaTThe karake jalAneko le jAte haiM vahAM baDe 2 lakaDoMkI polAra meM sarpa, vicchu, cuddA, kIDI nagare Adi aneka jIvoMkA nAza karate haiM / yaha asaMkhya paMceMdrIya jIvoMkI baDI hiMsA karane kA DhUMDhiye sAdhu apane bhaktoMko tyAga karavAte nahIM aura dayA bhagavatIke nAmase snAna karanekA tyAga karavAte haiM, jisase DhUMDhiye sAdhu-sAdhvIkA murdA jalAkara bahuta DhUMDhiye zrAvaka snAna nahIM karate, yaha uttama hiMdu jAtiko va DhUMDhiye samAja ko apavAda rUpa kaisI baDI bhArI ajJAnatA hai / yadi DhUMDhiye kaheM ki bhagavAn ke zarIrakA agnisaMskArakara ke indrAdi deva bhI snAna nahIM karate; yahabhI DhUMDhiyoM kA kaha nA jhUTha, indrAdi deva snAna nahIM karate aisA kisI jainazAstrameM nahIM likhA, jisapara bhI yadi mAna liyA jAve tobhI vicAra karane kI bAta hai ki indrAdi devoMkA zarIra kapUrake DherakI taraha divya sugaMdhavAlA hADa mAMsAdirahita bekriya hai, isaliye jisa prakAra havAko kisI tarahakA sutaka nahIM lagatA, usI prakAra havArUpa devatAoMke zarIrakobhI kisI prakAra kA sutaka nahIM laga sakatA / aura manuSyoMkA zarIra hADa mAMsa Adi azuci pugaloMkA banA huA udArika hai, jainazAstra va hiMdudharma mujaba janma maraNa murdAkA sutaka avazya lagatA hai, isaliye devatAoM kI taraha snAna nahIM karanekA le baiThanA baDI ajJAnatA hai / hAM itanI bAta jarUrata hai ki vivekavAle dharmI zrAvakako nadI, tAlAva, vAvaDI AdimeM anachAnA jalameM snAna karanese nadI Adi sabakI kriyA lagatI hai. phuMAre Adi trasajIvoMkI va nIlaNa - phulaNa vagairaha anaMta Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA naM0 2. jIvoMkI hAni hotIhai isaliye aisA karanA yogya nahIM paraMtu nirjIva sUkhI jagahameM chAnehue thoDe jalase yA garama jalase snAna karanekA gRhasthako tyAga nahIM bana sktaa| 40. dUsarI bAta yahabhIhai ki indrAdi deva bhagavAnke zarIrakA agni saMskAra khAsa dharma buddhise bhagavAnkI bhaktike liye karate haiM vahAM se naMdIzvaradvIpameM jAkara vahAM ke zAzvata caityoM ( siddhAyatanoM ) meM zAzvata jina pratimAko vaMdana-pUjana bhaktibhAvase jina guNa gAte hue aTThAI mahotsava karate haiN| yaha adhikAra khAsa DhUMDhiyoMke chapavAye jaMbU. dvIpapannattisUtra meM AdIzvara bhagavAnake nirvANa adhikAra meM, jIvAbhi gamasUtra meM tathA sthAnAMgasUtrake cautheThANemeM naMdIzvaradvIpake varNana adhi. kAra meM khulAsA sahita likhAhai / pAThakagaNa DhUMDhiyoMke sUtra nikAlakara yaha pratyakSa pramANa dekha leM, jaba indrAdi devoMkI taraha gurukA murdA jalane kI bAta DhUMDhiye mAnya karatehaiM, taba devoMkI taraha jinapratimAkI pUjA va aThAI mahotsava Adi jinabhaktike kArya karanekAbhI DhUMDhiyoMko mAnya karanA cAhiye, jisaparabhI jinapUjA-bhaktikI niMdAkarake manAI karatehaiM, yaha pratyakSahI jhUThA haThAgrahahai / devatA jina pratimAkI pUjA mAkSake liye karatehaiM, isa viSayakI saba zaMkAoMkA samAdhAna sahita Age likha nemeM aavegaa| 41. yadi DhUMDhiye zrAvaka kaheM ki hamaloga yaha saba kArya saMsAra khAte karatehaiM, paraMtu dharma buddhise nahIM. yahabhI DhUMDhiyoMkA kathana jhUTha hai, kyoMki tapasyAke pUrake mahotsavameM maMDapa banavAnA, dhvajA patAkAe~ lagavAnI, sAdhukA phoTo utaravAnA, murdAkA mahotsava karanA, chatrI yA nirvANa maMdira banavAne, usameM logoMke darzanake liye sAdhuke caraNa pAdukA yA phoTo sthApana karanA, tathA sAdhuke upadezase garIboMko anna-vastrAdi dena!, mIThAI banavAkara prabhAvanA bAMTanI, pazu choDAne, pAThazAlA-anAthAlaya sthApana karavAne, zAstra chapavAne, sthAnaka banavAne, caumAsAmeM sAdhuko vaMdanA karaneko jAnA, dIkSA mahotsava karanA, sAdhuko leneko va pahuMcAneko jAnA ityAdi yaha saba kArya vivAha zAdI osara- mosarakI taraha kisI taraha saMsAra saMbaMdhI nahIMhai kiMtu sAdhuke tapasyAke pUra Adike nAmase patrikA chapavAkara tAra dekara Agraha pUrvaka logoMko bulAkara kiye jAte haiM, yaha pratyakSa guru bhakti hai / DhUMDhiye Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 . jAhira udghoSaNA naM0 2. . apane gurukI mahImA baDhAneke liye aise 2 hiMsAke kArya karatehaiM aura anaMta upakArI zrItIrthakara paramAtmAkI pUjA bhaktikI niMdAkarate hue darzana karaneko jAnevAloko manAI karake aMtarAya bAMdhatehai, yahI pratyakSa mithyAtvahai / jisaparabhI saMsAra khAtAkA nAma lekara mAyAcArIse 17 vAM mAyAmRSA pApasthAnaka kA sevana karate hue nirdoSa bananA cAhatehaiM so kabhI nahIM hosakate, AtmArthI sacce jainIko aise mithyAtvakA tyAga karanAhI hitakArI hai| 42. yadi DhUMDhiye sAdhu kaheM ki tapasyAke pUra kA mahotsava Adi aise hiMsAke kArya karanekA hama nahIM kahate, yahabhI mAyAcArI sahita pratyakSa jhUThahai, jisa prakAra jinamaMdira jAne vAloMko DhUMDhiye sAdhu manAI karadete haiM, sogana dilavA detehaiM, usI prakAra yadi tapasyAkApUra-murdA mahotsava Adi aisI hiMsAke kArya karanekI DhUMDhiye sAdhu manAI karadai, sogana dilavAdeM to kabhI na hone pAveM, yaha pratyakSa pramANahai ki tapasyAke pUrakA dina apane bhaktoMko mahInA 15 roja pahilesehI batalA diyA jAtAhai usIsehI patrikA chapatIhaiM, tAra chuTatehaiM, moTara ghoDAgADI Adi svArIkI doDa dhUma maca jAtIhai, bahuta logoMko Aye dekhakareM bar3ekhusahiotehaiM, AnevAloMkI va bhojanabhakti vagairaha sArasaMbhAlakarane vAloMkI 'tumato bar3e bhaktaho' ityAdi prasaMzA karate haiM isIse caumAsA AdimeM aise hiMsAke kArya hote haiM isaliye aisI hiMsA karavAne vAle mUla kAraNabhUta khAsa DhuMDhiye va terahApaMthI sAdhu hI haiN| 43. aurabhI tIna rojakA dahImeM, bahuta rojake bAjArake cUrNameM tathA ATA, medA, masAle, kacIkhAMDa, mevA, ghRta Adi aneka vastuoMmeM Rtubhedase kAlamAna upara unhoMmeM trasa jIvoMkI utpatti hotIhai, DhuMDhiyoM ko aisI aneka bAtoMkA pUrA jJAna nahIMhai, jisase DhUMDhiye sAdhu-sAdhvI zrAvaka zrAvikAe~ aisI vastu khAkara pApake bhAgI hotehaiM aura DhUMDhiyoMkI pustakoMmeM aisI vastuoMkI kAla maryAdAkA vidhAnabhI nahIMhai, isIsehI hUMDhiyoMkI ajJAna dazAse DhuMDhiyoMke aneka kataLa pratyakSahI sarvajJa zAsana viruddha haiN| jisaparabhI sacce jainI honekA dAvA karatehaiM aura anAdi maryAdA mujaba mokSa ke hetu jina pratimAkI pUjA Adi sacce jainiyoMkI bAtoMkI niMdA karake logoMko bahakAtehaiM, yahI pratyakSa mithyAtvakA jhUThA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jAhira udghoSaNA naM0 2. DhoMgahai.mokSakI icchAvAleko aisA jhUThADhoMga tyAga karanAhI hitkaariihai| 44. bhagavatI, jJAtAjI, upAsakadazA, aMtagaDadazA, anuttaro vavAI, praznavyAkaraNa, uttarAdhyayana, oghaniyukti, pravacanasAroddhAra Adi bahuta zAstroMmeM sAdhuko gaucarI jAne ke samaya apane pAtroMko Dhakane ke liye jholIke Upara vastrake paDale rakhanekA kahAhai, usase aneka lAbha hotehaiM, isaliye saMvegI sAdhu rakhate haiM. parantu DhUMDhiye sAdhu nahIM rakhate jisase aneka nukasAna hotehaiM, so batalAtehaiM / jaba DhUMDhiye sAdhu bAjArameM yA galiyoMmeM laMbI nIce laTakatI huI khulI jholI meM AhAra-pAnI lekara jAte haiM taba kabhI usameM havAse sacitta raja gira jAtIhai 1, akasmAta varSAke jalakI biMdubhI girajAtIhaiM 2, kabhI adhika havAke jorase aMbalI, lIMba, baDa Adike patra, puSpa, phala vagairAbhI girajAtehaiM 3, kabhI gRhasthaloga vartanoMkA jhUThA mailA jala apane makAnake Uparase galI meM pheMkate hoveM usasamaya DhUMDhiyA sAdhu usa rAste hokara jAtA hove to usameMse jalake chAMTe kabhI AhAra-pAnI Adi para girajAtehaiM 4, kabhI loga murdeko le jAte ho to usakI chAyA AhArAdi para girajAtIhai 5, AkAza meM cilla kauvA Adi yadi uDatehue viSTA karadeM to usake chAMTebhI AhArapara girajAtehai 6, maNIyAre vaipAriyoMkI taraha DhUMDhiye sAdhubhI mIThAI, roTI, zAka, dUdha dahI, ghRta, guDa, zakara Adi AhArake saba pAtre gRhasthoMke ghara 2meM alaga 2 rakhadete haiM, unako dekhakara bAlaka khAne ke liye rone lagate haiM, na denepara duHstrI hote haiM, kabhI mAMganevAle rAMka dekhakara lobhAtehaiM na milanese aMtarAya baMdhatAhai 8, kabhI kuttA billI Adi khAneke lomase jhapATA mAradete haiM 9, kabhI dAla, kaDhI, kSIra, ghRta vagairaha jholI meM dulajAveM, jholI bigaDa jAve to rAstAmeM loga dekhakara haMsI karatehaiM, usa se jaina zAsanakI hilanA hotIhai 10, garISTa puSTikAraka AhAra dekhakara dekho kaisA mAla uDAtehaiM ityAdi niMdA hotIhai 11, nirasa AhAra dekhakara dekho kaisA kharAba AhAra sAdhuko diyA hai aisI dene vAloMkI niMdA hotIhai 12, varSA ke biMdu Adi AhAra pAnImeM gira. gaye hoveM vaisA AhAra sAdhuko khAnA kalpatA nahIMhai usako paraThavanA paDe usameM aneka taraha kI jIvoMkI virAdhanA hotIhai 13, ityAdi aneka tukasAna hotehaiM isaliye yahabhI jinAmA viruddha aura cha kAyakI hiMsA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 jAhira udghoSaNA naM0 2. ----- kA heturUpa ajJAna rivAja DhUMDhiyoMko tyAga karanA yogyahai aura saMvegI sAdhuoMkI taraha sUtroMkI AjJA mujaba jholIke upara paDale DhakanekA aMgIkAra karanese gRhasthoMke gharoMmeM saba pAtre nIce rakhanekI jarUrata nahIM paDatI usase Uparake doSoMkAbhI bacAva hotAhai, isaliye jhUThehaTha kI acAna rUDhiko choDakara satya bAta grahaNa karanemehI Atma hithai| 45. rAtri va zAma savera sUrya kI garamIke abhAva meM sUkSma sacitta jalakI varSA hamezA hotIhai aisA bhagavatI sUtrake prathama zatakake chaThe uddezameM kahAhai isaliye usakI dayAke liye sAdhuko tathA poSadha Adi vratavAle zrAvakoMko rAtrimeM va savera Rtu bhedase varSA kAlameM cha ghaDItaka, zIta kAlameM 4 ghaDItaka, uSNa kAlameM do ghaDItaka dinacaDhe tabataka aura zAmako utanA dina bAkI rahe tabase sAdhuko khule aMga. makAnase bAhira jAnA yogya nahIM hai, kabhI kAraNa vaza jAnA paDeto kaMbala oDhakara jAnA cAhiye. isI kAraNale bhagavatIjI, AcArAMgajI, praznavyAkaraNa Adi sUtroM meM jagaha 2 sAdhu ko kaMbala rakhanekA adhikAra mAyAhai / IDhiyoM ko isa bAtakA pUrA 2 jJAna nahIMhai isaliye rAtri va zAma savera oDhanekeliye kaMbala nahIMrakhate, yahabhI apakAyakI hiMsAkAhetu, tyAgakara saMvegI sAdhunoMkI taraha kaMbala rakhanA yogya hai| 46. yaha kaMvala rakhanekA niyama sarva tIrthakara mahArAjoMke zAsanameM saba kSetroM meM hamezA kAyama rahaneke liyehI tIrthakara bhagavAn kI dIkSA samaya indra mahArAja bahu mUlya ratna kaMbala bhagavAn ke DAve baMdhepara rakhatehaiM yahabAta jainazAstroM meM prasiddhahIhai, isaliye DhUMDhiyoMko yadi sacce jainI bananekI icchA ho to apanA ajJAna rivAjako tyAga kara DAve baMdhepara kaMbala rakhane vagairahakI satya bAteM aMgIkAra karanI yogyhaiN| dUsarI bAta yahabhIhai ki sAdhuke khaMdhepara kaMbalI ho to AhAra Adike liye sAdhu gayA hove vahAMpara rAstAmeM akasmAta jora se havA calanelage,varSA hone lage to zarIrako, vastrako va AhAra-pAnI Adi ko Dhakaneke kAmameM AtIhai tathA muMhake Age ADI DAlanese gaucarI bahorate samaya yA chIMka Adi karate samaya nAka muMha donoM kI yatnA hotI hai aura baiThane ke liye Asanake kAmameMbhI AtIhai anyabhI bahuta phAyade hotehaiM isaliye khaMdhepara kaMbala nahIM rakhanevAle anAdi kAlakI zAsana maryAdAkA ullaMghana karane ke doSI ThaharatehaiM / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ssmo jinnaannN|| jAhira udghoSaNA naMbara 3. (zarIrakI zucikeliye rAtrimeM jala rakhanekA nirNaya) . 47. DhUMDhiye kahate haiM ki sUtroMmeM cAra prakArakA AhAra sAdhuko rAtrimeM rakhanA manA kiyAhai isaliye hama loga zarIrakI zucike liye bhI rAtriko jala nahIM rakhate, saMvegI sAdhu rakhatehaiM so sUtra viruddhahai, yahabhI DhUMDhiyoMkA kathana ana samajhakA hai, kyoMki sUtroMmeM anna-jala Adi cAra prakArakA AhAra sAdhuko khAne ke liye saMgraha karake rAtriko rakhane kI manAI hai paraMtu viSTA-paizAbakI azuci se zarIra ko zuci karane ke liye jala rakhanekI manAI kisI sUtra meM nahIMhai paraMtu khAsa . hUMDhiyoMke chapavAye "nizItha" satrake cauthe uddezake pRSTha 147-148 meM aisA pAThahai;___"je bhikkhU uccAra pAsavaNaM pariTuvittA NAyamaI, NAyamaMtaM vA sAija // 163 // je bhikkha uccAra pAsavaNaM pariThavittA tattheva Aya maMti, AyamaMtaM vA sAijaI // 146 // je bhikkhU uccAra pAsavarNa parikRvittA aidUre Ayamai, aDdUre AyamaMtaM vA sAijaI // 165 // " ___artha:- "jo sAdhu-sAdhvI baDInIta laghunIta pariThAye bAda zuci nahIM kare, zucI nahIM karateko acchA jAne (mazuci rahanese asajjhAI hove tathA pravacanakI hIlanA hove Adi doSotpanna hove) // 163 // jo sAdhu sAdhvI jisa sthAna laghunIta bar3InIta pariThAI hove usa sthAna zuci kare mAcIrNa leve, lete ko acchA jAne (arthAt-jarA Ighara udhara sarakakara zuci karanese samUcchimakI vRddhi nahIM hove tathA hAtha vastrAdibhI bharAve nahIM ) // 164 // jo sAdhu-sAdhvI baDInIta laghunIta pariThAkara bahuta dUra jAkara zuci kare, zuci karate ko acchA jAne // 165 // " to prAyazcitta aaye| 48. Uparake sUtrapAThameM va arthameM laghunIta paizAba aura baDI nIta (Thale-jaMgalI jAkara usa sthAna kI zuci na karane vAleko doSa bata lAyAhai tathA :sI jagaha zuci karanele viSTAke upara jala giranese na sUkhane para bahuta jIvoM kI utpatti honekA doSa kahAhai aura usa . Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM jagahase bahuta dUra jAkara zuci karanese gudAke upara viSTA lepakI taraha phaila jAve, jisase bahuta jalakI jarUrata paDe athavA logoMko zaMkA paDajAve ki yaha sAdhu-sAdhvI jaMgala jAkara zuci nahIM karate azuci rahate haiM ityAdi doSa AtehaiM jisase usa jagahase uThakara dUra jAkara zuci karanekIbhI mAnahe kI; va thoDAsA haTakara zucikaranekA batalAyA, isa liye zarIra kI zucike liye dinameMbhI jala rakhanA paDatA hai| aba viveka buddhise vicAra karanA cAhiye ki jaba dinake liyebhI aisI maryAdAhai .taba yadi rAtribhI zarIrakI zucike liye jala na rakhe to jaMgala jAne para zuci nahIM kara sakate aura zuci na kareM, azuci raheM to sUtra meM usakA doSa batalAyA hai tathA pratyakSa vyavahAra viruddhahai isaliye Uparake mUla sUtrapAThakI AzA mujaba zarIra zucike liye rAtrimeM jala rakhane meM koI doSa nahIM hai| 49. yadi DhUMDhiye kaheM ki pahileke sAdhu zarIra zucike liye rAtrima jala nahIM rakhatethe isaliye avabhI rakhanA ucita nahIM hai, yahabhI anasamajhakI bAtahai kyoMki pahileke sAdhu jaMgalameM rahanevAle nirbhaya, nimamatvI, tapasvI, dhyAnI hotethe, 2-4 rojameM yA mahInA pandaraha rojameM vA jaba tapasyAkA pAraNA hotA taba tIsare prahara sirpha ekabAra gAMvameM AhArake liye Atethe aura dharma sAdhanakA hetubhUta zarIrako thoDAsA bhADA dene rUpa alpa AhAra lekara pIche vana-parvata Adi jaMgalameM cale jAte, tapa aura dhyAnase unakI jaTarAgni bahuta tIvra hone se AhArake pudgala jaldI pAcana hokara usakA bahutasA bhAga romava zvAsozvAsa dvArA uDa jAtAthA, aura Asana va yoga kriyAse unake zarIrakA vAyu zuddha rahatA usase UMTa bakarIkI mIgaNI (lIDI)kI taraha yA bandukakI golIkI taraha una mahAtmAoMkA nirlepa nihAra kabhI 2 bahuta dinoMmeM hotAthA, sobhI prathama praharameM svAdhyAya karate, dUsare praharameM dhyAna karate aura jaba tIsare praharameM AhAra-pAnI karate taba jaMgala va paizAbake kAyese bhI nipaTakara zaci hokarake pIche phirabhI svAdhyAya dhyAnAdidharmakAyauMmeM, kAyotsargameM laga jAte, jisase rAtrimeM jaMgala paizAbakA kabhI kAma nahIM paDatA, jisase aise tapasvI sAdhuoMko rAtriko jala rakhanekI kuchabhI jarUrata nahIMthI / isI tarahase yadi DhUMDhiye sAdhubhI jaMgalameM rahane vAle vaisehI tapasvI, nirbhaya, nirmamatvI, Asana va dhyAna karane vAle, alpa Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __. jAhira udghoSaNA naM03. 53 mAhArameM saMtoSa rakhane vAle aura jaMgalameM hamezA khaDe rahane vAle hoveM to DhUMDhiye sAdhuoMkobhI rAtrimeM jala rakhanekI koI jarUrata nahIM parantu zaharameM gRhasthoMke pAsameM najadIka rahakara svAdake lobhase dina bharameM 23 vAra acche 2 pakyAna aura dUdha-dahI-ghRta-kSIra-baDe-pakoDI-rAyatA Adi garISTaM padArtha adhika khAkara 10-5 vAra khUba gaharA jala pIte hue zarIrako puSTa karate haiM usase maMdAgni hokara buDhDhI bhaisakI taraha gudA dvAra saba bharajAve vaise lepa vAlI patalI dasta hotIhai aura kabhI akasmAta rAtrikobhI dasta lagajAtAhai tathA zItakAlameM 5-7 vAra rAtri pezAba karanA paDatAhai, aisI dazAmeM hUMDhiye sAdhu apane zarIrakI zucikeliye rAtriko jala nahIMrakhate, phira pahileke tapasvI sAdhuoMkA dRprAnta batalAkara apanI anucita bAtako puSTa karake nirdoSa banatehaiM, yaha kaisI bhArI ajnyaantaahai| jaba pahileke sAdhuoMkI taraha calanekA dRSTAnta batalAtehai taba to usI mujaba AcaraNabhI aMgIkAra karane cAhiye / jisa prakAra rAMka AdamI apane pUrvajoMke rAjaRddhikA abhimAna kare to usase usakA peTa nahIM bhara sakatA. usI prakAra pahileke tapasvI sAdhuoMkA dRSTAnta batalAkara abhI rojInA2-3 bArakhAne vAle una mahAtmAoMkI barAbarI kabhI nahIM kara sakate, isaliye pahileke sAdhuokI taraha rAtriko jala na rakhanekA mAnalenA, haTha karanA baDI bhArI bhUlahai / 50. daMDhiye kahatehaiM ki rAtrimeM jala rakhanese kabhI garmIke dinoMme tRSA lagane para sAdhu pI leve, isaliye rakhanA yogya nahIMhai, yahabhI anasamajhakI bAtahai kyoMki dekho jisaprakAra garmIke dinoMmeM vihAra karake dUsare gAMva jAne vAle sAdhuoMko bahuta tRSA lagI hove rAstA nadI talAba AdimeM jala dekhane meM Ave tobhI sAdhu apanA vrata bhaMgakarake kaghA jala kabhI nahIM pItA. usI taraha nirdoSa AhAra va pratikramaNa Adi kriyA karake bhAvase zuddha cAritra pAlana karanevAlA sAdhu prANa jAve to bhI apanA vrata rakhaneke liye rAtriko jala kabhI nahIM piitaa| dUsarI bAta yahabhI hai ki rAtrike jala meM cUnA DAlakara chAchakI AchakI taraha jalako sapheda kara diyA jAtAhai, jisase jIvoMkI utpatti nahIM hotI aura cUmekA khArAjala pInese jabAna, kaMTha, kalejA phaTa jAtAhai isaliye aisA ala koIbhI nahIM pI sakata / 51. DhUMDhiye kahate ki kisI sAdhuko rAtrimeM kamI ulTI (va. mana) hojAve to jalase muMhakI zuddhikara le, isaliye rAtriko nala ra Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jAhira udghoSaNA naM0 3....----- khanA yogya nahIM hai, yahabhI anasamajhakI bAtahai. kyoMki jisaprakAra dina meM kisI dUMDhiyasAdhuke cauvihAra upavAsameM kabhI ulTIhojAve to 105bAra thUka cUMka kara muMha sApha kara letAhai parantu muMhameM jala nahIM DAlatA. usI prakAra sAdhuko rAtrimeM muMhameM jala DAlanekA tyAga hotAhai usase muMhameM jala nahIM DAlatA aura 10-5 bAra yUMkakara muMha sApha kara letAhai, isaliye rAtrimeM ulTIke samaya muMhameM jala DAle binAbhI kAma cala sakatAhai aura phajarameM jalase muMhakI zuddhi hosakatIhai, parantu rAtrimeM dasta laganepara viSTAse gudA bhara jAtIhai / dekho jaise 2 muMhameMse yUM koge, vaise 2 muMha sApha hotA calA jAvegA parantu dasta to jaise 2 peTameM se nikalegI vaise 2 gudA kharAba hotI calI jAvegI jisase vamanakI taraha dastameM jala binA kAma nahIM cala sakatA isaliye zarIrakI zuci ke liye rAtrimeM jala rakhanekI khAsa jarUrata pddtiihai| 52. kAThIyAghADa, dakSiNa vagairaha dezoMmeM phirane vAle koI 2 DhUMDhiye sAdhu rAtrimeM jala rakhane lagagayehaiM aura anya sava DhUMDhiyoMkobhI rakhane ke liye zAstra pramANa va yukti pUrvaka Agraha karatehaiM / DhUMDhiye sAdhu rIkhajI rIkharAmajI' kA banAyA huA "satyArthasAgara" pustakake pRSTha 438 se 440 takakA lekha nIce mujabahaiH "praznaH-sAdhu-sAdhvI laghunIta, baDInIta hokara zuci na kare to prAyazrita hoya ke nahIM ? uttaraH-prAyazcita hoya 'nizIthasUtra ke cauthe udezeme kahyAhai yata pAThA-(je bhikhu uccAra pAsavaNaM pariThavittA NAyamaI, NayamaMtaM vA saaijii||) arthaH-jo koI sAdhu-sAcI dizA mAtrA phirakara pANIse zuci na kare to prAyazcita hoya. to sAdhu-sAdhvI rogAdi kAraNa vizeSa jAmakara zarIra zucike vAste rAtriko gakha milAkara pANI zarIra zuci ke vAste rAkhe to koI sAdhukA mahAvrata nahIM jAtAhai, kyoMki vaDInIta-laghunItakI durgadhi jahAMtaka hogI, tahAMtaka sUtra paDhanA manAI hai aura prabhAta kAlakA pratikramaNa kaise kare aura vyAkhyAna sUtrakA kaise kare, jo zucizarIra na hoya to asijjhAI rahe, jaba asijjhAI sUtra meM TAlanI kahI hai. tathA koI aisA kahe sUtra meM pANI kahAM rAtriko rakhanA likha nahIM parantu sUtroM meM kAraNa vizeSa to jaMgaha jagaha likhehaiM, to yaha Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 3. 55 kAraNa rogAdi tathA zarIra zakti hINa ho to kyA kare, lAcArIkI bAta hai to kAraNe 'bRhatkalpa' sUtra meM paMcamAdhyayanameM aisA kathana hai ( no kappaI niggaMthANa vA niggaMthINa vA pariyA siyAe bhoyaNa jAya jAva tappapANametaM vA biMdupamANametaM vA bhUIpamANametaM vA AhAra mAhAritae vA gaNattha gADhehi rogArtha kehiM ) isakA arthaH- isI pAThake zabdoMse jAnalenA athavA bRhatkalpasUtra ke Tabese samajha lenA. isatahara gADhe rogAdi kAraNa sUtra meM niSedha nahIM aura kAraNe sAdhu vRddha avasthAmeM eka nagara meM rahe 1, kAraNe caumAso utaryA pIche usI nagarameM sAdhu rahe 2, kAraNe bhauSadha sAdhu leve 3, kAraNe sAdhu vahatI huI sAdhvIko jalameMse nikA le 4, kAraNe sAdhu caumAsA meM vihAra kare 5, kAraNe sAdhu nadI utare 6, kAraNe sAdhu roga tathA zaktihINa aura saMtthArAmeM loca nahIM kare 7, kA raNe sAdhu AhAra leveM 8, kAraNe sAdhu na leve 9, kAraNe sAdhu khADAmeM par3atAM vRkSakI DAla bhathavA zAkha pakaDake nikale 10, kAraNe sAdhu labdhi phorave 11, kAraNe sAdhu jotiSa prakAze 12, kAraNe sAdhu baikiya labdhi kare 13, kAraNe sAdhu eka mAsakalpa upara gAMmameM rahe 14, rogAdi kAraNe sAdhu gRhasthIke ghara baiThe 15 ityAdika kAraNe sAdhuko aura bhI bahuta kArya karane paDate haiM. vaisehI zarIrakI zucivAste kAraNe pANI rAtriko sAdhu-sAdhvI rAkhe to mahAvratameM doSanahIM lagatAhai. pANI nahIM rAkho to nizItha sUtra meM doSa likhA hai isavAstehI zrIpravacana satroddhAra graMtha meM rAtriko pANI zucike liye rakhanA likhA hai // iti // " . 53. aura bhI kanIrAmajI kRta "jainadharma jJAna pradIpa " pustaka bhAga 1, nAnA dAdAjI guDane punAmeM chapavAkara prakaTa kiyA hai usake pRSTha 152-153 meM caudaha sthAnakakI sajjhAyameM nIce 'mujaba lekha hai: -- 66 'cavade thAnakarA jIvae, jyAMmeM duHkha kahyA atIvae, tiNaropa, tiNaro vivaro hive sAMbhaloe // 1 // benIta uccArae, pAsavaNa ema vicArae, be ghaDIai, be ghaDI pache jIva upajee // 2 // Alasa bhaya kara rAtaroe, bhelokara rAkhe mAtaroe, iNa vAtaroe, niraNaya dive tume sAMbhaloe // 3 // kasa kasa dANA evaDAe, jaMbUdvIpa jevaDAe, jevaDAe, asanIyA muvA ghaNAe // 4 // " ityAdi 54. Upara ke lekhoM se rAtrimeM jala rakhane saMbaMdhI vizeSa khulAsA pAThakagaNa svayaM kara legeM, mere adhika likhane kI jarUrata nahIM hai. paraMtu itanI Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 jAhira udghoSaNA naM0 3 bAta avazya kahUMgA ki ina logoM kA rAtri meM jala nahIM rakhanA yaha jisa taraha anucita hai, usI taraha rakhanAbhI burA hai kyoMki vartamAnika inakA dhovaNa prAyaH jIvAkula hotA hai, usameM rAkhoDI DAlanese una jIvoMkI hAni hotI hai aura rAtrimeM anya jIva phira utpanna hojAte haiM, hAM triphaloM kA jala, yA garama jalameM zAmako cunA Adi te vastu DAlakara rakhanA cAheM to rakha sakate haiM usameM rAtrimeM jIva utpanna hosakate 1 55. DhUMDhiye kahate haiM ki eka eka sAdhuke liye rAtrimeM kitanA kitanA jala rakhanA cAhiye, isakA koI vajana pramANa sUtrameM nahIMhai isaliye rakhanA yogya nahIM hai, yahabhI anasamajhakI bAtahai, kyoMki dekho jisaprakAra dinabhara meM sAdhuko kitane ghUMTa yA kitanI vAra jala pInA, isa bAta kA vajana pramANa sUtra meM nahIMhai to phira rAtrimeM jalarakhanekA vajanakA pramANa mAganA kitanI bhArI bhUlahai. tAtparya yaha hai ki sAdhuko jitane jalase apanI tRSA zAMta hojAve aura zAMtise dharmasAdhana ho sa ke, utanA jalapInA cAhiye. basa yahI sUtrakI AjJA hai / isI tarahase jitane jalase vyavahAra dRSTise bAhya zuci hosake utanA jala rAtri meM upayoga pUrvaka yatnAse rakhanekI Upara meM batalAye hue pAThake anusAra nizathisUtrakI AjJA samajha lenAcAhiye. isaliye aisI 2 kuyuktiyoM se anucita bAtakA Agraha karake zAsanakI avajJAkA hetu karanA ucita nahIM hai / 56. DhUMDhiye kahate haiM ki rAtrimeM jala rakhane parabhI kabhI bhUlase akasmAta dulajAve yA thoDA jala hove aura dasta bahuta lageM to kyA karanA cAhiye ? DhUMDhiyA~ke isa kathanakA Azaya aisA hai ki jala dulanepara yA bahuta dasta lagane se azuci rahanA par3atA hai yahabhI DhUMDhiyoMkI ana samajhakI bAta hai kyoMki dekho hajAroM DhUMDhiye sAdhu-sAdhvI aura saMvegI sAdhu-sAdhvI hamezA rojInA AhAra pAnI lAte haiM paraMtu saba dulakara saba pAtre khAlI hogaye vaisA Ajataka dekhane meM aura sunanemeM kabhI nahIM AyA hAM itanI bAta jarUra hai ki kabhI bhUlase koI vastu dula jAve to kucha dulatI hai aura kucha bAkI rahatI bhI hai, yaha pratyakSa pramANahai aura jisaprakAra dinameM jitane AhAra pAnIkI sAdhuko jarUrata ho utanA le AtA hai, usI prakAra yadi rogAdi kAraNa se bahuta dasta laganekI saMbhAvanA ho to rAtrike liye adhika jala rakhaletAhai, isaliye dulajAne Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___jAhira udghoSaNA naM0 3. kA yA bahuta dastahonekA bahAnA batalAkara hamezA sarvathA jala nahIM rakhanekA yA azuci rahanekA ThaharAnA bar3I ajJAnatA hai| " 57. phirabhI dekhiye-DhUMDhiyoMmeM kisI zrAvaka yA zrAvikAne dIkSA lI hove paraMtu karmagatise sAdhupanese pIche bhraSTa ho jAveM unako dekhakara koIbhI dUsare dIkSA na leM, yaha nahIM hosakatA tathA kisI gRhasthane dravyaprAptikI icchAse vyApAra kiyA paraMtu akasmAta ghATA laga gayA to usako dekhakara sabaloga vyApAra karanA nahIM chor3a sakate. isI tarahase kabhI akasmAta kisI sAdhuke saba jala dula jAnekA kisI tarahase mAna liyA jAve tobhI usako dekhakara saba dUMDhiye sAdhu hamezA rAtriko kabhI jala na rakheM aura dasta laganepara jAna bujhakara azuciraheM yaha kitanI bhArI ajJAnatAhai tathA yaha bAta sabake anubhava kIhai ki rogAdi kAraNase kisI sAdhuko bahuta dasta hojAve, vastra yA zarIra bharajAve, uThanekI zakti na hove to dUsare sAdhu usake vastra va zarIrakI zucikI vyavasthA karatehaiM / isI taraha DhUMDhiye sAdhuoMko rAtrimeM dasta hone para unakI zucike liye phajarameM jala lAkara zucikaravAnekI dUsare sAdhu vyavasthA nahIM karate isaliye bahuta dasta hone kA bahAnA batalAkara rAtriko sarvathA jala nahIM rakhanekA ThaharAnA mnucithai| 58. DhUMDhiye kahatehaiM ki "drANAMga" sUtrake pAMcaveM ThANeke3 uddezameM pAMca prakArakI zuci likhIhai usa mujaba hamako jaba rAtrimeM dastalageM taba zuci karalete haiM, yahabhI kapaTa kriyAhai kyoMki vahAMpara maTTI, jala, agni va maMtrase cAra prakAra kI bAhya aura brahmacaryase pAMcavI aMtara zuci kahIhai / aba vicAra karanA cAhiye ki agni, maMtra va brahmacaryase dasta hone para gudA kI zuci nahIM hotI yaha prasiddha bAta hai tathA jo maTTIse zuci karanekA likhAhai sobhI gRhasthaloga vartanoMko mAMjakara sApha karate haiM va durgadhakI jagaha ragar3atehaiM isa apekSAse vyavahArakI bAta batalAyIhai isase dasta hone para akelI maTTIse gudAkI zuci nahIM hosakatI. dekho mAravAr3a AdimeM bAlakaloga khelaneke liye bAhara jAte hai vahAMpara jaMgala hokara dhUlameM gAMDa ghisaNI karate haiM usase pUrI saphAI nahIM hotI jisase phira gharameM Akara jalase dhotehaiM paraMtu sAdhu ko vaisA karanA yogyanahIM hai aura iMDiye sAdhu rAtri meM jala rakhate nahIM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM03. isaliye rAtrimeM jalase bhI zuci nahIM karate, jisaparabhI ThANAMga sUtrake nAmase zuci karanekA ThaharAnA yahato pratyakSahI bhole jIvoMko bahakAkara apanI bhUlakA bacAva karanekI prapaMca baajiihai| 59. DhUMDhiye kahate haiM ki bRhatkalpa sUtra meM aura vyavahAra sUtra meM mUtra lenekA likhAhai, isaliye hamabhI kabhI kAma paDajAve to usase apanA kAma kara lete haiM yahabhI bar3I bhUlahai. kyoMki dekho jisataraha kisI eka brAhmaNa-baniyeko maraNAMta kaTavAle baDebhArI rogake mahA kAraNa vizeSase kisI tarka buddhivAle anubhavI vaidyane kisI tarahakI koI apavitra vastukI davAI dekara usa samaya usakA jIva bacAliyA to usakI dekhAdekhI niroga avasthAmeM vaha brAhmaNa, banIyA yA unakI sarva jAtavAle usa apavitra vastuko hamezAke liye apane kAmameM kabhI nahIM lAsakate tathA yaha bAtato abhI prasiddhahIhai ki kaI DAkTara sarpa kATane vagairahake jahara utAraneke liye rogIko davAI rUpameM mUtra pIlA tehaiM paraMtu unakI taraha sarva manuSya mUtra pInevAle nahIM bana sakate aura usase mUtrako pavitrabhI kabhI nahIM mAna sakate / isI tarahase sarpa Adike kATane ke jahara vagairaha maraNAMta kaSTavAle mahAn kAraNa vizeSa se sAdhukA jIva bacAneke liye vaidyakI salAhase davAI rUpameM mUtra lene kA kAma paDe to le sakate haiM isaliye vRhatkalpa sUtra meM aise gADhe kAraNa se likhAhai jisapara bhI kitanehIM DhUMDhiye va terahApaMthI loga isa bAta kA bhAvArtha samajhe binA niroga avasthAmeM rAtriko zarIra zucike liye jala na rakhakara mUtrako zuddha samajhakara dasta laganepara mUtrase vyavahAra karatehaiM yahI unakI bar3I anasamajhakI nirvivektaahai| 60 yadi koI kahe ki hamAre bhI kabhI rAtrimeM akasmAta dasta hone kA mahAn kAraNa hojAve to mUtrakA upayoga karaleM to usameM koI doSa nahIMhai, yahabhI bar3I bhUla hai kyoMki dinabharameM do tIna bAra khUba peTa bharake roTI-zAka aura mISTAna vagairaha khAne vAleko rAtrimeM dasta laga. nA yaha mahAnkAraNa nahIM kiMtu svAbhAvika niyamakI bAta hai isaliye ese peTabharane vAle TuMDhiye; terahApaMthI sAdhu-sAdhviyoMko rAtri meM zarIra kI zucikeliye jala rakhanekI khAsa AvazyakatAhai jisaparabhI jAna bujhakara rakhate nahIM aura kitaneka rAtrimeM dasta honekA mahAnkAraNa mAnakara mUSakA vyavahAra karaletehaiM yaha sarvathA jinAmA viruddha, jainazAstra viruddha Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ jAhira udghoSaNA na0 3. 59 aura jagatake vyavahArakebhI pratyakSa viruddhahai. jainazAstroM meM mUtrako kisI jagaha pavitra nahIM likhA aura zarIrakI zucike liye lenekI AjJAbhI nahIM likhI isaliye vRhatkalpa Adi jaina zAstroM ke nAmase aisA anucita va niMdanIya vyavahAra kisIbhI samajhadAra ko karanA yogya nhiiNhai| 61. isItarahase DhUMDhiye va terahApaMthI zrAvaka-zrAvikAbhI rAtri ke pauSadha vratameM yA dayA pAlana karane ke roja mIThAiye khAkarake apane guruoMkI taraha saMvarameM rAtriko jala nahIM rakhate aura kabhI kisIke dastakA kAraNa banajAve to anucita vyavahAra karalete haiM, yaha dharma nahIM hai kiMtu malIna buddhikI baDI ajJAnatAse samAjakI nindArUpa mahAn adharma krtehaiN| aise adharmako tyAga karanAhI hitkaariihai| 62. Agare vAle DhUMDhiyoMkI 'sAdhumArgI jaina udyonitI sabhA' ne "sAdhu guNa parIkSA" nAmaka choTIsI kitAbameM daMDhiye sAdhuoMko rAtri meM jala na rakhane kI puSTike liye pRSTha 19-20 meM eka dRSTAMta likhA hai, vahabhI pAThaka gaNako yahAM batalAtehaiM : __"eka brAhmaNa eka jaMgala meM jA rahAhai usake pAsa isa samaya zAstra mUrti aura bhojanakI sAmagrIhai sAthameM parivAri jana nahIMhaiM usa ko usI samaya zaucakI icchA huI, paraMtu jalakA prabhAva aura Ageko nahIM cala sakatA aise samaya meM usakA kyA kartavya ho sakatAhai ? kevala yahI ki vaha isa jaMgala meM baiTha zauca nivRtti karale, zauca hokara, batAiye vaha mUrti zAstra aura bhojana sAmagrIko sAtha le jAyagA yA nahIM !, nahIM2 vaha apane mUrti aura zAstrako nahIM choDa sakatAhai / basa hamAre sAdhuoMkobhI vaha rAtri usa jaMgala taadRshhiihai| ve yadi aise samaya vastra yA reta athavA kisI anya prakAra zuddhi kara leM to usameM koI nindAspada bAta nahIMhai" yaha DhUMDhiyoM kA likhanA kitanA bhArI anucita hai| 63. dekho upara mujaba kabhI kisI brAhmaNako vaisA kAraNa bana jAve to gAMvameM gaye bAda zuci hokara pUjA-pratiSThA dAna-japa Adi karake usakA prAyazcitta karale, isI taraha dvaMdiyoM ko rAtrimeM dasta lagane para koIbhI DhUMDhiyA usakA prAyAzcatta nahIM letA aura usa prAyazcitakI vidhibhI DhUMDhiyoMke zAstroMmeM nahIMhai / tathA eka brAhmaNako aisA kAraNa Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 3. kabhI bana jAve to usakI taraha saba brAhmaNa samAja hamezAhI jalabinA zauca karanekA kabhI svIkAra nahIM kara sakatA aura aTavI, yuddha, duSkAla vagairaha Aphata kAlameM kisIne apane prANa bacAne ke liye marehue manuSyakA mAMsa khAkara va khUna pIkara apanA jI bacAliyA thA kisIne kutte, kauve Adiko khA liye to unakI taraha saba loga manupyoMko khAnevAle nahIM bana sakate, isaliye aisA kalpita eka brAhmaNa kA dRSTAMta batalA kara DhUMDhiye sAmAjake sarva sAghuoMko nisuga banA kara rAtrimeM jala rakhane kA hamezAke liye niSedha karanA bar3IbhUlahai / 64. phirabhI dekhiye upara ke dRSTAMta meM batalAye mujaba brAhmaNako kabhI ekabAra aisA anucita kAma paDajAve to phira janmabhara aise jaMgalake rAste apane sAthameM jalaliye binA kabhI na jAve paraMtu saikaDoM DhUMDhiye sAdhu sAdhviyoM ko rAtri meM dasta honekA hajAroM bAra kAma paDa cukAhai va paDatAbhI hai jisaparabhI aisA dRSTAMta batalA kara rAtrimeM jala rakhanekA niSedha karanA yahI baDI anasamajhahai aura Uparake dRSTAMta mujaba DhUMDhiye binA jala dastahone para apanA kAma calAnekA mAnya karate hai jisase usa brAhmaNakI taraha jaMgala jAkara kapaDe se pUMchakara yA bAlakoM kI taraha retImeM gAMDa ghisaNI karake jalase zucikiye binAhI apane dharmazAstroMko hAthame lenekA Uparake dRSTAMta mujaba DhUMDhiye mAnya karate haiM, isI tarahase kitaneka vihAra karake dUsare gAMva jAte samaya rAstAmeM dastalaga jAve to vahAMhI jaMgala jAkara jalase zuci kiye binAhI pustaka Adiko hAtha lagAlete haiM phira gAMvameM jAkara bhakta logoMkoM dharmakA upadeza dene lagate haiM aura ghara 2 meM AhAra-pANI ke liye phirate haiM paraMtu dastakI azucikI jalase zuci karatenahIM, yaha kitanI bhArI anucita pravRttihai, aise anucita vyavahArakA tyAga karanAhIzreya kaariihai| (rAtrimeM jala na rakhane meM 21 doSoMkI prApti) 65. dekho rAtrimeM jala na rakhanese dasta laganepara azuci rahatI hai 1, kabhI koI azucike bhayase dasta ko dabAkara roka leve to rogakI utpatti hotIhai 2, dastakI vyAkulatAse phajara honekI rAha dekhatehue sUryodaya hotehI gRhasthoMke gharameM jalake liye bhaganA paDatAha 3, kabhI kisI akelI strIke gharamaise sAdhuko syodaya hotehI jala lekara nikalatA dekhakara kisI ko rAtrimeM yahAM rahanekI zaMkA paDajAve 5, aisA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA naM0 3. dekhakara kabhI koI sAdhukA uDAha kare usase logoMke karma baMdhe 5 dUsare sAdhuoM parabhI aprIti hove 6, sUryakA udayahoneke samaya gRhasthoMke gharoM meM bahu, baina, baiTI Adi sote paDe hove usa samaya sAdhuko gRhasthoM ke gharoM meM jAnekI manAI hai, tobhI dastakI hAjatase jalake liye lAcArI se aise samaya gRhasthoMke gharomeM phiranA paDatAha, 7, sUryodayake samaya bahuta zrAvaka-zrAvikA sAmAyika-pratikramaNa Adi apane 2 nitya kartavyameM baiThe hoveM, usa samaya sAdhu gharameM Akara khAlI jAve to una gRhasthoMko dekho 'Aja hamAre gharameM sAdhujI Aye paraMtu jala milA nahIM, khAlI pIche calegaye' ityAdi pazcAtApa karanA paDatAhai 8, sUryodaya hotehI logoMne jhADu buhArA bhI nikAlA na hove, zuci karmameM lage hoveM, gRhakArya ko hAthahI lagAyA nahIM hove usa samaya gRhasthoMke gharoM meM jAnese nirdoSa zuddha jala sAdhuko milanA baDA muzkila hotA hai 9, culhepara rAtriko rakhAhuvA jala lenese vaha jala prAyaH kaJcA sacitta jala hotAhai usakA khulAsA pahile likha AyAhUM; isaliye rAtrivAsI culheparakA kaccA jala lenekA doSa AtAhai 10, koI bhaka zrAvikA Adi sUrya udaya hone pahile jaldI se aMdheremeM dhovaNa vagairaha karake rakha choDe vaha jala lenese sAdhuko AghAkarmI aura sthApanA doSa lagatAhai 11, jorase dastakI hAjata honepara phajara meM pratikramaNa, pratilekhanAdi kArya cittakI azAMtise zuddha nahIMhosakate 12, kabhIprahara bhara yA thoDIsI rAtri jAnepara dasta lagajAve to saMpUrNa rAtritaka viSTA lipta zarIra rahatAhai, vastra kharAba hote haiM baDI viDabanA hotIhai 13, kabhI varSA caumAsemeM sUrya udaya hotehI varSA zurU hojAve taba gRhasthoMke gharameM jalake liye jAnA kalpe nahIM udhara dastakI jorase hAjata hove to baDhI takalIpha bhoganI paDatIhai 14, kabhI varSAkAlameM rAtriko dastalaga jAve sUryodaya hotehI varSA varSane lage, yA 1-2 rojakI jharI lagajAve usa samaya phajarameM gRhasthoMke ghara jAkara jala lAkara zuci kara sakate nahIM aura azuci rahanese pratikramaNa-svAdhyAya karanA sUtra ke pAnoMko chanA, hAthameM lene, vyAkhyAna bAMcanA, gRhasthAko vratapaJcAkkhAna karavAne vagairahameM zAstrapAThakA uccAraNa karanA kalpe nahIM 15 jisaparabhI yadi azuci zarIra honeparabhI sUtra vAkya uccAraNa kare to zAnAvarNIya karma bAMdhe 16, aura "pannavaNA" sUtrake prathamapadake pAThake anusAra tathA 14 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 . jAhira udghoSaNA naM0.3... sthAnakakI UparameM batalAyI huI. sajjhAyakI gAthAoMke anusAra yadi koI rAtrimeM Alasya, bhaya yA dastakI zucike liye mAtrAko ikaTThA karake rakkhe to usase asaMkhya saMmUchima paMceMdrIya manuSyoMkI ghAta honekA doSa lage // 17 // ___yadi koI kahegA ki rAtrimeM dasta laganepara pattharake TukaDese yA kapaDeke TukaDese pUMchakara sApha kara leve to azuci na rahegI, yahabhI anucitahai kyoMki pattharake TukaDese kRmI AdijIvoMkI hAnihove, kabhI aMdheremeM hAtha bharajAve, gudAbhI pUrI 2sApha nahIMhotI, viSTAlagI rahatI hai tathA pattharakA TukaDA, kASTakA TukaDA, vAMsakI zalAkA Adi rAtrike samaya aMdhere meM lenese trasa-sthAvara jIvoMkI hAnihove aura kabhI sarpa, viccha vagairaha jaharI jIva kATa khAve to saMyama virAdhanA va Atma virAdhanA hojAve ityAdi aneka doSa AtehaiM isaliye patthara kASTAdise pUMchakara sApha karanA sarvathA sUtra viruddha aura loka viruddha bhI hai // 18 // yadi koI kahegA ki hamaloga alpa AhAra kareMge aura zAma savera donoM bAra jaMgala jAyA kareMge, usase hamako rAtrimeM jaMgala jAnekI va jala rakhanekI jarurata nahIM paDegI, yahabhI anasamajakI bAtahai, kyoMki hamezA alpa AhAra karake saMtoSa rakhane vAle saikaDe 1-2 sAdhu sAdhvI nikaleMge kiMtu saba alpa AhAra karanevAle nahIM haiM, khUba gaharA peTa bharane vAle bhuthaiN| tathA zAmako jaMgalajAnekI Adatarakhane vAloMko pratilekhanA karanemeM, gaucarI jAnemeM, AhAra karanemeM, paDhane-guNane meM, svAdhyAya-dhyAnAdi dharmakArya karanemeM bAdhA AtIhai, aMtarAya paDatIhai, jisase yaha rItibhI sarvathA anucitahai / aura varSA kAla meM zAma-sabara donoM pAra niyama pUrvaka jaMgala jAnekA nahIM bana sakatA, kabhI vaSoMke kAraNase zAmako jaMgala nahIM jAsake to usako rAtri jaMgala jAnekI bAdhA avazya hogI, isaliye hamezAke liye sarva sAdhu-sAdhviyoMko rAtrima jala rakhanekA niSedha karanA va nahIM rakhanekA haTha karanA yaha pratyakSahI baDIbhUla hai // 19 // rAtrimeM saba sAdhu-sAdhviyoMko bahuta bAra paizAba karanA paDatAhai, nizIthasUtrake UparameM batalAye hue pAThameM jaMgala va paizAba donoMkI zuci karanekA likhAhai, rAtri jala nahIM rakhanevAle paizAbakI zuci nahIM karasakate, jAna bujhakara hamezA paizAbakI azuci rakhate haiM, aura pahIrane ke Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udaghoSaNA naM. 3. 63 vastrameM paizAbake zaMTe lagakara vastra gIlA rahane parabhI 'sUtra' paDhatehaiM yaha saba kArya sUtra viruddha honese pratyakSa doSa lagatAhai aura jJAnAvarNIya bar3ebhArI karma baMdhanahotehaiM // 20 // - yadi koI kahegA ki paizAbase gudA dhokara zuci kara legeM to phira . azuci na rahegI, yahabhI sarvathA anucitahai kyoMki viSTAkI taraha paizAbabhI azucihai jisase nizIthaH satrameM jalase paizAbakI zuci karanekA likhAhai isaliye paizAbase gudAkI zuci karane vAle yA zuci karanekA mAnane vAle saba doSake bhAgI ho kara pratyakSa azuci rahatehai aura samA. jakI avajJA karavAne rUpa jinAjJAkI virAdhanA karate hue logoMke va nijake mithyAtvakA hetu bhUta durlabha bodhikA kAraNa banatehaiM // 21 // ityAdi aneka doSoMse chuTanekA sarala upAya to yahIhai ki khUba tapasyA karo aura tapasyAke pAraNemeM bhI sirpha dinabharameM ekavAra lUkhA sUkhA thoDA AhAra va thoDA jala pIkara saMtoSa rakhalo, usase jaTarA agni bahuta tIvra rahegI, maMdAgnikA koI roga na hogA, tathA zAmataka 1-2 vAra paizAbabhI ho jAvegA, dinameMhI jaMgala jAkara saba nipaTalo aura rAtrimeM dhyAnameM khar3e raho, usase rAtribhara jaMgala va paizAba kuchabhI na AvegA, jisase rAtrima jala rakhanekI bhI jarurata na rahegI, paraMtu svAda ke liye, puSTike liye dinabharameM 2-3 bAra mAla masAle mIThAI Adi khAvoge; 5-10 vAra khUba jala pIvoge phira rAtrimeM jala rakhanekA, inakAra karoge yaha kabhI nahIM bana sakatA, isa bAtako vizeSa tattvajJa pAThaka gaNa ApahI vicAra sktehaiN| ( jhUThe haThako chor3o vyartha niMdA mata karAvo ) 66. priya pAThakagaNa DhUMDhiye va terahApaMthI sAdhu rAtrimeM jala nahIM rakhate phajarameM sUryakA udaya hotehI jaMgalake liye jAtehaiM taba yadyapi kabhI jala lekara jAte hoveM tobhI logoMmeM zaMkAspada aisI bAta phailI huIhai ki sAyat paizAba lekara jAte hoMge yA loka dikhAu khAlI pAtra ko Dhakakara le jAte hoMge aura vahAMpara kadAcita paizAbase zucikarate hoge aisI aphavAha phailI huI honese musalmAna vagairaha kabhI koI DhUMDhiyA vA terahApaMthI sAdhu jaMgala baiThA ho vahAM patthara phaikatehaiM, koI guptapane pahile sehI dUrake jhADapara caDhakara ceSTA dekhate rahatehaiM phira pichADIse niMdA karatehaiM aura paMjAba, mAravAr3a, mevADa, dakSiNa, barADa dezameM amarAvatI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udaghoSaNA naM0 3. vagairaha bahuta jagaha rAtrijala na rakhane va paizAba se vyavahAra karane bAbata vivAda cala cukA hai, niMdAspada lajjanIya jhagaDA bhI ho cukA hai, haiMDabile, vijJApane, tathA kitAbeM bhI chapI haiM, virodhabhAva kaleza se hajAroM rupaye bhI kharca hocuke va hote bhI haiM, ityAdi vyartha niMdA-jhagaDA hokara logoMke karma baMdhana hote haiM, DhUMDhiye va terahapaMthI samAjakI hilanA, avajJA va bhraSTatAkA Aropa vagairaha aneka anartha huehaiM va hote bhI haiM isaliye DhUMDhiye va terahApaMthI sarva sAdhu-sAdhviyoMko merA khAsa Agraha pUrvaka yahI kahanA hai ki rAtrimeM sAdhuko jala pIneke liye rakhanekI manAI hai paraMtu zarIra kI zuci ke liye rakhane kI manAI kisI sUtra meM nahIMhai isaliye jhUThe haThako tyAga karake rAtrimeM jala rakhanekA zurukarake upara mujaba aneka anarthoM kI jaDakohI ukhADa DAlanA ucita hai / 67. DhUMDhiye loga Upara mujaba apane aneka doSoMko chupAne ke * liye pratikramaNa sUtrake nAmase saMvegiyoMpara mUta pInekA Aropa rakhate haiM, yahabhI pratyakSa jhUTha hai kyoMki dekho - 'pratikramaNa' sUtrameM paJcakkhANa bhASyakI isa prakAra kI gAthA hai: "asaNe muggoyaNa sattu, maMDa paya khaja rabba kaMdAi || pANe kaMjiya java kayara, kakkaDodaga surAi jalaM // 14 // khAime bhattosa phalAi, sAime suThi jIra ajamAI // mahu guDa taMbolAi, aNAhAre moya niMbAI ||15|| dAraM // 3 // " 68. ina do gAthAoMmeM asanaM, pAnaM, khAimaM, sAimaM va anAhAra bastuoMkA svarUpa batalAyA hai, usameM sarva prakAra ke anAja ( dhAnya ) mIThAI, dUdha, dahI, ghRta, tela, makkhaNa va 'kaMdAi' kahanese AlU, kAMde, suraNakaMda, gAjara, mUle, zakarakaMda, ityAdi ina se peTa bharatA hai, kSudhA zAMta hotI hai, jisa se yaha saba azanameM gine haiM / nadI, talAba, samudra va kAMjIkA jala, chAchakI Acha, yava-kare. drAkSa AdikA dhovaNa tathA madirA, tADI vagairaha pIneke kAma meM Ate haiM, jisase pAnI meM gineM haiM / AMba, kele. zItAphala Adi phala va drAkSAdi mevA, khAMDa, zakara, khajUra vagairaha anAja se thoDI kSudhAzAMta karanevAle honese khAdimameM gine haiM / suMTha, jIrA ajamAna, pIpara, kAlI marica, pIparAmUla, ilAicI, lauMga Adi mukhavAsakI vastu svAdimameM ginI haiM / yaha cAra prakAra kI saba vastu bahAra meM ginane meM AtI haiM / aura anAhAra meM gaumUtrAdi paizAba, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA naM0 3. 15 lIbake patte-salI va Adi zabdase triphalA, kaDu, kirAyatA, lIva gIloya, dhamAso, katheramUla, keraDeke mUla, citraka, kherasAra, caMdana, copacInI, rIgaNI, rohiNI, aphIma-saMkhIyA Adi saba taraha ke jahara, bhasmI (rAkha,) cunA, gugala, ativiSa, elio, kuArapAThA, thoyara, Aka, phaTakar3I ityAdi yaha saba anAhAra vastuoMke nAma btlaayehaiN| . 69. isI prakAra jainatatvAdarza, zrAddhavidhi, prakaraNamAlA Adi meM AhAra va anAhAra kI vastuoM ke bahuta bheda batalAyehaiM / AhAra kI vastu logoM ke khAne pIne meM AtI haiM aura svAda rahita anAhAra kI vastu kabhI rogAdimeM kAma AtIhaiM / AhAra karanekA tyAga karane vAloM ko kabhI rogAdi kAraNa se anAhAra vastu lenI paDeto AhAra tyAga rUpa vrata bhaMgakA doSa nahIM aataa| aba viveka buddhise vicAra karanA cAhiye ki UparakI saba vastu sAdhu zrAvakake-khAne pIne ke kAmameM kabhI nahIM AtI kintu jo vastu jisake yogya hove vohI vastu grahaNa kara sakegA paraMtu saba nahIM / jaise jalake bhedoMmeM samudrakA jala va zarAba ( dArU ) tADI Adi kA nAma batalAyAhai aura sAdhu-zrAvaka jalako saba koI pItehaiM, parantu samudrakA khArA jala va dArU aura tADI koIbhI sAdhuHzrAvaka kamI nahIM pIsakatA, jisaparabhI koI anasamajha Upara ke lekha meM dArU va tAbIcA nAma dekhakara saba sAdhu zrAvakoM ko dArU pIne vAle mAna le to unakI par3I bhArI ajJAna dazAkI dveSa vuddhi va kuTilatA lamahAnI cAhiye ! vaiser3I anAhAra vastu meM rAna, Aka, pezAba, thAyara, saba taraha ke vipa Adi ke nAma batalAye haiM, yahasaba kisI bhI sAdhuHzrAvakake rAtrima va digameM khAne pIne ke kAmameM kabhInahIM Ate yA pratyakSa anubhava siddha jaga jAhira bAta hai / jisaparabhI DhUMDhiye loga pratyakSa dveSa buddhise saMvegI sAdhuoMko paizAba pInekA jhUThA kalaMka lagAte haiM yaha kitanA bhArI adharma hai| dekho-jisaprakAra rAjA, bAdazAha ke rAjyAbhiSeka va vivAhazAdI vagairahake mahotsavameM rAjA bAdazAhane mAMsa, madirA, mIThAI vagairaha saba taraha kI bhojanakI sAmagrI taiyAra karavAkara saba zaharake brAhmaNa, baniye, kSatrIya, musalmAna Adi saba jAtiyoMko jImanekA AmaMtraNa dekara jimAye, aisA kisI jagaha kA sAmAnya lekha dekhakara banIye brAhmaNa Adi saba jAtivAloMko mAMsa-madirA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhara udaghoSaNA naM0 3. khAne-pInevAle kabhI nahIM ThaharA sakate, kiMtu jaisA jisake yogya hoke vo vaisA bhojana kare, isI taraha se anAhAra kI vastuoMke sAmAnya nAma dekhakara 'jaisI jisake lene yogya hove vo vaisI vastu le sakatAhai' aise spaSTa bhAvArthako samajhe binA dveSabuddhise saMvegI sAdhuoM para paizAba pInekA pratyakSa jhUThA kalaMka lagAnA yahI baDA bhArI pApa hai| (DhUMDhiyoMkA kapaTa aura dveSabuddhikA pratyakSa namUnA dekho) ___70: priya ! pAThaka gaNa dekho Upara mujaba AhAra pAnI Adi Age pIcheke saMbaMdha vAlI saba bAtoMko pratyakSa kapaTa se choDakara pezAba kI adhUrI bAtakA ulTA bhAvArtha lAkara bhole logoMko kaise bhramameM DAlehaiM / Aja taka kisIbhI saMvegI sAdhune rAta meM va dina meM kabhI paizAba pIyA nahIM aura pInekA kisI graMthameM likhA bhI nahIM paraMtu DhUMDhiye loga gurukA murdA jalAkara snAna karate nahIM tathA hamezA garISTa vastu khAne vAle sAdhu-sAdhvI aura dayApAlana karane ke roja mAla uDAne vAle zrAvaka-zrAvikA apane zarIrakI zucike liye rAtrimeM jala rakhate nahIM, rajasvalA, aura sUtaka kI pUrI maryAdA sAcavate nahIM ityAdi aneka loka viruddha anucita kArya karake DhUMDhiye apane sAmAjakI baDI niMdA karavAte haiM , logoMke karma baMdhanakA hetu karatehaiM jisase saMvegI loga hUMDhiyoM ko samajhAte haiM ki aise anucita kArya mata karo usapara DhUMDhiye loga apanI bhUloko sudhArate nahIM aura apane doSoMko chupAne ke liye saMvegI sAdhuoMke Upara pratyakSa jhUThA paizAba pInekA kalaMka lagAkara jaina samAja kA droha karate haiM, bar3I niMdA karavAte haiM, rAga dveSa ke jhagaDe phailAtehaiM, yaha kitanI baDI dveSa buddhi va prabala mithyAtvahai isa bAtakA vizeSa vicAra pAThaka gaNa svayaM kara sakate haiN| 71. phirabhI dekhiye- kisI eka brAhmaNane apane banAye vaidyaka graMthameM mUtrake guNa likhakara kisI rogameM mUtra lenekA likha diyA hove to usase vaha brAhmaNa yA unakI vaMza paraMparAvAle mUtra pInevAle kabhI nahIM mAne jA sakate, jisaparabhI unako mUtrapInekA doSa lagAne vAlA mithyAbhASI tthhrtaahai| usI prakAra 'paJcakkhANa bhASya' meM anAhAra vastu ke svarUpameM gaumUtrAdi paizAba ko bhI anAhAra meM likha diyA hai, usase graMtha banAne vAle yA unakI paraMparAvAle sAdhu paizAba pIne vAle kabhI nahIM Thahara sakate jisaparabhI DhUMDhiye loga upara mujaba apane doSa chupAne Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. jAhira udghoSaNA naM0 3. ke liye dveSa buddhi se saMvegI sAdhuoMko paizAba pInekA doSa lagAtehaiM yaha pratyakSa jhUTha bolakara mahAn pApake bhAgIhote haiM aura sarakArI phojadArIke kAya mujababhI aisA jhUThA doSa lagAkara badanAmI karake mAna hAni karane vAle saba DhUMDhiye daMDake bhAgI Thaharate haiM isaliye kisIbhI iMDhiyAko aisA jhUThA Aropa lagAkara anartha ke bhAgI honA yogya nhiiNhai| . [rajasvalA aura sUtakakA khulAsA] 72. DhUMDhiye va terahApaMthiyoMkI zrAvikAe~ rajasvalA (RtuprApti) ke 3 dinomeM apane kuTuMbake liye rasoI banAtIhaiM, dalanA, pIsanA, vastrasInA, gaudonA vagairaha bahuta prakArake gRha kArya karatI haiM tathA unakI sAdhviyebhI rajasvalA dharmameM dharmazAstroMko hAtha lagAnA, zrAvi. kAoMkA saMsarga karanA, ghara 2 meM gaucarI ko phiranA, vrata paccakkhANa ca maMgalika kA zAstra pATha uccAraNa karanA ityAdi kisI tarahakA paraheja nahIM rakhatI yaha saba pratyakSa anucita vyvhaarhai| [isaliye rajasva. lAmeM pUre 3 roja (24 prahara) taka Upara mujaba kArya karane yogya nahIM haiN]| usase uttama kulakI va uttama dharmakI puNyAI meM hAni, buddhi-matikI malInatA, bhraSTAcArakA Aropa va logoM meM niMdA ityAdi dhArmika zAstroMkI dRSTise, vyavahArika dRSTise, uttama kulakI maryAdAkI dRSTise va zArIrika dRSTisebhI aneka tarahake nukasAna hote haiM isaliye isa bAtakI tIna rojataka pUrI 2 maryAdA kA pAlana karanA ucithai| __73. kitanehI kahate haiM ki zarIra meM kisI jagaha guMbaDa hokara khUna nikalane lage to usakA paraheja nahIM rakhA jAtA, usI taraha strIke rajasvalA meM bhI guMbaDekI taraha khUna nikalatAhai, usakA bhI paraheja rakhanA nahIM cAhiye. yahabhI anasamajha kI bAtahai kyoMki gubaDAto bAla vRddha saba manuSyoM ke hosakatAhai bahuta logoMke kabhIbhI nahIM hotA isa kA koI niyama nahIMhai aura rajasvalAto umara yogya striyoMke mahIne 2 avazya hotAhai tathA gubaDe vAlekI. kisI rogI manuSyapara chAyA paDeto kuchabhI nukasAna nahIM hotA paraMtu rajasvalA strIkI chAyA yadi baDI-pApaDa Adi para girajAve to lAvaNa lagakara kharAba hojAte haiM aura zItalA, motIjharA yA AMkha kI bImArI vAle rogI para girajAve to baDI hAni hotIhai dakSiNa vagairaha bahuta jagaha rajasvalAkI chAyAse AMkhoM calIgaI, vicAre janmabhara duHstrI hue yaha hamane bhI pratyakSa dekhAhai Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 jAhira udghoSaNA na0 3. .. isaliye aise rogoMmeM gRhasthaloga DhUMDhiyoMkI rajasvalA sAdhvI Adi malIna striyoMkA paraheja rakhane ke liya apane gharoke daravAje baMdha rakhate haiM yaha prasiddha hI hai / aura gUgaDevAlI apanI strI ke sAtha gRhasthoMko kAma-bhogakA paraheja nahIM hotA paraMtu rajasvalA strIke sAtha cAraroja taka kAma bhogakA sarvathA paraheja hotA hai, jisapara bhI yadi koI ajJAna vaza rajasvalAke sAtha kAma-bhoga kare to usase dharma karma kulamaryAdA, lakSmI va saMpa zAMti AdikI hAni karane vAlI duSTa saMtatI paidA hotI hai| rajasvalA azuddha strIka kartavyoM meM aMgaceSTAmeM va manake vicAra vagairaha meM bhI aneka tarahakA aMtara rahatAhai / rajasvalAke pAlana karane yogya niyama aura zuddhikI maryAdA kA vidhAna dharmazAstroM meM, vaidyaka zAstroM meM, tazA sarva uttama jAtivAle paDhelikhe samajhadAra logoMmeM prasiddhahIhai isaliye gUgaDekI taraha rajasvalAkI azuddhikA paraheja nahIM rakhanevAle DhUMDhiye aura terahApaMthiyoMkI bddiibhuulhai| ___74. jisaprakAra kisI strIko pratikramaNa, stotraAdikA smaraNa karanekA hamezA niyama hove to vaha rajasvalAke samaya manameM apanA nitya kartavya kara paraMtu sUtra kA pATha uccAraNa na kare jisaparabhI yadi koI anasamajha navakAra AdikA sUtrapATha uccAraNa kare to jJAnAvarNIya karma baMdhe / isItaraha rajasvalAstrI apane hAthase sAdhuko AhAra Adi bhI na de kiMtu dUsare kisIko bulavAkara unako unake hAthase dilAve, Apa bhAvanA bhAve / yadi aisI dazAmeM koI bhUlasebhI apane hAthoMse sAdhuko AhAra Adi deve to usase zuddha dharma kAryoM meM viprabhUta sAdhukI buddhi kharAba hone vagairaha aneka anartha hote haiM, isaliye aisA karanA yogya nahIM hai| . - 75. yadi koI zaMkA karegA ki peTa meM khUna bharA huA hai vahI rajasvalAvasthAmeM bAhara nikalatAhai, usameM koI doSanahIM hai, yahabhI anasamajhakI bAtahai kyoMki peTa meM viSTA-paizAba-hADa-mAMsa Adi bhare hue haiM paraMtu tejasa-kAramaNa zarIrake saMyogase zarIrake aMdara honese vikAra bhAva vAle nahIMhote usase unakI azuddhi nahIM mAnI gaI aura zarIrake bAhara nikalanepara havAke sparza se vikAra bhAvavAle hotehaiM jisase unakI azuddhi mAnI giihai| usase hADa, mAMsa, viSTA, khUna vagai. raha jisa jagaha para gire hoM usa jagaha sUtra paDhanA, svAdhyAya karanA, Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA naM0 3. vyAkhyAna denA va pratikramaNa AdikA uccAraNa karane kI sUtroM meM manAI kIhai / aura aisI vastu paDI ho vahAMpara koIbhI samajhadAra bhojana nahIM karateyaha prasiddha bAtahai isaliye rajasvalAkIbhI azuddhi mAnanA yogyhai| ___76. rajasvalAkI taraha janma-maraNa Adike sUtakameMbhI nitya niyamake kArya zrAvaka-zrAvikAoMko mauna hokara manameMhI karane cAhiye paraMtudharmazAstra, navakaravAlI, AnupUrvI yA navapada-cauvIzIke gaTTe-pho. To-yaMtra Adi dhArmika vastuoMko chUnA, hAtha lagAnA yogya nahIMhai / aura sAdhu-sAdhviyoMko putrake janmameM 10 roja, putrIke janmameM 11 roja, va mRtyu hone vAle gharameM 12 rojataka unake gharakA AhAra-pAnI nahIM lenA cAhiye / tathA prasUtavatIke liye banAye hue laDDu AdibhI lenA yogya nhiiNhai| . 77. yadi koI zaMkA karegA ki rajasvalA va janma-maraNameM muniko dAna denekI aura zAstra paDhanekI manAI karanemeM kucha phAyadA nahIM hai, kiMtu aMtarAya paDatI hai, yaha bhI anasamajha kI bAta hai, kyoMke dekho jisa taraha azuddha jagahameM, malIna pariNAmoMse aura zarIra kI va vastrakI azuddhise yadi uttama maMtrakA jApa kiyA jAveto usase kArya siddhi kabhI nahIM hotI aura aneka tarahake vighna ( anartha) khaDe hotehaiM / tathA zAma-savere-madhyAna madhyarAtri, Asoja caitrakI asajjhAI, mahAmArI, caMdra-sUryakA grahaNa, rAjAkI mRtyu, utpAta, bhUmikaMpa, yuddha, akAlavarSA, gAja, bIja ityAdi kAraNoM meM sUtrapaDhe, vAcanA deveto buddhikI malInatA, vighnoMkI utpatti va zAnAvarNIya karmoMkA baMdha aura jinAzAkI virAdhanAse saMsAra baDhanekA baDA anartha hotAhai, isaliye aise kAraNoM meM sUtra paDhanekI manAIkIhai, usase aMtarAya nahIM baMdhatA kiMtu bhagavAnkI vANIkA bahumAna bhakti pUrvaka vinaya hotAhai jisase jJAnAvarNIya kA~kA nAza hokara zuddha jJAnakI prAptise aneka lAbha hote haiM / usI prakAra rajasvalA va janma-maraNakI azuddhi meM mokSa kI prApti karane vAle atIva uttama maMtrarUpa zAstra pAThoMkA uccAraNa karanese parama uttama saveza bhagavAnakI vANIkI avajJA hotI hai, usase aneka doSaAtehaiM isa liye rajasvalA va janma-maraNAdike sUtakameM navakAra Adi kisIbhI sUtra pAThakA uccAraNa karanA yogya nahIMhai / aura pahileke zUravIra munimahArAja smazAna bhUmimeM maunapane kAyotsarga dhyAnameM khar3e rahate paraMtu Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 3. ghahAM para sUtrakI svAdhyAya nahIM karate the, isItaraha se DhUMDhiye-terahA paMthiyokobhI azuddha jagahameM, zarIra kI va vastrakI azuddhi meM aura rajasvalA tathA sUtaka meM nitya niyamake kArya meM sUtrapAThakA uccAraNa karanA nahIM cAhiye kiMtu hoTa, jabAna, dAMta na hilAte hue manameM maunadazAmeM kArya karane cAhiyeM / 78. phira bhI dekhiye- azuddha kartavya vAlA, malIna pariNAma vAlA, azuci zarIra vAlA manuSya apane hAthoMse khAne pIne kI vastu dUsaroM ko degA to usako khAne-pInevAle ke Upara usakI malInatA kA prabhAva avazya paDatA hai, yaha tattva dRSTikI sUkSma bAta hai isaliye samajhadAra loga maleccha va duSTa manuSyake hAtha kI vastu nahIM khaate| isI tarahase rajasvalAke hAtha se banAI huI rasoI yA hAthoMse dI huI bhojanakI vastu unake kuTuMba vAloMko aura sAdhu- sAdhvI Adi dharmI janoM ko lenA va khAnA pInA yogya nahIM hai / aise hI janma-maraNaAdi ke sUtakakAbhI paraheja rakhanA ucitahai / DhUMDhiye va terahApaMthI sAdhu-sAdhvI - zrAvaka-zrAvikAoMko ina bAtoMkA pUrA 2 jJAna nahIM hai isaliye rajasvalAke va janma-maraNa vagairaha ke azuddhi sUtakakI pUrI 2 mayArdAkA pAlana nahIM karate tathA inake zAstroMmeM ina bAtoMkI maryAdAkA vidhi vidhAna kA lekhabhI nahIM hai / tobhI maMdiramArgI zrAvaka-zrAvikAoMkI dekhA dekhI loka lajjAse koI 2 thoDAsA kucha pAlana karate bhI haiM paraMtu pUrA tattva nahIM samajhate aura pUrI 2 mayArdAkA pAlana bhI nahIM karasakate isaliye inake samAjameM ina bAtoM kI sarvatra pravRtti nahIM hai isIse mahezvarI, agravAla, brAhmaNa, zrAvagI Adi uttama jAtivAle loga inalogoMkI malInatA sambandhI baDI niMdA karatehue bicAre bahuta karma baMdhana karate haiN| apane piMDeko inako hAtha lagAne chune nahIMdete, yadi koI bhUlase hAtha lagA de to kaI loga apane piMDe (maTake) ko phoDa DAlate haiM baDA jhagaDA hotA hai, yahabhI hamane kalakattA, amarAvatI vagairaha meM pratyakSa dekhA hai / aura ve loga DhUMDhiye, terahApaMthI sAdhuoMko apane caukeke pAsabhI nahIM Ane dete, baDI aprIti karate haiM, isaliye DhUMDhiye aura terahApaMthI sAdhu-sAdhvI zrAvaka-zrAvikAoMko khAsa ucita hai ki rAtrijala, rajasvalA, sutaka vagairaha apane samAjakI nindAke kAraNoMko apane 2 samAjameM saba jagaha se jaldI se dUra karake vyavahArakI zuddhise samAjake Upara malInatA ke bhraSTatAke lagehue kalaMka ko dhokara zuddha ujvalatAkI chApa jagatameM baiThAveM aura logoMke karma 70 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA naM03. 1 baMdhanake jhagaDe va virodha bhAvake kAraNoMko miTAveM, yahI merA hita buddhi kA kthnhai| 79. yadi koI aisA samajhegA ki loga niMdA kareM to hamArA kyA leveM, unake karma baMdhege hamAre to karma TUTeMge, yahabhI, baDI anasamajha kI bAtahai, kyoMki dekho jisaprakAra koI uttama sAdhu nAma dharAkara mAMsa Adi abhakSa vastu khAne lage athavA kisI akelI strIke sAtha ekAMtameM gupta rItise paricaya kare jisase loga usakI niMdA kareM usase usake karma TuTate nahIM kiMtu niMdA karAneke nimitta kAraNa honasa vizeSa baMdhate haiN| usI prakAra ajJAna dazAse anucita niMdanIya vyavahAra karane para loka niMdAkareM usase karma TuTate nahIM kiMtu loka viruddha niMdanIya kartavya karane se samAjakI, dharmakI, sAdhu-zrAvaka padakI hilanA avajJA karavAneke hetu bananese dulabha bodhike mahAn karmAkA baMdha hokara usase aMnata saMsAra bddhtaahai| jisase tapa-japa Adi dravya kriyA saba dhUlameM milakara baDA anartha hotAhai, isaliye 'loka niMdA kareM to hamArA kyA leveM' ityAdi mithyAtvakA jhUThA bhrama dUra karake samAjakI zobhA baDhe . vaisA zuddha vyavahAra vAle bananAhI parama hitkaariihai| 80. DhUMDhiye kahatehaiM ki "DhUMDhata DhUMDhata DhUMDhaliyA saba, veda purANa kurANameM joii| jyoM dahI mAMhIsu makkhaNa DhUMDhata, tyoM hama DhUMDhiyoMkA mata hoI // 1 // " isa prakAra hamane veda, purANa, kurANamese DhUMDhakara hamArA dayA dharma nikAlA hai, isaliye hamArA DhUMDhiyA nAma paDAhai DhUMDhiyoMkI yahabhI anasamajhakI bAta hai, kyoMki paDhanevAlA vidyArthI kahalAtAhai paraMtu paDhebAda vidyArthI nahIM kahA jAtA aura aTavI meM rAstA bhUlanevAlA rAstA DhUMDhatAhai jisase DhUMDhanevAlA DhUMDhaka kahalAtAhai, paraMtu sarala rAste calane vAlA kabhI DhUMDhaka kahA nahIM jaataa| vaisehI DhUMDhiyoM ko sarvajJa bhagavAnkA saccA dharma rUpa samyagdarzanakA rAstA abhItaka nahIM milA jisa se abhItaka bhramameM paDehue aTavImeM rAstA bhUlane vAloMkI taraha DhUMDharahe haiM, usase DhUMDhiye kahalAtehaiM / aura dUsarI bAta yaha hai ki tIrthakara bhagavAn ko kevalajJAna va kevaladarzana utpanna honese jagatameM lokAlokake saba bhAva pratyakSa dekhakara jAnaletehaiM phira upadeza detehaiM aise sarvajJa bhagavAnke zAstroMmeM saba taraha se saMpUrNa dayAkA svarUpa va upadeza maujUdahai isaliye sarvajJa bhagavAn kI AzA mujaba calane vAle saba jainiyoMko dayAke Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 3 svarUpake liye veda, purANa, kurANa DhUMDhanekI kuchabhI jarUrata nahIM hai / jisapara bhI sarvajJa zAstrarUpa amRtake samudrameMse DhUMDhiyoMko dayAkA pUrA 2 svarUpa na milA usase ajJAniyoMke banAye veda, purANa, kurANa Adi mithyAtvarUpa jahara ke samudrameMse dayA DhUMDhane vAloM kI viveka buddhi kaisI samajhanI cAhiye / tattvadRSTise vicAra kiyA jAve to veda, purANa kurANa DhUMDha ( dekha ) kara mata calAnevAle jainI kahalAneke yogya hI nahIM ho skte| jaise 'mithyAtvIkI viparIta buddhi hotI hai' usI taraha DhUMDhiyoMkI bhI viparIta buddhi hoMgaI hai jisase sarvajJa zAstra mujaba dravya aura bhAva dayAkA pUrA 2 svarUpa DhUMDhiye samajha sake nahIM isaliye sarvajJa zAstra chor3akara veda, purANake nAmase apanA dayA dharmakA nayAmata calAyA phira sarvajJa zAsanake nAmase phailAyA yaha bhole jIvoMko bhrama maiM DAlane kI kaisI mAyAcA rIhai / veda, purANameM, yajJa homameM pazu balikI va kurAnameM bakarIdakI raudra hiMsAko dharma mAna liyA hai, vaisehI DhUMDhiyoM nebhI vAsI, vidala, sahata, AcAra, kaMdamUla, makkhaNa, jalebI, Adi khAne meM aura jina pratimA kI va pUrvadharAdi pUrvAcAryoMkI niMdA karane meM tathA jaina samAja meM saMpazAMti kA uccheda karake ghara 2 meM bheda DAla kara kaleza phailAne meM va azuddha vyavahAra karake samAjakI niMdA karavAne meM dayA dharma mAna liyA hai, ina bAtoMkA vizeSa vicAra pAThaka svayaM kara sakate haiM / 82. DhUMDhiye apaneko 22 ToloMke nAma se prasiddha karate haiM, inake matako phailAne vAle 22 puruSa hue, isaliye 22 Tole kahalAte haiM usapara loga haMsI uDAne lage ki Tole pazuoMke hote haiM, jaina sAdhuoM ke samudAyakA nAma gaccha, kula, zAzA Adi paraMtu Tole nahIM. isase DhUMDhiyA~ko ToloMke nAma se zarma Ane lagI jisase Dhole kahanA choDakara sthAnakavAsI, sAdhumArgI nAma kahane lage haiM, tobhI jo 22 ToloM ke nAmakI jagatameM chApa paDagaIhai, vaha aba nahIM miTa sakatI / 82. DhUMDhiye apaneko sthAnaka vAlI kahalAnA acchA samajhate haiM, yahabhI ajJAna dazA hai, dekho - maThameM rahane vAle usa maDake mAlika mamatva rUpa parigraha vAle maThavAsI kahe jAte haiM aura sarvajJa zAsanake sAdhu makAna AdikA mamatvabhAva rUpa parigrahakA tyAga karanevAle haiM isaliye anagAra kahalAte haiM jisase sacce jainiyoMko sthAnaka vAsI kahalAnA yahabhI sarvathA jinAjJA viruddha hai | Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jAhira udghoSaNA naM0 3. 73 83. DhUMDhiye apaneko sAdhumArgI kahatehaiM, yahabhI sarvathA anucitahai, jainazAsanameM sarvajJa bhagavAn tIrthanAyaka jinezvara mahArAjake nAmase sarvajJa zAsana, jainamArga, arhat pravacana Adi nAma prasiddha haiN| jinezvara bhagavAnarUpa mahArAjAke AcArya-upAdhyAyarUpa maMtrI (dIvAna) koTavAlake hAthake nIce sAdhupada to eka choTe sIpAI samAna hai| jisataraha rAjA mahArAjAke nAmakI maryAdA uThAkara apane nAmakI maryA dA calAne vAlA sIpAI gunhagAra hotaahai| usI taraha jinezvara bhagavAnke sarvakSamArga-aItmArga Adi nAmoMke badale DhUMDhiyeloga sA. dhumArgI nAma calAtehaiM, isa se sAdhumArgI nAma calAne vAle saba DhUMDhiye jinezvara bhagavAnkI AjJA utthApana karaneke gunhagAra bntehaiN| 84. phirabhI dekhiye Avazyaka, uvavAI Adi AgamoMmeM "ni. graMtha pravacana" nAma AyAhai yahabhI tIrthakara bhagavAnake upadeza diyehuye aura gaNadhara mahArAjoMke racahue dvAdazAMgIkA nAmahai, usase nigraMtha pravacana yahanAma tIrthakara-gaNadharokA kahAjAtAhai. jisase jainasamAjameM jitane sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAeM hotehaiM vahasaSa jinezvara bhaga. vAna ke upadeza diyehue mArgake anusAra calane vAle honese jainI kaha. lAtehaiM isaliye tIrthakara-gaNadhara mahArAjoM ke nAma calAneke badale DhUMDhiye loga apanA nAma baDhAne ke liye sAdhumArgI nAma calAtehaiM isase tIrthakara bhagavAnkI AzAtanA karaneke doSI banate haiN| 85. iMDhiyeapanAmUlanAma lukAgaccha kahatehaiM yahabhI jinAbAviruddhahai, jainazAsanameM gaNadhara pUrvadharAdi prabhAvakaAcAryake nAmase gaccha (sAdhuoMke samudAyakA nAma) kahA jAtAhai paraMtu gRhasthake nAmakA gaccha nahIM kahA jAtA. luMkA AcArya-upAdhyAya yA sAdhu nahIMthA kiMtu gRhasthathA, jaba yatilogoMke pAsameM luMkA azuddha pustaka likhane lagA taba yatiyoMne luMkAse pustaka likhavAne baMda karadiye, usase luMkAkI AjIvikA (rojI) mArI gaI jisase luMkA yatiyoMke Upara nArAja hokara niMdA karatAhuA yatiyoMkI pratiSThA va AjIvikAkA uccheda karaneke liye jinapratimAkI utthApanA karanekA saMvat 1535 meM luMkAne apanA nayA mata calAyA. luMkAko jainazAstrokA tattvajJAna nahIMthA usase aneka bAteM jainazAsanakI maryAdAke viruddha calAIhaiM, vehI aMgharUDhikI zAstraviruddha bAteM Ajataka iMDhiyoMmeM calarahIhaiM unhIMkA ullekha Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM. 3. isameM kiyA gayAhai isaliye gRhasthakA calAyA huA matako gaccha kahanA, usImeM rahanA, usakI AjJA mujaba calanA yahI sarvathA jinAzA viruddha hai| ___ 86 yadi DhUMDhiye kaheMge ki usasamaya zvetavastra vAle saba yati hiMsAkarane vAle bhraSTAcArI hogayethe, saJcA upadeza denevAlA-koInahIM rahAthA isaliye lukAjIne saJcA dayAdharmakA upadeza deneke liye apanA nayA mata calAyAhai. yaha kathanabhI sarvathA jhUThahai kyoMki mahAvIra bhaga. vAn ne bhagavatI sUtrake 20veM zatakake ve uddezameM pharamAyAhai ki merA zAsana 21000 hajAra varSataka calatA rahegA. isIse sAbita hotAhai ki paMcama Arake aMtataka vIra bhagavAnke zAsana meM zuddhasAdhu avazyahI hote raheMge paraMtu kisI samaya zuddha sAdhuokA abhAva nahIM hogA, ji. sase harasamaya (kabhI bahuMta; kabhI kama) saMyamIsAdhu maujUdarahatehaiM usase jisa samaya lukAjIne apanA nayAmata calAyA usasamaya zuddha saMyamI saJcA upadeza denevAle bahuta sAdhu vidyamAna vivarahatethe jisaparabhI hUM. Dhiyeloga saba zvetavastra vAle sAdhuoM ko hiMsAkarane vAle bhUSTAcArI ThaharAte haiM so sarvathA prakArase vIraprabhUkI AjJA bhaMga karake pratyakSa utsUtra prarUpaNAse apanA saMsAra baDhAtehaiM aura zuddha sAdhuoMko bhraSTAcArI asAdhu ThaharAnerUpa mithyAtvakI prarUpaNAse bhole jIvoMkobhI unmArgameM DAlaneke doSI bntehaiN| 87. DhUMDhiye kahate haiM ki 'bhasmagraha utarA aura lukAjIkA dayAdharma prasarA' yAne- vIrabhagavAn mokSapadhAre taba bhagavAnke janma nakSatrapara dohajAra varSakI sthitIvAlA bhasmagraha baiThA thA usase bhagavAnkA dayAdharma lupta hogayAthA hiMsAdharma baDha gayAthA jisase bhasmagraha utarA taba lukAjIne pIchA dayAdharmakA pracAra kiyA, DhUMDhiyoMkA yaha kathanabhI sarvathA jinAjhA viruddhahai kyoMki dekho jainazAstroMmeM yaha prasiddhahI bAta hai ki- navameM bhagavAn zrIsuvidhinAtha svAmI mokSapadhAre bAda kitanAhI samaya jAnepara sAdhuoMkA sarvathA abhAva hogayA taba gRhastha zrAvaka loga dharmakA upadeza denelage, unhoMkI paraMparAmeM lobha Adise zuddha dharmakA lopahokara mithyAtva phailagayA jisase asaMyati ( pAkhaMDa) pUjArUpa accherA mAnAgayA hai, usake bAda dazavaM bhagavAna zrIzItalanAtha svAmIne dIkSAlekara kevalajJAna prApta karake zuddhadharmakI pravRtti,phira Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 3. 75 se calAyA. isakathanase acchItarahase sAbitahotAhai ki sarbhazAsanameM lopahue dharmamArgako tIrthaMkara bhagavAnke sivAya koIbhI gRhastha kabhI nahIM calA sakatA paraMtu dharmake nAmase pAkhaDa avazya phailA sakatAhai / isI tarahase vIraprabhuke zAsanameM zuddhasaMyama pAlana karanevAle bahuta AcArya, upAdhyAya aura sAdhu vidyamAna vicarane vAle maujUda honeparabhI, jisake jAti-kulakA ThikAnA nahIM, jisakA janasamAjameM janma hone kAbhI koIpramANa nahIM, jisane svAdvAda nayagarbhita atIva gahana Azaya vAle jainazAstroMko kisI guruke pAsa paDhenahIM, jisako saMskRta prAkRta va zuddha bhASAkAmI pUrA 2 jJAna nahIM, jisane kisI taraha ke zravikake vratabhI liye nahIM, aisA sarvathA dharmake ayogya, ajJAnI pustaka likhakara rojI calAne vAlA lukA likhArIkI pustaka likhanekI rojI baMdha hone se sarvasAdhuoMko bhraSTAcArI; jhUThA upadezadene vAle banAkara bhagavAnkA saccA dharma lopahuA ThaharAkara phira Apa saccA upadeza denevAlA bhagavAnake dharmakA pracAraka banagayA, yahato asaMyati pUjArUpa pratyakSahI jhUThA DhoMgahai isaliye lukAjIne bhasmagrahake utaranepara dayAdharmake nAmase sarvekSa zAsanameM bholejIvoMko bhramameM DAlanekeliye mithyAtva phailaayaahai| 88. phirabhI dekhiye jisako duSTagraha lage usako usasamaya kaSTapaDatAhai aura graha utaranepara kaSTa miTakara zAMti milatIhai, yaha bAta prasiddhahIhai / isItarahase bhasmagrahake kAraNa 12varSI kAlameM tathA vidharmI dhamadveSI upadezakoM va rAjAoMke upadravase hajAroM jaina sAdhuoMkI aura lAkhoM zrAvakoMkI hAni vagairaha aneka upadrava jaina samAjapara hue paraMtu bhasma grahake utarebAda vaise upadrava miTe aura phirase zAMtipUrvaka jaina samAjakI prabhAvanA hone lahai / zrIhIrAvijaya sRrijIne tathA zrIjinacaMdra sarijI vagairahoMne akabara Adi bAdazAhoMkopratibodhakara amArI ghoSaNA ke paravAne karavAye usIke anusAra Ajataka bahuta jagaha paryuSaNA A. di jaina parvomeM amArI ghoSaNA hotIhai, lAkhoM jIvoMkI dayA plrhiihai| isaliye kalpasUtrameM batalAye mujaba bhasma grahake kAraNa jina sAdhuoMkI pUjA-mAnyatA kama hotIthI unhIMkI paraMparA vAle sAdhuoMkI bhasma graha ke utare bAda pUjA-mAnyatA vizeSa hone lagIhai (isa viSaya saMbaMdhI tathA jinarAjakI mUrti pUjA saMbaMdhI DhUMDhiyoMkI saba zaMkAoMke samAdhAna bhIvijayAnaMda sUri ( AtmArAma ) jI mahArAjane " samyaktva zalyo Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 jAhira udghoSaNA naM0 3. ddhAra " nAmA graMthameM acchI tarahase khulAsA sahita likhaahai| zrIAtmAnaMda jaina pustaka pracAraka maMDala, rozana muhallA AgarA se maMgavAkara usa graMthako pAThaka gaNa avazya par3heM, baDA upayogIhai saba bAtoMkA khulAsA hojaavegaa| aura isa paMcamaAremeM 23 udaya honevAlehaiM, yAne-paMcamaorameM 23 vAra jainazAsanakI vizeSa prabhAvanA honekA lekhahai usameM prathama udayoM zrIsudharmasvAmI, ratnaprabha sUrijI, bhadravAhasvAmI vasaMpratirAjAko pratibodhanevAle AryasuhastIsUri tathA vikramAdityarAjAke pratiyodhaka siddhasena divAkarasUri aura haribhadrasUri Adi prabhAvaka AcAryoMne jaina zAsanakI bahuta prabhAvanAkI / aura dUsare udayameM bhIjinezvarasUrijI, abhayadevasUrijI, dAdAjI jinadattasUrijI tathA 18 dezoMmeM amArI ghoSa NA karanevAle kumArapAla mahArAjAko pratibodhanevAle hemacandrAcArya va mahamada tughalakha bAdazAhako pratibodha karanevAle jinaprabha sUrijI Adi prabhAvaka AcAryoMne mahezvarI, agravAla, brAhmaNa, kSatrIya Adiko upadeza dekara lAkho jainIdhAvaka banAye, anaMta upakAra kiye, baDI prabhAvanA kI isaliye pUrvAcAryoMsehI aura unhIMke vaMza paraMparAke sAdhuosahI rAjA mahArAjA-bAdazAha-maMtrI-zeTha Adi baDoM bar3oM ke pratibodhase zAsana prabhAvanA pUrvaka jagatake upakArake aura jIvadayA vagairahake baDe 2 dharmakArya huehaiM, hotehaiM va Age hoveMge paraMtu luMkA va luMkAkI paraMparAke anuyAyI DhUMDhiya-terahApaMthiyoMne anya logoMko pratibodhakara jainasamAjakI vRddhikaraneke badale jainasamAjameM ghara 2 meM, gAMva meM phuTa DAlakara dopata karake kaleza-niMdA-virodhabhAvase hAnike sivAya kuchabhI lAbhanahIM kiyAhai isaliye DhUMDhiye loga dayAke nAmase aise paramopakArI zuddhasaMyamI zAsana prabhAvaka pUrvAcAryoMko bhraSTAcArIkA jhUThA kalaMka lagAnekA mahAn pApa bAMdhakara bhole jIvoMko mithyAtvameM DAlakara bicAre apanAmata phailAte hue saMsAra bddhaatehaiN| 89. DhUMDhiye loga apane dharmakI mahimA baDhAneke liye lukAko bar3AdhanADhya sAhukAra vratadhArI zrAvaka mAna baiThehaiM paraMtuluMkAjIke mAtApitA-janmabhUmikegAMvakAnAma,jAti-kuTumba Adi kisI bAtakA koI. bhI pramANa nahIMhai paraMtu pustaka likhanevAle likhArI lahIye brAhmaNAkI taraha lukAjIbhI likhArIkA dhaMdhA karake apanI rojI calAtAthA yaha bAta prasiddhahIhai. isaliye kisI bAtakA pramANa binAhI apanI kalpanA para / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 3. mAtrase luMkAjIko dhanADhya zrAvaka mAna lenA pratyakSa jhUTha hai / aura lukAjIne va lukAjIkI paraMparAvAle DhUMDhiyoMne apanI pUjA mAnyatA baDhAneke liye jainasamAjame kaise 2 anartha phailAyeM haiM isabAtakA pratyakSapramANa isa graMtha ko pUrA 2 paDhanevAle pAThaka acchItarahase samajhaleMge / GE 60. isa prakAra DhUMDhiye, bAIsaTole, sthAnakavAsI, sAdhumArgI va lukAgaccha yaha DhUMDhiyoMke matake pAMcoMhI nAma sarvathA jinAzA viruddha aura zvetAMbara jaina samAja se bhI anucita honese aba DhUMDhiyoMko apane mata kA koI acchA nayA chaThA nAma DhUMDhakara nikAlanA cAhiye / 91. kitaneka DhUMDhiye apane sthAnakavAsI nAmakI taraha maMdira mArgiyoMko derA (maMdira) vAsI kahate haiM aura unakI dekhAdekhI kitaneka maMdira mArgI kacchadezAdi vAle bhole loga apaneko dezavAsI kahate haiM / sthAnaka meM Thaharanese sthAnakavAsI nAmapaDA hai paraMtu maMdira meM to jinarAja ke darzana bhaktike sivAya adhika ThaharanemeM bar3A doSa batalAyA hai isa liye bhUlasebhI maMdira mArgIyoMkA dezavAsI nAma kabhI nahIM kahanA cAhiye / ( DhUMDhiyoMkI mahAn baDI jhUThI gappakA namUnA dekho ) [ daMDA rakhanekA nirNaya. ] 92. DhUMDhiye kahataha ki bArAvarSI duSkAlameM rAMka bhIkSuka loga sAdhuoM kI roTI khosa kara lenelage taba usakA bacAva karaneke liye sAdhuoMne apane hAthameM daMDA rakhanA zuru kiyA hai paraMtu sUtroMmeM sAdhuko daMDA rakhane kA nahIM likhA, yahabhI DhUMDhiyoMkA kathana jhUTha hai, kyoMki bhagavatI, nizItha, AcArAMga, praznavyAkaraNa, vyavahAra, dazavaikAlika Adi mUla AgamoMma jagaha 2 para sAdhuoM ko daMDA rakhane ko kahA hai / 93. dekho DhUMDhiyoMkA chapavAyA huA 'bhagavatI' sUtrakA AThavAM zatakakA chaTTA uddeza pRSTha 1099 - 1100 meM sAdhuko AhAra, pAtra, gucchA, rajoharaNa Adi upakaraNoMkI dAna vidhimeM daMDA saMbaMdhI aisA pATha: " niggaMthaM ca NaM gAhAvaIkulaM jAva keI dohiM paDiggahehiM uvanimaMtejA, egaM Auso apaNo paDibhuMjAhi egaM therANaM dalayAhi, seya saMpaDigAIjjA taddeva jAva taM no apaNo paribhuMjejA no aNNersi - Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ jAhira udghoSaNA naM0.3. . vae sesaM taMceva jAva paridRviyavve siyA evaM jAva dasahi pddigghhiN| evaM jahA paDiggaha vattavavvayA bhaNiyA, evaM gocchaga rayaharaNa colapa. dRga kaMbala laTThI saMsthAraga vattavvayAbhANiyavvA jAva dasahi saMsthAraehiM uvanimaMtejA jAva pariviyavve siyA // 6 // " __ 94. arthaH- " gRhasthake vahAM pAtra nimitta gayehuye sAdhuko koI do pAtrakI nimaMtraNA kare aura kahe ki aho AyuSman ! isameM se ekapAtra tuma rakhanA aura dUsarA pAtra sthavirako denA phira usa pAtrako lekara jahAM sthavira hove vahAM sAdhuko jAnA gaveSaNA karate hue kadA. cita sthavira nahIM mile to vo patrA svataH ko rakhanA nahIM, vaisehI anya ko denA nahIM, paraMtu ekAMtameM jAkara pariThanA. jaise do pAtrakA kahA vai. sehI tIna cAra yAvat daza pAtrakA jAnanA aura jaise pAtrakA kahAhai vaisehI gocchaka, rajoharaNa, colapaTTaka, kaMbala, yaSTi, va saMsthArAkI vaktavyatA dazataka kahanA // 6 // " 95. dekho- Uparake mUlapATha aura arthapara viveka buddhise vicAra karanA cAhiye ki jisaprakAra pAtra,gucchA, rajoharaNa, caulapaTTaka, kaMbala Adi upakaraNoMko sAdhu gRhasthoMke gharase yAvat daza daza taka lekara unameMse eka eka apaneliye rakkha aura bAkIke nava 2 anya sAdhuoMko de. yaha upakaraNa lAnekI rItihai / usI prakAra yaSTi daMDA va saMsthArAbhI daza daza taka lekara dUsare sAdhuoko denekI sUtrakI AzAhai, isIse a. cchI taraha siddhahotAhai ki saba sAdhuoMko rajoharaNa, kaMzala, saMsthA AdikI taraha daMDA bhI khAsa upayogI vastu honese Uparake Agama pA. ThakI AjJA mujaba avazyahI rakhanA cAhiye / jisaparabhI DhUMDhiye sAdhu rakhate nahIM aura saMvegI rakhatehaiM usakA niSedha karatehaiM, yahato pratyakSahI sUtrakI AjJA viruddha hokara utsUtra prarUpaNAse bar3A anartha karate haiN| . 96. DhUMDhiyoMkA chapavAyA nizItha sUtrakA prathama uddeza pRSTha 8 meM aisA pATha hai: "je bhikkhU daMDaya vA, laTiyaM vA avalehaNiyaM vA, veNusUI vA aNautthieNa vA gArathIeNa vA, parighaTTAveI socavamagilao gamao aNugaMtavvo jAva sAijAI // " . ___ 97. arthaH- "jo sAdhu daMDA[dhanuSya pramANa ] lAThI [ zarIra pramANa ], kardama pheranI (caumAse AdimeM kardamase pAMva bharAve use pU. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghaSaNAnaM0 3. chanakI lakaDIke bAMsake khapATiye ) inako anya tIrthaka tathA gRhasthake pAsa sudharAve samarAve yAvat saba ukta pramAne kahanA yAvat macchA jAne " to prAyazcitta aave| 98. phirabhI isI nizItha sUtrake pAMcaveM uddezake pRSTha 58-59veM meM aisA pAThahaiH- "je bhikkhU daMDagaM jAva veNusuyaNaM vA palibbhidiyaM 2 pariThAveI, parivaMtaM vA saaijii||67||" ___66. artha:- "jo sAdhu daMDeko yAvatvAMsakI khapATI pUrNa sthiraca. lane yogyahai usako bhAMga toDa pariThAve pariThAteko acchA jAne // 67 // " to prAyazcitaAve 100. phirabhI dekho DhUMDhiyoMkehI chapavAye praznavyAkaraNa sUtrake pRSTha 166 meM " pITaphalaga, sijjA, saMsthAraMga vatthaM, pAya, kaMbala, daMDaka, rayaharaNaM, nisajja,colapaTTaga, muhapottiya, pAdapuMchaNAdi bhAyaNa bhaMDI. vahi uvagaraNaM" 101. arthaH-- " bAjoTa, pATapATalA, zayyA, saMtthArA, vastra, pAtraM, kaMbala rajoharaNa, colapaTTA, mukhavastrikA, pAdapuMchana,mAtrAAdikakA bhAjana bhaMDa tuMbAdi upadhi vastrAdi hove" 102. dekhiye Uparake praznavyAkaraNa sUtrake mUlapAThameM "daMDaka" pATha maujUda hai tobhI DhUMDhiyoMne apane banAye arthameM daMDAkA artha uDA diyA yahI kapaTa sahita pratyakSa utsUtra prarUpaNAhai / 103. AcArAMga sUtrake solahaveM adhyayanake prathama uddezake dasare sUtrameM sarvasAdhuoMko daMDA rakhanekA batalAyAhai tathAhi:_ se aNupavisittANaM gAmaM vA jAva rAyahANa vA Neva saMyaM adinaM giNhejA; Neva paNeNaM adinnaM giNhAvejjA, Neva-paNeNaM adiNNaM giNhataM samaguMjANejA / jehiM visaddhiM saMpavvaie, tesipi yAI bhikkhU chattayaM vA mattayaM vA daMDagaM vA cammacchedagaNaM vA tesiM puvAmeva uggaha aNuNNaviya apaDilahiya apamajjiya NogiNhejja vA pagiNhejavAtesiM puvAmeva aNupaviya paDilehiya pamAjaya giNheja vA pagiNheja vA // " 104. isapAThameM sAdhuko gAMvameM nagarameM yAvat rAjadhAnI meM apane ko kisI tarahakI koI bhI vastu mAlika ke binAdiye lenA nahIM, dUsaroMke pAsale lekhAnA nahIM, va leteho unakI anumodanA bhI karanInahIM ( acchA samajhanA nahIM) aura vizeSa to kyA kahanA jisake sAthameM dIkSAlI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 jAhira udUghoSaNA naM0 3. ho, pAsameM rahatehoM una sAdhuke garmI meM yA gharSa meM oDhanerUpa chatra (vastra), mAtraka, daMDA va phoDA phunasI gaDaguMbaDAdiko sApha karaneke liye kisI gRhastha ke pAsase lAye hue cAkU keMcI Adi carmacchedaka vagaireha vastuomeM se koI bhI vastu una sAdhukI AjJA liye binA aura dekhakara pUje pramArje binA lenA kalpenahIM, isaliye una sAdhukI AjJA lekara usa vastuko pUja pramArjakara lenA kalpe / 105. dekho uparake pAThameM dIkSA lene vAle sAdhuke daMDA Adi vastu kahI hai isIse siddha hotA hai ki jisaprakAra paizAba karanekA mAtraka Adi sAdhuke hamezA kAmameM AnevAlI upayogI vastu, usI prakAra daMDAbhI Ahara, vihAra nihAra Adi kAryoMmeM bAhara jAneke liye hamezA upayoga meM AnevAlA honese sabasAdhuoMko rakhanA paDatA hai usa kA niSedha karanA baDI bhUla hai / dazavaikAlika sUtrake cauthe adhyayana meM daMDA saMbaMdhI nIce 106. mujaba pATha : " se bhikkhU vA bhikkhUNI vA saMjaya - viraya-paDiddaya-paJcakakhAya-pA pakamme diyA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sute vA jAgaramAmANe vA se kIDaM vA payaMgaM vA kuMthuM vA pipIliaM vA itthasi vA pAyaMsivA bAhusi vA udaraMsi vA sIsaMsi vA vatthasi vA paDiggahaMsi vA kaMbalasi vA pAyapuchaNaMsi vA rayaharaNaMsi vA gocchasi vA uDagaMsivA daMDagaMsi vA pIDhagaMsi vA phalagaMsi vA sejjagaMsi vA saMtthAra gaMsi vA tappagAreuvagaraNajAe taosaMjayAmeva paDilehiya paDilehiya pamajjia pamajjia eMgatamavaNejjA NoNasaMghAyamAvajjejjA // 6 // ,, 107. uparake pATha meM saMyamavAna, tapasyA karane meM Azakta va vrata paJcakkhANase pApakarmako dUra karane vAle aise sAdhu sAdhvI dinameM vA rAtrimeM akele vA manuSyoMkI parSadAmeM sotehue vA jAgRta dazAmeM kI - De, pataMgIye, kuMthuye, kIDIyeM, Adi trasajIva apane hAthoM meM, pairoMmeM, bAhumeM, sAthalameM, peTa meM, mastaka meM, yA vastrameM, pAtra meM, kaMbala meM, pAdapuchanaka ( daMDAsana ) meM, rajoharaNameM, gucchAmeM, jalakebhAjanameM, daMDAmeM, pATIyemeM, caukI aura saMtthArA Adi anyabhI sAdhu sAdhvI ke upayogI upakaraNoMmeM kisI prakArake trasa jIva caDhe hoMveM unhoMko pUja-pramArjanakara yatnApUrvaka ekAMta jagaha meM pariThaveM ( rakha deM ) paraMtu pIDA kareM nahIM / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .81 - 'nAhira udghoSaNA ne0 3. 107. dekhiye khAsa sUtrakAra mahArAjane vastra pAtrakaMbala kI taraha daMDA saMsthArA Adi bhI upakaraNa batalAye haiM, isaliye uparakepAThakI AjJA pAlana karane vAle saba sAdhuoM ko vastra pAtra kaMbala kI taraha daMDAbhI rakhanA ucita hai / jisaparabhI DhUMDhiye loga kaMbala tathA daMDA rakhane kA niSedha karane vAle pratyakSa hI sUtra viruddha hokara utsUtra prarUpaNA karake jinAmA kI virAdhanA karate haiN| 108. yadi DhUMDhiye kaheM ki jisa prakAra da~DA hamezA sAthame rakhateho usI prakAra pATa, pATale, saMsthArA Adi saba upakaraNabhI sAthameM kyoM nahIM rakhate / isa bAtake upara mere ko itanAhI kahanAhai ki saMyama dharma kI rakSAke liye sAdhuke upakaraNa bahuta tarahake hote haiM, jisamese rajoharaNa, muMhapatti, kaMbala va daMDA Adi kitaneka upakaraNa hara samaya kAmameM AnevAle honese hamezAsAthameM rakhe jAtehaiM / aura gucchA pAdapuMchanaka, saMsthArA, pustaka, pATa, pATale Adi kitaneka upakaraNa hara samaya kAmameM nahIM Ate kiMtu kisI samaya kAmameM Ate haiM, vaha hamezA sAthameM nahIM rakne jAte, parantu ThaharanekI jagaha para par3e rahate haiM / jaise sAdhu AhAra-pAnIke liye gRhasthoM ke gharoM meM jAve taba pATa pATale pustaka vagairaha sAthameM nahIM lejAtA tobhI vaha upakaraNa sAdhuke kahe jAtehaiM / isaliye daMDAkI taraha pATa pATale saMsthArA Adi saba upakaraNa hamezA sAthameM le jAnekI kuyukti karanA yA hamezA daMDA sAthame rakhane kA niSedha karanA sUtraviruddha honese sarvathA anucithai| 109. yadi hUMDhiye kaheM ki uparameM baMtalAye hue bhagavatI sUtrake pATha meM sthavira sAdhuko daMDA rakhane kI AjJAdIhai paraMtu sabake liyenahIM, yaha bhI anasamajhakI bAtahai kyoMki dekho-jisataraha uttarAdhyayana sUtrameM zrIvIrabhagavAnane gautamasvAmIko samaya mAtrabhI pramAda nahIM karanekA upadeza diyA hai vaisehI sarva sAdhuoMke liyebhI pramAda tyAga karanekA samajha liyaajaataahai| isI tarahase sAdhuoMke samudAyameM sthavira sAdhu bar3e hote haiM isaliye sthavirakA nAma grahaNa kiyAhai, usIke anusAra sarva sAdhuoMke liyebhI daMDA rakhanekA samajhalenA cAhiye aura sthavira ko deneke liye lAyehue upakaraNa dUsare sAdhuoMko denekI manAIkI, usakA tAtparya yahIhai ki sthavirako denakA kahakara sthavirake badale dUsare sAdhuko deve to dene vAleko mithyAbhASaNa, lenevAleko adattAdAna . Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 jAhira udaghoSaNA na 0 3. aura gRhastha dAtArako aprIti honese sarvajJa zAsanakI laghutA hokara mithyAtva baDhe ityAdi aneka doSa Ate haiM, isaliye jisako deneke liye jo vastu lAve vaha usIko denA ucita hai, paraMtu 'jisako jarurata hogI usako DhuMgA' aisA sAmAnya niyamase koI bhI vastu lAkara hara eka sAdhuko dene meM koI doSa nahIM isaliye bhagavatI sUtra ke uparameM batalAye pATha ke anusAra tapasvI, rogI, navadIkSita, guru, AcArya, upAdhyAya Adi satrako vastra, pAtra, kaMbala, daMDA, saMtthArA Adi upakaraNa lAkara dene cAhiye | inakI bhaktise baDI nirjarA hotI hai / 110. vyavahAra sUtrake AThaveM uddeza meM bhI sthavira sAdhuko daMDA rakhane likhA hai vahAMbhI sthavirakA prasaMga honese sthavirakA nAma batalAyA hai paraMtu nizItha, AcArAMga, dazavaikAlika' Adi Agama pramANAnusAra anya sarva sAdhuoM ko daMDA rakhane kA niSedha kabhI nahIM ho sakatA / 111 yadi DhUMDhiye kaheM ki daMDAle jIvoMkI hiMsA hotI hai jisase daMDA zatrarUpa hai, isaliye rakhanA yogya nahIM hai, yahabhI anasamajhakI bAta hai kyoMki dekho hAtha, paira, vastra, pAtra, rajoharaNa va daMDA Adi upakaraNoMse upayoga pUrvaka yatnAse kAma liyA jAve to saba saMyama dharmake AdhAra bhUta jIva dayAke hetu haiM aura binA upayoga ayatnAse kAma liyA jAye to hAtha, paira, rajoharaNa AdizrI jIva hiMsA karane vAle zastrarUpa hote haiM isaliye saba upakaraNoMmeM pramAda hiMsAkA hetu hai aura apramAda jIva dayAkA hetu hai jisapara bhI daMDAko hiMsA karane vAlA zastrarUpa kaha kara niSedha karane vAle DhUMDhiyoM kI baDI bhUla hai / 112. phirabhI dekhiye kisI samaya pramAdavaza kisIke rajoharaNase bhI jIva hiMsA ho jAve to bhI sarva sAdhuoM ke saMyama dharmakA hetu hone se rajoharaNakA niSedha kabhI nahIM hA sktaa| isI taraha se kabhI pramAdavaza bhUlase kisI sAdhu ke daMDAse bhI kucha hiMsA hojAve tobhI daMDA sarva sAdhuoM ke saMyama dharma kI tathA zararikI rakSA karanevAlA honese daMDA rakhane kA niSedha kabhI nahIM hosakatA jisaparabhI ajJAnatAle niSedha karane vAle saba DhUMDhiye, terApanthI utsUtra prarUpaka banate haiM / 123. DhUMDhiye kahate haiM ki daMDA bhaya karanevAlA krodhamUrttikA hetu hai isaliye rakhanA yogya nahIMhai, yaddabhI anasamajhakI bAta hai kyoMki khAsa DhUMDhiyehI vRddha sAdhu-sAdhviyoMko daMDA rakhanA mAnya karate haiN| aba vicAra Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jAhira udghoSaNA naM0 3. karanA cAhiye ki yadi daMDA bhaya karanevAlA krodhamUrttikA hetu hove to DhUMDhiyoM ke vRddha sAdhu-sAdhviyoM kobhI kabhI nahIM rakhanA cAhiye paraMtu rakhate haiM isaliye aisI 2 kuyukti karake sAdhuoM ko daMDA rakhanekA niSedha karanA bar3I bhUlahai / 114 (daMDA hamezA sAthameM rakhaneMmeM 15 guNoMkI prApti) 1- bhagavatI, AcArAMga, praznavyAkaraNa, nizItha, darzavekAlika, ogha niyukti, pravacana sAroddhAra Adi aneka zAstroM meM tIrthakara gaNadhara pUrvadharAdi mahArAjoMne sAdhu-sAdhviyoM ko daMDA rakhanekA batalAyA hai isaliye daMDA rakhane vAle mUla AgamoMkI tathA tIrthakara gaNadharAdi mahArAjoM kI AjJA ke ArAdhaka hote haiM / 1 6 - jisaprakAra rajoharaNa va muMhapatti sarva sAdhu-sAdhvI hamezA pAsa meM rakhate haiM, jisase jaba kAma paDe taba pUjana pramArjana AdikA kAma liyA jAtA hai / usI prakAra saba sAdhu-sAdhviyoM ko grAMmAMtara va guru vaMdanAdi ke liye bAhara jAte samaya yA gRhasthoM ke gharoMmeM AhAra- pAnI vagairahake liye jAte samaya daMDAbhI hamezA sAthameM rakhanA cAhiye, jisase kabhI sarpa Adi sAmane AjAnepara daMDese alaga haTAkara saMyamarakSA, tathA zarIra rakSAkA lAbha lesake aura 1-2 mAla (majale) caDhane utarane meM bhI daMDAkA sahArA rahatA hai / anyathA kabhI sIDhI caDhate utarate paira cuka jAve to hAtha, paira, pAtra AdikA nukasAna hojAve, usa samayabhIdaMDA baDA sahArA dekara sabakA bacAva karatA hai / 3 - gRhasthoM ke gharoM meM AhAra lete samaya daMDAke sahArese AhArake jholI - pAtreM saba adhara rakhakara AhAra liyA jAtAhai, paraMtu daMDA nahIM rakhane vAle DhUMDhiye aura terApaMthI sAdhu-sAdhvI ghara 2 meM jamIna ke upara jholI - pAtra rakhadete haiM usase jamInaparake kIDI, kuMthuye Adi sUkSma-badara aneka jIvoMkI hAni hotI hai / tathA anya bhI jAhira udghoSaNA naMbara dUsare ke pRSTa 48 veM meM batalAye mujaba aneka doSa Ate haiM / 4 - rAstA meM calate samaya kabhI akasmAta kAMTA yA Thokara lagane para yA khADa AdimeM paira cuka jAnepara nIce girane lageM usasamaya daMDA ke AdhAra se zarIra, vala, pAtra AdikA bacAva hotA hai anyathA daMDA ke abhAva se nIce gira jAyeM to anekajIvoMkA nAza honese saMyamakI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 jAhira udghoSaNA naM0 3. tathA AtmAkI virAdhanA hotI hai aise samaya meM bhI daMDA saMyama - zarIra kI rakSA karatA hai / 5-vihAra kara dUsare gAMva jAte samaya rAstAmeM bhUkhase yA tRSAse sAdhu yA sAdhvI calane meM azakta hogaye hoM yA cakra Ane lagate hoM aise samaya vahAM para gAMva pahu~cane ke liye daMDA baDA sahAyaka hotA hai / 6- rAstAmeM nadI-nAle AdimeM jala hove aura nIce kI bhUmi de. khane nahIM AtI ho to daMDAse pahile jalakA mApa karake pIche utarA jAtA hai paraMtu daMDAke abhAva meM thoDe jalake bharose utarane para adhika uMDA jala AjAve yA kIcaDameM paira pha~sa jAve yA cIkanI maTTI meM phIsala jAve to vahAM para baDI Aphata AtI hai aura yadi girajAve to anatajIvoMkI hAni va pustaka AdikA nukasAna hotA hai aise samaya meM bhI daMDA baDI sahAyatA dekara sabakA bacAva karatA hai / 7- kabhI thoDI dera ke liye bahuta jala vAlI nadI utarate samaya nAmeM baiThanA paDe to nAvameM caDhate aura utarate samaya daMDAkA sahArA hotA hai anyathA kabhI gira jAveM to zarIra-saMyama kI hAni va logoM meM haMsIkA hetu bane' isaliye daMDa | baDA kAma detA hai / 8 - varSA caumAsA meM AhAra- pAnI vagairaha ko jAte samaya rAstA - meM kIcaDa meM paira na phasalane pAve isaliye daMDA baDI sahAyatA detA hai 9 - rAsta ( maiM calate samaya kATane vAle kutte yA siMgaDe mArane vA le gaU- bhaiMsa vagairaha se bhI daMDA bacAva karatA hai / yadyapi daMDAse sAdhu kute Adiko mArate nahIM kiMtu lakaDI dekhakara svabhAvasehI vaha pazu dUra rahate haiM sAdhuke najadIka nahIM Ate aura DhUMDhiye sAdhu ko kabhI kutte bhauMkate huye kATaneko pAsameM Ate haiM taba usakA bacAva karane ke liye DhUMDhiye sAdhu apane ogheko kutte ke muMhake sAmane hilAte haiM usase vAyu kAyakI vizeSa hiMsA hotI hai tathA kuttA vizeSa ciDatA huA krodhase khUba bhauMkatA hai aura kabhI ogheko muMhameM pakaDabhI letA hai, baDA kautuka banatA hai aise samaya hAthameM daMDA hoto oghekI aisI viTaMbanA karanekA samaya kabhI na Ave, vahAM bhI zarIra saMyamakA bacAva daMDA karatA hai / 10- hAtha meM daMDA honese upara mujaba vihAra samaya jaMgala meM kabhI caura yA hiMsaka prANI se bhI bacAva hotA hai / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM03. 85 11-vihAra meM kabhI tapasvI Adi calanemeM azakta hoto daMDoM se kapaDekI jholI banAkara usameM unako baiThAkara gAMva meM le jA sakate haiN| 12-bahuta sAdhuoMke liye AhAra lAte samaya daMDAke abhAvameM AhArake vajanase hAtha dukhane lagatAhai usa samaya gRhasthoMke gharoM meM yA rAstAmeM kisI jagaha AhArake pAtre jamInapara rakhanA anucitahai aura daMDA hAthameM hoto daMDAke sahArese hAthako takalIpha nahIM paDatI aise samayameMbhI daMDA sahAyatA detaahai| 13-choTIdIkSA vAle sAdhuko AhArAdi karanekeliye baDI dIkSA cAle sAdhuoMse alaga baiThanekI mAMDalI karaneke kAmamebhI daMDA aataahai| 14-daMDAmeM merukA AkAra tathA darzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatrayIkI va paMca mahAvratakI sUcanArUpa rekhA honase daMDA hara samaya saMyama dharmameM apramAdI rahanekA smaraNa karAnakA hetu hai| 15 darzana-jJAna-cAritrakI ArAdhanA karanese mokSa prAptikA kAraNa zarIrahai aura zarIrakI rakSA karane vAlA daMDA hai| isaliye kAraNa kArya bhAvase darzana-zAna-cAritra tathA mokSakA hetubhI daMDAhIhai / ... ityAdi aneka guNa daMDA rakhanemeM pratyakSahaiM, mUla AgamoMmeMbhI daMDA rakhane saMbaMdhI uparameM batalAyahuye pATha maujuudhaiN| isAleye bArA varSAkAlameM sAdhuoM ne apane hAthameM daMDA rakhanA zurU kiyAhai aisA kahanevAle saba TUDhiye va terahApaMthI logoM ko pratyakSa jhUTha bolakara utsUtra prarUpaNAse bhole jIvoMko vyartha mithyAbhramameM DAlakara apane karma baMdhana karane yogya nahIM haiN| 115 phirabhI dekhiye jisaprakAra madhyAna samaya sUryake sAmane dhula phaikakara apane mastakapara DAlane vAle anasamajha bAlajIva sUryakI haMsI karate huye baDe khuzI hotehaiM / usIprakAra tIrthakara bhagavAnake pharamAye huye mUla AgamAnusAra daMDA rakhanevAle saMvegI sAdhuoMko daMDI da~DI kahakara haMsI karate huye baDekhuzI honevAle sabaDhUMDhiye tIrthakara bhagavAnkI, mUla AgamoMkI va pUrvadharAdi AcArya,upAdhyAya aura sarva sAdhuoMkI avajJA AzAtanA karaneke doSI banatehue apanI AtmAko kamA~se malIna karate haiM / isaliye aise mahAn pApase DaranevAle DhUMDhiye- terahA paMthiyoMko kabhIbhI kisIbhI saMvegI sAdhuko daMDI daMDI kahanA yogya nahIM hai aura Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udghoSaNA naM0 3. ajJAnadazA; dveSabuddhi se Ajataka daMDIra kahAhove yA likhAhove usakA zuddhabhAvase prAyazcitta lenA cAhiye / 116. yadi DhUMDhiye kaheMge ki dIkSAlate samaya saba sAdhuoMko daMDA rakhane kA sUtroM meM nahIM likhA isaliye rakhanA yogya nahIM hai, yahabhI anasamajhakI bAta hai kyoki dekho saMtthArA, kaMbala, pAdapuMchanaka, gAMcchA, caulapaTTa, caddara, pustaka vagairaha saba tarahake upakaraNa dIkSAlete samaya grahaNa karanekA DhUMDhiyoM kemAnehue sUtroMmeM kisIjagaha nahIlikhA tobhI ina upakaraNoM ke nAma sUtroM meM batalAye, usase saba sAdhurakhatehaiM, usItaraha uparake upakaraNoMka sAtha daMDAbhI sUtroMmeM batalAyAhai isaliye rakhanA yogyahai, jisaparabhI aisI 2. kuyuktiyeM karake niSedha karanevAle DhUMDhiye pratyakSa jhUThA haTa karate haiM / 117. yadi DhUMDhiye kaheMge ki kabhI kIcar3a khAr3a Adi kAraNa paDe taba daMDA rakhanA cAhiye paraMtu binA kAraNa hamezA rakhanA yogya nahIM hai yahabhI anasamajhakI bAta hai kyoMki sarvajJa zAsanameM sabakAla saMbaMdhI sarva jIvoM keliye vyavasthA honese 'iriyAvahI' karane meM, tathA 'annattha UsasieNaM' ke pAThameM tathA vrata paJcakkhANA ke pAThoM meM bahuta tarahake AgAra (kAraNa) rakhate haiM vaha sabakAraNa hamezA sabake liye nahIMbanate kisIke kabhI kAmapaDatAhai tobhI vaha saba AgAroMke pATha sabako hamezA bolane par3ate haiN| isItaraha se daDAbhIzarIra va saMyamakA rakSaka honese sabako hamezA rakhanA cAhiye / aura khAsa DhUMDhiyoMkahI chapavAye nizItha sUtrake pRSTha 8 meM zarIra ke mApa pramANe lAThI rakhane kA batalAyA hai tathA 'daMDI daMbha darpaNa' ke pRSTha 99 veM meM daMDA kA kAna taka laMbA pramANa batalAyA hai| daMDA aura lAThI ina donoM zabdoM meM tatva dRSTase koI vizeSa bheda nahIM hai isaliye vyavahAra meM donoMko daMDA kahatehaiM uparameM batalAye hue sUtroM ke pAThoMmeM donoM tarahake pATha maujUda haiM isaliye kAna taka laMbA daMDA rakhanA kahAM likhAhai aisI kutarka karanA vyartha hai| aura kAna taka laMbA daMDA rakhane vAle saMvegI sAdhuoMkI niMdA karanevAle saba DhUMDhiyoM kI bar3I bhUla hai| 118. DhUMDhiye kahatehaiM ki prazna vyAkaraNa sUbameM paMcama saMvara dvArameM sAdhuke 14 upakaraNa batalAyehaiM usameM mUlapAThameM tathA TIkAmebhI daMDA rakhanekA nahIM batalAyA isaliye rakhanA yogyanahIMhai, yahabhI anasamajhako bAtahai kyoMki inhIM praznavyAkaraNa sUtrameM tIsare saMvara dvArameM " pIDha Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jAhira udghoSaNA naM0 3. phalaga-sejA-saMsthAra ga-vattha pAya kaMbala-DaMDaga-rayaharaNa-niseja-colapaTTaya muhapottiya-pAyadhuMchagAi bhAyaNa aMDovahi uvagaraNaM" isa mUla pAThameM tathA " pIThaphalaka-zayyA-sAMstAraka-vastra-pAtra-kaMbala-daMDaka-rajoharaNa-niSadyAcolapaTTaka-mukhayotikA-pAdapoMchanAdi bhAjana bhAMDopadhyupakaraNaM" isa TIkAke pAThameM oghA muMhapatti Adi upakaraNoM ke sAthahI daMDAbhI batalA. diyAhai jisase paMcama saMvara dvArameM dUsarI bAra na batalAveM tobhI koI doSanahIM hai isalie praznavyAkaraNa sUtrake nAmase yA inasUtrakI TIkAke nAma se daMDA rakhanekA niSedha karane vAle mAyAcArI sahita mithyAbhASI samajha ne cAhiye / aura 14 upakaraNa rakhanekA DhUMDhiye kahatehaiM paraMtu 14 upakaraNoMkA pUrA 2 artha nahIM samajhate va gaucarIkI jholIke upara palle, kaMbala Adi 14 upakaraNa pUre 2 rakhatebhI nahIM isaliye DhUMDhiye sAdhu-sAdhviyoM kA veSa, upakaraNa, kartavya, zraddhA aura prarUpaNAbhI sUtra viruddhahai, isakA vizeSa khulAsA mUkhAgraMthameM likhAhai / tathA pAdapuMchanaka Adi bahuta taraha ke upakaraNa sAdhuke kAmameM AnevAle sAdhu rakhasakatehai isaliye 14 upakaraNoMkA sAmAnyapATha dekhakara 14 upakaraNAsa jyAda upakaraNoM kA niSedha kabhI nahIM hosktaa| (khAna nivedana) 119. jinAzAnusAra satya mArgapara calanekI cAhanA rakhanevAle saba DhUMDhiye aura tarahApaMthiyoMko merAitanAhI kahanAhai ki hamezA muMhapatti bAMdhanemeM 36 doSaAtehaiM kisIbhI jainazAstra meM hamezA muMhapatti bAMdhI rakhanekA likhAbhI nahIM ( isavAtakA thoDAsA khulAsA uparameM likhA hai, vizeSa mUla graMthameM Age dekhalenA) isaliye vyartha zAstroM kIva kuyuktiyoMkI jhUThI 2 ADalenA choDakara isa khoTI kurItikI aMgharUDhiko jaldIse tyAga karake satyabAta grahaNa kro| aura cauthamalajI ne AjJA dekara apane ziSya zaMkaralAlajIke pAsa mukhavastrikA nirNaya meM, pyAracaMdrajI pAsa guruguNamahImA meM, kuMdanamalajIne mithyAtva nikaMdana bhASkara meM, amolaka RpijIne jainatatvaprakAza meM, pArvatIjIne zAnadIpikA va satyArtha caMdrodaya jaina, AdimeM jisa 2 ne hamezA muMhapatti bAMdhanekA ThaharAnekI utsUtra prarUpaNA kI ho, karavAI ho yA bAMdhanemeM jinAmAkI zraddhA rakhI ho, bAMdhI ho, baMdhavAyI ho una sabako yaha graMtha pUrA 2 paDhakara apanI bhUlakI AloyaNA lekara Atmako zuddha karanA yogya hai / yadi Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhira udaghoSaNA ne0 3. cauthamalajI AdikI taraphase uparameM batalAI huI kitAboM me hamezA maMhapatti bAMdhanekA ThaharAne ke liye kuyaktiyoM karake jhaMThe 2 zAstroM ke nAma likhakara bhole logoMko bhramameM na DAle jAte aura na bAMdhanevAle saMvegI sAdhuoMke upara bahuta anucita AkSepoMkI varSA na hotI to merako yaha graMtha banAnekA koI kAraNa nahIMthA isaliye isa graMthake banAnemeM mUla kAraNa bhUta cauthamalajI Adi ko hI samajhanA caahiye| 120. kitaneka DhUMDhiye kahate haiM ki hama vAda vivAdakA jhagar3A nahIM cAhate tuma tumArI karo hama hamArI kareM hamato saMpa cAhatehai, yaha kathana madhyastha bhAvakA nahIMhai kiMtu mAyAcArIkA hai, yadi sarala hRdayase zuddhabhAvaho to hamezA muMhapatti bAMdhane vagairahakI jhUThI bAtokA avazya tyAga kareM, jabataka jhUThI bAtoMkA Agraha tyAga na kareM tabataka saMpa cAhanevAloMkA madhyastha bhAva kamI nahIM hosakatA,yahatobhole jIvoMko bahakAkara bhale bananekI bahAne bAjIhai / isaliye aisI mAyA prapaMcakI bAteM choDakara jisataraha zrIbuMTerAyajI, AtmArAmajI, mUlacaMdajI, vRddhi caMdajI Adi saikar3oM sAdhu sAdhviyoMne aura hajAroM zrAvaka-zrAvikAone muMhapatti bAMdhaneke jhUThe matako tyAga kiyA hai| usItaraha AtmArthI saba DhUMDhiye-terahApaMthiyoMkobhI karanA ucitahai paraMtu lokalajjAse khoTI aMdharUDhiko calAnA yogya nahIM hai| // iti shubhN|| zrIvIranirvANa 2452, vikramasaMvat 1983 kArtika zudI 11. hastAkSara zrImanmahopAdhyAyajIzrI 1008 zrI sumAta sAgarajI mahArAjake caraNa sevaka paM0 muni-maNisAgara-jaina dharmazAlA, rAjapUtAnA, koTA. AgamAnusAra muMhapatti kA nirNaya tathA jAhira udghoSaNA nambara 12-3 tathA 4-5-6 aura zrIjinapratimA ko vaMdana-pUjana karanekI anAdi siddhi prAdi graMtha bheTa milane ke ThikAne: 1. zrI mahAvIra jaina lAyabrerI, rAjapUtAnA, koTA. 2. zrIjinadattasUrijI jJAnabhaMDAra, Thi* gopIpurA, zItalavADI, gujarAta, sUrata. 3. zrIjinakRpA candrasUrijI jaina jJAna bhaMDAra, Thi0 morasalIgalI, mAlavA indaura. 4. zrIAtmAnaMda jana pustakapracArakamaMDala, Thi0 rozanamuhallA, yU0 pI0 AgarA. 5. zrIAtmAnaMda jaina TrekTa sosAyaTI, paMjAba, aMbAlA zahara. 6. zrIAtmAnaMda jaina sabhA, kAThiyAvADa, bhAvanagara. 7. zrI jina cAritra sarijI, baDA upAzraya, mAravADa, bIkAnera. 0 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // jAhira khabara | jaina sAdhu dharmalAbha kahatehaiM, yahabhI anAdi maryAdA hai parantu naI rIti nhiiNhai| vIraprabhuke samaya meM naMdISeNa muni vaizyAke pAr3e meM gaucarI gaye taba dharmalAbha kahAthA, usake prati uttara meM tuka milAneke liye vaizyA ne arthalAbha kahAthA, yaha bAta prasiddhahI hai / dharmalAbha AzIrvAda kA vacanahai aura dayApAlo yaha upadezakA vacana hai, AzIrvAda aura upadeza ke vacanoMkI DhUMDhiyoMko samajha nahIMhai isaliye hara samaya saba jagaha para dayApAlo kahA karatehaiM 1, pahileke zvetavastravAle yatiloga zuddha saMyamI the paraMtu abhI bahutase yatiloga AraMbha-parigrahavAle hogaye aura DhUMDhiye loga yatiyoM kI niMdA karatehuye jinamUrttikA bhI utthApana karane lage isaliye yatiyoMse bhinnatA dikhalAneke liye tathA anAdi jinamUrtikI mAnyatAkI rakSAkaraneke liye va zuddhasaMyama dharmakI jagatameM mahimA baDhAne ke liye saMvegI nAma rakhakara zuddha saMyamI sAdhuoMne pIlevastra kiye haiM 2, jinarAjake janmAbhiSeka, dIkSA-kevalajJAna-nirvANa kalyANaka mahotsava, naMdIzvaradvIpameM zAzvatacaityoM meM aThThAImahImA, jinapratimA kI pUjAdi dhArmika kAryoM meM deva-devI- zrAvaka-zrAvikA Adiko chakAya kI dayA, 18 pApasthAnaka sevanakA tyAga va jinarAjake anaMta guNoMkA smaraNa dhyAna honese azubha karmoMkI nirjarA, zubha puNyAnubaMdhI puNyakI vRddhi aura mokSa kI prAptihotI hai 3, jinapratimAkI jala-caMdana-puSpa Adi aSTa prakArI pUjA meM jIvahiMsAkA pApa batalAkara niSedha karanevAle DhUMDhiye-terahApaMthiyoMkI anasamajha aura pratyakSa anaMta lAbha kI prApti 4, jinamUrti-tIrthayAtrAkI mAnyatA vIraprabhuke mokSa padhAre bAda naI zuru nahIM huI hai kiMtu anAdisehai aura isakA niSedha karanevAloM ko chakAyakI hiMsA, 18pApasthAnaka sevana karanekA pApa aura jinezvara bhagavAn ke guNoMkA smaraNa, parama vairAgya, zubhabhAvanA vagairaha mahAn dharma kAryoMkI aMtarAyakA doSa AtA hai5, jinapratimAke dveSase DhUMDhiyA~ne mUlasUtroM meM va rAmacaritra zrIpAla caritrAdimeM kaise 2 pATha aura artha badalakara naye 2 kauna 2 pATha banAkara DAle haiM6, caitya vivAda nirNaya 7, nikSepa vivAda nirNaya 8, ityAdi bAtoMkA tathA teraddApaMthiyoMkI dayA-dAna viSayI saba zaMkAoMkA nirNaya hai, ina sabakA nirNaya " zrIjinapratimAko vaMdana-pUjana karanekI anAdi siddhi " nAmA graMtha meM tathA " jAhira udghoSaNA naMbara 4-5-6" meM likhane meM AvegA / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kssk rjk bhnsre ka isa graMthako chapavAne saMbaMdhI dravya sahAyaka mahAzayoMke nAma. at tttt tttttttttttttttttttt ttttttttN ru0501 zrIyuta, seThajI gaNezadAsajI hamIramalajI, 151) zrIyuta, seThajI pAnAcaMdajI uttamacaMdjI, 101) zrIyuta, eka gupta zrAvaka, 101) zrIyuta, devarAjajI pyArelAlajI jindANI, 101 zrIyuta, gulAbacaMdajI sobhAgamalajI muthA, 10) zrIyuta, himmatarAmajI juhAramalajI siMgavI, 101) zrIyuta, caMdanamalajI rIkhavadAsajI laNIyA, 101)zrIyuta, sIremalajI bhUrAmalajI siMgI, 101) zrIyuta, jayacaMdajI tejamalajI mAlU dalAla, 61 zrIyuta, phaterAjajI gajarAjajI muNota, 51JzrIyuta, bherUdAnajI kezarImalajI mAlU, 51) zrIyuta, sobhAgamalajI sAMkalA, 51) zrIyuta, sUrajamalajI vAgacAra, 25) zrIyuta, munImajI bAlurAmajI caube brAhANa, 25) zrIyuta, zerasiMhajI jorAvarasiMhajI koThArI, 25) zrIyuta, cintAmaNadAsajI, baraDiyArI dharmapatnI, 25) zrIyuta, vRddhicandajI DAkaliyA, 25) zrIyuta, motIlAlajI bhaNasAlI, 25) zrIyuta, samIramalajI kalyANamalajI bAMThiyA, 25) zrIyut, dolatarAma jI phatecaMda jI agravAla, 21) zrIyuta, pannAlAlajI bArAM vAle kI dharma palI, 15) zrIyut, nathamalajI pyAracandajI jauharI, 15) zrIyuta, chaganamalajI mIzrIlAlajI bAphaNA, 11) zrIyuta, sUrajamalajI jugarAjajI bAphaNA, 11) zrIyuta, jeThamalajI AIdAnajI pArakha, 11) zrIyuta, rIkhabhadAsajI akherAjajI pArakha, 11) zrIyuta, rIkhabhadAsajI citAmaNadAsajI baDera, 11) zrIyut, kuzalarAjajI samadaDIyA, 11) zrIyut, govIMdasiMhajI DAMgI, 7JzrIyuta, jIvarAjajI bhaMDArI, 5) zrIyuta, hIrAcandajI rUpacandajI muthA, 5) zrIyuta, motIlAlajI vastImalajI dhADIvAla, 5) zrIyuta, rIkhavadAsajI jeThamalajI pArana, tt avttlu tltrttttt aNshaalu