Book Title: Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009023/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda (32) anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlAcArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladaMsaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH AgamasaTIka anuvAda Avazyaka-2 wla0 sa na 4. - anuvAda-zreNInA sarjaka baS: chuM /zrI AzApUraNa pArzanArA gatabaMDAra muni dIparatnasArIratabhaMDAra, tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.supa Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 4ra saMpUrNa mUlya-3-10,000 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 KsaMparka sthaLo Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. [3221) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuva Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 3ra mAM che... 0 AvAcaka-mUlasUTa-1 nI -0- niryukti-pa64 thI AraMbhIne -0- niryukti-1005 sudhI - adhyayana-1-sahita - x - x - x -x - x - x - x - * TAIpa seTIMga -: mudraka - zrI mahAkAlI enTaraprAIjha II navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. IN ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 Tel. 079-25508631 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNasuda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano kSepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte azirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vighnarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI RcacaMdrasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIzaH vaMdanA 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAritra prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravrajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratna-- pUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdhaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [32] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI papU AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma.nA samudAyavartI sAbI zrI bhANIjI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI kSetrapAla bhakti TrasTa navasArI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH bhAga-32 40 Avazyaka-mUla # 2 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana Agama saTIka anuvAda zreNImAM A cAlIzamuM Agama che. je cAra mULasUtromAM paheluM mULa sUtra che. te 'Avazyaka' nAmathI prasiddha che. tenuM prAkRtamAM mathakSaya evuM nAma che. paNa gujarAtI ke saMskRtamAM to tene "Avazyaka'' nAme ja oLakhe che. A AgamamAM cha adhyayano che. mULa Avazyaka sUtranuM kada to ghaNuM ja nAnuM che. mAtra-92 sUtromAM cha e adhyayano pUrA thaI jAya che, paraMtu tenI niyuktinI saMkhyA-1623 che, vaLI temAM bhASya ane hAribhadrIya TIkAne kAraNe tenuM kada ghaNuM ja vistRta thaI jAya che. jo tenA uparanI cUrNi, pU.malayagirijInI vRtti, bRhata bhASya, dIpikAo ItyAdi badhuM ja sAhitya sAthe rAkhavAmAM Ave to to A sUtranuM kada ghaNuM-ghaNuM ja vistAravALuM thaI jAya. mULa AvazyakamAM to sAmAyika, caturvizati stava, vaMdana, pratikamaNAdi che viSayo che. paNa niyukti sahitanI cUrNi ane vRtti sAthe gaNatAM to jaina vADmaya banI jAya teTaluM viSayavastu ane kathA-daSTAMta saha A Agama pracUra mAhitIno srota banI rahela che. ahIM ame anuvAdamAM niyukti, bhASya, cUrNi, hAribhadrIya vRttinI mukhyatA rAkhela che. paraMtu vizeSAvazyaka bhANa, tenI TIkA, pUjya malayagirijInI vRtti Adi paNa choDavA jevA nathI. ahIM anuvAdamAM kyAMka koIka saMdarbho umerAyA che, to kyAMka nyAya, vyAkaraNa, vAda Adine choDyA paNa che. kathA-daSTAMtomAM paNa kyAMka daSTAMtanI vAkyapUrti vaDe te laMbAyA paNa che, to kyAMka saMkSepita paNa karyA che, purepurI kathA jANavA amAruM "Agama kathAnuyoga" jovuM. ame A Agamane niyuktinA AdhAre cAra vibhAgamAM vaheMcyuM che, jemAM pahelA bhAgamAM 1 thI pa63 niyukti samAvI. A bhAgamAM pa64thI 1oo5 niyukita samAvI che. sAthe adhyayana-1, sUga-1 paNa samAvAyuM che. [32/2] Avazyaka sUtra-TIkA sahita-anuvAda 9 -X - X - X - X - X - X - X - X - X - mULa sUjhano AraMbha to cheka niyukti-886 pachI thAya che. A pUrve bhAga-1 mAM (bhAga-1mAM] Avazyaka niyukti-1 thI 563no samAveza karyo che. A bhAga-2mAM liktii-64 thI 1oo5 che. temAM niyukti-89 sudhI upoddhati che. pachI 886 sudhI namaskAra niyukti che. pachI adAyana-1 nuM sUjha-1- Ave che ane A AkhA bhAgamAM maw sUma-1-che.) have bIjA dvAne kahe che - * niyukti-564 - sarvavirati, dezavirati athavA samyakatva koI grahaNa karaze to ja dezanA thAya, anyathA amUDha lakSavALA bhagavaMta dezanA na Ape ane kahe to koI na le tevuM banatuM nathI. * vivecana-564 - dezanA kathana koI sarvavirati Adi le to pravarte. anyathA amUDhalakSa thatu aviparItavetA dezanA na Ape. kahe che - devono samavasaraNa karaNapayAsa anarthaka che. kemake karyA pachI paNa niyamathI dezanA thaze nahIM ane jo bhagavaMta dezanA Ape to koIpaNa prakAranuM sAmAyika koIka svIkAre ja che. * x - manuSyAdi keTalI sAmAyika svIkAre, te kahe che - * niyukita-565 - manuSya cAramAMthI koI eka, tiryaMca gaNa ke be mAMthI eka svIkAre, je. te na hoya to niyamathI dene samyakatvane svIkAre che. * vivecana-565 - * x * manuSya cAramAMthI koI eka sAmAyika svIkAre, tiryaya sarvavirati sivAyanI koI eka athavA samyakatva ke zrata sAmAyika kare. jo koI manuSya ke tiyaya na hoya to niyamathI devo samyakatvane svIkAre che, ema gAthArtha che - teo A rIte dharma kahe che - * niyukti-pa66 : tIrtha praNAma karIne bhagavaMta dezanA kahe che, sAdhAraNa zabdothI, badhAM saMjJIne, rojana vyApinI. * vivecana-566 - 'no riWH' kahI, praNAma karIne dezanA Ape che. te dezanA deva, manuSya, tiryaMca badhAM samajI zake tethI sAdhAraNa bhASAmAM ane yojana vyApInI hoya te rIte bhagavaMta kahe che arthAta bhagavaMtano 'vani saMpUrNa samosaraNamAM rahela saMjJIne artha samajAya tevI bhASAmAM hoya che. kemake bhagavaMtano atizaya che - kRtakRtya bhagavaMta tIrthapraNAma kema kare ? Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 567 * niyukti-567 : arahaMto tIrthapUrvaka hoya che. pUjitoe pUjela che, vinayakarma che, tethI kRtakRtya paNa bhagavaMta jema dezanA Ape che, tema tIrthane name che. * vivecana-567 : tIrtha - zrutajJAna, tenA sahita tIrthaMkaratA che. kemake te abhyAsa prApta che. pUjita vaDe pUjA te pUjitapUjA, te jenI karAyela che. kemake lokanA pUjitapUjakapaNAthI che. bhagavaMta paNa tene pUjita gaNI pravRtti kare che. tathA have kahevAnAra vainayika dharmamULa che athavA kRtakRtya hovA chatAM jema dharma kahe che, tema tIryane paNa name che. [zaMkA tIrthaMkaranAma gotra karmano vipAka hovAthI A paNa dharmakathana kRtakRtyane ayukta ja che. [uttara] nA, te kaI rIte vedAya? ItyAdi gAyArtha jovo. 19 kyAM kayA sAdhu vaDe, kayA bhU bhAgathI samavasaraNamAM AvavuM ke javuM, tyAre zuM prAyazcitta Ave ? te kahe che - - * niyukti-568 jyAM apUrva samosaraNa hoya athavA sAdhue je pUrve dekhela na hoya, te bAra yojanamAM Ave, jo na Ave to laghu pAyazcitta. * vivecana-568 : -: jyAM te-te tIrthaMkaranI apekSAe abhUtapUrva samosaraNa thAya, athavA bAra yojanamAM koI zramaNe pUrve na joyela hoya te Ave. avajJAthI jo te na Ave to caturladhu prAyazcitta Ave che. - 4 - 4 - rUpa-pRcchAdvArane varNavavAne mATe kahe che - * niyukti-569 : badhAM devo aMguThA pramANa rUpa kare to paNa jinezvara devanA paganA aMguThA AgaLa aMgArAnI jema na zobhe. * vivecana-569 : bhagavaMtanuM rUpa kevuM che ? potAnI saMpUrNarUpa nirmANa zakti vaDe aMguThA pramANa rUpa vikurve to paNa bhagavaMtanA paganA aMguThA pramANa paNa na zobhe. have gaNadharAdinI rUpa saMpatti kahe che * niyukti-570 : - gaNadhara, AhAraka, anuttavAsI yAvat aMtara, cakI, vAsudeva, baladeva, maMDalika, hIna hoya che. bAkInA cha sthAna gata hoya che. * vivecana-570 : tIrthaMkaranA rUpathI anaMtaguNahIna rUpathI gaNadharo hoya che. tenA karatA anaMtaguNahIna AhArakadehI hoya, tenAthI anaMtaguNahIna anuttara vaimAnika devo hoya, e pramANe dehanA rUpathI uttarottara anaMtaguNa hAni traiveyakadevathI vyaMtara sudhI, Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 pachI cakravartI, vAsudeva, baladeva, mAMDalika sudhI jANavI. bAkInA rAjA ane janapadanA loko cha sthAnagata hoya che. anaMta bhAgahIna, asaMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAta guNahIna, asaMkhyAta guNahIna, anaMta guNahIna. - - - x - have saMhananAdi kahe che . niryukti-571 - saMghayaNa, rUpa, saMsthAna, varNa, gati, satva, sAra, ucchavAsa, A badhAM tIrthaMkaranA nAma karmanA udayathI anuttara hoya che. 20 * vivecana-571 : vajraRSabhanArAya saMghayaNa, samacaturasa saMsthAna, rUpa dehanI chAyA, gamana, vIryAntarAya karmanA kSayopazamathI janita AtmapariNAma, sAra - bAhyathI gurupaNu ane atyaMtarathI jJAnAdi, ucchvArA, te bhagavaMtane A badhuM anuttara hoya che. Adi zabdathI lohI ane mAMsa gAyanA dudha jevA hoya. nAmakarmanA udayanA aneka bheda che, tenA udayathI Ama hoya. [prazna] bIjI prakRtinI vedanA, gotrAdi, nAma, je Indriya aMgAdi te prazasta udayavALA hoya, te bhagavaMtane chadmasthakALe ke kevalIkALe anuttara hoya ke nahIM? te have kahe che - * niyukti-572 - bIjI prakRtti paNa prazasta udayathI anuttara hoya che. kSaya ane upazamathI paNa, kSayamAM to avikalpa - sarvottama hoya che. * vivecana-572 : bIjI prakRtti paNa prazasta udayathI ucca gotrAdi hoya che te paNa ananya sardeza. RSi zabdathI 'nAma' je jAtyAdi levA. kSayopazamamAM paNa je dAna, lAbhAdi kArya vizeSa, upazama zabdathI paNa je koI che, te anuttara hoya che. karmano kSaya thatAM kSAyika jJAnAdi guNa samudaya thAya. avikalpa-arthAt sarvottama kahela che - tIrthaMkara, gaNadhara. [prazna] asAtAvedanIyAdi prakRti je azubha che, te kaI rIte temane duHkhadAyI na thAya ? te kahe che - * niryukti-573 : asAtA Adi je paNa azubha prakRtio che, te dudhamAM lIMbaDanA rasanA biMdu mAphaka temane asukhadAyI nathI. * vivecana-573 : asAtA Adi je paNa azubha prakRti hoya Adi gAthArthavat prakRta dvArane AzrIne kahe che - utkRSTa rUpathI bhagavaMtane zuM prayojana ? * niryukti-574 : dharmodayathI rUpa thAya, rUpasvI paNa jo dharma kare to surUpa grAhya vacanI thAya. tethI ame temanA rUpanI prazaMsA karIe chIe. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 534 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * vivecana-pa34 - gatimAM paDatA AtmAne dhAre te dharma. tenA udayathI rUpa thAya tevuM sAMbhaLanArA mAne che. jo rUpavaMta paNa dharma kare che, to bAkInAe sArI rIte karavo joIe evI zrotAnI buddhi che. surUpa Adeya vAkya thAya. zrotAnA rUpanA garvano chedanAra thAya che. tethI bhagavaMtanuM rUpa prazaMsIe chIe. bhagavaMta devAdi badhAMnA saMzayane eka sAthe kaI rIte chede ? * niyukti-535 + vivecana : asaMkhyAta kALe paNa saMkhyAtIta saMzayIo - devAdinA saMzayo na chedAya. kAraNa ke krama vyAkaraNa doSa che. bhagavaMta eka sAthe chede che. eka sAthe uttara ApavAnA guNane pratipAdita karavA kahe che - * niyukti-536 : sarva savomAM aviSamatva, RddhivizeSa ane akAlaharaNa, sarvajJa prati vizAsa, aciMtya guNasaMpadA, eka sAthe thAya. (A pado che... * vivecana-536 : badhAM jIvomAM eka sAthe kathanathI bhagavaMtanuM tulyatva pragaTe che. kemake rAgadveSarahitanA tulyakALa saMzayInA ekasAthe jijJAsAmAM kALa bheda kathanathI lagadveSa gocara cittavRtti prasaMga che. sAmAnya kevalIne tevo prasaMga Ave. temane AvI dezanA karaNanupapatti nathI. A bhagavaMtanI Rddhi vizeSa che ke je ekasAthe badhAM saMzayInA saMpUrNa saMzayano cheda kare che. ekasAthe saMzayo dUra thavAthI A bhagavaMtanuM akAlaharaNa che. kemake kramathI kAnamAM koIka saMzayInA saMzayo anivRtta hoya ane maraNa thaI jAya, paNa bhagavaMta jIvone saMzaya nivRtyAdi phalarahita thatAM nathI. tathA sarvajJano vizvAsa paNa temane A rIte thAya che. - X - X * tathA bhagavaMta aciMtya guNasaMpadAvALA che. je kAraNe A guNo che tethI ekasAthe kahe che. have zrotAnA pariNAmanI AlocanA karatA kahe che - X - X - * niyukti-537 : vaSa udakanA je rIte varNAdi bhAjana vizeSathI thAya che, tema badhAmAM paNa sva bhASAthI jina bhASA pariName che. * vivecana-57 : vRSTinuM ke anya jaLa, je rIte bhAjananA vizeSapaNAthI varNa AdivALuM thAya che. kALI sugaMdhI mATImAM svaccha, sugaMdhI ane rasavALuM thAya che, ukhabhUmimAM viparIta thAya che. e rIte badhAM paNa zrotAne jinavANI svabhASAmAM pariName che. tIrthakaranI vANIno saubhAgya guNa kahe che - * niryukti -pa38 : sAdhAraNa, advitIyA, teno upayoga, grAhakanI girA, zrotA kaMTALe nahIM, vaNikanI kid dAsInuM dRSTAMta che. * vivecana-pa38 : aneka prANIne svabhASApaNe pariNamavAthI ane narakAdi bhayathI rANavathI te bhASA sAdhAraNa che. advitIyA che. zrotAne teno ja upayoga che. bhASA vANInI prAhikA che. upayogamAM hovA chatAM zrotAne kaMTALo ApanAra nathI. A ani jANavA - x - eka deTAMta Ape che - eka vaNikane eka vRddhA kAThiDI dAsI hatI. te savAre lAkaDA levA gaI, bhukha ane tarasathI thAkIne madhyAhe AvI, ghaNAM thoDAM lAkaDAM lAvI. tene mArIne, bhukhI-tarasI evI tene pharI mokalI. te ghaNAM lAkaDAno bhAra vahetI pauruSIe jaIne AvatI hatI. jyeSTha mAsa hato. tenA bhArAmAMthI eka kASTha paDI gayuM. teNIe vaLIne lIdhuM. te samaye tIrthakara yojanavyApI svarathI dezanA detA hatA. te vRddhA te rIte namelI ja vANI sAMbhaLavA lAgI. garamI, bhukha, tarasa, parizramane bhUlI gaI. sUryAsta samaye tIrthakara dharma kahIne, ubhA thayA, vRddhA paNa gaI. e pramANe - * niyukti-539 : zrotA badhu Ayu khapI jAya tyAM sudhI satata jinadezanA sAMbhaLe to paNa zItauSaNa, bhukha, tarasa, parizrama, bhayane na gaNakAre * vivecana-539 : bhagavaMta dezanA de tyAre zrotAnuM Akhu AyuSya bhagavaMtanI samIpe vartatA khapI jAya ane je satata jina dezanA sAMbhaLe to paNa zItAdi uktane na gaNakAre * have dAnadvArane AzrIne kahe che - bhagavaMta je nagaromAM vicare, tenA samAcAra je lAve tene maLatuM dAna zuM ? - * niryukti-pa80 thI 582 : cakI vRttidAnamAM 1 lAkha sonaiyA Ape ane pragatidAnamAM 12 karoDa sonaiyA Ape. ATaluM ja dIna vAsudeva rajadnA pramANathI Ape che, mAMDaliko. 12,500 vRttidIna ane 1ra lAkha patidAna Ape che. bIjA zreSThI Adi bhakti ane vaibhavane anurUpa Ape che. jinanuM Agamana sAMbhaLIne niyukata ke aniyukatane yathAyogya Ape che. * vivecana-580 thI pa02 - vRtti - AjIvikAthI niyukta puruSa. - x * prItidAna eTale je bhagavaMtanA AgamananuM nivedana kare tene parama harSathI apAya ane te niyukta puruSa karatAM anya hoya. temAM vRtti e niyata vArSika dAna che. jyAre prItidAna aniyata che. * * * jemAM cakravartI suvarNanuM, vAsudeva cAMdInuM ane mAMDalIka rAjA rUpiyAnuM dAna Ape che, tema jANavuM. zuM A ja mahApuruSo Ape ? nA, bhakti ane vaibhava mujaba zreSThI Adi paNa Ape temAM Ibhya - mahAdhanavAnuM. mAre zabdathI nagara, gAmanA bhogikAdi jANavA. kyAre Ape ? jinanuM Agamana sAMbhaLIne. kone ? niyukta ke aniyuktane. temane A rIte ApatA zA guNa thAya ? Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra upodghAta ni * 583 23 * niryukti-583 - devAnuvRtti, bhakita, pUjA, sthirIkaraNa, jIvonI anukaMpa, sAtA udaya, dAnaguNa, tIrthanI prabhAvanA eTalA guNo thAya. * vivecana-583 : jema devo bhagavaMtane pUje che, tema tenI anuvRtti thAya, bhagavaMtanI bhakti ane pUjA thAya. navA zrAvakonuM sthirikaraNa thAya, kahenAra jIvanI anukaMpA thAya. sAtA vedanIya baMdhAya. ItyAdi - 4 - have devamAtya dvAra - bhagavaMta pahelI saMpUrNa poiisa dharma kahe. tenI madhye devamAtra eTale bali praveze. [zaMkA te koNa kare ? * niyukti -584,585 - rAjA, maMtrI, tenA bhAve nagarajana ke janapada kare. durbaLa chIe khAMDela, baLavAne chaDela, dula kalama [cokhA] te paNa aDhaka pramANa, te zrImaMtane tyAM vINavA ApIne pAchA lAvela hoya, akhaMDa ane asphaTita hoya, phalaka sahita hoya, teno balI karavo, devo paNa temAM ja gaMdha Adine nAMkhe che. [tevA balI lAve.]. * vivecana-584,585 - cakravartI Adi rAjA, majAno maMtrI, te na hoya to nagaravAsI viziSTa loka samudAya ke gAmAdimAM janapada - teno nivAsI loka te kare te dubaLI strI vaDe khAMDela, baLavAna strI vaDe chaDela (vINelA cokhA hoya. cAra prastha pramANa eTale eka ADhaka [cAra maNa] hoya - X * tene Izvara Adine ghera vINavA Ape, tene ja pAchA lAve. vaLI te cokhA akhaMDa saMpUrNa hovA joIe, asphaTita-dhArI vagaranA hoya, pATIyuM mUkyA chatAM na bhAMgela hoya, teno bali thAya. devo paNa temAM ja bali-gaMdhAdi nAMkhe. A rIte te ahIM nipajJa bali devo sahita rAjAdi laIne, vA>>i nAdapUrvaka, dizA maMDalone pUratA, pUrva dhArelI Ave tyAre bhagavaMta paNa dezanA detA virame che. * niyukti -586,583 - pUrva dvArethI balinA praveza kALe dharma pa&ithanA baMdha rahe che. rAjAdi traNa pradakSiNA kare che, tenuM ardha bali devo laI le che. AdhunuiM A rAjAdi che, bAkInuM sAmAnya loko le che. badhAM roga balithI zAMta thAya che ane navA roga cha mAsa sudhI utpanna thatAM nathI. vivecana-586,587 : gAthArtha kahyo. vizeSa A pramANe -] balino praveza pUrva dvArethI thAya che. bali praveza thavAnA kALe bhagavaMta dharma kathana roke che. rAjAdi je koI bali laIne praveze te bhagavaMtane traNa pradakSiNA Ape che, te bali bhagavaMtanA paganI AgaLa pADe che. paDyA pahelAM ja aDadhA devo laI le che. bAkInA aDadhAnuM aDadhUno adhipati rAjA hoya. bAkInA aDadhA sAmAnya loka le che. teno eka dANo paNa mAthA upara mUkatA roga zAMta thAya, ItyAdi - x * x - A balino kSepa thayA pachI bhagavaMta prathama prakAranA aMtaramAM uttaranA dvArethI nIkaLI IzAna khUNAmAM devachaMdakamAM yathAsukha samAdhithI rahe che. bhagavaMta jAya pachI bIjI pauraSImAM koI gaNadhara dharma kahe che. bhagavaMta kema na kahe ? gaNadhara kahe temAM kayA lAbha che ? * niyukti-588 + vivecana : bhagavaMtane kheda vinoda - parizramamAM vizrAma thAya. ziSyanA guNonI prakhyApanA karela thAya che. zrotAone ubhayamAM vizvAsa thAya che ke jema bhagavaMte kahyuM tema gaNaghara paNa kahe che athavA gaNadhara tyArapachI bhagavaMtanA kathananA anuvAdI che, tevo vizvAsa bese che tathA ziSya ane AcAryano krama dekhADayo tema thAya che. AcArya pAse besIne yogya ziSyathI tenA anvaryanuM AkhyAna te kartavya che - gaNadhara kahe temAM ATalA lAbha thAya che. gaNadhara kyAM bese ? te kahe che - * niyukti-pa89,50 - rAjAe lAvela sIMhAsana ke pAdapIThe besI i ke bIjA koI gaNadhara bIjI porisimAM dezanA Ape. gaNadharo asaMkhyAta bhavo kahe che athavA bIjAe pUchela sarva kahe che. atizayAdi rahita puraSa A chaSAstha che tema na jANe. * vivecana-pa89,pa0 : (gAthAthI pAdapITha-bhagavaMtanI pAdapIThe, mA - sAdhu Adi samudAya lakSaNa ghAravAnuM zIla jenuM che te. te gaNadhArI kaI rIte kathana kare ? saMkhyAtIta arthAt asaMkhyAta. sAhag - kahe che. asaMkhyAta bhavomAM je thayuM ke thaze te. athavA bIjAe pUchela sarva vastune kahe che. AnA vaDe saMpUrNa abhilAya padArtha pratipAdananuM sAmarthya kahyuM. sanattazaya - avadhi Adi atizaya hita. - x - ( A pramANe sAmAnyathI samavasaraNa vaktavyatA kahI. have A kahe che - samavasaraNa thayA pachI devano jayakAra zabda mizrita divya daMdubhi zabda sAMbhaLI vikasita nayanathI AkAzamAM devAMganA sameta deva vRMdane yajJapATaka najIka Avela lokone saMtoSa thayo o ! devo AvyA. * niryukti-51 + vivecana : te divya ghoSa sAMbhaLIne manuSyo yajJapATake saMtuSTa thayA. yajJa vaDe lokone pUjo te yAjJika. aho ! kadAca devo ahIM Ave che. ahIM 'kadAca' zabdathI "cAnyama gamana" paNa kare, tema kahyuM. 11-vedavidonuM kathana - * niryukti-52 thI 594 - agiyAre paNa gaNadharo, badhAM uttta vizALa kuLa vAvALA, madhyama pApApurImAM yajJavATakamAM AvyA. anukrame temanA nAmo A che - indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti, vyakta, sudhamAM, maMDitayuga, mauryaputra, arkApita, alabhrAtA, metArya, prabhAsa e 11 vIra prabhunA gaNadhara thaze. * vivecana-pa92 thI 594 - -x- badhAM gaNagharo pradhAnajAtivALA, pitA-dAdA Adi aneka vaDe samAkula Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 592 thI 594. kuLa-vaMzavALA, samavasRtA - ekaThA thayA. A gaNadharanA nAma ane krama zuM che ? te be gAyAmAM jaNAvyuM. - 4 - * niyukti-595 + vivecana : je nimite temanuM niSkramaNa [dIkSA] thayuM, te A gaNadharonuM anukrame kahIza. tathA tIrtha sudhamasviAmInuM thayuM kemake bAkInA IndrabhUti Adi gaNadharo ziSyagaNa rahita thayA. temAM jemanA je saMzayo hatA te kahe che - * niryukti -596 : jIva, karma, jIva, bhUta, tArdezaka, baMdha ane mokSa, deva, nairayika, punya, paraloka ane nirvANa [11 gaNadharonA anukrame A saMzayo che.] vivecana-596 : (1) jIva che ke nathI ? (2) karma-jJAnAvaraNIyAdi lakSaNa che ke nathI ? (3) te zarIra e ja jIva che ke anya che ?, jIvanI sattA nathI. (4) pRthvI Adi pAMca bhUta che ke nahIM ? (5) je A bhave jevo che tevo ja parabhave che ke judo che ? (6) baMdha ane mokSa che ke nahIM ? [zaMkA karmanA saMzayathI A saMzayamAM zo bheda che ? karma-satA dazavi che, A zaMkAmAM tenuM astitva mATe ja che, paNa jIva e karmano saMyoga che ke kema ? te prazna che. (3) devo che ke nahIM ?, (8) nAko che ke nahIM ? (9) punya vize saMzaya, karma che paNa zuM punya prakRSTa sukhano hetu che ? te ja ghaTI jAya to ati du:kha prApta thAya che ke kema ? arthAta pApa che ke nahIM ? (10) paraloka vize saMzaya che. paraloka - bhavAMtara, te che ke nahIM ? (11) nivaNa che ke nathI ? baMdha ane mokSanA saMzaya karatA A praznamAM zuM vizeSatA che ? te prazna ubhayane jaNAve che, A prazna eka viSayamAM ja che - zuM saMsAra abhAva mAtra ja A mokSa che ke nahIM? have gaNadhara parivAra - * niyukti-597 + vivecana : pahelAM pAMce gaNadharono pratyekano pAMcaso - pAMcaso to parivAra, be gaNagharono pratyekano 350no parivAra, ahIM - samudAya arthamAM ja kahela che. be gaNadhara yugalano pratyekano 300no parivAra hato. ahIM evuM kahevA mAMge che ke - chellA cAre gaNadharonuM pratyekanuM pramANa 300no parivAra che [arthAtu 300 x 4 = 1200] ATaluM prAsaMgika kahyuM. have prastuta dvAra kahe che - te devo cApATakane choDIne samosaraNAM AvyA. te joIne loko paNa tyAM gayA. bhagavaMtane devo vaDe pUjyamAna joIne atI harSa karyo. pravAda thayo ke ahIM sarvajJa samosaryA che, temane devo pUje che. tyAre sarvajJano pravAda sAMbhaLIne IrSAthI dhamadhamato IndrabhUti bhagavaMta prati cAlyo, te kahe che - * niyukti-58 thI 600 : devo vaDe karAto jinavarendrano mahimA sAMbhaLIne abhimAnI ane IdhyathiIyukata IndrabhUti Ave che. sarvajJa, sarvadarzI ane janma-jarA-mRtyuthI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 mUkAyelA jinezvare tene nAma ane gotra sahita bolAvyo. huM jANuM chuM ke "jIva che ke nahIM" evo tane saMzaya che. te vedapadanA ane jANato nathI. tethI tane A saMzaya che. * vivecana-598 thI 600 : devo vaDe jinendrano mahimA karAto sAMbhaLIne ke joIne, A prastAvamAM - bhagavaMta samIpe AvatA, abhimAnI - huM ja vidvAna chuM tevuM mAna jene che te. matsaraIryA vizeSa. mAro jevo bIjo sarvajJa koNa che ? hamaNAM sarvajJavAdathI ukheDI nAMkhu. ItyAdi saMkatAthI kaluSita aMtarAtmAvALo IndrabhUti. te bhagavaMta samIpe AvatA bhagavaMtane 34-atizayo yukata ane devendra-asurendra-narendrathI parivRtta joIne zaMkA sAthe temanI AgaLa ubho rahyo. tyAre jinavare tene bolAvyo. kevA jinavara ? jAti-prasUti, jarA-vaya ghaTavA rUpa, maraNa-daza prakAre prANa viyogapa, e badhAMthI mukta. kaI rIte bolAvyo ? IndrabhUti gautama! ema kahIne, kemake jinavara-sarvajJa sarvadarzI che. [zaMkA je jarA maraNarahita che, te sarvajJa ja hoya mATe vizeSaNa vyartha nathI ? nA, nathI - x - keTalAMka vAdano nivAsa karyo che. temaNe nAma-gogathI bolAvatA gautamane vicAra Avyo ke - are ! A to mAruM nAma paNa jANe che, athavA huM prasiddha chuM, mane koNa na oLakhe ? jo mAro mano saMzaya jANe ke nivAre to Azcarya kahevAya. teTalAmAM bhagavaMta bolyA - he gautama zuM jIva che ke nathI tema zaMkA che ? A anucita saMzaya che. A saMzaya tArA viruddha vedapadanA zravaNathI thayelo che. tuM te veda padono artha jANato nathI. te huM tane kahuM chuM - te have pachI kahevAze. keTalAMka viMja zabdane paripraznArthe oLakhAve che, paNa te yogya nathI. bhagavaMta sarva saMzayAtItapaNe che * * * * * viruddha vedapada janya saMzaya kaho, te A che - vatana pana vAto ane te te sAmatabhA ItyAdi. teno A artha thAya che - vijJAna ja caitanya che, nIla Adi rUpatnathI. tenA vaDe dhana te vijJAnaghana. te ja adhyakSathI parichidAmAna svarUpathI, kevA - pRthvI Adi lakSaNathI utpanna thaIne pachI temAM ja vinAza pAme che. marIne punarjanma arthAta paraloka saMjJA nathI. to pachI jIva kayAM che ? gautamanI zaMkA AgaLa kahe che ke - AtmA pratyakSa nathI, Indriyano saMprayoga nathI, anumAnathI paNa AtmA jaNAto nathI - X - X - X - Agama gamya paNa nathI - x - A AtmA zarIrathI bIje kyAMya prayojAyela paNa dekhAto nathI - x * x * vaLI AtmA amUrta che, akata nirguNa ane bhokatA che, tema paNa kahe che te A AtmA jJAnamaya che e badhAM paraspara virodhathI ekAthabhidhAyaka hovAthI pramANa nathI. - x - tethI jANato nathI ke AtmA che ke nahIM ? tuM vedapadonA arthane he IndrabhUti! jANato nathI. tenI ekavAkayatAmAM A Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 598 thI 600 artha che - vijJAna eTale jJAna darzananA upayogarUpa. tenA ananyapaNAthI AtmA ja vijJAnaghana kaho athavA pratipradeza anaMta vijJAna paryAya saMghAbhakAvathI 'vijJAnadhana' che - X- e pRthvI, pANI AdithI kathaMcita thaIne bhUtadharma e vijJAna nathI. kemake tenA abhAve mukti avasthAno bhAva che. tenA sabhAvamAM mRtazarIrAdino abhAva che. ItyAdi - X - X - X - [A badhI yaya sUyagaDAMgasUjhanI TIkAmAM paNa Avela che, vizentvazvakabhANa-TIkAmAM paNa vistArI che ane kyasutra TIkAomAM paNa Ave che, je ame choDI dIdhela che.) bhagavaMte A rIte uttara ApyA pachI zuM thayuM? * niyukti-601 : jasa ane maraNathI mukata jinavara vaDe saMzayano cheda thatAM, tenA pa00 chAtro sahita IndrabhUti pajita thayo. * vivecana-601 : e pramANe fchatra - nirAkRta thayA, chedAyA. - x * te IndrabhUti sAdhu saMvRtadIkSita thayo. khaMDika-chALo. * x * gaNadhara-1-samApta. * niyukti-602 thI 605 : tenI dIu sAMbhaLIne bIje IrSyAthI Ave che ane kahe che ke - huM temane jItIne indrabhUtine pAchA lAvuM chuM. janma-jarA-mRtyuthI mUkAyelA sarvajJa, sarvadarzI jinezvare nAma ane gogathI tene bolAvyo. kahyuM ke - "karma che ke nahIM e tAro saMzaya che, kemake vedapadanA arthone huM jANato nathI, teno A Arya che. teno paNa saMzaya chedAtA - teNe paNa potAnA 5oo ziSyo sAthe prajJA lIdhI. * vivecana-602 thI 60pa : IndrabhUtinI dIkSA thaI sAMbhaLIne agnibhUti IrSyAthI pUrva varNita svarUpa hetubhUtathI huM jAuM ane IndrabhUtine pAcho lAvuM, te zramaNa at IndrajAlika samAnane harAvuM ema vicArato jAya che. athavA indrabhUti zramaNathI chaLa pAmIne jItAyo, tenI zuM vAta karuM ? ItyAdi ciMtavato jinezvara pAse Avyo. bhagavaMtane joIne agnibhUti vismaya pAmyo. teTalAmAM bhagavaMte tene nAma ane goma sahita bolAvyo - agnibhUtine paNa thayuM ke - x* x * mane koNa nathI jANatuM ? paNa jo mAro saMzaya jANe ane nivAre to sarvajJa che tema nakkI thAya. teTalAmAM bhagavaMte kahyuM ke "karma che ke nathI" evI tane zaMkA che ne ? tAro saMzaya anucita che. viruddha veda pada jANIne tane A saMzaya thayela che. kemake tuM vedapadonA arthane jANato nathI ItyAdi pUrvavatuM. te vedapada A pramANe che - puruSa v fina kartha ItyAdi tathA puSya: puSyana ItyAdi. A samagra vAda sUyagaDAMga vRtti, vizeSAvazyaka bhASya-TIkA, kalpasUjhanI TIkAomAM Avela che. (fbhaya matane samajadi ane samajAvI zakatA tajajJano viSaya che, ame tenI mAtra zAbdika anuvAdathI saMtuSTa nathI mATe ame che e ya choDI dIdhela che.) Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 bhagavaMte agnibhUti je veda padone mAne che, te ja vedapadone AdhAre tenuM samAdhAna karyuM, temanA ja zAstrothI samAdhAna pAmatA teno paNa saMzaya chedAyo. * * * pUrvavatu 500 ziSyo sAthe teNe dIkSA lIdhI. e rIte bIjo gaNadhara samApta thayo. * niyukti -606 thI 609 : IndrabhUti ane agnibhUti baMnene dIkSita thayelA jANIne trIje vAyubhUti jinera pAse Avyo. huM tyAM jAuM. vAMdu ane paryApAsu. janma-jarA-maraNathI mukAyelA jinezvare - x - tene nAma ane gogathI bolAvyo. kahyuM ke "te ja jIva te ja zarIra" evo tane saMzaya che paNa koIne pUchela nathI. veda padono artha tuM jANato nathI. paNa teno artha e che - e rIte jinezvaranA kathanathI tenA paNa saMzayano cheda thatAM teNe paNa potAnA paoo ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. * vivecana-606 thI 609 : vAyubhUti pUrvanA benI dIkSA sAMbhaLIne jinavara pAse Avyo. benI dIkSA sAMbhaLavAthI abhimAna rahita ane sarvajJano vizvAsa janmatA have huM paNa jauM, bhagavaMtane vaMda, vAMdIne paryApAsanA karuM. e saMkalpa janmatAM bhagavaMta samIpe jaIne, vAMdIne bhagavaMtanI pAse Avyo. tyAre bhagavaMte pUrvavatu nAma-gotrathI bolAvyo. A paNa manogata saMzaya pUchavA vicAre che paNa kSobhathI pUchavA asamartha che, tethI bhagavaMte tene kahyuM - je jIva e ja zarIra che, evo saMzaya tane che, paNa koIne pUchIne saMpUrNa tatvane teM jANela nathI. tAro A saMzaya viruddha jaNAtAM vedapadone AzrIne thayela che, kemake te tenA arthane jANato nathI. te veda vAkyo A pramANe che - ** vinayana va pa mUrtaga: samunhAya tathA cena naga: tapasaT Upa ItyAdi visanadhana no artha pUrvavat che paNa na carsanA kati no artha "zarIra ane AtmAnI bheda saMjJA nathI" tevo tuM kare che. [ahIM paNa sUyagaDAMga vRtti, viroSAvasaka bhASyaTIkA, bhUsujhanI TIkAo jevI. ame A samagra vAdacayano anuvAda che choDI dIdhelo ja che tenI noMdha levI.] vRttikArazrI paNa chelle lakhe che ke - vizeSa vistAra karatAM nathI, A to gamanikA mAtra che." zeSa kathana pUrvavatuM. trIjo gaNadhara samApta thayo. pahelA ane trIjA gaNadhara vacce A bheda che ke - pahelAMne jIvanA astitva vize ja zaMkA hatI. jyAre A bIjAne jIvanA astitvanI zaMkA nathI paNa jIva e zarIrathI vyatirikta che ke nahIM, te zaMkA che. * niyukti-610 thI 613 : te traNe e dIkSA lIdhAnuM sAMbhaLIne 'vyakta' nAme cothA bhagavata pAse Ave che. huM jAuM, bhagavaMtane vAMdu ane vAMdIne cupAtu. tyAre janama-jarAmaraNathI vimukata jina - x - tene nAma ane gomathI bolAvyo ane kahyuM ke - tane saMzaya che ke "pAMca bhUta che ke nahIM?" vedapadonA arthane tuM jANato nathI, teno artha A che - artha kahevAthI saMzayano cheda thatAM - X * te potAnA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 610 thI 613 500 chAtro sAthe pratati thayo. * vivecana-610 thI 613 : IndrabhUti Adi traNene pravrujita thayA jANIne vyakta nAme gaNadhara jinavara pAse AvyA. kevA viziSTa adhyavasAyathI ? huM jauM, jina bhagavaMtane vAMdu, vAMdIne paryApAsu. evA prakAranA saMkalpa vaDe jaIne bhagavaMtane praNamIne temanA paga pAse bhagavaMtanI upalabdha saMpattithI vismaya pAmelA nayane rahyo. teTalAmAM janma-jarAmaraNathI mukta bhagavaMte kahyuM - "zuM pRthvI Adi pAMca bhUto che ke nahIM'' tevI zaMkA che ? ItyAdi pUrvavat. tane A saMzaya viruddha veda padanI zrutithI udbhavela che. bAkI pUrvavat. te vedapado A che - "svanopamAM maiM sattam ItyAdi ane ghAvA pRthivA ItyAdi. tathA pRthvI devatA, mApo levatA ItyAdi teno artha A che - [ahIM vizeSArtha ane samagra vAda kzana vizeSAvazyaka bhASya-TIkA ane kalpasUtranI TIkAo AdhAre jANavuMsamajavuM. baMne matavALAnA matonI jANakArIthI te samajI ke samajAvI zakAya, te amArA kAryakSetranI bahAra che, tethI choDI dIdhela che. - e pramANe vyakta gaNadharano saMzaya chedAtA teNe paNa dIkSA lIdhI. e cotho gaNadhara puro thayo. * niyukti-614 thI 617 : te cArane paddhati thayA sAMbhaLIne sudhAM jinavara pAse AvyA. huM jauM, vaMdu, vAMdIne paryuMpAsu. teTalAmAM janma-jarA-maraNathI mukta, sarvajJa sarvadarzI jinavare nAma ane gotrathI tene bolAvyo ane kahyuM ke - "je jevo A bhave hoya tevo ja parabhave thAya ke nahIM ?' evI tane zaMkA che. te vedapadonA arthane na jANavAthI che. paNa teno artha Ama che. te sAMbhaLIne - 4 - saMzaya naSTa thayo, tethI teNe potAnA 500 ziSyo sAthe dIkSA grahaNa karI. - 29 * vivecana-614 thI 617 : IndrabhUti Adi cAranI dIkSA thayAnuM sAMbhaLIne pAMcamo sudharma gaNadhara jinavara pAse Ave che. kevA adhyavasAyathI ? pUrvavat jANavuM. te bhagavaMtane joIne atIva pramodIta thayo. teTalAmAM bhagavaMte tene bolAvyo Adi pUrvavat. tenI zaMkA kahI - manuSyAdi jevA svarUpe A bhave hoya tevA ja svarUpe parabhave paNa thAya evo tane saMzaya che ne ? te saMzaya viruddha vedapadanA zravaNathI thayelo che. te A pramANe che - puruSo maiM puruSatvamazrute paNava: pazuttam ItyAdi tathA zrRto maiM khAyate ya: vai sapurIyo drazyate. ItyAdi. tuM A vedapadono yogya artha jANato nathI, tethI tane zaMkA thaI. badhAM gaNadharanA saMzaya nivAraNArthe paramAtmA dvArA apAyela uttara ane veda padonA rahasyArthanI carcA ane pUrvavat choDI dIdhela che, saMbaMdhIta grantho ke AgamavRttimAMthI jANI levI, ame anuvAda karela nathI. jinavare vedapadonA yogya arthane kahetA saMzaya naSTa thavAthI sudharma gaNadhare paNa dIkSA lIdhI. e rIte pAMcamo gaNadhara samApta. 30 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti-618 thI 621 : te badhAMne varjita thayA jANIne maMDita [maMDika] jinavara samIpe Ave che. huM tyAM jauM, jinavarane vAMdu, vAMdIne papAsu. teTalAmAM sarvajJa sarvadarzI jinavare tene nAma ane gotrathI bolAvIne kahyuM ke - "baMdha ane mokSa che ke nahIM" evI tane zaMkA che ne? paNa tane A zaMkA veda padonA artha na jANavAthI thaI che teno artha Ama che. te sAMbhaLIne saMzaya chedAtA maMDite paNa 350 ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. * vivecana-618 thI 621 : te IndrabhUti Adi pAMcane pravrujita thayA sAMbhaLIne maMDita [maMDika] chaThTho gaNadhara jinavara pAse Ave che. kevA adhyavasAya sahita Ave che te kahe che, te pUrvavat. te bhagavaMta samIpe jaIne ane bhuvananAthane praNAma karIne ghaNo ja khuza thayo, temanI AgaLa ubho rahyo. teTalAmAM janma-jarA-maraNathI mukta, sarvajJa sarvadarzI jinavare tene nAma ane gotrathI bolAvIne kahyuM - tane zaMkA che ne ke - baMdha ane mokSa che ke nahIM? paNa tAro A saMzaya anucita che. tAro A saMzaya viruddha vedapadanI zrutimAMthI udbhavela che. tuM vedapadonA arthone jANato nathI. te vedapado A che sApa vizuLo vimurtta vaidhyate saMmati vA, na mute, na movarte, ItyAdi tathA nA hai mArI ca priya apriyayo: apatisti [A baMne pado vize maMDite karela arthanuM kathA, te vedapadono vAstavika artha ane tenuM kzana vizeSAvazyaka bhASya-TIkA tathA AgamonI vRttiothI jANavuM - samajavuM ane anuvAda karela nathI, ItyAdi pUrvavat samajI levuM vaLI ahIM hAribhadrIya TIkAmAM je kahevAyela che, te mATe jainetara to ThIka jaina matanuM paNa jJAna jarUrI 1 che nyAyAdi kathA paNa samavuM paDe e pramANe jinezvaranA vacane jeno saMzaya chedAyo che tevA maMDite 350 ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. e pramANe chaThTho gaNadhara samApta thayo. * niyukti-622 thI 625 H te badhAMne prajita thayA jANIne maurya paNa jinavara pAse Avyo. huM jAuM, jinavarane vAMdu ane vAMdIne papAsu. teTalAmAM janma-jarA-maraNathI mukata, sarvajJa sarvadarzI jinavare tene nAma ane gotra kahIne bolAvyo. kahyuM ke "devo che ke nathI' evo tane saMzaya che ne? tuM vedaponA arthone jANato nathI, teno artha Ama che. tyAre mauryano saMzaya jinavara vaDe chedAtA teNe 350 ziSyo sahita dIkSA lIdhI. * vivecana-622 thI 625 H IndrabhUti Adi cha ne pravrujita thayA sAMbhaLIne maurya paNa jinavara samIpe Avyo ItyAdi pUrvavat. jinavare bolAvyo Adi pUrvavat. pachI kahyuM ke - "zuM devo che ke nathI tevI zaMkA che ?' A saMzaya tane viruddha vedapadonI zrutithI thayelo che. bAkI pUrvavat. te vedapado A pramANe che - ''sa pa yasAthudhI yajJamAno ItyAdi tathA avAma somam, amRtA dhUma - x - x - vimu dhRtisamRttamapaMca ItyAdi, tathA jo Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 upodyAta ni - 622 thI 625 nAnAti ? mAyopamanuM jIvana ItyAdi. tArA mate te je kArya karyA te A pramANe che - x-x- ItyAdi kahI, bhagavaMta vedapadonA rahasyArthIne samajAve che. pachI pratyakSa dekhAtA devono nirdeza kare che. devo kema AvatA nathI, tenA kAraNone jaNAvatA kahe che ke - sadaiva apsarAono divya prema ane viSayAsaktithI - x " tathA samApta kartavyapaNAthI - x * anuja kAryavaNI - x * x * manuSya bhavanI azubha gaMdhAdine sahI na zakavAthI devo AvatA nathI, -x- vaLI jina janma mahimAdimAM, puna:bhakti vizeSathI ke bhavAMtaranA rAgathI kyAreka Ave paNa che. * x * e pramANe saMzaya chedAtA teNe dIkSA lIdhI. sAtamo gaNadhara samApta. * niryukti -626 thI 629 : te badhAMne pravajita thayelA sAMbhaLIne arkApita jinavaranI samIpe Ave che. huM jauM, jinavarane vAMdu, vAMdIne paryApAsu. teTalAmAM janma-jara-maraNathI mukAyelA, savajJasarvadarzI jinavare tene nAma ane gogathI bolAvyo ane kahyuM ke - "zuM nairayiko che ke nathI ?" evo tane saMzaya che ne ? kemake te vedapadonA ni jANato nathI. teno artha Ama che. ema AI kahetA jinavara vaDe teno saMzaya chedayo ane te zramaNa potAnA 300 ziSyo sAthe pravajita thayo. * vivecana-626 thI 629 - kepita [arkaSika] pUrvavat Avyo. bAkI badhuM pUrvavatu ja che manuSyone pIDe. che te naka, temAM thAya te nArako. evA nAsko che ke nathI ? evo tane saMzaya che. paNa tAro A saMzaya viruddha vedapadanI kRtithI udbhavela che. bAkI pUrvavatuM. A vedapado A pramANe che - nAra hai apanIyate : kAnnamannA" ItyAdi - x - nA hai nara nAra , ItyAdi teno artha pUrve kahevAyela che. ahIM yukti ja kahe che. he akaMpita ! tuM mAne che ke devo to caMdrAdi pratyakSa ja che, bIjA paNa mAMgelA phaLanA darzanathI anumAnathI jaNAya che, paNa nAskone kema mAnavA ? tethI ane anumAnathI paNa nAsko jaNAtA nathI. he saumya nArako karmanI parataMtratAthI ahIM AvavA samartha nathI, ahIMthI tyAM javuM paNa zakya nathI. paNa kSAyikajJAnI vItarAgane te pratyakSa ja che ItyAdi * x - X - X - X - X * tene paNa anumAnagamya che. te A pramANe - vidhamAna prakRSTa pApanuM phaLa bhogavavAthI, punya phaLanI jema pApakarmanuM A phaLa che. kemake tiryaMca ane manuSya prakRSNa pApanA kuLane bhogavatA nathI. temane audArika zarIrathI vedavuM zakya che. - X - X - X - ItyAdi kathanathI teno saMzaya chedAtA akaeNpite tenA 30o ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. - AThamo gaNadhara samApta - * niyukita-630 thI 633 - teone pratajita thayA jANIne "acalabhAtA" jinavara pAse Ave che. huM jauM ane jinavarane vAMdu, vAMdIne payuusa. - savajJa, sarvadarzI ane janma Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra jarAmaraNathI mukta jinavare tene nAma ane gomathI bolAvyo. pachI kahyuM ke - "punya ane pApa che ke nathI" tevI tane zaMkA che, te zaMkA tane vedapadonA athana na jaNavAthI thaI che. te padono artha Ama che. e rIte - x * teno saMzaya chedAtA te zramaNe paNa 30 ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. * vivecana-630 thI 633 - alabhrAtA jinavara pAse Ave che, bAkI pUrvavat. jinavara tene bolAve che, ItyAdi pUrvavatuM. "punya pApa che ke nahIM?" te zaMkA bAkI pUrvavatuM. A tAro saMzaya viruddha vedapadanI kRtithI thayelo che ane bIjA darzana viruddha kRtithI janmelo che. temAM vedapadono artha jANato nathI. zabdathI manamAM yukita dhAravI. A akSarArtha kahyo che. te veda pado A pramANe che - puruSa pravehuM #na sarvam Adi jema bIjA gaNadharamAM kahyuM tema che. vyAkhyAdi badhuM tema ja jANavuM. he alabhrAtA !* x * koI darzana kahe che ke eka punya ja che. pApa nathI. te vadhe to svarga maLe ane ghaTe to tiryaMca-nAkAdi bhavo thAya. tenA saMpUrNa kSayathI mokSa thAya. * x x - keTalAMka mAne che mAtra pApa che paNa punya nathI. tenI uttaramAvasthAmAM nAkanA bhavo maLe ane pApano kSaya thatAM deva-manuSyAdi bhavo maLe, teno atyaMta kSaya thatAM mokSa maLe che. * x - x * bIjA bIjA vaLI potAnA bIjA matothI pApa ane punyane sadbhAva, abhAva ke mizrabhAva rajU kare che - * * * * * * * * * * * punya ane pApa alaga ja che, tenAthI ja sukha, du:khano atizaya ane vaividhya prANIone hoya che. ItyAdi kathana pachI * x * saMzaya chedAtA te alabhrAtAe potAnA 300 ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. navamo gaNaghara samApta. * niryukti-634 thI 633 : te navanI dIkSA sAMbhaLIne "mRtArya" jinavara pAse Ave che. huM tyAM jauM, jinavarane vahu, vAMdIne paryApAsu. [Avyo tyAruM sarvajJa, sarvadarzI ane janma-jarA-maraNathI vimukta jinavare tene nAma ane gogathI bolAvyo ane kahyuM ke - tane saMzaya che ke "paraloka che ke nahIM." tuM vedanA padono artha jANato nathI, teno artha ema che - [bhagavate arthakathana karo] metAryano saMzaya chedatA, te zramaNe 300 ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. * vivecana-634 thI 637 - pUrvavat metArya Ave che. bhagavaMta nAma laIne tene bolAve che, teno saMzaya kahe che * x * paraloka eTale bIjA bhavamAM gamanarUpa. bAkI badhI vyAkhyA pUrvavatuM jANavI. vizeSa A pramANe - vedapado - vijJAnadhana ItyAdi. tathA sa hai matanA sAnamaya ItyAdi. pahelA gaNadhara mAphaka parAbhipreta ayukta che ane bhUtasamudAya dhamavathI che. pachI caitanyane bhavAMtagati lakSaNa pazloka saMbhave kaI rIte ? evI tArI mati che. ItyAdi * x Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni -634 thI 633 * * * jinavare kahyuM. * * * * * pachI bhagavaMte vedapadono rahasyArtha kahyo. je caya ame badhe choDI dIdhI che, vijANI jANavA vizeSAvazyaka bhASyanI TIkAo jevI, sAmAnyathI javA jamunI o jodhaa.gujara-maraNamukatajinavanA kathanagI metAryano saMzayA chedAtA, teNe 300 chAtro sAthe dIkSA lIdhI. 10mo gaNadhara samApta. * niyukti -38 thI 641 - te dI tIra vayana sAMbhaLIne "prabhAsa* jinavanI pAse Avyo ke huM jinAvara pAse jauM, vAMdu, vAMdIne paryApAsu. tyAre tene jotAM] sarvajJa, sarvadarzI ane jama-rA-maraNathI mukata jinavaTe tene nAma ane gomathI bolAvyo ane kahyuM ke - "nivaNa che ke nahIM" tevo saMzaya tane thayelo che. kemake tuM vedapadonA arthone jANato nathI. paNa teno artha Ama che : 'rahasyArtha kahea] teno saMzaya chedayo, tethI prabhAse paNa potAnA 30o ziSyo sAthe dIkSA grahaNa karI. * vivecana-638 thI 641 - pUrvavat prabhAsa gANaghara Ave che. bhagavaMta bolAve che, zaMkA kahe che ItyAdi badhAMnI vyAkhyA pUrvavatu. "nivaNi che ke nahIM" A zaMkA tane viraddha vedapadonI zrutithI udabhavelI che. te paNa A pramANe che . * TYTHM thA Itatparya zani = '' tathA ke jA tirtha ItyAdi * * * * * * * AmAM mokSAno abhAva pratipAdaka pada che ane bAkInAM mokSanA astitvane jaNAvatA pada che, tethI tane saMzaya thayo che. jo * saMsArano abhAva. saMsAra * tiryaca, manuSya, nAka ane deva bhavarUpa. vida por waa/ wwI pudvanuM choDI dIdhela che.) te rahasyane samajavI mokSanivaNino sadabhAva samajAvyo. tenAthI potAno saMzaya chedAtA prabhAse paNa 3oo ziyo sAthe dIkSA lIdhI. e rIte A chello-agiyAramo gaNadhara samApta thayo. gaNadharonA saMzayane dUra karavAnI vakatavyatA kahI. have temanI ja zeSa vaktavyatAne pratipAdita karasvAmI dvAra gAthA kahe che - * niyukti-64ra : x, kALa, janma, gaux, gAra, chAstha paryAyi, kevalI payaci, Ayu, AgAma, parinirvANa, tA. [TalA dvAro che.) * vivecana-64ra : * x * gaNagharone AzrIne kSetra * janapada, gAma, nagara Adi tenI vakatavya jamabhUmi. jAna * nakSatra, caMdrano yoga upalakSita kALa. janma vaktavya, mAtA-pitA, gotra jenuM je hoya te, aT * gRhasya paryAya, chAsthapayayi, kevaliyayaya, savaya, kone keTaluM Agama hatuM ke, parinirvANa, koNa bhagavaMta jIvatA hatA tyAre, koNa pachI nirvANa pAmyA, nivaNamAM jatAM kone keTalo tapa karyo ? 8 zabdathI saMhatanAdi. A gAyAsamudAya artha kahyo, have avayavAryamAM kSetra dvAra kahe che - [32/3] Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra * niryukti-643 thI 645 : magadha dezanA gobagrAma sajiverAmAM A maNa jamyA, temanuM gAma gautama hatuM. kollama saMniverAmAM vyakata ane sudhamAM janmyA. maurya saMniverAmAM be bhAIo maMkti ane maurya jamyA. koyalAmAM acalamAtA ane mithilAmAM arkApita thayA. kauzAMbInA taMgika saMnivezamAM metA jA, rAjagRhImAM bhagavaMta prabhAsa gaNadhara jagyA. * vivecana-643 thI 645 ? (gAthArtha kaho. vizeSa A che - gautama - traNenuM gotra hatuM. vatsabhUmi eTale kauzAMbI. kALadvAra avayava kahIe chIe temAM kALa ja nakSatra-caMdrayoga upalakSita che, ema karIne je gaNagharanuM je nakSatra che, tene jaNAvatA kahe che - * niyukti-646 + vivecana : peThA, kRtikA, svAti, zravaNa, uttarAphAgunI, maghA, rohiNI, uttarASADhA, mRgazirSa, azvinI, pu ATalA anukrame indrabhUti AdinA nakSatro hatA. have janmadvAra kahe che, jema mAtA, pitAthI thAya tethI mAtA ane pitAnA nAmo kahe che * niyukti -64,648 : vasubhUti, nimitra, dharmila, nideva, maurya, deva, vasu, datta ane bala te gaNadAronA pitA hatA. praNavI, vANI, bhaDhilA, vijayadeva, jayaMti, naMdA, varuNadevA ane atibhadrA e gaNadharanI mAtA hatA. * vivecana-647,648 : pahelAM traNa gaNagharonA pitA eka hatA, bAkInA gAronA pitA dhanamiSAdine anukrame jANavA. pRthvI pahelA traNa gaNagharonI mAtA hatA. vijayadevA e maMDika ane mauryapuranI mAtA hatA, jo ke temanA pitA judA judA hatA. kemake ghanadevanA mRtyu pachI maurya vaDe teNIne grahaNa karAI hatI. temanA dezamAM punarlanano virodha na hato. have gogadvAra kahe che - * niryukti-649 + vivecana :| indrabhUti Adi traNa gautama gotrIya hatA. bhAradvAja, anivaizya ane vAziSTha goviya anukrame vyakta, sudharma ane meDikanA gotra hatA. kAzyapa, gautama, hArita e maurya, arkApita, alabhrAtAnuM gotra hatuM ane metA tathA prabhAsa baMne kauDinya gotranA gaNadharo hatA. have gRhIparyAya kahe che - - niyukti -650,651 - 11-gaNadharono gRhavAsa paryAyi anukrame - 50, 46, 2, 50, 50, , 65, 48, 46, 36 ane 16 varSa jaNAvo. have huM anukrame prastha pacayine kahIza* vivecana-650,651 - TRvAsa * gRhasvAsa, A gaNadharono anukrame paryAya kaho. aMtara dvAra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 650,651 36 pratipAdita karavA kahe che - anukame chaThA paryAya A pramANe - * niyukti-652 + vivecana 11-gaNadharono anukrame chadmasthaparyAya - 30, 12, 10, 12, 42, 14, 14, 9, 12, 10 ane 8 varSa che. have kevali paryAya kahe che - * niyukti -653,654 : AyuSyamAMthI prasthAyikALa ane gRhasthanAsakALa bAda karatAM je rahe te gaNadhara bhagavaMtono kevaliyayaya jANavo. te kevali payaya A pramANe - 12, 16, 18, 18, 8, 16, 16, 21, 14, 16, 16 varSa. * vivecana-653,654 - - X - X - gAthA sugama che, savayu jaNAvatAM kahe che - * niyukti-655,656 + vivecana : gaNadharono Ayu payaya anukrame A pramANe - 2, 34, 30, 80, 100, 83, 95, 38, 72, 62, 40. have AgamahArane kahe che - niyA-653 - badhAM gaNadharo brAhaNa jAtinA, badhAM ja adhyApaka, vidvAna hatA tathA badhAM dvAdazAMgI ane cauda pUrvadhara thayA. * vivecana-653 - gAya azuddha na hatA. adhyApaka-upAdhyAya, vidvAnuM - paMDita, A gRhasthAzramanA vizeSaNa che. pachI caudapUrvI Adi thayA, tei zramaNa paryAyinI vizeSatA che. have parinirvANa dvAra kahe che - * niryukti-658 + vivecana : bhagavaMta mahAvIrasvA jIvatAM ja nava gaNadharo parinirvANa pAmyA. IndrabhUti ane sudhamAM bhagavaMtanA nirvANa bAda rAjagRhImAM nirvANa pAmyA. - - have tapodvAra kahe che - * niyukti -659 : badhAM gaNadharo savalabdhisaMpanna, vajaRSabhanArAya saMghayaNI, samacaturasya saMsthAnavALA hatA, mAsikI pAdapopagamana anAna karyuM. * vivecana-659 : badhAM gaNadharo eka mAsanuM pAdapopagamata anazana karIne mokSe gayA. 2 zabdathI kahe che ke badhAM AmarpoSadhi Adi sarva labdhithI yukta hatA. ItyAdi - x - sAmAyikano artha ane sUtranA praNetA tIrthakara ane gaNadharono nigama kahyo. have kSotradvAranA prApta avasarane ullaMghIne kALadvAra kahe che. anaMtara ja dravya nigama kahyo ane kALanA dravyaparyAyitvathI aMtaraMga hatuM - X - kSetranA aA vaktavyatvathI anyathA upanyAsa karyo. te kALa nAmAdi 11 bheda bhinna che. temAM nAma ane sthApanA sugama che have dravyAdi kALa svarUpa jaNAvavAnuM kahe che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti-660 : dravyakALa yathA-AyumAM, upakramamAM, dezakALamAM ane kALamAM, te ja rIte pramANamAM, varamAM, bhAvamAM prakRta bhAvathI adhikAra che.. * vivecana-660 : dravya-vartanAdi lakSaNa dravyakALa, zraddhA - caMdra, sUryAdi kriyA viziSTa aDhI dvIpa-samudra aMtarvatakALa - samayAdi lakSaNa kahevo. yathAyuSya kALa te devAdi AyukALa jANavo. upakramakALa * abhipreta artha sAmIyane lAvavArUpa sAmAcArI yathAvuka bheda bhinna kALa kahevo. deza-prastAva avasara ke vibhAga ke paryAyi. abhipTavastunI avAptino avasakALa. kALakALa-temAM kALa zabda pUrve kahyo te athavA sAmAyika kALa-maraNa. maraNakriyA-kalana te kAlakAla. pramANakALa - ddhAkALa vizeSa divasAdi lakSaNa. bhAvakALa - dayikAdi bhAvakAza - sAdi sAMta Adi bheda bhinna jANavo. ahIM bhAvakALa vaDe adhikAra che. have avayavArya kahe che - * niyukti -661 - cetana, acetana dravyanI sthitinA cAra vikalpo che. te dravyakALa che athavA dravya te pramANe che. * vivecana-661 - cetana ane acetana dravyanA skaMdhAdi athavA cetana ane acetana dravyanI sthiti je sAdi sAMta Adi cAra bhede hoya che. dravyano kALa, tenA paryAyapaNAthI jANavo athavA dravya e ja kALa te dravyakALa. cetana, acetana dravyanI cAra prakAranI sthiti darzAvatA kahe che - * niyukti-662 : gati, siddha, bhavya, abhavya pudgala, anAgatakALa-atIta kALa, traNa kAya, jIvAjIva sthiti e cAra che. * vivecana-662 - rfsa - deva Adine AzrIne jIvo sAdi sAMta che. siddha - pratyeka siddhapaNAthI sAdi anaMta che, bhavya-bhavyane AzrIne keTalAMka anAdi sAMta, abhavyapaNe anAdi anaMta che A jIva sthiti caubhaMgI thaI. pudgala-pUraNa ane galana dharmavALA che. te pudgalapaNAthI sAdi sAMta che, anAgatakALa * te vartamAna samayAdithI sAdi anaMtapaNe che ane atItakALaanaMtatvathI anAdi che. sAMprata samaya vivekSAthI sAMta che. traNa kAya-dharma, adhamI ane AkAzAstikAya anAdi anaMta che A jIvAjIvanI cAra bhede sthiti kahI. have addhAkALanI vyAkhyA - - niryukti-663 : samaya, AvalikA, muhUd, divasa, ahorAtra, pakSa, mAsa, varSa, yuga, palyopama, sAgaropama, avasarpiNI, parAvarta. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni * 663 * vivecana-663 : temAM paramanikRSTa kALane samaya kahe che. te pravacanamAM kahelA "paTTazATikA pATana" daSTAMtathI jANavo. AvalikA - asaMkhyAta samaya samudAya lakSaNa. be ghaDInuM eka muhad. cAra prahararUpa divasa athavA sUrya vaDe AbhAyI vyApta AkAzakhaMDa hoya te divasa kahevAya, bAkI satri kahevAya. ATha prahara rUpa che te ahoraNa - samidina. pakSa-15-ahoraNarUpa, mAsa-pakSathI bamaNo. saMvatsara-bAra mAsarUpa, yuga-pAMca saMvatsararUpa. asaMkhyaya yugarUpa te palyopama ane daza koDAkoDI palyopama te sAgaropama. te dravya Adi bheda bhinna che, je pravacanathI jANavuM. jema AyukakALadvAra kahe che, temAM addhAkALa ja Ayuka kamanubhava viziSTa sarva jIvone vartanAdimaya yathAyukakALa kahevAya che tethI - * niyukita-664 + vivecana : nAka, tiryaca, manuSya ane devonuM je Ayu, je AtmA vaDe pUrvabhavamAM raudradhyAnAdi vaDe upArjita hoya te yathAyuSya, te vipAkathI ja anupAlita thAya che. te vAyukakALa. have upakramakALa dvAra - * niyukti-665 : upakramakALa be bhede che - sAmAcArI ane yathAyuSya. temAM sAmAcArI traNa bhede che - oghathI, pada vibhAgathI ane dAdhA. * vivecana-665 : upakramakALa be bhede che - sAmAcArI ane yathAyuka. samAcAra-sama AcaraNA athati ziSTa Ayarita kiyAkalApa, teno bhAva te sAmAcArye. * * * * * * * yayAyukano upakrama - dIrdhakALa bhogyano laghutara kALathI khapI javuM te upakrama. - x * temAM kALa ane kALavALAnA abhedathI kALanI ja Ayuka Adi upAdhi viziSTano upakrama jANavo ema abhiprAya che. sAmAcArI traNa bhede che - ogha eTale sAmAnya, sAmAnyathI saMkSepa abhighAnarUpa te ogha sAmAcArI te oghaniyukti che. dazavidha sAmAcArI IcchAkArAdi lakSaNA che. padavibhAga te chedasUtro che. temAM ogha sAmAcArI navamA pUrvanI trIjI AcAra nAmaka vastuthI che, temAM paNa 20mAM prAmRtathI che * * * turaMtanA dIkSita ane zrata parijJAnazani rahitone Ayu Adi hAsanI apekSAthI nIkaTa lAvela. dazavidha sAmAcArI - uttarAdhyayatanA 26mAM adhyayanathI lIdhI. pada vibhAga sAmAcArI chedasUgarUpa navamAM pUrvathI lIdhI che. bdha oghaniyukti kahevI joIe, te supapaMcita hovAthI varNavatA nathI. tethI have dazavidha sAmAcArI svarUpa dazavi che - * niyukita-666,667 :IcchAkAra, micchAkAra, tathAkAra, AvazvikI, naiSedhikI, ApRcchanA, 38 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 pratikRcchA, chaMdaNA, nimaMtraNA, upasaMpadA e daza bhede sAmAcArI che. e dareka padonI huM parUpaNa karIza. * vivecana-666,667 : (1) IcchA eSaNA, karavI te kAra. temAM 'vara' zabda badhe joDavo. IcchA vaDe - balAbhiyoga sivAya karavuM te IcchAkAra arthAt IcchAkiyA. IcchAkiyA vaDe mAre A karavuM paNa balAbhiyogapUrvaka nahIM. (2) mithyA vitatha ke amRta, mithyAkaraNa eTale mithyAkiyA. te saMyamayogathI viparIta AcaraNamAM jANavI. sAdhuonuM te kriyAmAM vaitavya darzAvavuM te. (3) tayAkAra - sUtra prazna viSayamAM jema Ape kahyuM te A - evA svarUpe, tathA karaNa che. (4) avazya kartavya yoga vaDe niSajJa te AvazcikI, (5) niSedha vaDe nivRta te auSadhinI. () pUchavuM te pRcchA - te vihArabhUmi-gamana Adi prayojanomAM gurune pUchavuM te. () pratipRcchA - pUrve niyukta chatAM karaNakALe karavI te, niSiddha hoya athavA prayojanathI karavA yogya hoya. (8) chaMdaNA - pUrvagRhita azanAdi karavA te. (9) nimaMtraNA - agRhIta evA azanAdi vaDe - "ApanA mATe zanAdi lAvuM" te rU5. (10) upasaMpadA - vidhi vaDe svIkAravI. e pramANe kALaviSayaka sAmAcArI daza bhede thAya. te saMkSepathI kahI have vizeSathI kahevA Icche che. * x * x * IcchAkAra sAmAcArI - * niyukti-668 : je bIjA koIne kAraNe utpanna thatAM prArthanA kare to koI bIje tenuM kArya kare te IcchA kArya che, balAbhiyogathI te na ko. * vivecana-668 : kAraNa hoya to - sAdhune kAraNe abhyarthanA na ja ko. jo anya sAdhu glAnAdi kAraNe abhyarthanA kare, te karavAnI IcchAvALA anya sAdhu - x * x - ke tenI bIjA sAdhu vaLe cikitsA karavA Icche te IcchAkriyA. - x * x * paNa te balAbhiyogathI na kaze. uktagAthAno avayavArya - * niryukti-669 + vivecana : jo zabda svIkAra arthamAM hoya to bIjAne prArthavA yogya nathI. baLa ane vIryane na gopavanAra sAdhue potAnuM kArya jAte ja karavuM joIe. fH - jo zabda, svIkAra arthamAM jaNAya to abhyarthanA karavI yogya nathI ja. zA mATe ? bala - zArIrika, vIrya-AMtarika zakti. A bala ane vIrya na gopavavA che. te sAdhumAM yogya che. - x athavA je kAraNe baLa-vIrya gopavyA vinA sAdha vaDe hovuM joIe te kAraNe prArthanA karavI yogya nathI. to abhyarthanA viSayamAM IcchAkAra anarthaka che ?. * niyukti-690 - je te kArya karavAne te asamartha hoya, athavA na jANato hoya athavA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni * 600 plAnAdi kAraNe vyasta hoya che...... * vivecana-690 - jo prastutakAyane mATe te asamartha che, jANato nathI ItyAdi tyAre abhyarthanA viSayaka IcchAkAra rastAdhikane choDIne kare. kahe che - * niryukti-631 - ra(nAdhikane vajIne bAkInAne IcchAkAra kare. kevI rIte ?] tame jo tamArI IcchA hoya to e mAruM kArya karo. * vivecana-631 - ratna be bheda- dravyaratna ane bhAvarana. temAM marakata, nIla Adi dravyarano che - X * bhAvaratna - samyak darzanajJAna cAstri che. * x * bhAvarano vaDe adhika te nAdhika, tene choDIne IcchAkriyA kare che. kaI rIte ? A mArA vastra sIvaNAdi karAya tame IcchA hoya to karo, balAbhiyoga vaDe nahIM, ahIM gAyA 668nI thoDI vyAkhyA karI. have 'nA hai vorU' e gAyAno avayavArtha kahe che. anyakaraNa saMbhavamAM kAraNa batAve che - * niyukti -672 thI 675 - athavA anya sAdhune kAryano vinAza karato, bIjAne prArthanA karato joIne nirjarArthI koIpaNa sAdhu te sAdhune kahe... huM tamArI IcchA hoya to te kArya karuM. temAM paNa te katanI maryAdA mujaba teno bhaMga na thAya te rIte IcchAkAra kahe. athavA potAnuM ke anyanuM kArya karatAM anyane joIne mAruM paNa A kArya karato tema IcchAkAra kahe. tyAre paNa tene IcchAkAra kahe athavA guvadinA kAryane lIdhe mAphI mAMgI le, kArya na hoya to AtmAnA anugrahane mATe sAdhunuM kArya karavuM joIe. * vivecana-672 thI 676 : (gAthArtha kahayo, taduparAMtanI vRtti A che -] vinAza karato hoya to kArya karavuM joIe athavA gurattara kArya karaNa samartha hoya to vinAza na karato hoya to paNa abhyarthanA kare, abhilapita kArya karavAne anya koI sAdhune joIne te nirjarArthI sAdhu te karavAne samartha koIne kahe - huM, tamAruM jo tamArI IcchA kriyAnI hoya to A ISTa kArya karuM chuM, dharAra nahIM. IcchAkAra zA mATe kare ? sAdhunI A mayadA che . koInI IcchA sivAya kaMI ja karAvavuM na joIe. adhikRta gAthA avayavanI vyAkhyA karI, have 'tatthava cho vAro' A zabdanA viSaya pradarzanArthe kahe che - athavA potAnA pAtrane lepanAdi karatA bIjA koIne joIne, tene paNa prayojana jaNAtA IcchAkAra kare, mArA paNa A pAtra lepanAdi karo. have agarcita sAdhu viSayaka vidhi darzAvavAne kahe che - temAM paNa prArthita thaI - "huM tamAruM kArya karavA IcchuM chuM." te paNa guviidanA kArya karyA pachI karavuM joIe tyAre kAraNa zobhe, ItyAdi - x - IcchAkAra vize vizeSa - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti-676 thI 679 : athavA jJAnAdi arthe je koI AcAryanI vaiyAvacca kare, temAM paNa te IcchAkAra thavo joIe. nigranthone AjJA ke balAbhiyoga na kahyuM, zaikSa temaja ranAvikane mATe temAM IcchA vyakta karavI paDe. jema jAtya ghoDA vinita hovAthI potAnI meLe ja lagAma pakaDI le che paNa janapadamAM thayeza ghoDAmAM keTalAMka Apa meLe pakaDe che, keTalAMkane balAbhiyogathI lagAma pakaDAvavI paDe che te pramANe paraparAtamAM paNa vinita ziyamAM balAbhiyoga hoto nathI. paNa bAkInAne janapadamAM thayela azva mAphaka balAbhiyoga hoya che. * vivecana-676 thI 679 : athavA jJAna, darzana ke cAritranA grahaNane mATe jo AcAryanI vaiyAvacce koI sAdhu kare - vizrAmaNAdi kare, te sAdhune vaiyAvaccamAM joDatAM IcchAkAra sahita joDavo joIe. kema ? kemake mAsA - AjJApana, A tAruM ja kArya che. te na kare to balAbhiyoga karavo te sAdhune karavo kAto nathI. IcchAkArathI joDavo joIe. prayojana utpanna thAya to zaikSa tathA rAdhikane IcchA pUchavI. ahIM zaikSAdithI badhAM sAdhunuM grahaNa karavuM. A utsarga kahyo. apavAde to AjJA ane balAbhiyoga paNa durvinitamAM prayojavo joIe. tenI sAthe utsargathI saMvAsa ja kalAto nathI. - 4 - temAM vidhi A che - pahelAM IcchAkriyAthI joDe, na kare to AjJA vaDe ane pachI balAbhiyogathI joDavo joIe. kahyuM che ke - jema magadhAdi janapadomAM janmela ane jAtyavAhIka azomAM svayaM ja lagAmanuM grahaNa kare che athavA balAbhiyogathI karAvAya che A daSTAMtano upanaya evo che ke - paraSomAM paNa aneka prakAre vinayane prApta hoya tevAomAM kalAbhiyoga nathI ItyAdi gAyArca mujaba che. avayavArtha kathAnakathI jANavo, te A rIte - bAhyIka dezamAM eka kizora azva hato. te zikSita karavAne vikAle adhivAsita karI prabhAte bAhAlI laI gayA. tene lagAma nAMkhI, teNe svayaM grahaNa karI kemake vinita hato. rAjA svayaM tenA upara beTho, teNe IcchA mujaba vahana karyo, rAjA nIce utaryo, AhArAdi vaDe sArI rIte caryo. roja zuddhatvathI ja vahana karato, tene bahAbhiyoganI jarUra na hatI. bIjo magadhAdi janapadamAM janmela aa, te paNa zikSita karavA te rIte adhivAsita karAyo, mAtAne pUche che - A zuM che ?, teNI bolI, tane kAle vahana karaze, tyAre tuM svayaM lagAma grahaNa karI rAjAne khuza karaje. teNe tema karyuM. rAjAe paNa mahArAdi vaDe teno upacAra karyo. mAtAe kahyuM - A vinayaguNanuM tane phaLa maLela che. have kAle svayaM lagAma leto nahIM ane koIne vahana karato nahIM. teNe te pramANe karyuM. rAjAe paNa cAbukAdithI phaTakAryo. baLapUrvaka lagAma daIne vahana karyo. khAvA na dIdhuM tyAre mAtAe kahyuM - A tArA duzekhitanuM phaLa che tane A be stA batAvyA, have tane ruce te kara. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 upodghAta ni - 676 thI 679 upanaya - je svayaM vaiyAvacca na kare, tene dharAra karAvavI. tethI balAbhiyoga sivAya mokSArthI vaDe svayaM ja 'IcchAkAra' ApIne pArjitanI paNa vaiyAvacca karavI. (zaMkAvuM to zuM apArjitanI svayaM IcchAkAra karaNa ayukta che, te AzaMkAne mATe kahe che - * niryukti-680 - abhyarthanAmAM marakanuM, ziSyane preraNAmAM vAnaranuM dRSTAMta che. gurakaraNamAM svayaM ja be vaNikonA daSTAMta che. * vivecana-680 :saMkSepathI gAthArtha kahyo, have vistArArthe kathAnaka kahe che - eka sAdhune labdhi hatI, te bALa-vRddhanI vaiyAvacca karato na hato. tene AcAryae preraNA karI tyAre teNe kahyuM - mane koNa abhyarthanA kare che ? AcAryae kahyuM - tuM abhyarthanA zodhatA cukIza, jema te maTuka [brAhmaNa]. eka brAhmaNa jJAnanA madamAM masta hato. kArtika pUrNimAmAM rAjA janapadomAM dAna devA lAgyo, to tyAM na gayo. tenI patnIe kahyuM - jAo. tyAre brAhmaNa bolyo - huM eka to zudrano pratigraha karuM chuM bIjuM tenA ghera jauM, jene sAtamI peDhIthI kuLanuM kArya mane AvIne Ape che, mATe na jauM] e rIte te cAvajajIvana daridra rahyo. e pramANe tuM paNa abhyarthanA zodhato nirjAthI cUkIza. A bALa-vRddhonI vaiyAvacca karanArA bIjA che, tArI A labdhi che, te ema ja nAza pAmaze. tyAre te bolyo ke - jo suMdara che, to svayaM kema karatA nathI ? AcArya kahe che ke - tuM te vAnara jevo che. eka vAnara hato, vRkSo raheto. varasAdamAM ThaMDI havAthI dhrujato hato. tyAre sugharIe tene kahyuM - he vAnara ! tuM puruSa che paNa bAhu daMDane nirarthaka vahe che, tuM vRkSanA zikhare koI ghara vagere karato nathI. teNIe Ama kahetA vAnara mauna rahyo, tyAre teNI be-traNa vakhata tema bolI. tyAre te roSita thaIne vRkSa uparathI utaravA lAgyo, teNe sugharInA mALAne vIMkhI nAMkhyo sugharI bhAgI. vAnare kahyuM - he sugharI ! tuM mArI mahatakiA nathI ke mArI mitrAdi nathI, have tuM paNa ghara vagaranI rahe. * x - ema he ziSya ! tuM paNa mArI upara karI rahyo che. paNa mAre bIjA paNa nirjarA dvAra che, tenAthI mane ghaNI nirjarA che. te lAbhathI bhraSTa thaIza, jema te be vaNiko thayA hatA. eke pahelAM varasAdamAM svayaM ja potAnA gharane DhAMkato vyApAranA lAbhathI bhaTa thayo, bIjo mUlya ApI bIjA pAse DhaMkAvatA, te divase ghaNo vyApAra thavAthI ghaNAM lAbhane pAmyo. - 4 - e pramANe huM jAte ja vaiyAvacca karuM to sUtrArthanA ciMtana vagara te nAza pAme. te baMne nAza pAmatA ga9nI sAraNAnA abhAve gaNanA AdezAdinA patitapaNathI mAruM ghaNuM badhuM nAza pAme. sUtrArthanA aciMtana AdezamAM vRddha, zaikSa, glAna, bAla, paka, vAdI, RddhimAnuM ane Rddhi rahitanuM dhyAna na rahe, A kAraNothI AcArya tuMbarUpa hoya che. [taMba eTale cakanI nAbhi tethI te vaiyAvacca na kare, te bAkInAnuM kartavya che. jema kuLanA mobhIrUpa puruSanuM AdarathI rakSaNa karavuM joIe kemake tuMbanAbhino vinAza thatAM ArAone koI AdhAra raheto nathI. * x * pANI levAne gayelA AcAryanI laghutA thAya che. lokomAM paNa "AcAryano prabhAva nathI" ItyAdi lokApavAda thAya che. - x * bAkI sugama che. IcchAkriyAthI huM tArA mATe prathamAlikAne lAvuM chuM. ema vicArI jo labdhi abhAve meLavI na zake tyAre zuM tene nirjarA lAbha na thAya? * niryukti-681 + vivecana : saMyamavyApAramAM amyunjitane tathA manaHprasAdathI Aloka paralokanI AzaMsA choDIne karavAnI IcchAvALA tapasvI-sAdhune labdhi AdinA abhAve na maLavA chatAM adIta manavALA tene nirjarAno lAbha che ja. dvA-1 samApta. have mithyAkAra viSaya jaNAvavA kahe che - * niyukti-682 thI 685 - saMyamayogamAM udhamI banela, je kaMI viparIta AcaraNa kare, te khoTuM che ema jANIne miyA duSkRta devuM joIe... je pApakarma karIne avazya pratikamavuM joIe. te pApa karmanuM na karavuM te utsarga pade pratikAMta che... je dukRtane ApIne miyAkRta ApyuMtenA kAraNane pharI na Acarato, gividhe paDikkamatonivRtta thatA, tenuM nize mithyAdu thAya che... je dukRtane ApIne mizrAdukRtva ApyuM. te ja pApane pharIthI seve tene pratyakSa mRSAvAda, mAyA ane nikRtino prasaMga Ave. * vivecana-682 thI 685 : saMyamayoga- samiti, guptirUpa te viSayamAM upasthita thayela, je kaMI anyathA Acarela hoya, tene A viparIta che, tema jANIne mithyA dukRta ApavuM joIe. saMyama yoga viSayomAM pravRttane vitaya sevanamAM mithyAdukRtu e doSane nivAravAne che. * x * utsarganA pratipAdana mATe kahe che - jo pratikarma arthAtu nirvatavuM hoya to mithyAdukRta ApavuM joIe niyamathI karavuM. pachI pApakarma na karavuM te utsarga pade pratikAMta che * x * have A mithyAdukRta sudatta kaI rIte thAya te jaNAve che :*x - je vastu duSTha karI che te dukRta, e pramANe jANIne, "sUcanathI sUjha" ema samajIne mithyAdukRta ApavuM. pUrvokta dukRta kAraNane na karato ke na Acarato je varte tene nize mithyAdukRta che. te * x* trividha arthAt mana-vacana-kAyArUpa yogathI, karavA-karAvavA-anumodavA rUpa bhedathI nivRtta, te dukRta kAraNothI tenuM ja pUrvokta dukRta phaLa dAtRvane AzrIne mithyA thAya che athavA vyavahita yogathI tenuM ja mithyAdukRt thAya che, bIjAnuM nahIM. have mithyAdukRta devA chatAM sakhya na thAya Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 upoddAta ni - 68ra thI 685 tenuM pratipAdana kare che :- je pApa-koI anuSThAna dukR che tema jANIne mithyAdukRta Ape, je te pApane pharI seve, te pratyakSa mRSAvAdI che. kemake A dukRta che tema jANavA chatAM pharI seve che. vaLI tene mAyA kapaTano prasaMga o. te duSTa aMtarAtmA nizcayathI pitta vaDe anivRta che, mAtra guru AdinA raMjanArthe mithyAdukRt Ape che. - X * mithyAdukRtano artha - * niryukti-686,687 : fja e mRdu mArdavatA, * doSonuM chAdana, fja - maryAdAmAM rahIne, TuAtmAnI jugupsA karuM chuM. * meM pApa karyuM che, 4* atikama karuM chuM. te pApane upazamAvatuM A "micchA mi dukkaDa" padano saMkSepathI akSarAI che. vivecana-686,687 : mRdutva - kAyAnI namatA, mArzavatva - bhAva namatA, doSa - asaMyama yoga rUpanuM chAdana Dgana karavuM, maryAdA - cArirUpamAM huM sthita chuM evo artha kare che, dukRta karmakArI AtmAne huM viMdu . - X - X - vAkyanA eka dezavathI padano artha che, padanA eka dezathI varNano artha jANavo. - X - X - 4 - have 'tathAkAra' jene devAya te pratipAdita karavA kahe che - * niyukti-688,689 : kapAkatAmAM pariniSThita, pAMca sthAnamAM sthita, saMyama ane tapamAM saMvi, nizcayathI tathAkAra karavo... vAsanA, patizravA, sutrArtha kathana, e badhAmAM patizravaNamAM vitatha che tathAkAra che. * vivecana-688,689 - taja - vidhi, AcAra, kalpathI viparIta te akalpa athavA jina kahyuM ane sthavira kalA. vaLI caraka AdinI dIkSA ekalA che. te kalpAkakSamAM cotaraphathI rahelo athati jJAnaniSThAne prApta. jemAM rahevAthI prANI zAzvata sthAnamAM, sthAna - mahAvato, te pAMca sthAnomAM sthita arthAt pAMca mahAvrata yuktane. tathA saMyama ane tapathI saMpanna, AnA vaDe uttaguNayuktatA jaNAvI. tene nizcayathI tathAkAra karavo. have tathAkAra viSayane batAve che - vAyanA - pradAnarUpa, tenI pratizravaNAmAM tathAkAra karavo thatu gura vAranA Ape tyAre sama grahaNakatani tathAkAra karavo. cakravAla sAmAcArImAM gura ke anyane tathAkAra karavo. sUkArya kathanamAM - vyAkhyAnamAM tathAkAra karavo. tathAkAra eTale "je tame kaho cho te barAbara che" tema kahevuM pratikRcchA karatAM AcArya je uttara Ape temAM tathAkAra pravRtti. dhe sva sva sthAne IcchAkArAdi prayoktAne phaLa zuM ? te kahe che - * niyukti-690 + vivecana : jene IcchAkAra ane mithyAkAra baMne paNa paricita che, tene trIjo tathAkAra paNa che, tene sugati durlabha nathI. * x* have AvazyakI ane naipedhikI e be dvAno avayavArtha jaNAvavA kahe che - * niyukti-61 thI 694 : Avazyaka kArya mATe nIkaLato ane praveza karato nisIhi kare che ke gaNivara / huM tamArI pAse tenuM sUkSma svarUpa jANavAne IcchuM chuM. te zabdarUpe be prakAre che, paraMtu baMneno artha eka ja che. ekAgra ane prazAMta cittavALAne tyAM rahetA Iyadi thatA nathI, svAdhyAyAdi guNo thAya che. javAnA avaya kAraNo hovAthI AvazayakI hoya che. AvaricakI eTale pratikramaNAdi vaDe yukta yogavALAne, mana-vacana-kAya Indriya guptane AvazyakI hoya che. * vivecana-61 thI 694 - AvazcikI - pUrve kahI, te AvazcikI ane jato ke Avato naivedhikI kare che. AvazyakI auSadhithI baMne paNa svarUpAdithI bheda bhinnane huM jANavA IcchuM chuM. he gaNivara ! ApanI pAse sama jANavAne IcchuM chuM A pramANe ziSyae kahetAM, AcArya kahe che - nikaLatA AvazyakI ane pravezatA naiSedhikI kare che. te zabdarUpe be bhede che, baMne arthathI eka ja che kemake avazya kartavyayoga kriyA te AvazyakI ane AtmAne aticArothI roke che nepedhikI, te paNa avazya kartavya vyApArane ullaMghIne pravartatI nathI. zaMkA to Avo bheda kema kahyo ? kvayi sthiti ane gamanakriyAnA bhedathI ane abhidhAna bhedathI. [zaMkA AvazyakI ane nirgamana kahyuM, temAM sAdhune zuM rahevuM te zreya che ke bhramaNa karavuM ? rahevuM te zreya che kema ? ekAgra ane prazasta AlaMbana thAya che, tethI kahe che - krodharahitanuM rahevuM. tethI IryAdi na thAya. Iya eTale gamana. A Iya kArya karma ya zabda vaDe grahaNa thAya che, jemAM Ama saMyama virAdhanAdi doSo che, te IyadimAM thatAM nathI. tathA juna - svAdhyAya, dhyAnAdi thAya che. saMyatanuM Agamana zreya che. teno apavAda kahe che -- * avazya kAraNa hoya to javuM joIe. avazya - niyogathI, 2UT * gura, glAna Adi saMbaMdhI. * x * temAM kAraNe jatAM AvazyakI thAya che. [zaMkA kAraNe jatAM badhAMne AvazyakI thAya ke nahIM ? na thAya. to kone thAya ? te kahe che - AvazyakI to pratikamaNAdi vaDe badhAMthI yukta yogIne thAya che. zeSakALamAM paNa niraticAra kriyAmAM rahelane evo bhAvArtha che. tene gurunA niyogAdi pravRttikALamAM paNa mana-vacana-kAya Indriyo vaDe guptane te AvazyakI thAya. ahIM Indriya zabda gAyA bhaMganA bhayathI mUkela che. kAyAthI pRthapha Indriya grahaNa prAdhAnya jaNAvavAne che. * x - have naiSedhikI kahe che - * niyukti-65,696 : zA ane sthAna jyAM ane jyAre anubhavAya tyAM ane tyAre naizvikI thAya che. kemake je kAraNe tyAM ane tyAre nisiddha ke niSedha che, tethI tyAM naidhikI ane niSedhamayI hoya che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 65,696 45 * vivecana-65,696 : zacyA-jemAM suvAya te, zayanIya sthAna. te zayyA ane urva sthAna - kAyotsarga. jemAM anubhavarUpapaNe jANe - vede athavA kare che. zayana kriyAne karatAM, nizcayathI zayyAkriyA karela thAya che. arthAta jyAM suve che. va zabdathI vIrAsanA Adi anutanA samuccayane mATe che. * x-x* pratikamaNAdi saMpUrNa kRta Avazyaka arthe gura vaDe anujJAta zayyA ane sthAna jyAM anubhavAya, evA prakAre sthitikriyA viziSTa sthAne naidhikI thAya che, anyatra thatI nathI. je kAraNe tyAM niSedha che te kAraNeja naidhikI thAya che, kemake tenI niSedhAtmakatA che. have pAThAMtarI kahe che - gAthArtha kahela che. * * * * * * - A ja arthano upasaMhAra bhASyamAM - * bhASya-120 thI 12 : AvazyakI ane nIkaLatAM ke AvatA je naivikI kare che. zayyA ane niSidhinAmAM naidhikI abhimukha thAya che. je niSidhAtmA che, tene bhAvathI niSivikA hoya che, aniSiddhane niSivikA kevaLa mAtra zabada hoya che. AvazyakamAM yukata niyamA niSiddha hoya tema jANavuM athavA nidhidhAtmA niyamA Avazyakayukta jANavo. * vivecana-120 thI 122 : AvazyakI nIkaLatA ane AvatA je naiSedhikI kare che, tenI A vyAkhyA che - Xhave artha: pranata ja 4 te gAyA avayavano artha kahe che - temAM A eka ja artha thAya che. je kAraNe naidhikI paNa avazya kavi vyApAra gocastAne oLaMgIne vartatI nathI, je kAraNe pravezatA saMyama yoganI sAnupAlanA mATe ane zeSa parijJAnArthe kahe che. zayyA ja naivedhikI, tenA viSayabhUta zarIrane paNa naiSedhikI kahe che. tethI kahyuM - zarIra naidhikI vaDe Agamana pratyabhimukha. AthI saMvRta gaNo vaDe thavA yogya che e pramANe saMjJA kare che. e rIte eka ja artha che, tethI kahe che - je niSiddhAtmA hoya che, mULa ane uttaguNanA aticArothI niSiddha Atma vaDe je naipedhikI, niSiddhAtmA paramArthathI thAya che. je niSiddha nathI te aniSiddha, kahevAyelA aticArothI te anupayuktanA AvatA naidhikI. te kevaLa zabda mAtra thAya che, bhAvathI nahIM zaMkA jo nAma ja tenI ekAryatAmAM che to 'AyAta'nuM zuM ? niSiddhAtmanane te taiBdhikI ja thAya che, ema kahyuM che ane te - bAvarathI mUlaguNauttaraguNa anuSThAna lakSaNayuktane niyatathI niSiddha thAya che, tema jANavuM. AvazyakI paNa Avazyakayuktane ja hoya, te kAryatA che. athavA bIjA prakAre kahe che - pa zabdano vyavahita saMbaMdha che. niSiddhAtmA paNa niyamathI AvazyakamAM yuddha che. tethI paNa tenI kAryatA che athavA e pramANe kriyAnA abhedathI AvayakI ane naipedhikInI ekAWtA kahI che ahIM te kArya abhedathI kahe che athavA niSiddha AtmA paNa siddhonI pAse jAya che. Apa zabdathI Avazyakayukta hovA chatAM, kAryanA bhedathI ekAryatA che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda have ApRcchAdi cAra dvAra kahe che - * niyukti-697 : kAryamAM ApRcchanA, pUrvaniSiddha vaDe pratikRcchA thAya, pUrvagRhita vaDe chaMdaNA ane amUhitamAM nimaMtraNA hoya che.. * vivecana-697 : kArya AvI paDe tyAre - "huM karuM chuM" ema gurunI pAse pUchavuM, te ApRcchanA dvAra chaThuM kahyuM. pUrve niSedha karyo hoya ke - "tAre A kArya na karavuM." chatAM prayojana utpanna thatAM pratipRcchA kartavya hoya che athavA pUrve niyukti vaDe - jemake "tAre A kArya karavuM" te karavA Icche tyAre gurane pratikRcchA kartavya hoya che - huM te karuM chuM." temA kadAca te bIjA kAryanAM Adeza kare athavA tenuM prayojanA samApta thayuM hoya, te sAtamuM dvAra, pUrva gRhita azanAdi vaDe bAkInA sAdhune chaMdaNA karavI. A mArA vaDe azanAdi lavAyela che, jo kaMI upayogI hoya to Ane Apa IcchAkriyA vaDe grahaNa karo, te AThamuM dvAra nimaMtraNA - agRhIta azanAdi hoya, tenA vaDe huM ApanA mATe azanAdi lAgI ApuM te dvAra navamuM. have upasaMpadA dvArano avayavArtha kahe che - te upasaMpadA be bhede che :gRhastha upasaMpadA ane sAdhu upasaMpadA. temAM gRhasthanI upasaMpadAnuM prayojana nathI. sAdhu upasaMpadA ahIM kahe che - * niyukti-698 + vivecana : upasaMpadA traNa bhede che - jJAna viSayaka, darzana viSayaka ane cAstri viSayaka. temAM darzana ane jJAna saMbaMdhI traNa bhede che ane cAritrane mATenI be bhede che. temAM darzana-jJAnanI traNa bhede kahI, te jaNAve che - * niyukti-699,700 : vatanA, saMghanA ane grahaNa e traNa sUtra, artha, ubhaya viSayaka jANavA. vaiyAvacca ane tapa saMbaMdhI che. e kALathI cAdckathika che. gura vaDe AjJA pAmela ane saMdiSTanI upasaMpadA grahaNa kare ItyAdi cAra bhaMgo che, temAM pahelo bhAMgo zuddha hoya che. * vivecana-69,700 : vatanA-pUrve gRhIta ja asthira thayelA sUyAdinuM gaNavuM che. saMghanA * tenA ja vimRta pradezAMtaranuM melana athati yojavuM te. grahaNa-tenuM ja prathamapaNe AdAna. A traNe sUtra-artha-ubhaya viSayaka jANavA. e pramANe jJAnamAM nava bhedo che. darzanamAM paNa darzanaprabhAvanIya zAstra viSayamAM A ja nava jANavA. ahIM saMdiSTa, saMdiptanI upasaMpadA levI Adi caturbhAgakA che, temAM pahelo bhaMga zaddha che, bAkI azuddha che. sAtrimAM be bheda * vaiyAvaccasaMbaMdhI ane tapasaMbaMdhI cAstri upasaMpadA. te kALathI cAvakayika hoya che 2 thI itvakAlina paNa hoya cAritrane mATe AcAryanuM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 699,700 48 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra kaMIka vaiyAvRtyakAratva svIkAre. te kALathI Ivara ke cAvakathika hoya. have A ja arthane vizeSathI kahe che. * * * * saMdira-guru vaDe abhihita saMdiSTa ja AcAryanI jemake amukanI upasaMpadA - svIkAre ItyAdi caturbhagI. te A pramANe saMdiSTa saMdiSTanI ja kahelI, asaMdiSTa anya AcAryanI te bIjI, asaMdiSTa saMdiTanI - AnI pAse na javuM paNa amukanI pAse javuM e bIjI, saMdiSTa asaMdiSTanI - na ahIM javuM, na amuka pAse javuM. ahIM pahelo bhAMgo zuddha che - X - X - Q vartanAdinA svarUpane jaNAvatA kahe che - * niyukti -301,302 - pahelAM grahaNa karela sUtrAdi asthira hoya, to tene sthira karavA te vatanA, te ja sUtra amuka rathAne bhUlAyu hoya tene pAchuM eDavuM te saMdhanA, pahelI vakhata sUtra, artha, ubhayanuM bhaNavuM te grahaNa. artha grahaNamAM prAyaH A vidhi hoya che, tema jANavuM. * vivecana-301,302 : gAthArtha kahyo. vizeSa A - prAyaH grahaNathI sUtra grahaNa karatA paNa koIka bhUmi pramArjanAdi vidhi thAya che, tema jaNAve che. have adhikRta vidhinA pradarzanane mATe dvAra gAthA kahe che - * niyukti-703 thI 306 : pramArjanA, niSadhA, akSa, kRtikarma, kAyotsarga, jyeSThane vaMdana. temAM vAcanA ApanArane jyeSTha jANato paNa paryAyithI nahIM tene vaMdana. sthAna pramAjIne be nitdhA karavI joIe - eka ra mATe bIjI addAne mATe (sthApanA mATe. be majhaka - eka plekha mATe ane bIjuM kAyikI [mUtrAdi] mATe. jeTalI vAra vyAkhyAna sAMbhaLe teTalIvara te badhAMne vaMdana kare che. badhAM kAyotsargI re, pharIthI paNa badhAM vaMdana kare, gurunA vacanane grahaNa karanArA atidUra ke ati nIkaTa nahIM tema sAMbhaLavA bese. * vivecana-703 thI 306 : pramArjanAdi padonI vyAkhyA karatAM kahe che ke te sugama che. vizeSa A pramANe - umA . samavasaraNanI, amRta samavasaraNathI vyAkhyA na karavI e utsarga che. have kRti karyadvAra. temAM mAtraka eTale samAdhi. kRtikarma dvAra ja vizeSa abhidhAnathI sadaSTa che. adhakRta vyAkhyAnathI utthAna ke anutthAnanA palimaMca AtmavirAdhanAdi doSo vicAravA have kAyotsarga-badhAM zrotA sarve vinonI zAMti mATe anuyoga prAraMbha nimitte kAyotsarga kare che. te pArIne badhAM pharI vAMde ane gura vayana zravaNArthe yogya sthAne bese che. have zravaNavidhi pratipAdanArthe kahe che - * niyukti -307 thI 314 - niddhA ane vikathA choDIne, gupti vaDe, be hAtha joDIne, bhakti ane bahumAnapUrvaka upayogayukta thaI sAMbhaLavuM joIe. arthasAra vacano ane subhASitonI IcchAvALAoe vismita mukhethI, harSathI AvIne ane harSane utpanna kare tema sAMbhaLavuM joIe. guru bhakitathI temaja vinayathI gurune saMtoSa pamADanAra Icchita sutra ane ane jaldI pAra pAme che. vyAkhyAna samApta thatA, kAyikI mi]i no yoga karIne, pachI moTAne vaMdana kare che, bIja kahe che - vAgyAna pUrve vaMdana kare che. je moTA kathaMcita su-ane dhAraNa karavAne asamartha hoya ane vyAkhyAna labdhithI hIna hoya to tene vaMdana nirarthaka che [ema koI pUche * vaya ane payaraya nAno paNa vyAkhyAnakAra hoya to ahIM nAdhika pAse vaMdana karAvavAmAM he bhagavanA tene yeThanA viSayamAM AzAtanA thAya ? je ke vaya AdithI nAnA chatAM paNa sUtrArtha dhAraNa karavAmAM paTu ane vyAkhyAna labdhivALo hoya tene ja ahIM nize jyeSTha (moTo) gaNavAno che. tethI AzAtanA thatI nathI. je kAraNathI jinavacana vyAkhyAtA che, te guNa vaDe je tenuM nAdhikatva raheluM che. * vivecana-707 thI 314 - [gAthArtha kahelo che, have vizeSa vyAkhyAno anuvAda ja karIe chIe -], ofsaTY/ * saMjAta harSa, bIjAne saMvega kAraNAdi vaDe harSane utpanna karavA vaDe. e pramANe sAMbhaLatA temanA vaDe gurune ati saMtoSa thAya che. - x * tethI - x * samyaka sadbhAva prarUpaNA vaDe Icchita sUtrArthane zIgha pAra pahoMcADe che. bIjA AcAryo A pramANe kahe che - vyAkhyAna AraMbhakALa pUrve ja peThane vaMdana karAya che. * * * * * prazna kare che ke- lAMbAgALAnA pravrajitane nAnAne vaMdana karavuM yogya nathI, A abhiprAyathI zaMkA vyakta kare che. A AzAtanA doSa nathI. te jaNAvavA mATe kahe che - ahaMtu vacana vyAkhyAnarUpa guNa hovAthI te ratnAdhika che. have prasaMgathI vaMdanaviSayamAM ja nizcaya-vyavahAranaya matane jaNAvavAne mATe kahe che - * niyukti -715,716 : nizayamatathI ahIM vaya pramANa nathI, payaya paNa pramANa nathI vaLI vyavahArathI baMne nayo pramANa che tema yojavuM... nizcayathI duHkhe karIne jANI zakAya che ke koNa sAdhu kayA bhAve varte che? vyavahAramAM je cAstrimAM pUvasthita hoya tene vaMdana karAya che. * vivecana-715,716 : vaya - avasthA vizeSarUpa, paryAya - pravajyA svIkAra rU5, nizcaya mata- nizcaya naya abhiprAya, jyeSTha vaMdanAdi vyavahAranA lopanA prasaMganI nivRtti mATe kahe che - vyavahArathI to karAya ja che. ahIM pramANa zuM che ? te saMdehanA nivAraNArthe kahe che - ubhayanayamata tenuM pramANa che. A arthanA samarthana karatA kahe che - nizcayathI prazasta - apazasata kayA bhAvamAM zramaNa varte che te jANavuM muzkela che. bhAva ja ahIM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 715,716 jyeSTha che. tenAthI atizaya vagaranAne vaMdana karavAno ja abhAva prApta thAya, tethI vidhi jaNAve che - vyavahArathI vaMdana karAya che, je pahelA pravrujita thayA hoya - 4 - vyavahAranA balavAnapaNAne bhASyakAra jaNAve che - * bhASya-123 + vivecana : vyavahAra paNa baLavAn ja che. jethI chAstha paNa pUrvaratnAdhika guru Adine vaMde che. kevali paNa vaMde che. zuM haMmezAM vaMde ? nA, jyAM sudhI A kevalI che, tevuM jJAta hoya tyAM sudhI vaMde che. Ane dharma jANavo ke jemAM vyavahAranaya balAtizaya lakSaNa che. - x - AzAtanA prasaMgane kahe che - 49 niryukti-717 : ahIM jinavacanathI sUtra AzAtanAno ghaNo doSa hovAthI vyAkhyA karatAM [bolatA] jyeSThane vaMdana karavuM joIe. * vivecana-717 : ahIM vyAkhyA prastAva vaMdanAdhikAramAM tIrthaMkare kahela hovAthI tathA vaMdana na karavAthI sUtra AzAtanAnA ghaNAM doSatvathI, bolatA jyeSThane arthAt vyAkhyAna sAmarthyavALAne vaMdana karavuM te kartavya che. e pramANe jJAna-upasaMpadA vidhi kahI. darzana-upasaMpadA vidhi paNa ema ja che. tulyayoga - kSemapaNAthI ema jANavuM. darzana prabhAvaka zAstranuM parijJAna e ja darzanauparAMpadA che. have cAstri upasaMpadA - * niryukti-18 + vivecana : cAstri viSayaka upasaMpadA be bhede che - vaiyAvacca viSayaka ane tapa viSayaka potAnA gacchathI bIjA gacchamAM javAmAM mukhya kAraNarUpa A saMpadA che. sIdAvuM Adi kAraNe bIjA gacchamAM gamana thAya che. Avi zabdathI anya bhAvAdi grahaNa karavA. * niyukti-719 : vaiyAvaca ane te rIte tapamAM paNa Itvaski Adi vibhASA che. avisRSTa ke vikRSTa tapavI upasaMpadA svIkAravA Ave tyAre AcArya potAnA gacchane pUchIne upasaMpadA Ape. * vivecana-719 : ahIM cAstrine mATe AcAryanA koI vaiyAvacapaNAne svIkAre che. te kALathI Itvakathika ane yAvatkayika hoya che. AcAryanA paNa vaiyAvaccakara hoya ke na hoya, temAM A vidhi che - jo vaiyAvacakara na hoya to lavAya ja, jo vaiyAvaccakara hoya ane te Ivaki hoya ke yAvatkathika paNa hoya. e rIte AvanAramAM paNa A be bheda hoya ja. temAM jo baMne yAvatkathika hoya to je labdhimAn hoya tene vaiyAvaccakara karAya. bIjAne upAdhyAyAdine Apavo. jo baMne labdhiyukta hoya to vasanArane rAkhavo, bIjA upAdhyAyAdine Apavo. have jo te bIjo na Icche to tene 32/4 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 rAkhavo ane vasanArane prItipUrvaka bIjAne ApI devo. have pUrvanAne upAdhyAyAdi na Icche, to AgaMtukane vidAya ja ApavI. have vasanAro yAvatkathika ane AgaMtuka Itvakazika hoya, to ahIM paNa e pramANe ja bhedo karavA yAvat AgaMtukane vidAya devI vizeSa e ke vasanArane upAdhyAyAdi vaDe na Icche to paNa prIti vaDe vizrAmaNA karAya che. Cho have jo vasanAro Itvakathika ane AgaMtuka yAvatkathika hoya to A vAstavyane avadhikALa sudhI upAdhyAyAdine Apavo. bAkI pUrvavat. have jo baMne Itvaski hoya to eka upAdhyAyAdine Ape, bAkI pUrvavat. athavA bemAMthI ekane avadhikALa sudhI rAkhavo. e pramANe yathAvidhi vibhASA karavI. vaiyAvacca upasaMpadA kahI, have tapanI uparasaMpadA - cAtri nimitte koI tapane mATe upasaMpadA le. te tapasvI be bhede - Ivarika ane yAvatkayika. cAvatkayika uttakAle anazanakartA che Itvaski be bhede che - vikRSTa tapasvI ane avitkRSTa tapasvI. adbhumAdi kartA vikRSTa tapasvI ane upavAsa, chaThThu Adi kartA avikRSTa tapasvI. tenI vidhi - avikRSTa kSapakane AcArya pUche - tuM pAraNe kevo rahe che ? te jo kahe - glAna jevo. to tene kahevuM ke tAre tapa na karavo, svAdhyAya - vaiyAvaccamAM yatna kara. - x - bIjA kahe che - vikRSTa kSapaka pAraNAkAle glAna jevo thAya to paNa IcchavA yogya ja che jo mAsakSamaNAdi kSapaka hoya to rAkhavo ja. temAM paNa AcArya gacchane pUche - zuM A kSapakane upasaMpadA ApIzuM? jo na pUche to sAmAcArI virAdhanA thAya. teone kSapakanI upadhinuM paDilehaNAdi karavA kahe, to paNa teo na kare. jo pUche ane teo ema kahe ke - ApaNI pAse eka kSapaka che, tenuM tapa pUru thAya, pachI Ane upasaMpadAvALo karIzuM. to tene rAkhavo. jo sAdhuo nA pADe to teno tyAga karavo gaccha baMnenI rajA Ape to bIjAne rAkhavo. tenI vidhipUrvaka udvartanAdi karavA. jo pramAda ke anAbhoga vaDe na kare, to AcArya e potAnA ziSyone preraNA karavI. cAtri upasaMpadA vidhi vizeSa pratipAdanA mATe kahe che - * niyukti-720 : je nimitte upasaMpat karAya, te nimittane AgaMtuka na Are to tenI sAraNA karavI ke tyAga karavo athavA tenuM kArya pUrNa thaye tene yAda karAvavuM athavA tene choDI devo. * vivecana-720 : je nimitte upasaMpanna hoya, 'tu' zabdathI bIjA sAmAcArImAM kaMIpaNa grahaNa kare, te vaiyAvRtyAdi na karato jo rahe to kAryArthe tene preraNA karavI, avinIta hoya to teno tyAga karavo. jo karato paNa hoya to paNa - 4 - kArya pUrNa thatAM ke prayojana na rahetA tene yAda karAvAya che - tAruM kArya pUruM thayuM che athavA tene vidAya karAya Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 720 para Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra che. saMyatanI upasaMpadA kahI. have gRhasthanI upasaMpadA kahe che - temAM sAdhunI A sAmAcArI che. - X - X - * niyukita-31 trIjI mahAvatanA rakSaNane mATe, akALa paNa anujJA na Apela bIjAnA avagrahAdimAM rahevuM ke besavuM na kahyuM. * vivecana-721 : thoDAM paNa kALa mATe na ko. zuM ? na apAyelA bIjAnA avagraha AdimAM rahevuM - kAyotsarga karavo ke besavuM. zA mATe ? adattAdAna virati nAmanA vratanA rakSaNa mATe. tethI bhikSAbhramaNAdimAM paNa vyAghAta saMbhavamAM kvacita svAmI vaDe rahevAnI anujJA maLe to vidhipUrvaka rahevuM. aTavI AdimAM paNa vizrAma karavA Icche to pUrvasthitanI anujJA laIne rahevuM. - 4 - dazavidha sAmAcArI kahI, have upasaMhAra karatA kahe che - * niyukti-72,3 : e pramANe A dazavidha sAmAcArI saMkSepathI kahI [koNe ?] saMyama, tapa, yukata nirmantha maharSioe. A sAmAcArI AcaratA, caraNa-karaNa yuddha sAdhuo aneka bhavanA saMcita anaMta karmone khapAvI de che. * vivecana-322,323 : gAthArtha kaho. vizeSa A - have padavibhAga sAmAcArI prastAva che. te kA vyavahAra rUpa bahu vistRta che, svasthAnathI jANavI. A sAmAcArI upakrama kALa kahyo. have yayAyuka upakramakALa kahe che te sAta bhede che - * niyukti -324 - adhyavasAnathI nimittathI AhAramAM, vedanAmAM, parAghAtamAM, mAM, zvAsocchavAsa nirodhamAM ema sAta bhede sopakrama Ayuno kSaya thAya che. * vivecana-724 : adhyavasAna e ja nimita te adhyavasAna nimitta athavA adhyavasAna traNa bhede - raNa, sneha, bhaya, temAM. tathA daMDa Adi nimitathI, prayura AhAravI, caTTA Adi saMbaMdhI vedanAmAM, khADAmAM paDavuM Adi parAghAtathI, bhujaMgAdi saMbaMdhI sparzathI, prANa ane apAnanA virodhamAM. Ayu bhedAya che. rAganA adhyavasAnamAM Ayu tuTe tenuM daSTAMta - koInuM gAyanuM haraNa karAyuM, tethI ArakSako pAchaLa paDyA, teo nivAryA. temAM eka taraNa atizaya divyarUpadhArI "vRSita' gAmamAM pravezyo. tene mATe taraNI pANI lAvI. teNe pANI pIdhuM. taraNI tenAmAM Asakata thaI. taraNa uThIne gayo. taraNI tene jota-jotI tyAM ja rahI. jyAre taraNa dekhAto baMdha thayo tyAre te rIte ubhI ubhI ja nathI samUDha manavALI teNI mRtyu pAmI. e rIte rAgathI Ayu tuTe. eka vaNikane taraNa strI hatI. te baMne paraspara ati anukata hatA tyAre te vepAra mATe gayo. pAchA pharyA tyAre tenA mitroe kahyuM - zuM joyuM che ke teNIne anurAga che ke nahIM ? tyAre eka mitre AvIne te taraNa strIne kahyuM - tAro pati mRtyu pAmyo che. te bolI - zuM A vAta satya che ? teNIe traNa vAra ema pUchyuM, pachI teNI mRtyu pAmI. vaNikane te vAta karI, vaNika paNa marI gayo. dvArikAmAM vAsudeva rAjA hato. tenA pitA vasudeva ane mAtA devakI hatA. teNIe koI mahilAne putrane dudha pAvA Apyo. joIne dhRti thaI. tyAre vAsudeve pUchyuM - mA ! kema avRti kare che ? mA bolI - meM ekapaNa putrane dudha pIvaDAvyuM nathI. vAsudeve kahyuM - adhRti na kara. hamaNAM devAnubhAvathI tamane puga saMpatti karuM chuM. devatA ArAdhI, teNIne kahyuM ke- tane eka divyapuraSa jevo putra thaze. te pramANe ja putra janmyo. tenuM gajasukumAla nAma rAkhyuM. te badhAM yAdavomAM priya hato, sukhasukhe ramato hato. somila brAhmaNanI svarUpavAna kanyA sAthe teno vivAha goThavAyo. bhagavaMta ariSTanemi pAse dharma sAMbhaLI teNe dIkSA lIdhI. bhagavaMta sAthe gayo pe'lA brAhmaNane apIti janmI. kALakrame pharI bhagavaMta sAthe dvArikA Avyo. [ahIM dIkSAnI rae ja kevaLajJAnanI vAta nathI.] zmazAnamAM pratimA dhyAne rahyo. brAhmaNe tene joIne kopathI mastakamAM pALI bAMdhI, temAM aMgArA bhaca. gajasukumAle samyapaNe te sahana karatAM kevalajJAna utpanna thayuM. aMtakRta kevalI thayo. vAsudeve bhagavaMtane namIne bAkInA sAdhune vAMdIne pUchyuM - gajasukumAla muni kayAM che zmazAnamAM - x * x * kArya sAdhI gayA. vAsudeve pUchyuM - tene koNe mAya ? bhagavaMte kahyuM - je tane nagaramAM pravezatA joze tyAre zIgha tenuM mastaka phUTI jaze teNe mAryo. brAhmaNe pAchA karatA vAsudevane joyA, bhayathI saMbhrAMta evA tenuM mAthuM phATI gayuM. e pramANe bhayanA adhyavasAnamAM Ayu tuTe che. nimittathI Ayu tuTe che, tema kahyuM. te nimittanA aneka prakAra jaNAvatAM kahe che - * niyukti -725,0ra6 :- daMDa, cAbuka, zastra, doraDAM, agni, pANImAM buDavuMparvatAdithI paDavuM, jhera, sarSa, ThaMDI, garamI, arati, bhaya, bhUkha, tRSA ane roga (e soLa nimitto che tathA mUtra-maLa nirodha, jiNajiNa, ghaNIvAra bhojana, varSaNa, dholaNa ane pIlaNa A AyuSyanA upakramo che. * vivecana-35,326 : gAthArtha kahyo, vizeSa A pramANe-] - x * cAna - sarpa, caMdananI jema gharSaNa karavuM, aMguThA ane AMgaLI vaDe jUne masaLavA mAphaka dholana, zeraDInI jema pIlAvuM. tathA AhAra hovA - na hovAthI Ayu tuTe che. jema - eka brAhmaNa kSaNamAM aDhAra vakhata khAIne zULa vaDe mRtyu pAmyo. vaLI bIjA bhukhathI maryA. mAthAnI, AMkhanI vedanA vaDe paNa aneka mRtyu pAmyA. parAghAta thatAM Ayu tuTe, jema kAdava ke taTImAM khodatA mare, sparzathI - vasAnA viSa vaDe ke sarpa vaDe sparzatA mare athavA brahmadad cakInI rIrana hatI. cakI maryA pachI putrae teNIne kahyuM - mArI sAthe bhoga Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra upoddAta ni - ka25,726 bhogava, teNIe kahyuM - tuM mAro sparza sahevAne zaktimAna nathI. putrane vizvAsa na beTho, tethI ghoDAne maMgAvyo. teNIe hAtha vaDe mukhathI kaTi sudhI azvane sparza karyo, te ghoDAnuM badhuM zaka kSaya pAmatAM marI gayo. to paNa putrane vizvAsa na beTho tyAre teNIe loDhAnA puruSane AliMgana karyuM, te paNa ogaLI gayo. tathA zvAsocchavAsanA nirodhathI Ayu tuTe jema bakarAne yajJa pATakAdimAM mAre che. e rIte sAta prakAre Ayu bhedAya che. jo ke A pramANe sopakamAyu vALAne ja saMbhave, nirUpakama AyuvALAne nahIM temAM devo ane nAskI asaMkhya vayuivALA che. tiryaca, manuSyamAM uttama puruSo ane carama zarIrI nirUpakamAyuvALA che. bAkInA saMsArI nirUpakama ke sopakrama hoya. * * * * * * * [zaMkA jo e rIte Ayuno upakama thAya to kRtanAza ane akRta Agamano doSa na lAge ? 100 varSanA nibaddha Ayu madhye marI jAya to kRtanAza, je karma vaDe te upakamita thAya, te amRtanuM Agama che. teno uttara Ape che - x-x* vRttikArazrIe ahIM bhAyanI pAMca gAthA dvArA ukta vAdInI zaMkAnuM nirasana karela che temAM khAsa vAta e kahI che ke - badhAM ja pradezapaNAthI karmane bhogave che ane anubhAvathI paNa bhogave che, avazya anubhAva thatAM kRtano nAza kaI rIte kahevAya ? jema lAMbu doraDuM bALo to ghaNo kALa jAya paNa guMcaLuM vALIne bALo to jaldI baLe che. e rIte upakrama kALa kahyo. have dezakAla dvAra kahe che. temAM dezakALa prasatAva jaNAve che. te prazasta ane prazasta baMne che. temAM prazastanuM svarUpa pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-323 + vivecana : dhUmADA rahita gAma, mahilA stUpa eTale kUvAno taTa, tene zUnya joIne tathA kAgaDAo nIce-nIce ghara upara paribhramaNa kare che te joIne bhikSA mATe khUba ja yogya avasara che tema jANavuM. te prazasta kALa che. have Apazasta dezakALanuM svarUpa jaNAvavAnuM kahe che - * niyukti-28 + vivecana : mAkhI vagaranuM madha, pragaTa nidhi, khAdha padArthanI khAlI dukAna, jeno pati paradeza gayelo che tevI ane madonmatta strI AMgaNAmAM sutelI hoya. ahIM madha AdinA grahaNano prastAva che, e rIte sutelI strIe paNa grahaNano prastAva ja che. te kAma vaDe AkuLa karIne tene bhogavavI te. have kAlakAlanuM pratipAdana kare che. kSati - sAvanA, vAta * maraNa kALa, te kAlakAla. A ja arthane pratipAdana karatA kahe che - * niyukita-329 : kALA kutarA vaDe karAyela kAla-maraNa mArA svAdhyAyanA dezakALanA avasare te kAla haNAyo. akAla maraNathI svAdhyAyakALa haNAyo. * vivecana-729 : gAthArtha kahyo. vizeSa A - ti:vAta eTale svAdhyAyakALa bhagna thayo. kavana - prastAva. vani - maraNa. have pramANa kALa kahe che. temAM addhA kALa vizeSa ja manuSyalokAMtavartI viziSTa vyavahAra hetu ahorArUpa pramANakALa che, tethI, kahe che * niyukti-30 : pramANakALa be bheTe che - divasapamANa ane rAzipramANa. cAra para divasano pramANakALa ane cAra prahara rAtrino pamANakALa che. * vivecana-730 - * * * * * pramANa e ja kALa te pramANakALa paurUSI pramANa bIje utkRSTa hInAdi bhedathI pratipAdita ja che. have varNakALanuM svarUpa - * niyukti -631 - pAMca varNono je niro varSa-chAyA vaDe kALo vaNa, te varNakALa athavA jemAM je kALane AzrIne vavAya te vaNakALa. * vivecana-731 - zukla Adi pAMca varNono je nize varNa-chAyA vaDe kALo varNa, enuM zabdathI kALo varNa ja, AnA vaDe gaura Adino vyavaccheda karyo. te varNakALa thAya che. paNa evo je kALa te varNakALa. varNana-prarUpaNA te varNa. tethI varNavAya - prarUpAya je koI padArtha je kALe, te varNakALa, varNapradhAna kALa. have bhAvakALa kahe che - bhAvo dayikAdinI sthiti te bhAvakALa - * niyukti -732 : ahIM sAdi sAMta Adi caturbhAga vibhAga bhAvanA audayikAdi bhAvanI karavI tene ja bhAvakALa jANato. * vivecana-73ra : dayikAdi bhAvonI sAdi sAMta Adi caturbhAganI vibhAga bhAvanA karavI. pachI je jenI vibhAga bhAvanAno viSaya, tene bhAvakALa jANavo. - x* audayikabhAva - (1) sAdi sAMta (2) sAdi anaMta, (3) anAdi sAMta, (4) anAdi anaMta. e pramANe aupazamitAdimAM paNa caturbhagikA kahevI. ahIM bIjo bhaMga zUnya che, bAkInA bhaMgono A viSaya che - nAkAdine nArakAdibhava, dayika bhAva te sAdi sAMta che. mithyAd Adi bhavyono audayika bhAva anAdi sAMta che. te ja abhavyone cothA bhaMga che. dayika bhAva kahyo. aupathamika caturbhagikAmAM mAtra prathama bhaMga ja che. pathamika samyakatvAdi, pathamika bhAva sAdi sAMta che. kSAyika caturbhAgakAmAM bIjA ane cotho zunya, kSAyika cAtri ane dAnAdi labdhi paMcaka te kSAyika bhAva te sAdi sAMta, siddhano yAtri-asAtri Adi vikalA rahita che. kSAyika jJAnamAM sAdi anaMta che, bIjA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 upodghAta ni * 32 kSAyika bhAvane bIjA bhaMgamAM ja badhe pratipAdita kare che. kSAyopathamika caturbhagikAmAM bIjo bhAMgo zunya, bAkInA bhAMgAno A viSaya che - cAra jJAno kSAyopathamikamAM sAdi sAMta che, mati ane zruta ajJAna bhavyone anAdi sAMta, abhavyone chello bhaMga, pAriNAmikanI caturbhagikAmAM bIjo bhAMgo zUnya, bAkInA bhaMgamAM Ama jANavuM - 5galamAM dviaNakAdi sAdi sAMta, bhavyatva anAdi sAMta, jIva anAdi anaMta. e rIte pAriNAmika bhAva kahyo. - x - 4 - * niryukti -333 - vaLI A adhikAra pramANakALathI jANato. kSetramAM kayA kALe jinavarendra vibhASA karI ? * vivecana-33 : ahIM anekavidha kAla prarUpaNAmAM prayojana prastAva pramANakALathI thAya che, tema jANavuM. * * * kSAyika bhAvakALamAM bhagavaMta vaDe pramANakALamAM pUrvAdhyimAM sAmAyika kahI, temAM koI virodha nathI. athavA pramANakALa paNa bhAvakAla ja che. * x * kAla dvAranI vyAkhyA karI. have je phogamAM sAmAyika kahI. tene na jANato pramANakALanA anekarUpattathI vizeSa na jANato ziSya gAthAnA pazcAddhamAM kahe che - kSetramAM kayA kALamAM jinendrae sAmAyika batAvela che ? ziSyanA praznano uttara jaNAvatA kahe che - * niyukti-34 : vaizAkha suda-11nA pUvaNaha dezakALamAM mahasenavana udhAnamAM anaMtara, paraMpara sesa [sAmAyika kahI.] * vivecana-734 - vaizAkha suda-11nA pahelI pauraSImAM. kALanA aMtaraMgavane jaNAvavA ja praznano viparItapaNe nirdeza che mahasenavana kSetramAM sAmAyikano anaMtara tirgama che. bAkInA kSetrone AzrIne paraMpara nigama che. - X - X * kSetra kAladvAra kahyuM, homa kALa puruSa dvAranI nirgamatA kahI. tethI nirgamadvAranI vyAkhyA karatAM kahe che - nAma, sthApanAdi nigamano nikSepa cha bhede thAya. - x * have bhAva nirgamane pratipAdita karavA nitikAra kahe che - * niyukti -735 - jinendra bhagavaMtane kSAyika bhAvamAM vartatA sAmAyika nIkaLyuM. kSAyopazamika bhAve vartA gaNadharoe te grahaNa karyuM. * vivecana-735 - | gAthArtha kahyo, vizeSa A -1 bhAve zabda baMne bAju joDAyelo che. temAM gautamasvAmIe traNa nipadhA vaDe cauda pUrvone grahaNa karyA. bhagavaMtane praNamIne pUchavuM te niSadhA. bhagavaMte kahyuM - upanne I vA, vigame I vA ane juve I vA. A ja traNa niSadhA che. AnAthI ja gaNadharone "utpAda-vyaya-dhrauvya yukata saMtu" e Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda pratIti thAya che. te pUrvabhava bhAvita mativALA bAra aMganI sthanA kare che. pachI bhagavaMta anujJA kare che. zaka divya vajaratnamaya thALane divya cUrNa vaDe bharIne svAmI pAse jAya che, tyAre bhagavaMta siMhAsanathI ubhA thaIne pratipUrNa muSTi gaMdhacUrNanI grahaNa kare che. tyAre gautamasvAmI Adi 11-gaNadharo kaMIka namIne anukrame ubhA rahe che. tyAre devo gIta ane vAjiMtranA zabdone roke che. tyAre bhagavaMta pUrva tIrtha gautamasvAmIne dravya-guNa-paryAya vaDe huM anujJA karuM chuM, ema kahIne tenA mastake gaMdha cUrNa Tropa kare che pachI devo paNa cUrNavarSA ane puSpavarSA temanI upara kare che. gaNa sudharmasvAmIne AgaLa sthApIne anujJA Ape che, e pramANe sAmAyikano artha bhagavaMtathI nIkaLyo ane sUtra gaNadharothI nIkaLyuM. have puruSAra avayavArtha kahe che - * niyukti-36 : dravya, abhilAya ciha, veda, dharma, artha, bhoga ane bhAva e ATha praNa jANavA. bhAvapuruSa te jIva, bhAvamAM bhAvathI A pragaTa thayuM che. * vivecana-336 - (1) dravya puruSa traNa bhede - AgamI, noAgamacI, jJazarIra bhavya zarIra atikti , eka bhavika, baddhAyuka, abhimukha nAma-gotra bheda bhinna jANavo athavA vyatirikta be bhede - mUlaguNa nirmita, uttaraguNa nirmita. temAM mUlaguNa nirmita puruSa prAyogya dravyo, uttaraguNa nirmita tenA AkAravALA te ja. (2) jenA vaDe abhilApa thAya te abhilApa - zabda, temAM abhilApa-puraSa paMliMga abhidhAna mAtra * ghaTa ke paTa. (3) cihapuruSa - apuruSa chatAM paNa puruSa vesa upalakSita, jemake napuMsaka nA dADhI mUMchAdi cila. (4) vedapuruSa - strI, puruSa napuMsakamAM traNe liMgamAM tRNa-javALA upamAvALA vedAnubhava kALamAM vedapurapa. (5) dharma upArjana karavAmAM tatpara te sAdhu dharmapuraSa, (6) artha upArjanamAM tatpara che mammaNa nidhipAlanI mAphaka arthapuruSa, (7) saMpAta amasta bhogopabhoga samarNa cakI samAna bhogapuraSa, (8) bhAvapurA te jIva. * X - X - 5 - zarIra, zarIramAM rahe te niktithI bhAva puraSa kahevAya. te jIva che. bhAradvAramAM nirUpaNA karatA, bhAvadvAra vicAraNAmAM. athavA bhAva nirgama prarUpaNAne AzrIne. upayoga bhAvapurapa vaDe - zuddha jIva arthAta tIrthakara vaDe. tu zabdathI vedapuraSa - gaNadhara vaDe. * * * * * purapa dvAra gayuM. have kAraNahAra avayavArtha jaNAvavA kahe che - * niyukti-737 : kAraNamAM niphopA cAra bheda che, dravyamAM kAraNa be bheTe che - te dravya ane anya dravya. athavA nimitta kAraNa, naimitika kAraNa. * vivecana-839 - niphopa karavo te niphopa arthAt nyAsa. kare che te kAraNa, kArya nirta che Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ti, * 30 ema dhAravuM. te kAraNa - viSaya cAra bhede che, nAma sthApanA dravya ane bhAvarUpa. temAM nAma ane sthApanA sugama che. tadhyatirikta dravya kAraNa be bhede che, tethI dravyamAM be bhede nikSepa hoya. * x - dravya kAraNa viSayamAM nikSepa be bhede levo. te ja dravya kAraNanuM vaividhya dazavi che - te ja paTAdinuM dravya, tadravya - taMtu Adi, tenuM ja kAraNa jANavuM * x - athavA dvividhatva bIjI rIte - nimitta ane naimittika. - x - X - X - * niyukti -738 : samavAyI ane asamavAyI be prakAranuM kAraNa athavA kad, karma, karaNa, saMpadAna, apAdAna ane saMnidhAna e cha prakAre kAraNa jANavuM. vivecana-338 - ekI bhAve apRthakatvamAM rahe te samavAya - saMzleSa, jemAM hoya te samavAyI kAraNa, jema taMtuomAM paTa rahelo che, te samavAyI kAraNa che ane * x * tenA resA vagere judA paDe che mATe te asamavAyI kAraNa jANavuM, kemake dravyAMtara dharmathI paTa nAmaka kArya dravyAMtanuM dUravartI che. arthabheda hovA chatAM be kAraNano upanyAsa anarthaka che ? nA, saMjJAbhedathI tema che athavA cha prakAranA kAraNa che. sva vyApArI kAryamAM je upayojAya che, te kAraNa che. cha bheda kaI rIte ? kata ane kAraNa, te kAryamAM svataMtratAthI upayogathI che. tenA vinA vivakSita kAryanI anutpati che jema ghaTanI utpattimAM kulAla kAraNa che. mATIno piMDa karaNa che, kemake te tenA sAdhakapaNe che - X - X - X - X - semyam ke satkRtya prayatnanI dAna te saMpradAna. tethI ja "dhobIne vara Ape che''mAM saMpadAnamAM caturthI nathI paNa brAhmaNane ghaTa Ape che, temAM saMpadAna che. apAdAne kAraNa - vivakSita padArthanA apAyamAM paNa tenA dhruvapaNAthI kAryanA upakAratvathI che. jemake - X - X - mATIno piMDa ghaDA mATe apAdAna kAraNa che, tenA vinA tenI utpatti na thAya. saMnidhAna kAraNa tenA AdhArapaNAthI kAryamAM upakArapaNAthI che jemAM kArya thAya te saMnidhAna - adhikaraNa. jemake ghaTatuM caka. cakano AdhAra jamIna * x * tenA abhAve ghaTanI utpatti na thAya. dravya kAraNa kahyuM, have bhAva kAraNa - * niyukti-339 - bhAvamAM be prakAra che - Apazasta ane prazasta. Apazasta bhAva saMsArano che, te eka prakAre, be prakAre ane traNa prakAre jANavo. * vivecana-739 : je thAya te bhAva. te audayikAdi che. te ja saMsAra ke mokSanuM kAraNa che, mATe bhAva kAraNa kahyuM. te be prakAre che - x - x * apazasta-azobhana, prazasta-zobhana. - X - X * te ekavidha Adi kAraNa kahe che - * niyukti -340 asaMyama te eka, ajJAna ane avirati te be bheda ane AjJAna, 58 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra avirati tathA mitsAva e traNa bheda che. * vivecana-74o : * aviratirUpa, te ja eka saMsAranuM kAraNa che. jJAna Adi tenA upakArIpaNAthI apradhAnapaNe che. - X - X - masAna karmathI AcchAdita jIvano viparIta avabodha. madhati - sAvadhayoganI anivRtti, - X - X - mithyAd - atavArthanI zraddhA * x * e pramANe kapAyAdinA saMparkathI bIjA paNa bhedo kahevA joIe. - x - have prazasta bhAvakAraNa - * niyukti -341 : te ja pramANe saMsAranA kAraNothI viparItapaNe mokSanuM kAraNa te prazasta kAraNa che. tenA eka, be, traNa bhedo che. * vivecana-741 : mokSanuM kAraNa prazasta bhAva kAraNa thAya che. tenA eka, be, traNa bheda saMsAra kAraNathI viparIta jANavA. te A rIte- saMyama eka bheda, jJAna ane saMyama be bheda, samyagu darzana-jJAna-saMyama te traNa bheda che. - x - ahIM sAmAyika avAkhyAnamAM mokSanA aMgapaNAthI bhAvakAraNa che. - x - ahIM kAraNadvAramAM adhikAra dazavIne pharI kAraNadvAra saMgata ja saMpUrNa vakatavyatAnI AzaMkAthI jaNAvatA kahe che - che niyaMtti -342 thI 344 - tIrthakara kyA kAraNe sAmAyika adhyayana kahe che? mare tIra nAma karma vedavuM joIe - e kAraNe kahe che... te kaI rIte vedAya che? kheda rahita dharma dezanA vaDe. te karma bhagavaMtane te bhava pUrvenA trIjA bhavamAM baMdhAya che... niyamathI manuSyagatimAM AI, paraSa ke napuMsaka zubhalecI hoya, vIsamAMnA koI sthAnaka (kAraNa)ne bahulatAthI sevita hoya, to bAMdhe. * vivecana-342 thI 344 - tIrthane karavAno AcAra te tIrthaMkara, tIrtha pUrve kahela che. ahIM tu zabdathI sAmAyika sivAyanA adhyayano paNa grahaNa karavA. *X - tIrthakara nAma saMjJaka goma zabada saMjJArUpa karma mAre vedavuM joIe, e kAraNe sAmAyikAdi adhyayana kahe che - x * tIrthakarane sAmAyika kathananuM kAraNa kahyuM. have gaNagharone te zravaNa karavAnuM kAraNa pratipAdita karatA kahe che - * niyukti -745 - gautamAdi kA kAraNe sAmAyika sAMbhaLe che ? jJAnanI, suMdara ke suMdara bhAvonI upalabdhi mATe sAmAyika sAMbhaLe che. * vivecana-745 - gautamAdi gaNadharo kayA nimita ke prayojanathI sAmAyikane sAMbhaLe ? jJAnArthe * x * bhagavaMtanA mukhethI nIkaLela sAmAyika zabdane sAMbhaLIne tenA arthaviSayaka jJAnanI utpatti mATe ItyAdi - X * zubhAzubha bhAvopalabdhi pravRtti nimita vRttinuM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 34pa kAraNa che kahyuM che - * niyukti-346 - tenAthI pravRtti nivRtti, saMyama, laya, pApakarmanuM agrahaNa, karmanuM alaga thavuM ane azarIrIpaNAnuM kAraNa che. vivecana-746 : zubhAzubha bhAvanA jJAnathI zubhamAM pravRtti ane azubhamAM nivRtti thAya te pravRtti nivRtti saMyama ane tapanuM kAraNa che. temAM nivRtti kAraNavamAM paNa saMyamanuM - apUrva karmanA AvavAnA virodhamAM prAdhAnya batAve che. tenA sahita ja vastuta: d5 saphaLa thAya * x * x- saMyama ane tapathI pApa karmanuM agrahaNa ane karma viveka thAya tathA prayojana kahe che - saMyamamAM anAzrava phaLa che. tapamAM karma nirjarAphaLa che. - x - azarIratA paNa pAme che. e gAthArtha kahyo. have vivakSita arthano anuvAda kahe che - * niyukti -343,348 : kamano prathakubhAva azarIra mATe thAya, azarIratA anAbAdhapaNA mATe thAya, bAdhAthI avedanA thAya, avedanAthI nAkuLapaNuM, tenAthI nirogI thAya. nirogIpaNAthI acalatA, tevI zakyatA thAya. zAzvata bhAvane pAmelo avyAbAdha sukha pAme che. * vivecana-747,348 : karmano pRthabhAva e azarIratAnuM kAraNa che * x * x * [ItyAdi gAthAthI mujaba jANavuM. vizeSa A -] nimitta - kAraNathI meM A AraMbhela che. matra - vedanA rahita jIva thAya che. - x * x - A rIte paraMparAthI avyAbAdha sukhane mATe sAmAyikanuM zravaNa thAya che. kAraNa dvAra gayuM. have pratyaya dvAranI vyAkhyA karAya che - * niyukti-349 - pratyaya nikSepo pUrvavatu, dravyamAM tapta aDadAdi che. bhAvamAM avadhi Adi traNa prakArano pratyaya bhAvamAM che, ahIM bhAva pratyaya levo. * vivecana-749 : pratyaya eTale pratIti, vizvAsa thavo che. teno nikSepa-nyAsa. anu zabada anaMtarokta kAraNa ane nikSepanuM sAmya dazavi che. tethI pratyayano nikSepa nAma Adi cAra bhede thAya. nAma ane sthApanA saraLa che. dravyaviSaya tad aDada Adi che. dravyo ja pratIti karAvanAra hovAthI athavA dravya dvArA pratyaya thAya che te dravya pratyaya. bhAvathI vicAratA avadhi Adi traNa prakAre bhAva pratyaya che. kemake tene bAhya liMga-kAraNanI apekSA nathI. Adi zabdathI mana:paryava Ane kevala jJAna levA. mati ane zratamAM bAhyaliMga kAraNa apekSita hovAthI vivakSA karI nathI. - X * tethI kahe che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti-750 : kevaLajJAnI huM chuM ema jANI Arahato sAmAyikane kahe che. teo savajJa che, evo vizvAsa thavAthI gaNadharo sAMbhaLe che. * vivecana-75o : huM kevaLajJAnI chuM evA sva-pratyayathI arahaMta pratyakSa ja sAmAyikanA arthane pAmIne sAmAyikane kahe che, zotAnA-gaNadharAdinA hRdayagata zeSa saMzaya chedIne temane sarvajJapaNAno avabodha thAya che. - X - X - X - X * tevo pratyaya janmavAthI gaNadharo sAMbhaLe che. pratyaya dvAra samApta. have lakSaNa dvArA avayavAryanA pratipAdana mATe kahe che. * niyukti -3pa1,35ra : nAma, sthApanA, dravya, sArdaya, sAmAnya, AkAra, gatiAgati, vividha prakAre, nimita, utpAda, nAza, vIrya ane bhAva A lakSaNo saMkSepathI kahan. athavA bhAvalakSaNa sahaNA Adi cAra bhede che. - vivecana-51,35ra : jenA vaDe lakSya karAya te lakSaNa - padArtha svarUpa, te bAra bhede che. temAM nAmalakSaNa te bIjAthI judA pADI Ape che, A varNAnupUrvI. sthApanA lakSaNa - 7 kAra Adi varNono AkAra vizeSa. dravat lakSaNa - jJazarIrAdi atikti je je dravyanuM bIjAthI vyavacchedaka svarUpa jemake gati Adi dhamastikAyAdinuM lakSaNa che. A ja kaMIka mAtra vizeSathI sArdazya, sAmAnya Adi lakSaNa bhedathI nirUpaNA karAya che. temAM - sAdezya - A ghaTa jevo pATaliputrano ghaTa che. sAmAnya lakSaNa - jemake - siddhonuM siddhava sadbhavya jIvamukta Adi dharmocI sAmAnya che AkAra - bAhya ceSTA rUpa che, tenA vaDe abhipretane jANe che. * x - jemake AkAra vaDe * iMgita gati, caNa, vANI vaDe AdithI antargata mana grahaNa karAya che. gati Agati lakSaNa - x* anukULa gamana te gati, pAchuM pharavuM ke pratikULathI Agamana te Agati. gati ane Agati vaDe ke te ja lakSaNa te gatyAgati lakSaNa. te cAra bhede che - (1) pUrvapada vyAhata, (2) uttarapada vyAhata, (3) ubhayapada vyAhata, (4) ubhayapada avyAhata. temAM pUrvapada vyAhatanuM daSTAMta - bhagava! jIva nairayika che? nairayika jIva che? * x * uttarapada vyAhatanuM daSTAMta - bhagavana! jIve che te jIva ke jIva jIve che. * x - ubhayapada vyAhatanuM dehAMta- bhagavana! bhavasiddhika aiyika che ke nairayika bhavasiddhika che? * x * ubhayapada avyAhatanuM daTAMta - bhagava! jIva jIve che ke jIve te jIva che? gautamAM jIva niyamA jIve che. jIve te paNa niyamA jIva che. * x * lokamAM paNa gatyAgati lakSaNa A rIte che - - X * jIva sacetana ItyAdi - 4 - nAnAbhAva - bhinnatA, te rUpa lakSaNa. te cAra bhede che - dravyathI, kSetrathI, Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 751,752 61 kALathI ane bhAvathI. temAM dravyathI bhinnatA be bhede che tadravya bhinnatA ane anya dravya bhinnatA. temAM paramANunI paraspara bhinnatAne tadravya bhinnatA, anyadravya bhinnatA - paramANune dviaNukAdi bhade. e rIte ekAdi pradezAvagADha, ekAdi samaya sthiti, ekAdi guNa zuklamAM tad ke atad bhinnatA jANavI. A lakSaNo padArtha svarUpanA avasthApakapaNAthI che. nimitta - zubhAzubhathI lakSya karAya te lakSaNa athavA nimitta e ja lakSaNa te nimitta lakSaNa. te ATha prakAre che - bhauma, svapna, aMtarIkSa, divya, aMga, svara, lakSaNa ane vyaMjana e AThathI nimitta jANavuM tenuM svarUpa bIjA graMthothI jANavuM. utpAda - anutpanna vastunuM lakSya na thAya, tethI utpAda paNa vastu lakSaNa che. vigama - vinAza te vastu lakSaNa che. tenA vinA utpAdano abhAva thAya. jema vakratAthI avinaSTa aMguli dravya RjutAthI utpanna na thAya. vIrya - je je vastunuM sAmarthya. te ja lakSaNa te vIryalakSaNa. bhASyakAra kahe che - vIrya eTale baLa, te jIvanuM lakSaNa che, je - jenuM sAmarthya. - X - tathA bhAvonuM - audayikAdinuM lakSaNa pudgalaviSAkAdi rUpa bhAvalakSaNa. jemake udaya lakSaNa te audayika, upazama lakSaNa te aupazamika. anutpatti lakSaNa te jJAyika, mizra lakSaNa te kSAyopazamika, parimANa lakSaNa-pAriNAmika saMyoga lakSaNa - sAMnipAtikanuM che athavA AtmAnA bhAvorUpa lakSaNa te bhAva lakSaNa che temAM sAmAyikanuM jIvaguNatvathI kSayopazama, kSaya, upazama svabhAvatvathI bhAva lakSaNatA che. A ja lakSaNa cittamAM AropIne kahe che bhAve - vicAratA. saMkSepamAM A lakSaNo kahyA. sAmAyikanA vaizeSika lakSaNa jaNAvatA kahe che - athavA bhAva - sAmAyikanA lakSaNa zraddhA Adi cAra che te A pramANe - * niyukti-753 zraddhA, jJAna, viratI ane mizra lakSaNa dharmane kahe che. e cAra lakSaNa saMyuktane te gautamAdi sAMbhaLe che. * vivecana-753 : -- A sAmAyika cAra bhede thAya - samyakatva, zruta, cAstri ane cAstriAcAstri. AnuM yathAyoga lakSaNa che - zraddhA, samyakatva sAmAyikanuM lakSaNa che. jJAna-jANavuM te zruta sAmAyikanuM lakSaNa che - x - virati-viramavuM te, sarva sAvadhayoganI nivRtti te cAstri sAmAyikanuM lakSaNa che mizra - viratAvirati, te cAstriAcAstri sAmAyikanuM lakSaNa che. AnA vaDe, svabuddhino tyAga karIne zAstranuM pAtaMtrya kahe che. bhagavaMta jina ja kahe che, teo kahe tyAre gaNadharAdi sAMbhaLe che. - 4 - lakSaNadvAra kahyuM, have nayadvArane pratipAdita kare che - * niyukti-754 * vivecana : naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e sAta 62 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 mULa nayo che. nayanIti nayA: - vastunA avabodha viSayaka ane dharmAtmaka jJeya adhyAvasAyAMtara hetuo prApta karAve che. avayavane mATe pratyeka nayane nayAbhidhAna nirukta dvArathI kahe che - - * niyukti-755 thI 758H [sAte yonI vyAkhyA sAthe ApavA cAre niyukti sAthe mUkela che, paraMtu arthamAM akSarArthane badale bhAvArthane prAdhAnya Apela che.] (1) aneka pramANo vaDe je mATe che ke mAne che, te naigamanayanI nirukti che. (2) saMgRhita, ekaThAM thayelA artha, saMgrahavacanane saMkSepathI saMgrahanaya kahe che. (3) sarva dravyomAM vizeSa nizvaya mATe vyavahAranayane upayogI jANavo. (4) vartamAnane grahaNa karanAra te RjusUtra naya jANavo. (5) zabdanaya vizeSitatara vartamAnane Icche che. (6) vastunuM saMkramaNa te vastu che ema samabhirUDha nayavALo mAne che, (7) vyaMjana, artha, tabhaya ema vizeSa prakAre evaMbhUta nayavALo mAne che. * vivecana-55 thI 758 - samagra naya prakaraNa vizeSathI anuyoga dvAramAM Ave che. naya rahasya Adi graMtho paNa che, ahIM "naya' saMbaMdhe je vivecana che, temAM cUrNimAM saMkSepamAM che, hAbhidrIyavRttimAM kaMIka vizeSa che, niyukti dIpikAmAM bhinna rIte A nAnI vyAkhyAno vistAra karAyelo che, ame ahIM saMkSepa rajUAta ja karI che. kemake naya vize mAtra anuvAdathI kAma na sare, te mATe tajJa pAse samavuM paDe.] (1) eka nahIM paNa aneka artha, tethI pam kahyuM. sAmAnya ane vizeSa jJAnathI mApe che athavA nigamamAM thAya te vaigama. nigama eTale padArthano pariccheda. - 4 - x - [zaMkA] to zuM vaigama nayavALo samyagdaSTi ja che. kemake sAmAnya-vizeSanA svIkArathI apara che, sAdhunI jema ? nA, evuM nathI. sAmAnya - vizeSa vastunA atyaMta bhedanA svIkArathI tema nathI. - x - x - 4 - 4 - athavA nilayana prasthaka grAmanA udAharaNathI anuyogadvAramAM te pratipAdita karela che, tyAMthI jANavuM. ahIM gamanikA mAtra che. bAkInA - saMgrahAdinA A lakSaNa che, tene tame sAMbhaLo. (2) AbhimukhyathI gRhIta, te saMgRhIta. pIDita - ekajAtimAM rahela, artha viSaya. te saMgRhIta piDitArtha saMgrahanuM vacana - saMgrahavayana. saMkSepathI tIrthaMkara gaNadharo kahe che. sAmAnya pratipAdanamAM rahela A 'sat' ema kahetA sAmAnyane ja svIkAre che, vizeSane nahIM tathA mAne che ke vizeSa e sAmAnyathI arthAntara rUpa che ke anarthAntara rUpa. jo arthAntara rUpa hoya to te nathI, kemake sAmAnyathI judA che. anarthAntara rUpa hoya to te mAtra sAmAnya ja che. - x - saMgrahanaya kahyAM. (3) adhikatAthI AyamAM jAya che te nizcaya, vigata nizcaya te vinizcaya - niHsAmAnya bhAva. sAmAnya abhAvathI A bhAvanA che vyavahAranaya - sarva dravya viSayamAM vizeSa pratipAdanapara che. ahIM sat ema kahetA vizeSa evA ghaTa AdinuM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 55 thI 358 64 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 ja pratipAdana che. kemake tenuM vyavahAramAM hetupaNuM che. -x-xx* athavA vizeSathI nizcaya te vinizcaya - gopAla - sTI Adine avabodha. koI vidvatsalibaddha nathI. te artha badhAM dravyomAM jAya che. * * * * ItyAdi, vyavahAra naya kahyo. (4) hamaNAM utpanna te pratyutpanna arthAta vartamAna athavA prati prati utpanna te pratyutpanna aya ibhinna vyakti svAmika. tene grahaNa karavAnA svabhAvavALuM te pratyutpanna grAhI, RjusUtra ke Rjuzruta nathavidhi jANavI. temAM kAju-vartamAna atIta anAgata vakanA tyAgathI vastu akhila Rju, temAM jAya te bAjumUtra athavA vakathI viparIta je abhimukha che te. zruta te jJAna, tenI abhimukha te Rjuzruta. te bAkInA jJAnone svIkAratuM nathI. * x * x * te atIta ke anAgatane svIkAratuM nathI ane pakIya vastu paNa svIkAratuM nathI. vartamAna sva vastune ja svIkAre che. te liMgAdi bhedathI bhinna svarUpane svIkAratuM nathI. * X - X - X - (5) jenA vaDe Akroza thAya te zabda. tenA arthanA parigrahathI ane bheda upacArathI naya paNa zabda ja che. tethI kahe che - A nAma, sthApanA, ke dravyakuMbha nathI tema mAne che. kemake te kArya karatA nathI. liMga ane vacana bhinnatAne paNa te svIkArato nathI. jemake - ghaDo ane ghaDI e liMgabhedathI arthabheda thAya che, mATe tene eka mAnato nathI. (6) samabhirUDha nayanA mate vastunuM saMkramaNa te avastu thAya che jemake ghaTa e vastu che, tenuM kaTa aAdimAM saMkramaNa thatAM avatu-asatuM thAya che. nayathI vicAratA ekamAM vividha arthanuM sam abhirohaNa thavAthI te samabhirUDha kahevAya che. ahIMbhAvanA A pramANe che - ghaTa, kuTa, kuMbha ItyAdi zabdo bina pravRtti nimitapaNAthI bhinna artha gocara ja manAya che. vaLI vyutpattithI ghaTa, kuMbha Adi judA che, judA arthamAM prayojAya che. vyaMjana - zabda, artha - zabdazI kahevA yogya padArtha, taMdubhaya * zabdArtha lakSaNa. evaMbhUta - yathAbU naya vizeSita kare che - zabda arthacI vizeSita karAya che, artha zabdathI vizeSita karAya che. jemake ceSTA vaDe ghaTa ane ghaTa zabdathI ceTAne vizeSita kare che. tethI jo strInA mastake rahela ceSTAvAn artha ghaTa zabda vaDe kahevAya tyAre ja te ghaTa che. anyathA te ja varatu ceTAnA ayogamAM ghaTapaNe kahevI. e pramANe taigamAdi tayo mULa jAtibhedathI saMkSepa lakSaNa kahyA. have tenI prabheda saMkhyA kahe che - * niyukti-759 - eka eka nayanA so-so bheda gaNatAM 900 no thAya che ane bIjI eka mata pramANe nayo yaoo thAya che. * vivecana-356 : anaMtara kahela naigamAdi nayonA eka ekanA svabheda apekSAthI 100 bhedo gaNatAM 300 bhedo thAya che. bIjA mate zabdAdi traNanA ekavathI A bhedo 5oo thAya che. upa zabdathI taigamanayano saMgraha ane vyavahAramAM samAveza karatAM 600 bhedo thAya, saMgraha, vyavahAra, jusUtra ane zabda e cArene mULanaya gaNavAthI 400 bhedo thAya, naigamathI rajusUtra sudhInA nayone dravyAtika rUpe ane zadAdine paryAyAstikarUpe gaNavAthI be ja bheda thatAM 200 peTA bhedo paNa thAya. * niyukti-760 : A navo vaDe daSTivAdamAM sUtra ane artha kathanarUSa prarUpaNA che. ahIM vaLI teno svIkAra nathI. ahIM prAyaH traNa vaDe adhikAra che. * vivecana-760 : taigamAdi nayanA bheda sahitathI daSTivAdamAM sarva vastunI prarUpaNA karAya che. ane sUtrArtha kathana thAya che. *x * hAla kAlika sUtromAM te naya vaDe avazya vyAkhyA karAtI nathI. paNa zrotAnI apekSAthI prAyaH pahelAM traNa navo vaDe vyAkhyAna karavAmAM Ave che. have - X * A traNa nayonI anujJA zA mATe ? te jaNAve che - * niyukti-361 + vivecana : jinamatamAM nayathI rahita koI ja sUtra ke artha nathI. tethI traNa naya no parigraha karAya che. bAkInA naya no pratiSedha AcArya ane ziSyonI viziSTa buddhibhAvane AzrIne che. vimalamati zrotAne AzrIne vaLI kahe che, naya vizAradane gura kahevAya che. naya dvAra kahyuM. have samavatAra dvAra kahe che - A nayono samavatAra kyAM che ? kyAM anavatAra che? * niryukti-762 - kAlika sUma mUDha nathavAnuM che, tethI ahIM nayono samavatAra thato nathI. apRthakamAM samavatAra che, pRthakamAM samavatara nathI. * vivecana-762 - jemAM mUDha nayo che, te mUDhamayika athavA avibhAgamAM rahela te mUDha. evA te mUDha nayo jemAM che te mUDha nayika. zrutamAM kAlika zruta te pahelI ane chellI porisimAM jaNAya che. temAM namo na samavatare. to teno samavatAra kemAM thAya ? apRthakatva, caraNa-dharma-saMkhyA ane dravya e cAra anuyoganA pratisUtra avibhAgathI varte, temAM nayonA vistArathI virodhAvirodhanA saMbhava vizeSAdithI samavatAra che. pRcakavamAM nathI keTalo kALa apRthakatva rahyuM, kacArathI pRthakava thayuM ? te kahe che - * niryukti-763 : Arya ja sudhI kAlika sUtranA anuyogo ApRthapha na hatA. tyAra pachIthI laIne kAlikasUtra ane daSTivAdamAM alaga anuyoga thayo. * vivecana-763 - jyAM sudhI vajasvAmI guru hatA, te mahAmati sudhI kAlikAnuyoga apRtha hatA, kemake tyAre sAdhunI buddhi tIkSaNa hatI. ahIM kAlika sUtranuM grahaNa, tenuM Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 3763 65 prAdhAnya batAve che anyathA sarvAnuyoga apRthakatva ja hatA. tyArapachIthI pRthakatva thayuM. A Arya vajra koNa hatAM ? temAM stava dvAramAM tenI utpatti kahe che - * niyukti-764 -- tuMbavana saMnivezathI nIkaLyA. cha mAsamAM jeo pitAne arpaNa karAyA, chakAyamAM sattAvALA, mAtA sahita evA temane vAMdu chuM. * vivecana-764 : gAthArtha kahyo. avayavArtha kayAnakathI jANavo. te A pramANe - vajrasvAmI pUrvabhavamAM devarAja zakranA vaizramaNa sAmAnIka hatA. A tapha bhagavaMta vardhamAnasvAmI pRSThacaMpA nagarInA subhUmibhAga udhAnamAM padhAryA. tyAM zAla nAme rAjA ane mahAzAla nAme yuvarAja, te baMnenI bahena yazomatI, teno pati piThara, te baMnene gAgalIkumAra nAme putra hato. tyAre zAla bhagavaMta pAse dharma sAMbhaLIne kahe che - huM mahAzAlane rAjyamAM abhiSeka karIne pachI ApanA caraNakamaLamAM dIkSA laIza. teNe jaIne mahAzAlane kahyuM ke tuM rAjA bana, huM dIkSA laIza. te bolyo - huM paNa dIkSA laIza, je rIte tame ahIM amArA meDhI pramANa cho, te rIte dIkSAmAM paNa rahezo. tyAre gAgalIne kAMpilgapurathI lAvIne rAjApaNe abhiSeka karyo. tenI mAtA je kaMpilapura nagare pIThara rAjaputrane apAyela, tene paNa tyAM lAvyA. pachI te baMne bhAIoe sahasrapuruSavAhinI be zibikA karAvI, cAvat te baMnee dIkSA lIdhI. te baMnenI bahena yazomatI zrAvikA thaI. te baMne bhAI munio paNa agiyAra aMgone bhaNyA. anyadA bhagavat rAjagRhe padhAryA. tyAMthI bhagavaMta nIkaLIne jyAre caMpAnagarI tarapha jaI rahyA hatA, tyAre zAla ane mahAzAla munie bhagavaMtane pUchyuM ke - ame baMne pRSThasaMpA javA IcchIe chIe. kadAca tyAM koIpaNa teomAMthI dIkSA le athavA samyakatvano lAbha pAme. bhagavaMta jANatA hatA ke - tyAM koI bodha pAmanAra thaze. tyAre te baMnenI sAthe bIjA gautamasvAmIne mokalyA ane bhagavaMta pote caMpAnagarI gayA. gautamasvAmI paNa pRSThacaMpA gayA. tyAM samavasaryA, gAgalI, piThara ane yazomatI nIkaLyA, te badAM parama saMvegavALA hatA. dharma sAMbhaLIne gAgalIe potAnA putrano rAjA rUpe abhiSeka karyo. mAtA-pitA sahita dIkSA lIdhI. gautamasvAmI te badhAMne laIne caMpAnagarI cAlyA. te zAla ane mahAzAlamunine caMpAnagarI jatAM harSa hato ke koIne saMsAra pAra utAryA. te vakhate zubha adhyavasAyathI baMnene kevaLajJAna utpanna thayuM. te vakhate gAgalI Adine paNa vicAra Avyo ke amane A baMnee rAjya ApyuM. pharI paNa dharmamAM sthApyA, saMsArathI paNa choDAvyA. ema vicAratA zubha adhyavasAyathI te traNene paNa kevaLajJAna utpanna thayuM. e pramANe te badhAM utpanna jJAnavALA caMpAnagarI gayA, bhagavaMtane pradakSiNA daIne, tIrthane praNAma karIne kaivalinI paryAdAmAM gayA. 32/5 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 gautamasvAmI paNa bhagavaMtane pradakSiNA daI, page paDIne ubhA thaIne kahe che = - tame badhAM kyAM jAo cho ? A bhagavaMtane tame vaMdana karo. tyAre bhagavaMta bolyA gautama ! kevalInI AzAtanA na karo. tyAre nivArAyelA gautame kSamA mAMgI. saMvegane pAmyA. vicAre che ke - huM kevalI thaIne siddhi nahIM pAmuM zuM ? A tarapha bhagavaMte pUrve kahela ke - he gautama ! je aSTApada jaIne caityone vAMde, te dharaNIgocara [manuSya] te ja bhave siddha thAya che. devo paNa paraspara te ja vAta kare che ke - jo nizce dharaNIgocaro aSTApada caDI jAya, te manuSya te ja bhave mokSe jAya che. tyAre gautamasvAmI ciMtave che ke - huM aSTApada tIrthe jauM. tyAre bhagavaMta gautamanA hRdayAkUta jANIne ane tApaso paNa bodha pAmaze jANavAthI, bhagavaMte kahyuM - he gautama ! tuM aSTApada caitye vaMdana karavAne jA. tyAre gautama harSita-saMtuSTa thaIne, bhagavaMtane vAMdIne aSTApade gayo. tyAM aSTApadamAM janavAda sAMbhaLIne traNa tApaso pratyeka 500nA parivAravALA hatA, te aSTApada caDavA udhamI thayelA. te A pramANe - kauDinya, datta ane zevAla. temAM kauDinya parivAra sahita eka-eka upavAsa karIne ane pachI kaMdamULa ane sacittano AhAra karato hato. te aSTApadanI pahelI mekhalAe pahoMcelo. datta paNa chaThThu-chaThThu tapa vaDe paDelA pAMDumAdino AhAra karato hato. te bIjI mekhalAe aTakelo ane zevAla aTTama-aTThama tapa karato svayaM myAna thayela zevAlano AhAra karato hato, te trIjI mekhalAe rahI gayo. 66 = A tarapha gautamasvAmI moTA zarIravALA, taruNa sUryanA kiraNo jevA tejavALA aSTApade jaI rahyA hatA. temane AvatA joIne teo bolyA - A sthULakAya zramaNa ahIM kaI rIte caDaze ? jo ApaNe mahAtapasvI, zuSka ane rUkSa chaIe to paNa caDI zakatA nathI. gautamasvAmI jaMghAcAraNa labdhi vaDe lUtAtaMtu [kadAca-sUryanA kiraNo] nI nizrAe upara caDavA lAgyA. jeTalAmAM teo avaloke che ke A AvI rahyA che, eTalAmAM to A dekhAto paNa nathI. e pramANe traNe tApaso gautamasvAmInI prazaMsA kare che. vismaya pAmelA teo tene avalokatA ubhA rahe che. jyAre gautamaravAmI nIce utare tyAre ame tenA ziSyo thaIzuM. gautamasvAmI paNa caityone vAMdIne IzAna dizA bhAgamAM pRthvIzilApaTTake uttama azokavRkSanI nIce rAtri vAsa karavA rahyA. A tarapha zakrano lokapAla vaizramaNa caityavaMdana karavA Avelo. te caityone vAMdIne gautamasvAmIne vaMde che. tyAre tene gautamasvAmI dharmakathA avasare sAdhunA guNone kahe che. jemake bhagavaMtanA sAdhuo aMta AhArI, prAMta AhArI vagere hoya che. tyAre te vaizrama ciMtave che - A bhagavaMta AvA svarUpanA sAdhu guNone varNava che, tenI potAnI zarIranI sukumAratA jevI che tevI devone paNa nathI. tyAre gautame temane zaMkAzIla joIne puMDarIka nAmaka adhyayananI prarUpaNA karI. te A pramANe - puMDarIkiNI nagarI hatI, tyAM puMDarIka nAme rAjA ane kaMDarIka nAme yuvarAja Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda upoddAta ni - 364 hato ItyAdi "jJAtAdharmakathA'mAM kahyA mujaba jANavuM tethI tuM balava ke durbalavane grahaNa na kara. jema te kaMDarIka te daurbalyathI Ad-du:khAd thaI kALa karI sAtamI narake utpanna thayo. paMDarIka pratipUrNa goLa maToLa hovA chatAM savathi sidaghamAM utpanna thayo. e pramANe he devAnupiya ! durbala ke balika kAraNa nathI. ahIM dhyAnanigraha karavo joIe. dhyAnanigraha e parama pramANa che. tyAre te vaizramaNane thayuM ke aho bhagavaMte mArA hRdayanI zaMkA jANIne nivArI. te saMvega pAmI vaMdana karIne pAcho gayo. tyAM vaizramaNano eka sAmAnika deva jaMbhaka hato. teNe te puMDarIka adhyayana 50 vAra avagRhIta karyuM. te samyakatva pAmyo. pachI gautamasvAmI bIje divase caityone vAMdIne pAchA Ave che. tyAre te tApaso bolyA- tame amArA AcArya ane ame tamArA ziSyo chIe. gautamasvAmIe kahyuM - amArA ane tamArA AcArya trilokanA guru che teoe pUchyuM- tamAre paNa bIjA gura che ? tyAre gautamasvAmI bhagavaMtanA guNanI stavanA kare che. te tApasone dIkSA ApI, devatAe veza Apyo. tyAre badhAM gautamasvAmI sAthe cAlyA. bhikSAnI veLA thaI gautame pUchyuM - tamArA pAraNA mATe zuM lAvuM ? teo bolyA - khIra. gautama svAmI savaladhi saMpanna hatA. pAtramAM ghI-khAMDa yukta khIra laIne AvyA. temaNe AkSINa mahAnasI labdhithI badhAMne pAraNAM karAvyA, pachI pote karyuM. tyArapachI teo sArI rIte AvRtta thayA. teomAM zevAlabhakSI 500ne gautamasvAmInI labdhi joIne kevaLajJAna utpanna thayuM, dattane pasviAra sahita, bhagavaMtanA chatrAtichama joIne kevaLajJAna utpanna thayuM. kauDinyAdine bhagavaMtane joIne kevaLajJAna thayuM. bhagavaMtanI AgaLa jaIne bhagavaMtane pradakSiNA karIne te badhAM kevalInI parSadAmAM gayA. gautamasvAmIe kahyuM - tame bhagavaMtane vaMdana karo svAmI bolyA - kevalInI AzAtanA na karo. gautame - micchAmidukkaDama ApyA. tyAre gautamasvAmIne ghaNo ja kheda thayo. tyAre bhagavaMte gautamane pUchyuM - zuM devonuM vacana grAhya che ke jinavaronuM ? gautame kahyuM - jinavaronuM, to kema kheda kare che ? te vakhate bhagavaMte cAra kaTa [sAdaDI] nI prajJApanA karI. kaTa cAra prakAre che - zuMbakara, vidalakaTa, carmakaTa, kaMbalakaTa. ema ziSyo paNa cAra prakAre che. he gautama ! tuM mAre kaMbalakaTa samAna che. paNa tuM mAro cira kALano paricita che. gautama ! ahIM bhagavatI sUtranA AlAvA kahevA. yAvatu aMte ApaNe baMne koIpaNa bhinnatAvagaranA thaIzuM. tyAre bhagavaMte gautama nizrAthI kumapatraka" adhyayana kahyuM. te vaizramaNa sAmAnika deva tyAMthI cyavane avaMtI janapadamAM tuMbavana saMnivezamAM dhanagirinA garUpe thayo. te dhanagiri zrAvaka hato. pravajayA grahaNa karavAnI IcchAvALo hato, paNa tenA mAtA-pitAe rokayo hato. pachI jyAM jyAM tenA vivAhanI vAta thatI, tyAM tyAM te kanyAnA pariNAmone pheravI nAMkhato ane kaheto ke huM to dIkSA levAno chuM. A tapha dhanapAlanI putrI sunaMdA hatI. te kahe che - huM tene paraNavA taiyAra che. tethI sunaMdA tene ApI. sunaMdAno bhAI Arya samita nAme hato, te pUrve siMhagiri pAse pravajita thayela. te deva sunaMdAnI kukSimAM utpanna thayo. tyAre dhanagirie kahyuM- have A tAro garbha tAro AdhAra banaze. teNae siMhagiri pAse dIkSA lIdhI. te deva paNa nava mAse ga rUpe janmyo. tyAM strIo AvIne bole che ke - jo AnA pitAe dIkSA na lIdhI hota to ghaNuM suMdara thAta. te saMjJI bALake jANyuM ke - mArA pitA pravrujita che. tenuM ciMtavana karatAM tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tyAre te satadivasa rahe che. jethI badhAM kaMTALe to huM sukhe dIkSA laIza. e pramANe cha mahinA gayA, anyadA AcArya samosaryA tyAre Arya samita ane dhanagiri AcAryane kahe che - sagAone ame joI AvIe AjJA ApI. zakunathI jANIne kahyuM - mahAlAbha thaze. je kaMI sayita ke acita tamane maLe te badhuM ja laI lejo. te baMne gayA. temane upasarga karavA lAgyA. bIjI strIo paNa bolI - A bALakane laI jAo. kyAM laI jaIe ? sunaMdA bolI - meM ATalo kALa rAkhyo, have tame tamArA putrane sAcavo. tyAre dhanagirie kahyuM - pachI pastAvo na karatI, tyAre sAkSI rAkhIne bALakane svIkAryo. te cha mAsano hato. olapaka vaDe pAtra bAMdhIne (jhoLI karIne lIdho roto baMgha thayo. saMjJI jANe che tyAre AcAryae bhAre bhAjana jANI hAtha phelAvyo. hAthamAM Apyo, bhUmie paDyo tyAre kahyuM - he Arya ! A 'vaja' jaNAya che cAvata devakumAra jevo bALaka che. AnuM tame saMrakSaNa karo. A bhaviSyamAM pravacanano AdhAra thaze. tyAre tenuM vaja evuM nAma rAkhyuM. tyAre sAdhvIne soMpyo. teoe zayyAtara kULamAM Apyo. zayyAtara tene potAnA bALakanI jema havaDAve che. maMDita kare che, dudha pAya che tyAre tenI AgaLa je uccarA Adi Acare che, teno AkAra dazavi che. e rIte uchere che. sAdhu paNa bahAra vicaravA lAgyA.. tyArapachI sunaMdA tene zodhe che. zayyAtaro bALakane ApatA nathI. sunaMdA AvIne dUdha pIvaDAve che. e rIte te traNa varSano thayo. anyadA sAdhuo vicaratA tyAM AvyA. tyAre bALakano jhaghaDo rAjamAM pahoMcyo. dhanagiri kahe che - bALaka ANe mane Apela che. paNa nagara sunaMdAnA pakSamAM rahyuM. teNI ghaNAM ramakaDAM lAvI. rAjA pAse nyAya karAvavA beThA. tyAre pUrvAbhimukha rAjA, jamaNI bAju saMgha ane sunaMdA potAnA svajana sAthe rAjAnI DAbe rahyA, rAjA kahe che - tamAro A bALaka jenI pAse jAya, te teno thaze. sAMbhaLo, koNa pahelAM bolAvaze ? puruSAdika dharma hovAthI pahelAM purapa bolAve nagarajano bolyA ke - nA, A temano paricita che, mATe mAtA bolAve. vaLI mAtA ja dAkarakAztiA hoya che. vaLI komaLa savA hoya che. mATe teNI ja bolAve. tyAre teNI hAthI-ghoDA-sthAdi vaDe bALabhAvane lobhAvatI kahe che - he Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - so Avazyaka-mUlasaba saTIka anuvAda/2 vaja ! A laI le. tyAre bALaka tene phakta joto ubho rahe che. te jANe che ke jo saMghanI avamAnanA thAya to dIdhasaMsAra vadhe. nahIM to A paNa dIkSA leze. gaNacAra vakhata bolAvavA chatAM mAtA pAse na gayo. pitAe kahyuM - jo dharmanI jarUra hoya to he dhIra/ karma jane pramArjanAra A nAnuM joharaNa grahaNa kara. tyAre jaldIthI teNe laI lIdhuM. lokoe jainadharmano jayajayakAra karyo. tyAre mAtAne thayuM ke mAro bhAI, pati, putra badhAMe dIkSA lIdhI. mAre rahIne zuM karavuM che ? e rIte teNIe paNa dIkSA lIdhI. * niyukti-365 - deve bALaka evA vajane vaSamAM bhojana mATe nimaMcyo, chatAM te vinIta evA vinayathI te na svIkAryuM. te vajasvAmIne huM namuM chuM. * vivecana-765 - gAthArtha kahyo. avayavArya kathAnaka vaDe jANato. te A pramANe - te vaja paNa jayAre dudha paNa pIto na hato tyAre pravajita thayo. pravajitonI pAse rahyo. te zramaNI pAse 11-aMganuM zruta bhaNyo. tene tevI padAnusArI labdhi hatI. tyAre ATha varSano thatAM saMyatInA upAzrayathI bahAra lavAyo, AcArya pAse rahe che. AcArya ujainI gayA. tyAM varSA akSatadhAre paDatI hatI. tyAM tenA pUrvasaMgatika jaMbhaka devo, mArgamAM jatAM evA tenI parIkSA kare che. tyAre parIkSA nimite AvI, vaNika rUpe sAdhune gaucarI mATe nimaMtre che. paraMtu vajasvAmI sAmAnya biMdurUpa varSa cAlu hatI tyAM sudhI na gayA. deva pharI bolAve che. tyAre vaja upayoga mUke che - dravyathI puSa phaLAdi, phonathI ujainI, kALathI prathama varSA, bhAvathI jamInane sparzatA nathI, AMkhanuM maTakuM mAratA nathI ane harSita saMtuSTa jaNAya che. nakkI A deva che. tethI hAra grahaNa karatA nathI. tyAre devo vaja svAmI upara khuza thaI bolyA - tamane jovA AvelA, pachI vaikriya vidhA Ape che. * niyukti- 66 - ujainImAM je jaMbhaka deve AvIne, parIkSA karIne stuti mahimA karyo. evA akSINa mahAnasika labdhivALA ane sIhagiri dvArA prazasita ti vajavAmIne huM vaMdanA karuM chuM. * vivecana-366 :gAthArtha kahyo. teno avayavArtha kathAnaka vaDe jANavo. te A - pharI paNa anya koI divase jeTha mAsamAM saMjJAbhUmi jatAM temane vijasvAmIne ghebara vaDe deva nimaMtraNA kare che. tyAre paNa dravyAdi upayoga mUke che, jANIne ghebara letA nathI. tyAre devo nabhogAminI vidhA tene ApIne jAya che. e pramANe vajasvAmI viyare che. je rIte temaNe padAnusArI labdhithI 11-aMgakRta grahaNa karyuM, tenAthI te saMyamamAM atisthira thayA. tyAre je pUrvagata bhaNyA, te paNa teNe badhuM grahaNa karyuM. e pramANe teo ghaNuM bhaNyA. tyAre tene bhaNavAnuM kahyuM, tyAre te bhaNela chatAM tyAM bolatA rahe che. bAkInA sAMbhaLatA hatA. koI divase AcArya bhagavaMta madhyAhe sAdhuo bhikSArthe gayelA, tyAre saMjJAbhUmi javA nIkaLyA. vajasvAmI upAzraya sAcavavA rahyA, teNe sAdhunA vIMTIyAne mAMDalInI jema goThavyA. madhyamAM pote beThA ane vAMcanA ApavA lAgyA. tyAre kramathI 11-aMgonI ane pUrvanI vAcanA ApI. teTalAmAM AcArya AvIne vicAra kare che - nAnA sAdhuo AvI gayA. zabdo sAMbhaLyA che ogha megha sadeza hatA. bahAra sAMbhaLatA besI rahyA. tene khabara paDI ke A to vaja bole che. pachI taiyadhika zabda kare che. te vakhate AcAryane zaMkA na paDe te mATe vajae jaldIthI vIMTIyA tvarita svasthAne rAkhI dIdhA. bahAra nIkaLIne daMDa pucchaNaka grahaNa karyo. AvIne AcAryanA baMne pago pramArje che. tyAre AcArya vicAre che. Ano koI sAdhu parAbhava na kare, tethI huM temane jANa karIza. rAtrinA pUche che ke huM amuka gAme jauM chuM. tyAM be traNa divasa rahevAnuM thaze. tyAre yogamAM rahelAe pUche che ke- amArA vAcanAcArya koNa ? AcArya kahe che - vaja. sAdhuo vinIta hovAthI, temaNe svIkArI lIdhuM. AcArya gayA. sAdhuo paNa prabhAte vasatinI pratilekhanA karI, kAlanivedana Adi vaja pAse kare che, tene mATe niSaghA (Asana) goThave che. vaja tyAM bese che. teo paNa jema AcAryano karatA hato temaja vinaya kare che. tyAre vaja teone vyakta-spaSTa zabdothI badhAMne anukramathI AlAvA Ape che. jeo maMda medhAvALA hatAM, teo paNa zIghatAthI prasthApita thavA lAgyA. tyAre te badhAM vismaya pAmyA. jeoe pUrve AlAvA bhaNelA, teo paNa vinyAsane mATe pUchavA lAgyA. vaja paNa badhuM ja kahe che. te sAdhuo paNa badhAM saMtuSTa thaIne kahe che - jo AcArya thoDAM divasa rokAI jAya to sAruM. A zrutaskaMdha jaldI karAve che, AcArya pAse ghaNA divase grahaNa karAya che. jyAre A eka ja parisimAM karAvI de che. e pramANe te vaja badhAM sAdhano bahumAnya thaI gayo. AcArya paNa jANIne pAchA AvyA. - AcArya pUche che - svAdhyAya yAda rahyo ? te bolyA - rahyo. have A vaja ja amArA vAcanAcArya thAo. AcAryae kahyuM - te ja thaze. tame teno parAbhava na karo, te jANavAnA nimite ja huM gayelo. paNa Ane te vAcanA devAnuM kAtuM nathI. kemake teNe zruta kAna vaDe corIne lIdhuM che. tethI teno usAkalpa karavo joIe [AgamanI anujJA ApavI te. tene jaldI-jaldI anujJA apAya che. bIjI porisimAM artho kahevAya che. e pramANe ubhayakAne yogya karIne, je artho AcAryane paNa zaMkita hatA, te paNa vajae udghATita karyA. dRSTivAdamAM jyAM sudhI jANatA hatA, te grahaNa karyuM. teo vicaratA dazapura nagare gayA. unImAM bhadragupta nAme AcArya hatA. teo sthavira kapasthita hatA. temane dRSTivAda upasthita hatuM vajasvAmIne saMghATaka Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 776 Apyo. temanI pAse gayA. tyAre bhadragupta sthavirane svapna AvyuM - koI AgaMtuka mArA pAtramAMthI bharela khIra pIne AzvAsita thayo. prabhAte sAdhuone kahe che. teo anya-anyane kahe che. guru kahe che - tame jANatA nathI, hamaNAM mAro grAhaka Avaze ane te badhAM ja sUtrArtho grahaNa karaze. guru pote bAhiAimAM AvIne rahyA. tyAre vajane AvatA jue che. pUrve sAMbhaLela ke A vajra che. khuza thaIne svIkAryo. tyAre temanI pAse vajrasvAmI daza pUrve bhaNyA. tenI anujJA nimitte jyAM uddezo karAyo tyAM ja anujJA karI ema karIne dazapure AvyA. tyAM anujJA AraMbhI. teTalAmAM te vRMbhaka devoe anujJA upasthApita karI. divya cUrNa ane puSpo lAvyA. A ja arthane niryuktikAra kahe che- * niyukti-767 : 31 jemanI anujJAthI dazapura nagaramAM vAcakatva - AcAryatva arpaNa thayuM, jaMbhaka devoe mahotsava karyo, te padAnusArI [labdhivaMta vajasvAmIne mArA namaskAra thAo. * vivecana-767 : anya koI divase siMhagirie vajrasvAmIne gaNa soMpIne bhakta pratyAkhyAna karyuM, devaloke gayA. vajasvAmI paNa 500 aNagAra sAthe parivarIne viyaravA lAgyA. teo jyAM jyAM jatA tyAM tyAM udAra zabdothI prazaMsA pAmatA paribhramaNa kare che - aho bhagavan ! aho bhagavan ! teo bhavyajanone vibodhana karatAM vicare che. A tarapha pATalIputra nagaramAM dhana zreSThI hato. tenI putrI ati rUpavatI hatI. tenI yAnazALAmAM rahelAM sAdhvIo vAraMvAra vajrasvAmInA guNonI stavanA karatA. svabhAvathI ja loka kAmitakAmuka che. zreSThIputrI vicAre che ke - jo te mArA pati thAya to huM bhogo bhogavuM. nahIM to A bhoganuM kaMI kAma nathI. te Ave to sAruM - 4 - sAdhvIoe tene kahyuM ke te paraNe nahIM. tyAre zreSThI putrI bolI ke - jo te lagna nahIM kare to huM paNa dIkSA laIza. vajrasvAmI vicaratA pATalIputra pahoMcyA. tyAre teno rAjA parivAra sahita ahaM pUrvaka nIkaLyo. te sAdhuo thoDAM-thoDAM AvatA hatA. temAM ghaNAM udArazarIrI paNa hatA. rAjA pUche che - zuM A vajrasvAmI che ? teo kahetA - nathI, A tenA ziSya che. evuM chellA vRMda sudhI banyuM. temAM pravila sAdhu sahita joyA. rAjAe vaMdanA karI. te udhAnamAM zreSThIputrI lokonI pAse sAMbhaLIne huM kaI rIte joIza ema vicAre che. bIjA divase pitAne vinaMtI karI - mane vajrasvAmI sAthe paraNAvo, nahIM to huM ApaghAta karIza. tyAre teNIne sarvAlaMkAra vibhUSitA karI, aneka koTi dhana sahita laI gayo. vajrasvAmIe dharma kahyo. te bhadaMta kSIrAzravalabdhika hatA. loko bolyA - aho ! susvaro bhagavaMta sarvaguNa saMpanna che. paNa rUpavihIna che. jo rUpavAn hota to sarvaguNa saMpatti thAta. bhadaMta vajra e temanA manogata bhAvane jANIne tyAM lAkha pAMkhaDIvALuM kamaLa vikaryu. tenA upara beThA. ati saumya rUpa vikrvyu, jevuM devonuM hoya. loko Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 AvarjAyA ane bolyA A emanuM svAbhAvika rUpa che, teo sAtizaya hovAthI have virUpa rahe che tema prArthavuM nahIM. rAjA paNa bolyo - aho ! bhadaMta, AvA paNa che. tyAre aNagAranA guNone varNave che. ItyAdi - 4 - 4 - tyAre zreSThIne bolAvIne bhagavaMte viSayonI niMdA karI, jo mane IcchatA ho 32 - to pravrajyA lo, tyAre pravrajyA lIdhI. A ja arthane hRdayagata karIne kahe che - * niyukti-768 : je kanyAne mATe dhanazreSThIe yauvanamAM nimaMtraNA karI, (kyAM ?) kusuma nAmanI arthAt pATaliputra nagarImAM, te vajrasvAmIne huM namuM chuM. * vivecana-768 : gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A pramANe - te bhagavaMte padAnusArIpaNAthI vistRta thayela mahA parijJA adhyayanathI AkAzagAminI vidhAnuM uddharaNa karyu. tethI te bhadaMta AkAzagAminI labdhi saMpanna thayA. te kahe che - * niyukti-769 : mahAparijJAthI jeNe AkAzagAminI vidhA uddharI, tevA chellA zrutadhara Arya vajasvAmIne huM vaMdu chuM. * vivecana-769 : AkAzagama - AkAza mArge gamana jemAM che te vidhA. Arya - sarva haiya dharmothI dUra rahe te Arya - 4 - have bIjI adhikRta vidhAno niSedha jaNAvavA mATe ItyAdithI - 4 * Ama kahe che * niyukti-990 :kahe che ke - A vidhA vaDe parvata jaIne rahI zake, evo A * vivecana-770 : - x - fata - paryaTana kare, naLa - parvata, bAkI gAthArtha mujaba. * niryukti-771 : teo kahe che - A vidhA pravacanopakArArthe dhAraNa karavI, mArI A vidha koIne ApavI nahIM, kemake have Rddhika manuSyo thaze. * vivecana-771 : - budvIpane paryaTana karI zake ane mAnuSottara mArI vidhAno viSaya che. [gAthArtha kahyo. have zeSa kathAnaka kahe che - te bhadaMta e pramANe guNa vidhA yukta vicaratA pUrvanA dezathI uttarApatha gayA. tyAM duSkALa hato. mArgo paNa naSTa thayelA. tyAM saMgha ekaTho thayo. teno nistAra karavA paTavidhAthI paTa vikurtI, saMghane besADyo. tyAM zayyAtara Arya vaja pAse Avyo. dAMtaraDA vaDe potAnI zikhA-coTalI chedIne bolyo - huM paNa tamAro sAdharmika chuM. te paNa paTa upara caDI gayo. pachI badhAMne laIne uDIne purikA nagarI gayA, tyAM sukALa hato. tyAM zrAvako ghaNAM hatA, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ti, * 999 paNa tyAMno rAjA bauddhadharmopAsaka hato. ApaNA zrAvako ane bauddhanA upAsakone viraddhapaNe mAtrArohaNa hoya che. teno rAjA kUla Apato nathI. paryuSaNAmAM puSpo nahIM maLavAthI zrAvako kheDavALA thayA. tethI bALa-vRddha badhAM vajasvAmI pAse AvyA. temane kahyuM ke jo tamArA jevA nAtha hovA chatAM pravacana mAlinya thAya to tame jANo. ema ghaNAM prakAre kahetA, uDIne mAhezvarI purI gayA. tyAM hutAzana nAme vyaMtarAyana hatuM. tyAMthI puSpono ghaDo bharyo. tyAM vajasvAmInA pitAnA mitrano bagIco hato, te ekadama bolyo - Apane AvavAnuM zuM prayojana che ? tyAre kahyuM - puSpa mATe. te bolyo - Apa anugraha karo, vajasvAmIe kahyuM - tame ekaThAM karo, teTalAmAM AvuM chuM. pachI sula himavaMte zrI devI pAse gayA. zrIdevIe caityanA arcana nimite kamaLa Ayu, te laIne agnigRhe AvyA. tyAM deve vimAna vikuvyuM. temAM puSpono kuMbha mUkyo. pachI jaibhaka devagaNathI parivarIne divya gIta-gaMdharva-ninAda saha AkAza mArge AvyA. te pAnA vRtamAM vajasvAmI beThA. tyAre te boddha upAsako bolyA - amAre A prAtihArya kyAM ? aDadhAM phUlo laIne gayA. tyAMthI nIkaLI jinAlayamAM gayA. tyAM devoe mahotsava karyo. tyAM lokamAM ghaNuM bahumAna thayuM. rAjA paNa Avarjita thaIne zramaNopAsaka thayo. ukta artha ja buddhanA bodhane mATe kahe che - niyukti-7ra + vivecana : mAhezvarI nagarIthI bAkInA puSpo laIne te purikAnagarI vyaMtara devakula yukta udhAnathI gayA. kaI rIte ? AkAzatalane atIva ullaMghIne, mahAnubhAga evA aciMtya zakti Arya vaja e pramANe vicaratA zrImAle gayA. e pramANe cAvatu AgamanA cAra anuyoga apRthak hatA. * niyukti-333 - ApRthapha anuyogamAM cAra dvAro ekamAM ja kahevAtA. pRthapha anuyoga karAtA te artho pachI viccheda pAmyA. * vivecana-713 : cAra dvAro - caraNAnuyoga, dharmAnuyoga, kAna-gaNitAnuyoga, dravyAnuyoga eka sAthe kahevAtA hatA. paNa caraNa Adi te aryo pRcakava anuyoga karaNathI viccheda pAmyA. have jenA vaDe pRthakatva karAyu te jaNAve che - * niyukti -734 - devendrothI vadAyelA, mahAnubhAga, AryarakSite hInayuga-kALane pAmIne cAre anuyogone alaga vibhakta karyA. * vivecana-734 - durbalikA puSpamitra jevA prAjJane paNa A Anuyogo atigUDha lAgatA hovAthI ane sUtrArtha vismRta thato jANIne, hInayugane jANIne, zAsananA hitane mATe Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 anuyoga alaga-alaga sthApyA. cAra bhAga karyA. have AryarakSita svAmInI utpattine jaNAvatAM kahe che - * niyukti -335,376 : AryarakSitanI mAtA-dvasomA, pitA-somadeva, bhAI-bhurakSita, AcArya tosaliputra hatA. teNe bhadraguptasUri pAse judA rahIne pUrvano abhyAsa karyo, potAnA bhAIne ane svajanane dIkSita kawI. * vivecana-375,776 - baMne gAvAno artha kathAnakathI jANavo. te A pramANe che - te kALe - te samaye dazapura nAme nagara hatuM, temAM somadeva brAhmaNa hato, tene rUdra somA nAme patnI hatI. teno putra rakSita hato, teno nAno bhAI kazu rakSita hato. AryarakSitanI vAta pachI karIzuM. dazapura nagaranI utpati - te kALe, te samaye caMpA nagarImAM kumAranaMdI nAme strI lolupa sonI raheto hato. te jyAM jyAM svarUpavatI kanyA jue ke sAMbhaLe tyAM pao0 suvarNa mudrA ApIne tene paraNato hato. e pramANe teNe 500 kanyAne ekaThI karelI. tyArapachI te IrSALue eka taMbha prAsAda karAvyo, te strIo sAthe maNa karavA lAgyo. tene nAgila nAme eka zrAvaka mitra hato. anya koI divase paMca zailakadvIpamAM rahenArI be vyaMtarI surapatinA niyogathI naMdIzvaradvIpanI yAtrAne mATe nIkaLI. teno vidhummAlI nAme paMcazailAdhipati pati hato te (mArgamAM) eNvI gayo. teNI baMne vicAravA lAgI ke koIne ApaNe vyagrahita karIe, je ApaNo pati thAya. bhaTakatA-bhaTakatA caMpAmAM kumAranaMdIne 500 mahilAnA parivAra sAthe ramaNa karato joyo. teNI baMnee vicAryuM ke A strIlolupa che. Ane sujJAhita karIe. tyAre te baMnee udhAnamAM jaIne potAne sonI samakSa darzAvI. tyAre sonIe temane pUchayuM - tame baMne koNa cho ? bolI ame baMne devIo chIe. sonI tenAmAM mUrNita thayo. tenI pAse bhoganI prArthanA karI. devIo bolI - jo amArAthI tAre bhoga kArya hoya to paMcazaila dvIpe Avaje. ema bolIne uDI gaI sonI te baMnemAM mUrNita thayo, rAjakuLamAM suvarNa ApIne paTaha vagaDAvyo * kumAranaMdIne je paMcaula laI jaze, tene koTi dhana Apaze. koI vRddha te paTaha jhIlI lIdho. pravahaNa-vahANa taiyAra karyuM, mArga mATe bhAthuM bharyuM. dravya laI te sthavire potAnA putrone ApyuM. ApIne kumAranaMdIne laIne yAna-vAhanathI nIkaLyo. jyAre samudramAM ghaNe dUra gayo tyAre sthavire kahyuM - kaMI paNa dekhAya che ? sonIe kahyuM ke kaMIka kALA varNanuM dekhAya che. vRddha nAvike kahyuM - A vaDa che, te samudra kULamAMthI parvata mULamAM jAya che. AnI nIcethI A vahANa nIkaLaze. tyAre tuM amUDha thaI vaDanI DALe vaLagI jaje. tyAM paMcazailathI bhAraMgapakSI Avaze. te yugalane traNa paga haze. jyAre teo sUI jAya tyAre vaccenA pagamAM sArI rIte Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 375,776 coMTIne, vastra vaDe tArA zarIrane bAMdhaje. pachI te pakSIyugala tane paMcazailadvIpe laI jaze. jo tuM vaDamAM nahIM vaLagI zake to A vahANa bhamaramAM pravezaze, tyAM vinAza pAmaze. e pramANe sonI vaLagI gayo. pakSI vaDe paMcaula laI javAyo. tyAre te baMne vyaMtarI vaDe jovAyo. sonIne te devIoe potAnI trAddhi darzAvI. sonI teomAM ghaNo ja gRddha thayo. te devIo bolI - A zarIra vaDe ame bhogavI zakAze nahIM. kaMIka agni pravezAdi kara. jethI paMcazailAdhipati thaIza. sonI vicAre che have mAre kyAM javuM ? te baMnee karatalano saMpuTa karI tene laIne, tenA potAnA udhAnamAM mUkI dIdho. tyAre lokoe AvIne pUchyuM - to sonIe je kaMI joyuM, sAMbhaLyuM ane anubhavyuM, te paMcazailadvIpano badho vRtAMta kahyo. tyArapachI mitra nAgale aTakAvavA chatAM iMgitamaraNathI marIne paMcazailano adhipati thayo. tyAre te nAgila zrAvakane nirveda jamyo. A bhogane kAraNe ATalo kaleza pAmyo. ApaNe jANatA nathI ke zuM thaze ? ema vicArI teNe dIkSA lIdhI. kALa karIne azrutakalo utpanna thayo. avadhijJAna vaDe teNe te sonIne joyo. anya koI divase naMdIzvara yAtrAmAM jatAM te sonI Dhola na vagADavA palAyana thato hato, tyAre] Dhola tenA gaLe vaLagI gayo. tyAre Dhola vagADato naMdIzvare gayo. tyAM nAgiladeva Avyo. tene (sonI) jue che. te tenA tejane sahana na karI zakato palAyana thavA lAgyo. nAgiladeva tejane saMharIne kahyuM - o ! mane oLakhe che ? sonI deva bolyo - zakAdi Indrane koNa nathI jANatuM ? tyAre nAgile zrAvakarUpa dekhAyuM ane oLakhANa yAda karAvI. tyAre sonIdeve kahyuM ke - mane AjJA karo ke have huM zuM karuM ? tyAre nAgila deve kahyuM - tuM vardhamAna svAmInI pratimA kara, te tArA mATe samyakatvanA bIjarUpa thaze. tyAre te [vidhummAlIdeva banelo sonI mahAhimavaMta pati gayo, gozISa caMdananA vRkSane chedIne tyAM pratimA banAvI. lAkaDAnA saMpuTamAM mUkIne bharatotramAM Avyo. samadramAM utpAtathI cha mAsathI bhamatA vahANane joyuM tyAre teNe te utpAtane upazAMta karyo. pratimAne peTImAM mukI nAvikane ApI. tene kahyuM ke- A devAdhidevanI pratimA che, tene vItabhaya nagare utAje tyAM udAyana rAjA tApasa bhakta che, prabhAvatI devI [saNI] che. vaNike kahyuM - Ane devAdhidevanI pratimA karavI. te IndrAdi vaDe karAI. parazuM na vAparyuM. A vAta prabhAvatI rANIe sAMbhaLI. teNI bole che - vardhamAnasvAmI devAdhideva che, tenI pratimA thAo. jevI peTI upara Ahata karI ke pUrva nirmitApratimA nIkaLI. aMtaHpuramAM caityagRha karAvyuM. prabhAvatI nhAIne traNe saMdhyA tenI 36 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda mastaka na dekhAyuM, kheda thayo, hAthamAMthI vINA paDI gaI. rANI roSAyamAna thaIne bolI - zuM nRtya barAbara na hatuM ? bahu Agraha karatAM rAjAe sAco javAba Ayo. saNI bolI - mAre zuM ? meM to sArI rIte zrAvakantanI anupAlano karI che. anya koI divase nhAIne dAsI pAse vo maMgAvyA. te lAla vastro lAvI. saNIe roSathI arIso mAryo, jinagRhamAM javAnuM che ane lAla vastro Ape che ? dAsI mRtyu pAmI. tyAre rANI vicAravA lAgI ke mArA vaDe vrata khaMDita thayuM. have jIvIne zuM karavuM che ? rAjAne pUchIne huM bhakta pratyAkhyAna karyuM. rAjAe tenI pAse vacana lIdhuM ke jo tuM divaloke jAya to AvIne mane] pratibodha karavo. rANIe kabUla karyuM. bhaktapatyAkhyAna karI, mRtyu pAmIne devaloke gaI. jinapratimAnI sArasaMbhALa devadattA nAme kuchajAdAsI kasvA lAgI. prabhAvatI deve udAyanane bodha karavA prayatna karyo. te bodha pAmato nathI. kemake te tApasa bhakata hato. tethI deve tApasanuM rUpa lIdhuM, te amRtaphaLa laIne Avyo. rAjAe te phala cAkhyA. pUchayuM ke - A phaLo kyAMnA che ? deve kahyuM - nagaratI dUra Azrama che, tyAMnA A phaLa che. tenI sAthe rAjA gayo. te tApaso tene mAravA lAgyA. bhAgIne vanakhaMDamAM gayo, tyAM sAdhune joyA. sAdhue dharma kahyo, rAjA bodha pAmyo. prabhAvatIdeve potAne pragaTa karIne pRcchA karI. pachI pAcho gayo. udAyana rAjA zrAvaka thayo. A tarapha gAMdhAra zrAvaka badhI jinajanmabhUmine vAMdIne vaitADhya kanaka pratimAnuM sAMbhaLIne upavAsa karIne rahyo. * x tyAM devatAe saMtuSTa thaIne tene sarvakAmita 100 guTikA ApI. tyAMthI nIkaLI vItabhaya nagare gozISacaMdanamayI jinapratimA vize sAMbhaLyuM. tyAM vaMdana karavAne Avyo. vaMdanA karI, tyAM bimAra paDyo. devadattAe tenI ghaNI sevA karI, saMtuSTa thaIne gAMdhAra zrAvake te guTikA devadattAne ApI, teNe dIkSA lIdhI. koI divase devadattAe vicAryuM - mAro suvarNa samAna varNa thAo. tyAre guTikA prabhAva suvarNa jevA rUpa-varNavALI te thaI gaI. pharI paNa te vicAre che ke - huM bhogo bhogavuM, paNa A rAjA to mArA pitA samAna che, bAkInA godhA jevA che. mane prAdho rAjA game che. tene manamAM dhArIne guTikA khAdhI, pradhotane devatA vaDe kahevAyuM ke AvI rUpavatI strI che. tethI caMDaudhote suvarNagulikA pi'lI kujA dAsI), ne mATe dUta mokalyo. tyAre suvarNagulikA kahevaDAve che ke - to tuM mane rUbarU jovA Ad. tyArapachI caMDaudhota analagiri hAthI upara saginA Avyo. teNIne joI, tene gamI gaI. teNI bolI ke jo pratimA sAthe lo to huM AvuM. tyAre tyAM rAtri rokAI, pAcho gayo. bIjI tevI ja jinapratimA karAvIne Avyo. mULa pratimAnA sthAne tene sthApIne pachI jIvita svAmInI pratimA ane suvarNagulikAne laIne ujainI pAcho gayo. tyAM analagiri hAthI vaDe maLamUtra tyAga karAyelo. tenI gaMdhathI bIjA hAthI unmatta thayA, je dizA taraphathI gaMdha AvatI hatI, te dizAmAM pUjA kare che. koI divase rANI nRtya karatI hatI. rAjA vINA vagADato hato tene rANInuM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 775,776 rAjAe avalokana karyu. analagirinA pagalAM joyA, rAjA vicAre che - kayA nimitte Avyo haze ? cAvat pe'lI dAsI paNa dekhAtI nathI. rAjA kahe che - dAsIne te upADI gayo. have jAo pratimA che ke nahIM te juo. sevakoe AvIne kahyuM - pratimA che. 99 tyArapachI rAjA pUjAnA samaye Avyo. jue che ke pratimAnA puSpo mlAna thaI gayA che. pratimAnI nirNitA joIne jANyuM ke - A to pratimAnuM pratirUpaka che. mULa pratimAnuM haraNa karAyeluM che. tyAre rAjAe pradhotanI pAse dUta mokalyo, kahevaDAvyuM ke - mAre dAsInuM kaMI kAma nathI paNa mArI pratimA pAchI ApI de. pradhote pratimA na ApI. tethI udAyana rAjA jyeSTha mAsamAM daza rAjA sAthe jaIne prota upara caDAI karI. marubhUmine pAra karatI veLA AkhuM sainya tarasathI maravA lAgyuM rAjAne nivedana karyu. tyAre rAjAe prabhAvatIne yAda karI, te prabhAvatI deva Ave che. teNIe traNa puSkariNI banAvI. AgaLanI, madhyanI, pAchaLanI. tyAre badhAM Azvasta thayA. pachI ujjainI gayA. udAyane protane kahyuM ke lokone mAravAthI zuM lAbha ? tArI ane mArI vacce yuddha karIe, tane hAthI-ghoDA-stha ke page jema ruce tema yuddha karIe.tyAre pradhote kahyuM ke ApaNe stha vaDe yuddha karIe. tyAre analagiri hAthI vaDe te - Avyo. udAyana rAjA ratha laIne nIkaLyo. tyAre rAjA bolyo ke - teM zaratano bhaMga karyo che, to paNa have tuM bacavAno nathI. tyArapachI udAyane ratha mAMDalika rAjAne Apyo. hAthInA vegathI pradhotanI pAchaLa paDyo. hAthI jyAM jyAM paga mUke che, tyAM tyAM bANa pheMke che. hAthI paDI na gayo tyAM sudhI tema karyu. pachI pradhotane bAMdhI dIdho. tenA kapALe aMkita karAvI dIdhuM - "udAyana rAjAnI dAsIno pati' pachI potAnA nagara tarapha cAlyo. paNa pratimAe sAthe AvavAnI IcchA na karI [arthAt na AvI.] mArgamAM varSA Rtu AvI, tyAM ja rahyA. tyAM daze rAjAo dhULano killo banAvIne rahyA. jethI avacchaMdano bhaya na rahe. je rAjA udAyana jamato te ja pradhotane apAtuM hatuM. paryuSaNAmAM pradhotane rasoIyAe pUchyuM - Aje zuM jamazo ? tyAre pradhota vicAre che - mane [bhojanamAM jhera ApI] mArI nAMkhaze tethI pUche che - Aje kema rasoInuM pUchyuM ? rasoIyAe kahyuM Aje paryuSaNA [saMvatsarI che, amArA rAjAne upavArA che. pradhota bolyo - mAre paNa upavAsa che. mArA paNa mAtApitA saMyata che, mane yAda na rahyuM ke Aje paryuSaNA che. - rasoIyAe udAyana rAjAne kahyuM. rAjA bolyo - huM jANuM chuM ke A dhUtAro che, paNa Ane baMdhanamAM rAkhIza to mArI papaNA zuddha nahIM thAya. tethI mukta karIne kSamA karI, suvarNano paTTa banAvIne padhotanA kapALanA akSaro DhAMkavA mATe bAMdhI dIdho. te deza paNa pradhotane ApI dIdho. tyAthI paTTabaddha rAjAo thayA, pUrve Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 mugaTabaddha rAjAo hatA. varSARtu vItyA pachI udAyanarAjA gayo. tyAM je vaNikvarga Avela, te tyAM ja rahyo. tyAre te dazapura nagara thayuM e pramANe dazapuranI utpatti jANavI. st te dazapuramAM AryarakSita utpanna thayela. te rakSitanA pitA je kaMI jANatA hatA, teTaluM teTaluM tene bhaNAvyuM. pachI ghera bhaNavAnuM bane tema na hatuM. tethI pATalIputre rakSita bhaNavA gayo. tyAM sAMgopAMga cAra vedo bhaNyo. samasta pArAyaNa zIkhyo ane zAstrano pAga thayo. cauda vidhAsthAna grahaNa karyA. pachI dazapure Avyo. rAjakula sevakoe te jANIne rAjAne kahyuM, rAjAnA kahevAthI nagarane patAkAdiyukta karyu. rAjA svayaM abhimukha gayo. teNe rakSitane jotAM ja teno satkAra karyo. agrAsana ApyuM. e pramANe nagaranA badhAMe abhinaMdita karyo. zreSTha hAthI upara besI potAne ghera Avyo. ghera paNa bAhya ane atyaMtara parSadAe Adara karyo. te paNa caMdana kaLazo vaDe zobhita karyu. tyAM bAhya upasthAnazALAmAM rahyo. aDadhAM loko pAchA gayA, tyAre vayasyo, mitro Adi badhAM AgaMtukone maLyo. pajina ane lokoe ardhya ne pAdha vaDe pUjyo, tenuM ghara paNa dvipada, catuSpada, sonuM, rUputhI bharAI gayuM. tyAre vicAre che - mAtA dekhAtA nathI. gharamAM gayo. mAtAnuM abhivAdana karyu, mAtA bolI - he putra ! tAruM svAgata che. pachI madhyastha rahI. rakSite kahyuM - he mAtA ! tame khuza nathI zuM? mArA AvavAthI nagarane vismaya thayuM, huM cauda vidhAno pAragAmI thayo. mAtA bolI - putra ! mane kaI rIte saMtoSa thAya? tuM ghaNAM jIvono vadha karavAnuM bhaNIne Avela cho. jenAthI saMsAra vadhavAno che, temAM huM zuM khuza thAuM ? zuM tuM dRSTivAda bhaNIne Avela cho ? [te huM khuza thAuM ? - pachI te vicAre che te kyAM bhaNAze ? to huM jaIne bhaNuM. jethI mAtAne saMtoSa thAya. lokone khuza karIne zuM lAbha ? tyAre pUche che - he mA ! te dRSTivAda kyAM bhaNAya ? mAtA kahe che - sAdhunI pAse hoya, tyAre te padArtha ciMtavavA lAgyo. tyAre tene thayuM ke - nAma ja suMdara che - "dRSTivAda' jo koI zIkhave, to huM bhaNuM. mAtA-pitA khuza thaze. - - ApaNA tyAre pUche che - te dRSTivAdane jANanAra kyAM maLe ? mAtA bolI IkSagRhamAM tosaliputra nAme AcArya che. rakSita bolyo - kAle bhaNIza. tuM utsuka na thA. tyAre te rAtrinA dRSTivAda nAmano artha ciMtavato uMdhyo nahIM, bIje divase prabhAtamAM ja cAlyo. tenA pitAno mitra brAhmaNa upanagara gAmamAM vasato hato. teNe te joyela nahIM. hamaNAM kSaNamAM joIza. te zeraDInA sAMThA laIne Avato hato, temAM nava pratipUrNa hatA, ekano khaMDa hato. rakSita nIkaLato hato tyAre te sAme maLyo. teNe pUchyuM - tuM koNa che ? huM rakSita chuM tyAre teNe khuza thaIne svAgata karI bolAvyo. - 4 - Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodaghAta ni - 375,776 80 rakSite kahyuM ke huM tamArI pAse Avyo chuM. tyAre te brAhmaNe kahyuM. huM zarIra ciMtArthe jauM chuM. A zeraDInA sAMThA mAtAne ApIne kaheje. - x - teNI vicAre che - mArA putrane suMdara maMgala thayuM che. te nava pUrva ane thoDuM vadhAre bhaNaze. rakSita paNa vicAre che ke - mAre daiSTivAdanA navAMga adhyayano grahaNa karavA. dazamuM pUruM nahIM. pachI IzugRhamAM gayo. tyAM jaIne vicAre che - huM kaI rIte praveza karuM ? huM vidhithI ajANa che. jo ahIM Amano koI zrAvaka haze, to huM tenI sAthe praveza karIza. eka bAju ubho rahyo. tyAM DhaDhara nAme zrAvaka hato, te zarIraciMtA karIne upAzraye jato hato, tyAre tevo dara rahIne kaNa nadhiDI karI. e pramANe te DhAre Iya Adi moha svarathI karI. rakSita to medhAvI hato, teNe dhArI lIdhuM te paNa te ja krame upAzraye pahoMcyo. badhAM sAdhune vaMdana karyuM, paNa te zrAvake vaMdana na karyuM. tyAre AcAryae jANyuM ke A navo zrAvaka che. AcAryae tene pUchyuM - dharmano bodha kyAM pAmyo ? rakSita kahyuM - A zrAvaka pAsethI. sAdhuoe kahyuM- A zrAvikAno putra che, kAle ja hAthI upara besIne Avela che. AcAryae "kema ?' pUchatA teNe badhI vAta karI. teNe kahyuM ke huM dRSTivAda bhaNavA mATe ApanI pAse Avela che. AcArya bolyA - amArI pAse dIkSA lenArane ja ame bhaNAvIe chIe. kSite kahyuM - huM dIkSA laIza. te paNa paripATI kramathI bhaNAvAya che. rakSita kahyuM - bhale, tema thAo. paripATI krame bhaNIza. paraMtu mane ahIM dIkSA levAnuM yogya nathI. bIje jaIe. A rAjA ane bIjA loko mArAmAM anukta che. pachI mane baLajabarIthI pAcho laI jaze. mATe bIje jaIe. tyAre tene laIne bIjA sthAne gayA. e pahelI ziSyaniSphaTikA. pachI te thoDAM ja kALamAM agiyAra aMga bhaNI gayo. toyalIputra AcArya pAse jeTalo dRSTivAda hato, te paNa ANe zIkhI lIdho. te vakhate Aryavaja yugapradhAna AcArya saMbhaLAtA hatA. temanI pAse ghaNo dRSTivAda hato. tyAre AryarakSita urjanI madhya thaI temanI pAse javA nIkaLyA. mArgamAM bhadragupta sthaviranI pAse pahoMcyA. AcArya bhagavaMte paNa tenI upabRhaNA karI - dhanya cho, kRtArtha cho. huM saMlikhita zarIrI chuM, mArI pAse koI niyamaka nathI. tuM mAro niyamika zA. rakSite paNa svIkAryuM. bhadraguptAcAryae kALa karatAM pahelAM kahyuM ke- tuM vajasvAmInI sAthe raheto nahIM, alaga upAzrayamAM rahIne bhaNaje. kemake jeo tenI sAthe eka sani paNa vasaze, te tenI sAthe mRtyu pAmaze. rakSite te vAta svIkArI. bhadraguptAcArye kALa karyA pachI te vajasvAmI pAse gayA. paNa bahAra sthiratA karI. vajasvAmIe paNa svapna joyuM ke koI AvIne temanA pAtramAMthI khIra pIdhI, temAMthI] thoDIka bAkI rahI gaI. temaNe paNa bhadraguptAcArya mAphaka ja A vAtane pariNAmita karI [kahI.]. Arya rakSita AvyA. vajasvAmIe pUchyuM - kyAMthI Avo cho ? tosaliputra AcArya pAsethI. koNa ? AryarakSita. barAbara, sarasa. tAruM svAgata che. tyAM utaryA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda cho ? kSite kahyuM - bahAra. vajasvAmIe pUchyuM ke - bahAra rahIne kaI rIte bhaNavuM * bhaNAvavuM zakya bane ? zuM tuM nathI jANato ? tyAre AryarakSite kahyuM - mane kSamAzramaNa bhadraguptae kaheluM ke- bahAra raheje. tyAre vajasvAmIe upayoga mUkyo ne jANyuM ke barAbara che. AcAryo kAraNa vagara kaMI na bole. bhale, bahAra rahe. tyAre bhaNavAnuM AraMbha thayuM. Arya rakSita thoDAM ja kALamAM nava pUrve bhaNI gayA. dazamuM bhaNavuM zarU karyuM. tyAre vajasvAmIe kahyuM - "cAvako" karo. te AnuM parikarma che. te sUkSma ane gADha aMtavALA hatA. covIza avikA grahaNa karI. Arya rakSita teTaluM bhaNyA. A tarapha tenA mAtA-pitA zokamagna thaI gayelA. tyAre AryarakSitane thayuM ke - "mane hatuM huM udhota karIza, paNa aMdhakAra karI dIdho." tyAre mAtA-pitAe pAcho bolAvyo. to paNa na gayA. tyAre nAnA bhAI zurakSitane mokalyo. cAla, tuM Ava to badhAM dIkSA leze. paNa AryarakSitane vizvAsa na beTho. jo te badhAM dIkSA levAnA hoya to tuM pahelAM dIkSA le tyAre kRSNurakSite dIkSA lIdhI. tene bhaNAvyo. - ArakSita 'yaviko'nA adhyayanamAM ghaNAM kaMTALIne pUche che bhagavana ! dazamAM pUrvamAM keTaluM bAkI rahyuM ? tyAre vajasvAmIe biMdu ane samudra tathA sarasava ane meranuM daTAMta ApyuM. biMdumAtra bhaNyo, samudra jeTaluM bAkI che, tyAre Arya rakSita viSAda pAmyA, mArI ATaluM pAra javAnI kayAM zakti che? tyAre pUche che - bhadaMtA huM jauM ? A mAro bhAI Avela che, te bhaNaze, tene bhaNAvo. A pramANe te nitya pUche che. tyAre Arya vajae upayoga mUkyo - zuM A kRta mArI sAthe ja viccheda pAmaze ? tyAre temaNe jANyuM ke- mAruM Ayu thoDuM che, A pharI pAcho Avaze nahIM. tethI mArI sAthe ja A dazamuM pUrva viccheda pAmaze. tethI Arya rakSitane vidAya ApI. Arya rakSita dazapura prati prasthAna karyuM. vajasvAmI paNa dakSiNApaye vicAravA lAgyA. temane kaphano vyAdhi thayo. tethI sAdhuone kahyuM ke mArA mATe suMTha lAvajo. teo lAvyA. suMThane vajasvAmIe kAnamAM bharAvI. bhojana laIne tene cusIza tema vicAryuM. pachI bhUlI gayA. vikAle Avazyaka karatA mukhavIkA vaDe calita thaIne paDI. temano upayoga gayo. aho ! mane pramAda thaI gayo. pramAdIne saMyama na hoya. to mAre mATe zreyakara che ke have huM bhakta pratyAkhyAna karuM ema vicAre che. teTalAmAM bAra varSIya dukALa thayo. badhuM cotaraphathI chinna thayuM, mArgo bhAgI gayA, nirAdhAra thayA. tyAre vajasvAmI vidhA vaDe lAvela AhA pravajitone Ape che ane kahe che - A pramANe bAra varSa AhAra bhogavo, bhikSA paNa maLatI nathI. jo tamane lAge ke saMyama guNo vadhe che, to bhogavajo jo lAge ke tema thatuM nathI, to bhaktapatyAkhyAna karajo. tyAre badhAM kahe che - AvA vidhA piMDane bhogavIne zuM lAbha ? ame bhakta pratyAkhyAna karIzuM. AcAryae pUrve ja te jANIne vajasena nAme ziSyane levA mokalyo. kahyuM ke jo tuM lAkha mudrAthI niSpanna bhikSA meLave to jANaje ke have dukALano nAza thayo Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 775,776 che. tyArapachI vajasvAmI zramaNagaNathI parIvarIne eka parvata caDavAnuM AraMbhyu. ahIM bhakta pratyAkhyAna karIzuM. tyAre eka bALa sAdhune kahyuM - tuM pAcho jA. te javA Icchato nathI. tyAre te eka gAmamAM tene vimohita karI bhulavADyo. pachI parvata AgaLa vadhyA. bALa sAdhu temanA gatimArgathI jaIne, te vaDIlone asamAdhi na thAya, te mATe tenI ja nIcenA bhAge zilAtale pAdapopagata anazane rahyo. tyAre tApa vaDe jema mAkhaNa ogaLI jAya tema thoDAM ja kALamAM kAlagata thayo. devoe tenA kALadharmano mahotsava karyo. 81 tyAre AcArya bolyA - bALa sAdhue potAno artha sAdhI lIdho che. pachI te sAdhuo bamaNAM zraddhA-saMvega pUrvaka bolyA - jo bAlake teno artha sAdhyo, to ApaNe zuM tenA karatAM suMdaratara na karIe ? teTalAmAM pratyanIkA devI, te sAdhune zrAvikArUpe bhakta-pAna vaDe nimaMtre che. have tamAre pAraNuM che, pAraNuM karo. tyAre AcAryae jANyuM ke - A aprItika avagraha che. tyArapachI bIjA giri upara gayA. tyAM devIno kAyotsarga karyo. te devI AvIne bolI - aho ! mAro upara anugraha thaze, ahIM raho. tyAre samAdhi pUrvaka kALadharma pAmyA. pachI Indra vaDe thathI vaMdana karAyuM. ratha vaDe pradakSiNA karI. ItyAdi - 4 - 4 - tethI te parvata sthAvarta parvata kahevAya che. te bhadaMtanA kALadharma pachI ardhanArAya saMghayaNa ane dazamuM pUrva viccheda pAmyA. [daza pUrve vyucchinna thayA.] te vajrasena jene mokalela, te bhramaNa karatAM sopAraka nagare gayo. tyAM zrAvikA jIvAjIvanI jJAtA ane IzvarI hatI. teNI vicAre che - kaI rIte jIvIzuM ? koI AdhAra paNa nathI. tyAre lAkha mudrA vaDe te divase bhojana banAvyuM ane vicAryuM ke - ahIM ame sarvakALa urjita jIvyA. hAla ahIM ja dehabalikA vaDe vRtti kalpavI [marI javuM] koI AdhAra vahe che nahIM. lAkha mudrAthI niSpanna AhAramAM jhera bheLavI, jamIne, namaskAra dhyAnapUrvaka kALa karIzuM. te mATe sajja thayA. paNa hajI viSa bheLavela na hatuM. te vajrasena sAdhu cAlatA-cAlatA tyAM pahoMcyA. tyAre te zrAvaka-zrAvikA harSita ane saMtuSTa thaIne te sAdhune te parama anna vaDe pratilAbhita karyA, paramArthane sAdhe che. te sAdhu bolyA - tame bhakta pratyAkhyAna karazo nahIM. mana vajrasvAmIe kaheluM ke - jyAre tuM lAkha mudrAthI niSpanna bhikSAne pAmIza, tyArapachI prabhAte ja sukALa thaze. tyAre tyAMthI nIkaLaje. te vakhate zrAvikAe aTakAvavAthI rahI gayA. e ja divase vahANa vaDe cokhA AvyA. tyAre AjIvikAno AdhAra thayo. te sAdhu tyAM ja rahyA. subhikSa [sukALa] thayo. te badhAM zrAvakoe temanI pAse dIkSA lIdhI. pachI vajrasvAmInI pATa paraMparAmAM vaMza sthira thayo. A tapha Arya rakSite dazapura jaIne badhAM svajana vargane dIkSA ApI. mAtA, 32/6 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 bahene paNa dIkSA lIdhI tenA je pitA, te paNa anurAgathI temanI sAthe rahevA lAgyA. paNa pitAjI lajjAne kAraNe veza svIkAratA nathI. huM zramaNa pravrajyA kaI rIte laIza ? ahIM mArI dIkarI, patnI Adi badhAM svajana che, temanI AgaLa nagna kaI rIte rahI zakuM ? AcAryae temane ghaNI vAra kahyuM - dIkSA laI lo. te kahetA - jo sarakhA vastra, kuMDikA, chatra, upAnaha, janoI rahevA de to dIkSA lauM. Arya rakSita sUrie te kabUla karyu. tenA pitAe dIkSA lIdhI. te pharI caraNa-karaNa-svAdhyAyamAM anuvarte tema karIza. pachI te kaTIpaTTaka [dhotI], chatra, pAnaha, kuMDikAne mUktA na hatA. bAkI badhAMno tyAga karyo. ra anya koI divase caityane vAMdavA gayA. AcAryae pUrve bALakone bolAvIne kaheluM ke - A chatrIdhArIne choDIne badhAMne vaMdana karajo. tyAre te pitA muni vicAre che ke - A mArA putra-pautrone vaMdana kare che, mane kema nathI karatAM ? tyAre te bolyA ke - kema huM pravrujita nathI ? bALako bolyA - pravrujitane chatra kyAMthI hoya ? mATe nathI vAMdatA. tyAre pitA munie vicAryu ke A badhAM paNa mane tiraskAre che, mATe chatrIno tyAga karyuM. - tyAre putra [Arya rakSitane kahyuM - he putra ! A chatrInuM zuM kAma che ? tyAre te kahe che - kaMI nathI. jo tApa paDaze to upara vastra rAkhIzuM. pachI pharI bALakone zIkhavyuM ke A kuMDikAvALAne choDIne badhAMne vaMdana karajo. e pramANe thatAM pUrvavat Arya rakSite kahyuM mAtraka vaDe saMjJA bhUmi javuM. e pramANe yajJopavita paNa choDAvI dIdhI. pachI AcAryae kahyuM - ApaNane koI ahIM jANatuM nathI ke ApaNe brAhmaNa chIe, e pramANe tene te badhuM ja choDAvI dIdhuM. pachI bALakone zIkhavyuM ke pe'lA kaTIpaka [dhotI] vALAne choDIne badhAMne vaMdana karajo. tyAre pitA munie kaTIpa na choDyo ane kahI dIdhuM ke - kaMI nahIM, tame na vAMdatA, mane bIjA vaMdana karaze. - - teTalAmAM koI sAdhue bhojananA pratyAkhyAna karyA, mRtyu pAmyA. tyAre kaTIpaTTaka choDAvavAne AcAryae kahyuM - je A mRtakanuM vahana karaze tene mahAphaLa prApta thaze. pahelAMthI ja sAdhune evI saMjJA karI rAkhelI ke tame bolajo - ame Ane vahana karIzuM. tethI AcAryane svajana varga kahevA lAgyo ke ame A mRtakane vahana karazuM - ame vahana karaze. teo kalaha karavA lAgyA. AcArya pAse AvyA. AcAryae kahyuM - amAro svajana varga kema nirjarA na pAme. tame ja kaho ke - ame vahana karIzuM. - tyAre te sthavira kahe [pitA muni] che - he putra! zuM AmAM ghaNI nirjarA thAya? AcArya bolyA - thAya. tyAre te bolyA - to huM mRtaka laI jaIza. AcAryae kahyuM - ahIM upasarga utpanna thaze. bALako nagna paNa karI deze. te sahana karavAnuM sAmarthya hoya to ja mRtakanuM vahana karajo. paNa jo sahana karI na zako to Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 375,776 84 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra amAre mATe te sAruM kahevAze nahIM. sthavira bolyA - huM sahana karI laIza. jevA te ubhA thaIne cAlyA ke tenI pAchaLa pravajita sAdhu ubhA thayA. tyAre bALasAdhu kahe che - A kaTIpa choDI do. te choDIne AgaLa cAlyA. davaraka [colapaTTa] bAMdhI dIdho. tyAre lAvI tene vahana karavA lAgyA. kemake pAchaLa mArI putrI vagere jue che. e pramANe teNe upasargane sahana karyo. e pramANe mRtakane vahana karyuM. pachI sthavira muni te rIte ja pAchA AvyA. tyAre AcAryae pUchyuM - he vRddha ! A zuM che ? sthavira muni kahe che - upasarga thayelo. AcAryae kahyuM - have dhotI lAvo. tyAre sthavira bolyA - dhotInuM zuM kAma che ? je dekhAvAnuM hatuM te to dekhAI gayuM have bhale A colapaTTo ja rahyo. e rIte colapaTTo svIkAryo. pachI teo bhikSArthe jatAM na hatA. AcArya vicAra kare che ke - jo A bhikSArge jaze nahIM, to koNa jANe - kyAre zuM thaze ? pachI te ekalA zuM karaze ? Ane nirjara prApta thAya tema karavuM. te mATe evuM kaMIka karuM ke te bhikSA mATe nIkaLe. e pramANe jo potAnI vaiyAvacca karaze to pachI bIjAnI paNa vaiyAvacca karaze. tyArapachI AcAryae badhAM sAdhu - alA sAgarikone kahyuM - huM jauM chuM. tame cokalAM ja samuddeza ko. pitAmuni Agama vAta karI, te sAdhu baghAMe svIkArI. - X - X - AcArya gayA. te sAdhuo bhikSArthe nIkaLyA. badhAM ekalAM ja samuddeza kare che. tyAre pitAmuni vicAre che ke mane - A loko Apaze. paNa eka paNa sAdhue temane AhAramAM kaMI na ApyuM. ema karatAM karatAM koIe kaMI na ApatA te pitA muni krodhita thayA. koI kaMIja bolatuM nathI. tyAre te sthavira vicAre che, kAle mAro putra Avaze, tyAre jo jo, huM A badhAMnI khabara laIza ! bIjo divase AcAryae AvIne pUchyuM - he pitA! tamAro kAlano divasa kevo rahyo ? tyAre pitA muni bolyA - he putra ! jo tuM nahIM ho to huM eka paNa divasa jIvI zakIza nahIM. A bIjA je mArA putro-pautro che, te paNa kaMI ApatA nathI. tyAre AcArya e tenI sAme ja badhAMne tataDAvyA. teoe paNa kabUla karyuM. tyAre AcArya bolyA- pAkA lAvo, huM jAte ja pitAnuM pAraNuM karAvavA kaMIka laI AvuM. tyAre vRddhi vicAryuM ke - mAro putra kema jAya ? loko pAse kadApI pUrve A rIte gayela nathI. tethI vRddha bolyA- huM ja jaIza. pachI te vRddha jAte ja nIkaLyA. te labdhisaMpanna hatA. lAMbo kALa gRhasthapaNe ja rahelA. te bhramaNa karavAnuM jANavA na hatA. kayAM dvAra ke apadvAra che te paNa khabara na hatI. pachI te eka ghera apahAccI gayA. - X - X - gRhasvAmI pUche che - apadvArathI he pravajita kema AvyA ? vRddhe kahyuM - lakSmI AvatI hoya tyAre dvAra ke apadvAra zuM? jyAMthI Ave tyAMthI sAruM ja che ne. gRhasvAmIe kahyuM - Ane bhikSA Apo. tyAre 32lADavA maLyA. vRddha muni te laIne AvI gayA. enA vaDe AlocanA karAI. pachI AcArya kahe che - Apane bIza ziSyo thaze. paraMparAthI AvalikA sthApaka thaze. pachI AcAryae pUchayuM - jo tame koI rAjakuLathI kaMI vizeSa meLavo to kone Apazo ? te bolyA - brAhmaNone amArA sAdhu paNa eTalAM ja pUjaya che Amane teno lAbha pahelAM Apo. badhAM sAdhune ApyuM. tyAre pharI potAne mATe bhikSA levA gayA. pachI temane paramAtta ghI-khAMDa sahita prApta thaI. pachI svayaM samuddeza karyo. e pramANe te potAnA mATe bhramaNa karatA ghaNAM ja labdhisaMpanna thaI bALa ane durbaLanA AdhArarUpa thayA. te gacchamAM traNa puSpamitro hatA. eka durbalikApuSpamitra, eka dhRtapuSpamitra ane eka vaapuSamima. je dubalika hatA te mAka yAda rAkhanAra hatA. dhRtapuSpamitra ghIne utpAdita karatA hatA. tene labdhi hatI. dravyathI ghIne utpAdita kare, phonathI ujainImAM, kALathI - jeTha ane aSADha mAsamAM, bhAvathI * eka brAhmaNI-prasUtAtenA patie thoDuM-thoDuM ekaThuM karIne cha mAsa vaDe ghIno ghaDo upArjana karelo. jethI te prayatA mATe kaMIka upayogI thAya. tenI yAcanA karavI. bIjAnI nahIM. catAM paNa te harSita ane saMtuSTa thaIne ApI de. parimANathI - jeTaluM gacchane joItuM hoya teTaluM - te sAdhu vahoravA nIkaLe tyAre pUche, kone keTalA ghInuM prayojana che ? jeTaluM bole, teTaluM lAvI de. je varupuSamitra hatA, tene AvI ja labdhi hatI. te vakhate upArjita karI zakatA hatA. dravyathI vastra, kSetrathI vaideha ke mathurAmAM, kALathI varSamAM ke zItakALamAM. bhAvathI - jema koI eka vidhavA hoya. te ati du:khathI bhukhe maratI, kAMtaNa karatI, eka vaane vaNIne kAle paherIza ema vicAre. eTalAmAM jo te vastrApupamitra tenI yAcanA kare to harSita ane saMtuSTa thaIne ApI de. pariNAmathI - gacchanA badhAM sAdhune joIe teTaluM. je durbalikApuSpamitra hatA, teNe nave paNa pUrvo bhaNelA. te tene rAta-divasa yAda karatA. e pramANe smaraNa karatAM-karatAM te dubaLA thaI gayA. jo teo smaraNa na kare to tenuM badhuM vismRta thaI jatuM. tene vaLI dazapuramAM ja svajano hatA. teo vaLI, tapaTa upAsakA hatA. AcAryanI pAse AvatA-Azraya karatA. teo kahetAamArA bhiA dhyAnarata che. tamAre dhyAna nathI. AcAryae kahyuM - amAre dhyAna che. A tamAro je svajana durbalikA puSamitra che, te dhyAnane lIdhe ja durbaLa che. teo bolyA ke - A gRhasthapaNAmAM snigdha AhAra vaDe balika hato, ahIM te maLatuM nathI, mATe durbaLa che. AcAryae kahyuM - A ghI vinA kadAyitu bhojana karato nathI. teo pUche che ke - tamArI pAse thI kyAM che ? AcAryae kahyuM dhRtapuSamitra lAve che paraMtu te svajanone vizvAsa beTho nahIM. tyAre AcArya bhagavaMte pUchyuM ke - e zuM tamArI pAsethI lAve ? teo bolyA - ghIno gADavo laI Avo. temane bodha pamADavA temanA ghera mokalyA. have Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 375,776 ghI lAvo. te pramANe devAne pravRtta thayA. te paNa maTe che. to paNa ghaNuM ja ghI Ape che. pachI nirviNa thAya che. tyAre kahe che - have smaraNa karazo nahIM. sAdhu saMtaprAMta AhAra karavA lAgyA. tyAre te pharI paNa purANa zarIravALA thaI gayA. pachI temanA svajanone khAtarI karAvI, dharma kahyo. teo zrAvako thayA. te gacchamAM A cAra vyakti mukhya hatA - durbalikApuSpamitra, viMdhamuni, phazurakSita ane goThA mAhila. temAM je viMdhamuni hatA te ghaNAM medhAvI hatA. sUtrArtha ane tadubhaya dhAraNAmAM samartha hatA. te vAraMvAra sUNAmaMDalImAM viSAda pAmatA cAvatuM paripATIe AlAvA AvatA teTalAmAM khedita thaI jatAM. temaNe AcAryane kahyuM - huM sUtra maMDalImAM viSAda pAmuM chuM kemake ghaNAM kALe AlAvAnI paripATI Ave che. to mane vAcanAcArya Apo. tyAre AcAryae durbalikApuSpamitrane tenA vAyanAcAryarUpe ApyA. tyArapachI te keTalAMka divaso vAcanA ApIne AcArya pAse AvyA ane kahyuM - mane vAMcanA detA [bIjuM jJAna nAza pAme che -x - x * jo huM smaraNa nahIM karuM to navamuM pUrva nAza pAmaze. tyAre AcArya vicAre che - jo AvA parama medhAvIne A pramANe maraNa karatAM nAza pAme, to bAkInAne to cirana ja che. temaNe atizayano upayoga mUkyo - mati, medhA, dhAraNA vaDe zeSa puruSone parihIna thatAM ane kAlAnubhAvane paNa ghaTato jAyo. tethI AryarakSita sUrie anugrahane mATe anuyogane zrutavibhAgathI pRthak karyA. jethI sukhethI grahaNa thaI zake. nayonA paNa vibhAga karyA. - X - X - X - ItyAdithI kAlika zratamAM naya vibhAga na rahyo. * bhAga-124 - kAlika zrata, RSibhASita [e be anuyoga], trIjo Anuyoga sUrya prajJapti, dRSTivAda e cotho anuyoga jANo. * vivecana-124 : kAlika zruta te 11-aMgarUpa che, RSibhASita - te uttarAdhyayanAdi, trIjo kAlAnuyoga giNitAnuyoga te sUryaprajJapti, upalakSaNathI caMdraprajJapti Adi. kAlikakRta te caraNakaraNAnuyoga che. RSibhASita te dharmakathAnuyoga che ema jANavuM. Akho daSTivAda te cotho anuyoga che arthAt tene dravyAnuyoga jANavo. temAM gaThaSi bhASitane dharmakathAnuyoga ema kahyo. tethI mahAkalpakRtAdi paNa RSibhASitatvathI daSTivAdathI uddharela chatAM tenA pratipAditatvathI dharmakathAnuyogatvano prasaMga Ave. tethI teno apoddhAra karavAne mATe kahe che - * niryukti -- je mahAkAbuta ane je paNa bAkInA chedasUtro che, te carakaraNAnuyoga che ema karIne kAlika arthamAM samAvAyA che. * vivecana-730 - (gAthArtha kaho.] ahIM je rIte AryarakSitane devendro vAMdhA, te pramANe kahe 86 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda che. teo vicaratA mathurA gayA. tyAM bhUta guphAmAM vyaMtaragRhe rahyA. A tarapha devendra devarAja zaka mahAvidehamAM sImaMdhara svAmIne pUche che - nigoda jIvanuM svarUpa zuM ? jyAre bhagavaMte nigodanA jIvonuM svarUpa kahyuM, tyAre Indra pUchyuM ke- zuM bharataddogamAM evuM koI che, je nigodanuM AvuM svarUpa jaNAvI zake ? bhagavaMte kahyuM - hA, AryarakSita che. tyAre brAhmaNanuM rUpa laIne Indra Avyo. tyAM sthavira [vRddha rUpa karIne sAdhu nIkaLatA hatA tyAre Avyo. vaMdana karIne pUchyuM - bhagavanuM ! mArA zarIramAM A mahA vyAdhi thayo che. mAre bhakata paccakakhANa karavuM che. to mane jaNAvo ke mAruM AyuSya keTaluM che ? AyazreNi yavikomAM kaho. tyAre upayogavaMta AcArya jeTalAmAM jue che ke - AnuM Ayu to 100 varSathI adhika che, be ke traNa. tyAre vicAre che - bharatakSetramAM Avo manuSya na hoya. A koI vidhAdhara ke yaMtara hovo joIe. cAvatu AnuM Ayu to be sAgaropamanuM che. tyAre be hAtha paDe bhramara kheMcIne kahyuM - tame zaka cho. te vakhate zake badhI vAta karI. jemake - meM mahAvidehamAM sImaMdhara svAmIne pUchyuM ane e rIte ahIM Avyo. to huM nigodanA jIvonuM svarUpa sAMbhaLavA IcchuM che. tyAre AryarakSite tene kahyuM. tyAre saMtuSTa thaI zaka pUche che - huM jauM ? AcAryae kahyuM - muhUrta mAtra raho. teTalAmAM sAdhuo Ave che. hAla dukathA pravarte che, je calita thayA che, teo sthira thaI jaze ke hajI paNa devendro Ave che. tyAre zakae kahyuM ke - jo te mane joze to teo ala saravI hovAthI niyANuM karaze, mATe huM jauM. tethI cihna karIne jauM. pachI zakae upAzrayanuM dvAra bIjI tarapha karI dIdhuM. tyArapachI saMyato AvyA. jue che ke - A dvAra Ama kema thaI gayuM ? AcAryae uttara Apyo ke - x- zaka Avela hato. teo kahevA lAgyA - aho ! ame na joyo. kema muhad dhIraja na rAkhI ? tyAre kahe che ke - aA savavALA manuSyo nidAna karaze, tema jANIne A pratIhArya karIne gayo. e pramANe Arya rakSita devendra vaDe vaMdita kahevAyA. teo kyAreka vihAra karatAM dazapura gayA. mathurAmAM akriyAvADI utpanna thayela. mAtA nathI, pitA nathI, e pramANe nAstika vAda kare che. * x * tyAre saMghe eka saMghATaka [sAdhu yugalane AryarakSita sUri pAse mokalyA. teo yugapradhAna AcArya che. te baMnee AvIne rakSita sUrine kahyuM. teo vRddha thaI gayelA. tyAre tenA mAmA goThA mAhilane mokalyA. temane vAdalabdhi hatI. teNe jaIne te vAdIno nigraha karyo. pachI zrAvakoe goThA mAhilane pakaDI rAkhyA, tyAM ja teo comAsu rahyA. A tarapha AryarakSita sUri vicAre che ke - have gaNane dhAraNakartA koNa thaze ? tyAre temaNe dubalikApuSpamitrane nirdhArita karyA. vaLI je temano svajanavarga Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 upodghAta ni * 999 hato, te goThAmAhila ke phazurakSita mATe abhimata hato. tyAre AcAryae badhAMne bolAvIne dehAMta kahyuM - jemake traNa ghaDA hoya - niSpAvakUTa, telakUTa ane ghIkUTa. te traNene jo uMdhA mukhe karavAmAM Ave to niSpAva-aDada badhAM ja bahAra nIkaLI jaze. tela paNa nIkaLI jaze to paNa tenA aMzo rahI jaze. ghI ghaDAmAM ghaNuM badhuM coMTI raheze. e pramANe he Aya ! huM durbalikApuSpamitra prati sUtra, artha, tadubhayamAM nipAvakuTa samAna thayo chuM. zurakSitamAM tailakUTa samAna thayo ane goThAmAdilamAM ghInA ghaDA samAna thayo chuM. e rIte sUtra ane arthathI durbalikApuSpamitra upagata che mATe te tamArA AcArya thAo te badhAMe paNa tema svIkArI lIdhuM. bIjA paNa kahe che - jemake huM kazurakSita ane goThA mAhilane mATe varyo chuM. te pramANe tamArA vaDe paNa vartana thavuM joIe. teo paNa bolyA - jema Apa amArAmAM vatya, tema AmAM paNa vartajo. vaLI - huM kRta ke akRtamAM jema roSa ke kSama karato nathI, te e pramANe vartavuM sAruM e pramANe baMne vargone AjJA karI, bhaktapratyAkhyAna karI devaloke gayA. goThA mAhile paNa sAMbhaLyuM ke AcArya kALagata thayA. tyAre AvIne te pUche che - gaNane dhAraNakartA rUpe kone sthApyA che ? ghaDAnuM dRSTAMta paNa sAMbhaLyuM. tethI te pRthaka upAzraye rahevA AvI gayo. temanI pAse tyAre namIne badhAMe ubhA thaIne kahyuM ke - ahIM ja raho. paNa goThAmAhila na mAnyA. tyAre bahAra rahIne bIjAne vyagrAhita karavA lAgyo. paNa temane sugrahita karI zakyo nahIM. A tapha AcArya artha porisi kare che, te sAMbhaLato nathI ane kahe che - tame ahIM aDadanA ghaDA samAna cho. tyAre tyAM uThIne viMdhamuni anubhASaNa karatAM te sAMbhaLe che. AThamAM karmapravAda pUrvamAM karmonuM varNana Ave che. je rIte karma baMdhAya che. jIva ane karmano baMdha kaI rIte thAya ? e vicAramAM te abhinivezathI anyathA mAnato ane prarUpato nikUva thaI gayo. A prastAva vaDe A nikUvo koNa ? te AzaMkA nivAravA mATe tene pratipAdana karavAnI IcchAthI kahe che - * niyukti -778 - bahurata, pradeza, Avyakata, samuccheda, dvika, mika, abhAvika e pramANe sAta nikuvo nize vadhamAnavAmInA tImiAM thayA. * vivecana-738 : (1) bahurata- eka samaya vaDe kriyAdhyAsita rUpathI vastunI utpatti na thAya, paNa ghamAM samaye utpatti thAya. ghaNAM samayamAM Asakata te bahurata arthAtu dIrdhakALe dravya prasUtine prarUpanArA. (2) pradeza-jIvapradezo. * x - jenA jIvapadezo che te jIvapadezanikUva - carama pradeze jIva che tema prarUpaNa karanAra, (3) avyakta - 4 - avyakatA * x * vyakata eTale skUTa, vyakta nathI te avyakta-arUTa matavALA. saMyatAdinA avagamamAM saMdigdha buddhivALA. (4) samuccheda - prasUti pachI sAmatyathI prakarSa cheda te samuccheda - vinAza. tene jANanAra ke bhaNanAra te sAmucchedA arthAt kSaNa kSayi bhAvanI prarUpaNA karanArAo. (5) ddhika - eka samayamAM be kriyA samuditamAM dvikIya, tene bhaNatA ke jAmatAM laikriya. kALabhedathI be kriyAno anubhava parUpanArA. (6) trika - airAzika eTale jIva, ajIva, nojIva bhedathI traNa rAzinI gApanA karanArA te airAziko. (9) baddhika - jIva vaDe RSTa karma skaMdhavat baddha nathI te abaddha, te abaddha che tema mAnatA ke jANatA te baddhiko - pRSTi karmanA vipAkanI prarUpaNA karanArA. A sAta nikUvo vardhamAna svAmInA tIrthamAM thayA. temAM nilavano zo artha che ? potAnI yuktithI tIrthakaranA kahevAne chupAve te nilava eTale mithyArdaSTi. kahyuM che - sUtroktanA eka paNa akSaranI aruci je manuSyane thAya, te mithyArdaSTi che. ApaNe to jinezvare kahela sUtra ja pramANa rUpa che. 7 zabda vizeSaNa che, zuM vizeSita kare che ? bIjA to vyaliMgathI paNa bhinna - boTika nAme che. te paNa vardhamAnasvAmInA tIrthamAM. temanuM nirgamana anukrame kahIMza - hAla A mato jenAthI samutpanna thayA, te kahe che - * niryukti-379,780 : bahurata mata jamAlithI, jIvapadeza mata tiSyaguptathI, avyatA apADhaNI, sAmuccheda a#mitrathI, lekriyA gaMgAcAryathI, girAzika mata lalakathI ane skRSTa addhikarmamata sthavira goSThA mAhilathI nIkaLyo. * vivecana-339,380 - gAthArtha kahyo. vizeSa A - baddhika mata goThA mAhitathI utpanna thayo. have je nagaramAM A nikUvo utpanna thayA te kahe che - * niyukti -381 - zrAvatI, RSabhapura, zevikA, mithilA, ulakAtIra, aMtaraMjikApurI, dazapura ane rathavIrapura nagaro hatA. * vivecana-781 - ukta sAte nagaro nihnavonA anukrame prabhavasthAno che. kahevAnAra bhinna dravya-liMga-mithyAdaSTi boTikanuM prabhavasthAna rathavIrapura che. bhagavaMtane kevaLajJAna utpanna thayA pachI parinivRta thatAM koNa keTalA kALe niva rUpe utpanna thayA tenuM pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti -382,383 : cauda varSe, 16 varSe 14 varSe, rara0 varSe, rara8 varSe 544 varSe, 584 varSe, 609 varSe anukrame nikUvonI utpatti thaI. temAM pahelA be kevaLajJAna pachI ane bAkInA bhagavaMtanA nivasi bAda utpanna thayA. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 382,783 89 * vivecana-782,783 : gAthArtha kahyo. avayavArya to bhASyakAra ja kaheze. jJAnotpattithI AraMbhIne 14 varSa ane 16 varSa vyatIta thayA pachI temAM pahelAM be nihavo utpanna thayA. bhagavaMta nirvANa pAmyA pachI yayokta kALe bAkInA arthAt avyaktAdi utpanna thayA. boTika prabhavakALa lAghavArthe kahyo. have sUcitArthane mULa bhASyakAra yathAkrame kahe che - * bhASya-125 - jinavara mahAvIrane jJAnotpAdana pachI cauda varSa gayA bAda bahurata nAmano mata zrAvastimAM utpanna thayo. * vivecana-125 ma gAthArtha rahyo. je rIte utpanna thayo, te darzAvatI gAthA kahe che - - bhASya-126 - vIra bhagavaMtanI putrI jyeSThA ke sudarzanA ke anavadhA hatI. jamAI jamAlI hatA. jamAlIe 500 puruSanA parivAra sAthe ane putrIe 1000nA parivAra sAthe dIkSA lIdhI. jamAlIe zrAvastInA hiMduka udhAnamAM bahurata mata sthApyo. jamAline choDIne bIjAne TUMka zrAvake bodha karyo. * vivecana-126 : kuMDapura nagaramAM tyAM jamAli bhagavaMta vIrano bhANeja hato. teNe bhagavaMtanI pAse 500nA parivAra sAthe dIkSA lIdhI. tenI patnI je bhagavaMtanI putrI hatI, tenA nAmo jyeSThA ke sudarzanA ke anavadhA paNa 1000nA parivAra sAthe pravrujita thaI [ahIM nAmamAM kaMI ThadoSa saMbhave che, anyatra sudarzanAnuM nAma bahena rUpe che.] jema bhagavatI sUtramAM che, tema kahevuM. jamAlI 11 aMga bhaNyA. svAmIne kahIne 500nA parivAra sAthe jamAlI zrAvastI gayo, tyAM hiMduka udhAnamAM koSThaka caityamAM samosaryA. tyAM tene aMtaprAMta AhArathI roga thayo. vihAra karavA asamartha thayA. tyAre zramaNone kahyuM - zayyA saMstAraka karo. teoe saMthAro karavAno AraMbha karyo. eTalAmAM jamAli dAhavarathI abhibhUta thayA. ziSyone pUche che saMthAro patharAyo ke nahIM ? teoe kahyuM - patharAyo, jamAlie uThIne joyuM to ardha saMskRta [payarAyela joIne krodhita thayo. siddhAMta vacana yAda AvyuM - "karAtuM karAyuM' kahevAya. karmanA udayathI viparIta ciMtave che. "karAtuM karyu" e bhagavaMta vAna viparIta che. kemake pratyakSa viruddha che ahIM aDadho patharAyela saMthAro patharAyelo nathI te dekhAya che. tethI karAtApaNAthI pratyakSa siddha vaDe 'karAyu' dharma dUra karavo ema bhAvanA che. tethI je bhagavaMta kahe che, te asatya che. paraMtu "karAyu te ja karAyu'' kahevAya. ema vicArIne e pramANe ja prarUpaNA kare che. teNe AvI prarUpaNA karatA svagacchanA sthaviroe A pramANe kahyuM - he AcArya ! bhagavaMta vacana che "karAtuM karAyuM' te aviparIta ja che, te aviruddha nathI. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 jo "karAtI kriyAviSTane karAyI'' IcchatA nathI, to pahelAM kriyA anAraMbha samayanI jema pachI paNa kriyAnA abhAve kema Iccho cho ? nitya prasaMga che. kemake kriyAnA EO abhAvanuM aviziSTatva che. tathA je tame kahyuM ke "aDadho patharAyela saMthArAnuM na patharAyeluM dekhAya che.'' te paNa ayukta che, kemake je jyAre jeTalAM AkAza dezamAM vastu patharAya che te tyAre teTalAmAM patharAyuM ja che. e pramANe pachInA vastra pAtharavAnA samaye nizce e patharAyela ja che. bhagavaMtanuM vacana viziSTa samaya ApekSI che, mATe temAM doSa nathI. e pramANe jyAre te svIkArato nathI, tyAre keTalAMka tenA vacananI azraddhA karatAM bhagavaMta pAse gayA. bAkInA tenI sAthe ja rahyA, priyadarzanA paNa sAthe rahyA. [pahelAM sudarzanA kahela, ahIM priyadarzanA lakhyuM, je anya zAstramAM saMmata nAma che.] tyAM DhaMka nAme kuMbhAra zrAvaka hato. tyAM rahyA, teNI vedana karavAne AvI, teNIne paNa temaja prajJApanA karI. teNI jamAlInA anurAgathI mithyAtvane pAmI. sAdhvIone ema kahevA lAgI. DhaMkane paNa kahe che. DhaMka jANe che ke A bhagavaMta vacanathI viparIta matavALI thaI che. tethI DhaMka kahe che - huM A vizeSatara samyak jANato nathI. anya koI divase svAdhyAya porisi kare che. tyAre DhaMke vAsaNa kholIne temAMthI aMgAro pheMkyo tyAre priyadarzanA sAdhvInI saMghATI-vastramAM eka sthAne baLI gayuM. te kahe che - he zrAvaka ! tame mArA vastrane kema bALo cho ? DhaMka bolyo - tame ja kaho cho ke "baLatuM baLyuM na kahevAya.' to pachI tamAro kapaDo kaI rIte baLyo. tyAre teNI bodha pAmIne kahe che - huM samyak praticoyaNAne IcchuM chuM. tyAre teNIe jaIne jamAlIne ghaNuM kahyuM. jamAlIe jyAre svIkAryuM nahIM, tyAre teNI ane bAkInA sAdhuo bhagavaMta pAse upasaMpanna thayAM - joDAyAM. bIjo paNa ekAkI - anAlocita kALagata thayo. A saMgrahArya kahyo. [gAthArtha pUrve kahyo ja che.] bIjA AcAryo kahe che - jyeSThA eTalI moTI, sudarzanA nAme bhagavaMtanI bahena hatI, jamAli teno putra hato. tene anavadhA nAmanI bhagavaMtanI putrI, jamAlInI patnI hatI. pahelo nihava kahyo. have bIjAnuM pratipAdana kare che - * bhASya-127 - vIra bhagavaMtane kevalajJAna utpanna thayA pachI 16 varSa bAda jIvapadeza saMbaMdhI mata RSabhapura nagaramAM utpanna thayo. * vivecana-127 : bhagavaMtane jJAna utpAditAnA 16-varSa pachI jIvapadezika mata kaI rIte utpanna thayo? rAjagRhanagaramAM guNazIla caitya hatuM. tyAM vasu nAmanA caudapUrvI AcArya samosaryA. temanA ziSya tISyagupta hatA. tene AtmapravAda pUrvamAM A AlAvo bhaNavAmAM Avyo - bhagavan ! eka jIva pradeza jIva hoya tema kahevAya ? nA, A Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 upodghAta ni - 382,383, bhANa-127 artha barAbara nathI. e pramANe be jIvapradeza, traNe, saMkhyAd, asaMkhyAta ? yAvatu eka pradeza nyUna hoya to paNa jIva na kahevAya. kemake saMpUrNa lokAkAza pradeza tulya pradeze jIva che. e pramANe adhyApana katAM tene mithyAtvano udaya thayo. tethI teNe A rIte vicAryuM ke - jo ekAdi jIvapradeza vize eka pradezahIna hoya to paNa jIva kahevAto nathI. paraMtu caramapadezayukata ja jIva kahevAya. tethI te eka pradeza ja jIva che. tenA bhAvabhAvitvathI jIvavuM che. teNe Ama pratipAdana karatAM gurue kahyuM ke - nA, tema nathI. to jIvano abhAva prasaMga thAya. kaI rIte? Apane abhimata che ke aMtyapradeza paNa ajIva che, bIjA pradezanA tulya pariNAmapaNAthI kahyuM. prathamAdi pradezavat, athavA prathamAdi pradeza jIva che. kemake zeSa pradeza tulya pariNAmava che. aMtyapradezavatuM. ekaikanA pUraNavanA avizeSathI, eka paNa vinA tenuM saMpUrNatva e pramANe kahela che. to paNa jyAre tiSyagupta e te vAta na svIkArI. tyAre teno kAyotsarga karyo. e pramANe te ghaNI sadbhAva udbhAvanAthI mithyAtva abhiniveza vaDe potAne, bIjAne ane ubhayane sugrahita, vyutpAdita karato AmalakapA nagarI gayo. tyAM mazAla vanamAM rahyo. tyAM mitrazrI nAme zrAvaka hato. te jANe che - A nihava che. anya koI divase tenA ghera saMkhaDI - jamaNavAra hato. tyAre teNe tiyaguptane nimaMtraNA karI, Ape svayaM ja ghera padhAravuM. teo gayA, tyAre tyAM taiyAra karAyela vipula khAdhakavidhi lAvavAmAM AvI. tyAre te temAMthI eka eka TukaDo TukaDo Ape che. e pramANe bhAtano kaNIyo, zAkano TukaDo, vastrano khaMDa Ape che, pachI page paDIne svajanone paNa kahe che - Avo, vaMdana karo. ApaNe sAdhune pratilAbhita karyA. aho ! huM dhanya chuM, puNya sahita chuM ke Apa svayaM mAre ghera padhAryA. tyAre tiSyagupta kahe che - mArI mazkarI kema karI? mitrazrI bolyo - ApanA siddhAMta mujaba meM Apane pazilAgyA che. jo vardhamAnasvAmInA siddhAMta mujaba pratilAbhita karuM to Apane A mazkarI nahIM lAge.] tyAre tigupta bodha pAmyA. he Arya! huM samyak paDicoyaNA IcchuM chuM. pachI zrAvake vidhipUrvaka temane paDilAvyA ane 'micchA mi dukkaDa' dIdhuM. e pramANe te badhAM bodha pAmyA. AlocanA ane pratikramaNa karI vicAravA lAgyA. A ja vAtano upasaMhAra kare che - * bhASa-128 - rAjagRhImAM guNazIla caityamAM caudapUrvI vasu AcAryanA tigupta ziSyathI AmalakathA nagarImAM mata nIkaLyo. mitrazrI e krUra piMDathI bodha karyo. vivecana-128 - vizeSArtha kahevAI gayo che. vasu AcArya samosa. tiSyaguptane evI daSTi Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda utpanna thaI, AmalakA nagarI gayo. mitrazrI zrAva ke bodha karyo. bIjo nidbhava samApta. have bIjAne pratipAdita kare che - * bhASya-129 : vIra bhagavata siddhi gayA pachInA ra14-varSe zvetAMbikAmAM Avyakatono mata samutpanna thayo. * vivecana-129 : gAthArtha kaho. mata kevI rIte nIkaLyo? zvetAMbikA nagarI polAza udhAnamAM Arya aSADha nAme AcArya hatA. temanA ghaNAM ziSyo AgADha yoga svIkArIne rahelA. te ja AcArya temanA vAcanAcArya hatA. tyAM bIjuM koI na hatuM. te sagie hRdayanA zULathI mRtyu pAmI, saudharmaka nalinIgubha vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. avadhijJAnano upayoga mUkyo. eTalAmAM potAnuM zarIra joyuM, tyAM te sAdhuo AgADha yogane vahana karatA hatA, teo paNa jAmatA na hatA ke AcArya kALa pAmyA che. tyAre te ja zarIramAM pravezIne te sAdhuone uThADIne kahyuM - vairAmika karo. e pramANe teNe tenA divyapabhAvathI jaldIthI sAraNA karI. pachI teNe kahyuM - he bhaKto! kSamA karo. kemake mArA jevA asaMyate Apane vaMdana karAvyA. huM amuka divase kALa pAmyo. paraMtu ApanI anukaMpAthI Avyo chuM. e pramANe te kSamA mAMgIne pAchA gayA. sAdhuo paNa temanuM zarIra tyajIne vicAre che - ATalo kALa ame asaMyatane vAMdhA. tyArapachI teo avyakta bhAva bhAva ce - koNa jANe ahIM koNa sAdhu che. ke deva che ? mATe paraspara vaMdana karavuM nahIM. jethI asaMyatane vaMdana ke mRSAvAda sevana na thAya. bIjAnA sthavira vacanamAM saMdeha rahe ke zuM te deva haze ? ke sAdhu haze ? ItyAdi. jo te rU5 dazavi deva che ema kahe to ThIka. sAdhu che ema kahe to samAna rUpamAM kema zaMkA thAya ? ItyAdi ghaNI rIte sAdhuone samajAvyA paNa teo na mAnyA eTale temane gaccha bahAra karyA. tyAMthI vicaratA rAjagRhI gayA. tyAM mauryavaMzamAM janmela balabhadra nAme zrAyaka rAjA hato. teNe A vAta jANI ke te sAdhuo ahIM AvelA che. tyAre teNe koTavALane AjJA karI ke - jAo ane guNazIlathI sAdhuone laI Avo. teo laI AvyA. rAjAe sevakone kahyuM ke - jadI Amane cAbukanA mAra vaDe mAro. pachI hAthInA kaTakane lAvatA, teo bolyA - ame jANIe chIe ke- tuM zrAvaka che, to amane zA mATe marAvaza. rAjA bolyo - tame cora cho ke jAsusa cho ke pachI abhimarA cho ? koNa jANe che. teo bolyA ke - ame sAdhuo chIe. sajA pUche che ke - tame kaI rIte zramaNa cho ? jo avyakto paraspara paNa vaMdana karatAM nathI. to pachI tame - zramaNa cho ke jAsusa cho? huM zrAvaka chuM ke nathI ? tyAre te sAdhuo bodha pAmyA, lajita thayA, pratipatta ane zaMkitatA rahita thayA. tyAre mRdutAthI nirbhatsata karyA, jethI bodha pAme. pachI temane mukta karIne Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 782,783, bhASya-130 khamAvyA. have A ja arthano upasaMhAra karatA kahe che * bhASya-130 : 93 zvetavyA nagarInA polAsa udhAnamAM aSADhAcArye yoga karAvatA te divase hradayazULathI mRtyu pAmI saudharmakathe nalinigulma vimAnamAM utpanna thayA. rAjagRhImAM mauryavaMzI balabhadre pratibodhyA. vivecana-130 : [gAthArtha kahyo] vizeSa A - aSADha deve utpanna thaIne avadhi jJAna vaDe pUrva vRttAMta jANIne ziSyone yoga pUrA karAvyA. devaloke gayA pachI temAM avyaktagatavALA temanA ziSyo vicaratA rAjagRhI pahoMcyA ItyAdi pUrve kathAnakamAM kahela che, trIjo nihava kahyo. have cotho kahe che - bhASyA-131 : vIra bhagavaMta siddhimAM gayA pachI 220 varSe mithilApurImAM sAmucchedika nAmano mata utpanna thayo. * vivecana-131 : [gAthArtha kahyo] je rIte utpanna thayo, te batAvatA kahe che - - bhASya-132 - mithilAmAM lakSmIdhara caityamAM mahAgirinA kauDinyanA azvamitra ziSyathI anupavAda pUrvamAM naipuNika vastu [bhaNatAM samuccheda mata utpanna thayo. rAjagRhImAM khaMDarakSA dvArA pratibodha pAmyA.] * vivecana-132 : mithilA nagarImAM lakSmIgRha caityamAM mahAgiri AcAryanA kauDinya nAme ziSya hatA. temanA ziSya azvamitra hatA. te anupravAda pUrvamAM naipuNika vastu bhaNatA hatA. temAM chinna chedanaka vaktavyatAmAM AlAvo Avyo. jemake - vartamAna samaya vairayika vyuccheda pAme che. e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM. e pramANe dvitIyAdi samAmAM paNa kahevuM. ahIM tene vicikitsA janmI - badhAM pratyutpanna samaye janmela viccheda pAme che - e pramANe karmanuM anuvedana sukRta-duSkRtone kaI rIte thAya ? kemake utpAda pachI badhAMno vinAza thAya che. teNe AvI - AvI prarUpaNA karatA gurue kahyuM - eka nayanA matathI A sUtra che, miyAtvamAM jaIza nahIM. nirapekSa bAkInA paNa nayone hRdayamAM vicAra. kALaparyAya mAtra nAzamAM sarvathA vinAza nathI, vastu sva-para paryAyothI anaMtadharmathI yukta che. sUtramAM paNa kahe che - vastu dravyArthapaNe zAzvata che, paryAyapaNe azAzvata che. tethI abhihita evA samayAdi vizeSaNathI sarvanAza thato nathI. evuM badhuM samajAvavA chatAM potAnA matane choDato nathI. pachI te sAmuccheda matane vyakta karato kAMpIlyapura gayo. tyAM khaMDarakSA nAme zrAvako hatA. teo mUlyathI pAlita hatA. teoe A matavALAne jANyA. teoe - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 temane pakaDyA, temane mAravA lAgyA. te sAdhuo bhayabhIta thaI bolyA - ame to sAMbhaLela ke tame zrAvako cho, to paNa sAdhune kema mAro cho ? teo bolyA je sAdhu hatA, te to tamArA siddhAMta pramANe viccheda pAmyA, have tame to bIjA koI cora Adi cho. ItyAdithI teone bodha pamADyo. samyakatva svIkAryuM. bhASya-133 : 14 vIraprabhunA siddhigamana bAda 228 varSe "be kriyA"no mata ulukA nadInA kinAre utpanna thayo. * vivecana-133 : gAthArtha kahyo. have je rIte utpanna thayo te kahe che - bhASya-134 : ulukA nadInA kAMThe kheTaka sthAnamAM mahAgirinA ziSya, dhanaguptanA ziSya AmiMgathI be kriyA mata nIkaLyo. rAjagRhImAM mahAtapanA kAMThe maNinAga yakSe pratibodha karyo. * vivecana-134 1 ulukA nAme nadI hatI. tenA upalakSathI janapada paNa te ja kahevAya che. te nadInA kAMThe eka kheTasthAnamAM, bIjuM ulukAtIra nagare, bIjA kahe che te ja kheTamAM. tyAM mahAgirinA ziSya dhanagupta nAme hatA, tenA paNa ziSya gaMgA nAme AcArya hatA. te te nadInA pUrvanA kAMThe hatA AcArya tenA pazcimI kAMThe hatA. pachI zaradakALamAM AcArya vaMdana mATe nIkaLyA. temane mAthe TAla hatI. ulUkA nadI utaratA te TAla tApa vaDe baLavA lAgI, nIce zItaLa pANI vaDe zIta hatuM. tyAre tene vicAra Avyo - sUtramAM kahe che ke eka ja kriyA vedAya che, zIta ke uSNa. huM be kriyA vedu chuM. tethI be kriyA eka ja samaye vedAya che, tyAre AcAryane kahyuM. AcArya bolyA - he Arya ! evI prarUpaNA karato nahIM. eka samaye be kriyA na vedAya. kemake mana sUkSma samayane pakaDI na zake. tene samajAvavA chatAM teNe potAno mata na choDyo. te bhramaNa karatAM rAjagRhe gayo. mahAtapanA kAMThe prabhA nAme sarovara hatuM. tyAM maNinAga nAme yakSa, tenA caityamAM raheto hato. gaMgA AcArye tyAM parSadA madhye kahyuM - eka samaye be kriyA vedAya che. tyAre maNinAga yakSe te parSadAmAM kahyuM - are duSTa zaikSa ! prajJApanA kema kare che ? A ja sthAne rahIne bhagavaMta vardhamAnasvAmIe kahela che ke - eka samaye eka ja kriyA vedAya che. zuM tuM tenAthI vadhu hoMziyAra thaI gayo che ? A bakavAda baMdha kara, nahIM to tane zikSA karIza. maNinAge mAravA letA te bhayathI pratibodha pAmyo, bolyo ke huM guru pAse jaIne pratikramavA IcchuM chuM. pAMcamo nihava kahyo. have chaThTho batAve che - - * bhAvya-135 - bhagavaMta vIranA siddhigamana bAda 544 varSe aMtaraMjikApurimAM trirAzika Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 382,083, bhASya-135 96 matanI utpatti thaI. * vivecana-135 :gAthArtha kahyo. have A matanI utpatti dazavei che. * bhASya-136 - taraMjikA nagarImAM bhUtagRha caityamAM bhalazrI rAjAnA kALamAM zrIgatAcAryanA rohagupta ziSya. paztiAka pozzAle vAda mATe ghoSaNA karI. * vivecana-136 - kathAnakathI artha samajavo, te A pramANe - aMtaraMjikA nAme nagarI hatI. tyAM bhUtagRha nAme caitya hatuM, tyAM zrIgupta nAme AcArya hatA. tyAM balazrI nAme rAjA, hato. te zrIgupta sthaviranI sAthe eka rohagupta nAme ziSya hato. anyagAme rahela. pachI te upAdhyAyane vaMdana karavAne Ave che. koI parivrAjaka loDhAnA pathI peTa bAMdhIne, hAthamAM jaMbu vRkSanI DALI laIne cAlI rahyo hato. tene pUchatAM te kahe che - jJAna vaDe peTa phATI jAya che, mATe loDhAnA paTTa vaDe bAMghela che. jaMbU zAkhA eTale lIdhI che ke mAro koI pratipAdi jaMbUdvIpamAM nathI. tyAre pachI teNe paTAha vagaDAvyo - parapravAdI koI rahyA nathI. tethI lokoe tenuM pozAla nAma karyuM. te paTaha rohagupta rokI lIdho. teNe kahyuM - huM vAda karIza. tyAre te pratiSedhita thayo. AcArya pAse jaIne kahe che ke - meM eka paTahane rokela che. AcAryae kahyuM - khoTuM karyuM. te vidhAbali che, vAdamAM parAjita thavAthI vidhA vaDe upasthita thAya che. tenI pAse A sAta vidhAo rahelI che - * bhASya-137 : viMchI, sI, uMdara, haraNI, bhUMDaNa, kAgaDI ane samaDI, vidhAo vaDe te parivrAjaka kuzaLa che. * vivecana-137 : viMchI-viMchIpradhAna vidhA levI e rIte sarpa, uMdara, mRgI - haraNIrUpe upaghAtakAriNI, ema ja bhuMDaNa, kAkavidhA, potakI vidhA arthAtu samaLI vidhA. A vidhAo vaDe te pazciAjaka nipuNa che. rohagukhe pUchyuM - have tenA nigraha mATe zuM karavuM ? tyAre te AcAryae kahyuM - pATha karatAM ja siddha thAya evI A sAta pratipakSI vidhA grahaNa kara. te A che - bhAga-138 - mayurI, nakulI, biDAlI, vyAdhI, sI, ghuvaDI ane bAjaNa. A sAta vidhA parivrAjakanA mathana mATe nuM grahaNa kara. * vivecana-138 : gAthArtha kahyo. tene abhimaMtrita karela joharaNa paNa ApyuM. jo anya paNa koI prayoga kare to tyAre joharaNa ghumAvaje tenAthI ajacca banIza. Indra vaDe paNa jItavAne mATe zakya nathI. tyAre te vidhAo grahaNa karIne sabhAmAM gayo. teNe Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 pozAla mATe kahyuM - A zuM jANe che ? bhale te ja vAda zarU kare. pavriAjaka vicAre che - A loko nipuNa hoya che. tethI temanA ja siddhAMtone grahaNa karyuM. jemake rAzi be che - jIva ane ajIva, tyAre rohagu vicAryuM ke ANe amAro ja siddhAMta grahaNa karyo. tethI tene buddhithI parAjita karuM. teNe traNa zazi sthApI - jIva, ajIva ane nojIva. temAM jIvo - saMsAramAM rahelA, ajIva-ghaTa Adi. nojIva-garoLInI pUchaDI vagere. jemake daMDane Adi, madhyama, aMta che. bhAvo traNa bhede che. e pramANe teNe pozAlane nirutara karI dIdho. - tyAre te parivrAjake ropAyamAna thaI vRzcikA vidhA mUkI. tyAre rohagupta mayuravidhA mUkI. tenAthI vRzciko haNAyA. pachI teNe sarpa vidhAmUkI, rohagupta nakalI vidhA mUkI. e rIte uMdara sAme bIlADI, haraNa sAme vAgha, muMDa sAme siMha, kAka sAme ghuvaDa, samaDI sAme bAjaNa vidhA mUkI. e pramANe harAvI na zakatA pozAle gaIbhI vidhA mUkI. te vidyAne joharaNa vaDe haNI. pachI parivrAjakanI hIlanAM karIne kADhI mUkyo. pachI rohagupta parivrAjakane harAvIne AcArya pAse gayo. kahyuM ke - kaI rIte jItyo. AcArya bolyA ke - to pachI uThatAM kema na bolyo ke rAzio traNa hotI nathI, Ano buddhithI parAjaya karavA meM Ama kahela hatuM. hajI paNa jaIne kahI de. paNa tene e vAta na svIkArI, kyAMka mAruM apamAna thAya to? vAraMvAra AcAryae kahyuM. rogagupta bolyo - emAM doSa che? jo sazi gaNa kahIe to? sazi traNa ja che. AcAryae kahyuM - he Arya! asadbhAva ane tIrthakarAzAtanA che, to paNa rohagupta na mAnyo. pachI te AcArya sAthe vAda karavA lAgyo. tyAre AcAryo rAjakale jaIne kahyuM - te mArA ziSyae khoTo siddhAMta kahela che. amArA mate rAzi be ja hoya che. tyAre rohagupta tethI vimukha thayo. rAjAne kahyuM ke- have tame amAro vAda sAMbhaLo. rAjAe te vAta svIkArI. pachI te baMnee rAjasabhAmAM nagarajano sAme vAda AraMbhyo. e pramANe eka-eka divasa karatAM cha mAsa thayA. tyAre rAjA bolyo, mAruM rAjya sIdAya che. tyAre AcAryae kahyuM - mArI IcchAthI meM ATalo kALa lIdho. dhe ja kAlanA divase AvIne teno nigraha karIza. tyAre prabhAtamAM kahe che - kutrikApaNamAM parIkSA karo [vastu lAvo.] tyAM badhAM dravyo hoya che. tyAMthI jIva, jIva ane no jIva lAvo. tyAre devatAe jIva ane ajIva AyA paNa nojIva hatA nahIM. e pramANe 144 prazno vaDe temaNe rohaguptano nigraha karyo. A ja artha nA upasaMhAra mATe kahe che - * bhAga-139 - zrIguptAcArye rohagupta [Saluko nI sAthe 144 prazno vaDe ane kumikApaNamAM TAMto batAvI cha mAsa sudhI vAda karI tene jItyo. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 382,083, bhAga-139 98 * vivecana-139 :- [niyukti dIpikAmAM Ano ghaNo vistAra che.] gAthArtha kahyo. vizeSa A - 144 vaDe rohagupta cha mUla padArtho grahaNa karyA. te A pramANe - dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa, samavAya. temAM dravya nava, te A rIte - bhUmi, jaLa, agni, vAyu, AkAza, kALa, dizA, AtmA ane mana. guNo 17, te A rIte - rUpa, rasa, gaMdha, sparza, saMkhyA, parimANa, pRthakava, saMyoga, vibhAga, parava, aparad, buddhi, sukha, duHkha, IcchA, dveSa ane prayatna. karmo pAMca bhede - uopaNa, avakSepaNa, AkuMcana, prasAraNa ane gamana. sAmAnya traNa bhede - mahA sAmAnya, sattA sAmAnya, traNa padArtha savRddhikArI, sAmAnya vizeSa - dravyatva Adi. bIjA ema vyAkhyA kare che ke- traNa padArtha sakarI satA, sAmAnya dravyavAdi. sAmAnya vizeSa-pRthvIvAdi vizeSa - saMta ane anaMta ane Ano pratyaya hetu te samavAya. A 36 bhedo che. AnA ekaikanA cAra bhaMga che. te A pramANe - bhUmi, abhUmi, nobhUmi, noabhUmi. e pramANe sarvatra. - temAM kRmikApaNamAM bhUmi mAMgatA TekuM ApyuM. abhUmi mAMgatA pANI ApyuM. nobhUmimAM jalAdi ja. noabhUmimAM TekuM ja. ema badhe che. jIva ane ajIva ApIne nojIva mAMgyA, pharI ajIva ApyA. *x * pachI bhalUkano nigraha karAyo. gurue tenA mastake glemanI kuMDI bhAMgIne tene samudAya bahAra karI dIdho. gurunI paNa pUjA thaI ane nagaramAM ghoSaNA karAI ke - vardhamAnasvAmIno jaya thAo. A arthano ja upasaMhAra karatAM kahe che - * bhASya-14o - te vAdamAM parAjaya pAmyo. tethI rAjAe teno dezanikAla kauM vadhamAna jinezvarano jaya thAo. ema nagaramAM ghoSaNA karAvI. * vivecana-14o : tenA vaDe paNa vaizeSika mata prarUpyo. acAnya vaDe khyAti karI, te ulUka vaDe praNita che, ema kahevAya che kemake te gotra vaDe ulUka hato. chaThTho nilava kahevAyo. have sAtamo kahe che - * bhAga-141 - bhagavaMta vIranA siddhigamana pachI 584 varSe abhaddhika nAme mata dazapura nagaramAM utpanna thayo. * vivecana-141 : gAthArtha kahyo.] kaI rIte utpanna thayo ? tyAM AryarakSitanI vaktavyatAmAM kathAnaka prAyaH kahela ja che. yAvat goThAmAhilane AlAvAmAM karmabaMdha vicAraNAmAM karmanA udAyathI mithyAva udaya thayo. tathA kathAnakanA anusaMdhAnane mATe pUrvoktanA anuvAdanI gayAne kahe che - * bhASya-142 - dazapura nagaramAM IzugRhe AyarakSite dIkSA lIdhI. traNa puSpamitra Adi [32I7 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda ziSyo thayA. goSThA mahile viMdhyane navamA ane AThamA pUrvamAM pRcchA karI. * vivecana-14ra : pUrve arthathI AnI vyAkhyA karelI ja che. tethI have karatA nathI. prastuta saMbaMdha A pramANe - viMdhya muni AThamAM karmapravAda pUrvamAM karmanI prarUpaNA kare che. koIpaNa karma jIvapadeza vaDe baddha che, kAlAMtara sthiti pAmIne pRthak thAya che. kaMIka vaLI skRSTabaddha che ane kAlAMtarathI pRca thAya che. kaMIka vaLI dhRSTabaddha che ane kAlAMtarathI pRthaka thAya che. kaMIka vaLI baddhaskRSTa nikAcita, tenI sAthe kAlAMtare ekava pAmIne vede che. Addha lepa karAyela bhIMta upara snigdha cUrNa samAna che. kaMIka vaLI baddha-skRSTa-nikAcita jInI sAthe ekatva pAme che. kAlAMtare vede che. e pramANe sAMbhaLIne goThAmAhile pUchyuM - e rIte mokSAbhAvano prasaMga nA Ave ? kemake jIvaTI karma chuTA na paDe, svapadezavatu anyonya vibhAga-baddhatva che. tethI e pramANe IcchAya che. * bhASya-143 - jema abaddha ane sparza karAyela kaMcuo kaMcukIne saMbaddha che. te pramANe spaSTa chatAM abhadrakarma jIva sAthe saMbaddha rUpe ghaTe che. * vivecana-143 - pRSTa je rIte abaddha kaMcukI puruSa kaMcukane anusare che. e rIte pRSTha abaddha karma jIvane anusare che. prayoga A rIte- jIva karma vaDe dhRSTa baMdhAto nathI kemake viyojyamAnapaNe che. *x - e pramANe goThAmAhile kahetAM viMdhyamunie kahyuM - mane e pramANe ja guru vaDe vyAkhyAta karela che. tyAre te zaMkita thaIne jaIne pUche che ke meM kyAMka anyathA grahaNa karela nathIne ? tyAre AcAryae kahyuM - je meM kahyuM, te teM paNa jANe che, e te rIte ja che. tyAre teNe goThA mAhilano vRtAMta kahyo. tyAre gurue kahyuM - mAhila kahe che te mithyA che. kaI rIte ? je kahyuM - jIvathI karmo jUrya paDatA nathI vagere.. ahIM pratyakSa virodhI pratijJA che. kemake AyukarmanA viyogarUpa maraNa pratyA siddha che. hetu paNa anaikAMtika che. anyonya avibhAgasaMbaddha chatAM dudha ane pANIno upAyathI viyoga thaI zake che. daTAMta paNa sAdhana dharmAnugata nathI, svapadezanA yuktavathI asiddha che. * x - jIva ane karma bhinna che. jIva karma vaDe RSTa baddha thato nathI. * * * * * * * badhAM ja jIva kamargama rahitapaNAthI mokSanA bhAjaka che. ItyAdi * x + x * tyAre goThA mAhila kaMI na bolato mauna rahyo.. anya koI divase navamAM pUrvamAM sAdhunA pratyAkhyAnanuM varNana AvyuM. jAvajIvane mATe huM prANAtipAtanuM pratyAkhyAna karuM chuM ItyAdi. tyAre goThA mAhila kahe che, te zobhana paccakhANa nathI. kema ? - bhAga-144 + vivecana :pratyAkhyAna kALanI avadhi choDIne karavuM ja zreyaskAra che. ema karavAthI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 382,383, bhASya-144 1oo Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 kalyANa thAya che, jenA pratyAkhyAnamAM parimANa hoya, tenuM pratyAkhyAna duSTa-azobhana che. zA mATe ? kemake temAM AzaMsA rahe che. - X - A viSayamAM paNa viMdhya muni tenI sAthe saMmata na thatA goThA mAhila abhinivezathI puSamitra pAse jaIne bolyo - AcArya kaMIka judu kahe che, tame kaMIka anyathA prarUpaNA karo cho. tene puSamitra AcAryae - X - X - X - vividharUpe samajAvyo ke sAdhune huM mRtyu bAda A badhuM sevIza tevI bhAvanA hotI nathI, paNa pratyAkhyAna pAlana IcchA ja hoya che paraMtu mRtyu bAda devabhavAdimAM vratano bhaMga na thAya te mATe kALanI avadhi karAya che. aparimANa pakSamAM to ghaNAM ja doSo che. - X - X - X - e pramANe ghaNI rIte AcArya e samajAvyA chatAM goThA mAhile teno svIkAra na karyo. e pramANe koIpaNa rIte svIkAra na karatA saMgha ekaTho karyo. devI mATe sarva saMdhe kAyotsarga karyo. je bhadrikA hatI te devI AvIne kahe che ke AjJA karo. tyAre teNIne kahyuM ke - tIrthaMkara pAse jA ne pUche ke - je goThAmAhila kahe che, te satya che ke durbalikA puSamitra Adi saMgha kahe che te satya che ? tyAre devIe kahyuM ke mArA upara eka upakAra karo. mArA gamananA apratighAta nimite tame badhAM kAyotsarga karo. tyArapachI teNI bhagavaMtane pUchIne AvI, AvIne kahyuM ke- je saMgha che, te samyagvAdI che ane goThA mAhila mithyAvAdI che. tyAre goThA mAhila bolavA lAgyo ke A to alARddhivALI che, te bicArInI javAnI zakti ja kyAM che ? pachI paNa zraddhA karato nathI. tyAre tene saMgha bahAra karyo. pachI te te doSanI AlocanA, pratikramaNa karyA vinA mRtyu pAmyo. sAtamo niva kahyo. e pramANe dezavisaMvAdI nikUvo kahyA. have A ja prastAvathI prabhUta visaMvAdI boTikone kahe che - teo kayAM thayA? e pratipAdana karavAne kahe che - * bhASya-145 - vIra bhagavaMtanA nirvANa pachI 609 varSa vItyA pachI, te boTika mata rathanIrapuramAM samunna thayo. * vivecana-14pa :gAthArtha kahyo. boTika mata je rIte utpanna thayo te jaNAve che - * bhASya-146 - rathanIrapura nagaDha, dIpaka uzana, Arya kRSNa, zivabhUtino upadhi saMbaMdhI prazna, raviro dvArA kathanA. * vivecana-146 - raNavIrapura nAme nagara hatuM. tyAM dIpaka nAme udhAna hatuM. tyAM Arya kRNA nAme AcArya padhAryA. tyAM eka sahasamalla hato, tenuM zivabhUti nAma hatuM, tenI patnI tenI mAtA sAthe jhaghaDatI rahetI. tamAro putra rojeroja aDadhI rAtre Ave che. huM jAgatI ane bhukhathI coDavAtI rahuM chuM. tyAre mAtAe teNIne kahyuM - bAraNuM ughADatI nahIM huM hajI jANuM chuM. patnI sUI gaI, mAtA jAge che. aDadhI rAtre AvIne zivabhUtie bAraNuM khakhaDAvyuM. mAtA khIjANI-A AvavAno samaya che ? jayAM ughADA bAraNA hoya, tyAM jA. te gherathI nIkaLI gayo. zodhatA-zodhatA sAdhune upAzraye dvAra ughADA joyA. vAMdIne kahyuM - mane dIkSA Apo. sAdhuoe te vAta na svIkArI. zivabhUtie svayaM loya karI lIdho. tyAre tene veza Apyo. vicAravA lAgyA. pharI pAcho Ayo tyAre rAjAe tene kaMbala rana ApyuM. AcAryae tene kahyuM ke - sAdhune AvuM zuM kAma che ? zA mATe lIdhuM ? tene pUchyA vinA gue ratnakaMbala phADIne tenI niSadhA karI dIdhI. zivabhUtine krodha caDyo. anya koI divase jinakalikanuM varNana AvyuM. jinakaliko be prakAre che - (1) kampAmI (2) pAnadhArI. te baMnenA be bhedo - (1) vastravALA, (2) vastra vinAnA, jinakalIne upadhinA be, traNa, cAra, pAMca, nava, daza, agiyAra ane bAra A ATha bhedo hoya che. keTalAMkane be upadhi che - johaNa, muspati. bIjAne traNa upadhi - eka kapaDAM sahita pUrvanA che. cAra bhede - be vara6 sahita, pAMca bhede - traNa vastra sahita, nava bhede - joharaNa, muhapati, patra, patrabaMdha, pAtra sthApana, paga kezarikA, paDalA, rajastrANa. gucchA ane pAtra niyoga bAkInA traNa bhedomAM eka eka vA umeratA javuM. tyAre zivabhUtie pUchayuM - kema hAla ATalI upadhi dhAraNa karAya che ke jethI jinakala karAto nathI? gurue kahyuM - hAla zakya nathI. jinakA hAla viccheda che. tyAre zivabhUtie pUchyuM - kema viccheda thayo? huM te karIza. paralokArthInuM te ja kartavya che. upadhinA jinakA hAla viccheda che. tyAre zivabhUtie pUchayuM - kema viccheda thayo? huM te karIza. paralokArTInuM te ja kartavya che. upadhinA parigrahathI zuM lAbha? parigrahanA sadbhAvamAM kaSAya, mUcha, bhayAdi ghaNAM doSo che. zratamAM to aparigrahatva kahela che. jinendro paNa acelaka hatA. tethI acelakad suMdara che. gurue kahyuM - dehanA sadbhAvamAM paNa kaSAya, mUcha Adi kyAreka thAya che, tethI dehano paNa parityAga karavo joIe. sUtramAM aparigrahave kahyuM che dhamapagaraNamAM paNa mucha na karavI joIe. jyAre jinezvare paNa ekAMta ayela kahela nathI. kahAM che - badhAM jinavara eka vastrathI nIkaLelA. e pramANe sthaviroe temane kathana karyuM. zivabhUtine ema kahevA chatAM karmanA udayathI vo choDIne gayo, tene uttarA nAme bahena hatI. udhAna sthita tene vaMdana karavAne AvI. tene joIne uttarAsAdhvIe paNa vono tyAga karyo. teNI bhikSArthe pravezI. gaNikAe joI. lokone amArAthI virakta na karI de, ema vicArI gaNikAe teNIne uparanA bhAge vastra bAMdhyuM. uttarA te IcchatI na hatI. zivabhUti bolyo - tuM vastra rAkhI le, devatAe Apela kahevAya. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 382,83, bhASya-146 101 tenI pAse be ziSyoe dIkSA lIdhI. kauDinya ane kovIra. pachI ziSyonI paraMparA thaI. e rIte boTiko utpanna thayA. teno upasaMhAra - * bhASya-147, 148 : boTika mata zivabhUti ane uttarAe kutarka dvArA prarUpyo. Avo mithyAdazanarUpa mata rathavIrapuramAM utpanna thayo. boTika zivabhUtithI boTika matanI utpatti thaI. kauDinya ane kobIra paraMparAo thayA. * vivecana-147, 148 - kAva - svatarkabuddhithI, boTika zivabhati ane utara vaDe A mithyAdarzana kahevAyuM - x * boTika zivabhUtinI pAsethI boTika liMganI utpatti thaI che. * x * x * kauDinya ane koruvIrathI - paraMparA sparza-AcArya ane ziSya saMbaMdha lakSaNane AzrIne utpanna thayo. - x - have nivonI vaktavyatAnuM nigamana kahe che - * niyukti -384 - e pramANe avasarpiNImAM sAta nikuvo kahela che. te vIravaranA zAsanamAM kahA, bAkInA tIrthakaronA zAsanamAM kahelA nathI. * vivecana-784 : parva - ukata prakAre, purta - anaMtarokta, yata - pratipAdita karyA, * x * pravaghana - tIrthamAM, zevAnAm - bAkInA arahaMtonA tIrthamAM. - 4 - * niyukti -385 - A ekane choDIne bAkInA matamAM cAvajIva pratyAkhyAna che A ekaeka nikUvane AkSIne banne doSo jANavA. * vivecana-385 : A badhAmAM eka adhama nidbhava goThA mAhilane choDIne jamAli vagere badhAMe yAdjIvana pratyAkhyAna karelA paNa apratyAkhyAnane IjA nathI. [zaMkA prakaraNathI ja A jaNAya che, arthano upanyAsa zA mATe ? dararoja upayogathI pratyAkhyAnanA upayogIpaNAthI AtmA kaMIpaNa na rahe, te ja svIkAre, te mATe kahela che. ahIM jaNAve che - nikUvomAM paNa pratyAkhyAnamAM A ja mata che. have AmanAmAM eka-eka maLe baLe doSa jANavA. eka nilavane mUkIne A kathana che. bhAvArtha ame kahIe chIe. parasparathI jema bahu-baharatA jIva-pradeziko. be kAraNathI tene mithyASTi che. je kahe che - eka pradezo jIva tathA karAtuM karyuM. ema badhe ja yojavuM. goThAmAline AzrIne ekaikane traNa doSo che. jemake baharatone goThAmAhila kahe che - Apane traNa doSathI mithyAdRSTi che - jema kareluM karyuM. tathA baddha karma vedAya che ane cAvajIva pratyAkhyAna. temAM A mato zuM saMsArane mATe che ke apavargane mATe ? te AzaMkA nivAravAne 102 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 kahe che - * niyukti-786 : A sAte mato janama, jarA, maraNa, garbhavAsanA sthAnarUpa saMsAranuM mULa che. A sAte nirgastharUpe [vezI rahelA che. * vivecana-786 : A sAta mata che, boTiko to mithyAdRSTi ja che. teno vicAra na karavo. nAti - nAkAdi prasUti levI. tethI garbhavAsanuM grahaNa aduSTa che. mUna - kAraNa thAya che. janma-jarA-maraNa-garbhavAsanuM mULa na thAya. tethI kahe che - baMsAra - tiryaca, manuSya, nAraka, deva bhavanI anubhUtirUpa, evo dIrdha saMsAra grahaNa thAya che. nirmulya rUpathI ja. [zaMkA zuM A nikUvo sAdhuo che? ke anyatIrthika che ? ke gRhastha che ? [samAdhAna] sAdhu nathI. mAtra vezathI tevA dekhAya che. kemake eka sAdhune mATe karAyelA azana Adi bAkInAne akalaca che. tevuM nivAmAM nathI. kahe che - * niyukti-387 : pravacana mujaba kriyA karanArAne AzrIne je karyuM ke rAvyuM hoya te mUlaguNa ke uttarguNa saMbaMdhI hoya to paNa paribhogamAM bhajanA. * vivecana-387 :- yarNimAM AnI vyAkhyA bhinnapaNe paNa sArI che.) pravacana nIhaya - yathokata kriyAkalApa pratyekiMcita karone je azanAdi, temanA mATe kare, je kALa - je kSetramAM tenI pariharaNAmAM bhajanA. kadAyitu upabhoga thAya, kadAyitu na thAya. jo loko na jANatA hoya ke A nivo che, sAdhuthI judA che, tyAre paribhoga thAya. jo loko jANatA hoya to paribhoga na thAya athavA pasmioga kahe che - dhAraNA, upabhoga, pariharaNA teno paribhoga. temAM bhajanA karavI joIe. mUna - mUlagaNa viSaya AdhAkarma Adi, uttaraguNa viSaya krIma-kRtAdi, teo sAdhuo nathI, gRhastha paNa nathI, kemake veza dhAraNa karela che anyatIrthika paNa nathI. A badhAM kAraNe temanA mATe je kaMI karAyela hoya te-te badhuM kaze. kemake A badhAM avyakta che, ema gAthArtha che. zaMkA-boTiko mATe je karela che, temAM zuM kaho cho ? * niyukita-388 : misyAEURSTikone mATe mULaguNo ane uttaguNone AzrIne je kaMI banela ke banAvela hoya te zuddha hovAthI sAdhune kahyuM che. * vivecana-788 - mithyAdeSTi eTale boTiko. temane mATe je kALa ke je kSetramAM je kaMI azanAdi karela hoya te badhAM ja kahyuM che. *x* samavatAra dvAra kahyuM. have anumata dvAranI vyAkhyA kahe che - temAM je je nayanA sAmAyika mokSamArgacthI anumata che, tene darzAvavAne mATe kahe che - Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 389 103 * niyukti-389 - vyavahAra nayathI tapa pradhAna saMyama ane nirthIi pravacana [d sAmAyika che] zabda ane RjusUtranA mate saMyamane ja mokSa mAnela che. * vivecana-389 - je tapAve te tapa. tapa pradhAna saMyama te tapasaMyama. mokSanA aMgapaNe Ane abhiSTa-anumata che. nirbhyonuM A che - naiJcca eTale AutamzuM ? pravacanazrata. gha zabda anukana samyakatva sAmAyikanA samuccayane mATe che. yavaNaT1 * e pramANe vyavahAramAM rahela che. vyavahAranA grahaNathI tenI pUrvenA naigama ane saMgraha baMne nayo paNa grahaNa karavA. tethI A pramANe kahevAya ke - naigama, saMgraha ane vyavahAra traNe paNa sAmAyikane mokSamArgapaNe svIkAre che. tapa ane saMyamanA grahaNathI cAstri sAmAyika, pravacananA grahaNathI zrata sAmAyika, va zabdathI samyakatva sAmAyika levuM. zaMkA - jo ema che, to mithyArdaSTio zA mATe ? samAdhAna-kemake vyastane paNa anumata che, sApekSa ja nathI. vaLI zabda ane bAjumULa kAraNamAM kAryanA upacArathI nirvANamArga ja nirvANa, tene saMyama mAne che. jusUjhane ullaMghIne zabdanuM kathana bAkInA AgaLanA nayanA anumatanA saMgrahane mATe che. ahIM evuM kahe che - bAjumUtrAdi badhAM rAtri sAmAyikane ja mokSamArgapaNe anumata mAne che. bAkInA be nahIM. kemake tenA abhAvamAM mophAno ja abhAva che. tethI kahe che - samagra jJAna-darzananA lAbhamAM paNa anaMtara ja mokSa nathI. paNa sarva saMvararUpa rAtrinI prApti pachI ja mokSa che. tethI te bhAvanA bhAvitapaNAthI te ja mokSamArga che. * X - X - have bIjI dvAragAthAno pahelo avayava "vikrama" e dvAranI vyAkhyA kare che - sAmAyika zuM che ? zuM te jIva che ? ke ajIva che ? athavA baMne che ? athavA baMne nathI ? jIva-ajIvatvamAM paNa zuM dravya che ? ke guNa che ? te AzaMkAne saMbhavamAM kahe che * niyukita-90 - AtmA e ja sAmAyika che. pratyAkhyAna karato AtmA thAya che. tethI nize sarva dravyonA viSaya saMbaMdhI pratyAkhyAna hoya che. * vivecana-90 - AtmA - jIva. anu zabada nizcaya arthamAM che. AtmA ja sAmAyika che, tethI jIvAdi pUrvokta vikatAno vyavaccheda kare che. - x * pratyAkhyAna karato, kriyAkALa ane niSThAkALanA abhedathI vartamAnamAM ja atItanI ApatithI kRta pratyAkhyAna grahaNa karAya che. te ja paramArtha thakI AtmA che. zraddhAna-jJAna-sAvadha nivRttimAM asvabhAva avasthita hovAthI, bAkInA saMsArI AbhA na ja thAya, kemake temane pracura ghAtikarmo vaDe svAbhAvika guNono tiraskAra kare che. tethI bIjI vakhata "AtmA' 14 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 zabdanuM grahaNa karela che. te atu mAM thatu zabda sAmAyikanI jIva pariNativanA jJApana arthe che. te pratyAkhyAna jIvapariNati rU5tvathI viSayane AzrIne badhAM dravyonA AbhimukhyatAthI samavAyamAM nipanna thAya che. tenA zraddheya, ya, kriyA upayogItvathI sarvadravyonA - ema kahyuM. | [zaMkA sAmAyika zuM che ? e svarUpa pragna prastuta chatAM viSaya nirUpaNa Ano anyAcya che kemake bAhya zAstravatu aprastuta che. [samAdhAna ApanuvAdi asiddha che, tethI kahe che - sAmAyikanuM viSaya nirUpaNa prastuta ja che. kemake te sAmAyikanA aMgabhUtapaNe che. sAmAyikamAM AtmAvatuM. vadhu vistAra karatA nathI. temAM je kahyuM - "AbhA ja sAmAyika che, temAM jevA svarUpanI A sAmAyika che tevA svarUpe jaNAvatA bhAgakAra kahe che - * bhAga-149 - sAvadha yogathI virata trigupta, chakAyamAM saMyata, upayukata, yatanI karato AtmA sAmAyika hoya che. vivecana-149 - cUirNimAM naya ati suMdara vivecana che.) sAvadha yoga virata - avadha te mithyAtva-kapAya-nokapAyarUpa. avadha sahita te sAvadha. tenA yogathI nivRta, mana-vacana-kAyAthI gupta, cha javanikAyamAM yatanAvAnuM, avazya kartavya yogamAM sadA upayukta tenA sevanathI temAM prayatnavAnuM. Avo AtmA sAmAyika thAya. have je kaheluM ke ''te isu parvavA'' temAM sAkSAt mahAvatarU5 cAstri sAmAyikane AzrIne sarvadravya viSayatA dekhADe che. * niyukti -391 - pahelA mahAlatamAM sarve jIvo, bIjA ane chellAmAM sarve dravyo, bAkInA mahAvratamAM te dravyanA eka deza saMbaMdhI dravyo che. * vivecana-791 - pahelA prANAtipAta nivRttirUpa vratamAM viSayadvArathI vicAratA kasa, sthAvara, sakSama, bAdara rUpa baghAM jIvo viSayapaNe jANavA. tenA anupAlanarUpavathI tema kahyuM. bIjA mRSAvAda nivRttirUpa ane parigraha nivRttirUpamAM sarva dravyo viSayapaNe jANavA kema ? paMcAstikAyAtmaka loka nathI, e mRSAvAdanuM sarvadravyaviSayava ane bIjA vratanA nivRtarUpavathI ema kahyuM. mUcha dvArathI parigrahanuM paNa sarvadravya viSayava ane pAMcamAM vratanI nivRttirUpatnathI saMpUrNa dravyaviSayatA che. bAkInA mahAvato dravyanA ekadezathI ja che. * x * kaI rIte ? bIjA grahaNa dhAraNIya dravya adattAdAnanI viratirUpatvathI che. cothAmAM rUpa ane rUpa sahagatadravya saMbaMdhI abrahmanI virati rUpavI che ane chAmAM rAtribhojanavirati rUpavathI che. e pramANe cAAi sAmAyika nivRtti dvAthI sarva dravyaviSayaka che zrata sAmAyika Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 391 paNa zrutajJAnAtmakatvathI sarva dravya viSayaka ja che. samyakatva sAmAyika paNa sarva dravyonA guNa ane paryAyo sahanA zraddhAna rUpatvathI sarva viSayaka ja che. have prastuta vAta - sAmAyika ajIva AdinA vyudAsathI jIva ja che. tenA nayamata bhedathI dravyaguNa prAptimAM sarve nayanA AdhAra dravyArthika-payiArthika vaDe svarUpa vyavasthA-- * niyukti-792 dravya nayathI guNa yukta jIva e sAmAyika che, ane paryAya nayathI jIvano guNa e sAmAyika che. * vivecana-792 [A vivecana tA pAsethI samajavuM.] -- 105 jIva eTale AtmA. guNo vaDe pratipanna - Azrita. guNa eTale samyakatva Adi. dravyArthika nayathI sAmAyika e ja vastutaH "AtmA ja sAmAyika" che. guNo - tenAthI vyatikti anavagamya mAnatvathI hotA nathI. tenI pratipatti e tenI bhrAMti che. te ja sAmAyikAdi guNo paryAyArthika nayanA che. - X - guNathI atirikta jIva hoto nathI. tethI guNa ja sAmAyika che tema mAnavuM, paNa jIvane sAmAyika na mAnavo. have paciArthika ja svapakSanA samarthana mATe kahe che - * niyukti-793 : guNo utpanna thAya che, nAza pAme che ane pariName che, paraMtu dravyo utpAdi thatAM nathI. dravyathI utpanna thayelA guNo che, paNa guNothI utpanna thayelA dravyo nathI. * vivecana-793 : utpanna thAya ane vyaya pAme. AnA vaDe guNo utpAda vyayarUpe pariName che. ghra zabda ja kAra arthe che. teno prayoga A rIte - dravyo nahIM paNa guNo ja utpAda ane vyayarUpe pariName che. mATe guNo ja che - pAMdaDAnA lIlA ane lAla varNAdivat. te sivAya koI guNI che ja nahIM. kemake guNImAM utpAda-vyaya-pariNAma rahitatA che. dravyathI prabhavatA guNo na hoya, guNathI prabhavatA dravyo na hoya. kAraNatva ane kAryatva na hovAthI dravyono ja abhAva thAya. [ItyAdi badhuM tajJa pAsethI jANavuM.] e pramANe paciArthika mate svamata - "guNo ja sAmAyika" ema sthApatA dravyArthika naya kahe che - dravya ja pradhAna che, guNo nahIM. * niyukti-794 je je dravya je je bhAvarUpe prayoga ane visasArUpe pariName te dravya che. jinezvara te dravyone te bhAve jANe che, yayimAM jJAna arthAt jANapaNuM nathI. * vivecana-794 :- [niyukti dIpikA AdhArita ja noMdhyu che.] arihaMta paramAtmA je-je dravya je je bhAvarUpe prayogathI ke svAbhAvika rUpe pariName che, te dravyone te te bhAve-pariNAme jANe che, aparyAyamAM parijJA nathI. mATe paryAya viziSTa dravya pramANabhUta che. tethI samatAyukta AtmA ja sAmAyika che. e -: 106 ja tattvarUpa che. - e pramANe ubhayanayane jANIne ziSya pUche che ahIM tatva zuM che? sAmAyika bhAva pariNata AtmA ja sAmAyika che. tethI je sat che, te dravya-paryAya ubhayarUpa che. tethI AgamamAM kahyuM che - * niyukti-795 : je je dravya je je bhAvarUpe prayoga ane svAbhAvika rUpe pariName che, te Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 dravya che. jinezvaro tene te rUpe jANa che. aparyAyamAM jJAna nathI. * vivecana-795 : je je dravya je-je AdhyAtmika ane bAhya bhAvomAM prayokathI ke visasAthI pariName che Adi bhAvArtha pUrvavat. te te pariNAmathI ja jinavara jANe che. Adi - x - kevalIe tema jANela che. have katividha hAra - * niyukti-796 HsAmAyika traNa bhede che samyakatva, zruta ane cAritra yAsmi be bhede che - agArika ane aNagArika. * vivecana-796 -- [mUrti ane dIpikAnuM vivecana kaMIka vizeSathI che. sAmAyika zabdano artha pUrve kahyo. traNa bheda kahyA. 'va' zabda svagata bhede che - agAski ane aNagAski. te be bhede che - nisargathI ane adhigamathI. athavA daza bhede che - pratyekanA aupazamika, sAsvAdana, kSAyopazamika, vaidaka ane kSAyika bhedathI. athavA traNa bhede che - kSAyika, kSAyopasarmika ane aupazamika athavA kAraka, rocaka ane vyaMjaka bhedathI che. = zruta eTale zrutasAmAyika, te sUtra, artha ane ubhayarUpa traNa bhede che. akSara, anakSarAdi bhedathI anekavidha che. cAstri sAmAyika - kSAyikAdi traNa bhede che athavA sAmAyika, chaMdopasthApya, parihAra vizuddhi, sUkSmasaMparAya ane yayAkhyAta bhedathI pAMca prakAre che. athavA gRhIta saMpUrNa vikalpa be bhede che - AgAra sAmAyika ane aNagAra sAmAyika. - 4 - 3:- vRkSo, tenA vaDe karela te agA-gRha, te jene che te - AgAki. dezaviratinA vividharUpathI A anekabhede che. aNagAra - sAdhu, tenuM A te aNagArika, [zaMkA] samyakatva ane zruta sAmAyika choDIne cAstri sAmAyikanuM sAkSAt abhidhAna zA mATe ? [samAdhAna] cAritra sAmAyika hotAM te baMne sAmAyika niyamA hoya, te jaNAvavAne mATe che athavA caramatvathI AnA bhedo kahevAthI, bAkI baMnenA paNa kahevA. tema jaNAvavA mATe che. have bhASyakRt zruta sAmAyikanI vyAkhyA - bhASya-150 :adhyayana traNa bhede che sUtra, artha ane tabhaya. bAkInA paNa adhyayanomAM e ja niyukti che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 391, bhASya-150 103 * vivecana-15o : adhyayana paNa traNa bhede che - sUtra viSayaka, arthaviSayaka ane tadubhaya viSayaka, upa zabdathI samyakatva sAmAyika paNa aupazamikAdi bhedathI traNa prakAre che. A upoAta niyuktithI saMpUrNa adhyayana vyApa dazavitA kahe che - caturvizatistavAdi anya adhyayanomAM A ja niyukti hoya che. * * * * * have vatha dvAranuM pratipAdana kare che - te kone hoya ? niryukti -397 - jeno AtmA saMyama, niyama ane tapamAM sthita hoya, tene sAmAyika hoya che, ema kevalIe kaheluM che. * vivecana-397 : jeno sAmanA * sannihita, apavasita, AtmA, saMyama - mUla guNomAM, niyama-utagaNomAM, tapa- anazanAdipa hoya evA prakAranA apamAdIne sAmAyika hoya che, e pramANe kevalI vaDe kahevAyela che. * niyukti-38 : je masa, sthAvara sarvabhUtomAM samAna che, tene sAmAyika thAya che, e pramANe kevalIe kahela che. * vivecana-789 : HE * madhyastha, AtmAnI mAphaka jue che. sarvabhUta - sarvaprANI, basa - beIndriyAdi, sthAvara - pRthvI Adi, * x * have phala pradarzana dvArathI - * niyukti-39 :. sAvadhayoga parivarzanArthe sAmAyika paripUrNa prazasta che. te gRhastha dharmathI pradhAna jANI, vidvAno Atmahita ane mokSa mATe kare. * vivecana-39 : sAvadhayogano tyAga karavAne mATe sAmAyika paripUrNa pavitra che A ja gRhastha dharmathI pradhAna che. ema jANIne vidvAno AtmopakAraka ane mokSanA hetu mATe paNa devalokAdinI prApti mATe nahIM, sAmAyika kare. AnA dvArA niyANAno tyAga kahyo. paripUrNa sAmAyika kasvAnI zaktinA abhAve gRhastha paNa gRhastha sAmAyika kare che - fma baMnne samartha Adi. tene badhuM pravidha-vivighe paccakakhANa karavAmAM zo doSa che ? te kahe che, pravRtta karma AraMbhanI anumatithI anivRttine lIdhe karavAno asaMbhava che. tathA bhaMga prasaMga doSa lAge kahe che - * niryukti-800 - "huM sarva sAvadha taja chuM" ema bolI jene sarva sAmAyika nathI te sarva virativAdI dezathI ane sarvathI baMnethI sUke che. * vivecana-800 :kartha zabdathI sarva sAvadha yogane pravidha trividha paccakhe che. A pramANenI 108 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra nivRtti pragaTa karIne, jene sarva viratinathI. kemake pravRtta karmanA AraMbhanI anumatino sadbhAva che, te sarva virati vAdI deza ane sarva virati baMnene sUke che. kemake pratijJAta'ne karela nathI. AgamamAM vividha trividha gRhastha pratyAkhyAna kahela che, te kevI rIte ? te sthaLa sAvadhayoga viSayaka che. ahIM vRttikArazrI bhANanI traNa gAthA dvArA ukata kathananI sAkSI Ape che. pachI lakhe che ke - to paNa paralokanA gRhastha sAmAyika karavI joIe. kemake te paNa viziSTa phala sAdhakapaNe che. * niyukti -801 - sAmAyika karato evo zrAvaka zramaNa samAna jethI thAya che. te * te kAraNothI vAraMvAra sAmAyika karavuM joIe. * vivecana-801 - sAmAyika ja karato evo zrAvaka zramaNa jevo thAya che, kAraNa ke prAyaH azubhayogarahitatvathI arthAta kamadika che mATe vAraMvAra sAmAyika karavuM. * niryukti-802 - ghaNAM prakAranA zabdAdi viSayamAM haMmezAM jIva ghaNo pramAdI che. e kAraNathI gRhastha vAraMvAra sAmAyika karavuM joIe. * vivecana-802 - jIva pramAdanI bahulatAvALo che. vadhuNa: aneka prakAre paNa, ghaNAM prakAranA zabdAdimAM pramAdavAnuM ane ekAMte azubhabaMdhaka ja che. tethI - A kAraNathI teno parAjaya karavA mATe vAraMvAra sAmAyika kare athatu madhyastha thAya. have saMkSepathI sAmAyikavALAnA madhyastha lakSaNa - * niryukti-803 - je rAgamAM vartato nathI, doSamAM vartato nathI, baMnenA madhyamAM varte che, te madhyastha gaNAya che, bAkInA badhAM amadhyastha che. * vivecana-803 :gAthArtha kahyo. have kyAM kayuM sAmAyika hoya che ? te kahe che - * niryukti-804 thI 806 : koma, dizA, kALa, gati, bhavya, saMjJI, ucchavAsa, daSTi, AhAra, pati, sutela, janma, sthiti, veda, saMgha, kaSAya, Ayu, jJAna, yoga, upayoga, zarIra, saMsthAna, saMghayaNa mAna, leyA, pariNAma, vedanA, samughAta, karma, niSTana, udavartana, AkSavakaraNa, alaMkAra, zayana, Asana, sthAna ane caMkramaNane AzIne kyAM kayuM sAmAyika thaze ? * vivecana-804 thI 806 : Ano samudAyAI kSetrathI AhArakane AzrIne Alocavo joIe ke kyAM kayuM sAmAyika hoya ? tathA paryApta Adi sthAna sudhInA dvArone AzrIne ane Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 804 thI 806 109 saMkramaNane viSaya karIne kyAM - kayuM sAmAyika te vicAravuM joIe. avayavArtha to pratidvAre vaya ja kaheze. temAM urva lokAdi kSetrane AzrIne samyakAdi sAmAyikonA lAbhAdi bhAva - * niyukti-807 - samyakatva ane zrutasAmAyikanI prApti ud, Adho ane tIlokamAM, virati manuSyalokamAM, dezavirati tiryacomAM hoya che. * vivecana-807 - samyakatva ane zrutasAmAyikanI prApti traNe lokamAM hoya che. ahIM AvI bhAvanA che . urvalokamAM meru ane asuralokAdimAM je jIvo samyakatva pAme temane zrutajJAna paNa hoya tyAre te samyak zruta cAya. e rIte adholokamAM paNa mahAvidehamAM adholaukika gAmomAM ane narakomAM je pAme che, e pramANe tIchalokamAM paNa che. sarva virati sAmAyikano lAbha manuSyalokamAM ja thAya che. bIje nahIM. - x * ma niyama to viziSTa kRtavido ja jANe che. dezavirati sAmAyika lakSaNanA lAbhanA vicAramAM tiryacomAM hoya, keTalAMka manuSyomAM paNa hoya. * niryukti -808 : pUrvapatipaka vaLI traNe lokamAM niyamathI traNenA hoya. cAstri be lokamAM niyamo ane urvalokamAM bhajanI hoya che. * vivecana-808 :gAthArtha kahyo. have dizAnuM svarUpa pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-809 nAma, sthApanA, dravya, rojha, tApakSetra, prajJApaka ane sAtamI bhAvadizA te aDhAra prakAre che. * vivecana-809 : nAma ane sthApanA sugama che. kabadizA che te jaghAthI 13 pradezika ane daza dizAthI utpanna dravya che. temAM ekaika pradeza vidizAno te cAra, madhyamAM coka, cAre dizAmAM banne e rIte 13 pradeza thAya. - x x* utkRSTathI te anaMta pradezika che. kSetradizAnA aneka bhedo che - meru maLe ATha prAdezika cakathI bahAra be Adi uttara zreNimAM zakaToddhi saMsthAnavALI cAra dizA, cAra aMtarAla koNamAM avasthita eka pradezikA chinnAvali saMsthAnavALI cAre vidizA, urva catuH prAdezika caturasya daMDa saMsthAne eka, nIce paNa e ja prakAre bIjI che. vRttikArazrI tenA sAkSI pAThamAM traNa gAcA paNa uktArtha noMdhe che. sthApanA dazavi che - A dizAonA nAmo A pramANe che - aindrI (pUrva), AneyI, camA [dakSiNa), naitI, vAraNI (pazcima), vAyavya, saumyA [uttara), IzAna, vimalA [ugl], tamAM (agho] e daza dizA jANavI. vijayadvArane anusaratI aindrI Adi dizA pradakSiNA krame jANavI. temAM ATha tIrdI ane urvamAM vimalA tathA adhomAM tamAM 110 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda dizA che. tApasa dizA - tApa eTale sUrya, tene AzrIne kSetra dizA te aniyata che. jene jyAMthI sUrya uge, temane te pUrva dizA thAya. pUrvathI pradakSiNA krame bAkInI dizA jANavI. prajJApaka dizA - vaktA je dizAnI sAme hoya te pUrva dizA ane bAkInI dizA pradakSiNA krame niyamathI jANavI. sAtamI bhAvadizA - te aDhAra prakAre ja che. jemake - A amuka jAtano saMsArI jIva che, evuM jenA vaDe darzAvAya te bhAva dizA che. te aDhAra bheda A pramANe che - pRthvI, apu, teuM, vAyu, mULa, skaMdha, agra, parvabIja, be-traNa-cAra-pAMca IndriyavALA, tiryaMca, nAka ane deva samUha, samUImaja, karmabhUmija, akarmabhUmi ane aMtadvipaja manuSyo e aDhAra bhAvadizA kahevAya. ahIM nAma, sthApanA, dravya dizAno adhikAra nathI. bAkInI dizA vize anukrame sAmAyikanA pratipadhamAnaka ke pUrvapatipanna kahevA. temAM kSetradizAne AzrIne kahe che - * niyukti -810 : pUvadi mahAdizAomAM pratipardhamAnaka hoya che, vaLI pUrva-pratipanna . bIjI dizAomAM paNa hoya che. vivecana-810 : pUvadi mahAdizAomAM vivakSita kALamAM badhAM sAmAyikonA pratipadhamAnako hoya che, vidizAmAM hotA nathI. kemake temAM ekAdezikapaNAthI jIvanI avagAhanAno bhAva che. * X - X * pUrva pratipannaka vaLI anyatara dizAmAM hoya che ja. punaH zabda ja kAra arthamAM che. tApakSetra prajJApaka dizAmAM vaLI AThamAM ane cAremAM paNa sAmAyikonA pUrva pratipakSa hoya che. pratipadyamAnako saMbhave che. sAdho ane udad be dizAmAM samyakad ane zrata sAmAyikane mATe ema ja che dezavirati ane sarvavirati sAmAyikanI pUrva pratipaka saMbhave che, paNa pratipadhamAnaka hotA nathI. - X - X - bhAva dizAmAM ekendriyomAM pratipadhamAnaka hotA nathI. pUrvapatipanna paNa na hoya. vikalendriyomAM samyakatva ane zrutasAmAyikanA pUrvapatipanna saMbhave che, pratipadhamAna na saMbhave. paMcendriya tiryamAM sarvavirati sivAyanA pUrvapratipanna hoya, pratipadhamAnamAM bhajanA. vivakSita kALe nAka, deva, akarmabhUmija, aMtarlIpaja manuSyomAM samyakatva ane zratanA pUrva pratipannaka hoya che ja bIjAnI bhajanA. karmabhUmija manuSyomAM cAre sAmAyikamAM pUrva pratipanna hoya ja, pratipadhamAnakanI bhajanA. saMmUrNimamAM ubhayano abhAva che. - x - have kALadvAra - kALa gaNa bhede che. utsarpiNI kALa, avasarpiNIkALa ubhayanA abhAve avasthitakALa. temAM bharata ane airavatamAM vIza koTikoTi sAgaropama pramANa kALacaka bhedathI utsarpiNI-avasarpiNIgata pratyeka cha bhede hoya che. temAM avasarpiNImAM suSamasuSamA nAme cAra koDAkoDI sAgaropamanA pramANanA pravAhathI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 810 pahelo, traNa koDAkoDI sAgaropame suSamA nAme bIjo, suSamadudhamA nAme be koDAkoDI sAgaropamano trIjo, dudhamasuSamA nAme 42,000 varSa nyUna eka koDAkoDI sAgaropamano cotho duSamA nAme 21,000 varSano pAMcamo, duHSama duH5mA nAme 21,000 varSano chaThTho Aro che. A ja kALa paNa ulaTA kramathI utsarpiNImAM hoya. avasthikALa cAra bhede che - suSamasuSamA pratibhAga, suSamA pratibhAga, suSamaduSamA pratibhAga, duHSamasuSamA pratibhAga. temAM pahelo devakuTu-uttarakurumAM, bIjo harivarSa-ramyak varSamAM, trIjo auraNyavat-haimavatamAM, cotho mahAvidehamAM jANavo. temAM AvA aneka bhede kALa hovA chatAM je sAmAyikanI je kALamAM pratipatti hoya te jaNAve che - 111 * niyukti-811 cha e prakAranA kALamAM samyakatva ane zrutanI pratipatti ane bemAM athavA traNamAM sarvavirati ane dezavirati lenArA hoya. -: - vivecana-811 : samyakatva ane zruta e baMne sAmAyikanI pratipatti suSamAsuSamAdi rUpa cha e kALamAM saMbhave che. paraMtu teno svIkAra suSamasuSama AdimAM deza nyUna pUrva koTi AyuSkamAM ja thAya che. pUrva pratipanna to hoya ja che. viti - samagra cAritrarUpa, viratAviti - deza cAstrirUpano svIkAra koIne baMne kALamAM ane koIne traNe paNa kALamAM saMbhave che Ano artha AgaLa kahIzuM. temAM A prakRta bhAvanA che - utsarpiNImAM duHSamasuSamA ane suSamaduSamA e baMnemAM ane avasarpiNIkALamAM sudhamadhamA, dukhamasuSamA ane duSamA kALamAM, pUrva pratipanna to vidhamAna hoya ja. api zabdathI saMharaNane AzrIne pUrva pratipAka sarvakAlamAM saMbhave che. pratibhAga kALamAM to traNemAM samyakatva ane zruta sAmAyikavALA pratipadhamAnaka saMbhave che. pUrva pratipannaka to hoya ja. cothA pratibhAgamAM cAre prakAranA pratispadhamAnaka saMbhave che. pUrva pratipannaka to vidhamAna hoya ja. bAhya dvIpa samudramAM kALa ane liMga rahitamAM traNe prakAre pratipadhamAnaka saMbhave che, pUrvapratipanna to hoya ja. have gatidvAra kahe che * niyukti-812 - cAre gatiomAM niyamA samyakatva ane zruta sAmAyikanI prApti hoya che, manuSyomAM sarvavirati ane tiryaMcomAM dezavirati hoya. * vivecana-812 : cAre gatiomAM niyamathI arthAt samyakatva ane zrutanI prApti hoya ja arthAt vivakSita kALe saMbhave che. cAremAM mokSagati na ja hoya tema jANavuM. pi zabda pRthvI Adi gati aMtargat na hoya. pUrvapattipanna to AmAM paNa vidhamAna hoya. manuSyomAM vitIno svIkAra - sarva viratirUpa saMbhave che. pUrva pratipannane AzrIne sadA hoya ja. dezavirati tiraMcomAM hoya che. bhAvanA manuSyatulya jANavI. bhavya saMjJIdvArano avayavArtha kahe che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 niryukti-813 bhavasiddhika jIva cAramAMthI koIpaNa sAmAyika aMgIkAra kare che. asaMtImizrane niSedha che, saMjJI cAre sAmAyika svIkAre. * vivecana-813 : 112 bhavasiddhika eTale bhavya. teo samyakatva sAmAyikAdimAMthI koI eka, be ke badhI svIkAre che. A vyavahAranayathI pratipAdita karela che, nizcayathI kevaLa samyaktva sAmAyika saMbhave che. tene zruta sAmAyika anugatapaNe hoya che. e pramANe saMjJIne paNa jANavuM. bhavya saMjJImAM pUrva pratipannaka vidhamAna ja hoya che, asaMjJI-mizra ane bhavyamAM pratiSedha che. ahIM A rIte jANavuM - koIpaNa sAmAyikano pratipadhamAnaka ke pUrva pratipannane AzrIne pratiSedha hoya. mizraja - siddha. kemake te saMjJI nathI, asaMjJI nathI, bhavya nathI ke abhavya nathI, tethI mizra che. - x - pUrva pratipanna asaMjJIne sAsvAdana janmamAM saMbhave che. e rIte gAyArtha kahyo. have uzrvAsa ane dRSTidvAra baMne jaNAvatA kahe che - * niyukti-814 : ucchavAsaka, ni:zvAsaka, mizraka pratiSedha dvividha pratipanna, dRSTi, be naya vyavahAra ane nizcaya. [evA pado che.] * vivecana-814 : ucchvAsa - niHzvAsa eTale AnApAna paryAptithI niSpanna. te cAre sAmAyikanA pratipadhamAnaka saMbhave che. pUrva pratipanna to hoya ja che mizra - AnApAna paryApti vaDe aparyApta kahevAya. temAM pratipattine AzrIne pratiSedha che. te cArenA pratispardhImAnaka saMbhavatA nathI. paNa te ja samyakatva ane zruta sAmAyikanA pUrva pratipanna hoya che. jema devAdino janma kALa athavA mizra - siddha. temAM cAreno ane baMneno niSedha che. zailezI avasthAmAM darzana ane cAstri sAmAyikano pUrva pratipanna hoya che. - - dRSTine vicAratA be naya vicAravA - vyavahAra, nizcaya. temAM Adha sAmAyika rahita sAmAyika pAme che. bIjA to tenAthI yukta ja hoya, kemake kriyAkALa ane niSThAkALano abheda che. have AhAska ane paryAptaka be dvAra kahe che - * niyukti-815 : AhAsya jIva cAremAMthI koIpaNa sAmAyika aMgIkAra kare e pramANe paryApto paNa jANavo. samyakatva ane zruta Itarane hoya. * vivecana-815 : AhArakajIva te cAramAMthI koIpaNane pAme. pUrvapratipanna to niyamathI hoya ja. e pramANe AhArAdi cha e paryAptithI paryApta cAramAMnI koIpaNa pAme pUrvapratipanna Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 815 13 to hoya ja. 'Itara' eTale anAhAraka ane apayatA. anAhAkane apAMtarAlagatimAM samyakatva ane zrata pUrvapatipanna hoya, pratipadhamAnaka na hoya. kevalIne samudyAta ane zailezIpaNAmAM anAhArakatvamAM darzana ane cA>>i baMne sAmAyika che. apayaptio paNa samyakatva ane zrutamAM pUrvapatipanna hoya. have supta ane janmadvAra - * niyukti-816 - niddhA ane bhAvathI jaganArane cAramAMthI koIpaNa hoya aMDaja potaja, jarAyujane anukrame traNa, traNa ane cAra hoya che. - vivecana-816 : ahIM supta be bhede che - dravyasuta ane bhAvasud. e pramANe jAgRta paNa levA. temAM dravyamukha nidrA vaDe che. bhAvasukha te ajJAnI. tathA dravya jAgRta te nidrA vaDe rahita. bhAva jAgRta te samyagadaSTi. temAM nidrAthI ane bhAvathI paNa jAgRtane cAra sAmAyikamAMthI koIpaNa pAme. pUrvapatipanna to hoya ja. * x * bhAva jAgRta be rIte- pahelo pUrva-pratipanna ja ane bIjAne pratipatti thAya. nidrAsukha cAremAM pUrvapati hoya, pratipadhamAnaka nahIM. bhAvasukhane baMne na hoya. * * * janma traNa bhede - aMDaja, potaja, jarAyuja, aMDaja - haMsa Adine traNenI prApti saMbhave che. pUrvapatipanna to hoya ja. potaja - hAthI Adine paNa ema ja che. jarAyuja : manuSyo. temane cAre sAmAyika hoya. papAliko pahelAM baMne sAmAyika hoya. - - have sthiti dvAra kahe che - * niyukita-813 : utkRSTa sthitivALAne cAre pUrva pratipakSa ke pratipAdhamAna na hoya. Ajaghanya ane anuSkRSTane cArenI prApti ke pUrvapatinnatA hoya. vivecana-817 : Ayu sivAyanI sAte karma prakRtinI utkRSTa sthitivALA jIvane cAramAMthI eka paNa sAmAyika nathI - x-x- AyunI utkRSTa sthitimAM pahelI be pUrvapatipanna hoya, ajaghanyovRSTa sthitikane cAre sAmAyika hoya. jaghanyAyuka sthitivALAne baMne nathI. kemake kSullaka bhavagata hoya che zeSakarmAzi jaghanyasthitikane deza virati rahita traNe sAmAyika pUrva pratipanna hoya. darzanasaptaka atikAMta kSapaka ane aMtakRta kevalIne te avasthAmAM dezavirati pariNAmano abhAva che. temane jaghanya sthiti karmabaMdhavathI jaghanyasthititva che. karmapravAha apekSAthI nahIM. * * * have veda, saMjJA ane kaSAya e traNa dvAra kahe che - * niyukti -818 : traNe vedamAM cAre paNa sAmAyika che, ane saMjJAmAM cArenI pratipatti che. kaSAyomAM pUrve vaNavI, te ahIM paNa kahevI. * vivecana-818 : cAre sAmAyika strI, puruSa, napuMsaka lakSaNa traNe vedomAM hoya che ahIM bhAvanA [32/8] 114 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 A che - cAre paNa sAmAyikane AzrIne traNe vedamAM vivakSita kALamAM pratipadhamAnaka saMbhave che, pUrva pratipanna to hoya ja che. avedakamAM dezavirati hita traNemAM pUrva pratipakSa hoya che. kSIraveda kSapaka che, temAM pratipadhamAnaka na hoya. * - * tathA cAre saMjJA-AhAra, bhaya, maithuna ane parigraharUpamAM cAre prakAranI sAmAyika hoya che. pratipadhamAnaka hoya ke na paNa hoya. saMjJArahitane to hoya ja che. * x - 4 - sakaSAyIne cAre sAmAyika baMne prakAre hoya che, akaSAyImAM chavAstha vItarAgane gaNamAM pUrva pratipanna hoya. pratipadhamAnaka na hoya. - - - have Ayu ane jJAnadvAra kahe che - * niyukti-819 :-. saMkhyAtacuka manuSyane cAre hoya che. asaMkhyAtayukane bhajanA che. odha ane vibhAgathI jJAnI cAre sAmAyikane pAme. * vivecana-819 : saMgAta AyuvALA manuSya cArene pAme che, pratipaka to hoya ja che. mananA * vikalo hoya. samyakatva ane zruta sAmAyika asaMkhyAta varSa AyuvALAne vikaze. A bhAvanA che - vikSitakALamAM asaMkhyAta varSAyune samyakatva ane zruta pratipadhamAnaka saMbhave che, pUrva pratipanna to hoya ja che. pa - sAmAnyathI jJAnI cAre sAmAyikane naya matathI pAme che. pUrva pratipast to hoya ja. vibhAgathI Abhinibodhika ane zrutajJAnI eka sAthe pahelAMnI be sAmAyikanI prApti saMbhave che. pUrva pratipanna hoya ja che. AgaLanI be sAmAyikanI prApti saMbhave che, pratipanna to hoya ja che avadhi jJAnIne Adha be sAmAyika hoya ja, prApti na saMbhave. dezavirati sAmAyika prApta na thAya kemake guNapUrvakapaNAthI tenI prApti che. pUrva pratipanna hoya. sarva virati sAmAyika prApta paNa thAya, pUrva pratipat paNa hoya. manaH paryavajJAnIne dezavirati hitanI traNe sAmAyika pUrva pratipanna hoya ja, prApta na thAya. athavA ekasAthe te cAstri pAme, jemake - tIrthakara. * * * bhavasthA kevalIne pUrva pratipanna sAmAyika ane cAstri hoya, pratipadyamAnaka na hoya. have yoga, upayoga, zarIra dvArane kahe che - * niyukti-820 : vividhayogamAM cAre paNa hoya. baMne upayogamAM care pAme, dArika kAya yogamAM care hoya, vaikriya kAyayogamAM Adha benI bhajanA. * vivecana-820 : cAre paNa sAmAyika sAmAnyathI mana, vacana, kAyArUpa gaNe yogamAM pratipatine AzrIne vivakSita kALamAM saMbhave che. pUrva pratipakSane AzrIne hoya ja. vizeSathI dArika kAyayoga vALAne traNe yogamAM cAre sAmAyika baMne rUpe hoya. taijasa kArpaNa kAyayoga ja mAtra apAMtarAla gatimAM ardha be sAmAyika pUrva pratipakSane AzrIne hoya. manoyogamAM kevalamAM kaMI na hoya kemake tenA abhAva ja hoya. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 820 115 116 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 vAdyogamAM paNa temaja jANavuM. kAyA ane vA yoga baMnemAM baMne Adha pUrvapatipattane AzrIne hoya, kemake samyakatvathI paDatA vikasendriyamAM upapAtamAM te hoya. upayoga- sAkAra ane anAkAra bhedamAM cAre sAmAyika pAme ane pUrvapatipanna to hoya ja. [zaMkA kahyuM che ke - badhI labdhi sAkAropayogane ja hoya che, anAkAne sAmAyika labdhi na hoya. [samAdhAna] pravardhamAna pariNAma jIvaviSayavathI teno Agama kahyo. avasthita pathamika pariNAtanI apekSAthI anAkAra upayogamAM sAmAyika labdhi svIkArano virodha nathI. ahIM vRttikAre bhASyanI be gAthAno sAkSI pATha Apelo che. | audAki zarIramAM cAre sAmAyika baMne prakAre hoya. samyakatva ane zrutanI vaikriyazarIrane bhajanA jANavI. * x* uparanI baMne sAmAyikavALAne pUrva pratipanna ja che. vikarvita paikriya zarIra cAraNa zrAvaka Adi ke zramaNane prApti nathI, kemake te pramata che. bAkInA zarIra vicAro yogadvArAnusAra anusaravA joIe. dhe saMsthAnAdi traNa dvArano avavacArya - * niyaMti -821 : badhAM saMsthAnomAM ane badhAM saMghayaNomAM ema ja hoya. utkRSTa ane jaghanya pramANa vajIne manuSya paNa e pramANe prApta kare. * vivecana-821 - saMsthiti te saMsthAna - AkAra vizeSa, te cha bhede hoya. kahyuM che - samacatustra, godhamaMDala, sAdi, vAmana, kunja, huMDaka e cha saMsthAna jIvone jANavA. * * * te badhAM saMsthAnomAM cAre sAmAyikanI prApti thAya che pUrva pratipanna hoya ja. e pramANe badhAM saMghayaNa viSayamAM paNa jANavuM te cha saMghayaNo hoya che. kahyuM che - vajApabhanArAya, kaSabhanArAya, nArAya, ardhanArAya, kAlikA ane sevAd. - X - ahIM AvA prakAranA asthisaMcayathI upamita zakti vizeSane saMghayaNa kahe che, asthi saMcaya ja nahIM. devone asthirahita hovA chatAM paheluM saMghayaNa yuktatvathI Ama kahyuM. utkRSTa ane jaghanyane vajIne mAna - zarIra pramANa prApta thAya. manuSyanA prakaraNanA anuvartamAnapaNAthI cAre paNa sAmAyika pUrvapatipanna to vidhamAna hoya ja che. anyathA nArakAdine paNa sAmAnyathI baMne ke traNa sAmAyika prApta thAta. ahIM eka Agama pATha ApatA kahe che ke -1. zuM jaghanya avagAhanako pAme ke utkRSTa avagAhanako ke ajaghanya-utkRSTa avagAhanako pAme te prazna. gautama ! nairayiko ane devone jaghanya avagAhanAthI kaMIpaNa na pAme, samyakatva ane zrutanA pUrvapatipannaka hoya che. te ja ajaghanyotkRSTa avagAhanA ane utkRSTAvagAhanA vALA samyakatva ane zruta sAmAyika pAme che. bAkInI nahIM. pUrvapatipatraka baMne paNa baMnene hoya. tiryaMcamAM prazna. gautama ! kendriyone traNe paNa avagAhanamAM kazuM prApta na thAya, pUrvapatipanna paNa na hoya. jaghanya avagAhanAvALA vikasendriyone samyakatva ane zrata sAmAyika pUrva pratipanna hoya che, pratipadhamAna na hoya. ajaghanyotkRSTa avagAhanAvALA ane utkRSTa avagAhanAvALAne pratipadhamAna ke pUrvapratipanna eke na hoya. bAkInA tiryacomAM jaghanya avagAhanAvALAne samyakatva ane zrutanA pUrva pratipanna hoya, pratipadyamAna na hoya, rAjaghanyovRSTa avagAhanAvALAne vaLI traNe sAmAyika baMne prakAre hoya che. utkRSTa avagAhanAvALAne baMne sAmAyika baMne prakAre hoya che. have manuSya vize prazna. he gautama ! saMmUIna ja manuSyone AzrIne traNe paNa avagAhanAmAM cAre paNa sAmAyikonA pUrva pratipanna ke pratipadhamAna hotA nathI. garbhavyutkrAMtika jaghanya avagAhanAvALA manuSyone samyakatva ane zrata sAmAyika pUrva pratipanna hoya paNa pratipadhamAna na hoya. ajaghanyotkRSTa avagAhanAvALAne vaLI cAre paNa sAmAyika baMne prakAre hoya. utkRSTa avagAhanAvALAne baMne sAmAyika baMne prakAre hoya. have vezyA dvArano avayavArtha kahe che - * niyukti -822 - sarva legyAmAM samyakatva ane zruta sAmAyika pAme. zuddha traNa leyAmAM cADhi pAme. bIjI vezyAomAM badhAM sAmAyika pUrvapatipaka hoya. * vivecana-822 - samyakatva ane zrata kRNAdi badhI lezyAmAM prApta thAya che. jokezyAdi traNa zuddha lezyA ja che, te virati lakSaNa varte che. e pramANe pratipadhamAnakane AzrIne lezyAhAra nirUpita karela che. have pUrva pratipakSane AzrIne kahe che - kRNAdi koIpaNa lezyAmAM hoya che. [zaMkA mati, zrutajJAnanA lAbhanI vicAraNAmAM traNe zuddha legyAmAM pratiSadhamAnaka kahyA. to tenAthI badhI legyAmAM samyakatva ane zruta prAptino virodha na Ave ? [samAdhAna kRNAdi dravyane AzrIne janita Atma pariNAma rUpa bhAvalezyAne AzrIne kahyuM. ahIM avasthita kRNAdi dravyarUpa dravyalezyAne AzrIne hovAthI virodha nathI. kahyuM che ke - bhadaMta! zuM kRSNalezyA nIlalezyAne pAmIne te rUpa-varNa-gaMdharasa-sparzapame vAraMvAra pariNamatI nathI ? hA, gautama! kRSNalezyA, nIlalezyAne pAmIne te rUpapaNe cAvatu pariNamatI nathI. kayA kAraNe bhakta! ema kaho cho ? gautamA te AkArabhAva mAtrayI athavA pratibhAna mathI tema thAya, te kRNayA che, nize te nIlalezyA nathI. - X - X - Ano artha A che - AkAra ja bhAva te AkAbhAva mAna. mAtra zabda ahIM AkAra bhAva vyatirita pratibiMbAdi dharmAnonI pratiSedhano vAyaka che. tethI te AkA-bhAva mAtrathI A nIlalezyA thAya, paNa tenuM svarUpa na pAme pratibhAga eTale pratibiMba. prati bhAga mAtra. ahIM 'mA' zabda vAstava pariNAmanA pratiSedhano vAcaka che. tethI pratibhANa mayathI A nIlaleyA nathI. tyAM jaIne utsarje che arthAt tyAM svarUpastha ja nIlalezyAdi lezyAMtane Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 upodghAta ni - 822 117 pAmIne AkAra bhAva ke pratibiMba bhAga nIlalezyA saMbaMdhI prApta kare che. e pramANe yAvata nIlaleyA kApotalezyAne pAmIne yAvatu te nIlalezyA ja che, kApotalezyA nathI. tyAM jaIne utsarpe che athavA apasarSe che athatu AkArabhAva ane pratibiMba bhAga kApotalezyA saMbaMdhI pAme che x * ItyAdi pUrvavatuM. e pramANe kApotalesyA tejovaizyAne pAmIne, tejalezyA pAlaizyAne pAmIne, pAleyA zuklalesyAne pAmIne jANavA. bhAvArya pUrvavat che. -x-x-x* tethI samyakatva ane zrata sAmAyika badhAM avasthita kRNAdi dravyalezyAmAM nAkAdi paNa pAme. zuddha tejolezyAdimAM te te dravyane AzrIne thatAM Atma pariNAma lakSaNomAM traNemAM cAritra che. bAkI pUrvavatuM. have pariNAmadvArano avayavArtha kahe che - * niyukti-823 - vadhatAM pariNAmamAM te cAramAMthI koIpaNa sAmAyika pAme che. e pramANe avasthita pariNAmamAM jANatuM, paNa ghaTatAM pariNAmamAM na pAme. * vivecana-823 : pariNAma eTale adhyavasAya vizeSa. temAM zubha, zubhatapaNe vadhatAM pariNAmamAM samyakatva sAmAyikAdimAM cAremAMthI koIpaNa pAme. e pramANe avasthita zubha pariNAmamAM paNa cAremAMthI koIpaNa sAmAyika pAme. kSINa thatAM zubha pariNAmamAM koI sAmAyika na pAme. pUrvapatipanna traNe pariNAmomAM hoya che. have vedanA samudyAta ane kamadvAra kahe che - * niyukti-824 : baMne prakAranA vedanIyamAM te cAramAMthI koIpaNa sAmAyika pAme ane samughAta rahitamAM paNa ema ja che. pUrva pratipapkamAM bhajanA laNavI. * vivecana-824 - vikti dIpikAmAM ghaNuM lAMbu vivecana che.] sAtA ke asAtArUpa baMne vedanAmAM cAramAMthI koIpaNa prApta kare. pUrva pratipanna hoya ja che. asamAtamAM paNa e pramANe ja pAme ItyAdi. kevalisamudgAtAdi sAte bhedamAM na pAme. paNa pUrva pratipannaka samuThThAtamAM vicAratA AraMbhamAM bhajanA-sevanA-samarthanA karavI. arthAt pUrvapatipanna hoya. samudyAtanA sAta bheda - kevali, kaSAya, maraNa, vedanA, vaikriya, rajasa ane AhAraka samudhdhAta, e sAta vItarAge kahelAM che. ahIM samuThThAtamAM paNa be athavA traNa sAmAyikanA pUrvapatipannaka kahevA. @ nirveSTanadvAra pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-85 - dravyathI ane bhAvathI nirjarA karato cAremAMthI koIpaNa sAmAyika pAme. narakamAM anuvartatAne pahelI be ane udvartana pachI cAra ke traNa ke be sAmAyikane te jIva pAme. * vivecana-825 - * x * dravyanirjarA - karmapradezonA visaghAtarUpa. bhAvanirjarAkrodhAdi hAnirUpa che. badhI kama nirjarAmAM cArene pAme. vizeSathI jJAnAvaraNa nirjarato zruta sAmAyika pAme, mohanIyanI nirjarAmAM bAkInI traNe pAme. anaMtAnubaMdhIne anubhavato sAmAyika na pAme. bAkI karmomAM baMne prakAre hoya. udvartanA * nakamAMthI nIkaLato. * * * tyAM rahelo Adha be sAmAyika pAme, pUrva pratipanna hoya. udvartIne to cAra ke traNa paNa pAme. * niryukti -826 - tiyAmAM rahelo traNa sAmAyika ane nIkaLIne cAra paNa kadAca pAme. manuSyamAM rahelo cAra ane nIkaLIne cAra, traNa ke be sAmAyika pAme. * vivecana-826 : garbhavyakAMtika tiryacomAM saMjJImAM rahelo Adha traNa sAmAyikane AzrIne prApta karanAra thAya ane pratipanna hoya che. udvartIne manuSyAdimAM AvatA kadAcituM cAra thAya, traNa thAya, be sAmAyikane AzrIne baMne prakAre thAya che. manuSyamAM rahelane cArenI prApti thAya che, pUrva pratipannaka hoya che. udvartIne traNa ke be tiryaMca, nAraka, devamAM AvatA baMne prakAre thAya. * niyukti -823 - devomAM rahelane be sAmAyika ane nIkaLyA pachI cAre sAmAyika pAme. urvatatA vicamAM sarve paNa nArakAdi koI sAmAyika prApta na kare. * vivecana-823 : devomAM rahelAne Adha be sAmAyikane AzrIne baMne prakAre hoya. ItyAdi pUrvavatu. udvartatA hoya tyAre apAMtarAlagatimAM badhAM paNa devo Adi kaMIpaNa pAmatA nathI. pUrvapatipakSane baMne paNa hoya che. have Azrava karaNa dvAra pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-828 : nizrAvayo jIva te cAramAMthI koIpaNa sAmAyika prApta kare ane Avaka tathA nizcavakane cAre sAmAyika pUrvapatipanna hoya. * vivecana-828 - nizrAvayana eTale jemAMthI sAmAyika aMgIkAra thAya, tenA Avaraka karmanI nirjarA karato. bAkInA karmo bAMdhavA chatAM paNa AtmA cAramAMthI koI eka sAmAyikane pAme che. jyAre Azravaka arthAtu baMdhaka pUrvapratipannaka hoya che. athavA niHzrAvaka, vA zabdano vyavahita saMbaMdha che. nirvedana dvArathI AmAM zuM taphAvata che ? nirveSTanA ane niHzrAvaka baMne samAna hovA chatAM nirvedanamAM karmapradezanA visaMghAtapaNAthI kriyA kAla grahaNa thayo. niHzravaNamAM to nirjararUpavathI niSThAkALa che athavA temAM saMvepTana vaktavyatA arthathI kahelI che. ahIM te sAkSAt kahelI che. have alaMkAra, zayana, Asana, sthAna, caMkramaNa dvAra kahe che - * niryukti-829 :keza ane alaMkAra mUkela ane na mUkela tathA mUkato cAramAMthI koI paNa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 829 sAmAyika pAme che. zayana AdimAM paNa temaja jANavuM. * vivecana-829 - unmukta-parityajela, anunmukta-parityajela ane tajato keza-alaMkArone, ahIM jema nA grahaNathI kaTaka, keyurAdi levA. cAramAMthI koIpaNa sAmAyika pAme che. e pramANe zayana AdimAM paNa trame paNa avasthAmAM e pramANe ja yojanA karavI. - * - * - 119 upodghAta niryuktimAM bIjI dvAra gAthAmAM have pu dvAra kahe che - * niryukti-830 : samyakatva sarvagata hoya, zruta ane cAstrimAM sarva paryAyo na hoya, dezaviratine AzrIne baMneno niSedha karavo joIe. * vivecana-830 : kayA dravya ane paryAyomAM sAmAyika hoya che? sarvadravya-paryAya rucinA lakSaNatvathI samyakatva sarvagata hoya che. zruta sAmAyika ane cAstri sAmAyikamAM badhA viSayonA paryAyo nathI. kemake zrutano abhilApya viSaya che. jyAre dravya abilApya ane anabhilASTa paryAya yuktapaNe che cAstrinI paNa sarva dravya asarvaparyAya viSayatAnuM pratipAdana thayela che. deza vittine AzrIne baMne paNa-sarva dravya-paryAyano pratiSedha karavo joIe. kemake badhAM dravya viSaya paNa nahIM, badhAM paryAya viSaya paNa nahIM evuM dezavirati sAmAyika che, ema bhAvanA karavI. [zaMkA] A sAmAyika viSaya ni dvAramAM prarUpita che ja, to pharI zA mATe kahyo ? [samAdhAna] vi tat e pramANe, tyAM sAmAyika jAti mAtra kahI, viSaya ane viSayInA abhedathI. ahIM vaLI sAmAyikanA idvAre ja dravyatva-guNatva nirUpitanA oya bhAvathI viSayanuM abhidhAna che. - 4 - have sAmAyika "kaI rIte" prApta thAya? temAM caturvidha manuSyAdi sthAnamAM prAptimAM tenA kramanI durlabhatA jaNAvatA kahe che - * niryukti-831 -- manuSyapaNuM, kSetra, jAti, kuLa, Arogya, Ayu, buddhi, zravaNa, avagraha, zraddhA ane saMyama. e badhuM lokamAM durlabha che. * vivecana-831 :- [vivecana-832mAM sAre che. [gAcArya kahyo.] bIjA kahe che - Indriya, labdhi, nirvartanA, paryApti, nirUpahata, kSema, dhAta, Arogya, zraddhA, grAhaka, upayoga ane artha. * niyukti-832 -- collaka, pAsA, dhAnya, jugAra, ratna, svapna, cakra, ya, yuga ane paramANu e daza daSTAMtothI manuSya janmanI durlabhatA batAvI. * vivecana-832 - manuSyatva, AryakSetra, mAtRthI samutthita jAti, pitAthI samuntha kula, anyanAMgatA te rUpa, rogano abhAva, jIvita, paraloka pravaNA buddhi, dharmasaMbaMdhI zravaNa, avagraha Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 - tenI avadhAraNA athavA zravaNa avagraha ke yati avagraha, zraddhA-ruci, saMyama - anavadha anuSThAnarUpa. A sthAno lokamAM durlabha che. A badhuM maLatAM viziSTa sAmAyikano lAbha thAya che. 120 A durlabha che - Indriyalabdhi arthAt paMcendriya labdhi. IndriyonI nirvartanA. paryApti - svaviSaya grahaNa sAmarthya lakSaNA, nirUpahata IndriyapaNuM, kSema - viSayanI svasthatA, dhAta - subhikSa, Arogya-nirogatA, zraddhA - bhakti ke bhAvanA, grAhakaguru, upayoga-zrotAnI temAM abhimukhatA, artha-arcitva ane dharma. A gAthA kadAca bIjA kartAnI che. jIva manuSyatva pAmIne pharI te ja duHkhe karIne pAme che. kemake ghaNAM aMtarAyothI aMtatipaNe hoya che. brahmadatta cakravartInA mitra brAhmaNane collaka bhojanavat ahIM kathAnaka che - (1) brahmadattane eka kArpeTika maLela. ghaNI ApattivALI avasthAmAM sarvatra sahAya karI. brahmadattane rAjya prApta thayuM. bAra varSano rAjyAbhiSeka thayo. kATikane tyAM praveza paNa na maLyo. tyAre teNe upAya vicAryo - joDAMne dhvaja rUpe bAMdhIne dhvajavAhaka samAna sAme cAlyo. rAjAe tene joyo. utarIne joyo. bIjA kahe che - kArpeTikane dvArapAlane khuza karatA bAra varSo gayA. tyAre rAjA maLyA. tyAre rAjA tene joIne saMbhramamAM paDyo. A bicAro mArA sukha-duHkhano sahAyaka che. huM tenI AjIvikA bAMdhI Apu. tyAre rAjAe pUchyuM - tane zuM ApuM? te bolyo - kara bhojana Apo. eTale ke kara vaDe je bhojana, jemAM ghare ghare yAvat sarva bharatamAM bhojana karavAnuM ane jyAre badhe bhojana thaI jAya tyAre pharIthI tArA ghesthI zarU karIne jamIza rAjAe pUchyuM - ATalAthI zuM thAya? huM tane deza ApI dauM, tethI sukhe chatrachAyAmAM zreSTha hAthInA skaMdhe besIne jaIza. kATika bolyo, mAre AvA ADaMbaranuM zuM kAma che? tyAre tene karabhojana dIdhuM. pahelAM divase rAjAnA ghera jamyo. teNe kArpeTika yugalane dInAra ApI. e pramANe te kramathI badhAM rAjakuLamAM jamatA 32,000 rAjya kulamAM je bhojikA - grAmAdhipatio, tenA nagaramAM aneka kula koTiM, te nagarano aMta kyAre Ave? pachI gAmo, pachI AkhuM bharatakSetra ema karatAM kadAca daivayoge] teno aMta Ave, paNa jo manuSyapaNAthI bhraSTa thAya to pharI manuSya janma na pAme. (2) pAzaka - cANakya pAse sonuM na hatuM. kyA upAyathI suvarNa upArjana karuM ? te mATe taMtra pAsAo karyA. koI kahe che - deve dIdhela varadAna hatuM koI eka dakSa puruSane zikSita karyo. dInArano thALa bharyo. te puruSa kahe che - jo koI mane pAzakamAM jIte to te A thALo grahaNa kare. jo huM jItuM to eka dInAra jItIza. [laIza] tenI IcchAthI yaMtra pAsA pADatuM hatuM tethI jItavo zakya na hato. kadAca tene koI jItI paNa le [tema bane] paraMtu jo mAnuSya lAbha gumAve to pharI manuSya janma maLavo muzkela che. (3) Ello - bharatakSetramAM jeTalA dhAnya che, te badhAM ekaThA karAya. temAM eka prastha pramANa sarasava nAMkhavAmAM Ave, te badhAM bhegA karAya pachI halAvI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 832 121 nAMkhavAmAM Ave. tyAM eka vRddha sthavirAne sUpaDu laIne te sassavanA dANA chuTa pADavA bese to kadAca devanI kRpAthI chUTA pADI zake paNa eka vakhata manuSya janma gayo to pharI na maLe. (4) jugAra - eka rAjA hato, tenI sabhAmAM 108 staMbha rAkhelA, jyAM sabhA besatI. ekaika staMbhane 108 aMzo-dhAro hatI. te rAjAno putra rAjya meLavavA ciMtave che ke rAjA vRddha thayo che, tene mArIne rAjya grahaNa karyuM. te amAtyae jANatAM teNe rAjAne jaNAvyuM, tyAre rAjAe putrane bolAvIne kahyuM - ApaNA kuLamAM je kulakama na sahI zake, te jugAra rame che. jo te jItI jAya to tene rAjya ApavAmAM Ave che. jItavuM kevI rIte ? tArI eka Aya, bAkInA mArA Ayo. jo tuM dareka thAMbhalAnI eka eka dhArAne 108 vAra jIte to rAjya tAruM. devanI kRpAthI kadAca jItI paNa jAya paNa pharI manuSya janma na maLe. (5) ratno - eka vaNika vRddha thayo. tenI pAse rano hatA. tyAM bIjA-bIjA vaNikone tyAM koTIpatAkA uMcI rahetI. te patAkA uMcI na rAkhato tenA putrae te sthavirane kahyuM - te ratno dezIya vaNikonA hAthamAM veMcyo. nahIM to ApaNe tyAM paNa koTi patAkA laherAta. te vaNija cAre bAju gayo. vRddha pAcho Avyo. je rIte veMcI nAMkhyAnuM jANya, tethI tene Thapako Apyo. pachI badhAM ratno pAchA ekaThA karavAno puruSArtha Adaryo zuM te badhAM rano ekaThAM karI zake ? devaprabhAvathI kadAca badhAM rano pharI ekaThAM karI paNa le, paraMtu manuSya janma gumAvyA pachI pAcho na maLe. () svapna eka kArpaTika svapnamAM caMdra gaLI gayo. kAuMTike kahyuM, nimitakoe kahyuM - saMpUrNa caMdramaMDala samAna pAlikA maLaze, gRhachAniki varDa prApta thaI. bIjAe paNa AvuM svapna joyuM. teNe snAna karI, puSpa ane phaLa lIdhA, svapna pAThakane nivedana karyuM. teNe kahyuM - tuM rAjA thaIza. te divasathI sAtame divase te rAjA thayo. tyAre te kApeTike te sAMbhaLyuM. teNe paNa AvuM svapna joyela. pe'lo Adeza phaLathI rAjA thayo. kArpaTika vicAre che ke huM jAuM ane gorasa pIne sUI jauM cAvatu pharI paNa te svapna joIza. zuM pharI tene te svapna jovA maLe ? [kadAca devayoge maLI paNa jAya paraMtu gumAvela manuSya janma pharI prApta na thAya. (3) cakra * Indrapura nAme nagara hatuM, tyAM Indradad sajA hato. tenI ISTa ane zreSTha gaNIonA bAvIza go hatA. bIjA kahe che - eka ja devInA mo hatA. te rAjAne prANa samAna hatA. eka amAtyane putrI hatI. tene paraNavA yogya jANI te koI divase RtunAtA rahelI. rAjAe joIne pUchayuM - A kanyA koNa che? teoe kahyuM - A tamArI devI che, tyAre te teNIne sAthe eka rAtri rahyo. te Rtu snAtA hovAthI tene garbha rahyo. teNIne amAtya vaDe pUrve kahevAyela ke - jo tane garbha utpanna thAya to mane kahevuM tyAre amAtyane kahyuM - X - nava mAsa jatAM bALaka janmyo. tenA dAsIpucho te divase jamyA. te A pramANe - agni, parvata, bAhulika, sAgara. te badhAM sAthe jamelA. temane kalAcArya pAse laI gayA. lekhAdi gaNita pradhAna badhI kaLAo grahaNa karI. jyAre AcArya te kaLA grahaNa karAvatA tyAre teo tenI niMdA karatA ane 1ra0 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda vyAkuLa karatA hatA. pUrvaparicayathI teo hiskAra karatA hatA. te bALake temane nagaNya karyA. kaLA zIkhI lIdhI. bIjA je bAvIza kumAro grahaNa karatA hatA te AcAryane mAratA ane apavacana kahetA hatA. jo AcArya tene mAre to jaIne mAtAne kahetA. tyAre te mAtA te AcAryane upAlaMbha ApatI - kema mAro cho? zuM mane janma Apavo sahelo che. tethI teoe kaMI zikSA prApta na karI. A tarapha mathurAmAM parvata rAjA hato. tenI putrI nivRtti nAme hatI. rAjA teNIne alaMkRta karIne lAvyo. rAjAe teNIne kahyuM - je tane gamato hoya tene patirUpe svIkAra. tyAre teNIe kahyuM - je zUra, vIra, vikAMta hoya te mAro pati thAo. tene pachI rAjya ApavuM. tyAre teNI te balavAhanane laIne Indrapura nagare gaI. tyAM Indradatane ghaNAM putro hatA. Indradatta saMtuSTa thaIne vicAre che - nakkI huM bIjA rAja karatAM laSTa che, tethI AvyA. tyAre teNe nagarane dhajA-patAkAthI zaNagAyuM. pachI eka akSATakamAM ATha cako mUkyA. tenI AgaLa zAlabhaMjikA- putaLI sthApI. tenI AMkha vedhavAnI hatI. paNa Indradatta rAjA sannadha thaI putro sAthe nIkaLyo. te kanyA paNa sarva alaMkArathI bhUSita thaI eka bAju beThA. - X - X - tyAM rAjAno jyeSTha putra zrImAlI nAme kumAra hato. te rAjA bolyo - he putra ! A putrI ane rAjya grahaNa kara. te mATe pahelA zAlabhaMjikA viMdhavI. tyAra te karI zakyo nahIM. te samUha madhye dhanuSya grahaNa karavAnuM zakya na banyuM. pachI koI bIjAe grahaNa karyuM - x * pachI koIe bANa choDyuM, te cakamAM aphaLAIne bhAMgI gayuM. e pramANe koIne eka askanA aMtaramAMthI vyatikAMta thayuM. koIna che, koIne traNa to koIne bahArathI ja bANa nIkaLI gayuM. tyAre rAjA kheda karavA lAgyo. * x - tyAre amAtyae kahyuM - zA mATe kheda karo cho ? rAjA bolyo - A putrothI huM apadhAna banI gayo. amAtyae kahyuM- tamAro bIjo paNa putra che, je mArI putrIno tanuja che, tenuM surendradatta nAma che. te veda karavAmAM samartha che. tene bolAvI kaho. te kyAM che ? amAtyee batAvyo. tyAre rAjAe kahyuM - zreyaskara banaze, jo tuM A ATha rathayako bhedIne zAlabhaMjikAnI AMkha viMdhIne sajA ane nivRtti kanyAne prApta karIza. tyAra pachI te kumAne je rIte AjJA karAI, te pramANe sthAne rahIne dhanuSya grahaNa kare che. lakSyanI abhimukha bANane sajja kare che. te dAso cAre dizAmAM rahIne tene khalanA kare che. bIjA be baMne paDakhe hAthamAM khaga laI ubhA rahyA. jo koIpama rIte lakSya mUkI jAya to tenuM mAthuM chedI nAMkhavuM. te paNa tenA upAdhyAyanI paDakhe raho. bhaya dekhAyo - jo cUkI jaIza to mArI nAMkhaze. te bAvIza kumAro A vidhi zakaze nahIM, paNa vizeSa ullaMTha hovAthI vidano karaze. tyArapachI te catura evA te be puraSo, bAvIza kumArone na gaNatAM, te AThe rathacakranA aMtarane jANIne tenA lakSyamAM ja dRSTi rAkhIne anyatra mati na karatA te zAlabhaMjikAnI DAbI AMkha vidhi. tyAre lokoe utkRSTa siMhanAda ane kalakala karI, dhanyavAda ApyA. jema te caka duHkhe bhedI zakAya tema hatuM tema manuSya janma Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ti, *832 123 124 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 paNa duHkhe karIne prApta thAya che. (8) carma - eka sarovara hatuM. te lAkha yojana vistRta carma vaDe AcchAdita hoya. tenI madhye eka chidra hoya, jemAM kAcabAnI Doka mAtra samAya. tyAM kAcabo so-so varSe Dokane uMcI karato. teNe koI rIte Doka uMcI karelI ane jevI te chidrathI nIkaLI, jyonAnI jyoti ane purUSa ane phaLo joyA. te pAcho Avyo. tene thayuM ke mArA svajanone dekhADuM badhAMne bolAvIne jue che, te jayonAnI zobhA dekhAtI nathI, te pramANe manuSyajanma paNa gumAvyA pachI prApta karavo durlabha che. have (9) yuga-dhuMsarAnA deTAMtane pratipAdana karatA kahe che - * niryukti-833 - sarI pUrva cheDe hoya, tenI samIkSA pazcima cheDe hoya, dhuMsarAnA chidramAM teno praveza zaMkAspada che, tema manuSyajanmano pharI lAbha durlabha che. * vivecana-833 :jalanidhi - samudranI pUvati dhuMsaru hoya ane pazcime ItyAdi. * niyukti-834,835 : jema apara sAgaranA jaLamAM bhraSTa thayela samilA bhamatA-bhamatA koIpaNa rIte yuganA chidramAM praveza kare.. jema pracaMDa pavananI preraNAthI kadAca dhuMsarInA chidramAM samIlA praveNI paNa jAya, paNa manuSyapaNAthI bhaSTa jIva pharI manuSyapaNuM pAmato nathI. * vivecana-834,835 : sArasahitana - samudranuM pANI, ArapAra - pracura arthe upacArathI nIkaTanA ane dUranA bhAgathI rahita. - X - X - Q (10) paramANu - jema eka moTA pramANavALo taMbha hoya, tenuM cUrNa karIne deva vaDe avibhAga khaMDa karIne nAlikAmAM nAMkhavAmAM Ave, pachI meranI cUlikAe jaIne kuMka mArIne tene uDADI devAmAM Ave. pharI koI te ja pudgalo vaDe te ja staMbhane banAvavA prayatna kare. te banI zake kharo ? nA, e pramANe mAnuNathI bhraSTa thayelo pharI manuSyajanma na pAme. athavA aneka lAkha staMbho upara cAyelI sabhA, kAlAMtare baLI jAya * paDI jAya. koI te pudgalo vaDe pharI taiyAra karavA prayatna kare to thAya ? na thAya. e pramANe manuSyajanma durlabha che. * niyukti-836 - AvA durlabha manujanmane pAmIne je jIva pahoka saMbaMdhI hita karato nathI, te jIva maraNakALe pastAvo kare che. * vivecana-836 :- X - ita - dharma, saMtramAzIta - maraNakALa. * niyukita-837,838 :jema gajabaMdhanamAM paDela hAthI, galamAM pakaDAyelo maccha, jALamAM AvI paDelo mRga, jALamAM phasAyela pakSI hoya... tema jarA ane mRtyuthI vyApta utAvaLI nidrA-maraNathI parAbhavita, rakSaNa karanArane na meLavato, kamanA bhArathI gherAyelo jIva zoka kare che. * vivecana-833,838 : vAra - gajabaMdhana. saMva7 - jALa... H - akRtapunya, AstRta eTale vyApta. tvaritinadrA - maraNanidrA, vin - na pAmato. te A pramANe mRtyu pAmatA [zuM thAya ?. * niyukti-839 : aneka janma-maraNa vaDe seMkaDovara paribhramaNa karI, kaSTa karIne Icchita sAmagrI sahita jIva manuSya janma pAme che. * vivecana-839 : gAthArtha kahyo. jyAre kuzala pakSakArI jIva sukhethI mRtyu pAmIne sukhethI manuSya janmane pAme che. * niyukti-840 - vijaLI samA caMcaLa ane durlabhapaNe prApta manuSyapaNuM pAmI je pramAda kare che, te kApuruSa nathI sanduruSa che. * vivecana-84o : gAthArtha kahyo. ATaluM prAsaMgika kahyuM. have prastuta vAta kare che - je rIte A daza deTAMto vaDe manuSya janmanI durlabhatA kahI. te rIte Arya TromAdi, sthAno paNa kahevA. tema sAmAyika paNa duwApya che athavA manuSya janma pAmyA pachI paNa A kAraNothI sAmAyika durlabha che, te jaNAve che - * niyukti -841,842 - ALasa, moha, avajJA, staMbha, krodha, pramAda, kRpaNAtA, bhaya, zoka, ajJAna, vyagratA, kutuhala, maNa... AvA kAraNothI atyaMta durlabha evA manuSyapaNAne pAmIne paNa saMsArathI pAra utAranAra ane hitakara evA zravaNane pAmato nathI. * vivecana-841,84ra : (1) ALasathI sAdhunI pAse na jAya ke na sAMbhaLe. (2) mohathI gRha kartavyatA mUDha, (3) avajJA - A vaLI zuM jANe? (4) staMbha-jAti Adi abhimAnathI (5) krodha - sAdhunA darzanathI ja kopa pAme, (6) pramAda-madha Adi lakSANathI (7) kRpaNatA - kyAMka kaMIka devuM paDaze to? (8) bhaya nakAdi bhayanuM varNana, (9) zoka-ISTanA viyogathI janmela, (10) ajJAna-kudaiSTithI mohita, (11) vyAkSepa-kAmanI vyagratA, (12) kutUhala-naTa AdinA viSayathI, (13) ramaNa - lAvakAdi kheDu, [viSayomAM ramaNatA] ALasAdi kAraNothI surlabha evo manuSyajanma prApta thavA chatAM hitakAriNI zravaNAdi jIva na pAme. vratAdi sAmagrI yukta to karmazagune jItIne avikala cAstri sAmAyika lakSamI pAme che. jema yAna Adi guNayukta yoddho jayalamIne pAme che - Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 126 Avazyaka-mUlaka saTIka anuvAda/2 upoddAta ni - 841,842 kahyuM che ke - * niyukti-843 - cAna, kavaca, zastra, yuddhamAM kuzalatva, nIti, dakSata, vyavasAya, zarIra, ArogyatA e subhaTanA jItanA hetuo che.] * vivecana-843 : yAna-hAthI Adi, AvaraNa-kavaca Adi, praharaNa-khaga Adi, yuddhamAM kuzalava-samyajJAna, nIti-nirgamana praveza rUpa, dakSad-AzukAritva, vyavasAya - zaurya, zarIranuM avikalapaNuM, ArogyatA-vyAdhi rahitatA. ATalI guNa sAmagrIthI avirahita yoddho jaya-zrIne pAme che. A dRSTAMtano marma-jIva te yoddho che, vratarUpI yAna, uttama kSAMti rUpa kavaca, dhyAnarUpI zasA, gItArthavarUpI kauzalya, dravyAdimAM yathopAya anurUpa vartavuM te nIti, yogya avasare ahIM kriyA karaNa te dakSata, tapanuM karavuM ane upasargane sahevA rUpa vyavasAya. A badhAMthI sunIroga karmazatrune jIte che. * niyukti-844 - jovAthI, sAMbhaLavAthI, kamano kSaya thavAthI, kamano upazama thavAthI, manavacana-kAyAnA zubha vyavasAyathI bodhinI prApti thAya che. * vivecana-844 : bhagavaMtanI pratimAdi jotA sAmAyika pAme. jema zreyAMsakumAra bhagavaMtanA darzanathI pAmyo. kathAnaka pUrve kahela che. sAMbhaLatA pAme jema - AnaMda ane kAmadeva pAmyA. ahIM kacAnaka aMgasUtrocI jANavuM. anubhUta kriyAkalApasI pAme, jema valkalacIei pitAnA upakaraNa jotA prApta karyuM. karmano kSaya karavAthI pAme, jema caMDa kauzika pAmyo, upazama kasvAthI pAme - jema gajhaSi pAmyA. prazasta mana-vacana-kAyAnA yogamAM pAmyA. bodhi arthAt sAmAyika. athavA anukaMpAdi vaDe pAme. kahe che - * niyukti -845,846 : anukaMpA, kAmanirjarA, bAlatapa, dAna, vinaya, vibhaMga, saMyoga ane viyoga, vyasana, utsava, Rhita, sakAra. [e 11 dvArA anukrame vaidha, mahAvata, IndranAma, kRtayNaya, puzAlasuta, ziva, be mathurAnA vaSika, be bhAIo, AbhIra, dazANabhadra ane IlAciputra [sAmAyika pAmyA.] * vivecana-845,846 - anukaMpAmAM rad-citavALo jIva sAmAyika pAme che, kemake te zubha pariNAmayukta hoya che. jema vaidha. A ja pratijJAne vizeSathI kahe che. hetudaSTAMta anyatva pratiprayoga kahIzuM. akAma nirjarAvALA jIvane sAmAyika prApta thAya. jema zubha pariNAmavALA mahAvatane thaI. bAlatapoyuktavaNI IndranAgavatuM, supagapayukta yathAzakti zraddhAdAnathI kRtapuNyakavatu, Asadhita vinayatvathI puSazAlapuNavat, virbhAgajJAnava pAmIne tApasa zivarAjarSivatu, deTa saMyoganA viprayogavathI mathurAnA be vaNikavatuM, anubhUta vyasanavathI be bhAI zakaTayavyApAdita maiDIlabdha mAnuSatva strI garbha jAta priya putraddhayanI mAphaka, anubhUta utsavatvathI AbhIravatu, mahARddhi joIne dazArNabhadrarAjAvatu, sakAra kAMkSI hovA chatAM sakAra na pAmanAra IlA puNavatuM. A akSara gamanikA kahI. have udAharaNa - (1) dvArikAmAM kRSNa vAsudevane be vaidho hatA - dhavaMtarI ane vaitaraNI. dhavaMtarI abhavya hato, vaitaraNI bhavya hato. te sAdhu ane glAnane prIti vaDe kaheto. te prAsaka auSadha batAvato. jo tenI potAnI pAse auSadha hoya tyAre Apato. dhavaMtarI vaidha sAvadha auSadha batAvato, te asAdhupAyogya kaheto, tyAre sAdhuo kahetA - amAre A zA kAmanA? te bolato ke meM sAdhu mATe vaidhaka zAstrano abhyAsa karelo nathI. te baMne mahAbhI ane mahAparigrahI AkhI dvArikAmAM cikitsA karatA hatA. koI divase kRSNa vAsudeve pUchyuM - A baMne ghaNAM DhaMkAdinA vadha karIne kayA jaze? tyAre bhagavaMte kahyuM ke- A dhanaMtarI pratiSThAna nakamAM utpanna thaze. A vaitaraNI kAlejasvartI aTavImAM gaMgA mahAnadI ane viMdhanA AMtarAmAM vAMdarApaNe janma leze. tyAre te yuvAna thaIne svayaM ja cUthapatitva karaze. tyAM koI divase sArthanI sAthe sAdhuo Avaze. eka sAdhunA pagamAM kAMTo lAgaze. tyAre sAdhuo kaheze ke - ame tArI pratikSA karIzuM. te sAdhu jaNAvaze ke - badhAMe maravAnI jarUra nathI, tame cAlo, huM ahIM bhakta pratyAkhyAna karIza. tyAre te paNa nibaMdha karIne rahyo. zalyane kADhavuM zakya na banyuM. pachI te spaMDila bhUmi ane chAyA prApta karI rahyo. sAdhu paNa gayA. tyAre te vAnarayUthAdhipati jyAM sAdhu hatA tyAM Avyo. Amane pUrve joyA che ema vicArI kilakilATa karavA lAgyo. pachI -x nyUyAdhipatie sAdhune joyA. temane joIne IhA-apoha karatAM meM Amane kyAM joyA che? ema vicAratA jAtismaraNAnA thayuM. dvArikA yAda AvI. tyAre te sAdhune vaMdanA karI, tenuM zalya joyuM. tyAre badhI cikitsA yAda AvI. tyAre te parvata jaIne zalya uddharaNI ane zarA rohiNI baMne auSadhi laIne Avyo. pachI zaca kADhavA mATe page auSadhi lagADI, eka muharta bAda zalya nIkaLyuM. saMrohiNI auSadhithI ghA jhavyo. tyAre tenI AgaLa akSaro lakhyA - huM vaitaraNI nAme paidha pUrvabhave dvArikAmAM hato. sAdhue tene dharma kahyo. tyAre te vAnare bhApatyAkhyAna karyuM. traNa ahorama jIvIne sahasADalo gayo. avadhijJAnano prayoga karI jyAM potAnuM zarIra joyuM, sAdhune joyA. tyAM AvIne devaRddhi dekhADIne kahyuM - ApanI kRpAthI mane A devaddhi maLI. te deva vaDe te sAdhu temanA sAdhu pAse pahoMcyo. teoe pUchayuM - ahIM kevI rIte AvI gayo ? tyAre badho vRtAMta kahyo. e pramANe te vAnarane samyakatva sAmAyika, zrata sAmAyika, dezavirati sAmAyikano anukaMpAthI lAbha thayo. *x - devalokathI cyavIne cAstri sAmAyika ane mokSa pAmaze. [ahIM ame kathA saLaMga ApI che tenI niyukti A pramANe che | * niyukti-843 - te vAnara cUthapati aTavImAM suvihitanI anukaMpAvI dedIpyamAna zarIrano dhAraka deva ane vaimAnika thayo. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 847 123 * vivecana-847 : (gAthArtha kahyo.) kathAnaka niryukti-846nA vivecanamAM kahela che. (2) akAmanirjarAnuM dRSTAMta H- vasaMtapura nagaramAM zreSThI patnI nadImAM snAna karatI hatI, anya koI taruNe teNIne joIne kahyuM - sArI rIte snAna karyu ? A nadI matavAraNakara. A nadI, vRkSo ane huM tArA page paDIe chIe. teNI bolI - nadI subhagA thAo, A nadI ane vRkSo ghaNuM jIvo ane sustAna pUchanAranuM paNa priya karavAne prayatna karIe. tyAre te taruNa teNInA gharane ke dvArane na jANato vicAre che - teNInA sahagata ceTarUpa vRkSone avalokato ubho rahe che. temane puSpo ane phaLo ApIne pUche che - A koNa che ? teo kahe che - amukanI patnI che. tyAre te taruNa vicAre che - kayA upAyathI AnI sAthe saMyoga thaI zake? tyAre ANe cArikAne dAna-mAna saMgRhIta karIne tene vidAya karI. te caskiA jaIne pe'lI yuvatIne roSathI vAsaNomAMthI udghardayana karIne masI vaDe hAtha bagADI te cakiAnI pAchaLa dhabbo mAryo, paMcAMgulInuM nizAna thaI gayuM. pAchalA dvArathI kADhI mUkI. - te caskiAe jaIne kahyuM - teNI tamAruM nAma paNa sAMbhaLavA mAMgatI nathI paNa yuvaka samajI gayo. kRSNapakSanI pAMcame maLaze. tyAre teNe pharI paNa carikAne praveza jJAnArthe mokalI. tyAre teNIe lajjA sahita teNIne ghakelIne azokavanikAnI chiMDikAmAMthI kADhI mUkI. caskiAe jaIne kahyuM. te taruNa praveza jANI gayo. te baMne apadvArathI jaI azoka vATikAmAM sutA teTalAmAM yuvatInA sasarAe baMnene joyA. te jANI gayA - A mAro putra nathI. pachI teNInA pagamAMthI jhAMjhara kADhI lIdhuM. teNI cetI gaI. pe'lA yuvakane kahyuM - have tuM bhAga. pachI jaIne potAnA patine kahyuM - ahIM ghaNI garamI che cAlo - azokavATikAmAM. baMne gayA, baMne azokavATikAmAM sUI gayA. pachI patine uThADIne bolI - tamArA kuLane zuM A anurUpa che ? mArA pagamAMthI sasarAjIe jhAMjhara laI lIdhuM. teno pati bolyo - savAra paDe tyAM sudhI sUI jA. tene pitAe vAta karI. te yuvaka roSita thaI bolyo. pitAjI ! tame viparIta bolo cho. pitA bolyA - meM bIjAne joyelo hato. tyAre vivAda thatAM teNI bolI - huM AtmAnI zuddhi karIza. pachI te snAna karI yakSagRhe pahoMcI. je aparAdhI hoya te be jaMghAnA aMtaramAM phasAI jAya che ane anaparAdhI hoya te vaccethI nIkaLI jAya che. teNI [A parIkSA devA] cAlI tyAre pe'lo teno cAra puruSa pizAcarUpa karIne teNIne AliMganathI grahaNa kare che. - - pachI tyAM jaIne teNI yakSane kahe che - * je mArA pitAe Apelo vara che te ane te pizAcane choDIne jo koI mane jANatuM hoya [meM saMyoga karela hoya] to mane tame zikSA karo. yakSa vilakho thaIne ciMtave che A juo kevA prakAre mAyA kare che? huM paNa AnA vaDe chetarAyo chuM. A satI nahIM dhUrta che. hajI yakSa vicArato hato. teTalAmAM teNI nIkaLI gaI badhAM loko vaDe te sthavira helaNA pAmyo. tyAre khedathI tenI nidrA naSTa thaI gaI. A vAta rAjAnA kAne paDI. rAjAe tene aMtaHpurapAlaka nImyo. AbhiSeksa hastiratna rAjAnA vAsagRhanI nIce baMdhAyela hatuM. rANI mahAvatamAM Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 Asakta hatI. rAtrinA hAthI suMDha pasArato, teNI prAsAda thakI bhoMyarAmAM utarI jatI. pharI prabhAte pAchI AvI jatI, e pramANe kALa jato hato. koI divase bahu vAra lAgI, tethI mahAvate teNIne hAthInI sAMkaLa vaDe mArI. teNI bolI - Avo koI puruSa che, te suto nathI. roSa na kara. te sthavira-vRddhe joI, te vicAre che - jo A rANI paNa AvI hoya, to pachI mArI putravadhu kema na hoya, ema vicArI sUI gayo. prabhAte badhAM loko uThI gayA. te vRddha na uThyo. rAjAe kahyuM - suvA do. sAtame divase uThyo. tyAre rAjAe pUchatAM kahyuM - eka rANI che, te koNa che te nathI jANato. tyAre rAjAe bhiMDamaya hAthI karAvyo. badhI aMtaHpurikAne kahyuM ke - AnI pUjA karI ullaMghI javuM. badhI vaDe ullaMghAyo, teNI eke nA pADIne kahyuM - nA, mane Dara lAge che. tyAre rAjAe kamaLanI nALa vaDe mArI, teTalAmAM teNI mUrchA khAIne paDI gaI. tyAre rAjA jANI gayo ke A ja aparAdhinI che. teNIne kahyuM ke - unmatta hAthI upara caDI jAya che, bhiMDamaya hAthIthI Dare che, ahIM kamaLanI nAla vaDe haNAtA mUrvA pAme che, tyAM sAMkaLa vaDe mAratA paNa mUrchA nathI pAmatI. teNInI pITha joI, tyAM sAMkaLanA prahAra jovA. tyAre rAjAe mahAvata ane te rANI baMnene paNa te hAthI sAthe bAMdhI chinnATakamAM mUkI dIdhA. tyArapachI mahAvatane kahyuM - tArA sahita have tuM parvatathI paDatuM mUka. hAthInA baMne paDakhe bhAlAdhArI rAkhyA. teTalAmAM hAthI vaDe eka paga AkAzamAM uMco karAyo. loko bolavA lAgyA ke - tiryaMca paNa jANe che ke zuM ? A baMne mAravA lAyaka che. to paNa rAjA roSane mUkato nathI. tyAre hAthIe be paga AkAzamAM uMcA karyA. trIjI vakhata traNa paga AkAzamAM uMcA karIne eka page ubho rahyo. loko AkraMda karavA lAgyA - A hastiratnano zA mATe vinAza karo cho? rAjAnuM citta dravI uThyuM, mahAvatane bolyo ke - bacAvavAne samartha cho? 128 mahAvata bolyo - mane abhaya Apo to bacAvuM. rAjAe tene abhaya ApyuM. teNe aMkuza vaDe hAthIne niyaMtrita karyo. bhamADIne sthaLamAM ubho karyo. tyAre te baMnene utArIne deza nikAla karyo. mahAvata ane rANI bhegA thaIne prAMta gAme zUnyagRhamAM rahyA. tyAM koI cora te zUnyagRhamAM Avyo. teo bolyA - ApaNe vIMTaLAIne rahIe. jethI koI aMdara praveze nahIM. savAre badhuM grahaNa karIzuM. te cora paNa jato hato tyAM koI rIte te rANIno sparza thayo. rANI to sparzane oLakhI gaI [jAgI gaI] teNI sparza thatAM bolI - tuM koNa che? te bolyo - huM cora chuM. te rANI bolI - tuM mAro pati thA. tyArapachI [AvelA koTavAlane kahyuM A mahAvata cora che. teo prabhAte mahAvatane pakaDI gayA. tene bAMdhIne zULIe caDAvI dIdho. rANI coranI sAthe cAlavA lAgI, mArgamAM nadI AvI. rANIe corane kahyuM. ahIM A zarastaMbhe ubho rahe, tyAM sudhImAM huM A vastra-AbharaNa utArI nAMkhu. te gayo. nadI utaravA lAgyo. teNI bolI - nadI bharelI dekhAya che, priyAnA badhA bhAMDaka tArA hAthamAM che, jo Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 840 129 tuM pAra javAne Icche che ke tuM bhAMDa grahaNa karavAne Icche che. cora bolyo - he bAlA ! asaMskRtane mATe lAMbA kALanA saMstutane choDI de che, adhuva vaDe dhuva evA priyane choDe che. huM tArI prakRti ane svabhAvane jANuM chuM. bIja puruSane IcchanArI ! tAro koNa vizvAsa kare ? rANI bolI - kyAM jaIza ? cora bolyo - jema te mahAvatane mArI nAMkhyo, e pramANe mane paNa koI pAse marAvI daIza. mahAvata paNa tyAM zaLImAM viMdhANo. pANI-pANI kare che. tyAM koI zrAvaka hato. te kahe che - jo namaskAra karIza [navakAra gaNIza to huM pANI ApuM. zrAvaka pANI levAne gayo. te Ave tyAM sudhImAM mahAvata navakAra gaNato mRtyu pAmyo. marIne vyaMtara thayo. teTalAmAM pe'lA zrAvakane ArakSaka puNyoe pakaDI lIdho. te vyaMtara deve avadhijJAnano prayoga karyo. potAnA zarIrane ane bAMdhelA zrAvakane joyo. tyAre zilA vikarvIne choDe che. zastaMbhe rahelI saNIne jue che. tyAre tene dhRNA utpanna thaI, zIyALanuM rU5 vikrvIne mAMsa pezI grahaNa karIne pANInA kinAre cAlyo. teTalAmAM nadIno matsya uchaLIne kinAre paDyo. tyAre te mAMsapezI choDIne matsyane mATe doDyo. te pANImAM paDI gayo, mAMsapezI paNa samaLIe laI lIdhI. ziyALa muMjhANo. saNI bolI - mAMsapezI choDIne mAchalAne Icche che, he ziyALa ! tuM mAMsathI paNa bhraSTa thayo ane matsyathI paNa bhraSTa thayo. have kema karuNa rUdana kare che ? ziyALa bolyo - he patrapuTa pratijJA ! pitAne apayaza karAvanArI! tuM patithI paNa bhraSTa thaI ane cArathI paNa bhraSTa thaI. he pazcali! zA mATe karaNanI ciMtA kare che ? tyArapachI te ziyALa banelA deve potAnuM rUpa darzAvyuM, bodha pamADIne kahyuM - dIkSA laI le. tyAre tenI tarjanA karI te rAjAe svIkAra karI sakAra karIne vidAya ApI. devaloke gayA. A mahAvatanI akAma nirjarA. (3) bAlatapasvI, - vasaMtapura nAme nagara hatuM. tyAM zreSThInA ghera mArI phelANI. IndranAtha nAme bALaka hato te bacI gayo. bhukhyo ane glAna thayelA pANIne zodhe che. teTalAmAM badhAMne marelA jue che. dvAro paNa loko vaDe kaTakathI AcchAdita karAyelA che. tyAre zUnyachidra vaDe nIkaLIne te nagaramAM karpara vaDe bhikSAne mATe jAya che. loko tene potAnA dezano bhUtapUrva rahevAsI che, tema jANIne bhikSA Ape che e pramANe te moTo thayo. eTalAmAM eka sArthavAha rAjagRhe javAne mATe ghoSaNA karAve che teNe sAMbhaLI, te paNa sAthenI sAthe cAlyo. tyAM sArthamAM tene kUra-bhAta prApta thayA, teNe jamI lIdhuM. paNa dhAyo nahIM. bIje divase sAthe rahyo. sAryavAhe tene joyo. te vicAre che - nakkI A upavAsI lAge che. te avyaktaliMgI che. bIje divase bhikSArthe nIkaLyo, zreSThIe tene ghaNuM ghI vagere ApyuM. te tenAthI be divasa ajIrNa vaDe rahyo. sAryavAhe jANuM ke A SaSThAnnakAlika che. tene zraddhA janmI. bIje divase nIkaLyo tyAre sArthavAhe bolAvyo. tene pUchyuM ke kema kAle na Avyo? te mauna ja rahyo. [32/9] 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda sArthavAhe vicAryuM ke ANe cha karyo lAge che. tethI tene kaMIka ApavuM teNe paNa bIjAe paNa be divasa sthApita karyo. loko paNa pariNata thayA. bIjA nimaMtraNa kare to paNa grahaNa na karato. bIjA kahe che - te ekapiDika hato. teNe te arthathI pada meLavyuM. vaNiko kahevA lAgyA - bIjAnuM pAraNuM grahaNa karato nahIM, nagara pahoMcIe tyAM sudhI huM ApIza. nagara gayA. teNe tenA potAnA ghera maTha banAvyo. pachI mastaka muMDAvyuM. kApAyika vo lIdhA, tyAre lokamAM vikhyAta thayo. je divase tene pAraNuM hoya te divase loko bhojana lAvatA. koI ekane lAbha maLato. tyAre loko na jANatA ke kone lAbha maLaze ? tyAre lokone jANavAne mATe merI banAvI. je AhAra dAna Ape, te bherI vagADe. tyAre loko pravezatA, e pramANe kALa jato. bhagavaMte samosaryA. tyAre sAdhuo bolyA- muharta raho, aneSaNA che. tenA jamyA pachI bolyA - padhAro. gautamasvAmIe teine pratibodha karavA kahyuM -] o anekapiDika ! ekapiDika tane jovAne Icche che. e pramANe gautamasvAmIe kaheto, te ropAyamAna thayo. bolyo ke - tame anekazata piMDano AhAra karo cho, huM to eka piMDa ja khAuM chuM. tethI huM ekapiDika che. paraMtu muharta vItyA pachI vicAre che - A loko mRSA bolatA nathI. paNa Ama kaI rIte bane ? zruti prApta thaI. huM anekapiDika thayo chuM. je divase mAre pAraNuM hoya, te divase anekazata piMDa karAya che A loko to na karela - na karAvela bhojana kare che. tethI sAcuM bole che. e pramANe vicAratA tene jAtismaraNajJAna thayuM te pratyekabuddha thayo. adhyayana kahyuM. pachI te IndranA siddha thayA [mokSamAM gayA.] e pramANe bALa tapasyAthI teNe sAmAyika prApta karI. (4) dAna - eka vatsapAlI - govAlaNano paNa hato. lokoe utsavamAM khIra rAMdhelI. tyAM nIkaTanA gharamAM bALakone khIra khAtA joyA. tyAre te mAtAne kahe che - mArA mATe paNa khIra banAva. tyAre dudha vagere koI sAmagrI na hovAthI teNI avRtithI raDavA lAgI. tenI sakhIo pUche che, khUba dabANa karatA te bolI ke mAro putra khIra mATe rahe che. te badhI anya anya pAsethI anukaMpAthI dudha, cokhA vagere lAvI ApyA. tyAre te vasapAlIe khIra pakAvI. tyArapachI te bALakane nhAIne ghI-goLa Adi yukta khIrano thALa bharIne Apyo. te vakhate mAsakSamaNane pAraNe AvelA sAdhu joyA. eTalAmAM vansapAlI kaMI kAmamAM vyAkuLa hatI, teTalAmAM "mane paNa dharma thAya" evI buddhithI te khIranA traNa vibhAga karyo. trIjo bhAga vahorAvyo. pharI vicAryuM. A to bahu thoDuM che, tethI bIjo vibhAga khIra vahorAvI dIdhI. vaLI vicAryuM ke jo bIjA koI AmAM khATA khala Adi nAMkhaze, to khIra nAza pAmaze. tyAre bIjo vibhAga paNa khIrano vahorAvI dIdho. tyAre teNe dravyazuddha, dAyakazuddha, grAhakazuddha gaNe vaDe traNa yoga ane traNa karaNathI zuddha bhAva vaDe devanuM Ayu bAMdhyuM. tyAre tenI mAtAe jANyuM ke - ANe jamI lIdhuM. pharI kharI ApI. ghaNA ja Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni : 847 131 garIbapaNAthI khIra vaDe peTa bharI dIdhuM. tyAre rAtrinA tene jhALA thayA. marIne devaloke gayo. tyAMthI cyavIne rAjagRhInagarImAM pradhAna dhanAvahano putra ane bhadrA nAme tenI panIno Atmaja thayo. te garbhamAM hato tyAre loko kahetA - A kRpuSya jIva che. tethI te jyAre jamyo tyAre tenuM kRtapuNya evuM nAma rAkhyuM te moTo thayo. kalAnuM zikSaNa lIdhuM. pariNata thayo. tenI mAtAe tene durlalita goThImAM mUkyo. te gaNikAnA gharamAM pravezyo. bAra varSa jatAM tenuM kuLa nidhana thaI gayuM. to paNa te gaNikAne tyAMthI nIkaLyo nahIM. tenA mAtA-pitA mRtyu pAmyA. chelle divase tenI panIe AbharaNa mokalyA. gaNikAnI mAtA samajI gaI ke have A kRtapunya khAlI thaI gayo che. - x - gaNikAnI mAtA bolI ke - Ane have ahIMthI kADhI mUka. paNa gaNikA tema IcchatI na hatI. tyAre corI chUpIthI kADhI mUkyo. bAraNA baMdha karI dIdhA. utarIne bahAra ubho rahyo. tyAre dAsI vaDe kahevaDAvyuM - kADhI mUkyo to paNa ubho cho ? tyAre saDela-paTela potAnA ghera gayo tyAre tenI patnI saMbhamathI ubhI thaI, tyAre teNIne kRtapunyane badhI vAta karI. zoka vyApta thaIne pUchyuM - have kaMI che ? jenAthI huM bIje jaIne kaMIka vyApAra karuM ? tyAre je AbharaNo ane hajAra kapasimUlya gaNikAnI mAtAe ApelA te batAvyA. te divase koI sAthe koIpaNa dezamAM javAne nIkaLato hato. te paNa kaMIka bhAMDamUlya grahaNa karIne tenI sAthe cAlyo. bahAra devakulikAmAM khATalo pAtharIne suto hato. bIjA koI vaNikanI mAtAe sAMbhaLyuM ke - vahANa bhAMgavAthI tAro putra mRtyu pAmyo che. teNIe tene dhana ApIne kahyuM ke - "tuM A vAta koIne kaheto nahIM. mAtAe vicAryuM ke - "mAruM dhana rAjakuLamAM na cAlyuM jAya," kemake aputra evA mAre tyAM rAjanA paraSo pravezaze to badhuM dhana laI jaze. tyAre rAtrinA tene tyAM sAthe Avyo. jo koI anAtha dekhAya to tyAM jovo, samajAvIne ghera lAvavo. tyAre ghera lAvIne rovA lAgI. he putra! tyAM kyAM cAlI gayelo ? cAre putravadhune paNa kahe che ke - A tamAro devara che, ghaNA samayathI nAzI gayelo. te cAre putravadhu te kUtapunya sAthe joDAI gaI. e rIte te tyAM bAra varSa sudhI rahyo. tyAM ekaikane cAra-pAMca putro thayA tyAre te vRddhAe kahyuM ke - have Ane kADhI mUko. te cAre putravadhu tema na karavA samartha na hatI. tyAre teNIoe bhAthuM ApavA lADavA banAvyA. aMdara rano vaDe bharI dIdhA. jo tene kRitapunyane prAyogya thAya to ghaNuM sAruM tyAre vikaTa [uMghanI davA pIvaDAvIne te ja devakulikAmAM ozIke te bhAthuM rAkhIne pAchA AvI gayA. te paNa zItaLa pavanathI prabhAte jAgyo. gayelo sAthe paNa te ja divase pAcho Avelo. kRtapunyanI patnIe paNa gaveSakane mokalelA. tene laIne ghera AvyA. tenI paranI jaldIthI uThIne AvI bhANuMzaMbala laI lIdhuM. gharamAM lAvyA. atyaMga Adi kare che. kRpuSya gayo tyAre tenI 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 patnI garbhiNI hatI. te putra paNa agiyAra varSano thaI gayelo lekhazALAthI AvIne raDato hato. mane jaldI khAvA Apa. tyAre teNIe kRtapunyanA bhAthAmAMthI eka lADavo Apyo. khAtA khAtA rahano nIkaLyA. temAM ranane joyA, lekhadArake paNa joyA, puDalAnA badalAmAM teNe rana ApI dIdhA. ItyAdi - x - kRtapuje paNa jamIne lADavo bhAMgyo, teNe paNa ratno joyA, te ratno te pramANe ja rAkhI mUkyA. tei avasare eka banAva banyo.] secanaka gaMdhahastIne nadImAM magare pakaDyo. rAjA kheda pAmyo. abhaye kahyuM ke - jo jalakAMta maNi hoya, to magara tene choDI de. te rAjakuLamAM ghaNAM-ghaNAM rano lAMbA kALathI hatA. teoe paDaha vagaDAvyo ke je koI jalakAMta maNi Apaze tene rAjA aDadhuM rAjya ane kanyA Apaze. tyAre kaMdoIe te rana ApyuM. laIne pANImAM prakAzita karyuM, magare jANyuM ke ahIM sthaLa che, hAthIne choDIne cAlyo gayo. rAjA vicAre che ke A konI pAsethI AvyuM haze? ApUpikane pUche che - tArI pAse A kyAMthI AvyuM? dabANa karatAM bolyo ke - kRtapuNyanA bae ApyuM. rAjA khuza thayo. bIjA koIkanuM haze? rAjAe kRtapucakane bolAvyo. potAnI kanyA paraNAvI, tene deza paNa Apyo. te teNI sAthe bhogo bhogavavA lAgyo. gaNikA paNa AvI gaI. kahe che - ATalA kALa sudhI huM veNI bAMdhIne rahI. badhAM vaitAliko tamArA mATe mokalyA. tyAre ahIM joyA. tyArapachI kRtapunyae abhayane kahyuM - ahIM mArI cAra panIo che, paNa huM tenuM ghara jANato nathI. tyAre abhayakumAre caityagRha karAvyuM. kRtapuNya saMdeza yuyakSa karyo. tenI pA-arcananI jAherAta karI. be dvAra karAvyA. ekathI praveza ane bIjAthI nirgamana. tyAM abhaya ane kRtapunya eka dvAranI dhAra pAse zreSTha Asana rAkhIne beThA. kaumudInI AjJA karAI * pratimAM praveza pUjA karavI. nagaramAM ghoSaNA karAvI ke - badhI strIoe pharajiyAta AvavuM. loko AvavA lAgyA. cAra putravadhuo cAra putro sAthe AvI gaI. tyAM te bALako bApA, bApA bolatA tenA khoLAmAM besI gayA. kRtapunya jANI gayo ke A ja tArA putro che. pe'lI vRddha mAtAne dhamakAvI. te cAre putravadhuone paNa lAvavAmAM AvI. e rIte kula sAta strIo sAthe kRtapunya bhogo bhogavavA lAgyo. vardhamAna svAmI padhAryA. kRtapunya svAmIne vAMdIne pUche che - mane A saMpatti ane vipatti kaI rIte prApta thaI ? bhagavaMte kahyuM - khIranA dAnathI. Akho vRtAMta sAMbhaLI saMvega pAmIne pravajyA lIdhI. A rIte dAnathI sAmAyikanI prApti thAya che. (5) vinaya * magadha dezamAM gUrjaragAmamAM puSpazAla gAthApati hato. tenI patnInuM nAma bhadrA hatuM. tenA putrane "puNyazAlasuta' kahetA hatA. te mAtApitAne pUche che - dharma zuM che ? teoe kahyuM - "mAtApitAnI sevA karavI che.' A jIvalokamAM mAtA-pitA baMne daivatA samAna che. temAM paNa pitA viziSTa che kemake mAtA tenA vazamAM varte che. te putra mAtApitAnI sevA-zuzruSA daivanI mAphaka karavA lAgyo. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra upoddAta ti, * 84 133 anya koI divase gAmabhojika-mukhI Avyo. puSazAla ane bhadrA baMne bhrAMta thaIne tene namavA - atithivat sevA karavA lAgyA. te putra vicAre che ke - huM AnI ja pUjA karuM, to mAre dharma thaze. pachI gAma mukhInI sevA AraMbhI. pachI te mukhIyAne bIjA koine namato joyo, te bIjo paNa koI bIjAne yAvata zreNika rAjAne namato joyo. tethI te puSazAlaputre zreNika rAjAnI sevA-zuzraSAno AraMbha karyo. bhagavaMta padhAryA. zreNikarAjA Rddhi sahita tene vAMdavAne gayo. tyAre te putra bhagavaMtane kahe che - huM tamArI sevA karuM ? bhagavaMte kahyuM - joharaNa ane pAnaka, mAtrathI ja mArI sAthe rahI zakAya. te puNyazAlapuga A sAMbhaLIne bodha pAmyo. A pramANe vinayathI sAmAyikanI prApti thAya che. (6) virbhAgajJAna - magadha janapadamAM ziva nAme rAjA hato. tenA dhana, dhAnya hiraNyAdi rojeroja vadhatA hatA. tene vicAra Avyo. A dharmanuM phaLa che ke mAre hirANa Adi vadhe che. to huM punya karuM AvatI kAle bhojana karAvI, tenA vaDe dAnA ApI, pachI putrane rAjayamAM sthApI, vakRta dhAmamaya bhikSAbhAjana, kaDachI, upakaraNa Adi laI dizApokSika tApasonI maLe tApasa thaIza. cha aThThama karI paDelA hovA pAMDu pAdi lAvIne AhAra karIza. e pramANe zivarAjarSie karyuM. karatA-karatA amuka kALe virbhAgajJAna utpanna thayuM. te saMkhyAta dvIpa samudrane jovA lAgyo. pachI nagaramAM AvIne jevA bhAvo upalabdha thayelA tenI prajJApanA karavA lAgyo. anya koI divase sAdhuo joyA. temano kriyAkalApa vibhaMgAnusAra jANyA. cAvatu lokanA pramANane jANIne vizuddha pariNAmathI apUrvakaraNa karatAM sAmAyika pAmI, kevalI thaI, saMvRta thayA. (8) saMyoga-viyoga vaDe paNa sAmAyikanI prApti thAya che. jemake - be mayura vepArI hatA. eka dakSiNa tarapha, bIjo uttara tarapha. temAM uttarano vaNika dakSiNamAM gayo. tyAM eka vaNika tenA jevo hato. teNe tenuM prAdhU-mahemAna gati karI. tyArapachI te baMne niraMtara mitra thaI gayA. temaNe vicAryuM ke ApaNI sthiratara prIti thaze, je ApaNe putra ke putrI janme to teno saMyoga-vivAha karAvIe. tyAre dakSiNavALA utaravALAnI putrIne varyo. bAlikA ApI. A arasAmAM dakSiNa mathurAno vaNika mRtyu pAmyo. tenA sthAne teno putra beTho. koI divase teNe snAna karyuM. cAre dizAmAM cAra sauvarNika kaLazo sthApyA. tenI bahAra rupAnA ane tenI bahAra tAMbAnA, tenI paNa bahAra mATInA kaLazonI sthApanA karI. bIjI paNa snAnavidhi cAvI. pachI teno pUrva dizAno suvarNa kaLaza nAza pAmyo. e pramANe cAre dizAnA paNa nAza pAmyA. e pramANe badhAM kaLazo nAza pAmyA. uDyA pachI nAnapITha paNa nAza pAmI. tene ghaNo kheda thayo. nATakIyAe vAryA. eTalAmAM te gharamAM pravezyo, bhojanavidhi upasthita karI. tyAre suvarNa-rUpAmaya bhAjano goThavyA. tyAre ekaika bhAjanano nAza thavAno AraMbha thayo. tyAre teNe nAza pAmatA najare joyuM. je tenI mUlapAmI hatI. te paNa nAza thavA lAgI. tyAre teNe grahaNa karI, jevI grahaNa karI tevI rahI, bAkInI nAza pAmI. tyArapachI zrIgRhamAM jaIne joyuM, badhI lakSmI paNa khAlI thaI gaI. je nidhAnamAM dATeluM, te paNa nAza pAmyuM. je AbharaNa hatA. te paNa nAza pAmyA. je vyAje ApelA teo paNa kahevA lAgyA ke ame tamane oLakhatA nathI. je dAsI varga hato, te paNa nAza pAmyo. tyAre te vicAre che - aho ! huM adhanya chuM. tyAre tene thayuM ke - have huM dIkSA laI lauM. tyArapachI dIkSA lIdhI. thoDuM bhaNIne cAlyo. hAthamAM rahelA khaMDane kutUhalathI jyAM jue che, tema karatAM uttara mayurA gayo. te badhAM ratno zvazukULe pahoMcI gayelA, kaLazo paNa tyAM hatA. ItyAdi badhuM joyuM -x-x-x- te sAdhu paNa tenA ghera pravezyA. tyAM te sArthavAhanI putrI prathama yauvanamAM vartatA vIjhaNo laIne beThelI. tyAre te sAdhae te bhojananA vAsaNo joyA. sArthavAha bhikSA lAvyo. grahaNa karIne sAdhu ubhA rahyA. tyAre pUche che - bhagavatu ! kema A bAlikAne joI rahyA che ? tyAre te kahe che ke - mAre bAlikAnuM prayojana nathI, huM A bhojananA bhAMDa joI rahyo chuM. tyAre sArthavAha pUche che - ahIM ApanuM Agamana kyAMthI thayuM ? te bolyo - dAdA, paradAdAthI Avyo. sArthavAhe kahyuM - ema nahIM, mane sadbhAva kaho. tyAre sAdhu kahe che ke te vakhate mArA nAna vakhate A ja snAnavidhi upasthita karAyelI hatI. e pramANe badhI jamaNa-bhojana vidhi hatI, zrIgRha paNa bharela hatuM. nidhAno paNa hatA. adoTa pUrva dhArako AvIne ApI gayA. sAdhu bolyA - A mAsa hatA. kaI rIte? tyAre sAdhu kahe che - snAnAdi, jo vizvAsa na Avato hoya to A che bhojanapANIno TukaDo rAkho. tyAM te TukaDo jaldIthI besI gayo. pachI pitAnuM nAma kahyuM. tyAre jANyuM ke aho! A to mAro jamAI che. tyAre ubhA thaIne moTethI raDatAM raDatAM bolyo - A badhuM te ja avasthAmAM rahela che. A tamArI pUrve ApelI kanyA svIkAre. tyAre sAdhue kahyuM - puraSa pahelAM kAmabhogano tyAga kare che athavA kAmabhogo pahelA purapano tyAga kare che. tyAre te sArthavAha paNa saMvega pAmyo. kyAMka mane paNa e pramANe ja bhogo choDIne jaze. te pravajita thayo. tyAre eka mathuravaNike viyogathI sAmAyika prApta karI, bIjAe saMyogathI sAmAyika prApta karI. (8) vyasana - have vyasana vaDe sAmAyikanI prApti batAve che - be bhAIo gADuM laIne jatA hatA. cakolaMDikA ane be mukhavALA sarpa gADAnA mArgamAM Avato joyo. moTA bhAIe kahyuM - gADAMne bAjumAMthI vALI de. nAnAe tenA uparathI gADuM calAvyuM. te saMjJInIe sAMbhaLyuM. cakra vaDe chedAI. te cakkalaMDikA marIne hastinApura nagaramAM strI thaI. te moTo bhAI pahelAM maryo. marIne te strInA udaramAM Avyo ane putra thayo. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 840 135 136 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra te putra te strIne ISTa hato. nAno bhAI paNa te ja strInA udaramAM Avyo. jyAre te utpanna thayo tyAre te strI vicAre che ke - zilAnI mAphaka pachADuM, garbhapAtanA karavAthI paNa te paDyo nahIM. pachI teno janma thayo. dAsInA hAthamAM ApIne te pugano tyAga karI dIdho. zreSThIe tene laI javAto joyo. teNe pAcho laIne bIjI dAsIne ApI dIdho. te tyAM moTo thavA lAgyo. moTAnuM nAma rAjalalita, nAnAnuM nAma gaMgadA rakhAyuM. je moTo hato, tene je kaMI prApta thAya, te nAnAne Apato, mAtAne to nAno aniSTa ja hato. jyAre jue tyAre kASThAdi vaDe mAratI. koI divase Indra mahotsava thayo. tyAre pitAe alA sAgArikane bolAvyo. palaMganI nIce rahIne te gaMgadatta jamato hato. gupta rIte tyAMthI bahAra kADhIne, hAthethI pakaDIne mAtAe khALakUvAmAM pheMkI dIdho. tyAre te savA lAgyo. pitAe bahAra kADhI nAna karAvyuM. e arasAmAM sAdhu bhikSAne mATe AvyA. zreSThIe pUchyuM - bhagavad ! zuM mAtAne putra aniSTa hoya ? sAdhue kahyuM - hoya paNa kharo. zA mATe ? tyAre te bolyA - jene joIne krodha vadhe che ane sneha ghaTe che, to manuSyae tene joIne jANavuM ke - A mAro pUrva vairI che ane jene joIne sneha vadhe che ane krodha ghaTe che, to manuSyae jANavuM ke A mAro pUrva bAMdhava che. tyAre zreSThIe kahyuM - Ane tame dIkSA Apazo? tene jadI dIkSA ApI vidAya karyo. tenA AcAryanI pAse tenA snehAnurAgathI bhAIe paNa dIkSA lIdhI. te baMne bhAI sAdhu thayA. IryAsamita thayA. anizrita tapa karavA lAgyA. tyAre du:khI nAnA bhAIe niyANuM karyuM - jo A tapa, niyama, saMyamanuM phaLa hoya to AvatA janmamAM huM lokonA mana-nayanane AnaMda ApanAro thauM. pachI te ghora tapa karIne devalokaeN gayo. tyAMthI cyavIne vasudevano putra vAsudeva thayo. moTo bhAI baladeva thayo. e pramANe tene vyasanathI sAmAyikanI prApita thaI. (9) utsava - koI eka atyaMta gAmamAM AbhIro * bharavADa rahetAM hatAM. teo sAdhu pAse dharma sAMbhaLe che, tyAre devalokanuM varNana Ave che. e pramANe temane dharmamAM subuddhi thaI. anya koI divase Indramahotsava ke anya koI mahotsavamAM nagarImAM gayA. te nagarI dvArikA jevI hatI. tyAM lokane jue che. maMDita prasAdhita sugaMdha, vicitra vastro hatA. teo tene joIne kahe che ke - A ja te devaloka che, je sAdhue varNavela hato. have jo ahIM ApaNe AvIzuM to suMdara karIzuM. ApaNe paNa svarge utpanna thaIzuM. tyAre temaNe jaIne sAdhune kahyuM - Apa amane je devaloka kahelo hato, te ame pratyakSa jovo. sAdhue temane kahyuM - devaloka tevA prakAre nathI. bIjA prakAre che, AnAthI anaMtaguNa che. tyAre teo atyadhika vismaya pAmIne pravajita thayA. e pramANe utsavathI sAmAyikano lAbha thayo. (10) baddhi - dazANapura nagaramAM dazArNabhadra rAjA hato. tene 500 gaNIo hatI. e pramANe te rUpathI, yauvanathI, baLathI, vAhanathI yukta hato. AvI Rddhi koIne nathI tema vicArato hato. te arasAmAM bhagavata dazArNakUTa parvata padhAryA. tyAre rAjA vicAre che ke - AvatI kAle ApaNe evI rIte bhagavaMtane vaMdana karavA jaIzuM. jevI rIte koIe paNa pUrve bhagavaMtane vAMdhA na hoya. te pramANe rAjA gayo. zakendrae A vAta jANI, te vicAre che - bicAro AtmAne jANato nathI. rAjA moTA samudAya sAthe vaMdana karavAne sarva Rddhi sahita nIkaLelo che. zaka paNa aisavaNa devarAja upara nIkaLyo. | [A airAvaNa kevo hato?] tenA ATha mukho vikuvya. pratyeka mukhamAM ATha-ATha daMtazULo vikuvya. dAMte dAMte ATha-ATha puSkariNI vikrvI pachI ekaika puSkariNImAM ATha-ATha kamaLo vikaLyAM. pratyeka kamaLamAM ATha-ATha pAMdaDA vikulya pratyeka mAM ATha-ATha batrIzabaddha divya nATako vikuvya [anya sthAne lAkha-lAkha pAMdaDI viku ane kamaLa vacce Indra pote beTho evo ullekha paNa che. e rIte sarva RddhipUrvaka Indra tyAM Avyo. e rIte rAvaNa upara beThelA rahIne ja zae bhagavaMtane dakSiNa-pradakSiNA kare che. tyAre te hAthI amrapAda vaDe bhUmi upara ubho rahyo. tyAre te hAthI dazArNakUTa pati devatAnI kRpAthI amrapAde ubho rahyo hovAthI tenuM nAma gajAgrapAdaka thayuM. te avasare dazArNabhadra vicAre che - mArI AvI trAddhi kyAM ? aho ! ApaNe dharma karyo che. huM paNa karIza. tyAre te badhuM choDI pravajita thayo. A pramANe baddhi vaDe paNa sAmAyikanI prApti thAya. (11) asatkAra - koI eka brAhmaNa hato. teNe tevA prakAranA sthaviro pAse dharma sAMbhaLIne, potAnI patnI sahita dIkSA lIdhI. ugrAtiugra pravajyAne pALe che paraMtu te baMnenI paraspara prIti ghaTatI nathI. te strI brAhmaNajAtinI hovAthI kaMIka garvane karatI hatI. baMne mRtyu pAmIne devaloke gayA. AyuSya hatuM teTaluM bhogavyuM. A tarapha IlAvardhana nagaramAM IlA nAme devI hatI. teNIne eka sAryavAhI puganI IcchAthI ArAghavI zarU karI, pe'lo brAhmaNa devalokathI cyavIne teNInA putrarUpe jamyo. tenuM nAma paNa IlAma rAkhyuM. te brAhmaNapatnI paNa devalokathI cyavI, paNa pUrva bhavanA gavadoSathI laMbaka cAtinA kuLamAM utpanna thaI. baMnene yauvana prApta thayuM. koI divase IlAgae te naTakanyAne joI. pUrva bhavanA anurAgathI teNImAM Asakta thayo. teNIne zodhavA - mAMgaNI karavA chatAM prApta na thaI. IlApue kahyuM - teNInA bhAra pramANa suvarNathI tolIe. naTa-bolyo- A kanyA amArI prAyanidhi che. jo tuM amArI kaLA zIkhe ane amArI sAthe cAla to tane A kanyA ApIe. IlAputra temanI sAthe gayo ane nAnI kaLA paNa zIkhyo. pachI vivAha karavAnA nimite [dhana meLavavA mATe] rAjAnI sAme prekSaNaka - khela karavAnuM tene naTe kahyuM. - tyArapachI teo bennAtaTa gayA. tyAM rAjA aMtaHpura sahita khela jovAne beTho. IlAputra paNa krIDA-khela karavA lAgyo. rAjAnI najara naTakanyA upara hatI. rAjA InAma Apato nathI. tethI saNI paNa ApatI nathI. bIjA koI paNa dAna ApatA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 840 137 38 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda nathI. mAtra "sAra karyuM - sAruM karyuM" evA avAjo thAya che. rAjA bolyo - he naTa ! patana nAmano khela kara. temAM vAMsanA zikhare ADu lAkaDuM kare, temAM baMne bAju kAlikA hoya. IlApura taLIyAmAM chidra hoya tevI pAdaDA paherI, hAthamAM talavAra grahaNa karI, AkAzamAM uce uchaLI te kIlikAne pAdaDA nalikAmAM praveza karAve che, sAta DagalA AgaLa jaIne, sAta DagalA AgaLa jaIne, sAta DagalA pAchaLa jaIne e rIte vAraMvAra pAdukAnA chidramAM khIlIne praveza karAve che. jo tema karatA paDe to paDatA ja so TukaDA thaI jAya. to paNa IlAge te khela karyo. sA naTakanyAne avalokyA kare che, loko lakala karavA lAgyA. to paNa rAjA InAma Apato nathI. rAjA jANe ke khela joto ja nathI. rAjA vicAre che ke - jo A mare to huM A kanyAne paraNuM. jeTalI vakhata IlAputra khela kare tyAre ema kahe ke- meM joyo nathI, pharIthI kara - pharIthI kara trIjI vakhate paNa meM joyo nathI ema kahyuM. cothI vAre kahyuM tyAre ka paNa virakta thayo. tyAre te IlAba vAMsanA agrabhAge rahIne vicAre che - A bhogane dhikkAra thAo. A sajA ATalI gaNIzI paNa tRpta na thayo. A saMkaDo upajIvikAne mATe A kanyAnI abhilASA rAkhe che. teNInA kAraNe ja sajA mane mArI nAMkhavA Icche che. teNe tyAM rahIne eka zreSThInA ghera sAdhune pratilAlavA mATe sarvAlaMkAro vaDe yukata strIne joI. sAdhu viraktapaNAthI teNIne jotA paNa nathI. tyAre bole che - huM zreSThIputra, ahIM AvI avasthAmAM rahyo chuM. tyAM ja vairAgya jAgyo. kevaLajJAna utpaNa thayuM. tyAre naTakanyA paNa vairAgya pAmI, paTTANI paNa vairAgya pAmI. rAjA paNa vairAgyavaMta thayo. e rIte te cAre paNa kevaLI thayA. mokSe gayA. A pramANe asakArathI sAmAyikanI prApti thAya. athavA tIrthakarono devo ane asurone sakAra karatAM joIne marIcie dIkSA lIdhI. athavA - - - * niyukti-848 : abhyatthAna, vinaya, parAkrama, sAdhusevanAmAM, samyagREzanano, deza viratino ane viratino lAbha thAya che. * vivecana-848 : abhyatyAna karatAM samyagdarzanano lAbha thAya che. A vinIta che ema jANI sAdhu dharma kahe, vinayamAM aMjali joDavI ItyAdi Ave. parAkramamAM kaSAyano jaya thAya. sAdhunI sevanAmAM kathaMcit te kriyAnI upalabdhi AdimAM samyagdarzana lAbha thAya che. virati, dezavirati paNa pAme. ( dhe kyA sAmAyikano keTalo kALa ? jaghanyathI keTalo ? ukAsTathI keTalo kALa ? te pratipAdana karavAne kahe che - * niyukti -849 - samyakatva ane zuta sAmAyikanI 66-sAgaropama sthiti che. bAkInI sAmAyikanI dezona pUvakoDI sthiti che. * vivecana-849 - [ahIM malayagirinI TIkA jovA jevI che.] samyakatva ane zratanI 66-sAgaropama sthiti kaI rIte? vijaya AdimAM be vAra gayela athavA traNa vakhata acyate jatAM 66, temAM manuSya bhavanA pUrvakoTi pRthakava varSa utkRSTathI adhika jANavA. bAkI deza virati, sarva virati sAmAyikavALAnI dezona pUrvakoTI sthiti te utkRSTa sthitikALa jANavo. jaghanyathI Adha traNanI aMtarmuhUrta sthiti ane sarva virati sAmAyikavALAnI eka samaya che. kemake cArUi pariNAmanA AraMbhathI eka samaya pasI AyuSyanA kSayano saMbhava che dezavirati svIkAranA pariNAma aMtarmortika ja niyamita prANAtipAta Adi nivRtirUpatvathI che.. upayoganI apekSAthI to badhAM aMtamuharta hoya che. have sAmAyika keTalAM svIkAre che te dvAra. arthAta vartamAna samayamAM keTalAM samyakatavAdi sAmAyikane svIkAranAra che, pUrva pratipatta athavA pratipatita keTalA che? ahIM pratipadhamAnaka karatAM pUrva pratipanna pratipatitanA saMbhavathI tene ja pratipAdana kare che. * niyukti-850 - samyakatva ane dezavirati pAmanArA kSetra palyopamanA asaMkhyAtabhAga pradeza pramANa hoya che. zreNinA asaMkhya bhAga pramANa zrata sAmAyika svIkAranAra hoya che ane sarva virati svIkAranArA sahasrAgaNa che. * vivecana-85o : samyakatva ane dezavirati jIvonA kSetra palyopamanA asaMkhyAta, bhAga mAtra ja. ahIM bhAvanA A che - kSetra palyopamanA asaMkhyAta bhAgamAM jeTalAM pradezo hoya teTalA ja utkRSTathI samyakatva ane dezaviti sAmAyikanA prApta karanAra eka samaye hoya. paraMtu deza virati sAmAyikanA prApta karanArA karatA samyakatvanA prApta karanAra asaMkhyAtagaNI hoya. jaghanyathI to eka ke be ja hoya. zreNI - ahIM saMvartita cAra khUNA karAyela lokanA eka pradeza nivRtta sAta rAja rU5 zreNI levI, teno asaMkhyAta bhAga. te asaMkhyAta bhAgamAM jeTalA pradezo hoya teTalA ja eka vakhatanA utkRSTathI sAmAnya zruta-akSarAtmaka samyagRmithyAtva anugata pAmanAra hoya che, tema dhyAna rAkhavuM. jaghanyathI eka ke be hoya. sahasAgaza viratine AzrIne utkRSTa pAmanArA jANavA. jaghanyathI eka ke be hoya. - ahIM pUrvapatipakSane pratipAdita kare che - * niryukti -851,85ra : samyakatva ane dezavirati pratipanna atyAre asaMkhya che. cAstri svIkAranArA asaMkhyAtA che. A traNethI patita anaMtaguNA che. zutapatipanna atyAre prataranA asaMkhya bhAga mAtra che. bAkInA sarve saMsAramAM rahelA kRta paripatita che. * vivecana-851,852 - samyakatva ane dezavirata pratipanna vartamAna samaye asaMkhyAta utkRSTathI ane Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 851,852 jaghanyathI che, paraMtu jaghanyapadathI utkRSTa pade vizeSAdhika che. A pratidhamAnakathI asaMkhyAtagaNA che. ahIM sAmAnyazrutanI apekSAthI pUrvapratipanna pratipAdita karatA A bIjI gAthAnI vyAkhyA karavI joIe. temAM akSarAtmakAviziSTa zruta pratipanna vartamAnamAM prataranA sAta rajju pramANanA asaMkhyAta bhAga mAtra hoya. asaMoya zreNImAM jeTalA pradeza hoya teTalA jANavA. cAtrimAM pUrvapratipanna saMkhyAtA jANavA. cAstri, deza cAritra ane samyakatvathI patita pratipadhamAna ane pUrvapattipannathI anaMtagaNA che. temAM cAritra pratipatita anaMtA, tenA asaMkhyAtagaNA dezavirati pratipatita, tenA asaMkhyAtagaNA samyakatvathI pratipatita hoya che - 4 - x + samyakatva pratipatitathI te anaMtagaNAM che. 139 have aMtaradvAra avayavArthe kahe che - eka vakhata pAmela ane cAlI gayela samyakatvAdi keTalA kALe prApta thAya ? keTaluM AMtaru paDe ? temAM akSarAtmaka aviziSTa zrutanuM aMtara jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya che utkRSTane kahe che - - * niyukti-853 : zrutanuM AMtara anaMtakALa pramANa che. bAkInA sAmAyikonuM aMtara dezona ardhapudgala parAvakiALa che. utkRSTa AMtara AzAtanA bahula jIvonI apekSAo che. * vivecana-853 : : eka jIvane AzrIne anaMtakALa ja che - x - zruta - sAmAnyathI akSarAtmaka utkRSTa aMtara thAya. samyakatvAdi sAmAyikomAM jaghanya aMtara aMtarmuhUrvakALa ja. utkRSTathI dezona ardhapudgala parAvarta ja aMtara thAya. konuM? AzAtanA bahula jIvonuM kahyuM che - tIrthaMkara, pravacana, zruta, AcArya, gaNadhara, mahaddhikanI vAraMvAra AzAtanA karanAra anaMta saMsArika thAya che. have avirahita dvArArtha kahe che. have keTalAM kALe avirahathI eka, be Adi sAmAyika prApta thAya che ? te kahe che - * niyukti-854 samyakatva, zruta, dezaviratine AzrIne sAmAyikane niraMtara svIkAravAno kALa AvalikAno asaMkhyAtabhAga pramANa che. sarva viratino niraMtakALa ATha samaya che. badhAmAM jaghanya niraMtara kALa be samaya che. * vivecana-854 - [gAthArtha kahyo, vizeSavRtti A rIte -] samyakatvAdi badhAM sAmAyikono jaghanya aviraha pratipatti kALa be samaya. temAM ame ja aviraha dvArathI virahakALa pratipakSa gamyamAnatvathI na kahevAyelo hovA chatAM paNa dvAra gAthAmAM kahe che - * niyukti-855 : zruta ane samyakatvano virahakALa sAta ahorAtra, dezavirati virahakALa 12-ahorAtra ane sarvavirati virahakALa - 15-ahorAtra che. 140 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * vivecana-855 : uparokta kALa utkRSTathI kahela che. tenI pachI avazya kyAreka koIka samyakatvAdi pAme che. jaghanya viraha eka samaya che. dezaviratino jaghanya virahakALa traNa samaya che. sarva viratino paNa temaja che. - 4 - have bhavadvAra kahe che - keTalAM bhave eka jIva cAre sAmAyikane pAme che, teno nirdeza karatAM kahe che - - * niyukti-856 : samyakatva ane dezaviratinA utkRSTathI kSetra palyopamanA asaMkhya bhAga pramANa bhavo thAya che, cAstrinA ATha bhava ane zruta sAmAyikanA anaMta bhavo thAya che. * vivecana-856 : samyakatva ane dezaviratavALAne te be sAmAyikanA svIkArane AzrIne bhavonA prakAMtatvI kSetrapalyopamanA asaMkhyaya bhAga mAtra jeTalAM pradezo hoya teTalAM bhavo utkRSTathI jANavA. jaghanyathI to eka bhava hoya. cAritranA vicAramAM ATha bhavo, utkRSTathI ATha bhavonI prApti bAda mokSe jAya che. jaghanyathI eka ja bhava thAya. anaMta bhavarUpa te anaMta kALe ja utkRSTanI pratipatti sAmAnya zruta sAmAyikamAM thAya, jaghanyathI eka bhava ja marudevI mAphaka jANavo. have AkarSa dvArane AzrIne kahe che - * niryukti-857 samyakatva, zruta ane dezavirati sAmAyikanA eka bhavamAM sahasra pRthakatva AkarSe thAya ane sarvaviratinA zata pRthakatva AkarSI thAya. * vivecana-857 : AkarSaNa te AkarSa. pahelIvAra athavA mUkelAnuM pharI grahaNa karavuM te AkarSa kahevAya. temAM samyakatvAdi traNanA sahasra pRthakatva arthAt be thI nava hajAra ane sarvaviratinA basothI navaso AkarSa thAya. A utkRSTathI kahyuM. jaghanyathI to eka AkarSa ja thAya. * niryukti-858 : aneka bhavanA bhegA gaNatAM traNa sAmAyikanA asaMkhya hajAra ane sarva viratinA sahasra pRthakatva AkarSo thAya. * vivecana-858 : samyakatva, zruta ane dezavirati sAmAyikonA asaMkhyAta hajAro ItyAdi kahyuM, te vividha bhavanA AkaSa kahyA. - 4 - temAM paNa zrutasAmAyika ane samyakatva sAmAyikanI aMtarIyakatvathI na kahevA chatAM jANavI. sAmAnya zrutamAM anaMtA jANavA. ahIM bhAvanA A che - traNa sAmAyikanA eka bhavamAM sahasa pRthakatva AkarSo kahyA. bhavo - palyopamanA asaMkhyeya bhAga samayatulya che. tethI sahasa pRthakatva thAya. tenA vaDe guNita asaMkhya hajAra thAya. sahasra pRthakatva A rIte thAya. viratinA eka Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 858 bhavamAM zata pRcakava Akarmo kahyA. ATha bhavo kahyA. tethI zatapRthakavane ATha vaDe guNatAM sahasra pRcakava thAya che. coma avayavA kahyo. have sparzadvAra kahe che. tenI A gAthA che - * niyukti -859 - samyakatva ane cAstriyukata AtmA samasta lokane sparze che. samakita ane zruta sahita 14 bhAgamAMthI 3 bhAgone ane dezaviratiyukata 14-bhAgamAMthI pAMca bhAgone sparze che. * vivecana-859 : samyakatva ane cAriyukta pANI utkRSTathI sarva lokane sparze che, zuM bahivyatithI ? nA, asaMkhyAta pradezane paNa sparze che. ATalA kevali samadghAta avasthAmAM sparze. jaghanyathI asaMkhyAta bhAgane sparze che zruta sAmAyika sahita 14 bhAgone sparze che. anuttara devomAM IlikA gatithI utpanna thatAM, va zabdathI pAMca samaprabhAmAM dezavirati sahita 514 bhAgone sparze che, ayyatamAM utpanna thatAM. ItyAdi - * * e pramANe kSetra sparzanA kahI. have bhAva sparzanA kahe che - zrutAdi sAmAyika zuM che ? keTalAM jIvo vaDe RSTa che, te kahe che - * niyukti-860 : prAyaH sarve jIvoe zrutane sparzela che. sarve siddhoe samyakatva ane cAstrino sparza karela che, tenA asaMkhyAtabhAga pramANa jIvoe dezaviratino sparza karela che. * vivecana-860 : sAMvyavahArika zazimAM rahelAM badhAM jIvoe sAmAnya zrutane spala che ane siddhoe samyakatva ane cAritrane sparzela ce. tene anubhavyA sivAya siddhavanI upapati nathI. asaMgeya siddha bhAgo vaDe dezavirati paNa spaSTa che. ahIM ATaluM dhyAna rAkhavuM - sarva siddhonA buddhi vaDe asaMkhyAta bhAga karIne, asaMkhya bhAgo vaDe bhAga nyUnathI dezavisati gRSTa che. asaMkhyayabhAga vaDe pRSTa nathI. jema maradevAsvAminI. have nirukti dvAra, sAmAyikanuM nirvacana cAra prakAre che chatAM kriyA-kAskabheda paryAyo vaDe zabdArtha kathana te nirukti. temAM sAmAyikanI nikti jaNAvavA mATe kahe che - * niyukti -861 - samyaphaoNSTi, amogha, zodhi, sabhAva, darzana bodhi, aviparIta, sudaSTi Adi [payAyiothI] nirati che. * vivecana-861 - (1) samyak - prazaMsA arthe che. darzana - dRSTi, samyaka - aviparIta. samyardaSTi eTale arthonuM aviparIta darzana. (2) mohAvuM ke vitatha grahaNa karyuM che moha, evo moha na hovo te amoha. (3) zodhavuM te zuddhi - mithyAtva maLanA dUra thavAthI 142 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra samyakatvanI zuddhi thavI te. (4) jinezvare batAvela pravacanano bhAva te sadbhAva, (5) teno upalaMbha te sadbhAva darzana. (6) bodha karavo te bodhi, paramArtha saMbodha. (3) tenA adhyavasAya viparIta na thavA te aviparIta, arthAta tatvanA adhyavasAya. (8) sudRSTi eTale zobhana dRSTi. A badhAM samyagradarzananA nirukyo che. have zruta sAmAyikanI nirukti darzAvavA kahe che - * niyukti-862 - akSara, saMjJI, sarApha, Adi, sAvasita, gamika, aMgavida. e sAta ane pratipakSa gaNatA bIja sAta ema 14-bhedo che. * vivecana-862 - AnI vyAkhyA pIThikAmAM karela che. have dezavirati sAmAyika nirukti - * niyukti-863 : virahAvirati, saMvRttAsaMvRta, bAlamaMDita, dezaikka dezavirati, aNudharma ane agAradharma [e dezaviratinA paryAya che.) * vivecana-863 : (1) viramavuM te virati, viratino abhAva avirati. -x * (2) je yogamAM sAvadhayogo che. te saMvRtAsaMvRtta. arthAta sthagitA sthagita ke parityakatA parityakta. (3) bAlapaMDita- ubhaya vyavahAranuM anugatad. (4) darzakadezavirati - prANAtipAtavirati chatAM pRthvIkAyAdinI avirati grahaNa karI hoya. (5) aNudharma * bRhatuM sAdhudharma apekSAthI dezavirati (6) agAradharma - gRha, tenA yogathI agAra eTale gRhastha, teno dharma sarvavirati sAmAyikanI niyuktine darzAvavA mATe kahe che - * niyukti -864 - sAmAyika, samayika, samyagravAda, samAsa, saMkSepa, anavadha, parijJA ane pratyAkhyAna e ATha [sarva virati sAmAyikanA payayo che.) * vivecana-864 - (1) sAmAyika - rAgadveSanA aMtarAlamAM vartanAra te sama arthAt madhyastha. aya - gamana, javuM che. samano aya te samAya. te vyAkaraNanA niyamathI banyuM sAmAyika tu ekAMta upazAMti gamana. (2) samayika - sama e samyak zaGdArtha upasarga che. samyaka apa, samyak dayApUrvaka jIvomAM gamana, samaya jemAM che te samayika. (3) samyagvAda - sagAdithI virahita, te samyapha, tenA vaDe ke te pradhAna kahevuM te arthAta yathAvat kahevuM. (4) samAsa - temAM masa eTale kSepa, sama zabda prazaMsArthe che. zobhanAsanA te samAsa arthAt AtmAnuM ke jIvavI ke karmacI apavarge javuM athavA traNa padanA svIkAra vRttithI kSepa te samAsa. (5) saMkSepa - saMkSepavuM che. thoDA akSara sAmAyikano dvAdazAMga piMDAIvathI mahA artha. (6) anavadha - avadha eTale pApa, jemAM avadha Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 864 nathI te anavadha sAmAyika. (7) pari - cotaphathI je jJAna, pApanA parityAgathI thAya te parijJA sAmAyika. (8) pratyAkhyAna - pariharaNIya vastu prati AkhyAna te pratyAkhyAna. A ATha sAmAyikanA paryAyo che. 143 A AThe paNa arthonA anuSThAtAnA anukrame je ATha dRSTAMta rUpa mahAtmA che, tene pratipAdana karatAM kahe che - niryukti-865 : damadaMta, metArya, kAlaka pRcchA, cilAta, Atreya, dharmaruci, IlAputra ane tetaliputra. A ATha sAmAyikanA udAharaNo che. * vivecana-865 : [gAthArtha kahyo.] avayavArtha kayAnothI jANavo. "uddeza pramANe nirdeza" nyAye sAmAyikamAM damadaMtaaNagAranuM dRSTAMta che. tenA cAstrinuM varNana upadezArthe A kALanA manuSyonA saMvegotpatti mATe kahe che. (1) sAmAyika - hastizIrSa nagaramAM damadaMta nAme rAjA hato. A tarapha gajapura nagaramAM pAMca pAMDavo hatA. teone damadaMta sAthe vaira hatuM. jyAre te damadaMta rAjA jarAsaMdha pAse rAjagRhe gayelo tyAre teno deza pAMDava Adie luMTI laIne bALI nAMkhelo. koI divase damadaMta rAjA pAcho Avyo. teNe gajapura [hastinApura]ne rUMdhyu. tyAMnA nivAsI bhayathI nIkaLyA nahIM. tyAre damadaMta rAjAe temane kahyuM - zIyALanI jema zUnya dezamAM jema IcchA paDe tema pharo. huM jyAre jarAsaMdha pAse gayo, tyAre mAro deza luMTelo hato. have bahAra nIkaLo. paNa teo [pAMDavo na nIkaLyA. tyAre pAcho gayo. anya koI divo damadaMta rAjAe kAmabhogathI nirvirNa thaI dIkSA lIdhI. pachI ekAkI vihAra svIkArI vicaratA hastinAgapura gayA. tyAM bahAra pratimA dhyAne rahyA. yudhiSThire yAtrAe nIkaLatAM temane vaMdana karyA. pachI bIjA cAre pAMDavoe vAMdhA. tyAre duryodhana Avyo. teNe tenA mANasone kahyuM - A damadaMta che, tene koLAthI mAro. bAkInA sainyae jatAM-jatAM pattharo mAryA. e rIte pattharano Dhagalo karI dIdho. yudhiSThire pAchA pharatAM pUchyuM - A sAdhune koNe trAsa Apyo? te kyAM che? lokoe kahyuM ke - A pattharano Dhagalo duryodhane karela che. tyAre tene Thapako Apyo. pattharo dUra karyA. tela vaDe munine mAlIza karyo. pachI yudhiSThire temanI kSamA mAMgI. damadaMta munine duryodhane ane pAMDavo badhAmAM samabhAva rahyo. e pramANe sAmAyika karavuM joIe. A arthanA pratipAdana mATe bhASyakAra kahe che - . bhASyata-151 : kAmabhogane choDIne damadata rAjA hastizISathI nIkaLyo [dIkSA lIdhI.] te anuktamAM rAga karatAM nathI, dveSImAM dveSa karatA nathI. * vivecana-151 : gAthArtha kahyo. jAma - IcchA, moLa - zabdAdi anubhava athavA kAma pratibaddha Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 bhogo te kAmabhoga - 4 - munioe nizce AvA prakAranA ja thavuM joIe. tethI kahe che ke - * niryukti-866 : vaMdana karAtA garva na pAme, niMdA karAtA krodhathI baLe nahIM. rAgadveSano na 144 ghAta karanArA dhIra munio dAMta cittathI vicare che. * vivecana-866 : gAthArtha kahyo. pAMta - upazAMta. - 4 - 4 - tathA * niryukti-867,868 : jo samana [zramaNa ke sama-manavALo] sumana [sArA manavALo] thAya, bhAvathI paNa jo pApamanavALo na thAya, svajana ke parajanamAM temaja mAna ke apamAnamAM sama rahe. badhAM jIvomAM tene koI dveSya nathI ke priya nathI. tenAthI te samaNa [zramaNa] thAya che. A bIjo paNa samaNano paryAya che. * vivecana-867,868 - samana - jo sumana thAya. zobhana dharmadhyAnAdi pravRtta mana jenuM che te sumana, samaLa kahevAya che. kevI rIte ? te kahe che - AtmapariNAma lakSaNa vaDe jo na thAya, [zuM ?] pApamanA-anavasthita manavALo paNa. athavA bhAvathI jo te pApamanavALo na thAya, bhAvanA e che ke - nidAnamAM pravRtta pApa manathI rahita rahe, svajanamAM ane mAtrAdika janamAM ke bIjAmAM sama - tulya rahe, mAna-apamAnamAM sama rahe. - tathA - badhAM jIvomAM dveSa ke priti rahita varte, to samaLa thAya, sap ti kRti samA, (2) have "samayika'nuM kathAnaka kahe che - sAketa nagaramAM caMdrAvataMsaka rAjA hato, tene be patnI hatI. sudarzanA ane priyadarzanA. sudarzanAne be putro hatA - sAgacaMdra ane municaMdra. priyadarzanAne paNa be putro hatA - guNacaMdra ane bAlacaMdra. sAgaracaMdra yuvarAja thayo. municaMdrane ujjainI kumAra bhuktimAM ApI. A tarapha caMdrAvataMsaka rAjA mAgha mAsamAM pratimA dhyAne rahelA, vAsagRhamAM dIvo baLe tyAM sudhI pratimA dhyAnamAM rahevuM. tyAre zayyApAlikA vicAre che - svAmI aMdhakAramAM duHkhe raheze. teNIe bIjA praharamAM dIvAmAM taila nAMkhI dIpta rAkhyo. te dIvo ardharAtra sudhI baLato rahyo. pharI paNa tela nAMkhyu. pAchalA prahara sudhI dIvo baLato rahyo. tyAre sukumAla rAjA chellI rAtrimAM vedanAthI abhibhUta thaI mRtyu pAmyo. pachI sAgaracaMdra rAjA thayo. koI divase teNe mAtAnI sapatnI [zokya]ne kahyuM - A rAjya grahaNa karo, e tamArA putronuM thAo. huM dIkSA laIza. te rANInI IcchA na hatI ke A rIte rAjya prApta thAya. - 4 - 4 - 4 - te rANI sAgararacaMdrane mAravA mATe chiMDA zodhe che te bhukhyo thayo, teNe rasoIyAne saMdezo mokalyo, je kaMI savAranuM ke pahelAnuM hoya te khAvA mokala. rasoIyAe siMha kezarikA lADu dAsIne hAthe mokalyA. jotAM ja gamI jAya tevA hatA. rANIe tene viSamizrita karIne mokalyA. dAsIe te rAjAne ApyA. baMne kumAro rAjA pAse ubhelA. sAgaracaMdrane thayuM - A baMne bhukhyA che ane Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 867,868 145 huM ekalo kaI rIte khAuM ? teNe be bhAga karI te baMnene ApyA. te baMnee lADu khAvAno AraMbha karyo. tyAre viSa phelAvA lAgyuM. rAjAe gabharAIne vaidhone bolAvyA. suvarNa pIvaDAvyuM. sAjA thayA. " tyArapachI dAsIne bolAvIne pUchatA te bolI - bIjA koIe joyA nathI, maNa A baMnenI mAtAe sparyA hatA. tenI mAtA-rANIne bolAvIne kahyuM - he pApINI ! jo tane rAjya apAtuM ISTa na hatuM. have huM AnA vaDe tane paralokanA bhAthArUpa saMsAramAM pADIza. baMne bhAIne rAjaya ApIne dIkSA lIdhI. koI divase saMghATaka sAdhu ujainI AvyA. teNe pUchyuM - tyAM badhuM nirUpasarga che. te baMne bolyA - mAtra rAjaputra ane purohita ba sAdhu ane sthAnomAM pIDe che. te tyAM roSathI gayo. sAdhune vizramita karyA. temaNe sAMbhogika sAdhune bhikSAveLAe kahyuM- kaMI lAvuM? huM Atmalabdhika chuM. mAtra mane sthApanA kuLo kaho. teoe bALa sAdhune sAthe Apyo. teNe purohitanuM ghara dekhADyuM ane pAcho gayo. A sAdhupaNa tyAM ja pravezyo. moTA-moTA zabdothI "dharmalAbha" bole che. tapuranI strI hAhAkAra karatI nIkaLI. te moTAmoTA zabdothI kahe che - zuM A zrAvikA che? te baMnee nIkaLIne bahAranuM dvAra baMdha karI dIdhu. pachI sAdhune kahevA lAgyA - bhagavana! tame nAco. te baMne vagADavAnuM jANatA na hatA. tyArapachI sAdhune kahyuM - cAlo yuddha karIe. te baMne [rAjaputra ane purohita puga] sAthe AvyA. sAdhue marmamAM mAryuM. yaMtranI mAphaka asthira saMdhika karyA. tyAMthI nIkaLI bAraNAne lAta mArI ughADIne gayA. udhAnamAM rahyA. rAjAne vAta karI. rAjAe temanI zodha calAvI sAdhuo bolyA - koI mahemAna sAdhu Avela, ame jANatA nathI. zodha karatAM udhAnamAM joyA. rAjAe jaIne kSamA yAcanA karI. putrone mukta karavA kahyuM. sAdhue kahyuM - dIkSA le to mukta karIe. tyAre pUchatA teo kabUla thayA. baMne sAthe maLIne cAlyA. svasthAne sAMdhA besADI dIdhA. loca karIne dIkSA ApI dIdhI. rAjaputra samyak dIkSA pALe che. kemake A mArA kAkA che, tema jANe che. purohita paNa gupsA kare che. amane ANe kapaTathI dIkSA lIdhI. te baMne kALadharma pAmIne devaloke gayA. saMketa karyo ke je pahelAM ve, tene bIjo bodha karavo. purohitaputra vIne, pUrvabhave karela guNAthI sajagRhamAM cAMDAlaNanA udaramAM Avyo. teNIne eka zreSThINI sakhI hatI. te maitrI kaI rIte thaI ? cAMDAlaNI mAMsa vecatI hatI. zreSThInI bolI - bIje kyAMya na jatI huM badhu kharIdI laIza. cAMDAlaNI rojeroja AvatI hatI, e pramANe te baMnenI prIti vadhe che. tenA ja ghera AvatI ane rahetI. te zreSThInI niMdu hatI. bALaka na rahetA tyAre cAMDAlaNIe khAnagImAM ja, zreSThInIne patra Apyo. zreSThInIne marelI putrI avatarI, te cAMDAlaNIe rAkhI lIdhI. tyArapachI te zreSThInI bALakane te mAtaMgInA page lagADatI. tArA prabhAvathI A bALaka jIve che, tethI tenuM metArya (mAtaMgIno Atmaja) ema nAma rAkhyuM che moTo. [32/10] 146 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda thavA lAgyo. kaLA zIkhyo. deva AvIne tene bodha karyo, paNa te bodha pAmato nathI. tyArapachI metAryae ATha kanyAo sAthe eka ja divasamAM pANIgrahaNa karyuM. zibikAmAM nagarImAM jato hato. te vakhate migadeva cAMDAlaNInA zarIramAM pravezyo ane rovA lAgyo. jo mArI paNa pamI jIvatI hota to teNInA paNa vivAha Aje karyA hota. cAMDAlone bhojana paNa karAvata. tyAre cAMDAlaNane AzvAsita karI. tyAre ropAyamAna thayelA deve te zibikAthI pADI dIdho. tuM kema asamAnane paraNe che, ema kahI khADAmAM pADI dIdho. tyAre deva bolyo - kaI rIte asamAna che ? te bolyo - avarNa che. metAryae kahyuM - hAla mane thoDo kALa mukta kara, bAra varSa huM ghera rahuM. deve pUchyuM - huM zuM karuM ? metArya bolyo - rAjAnI kanyA apAva. tyAre deve badhI akriyAne parAvartIta karI dIdhI. pachI metAne eka bokaDo Apyo. te rananI lIMDI karato hato. tenA vaDe ratnono thALa bharyo. metAryae pitAne kahyuM - rAjAnI kanyAne varIza. ranano thALa bharIne gayo. rAjAe pUchyuM - zuM joIe che? meM to bolyo - kanyA. rAjAe teno tiraskAra karIne kADhI mukayo. e pramANe rojeroja thALa bharIne laI jato, paNa rAjA kanyA Apato na hato. abhayakumAre pUchyuM - A rano kyAMthI lAve che ? cAMDAle kahyuM - bokaLo haMge che, abhaya bolyo - bokaDo amane Apa. cAMDAle lAvI Apyo. bokaDo maDadAnI vAsa Ave tevI lIMDI karavA lAgyo. tyAre abhaya kumAre kahyuM - A devAnubhAva jaNAya che ke zuM ? parIkSA karavI joIe. kaI rIte karavI ? abhaya bolyo - rAjA kADhe karIne vaibhAra pati bhagavaMtane vaMdanArthe jAya che, tuM thamA karAvI Apa. teNe raya mArga karyo. te hajI paNa dekhAya che. pharI kahyuM - suvarNano prAkAra karAva. te paNa karyo. pharI kahyuM - jo samudrane lAvI Apa to nhAIne zuddha thaI zakIza, tethI te Apa. te paNa karyo. pharI kahyuM - jo samudrane lAvI Apa to hAIne zuddha thaI zakIza, tethI te Apa. te paNa lAvI Apyo ane samudranI veLAmAM nAna karyuM. tyAre rAjakanyA sAthe vivAha thayo - x ". e pramANe bhogo bhogavatA bAra varSo gayA. deva pharI bodha karavA Avyo. strIoe metAryanI patnIoe bAra varSa mAMgyA, te paNa ApyA. covIza varSe badhAM paNa dIkSita thayA. metArya muni navapUrvI gayA. ekAkI vihAra pratimA svIkArI. te ja sajagRhamAM jAya che. sonInA ghera AvyA. te zreNikane mATe sonAnA jvalI 108 karato hato. caityanI arcanA mATe roja zreNika karAvato hato. te trisaMdhyA pUjA karato. te sonIne ghera sAdhu gayA bhikSA na lAvyo. javalA krauMca pakSI khAI gayuM. sonI AvIne jue che, javalA dekhAyA nahIM. rAjA maitya arcanAnA samaye devAnA hatA. *x - sAdhu tarapha zaMkA jatAM pUche che. sAdhu mauna rahyA. tyAre mastakane AveTana vaDe bAMdhyuM. sAdhune kahe che - bola jvalA koNe lIdhA. te prakAre bAMdhavAthI metAryamuninI AMkho bahAra nIkaLIne jamIna upara paDI gaI. tyAre DhIMca pakSIne lAkaDuM phADatA gaLAmAM saLI lAgI gaI. pakSIe vamana karatAM javalA bahAra nIkaLyA. loko kahevA lAgyA - o! pApa thayuM. A tAsa javalA rahyA. metAryamuni paNa kALa Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 867,868 143 karI mokSe gayA. loko AvyA. metAryamunine joyA. rAjAne jaIne kahyuM. rAjAe sonInA vAnI AjJA ApI. sonI bAraNA baMdha karIne, sAdhuveza paherIne pravajita thaI ubho raho. te bole che - he zrAvaka! dharmathI vRddhi pAma. rAjAe choDI mUkyo, paNa kahyuM - je have dIkSA choDI che to tane loDhAnI kaDAImAM taLI nAkhIza. e pramANe potAmAM ane paramAM 'samayika' karavuM joIe. bdha kathAnakanA eka dezanA pratipAdana mATe kahe che - * niyukti-869 je kauMca pakSInA aparAdha chatAM pANInI dayAthI, jIvana pratye apekSA vinAnA augha jeNe kauMcapakSInuM nAma na ApyuM te metArya RSine huM namaskAra * vivecana-869 : gAthArtha kahyo. potAnA prANano tyAga svIkAryo paNa anukaMpA na choDI. tevA jIvitamAM anapekSa metArya manine namaskAra, * niyukti-830 : mastakanA AveTanathI jenI baMne AMkho bahAra nIkaLI AvI, chatAM meragiri jevA Dha metArya muni calita na thayA. * vivecana-80 : nikAsita * bhUmi upara paDI gaI - x - e pramANe kadarzanA pAmavA chatAM anukaMpA vaDe je saMyamathI calita na thayA. - x - (3) have samyagravAdanI kathA : tumalI nagarImAM jitazatru rAjA hato. tyAM bhadrA nAme brAhmaNI hatI. teNInA putranuM nAma dad hatuM. te dattanA mAmAnuM nAma kAlakAyAyaM hatuM ke je dIkSita hatA. te data jugAra ane madhamAM Asakta hato, te pradhAna daMDika thaI gayo. kulaputrane bhedIne rAjAne bahAra kADhI mUkayo, te rAjA thaI gayo. tene yajJo karavA ghaNAM ja ISTa hatA. koI divase mAmAne joyA. tene pUchayuM - huM dharma sAMbhaLI khuza thayo chuM. yajJonuM phaLa zuM che? kAlakAcAryae pUchayuM - dharma zA mATe pUche che? dharma kahyo. pharI paNa pUche che. zuM tuM narakano mArga pUche che? kAlakAcArya tene dharmanuM phaLa kahe che. pharI paNa pUche che. zuM tuM azubha karmono udaya pUche che? kAlakAcArya te paNa kahe che. pharI datta pUche che - dharma zuM che? tyAre chelle kAlakAcArya kahe che - yajJanuM phala naraka che. tyAre krodhita thayelo data kahe che - khAtarI zuM ? kAlakAcAryae kahyuM - tuM sAtame divase pAka kuMbhamAM pakAvAIza [marIne nakke jaIza.] dad pUchayuM - tenI zI khAtarI che ? kAlakAyAryae kahyuM - AjathI sAtamA divase tArA mukhamAM viTA paDaze. ropAyamAna thaIne data bolyo - tamAruM mRtyu kyAre thaze ? huM lAMbokALa pravajyA pALI devaloke jaIza. ropAyamAna thaI datta bolyo - Ane purI do, daMDikoe nirveda pAmIne tema na karyuM. 148 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 pachI datta chupAIne rahyo. tene divaso bhUlAI gayA. sAtame divase rAjapatha sApha karAvyo. manuSyo vaDe rakSaNa karAve che. koI eka hAthamAM puNano karaMDIyo laIne vahelI savAre devakulikAmAM pravezyo. guruzaMkAtI vyAkuLatA thatA viSTA karIne kUlo vaDe DhAMkI dIdhI, rAjA paNa sAtame divase azvonA samUha sAthe nIkaLyo, jaIne huM te zramaNane mArIne AvuM. nIkaLyo jato hato tyAre koI kizora pukha sahita viTAne paganI khUra vaDe uchALI te viSTA sIdhI datanA mukhamAM jaIne paDI. datta samajI gayo ke have maravAno chuM. tyAre daMDikone pUchayA vinA pAchA javAnI taiyArI karI. daMDiko samajyA ke nakkI rahasya khulI gayuM che. have rAjA ghera na pahoMce te pahelAM kAlakAryane pakaDI lo. rAjA bIjI taraphathI lAvavo. tyAre rAjAne kuMbhimAM zuna-zvAna nAMkhIne baMdha karI dIdho. nIce agni pragaTAvyo. tene tApa lAgavAthI khaMDe khaMDa chedI nAkhyA. e pramANe kAlakAryanI jema samyagravacana bolavuM. A ja kahe che - * niyukti-871 - turamaNImAM dad kAkAcAryane yajJanuM phaLa pUchyuM. samatAthI bhAvita te bhadad samyapha phaLa kahyuM.. * vivecana-801 - dad * brAhmaNa patinA rAjAe kAlika munine yajJanuM phaLa pUchyuM. madhyasthatA grahaNa karIne ane AlokanA bhayathI niSpakSa thaIne te bhadaMte samyagu vacana kahyuM. jethI mArAthI vayanAdhikaraNa pravRtti na thAya. (4) have sasamAsa dvAra, tenuM kathAnaka A pramANe che - kSitipratiSThita nagaramAM eka brAhmaNa hato, te potAne paMDita mAnato hato ane zAsananI niMdA karato hato. te vAdamAM pratijJAthI ugrAhita thayo, harAvIne dIkSA ApI. pachI devatAnI preraNAthI bodha pAmyo, paNa gupsA mUkato nathI. tenI patnI zrAvikA banI, paNa patino sneha tajatI nathI. teNIe kAmaNa karyuM. koI rIte mAro pati mane vaza thAya ? te kArmaNathI te brAhmama mRtyu pAmyo ane devalokamAM utpanna thayo. brAhANIe paNa nirveda thavAthI dIkSA lIdhI. AlocanA karyA vinA mRtyu pAmI devaloke gaI. tyAMthI cyavIne pe'lo brAhmaNa deva rAjagRha nagaramAM dhana nAme sArthavAha hato, tene cilAtA nAme dAsI hatI, teNInA garUpe utpanna thayo. tenuM nAma cilAtaka rAkhyuM. ghana sArthavAhane pAMca putronI upara chaThThI putrI janmI. tenuM suMsumA nAma rAkhyuM. pilAtakane bAlagrAha rUpe suSamAne soMpI. susumA sAthe te ceSTA karato hato. tethI kADhI mUkyo. te siMhaguphA nAme coranI pallImAM gayo. tyAM prapadArI thayo. cara senApati mRtyu pAmyo. te senApati thaI gayo. teNe ka divase corone Ama kahyuM - rAjagRhamAM dhana nAme sArthavAha che, tenI putrI susumA nAme che. tyAM ApaNe jaIe. je dhanamaLe te tamAruM ane susumA mArI. tyAM jaIne avasthApinI nidrA ApI dIdhI. kArya sAdhIne dhanasArthavAha sAthe putrone paNa mAryA. tenA gharamAM pravezI kanyA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni * 871 149 ane dhana badhuM laIne cAlI gayA. dhana sAryavAhe nagaragRtikane bolAvyo. tene kahyuM ke - tuM mArI putrIne choDAva, dhana badhuM tuM laI jaje. coro bhAgyA, loko dhana laIne cAlyA gayA. dhana sArthavAha ponI sAthe cilAtanI pAchaLa lAgyo. cilAta kanyAne laIne nAco jyAre cilAta saMsamAne vahana karavA samartha na rahyo ane dhana sArthavAha Adi paNa nIkaTa AvI gayA tyAre huM mAnuM mastaka chedI, laIne cAlavA lAgyo. sArthavAha dhaDa joIne pAcho pharyo. tyAM sudhImAM te sArthavAha ane tenA mo mukhathI pIDAvA lAgyA. tyAre sAryavAhe kone kahyuM - mane mArIne khAI jAo, pachI nagaramAM jAo, moe te vAta na svIkArI. pachI moTAe paNa temaja kahyuM - mane khAI jAo. e pramANe nAnAga sudhI badhAMe kahyuM. tyAre pitAe temane kahyuM- ApaNe aMdaraaMdara koIne na mArIe. A pilAte mArI nAMkhela suMsumAne khAIe. e pramANe putrInuM mAMsa khAdhuM. sAdhue A pramANe AhAra karavo joIe. putrInA mAMsanI upamA kAraNika che. teno AhAra karIne nagaramAM gayA. pharI paNa bhoganA bhAgI thayA. e pramANe sAdhuoe paNa nirvANa sukhanA bhAgI thavuM joIe. te cilAta paNa mastaka grahaNa karIne digamUDha thaI gayo yAvatu eka sAdhune jue che, te AtApatA laI rahyA che. tene kahe che - saMkSepamAM mane dharma kaho. nahIM to tamAruM paNa mAthuM vADhI nAMkhIza. sAdhue kahyuM - "upazama, viveka, saMvara. cilAta ATalA pado grahIne ekAMtamAM vicAravA lAgyo ke - upazama eTale krodhAdine zAMta karavo, huM krodhita chuM. viveka dhana ane svajanano karavo joIe. tethI mastaka ane talavAra pheMkI dIdhA. saMvara-Indriya ane noIndriyano hoya. e pramANe dhyAna kare che, teTalAmAM lohInI gaMdhathI kIDIo AvIne, tenuM zarIra khAvA lAgI, tenuM zarIra cAlaNI jevuM karI dIdhuM. pagamAMthI pravezatI kIDIo cAvatuM mastakanI khopaDIthI nIkaLavA lAgI. to paNa te cilAta dhyAnathI calita na thayo. A kathAno aMta tudifmamAM taddana bhinnarUpe che, tyAM cilota duzmanathI dutimAM gayelo che.] ukta kathAnA ane pratipAdita karatAM kahe che - * niyukti-82 - je traNa pado vaDe samyakatvane pAmelo, saMyama upara ArUDha thayelo, te upAma-viveka-saMvaranA ArAdhaka cilAtaputrane huM namuM chuM. * vivecana-82 - gAthArtha kahyo. 355 - krodhAdi nigraha, vivena - svajana ane suvaNadino tyAga. saMvara - Indriya ane noIndriyanI gupti. - x - x - * niyukti -833 - kharaDAyelA pago vaDe lohInI gaMdhathI jene kIDIo pagathI mAthA sudhI khAI gaI, te dukakArakane huM vaMdana karuM chuM. * vivecana-873 :gAthArtha kahyo. kIDI vaDe khavAvA chatAM je adhyavasAyathI vicalIta na thayA, 15o Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 paganI zirAthI mastaka sudhI kIDIo gaI. - x - * niyukti-834 - mugala jevA mukhavALI kIDIo dvArA calaNI jevA karAyo rIte avAvA chatAM te vIra zilAtIpage uttamArgane aMgIkAra karyo. * vivecana-834 - dhIra * sattasaMpanna, mUrtinathaf - kIDIo vaDe khavAvA chatAM, zubha pariNAma na tyAgIne uttamArgane sAdhyo. * niyukti-875 : aDhI ahoramAM cilAvipula vaDe cAsarAnA samU@I vyApta ane stra, Indra tulya deva bhavanane pAmyo. * vivecana-875 - deviMdAmara bhavana - devendranI jema amara bhavana. have saMkSepa dvAra - * niyukti-876 : lAkha graMthone pAMca hajamAM, tenAthI aDhI hajamAM, chelle eka zlokamAM sthApita karyo, tene saMkSepa jANavo. * vivecana-876 : (5) saMkSepa - cAra RSioe pratyeke lAkha graMtha karIne jitazatru rAjA sAme upasthita karyA. tame amAruM zAstra sAMbhaLo kemake tame pAMcamAM lokapAla cho. rAjA bolyo keTalA che ? RSio bolyA - lAkha zloka pramANa cAra saMhitA che. rAjA bolyo - mAruM rAjya sIdAya che. e pramANe aDadhuM - aDadhuM ghaTADatA yAvatu keka zloka rahyo. te paNa rAjAe na sAMbhaLyo. tyAre cArae paNa potAno mata pradarzita karavA eka zloka racyo. te A pramANe - Ageya kahe che - pace pachI bhojana karavuM. kapila kahe che - prANInI dayA pALo, bRhaspati kahe che - koIno vizvAsa na karo, pAMcAla kahe che - strIone vize mArdavatA-mRdatA rAkhavI. * * * * * e pramANe sAmAyika paNa cauda pUrvanA arcano saMkSepa kahevAya che. (6) anagdha - have anavadha dvAra viSayaka kathAnaka - vasaMtapura nagaramAM jitazatru rAjA hato, dhAriNI saNI hatI. temane dharmaruci nAme putra hato. te rAjA sthavira hato - vRddha thayo. tyAre te pravajyA levAnI IcchAvALo thaI, dharmaracine rAjya ApavA Icche che. te mAtAne pUche che - pitAjI rAjyano tyAga kema kare che ? mAtAe kahyuM - rAjayae saMsAra vadhAranAra che. dharmaraci bolyo - mAre paNa rAjyanuM kAma nathI. te pitA sAthe tApasa thayo. teTalAmAM amAvAsyA AvI. make udghoSaNA kare che - AzramamAM kAle amAvAsyA thaze, to Aje puSa-kuLono saMgraha karI lo, kAle chedanano niSedha che. tyAre dharmarucine thayuM - jo sarvakALa chedana na thAya to kevuM sAruM ? koI divase sAdhuo amAvAsyAmAM tApasa AzramanI najIkathI nIkaLyA. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodaghAta ni -876 151 dharmaracie temane joIne pUchyuM - bhagavan! zuM tamAre anAkuddhi nathI ? (chedana niSedha nathI ?. te aTavImAMthI jAo cho? sAdhuo bolyA ke - amAre mAvajIva anAkarI che. dharmaci saMbhramathI vicAravA lAgyo. sAdhu paNa gayA. dharmaracine jAtismaraNa thatAM, te pratyekabuddha thayo. A ja artha kahe che - * niyukti-837 - anAkahi sAMbhaLIne pApabhIru dhamarucie pApano tyAga karIne anavadhapaNuM svIkArI aNagAra [sAdhu thayo. * vivecana-837 - zravA * sAMbhaLIne AkuDhi-chedana ke hiMsA, tethI anAvRSTi-hiMsA na karavI te. aNabhIta - te te yonimAM jIvo jene kAraNe jAya che te mana eTale pApa, tenAthI karela te pApabhIruM, aNagavajIna" - sAvadha yogano parityAga karIne. - aNavaryatAne pAmela eTale saMvRta sAdhu thayela. have parijJA dvArano avayavArtha kahe che, temAM kathAnaka pUrve kahela che. have tenI gAyA kahe che - * niyukti-878 - 4-parijJA vaDe jIva ane jIvane jANIne sAvadha yoga kriyAne pratyAkhyAna parijJAthI te IlApaNe jANI che. * vivecana-838 :gAthArtha kaho. () parijJA sAmAyika dRSTAMta pUrve kahela che. (8) pratyAkhyAna dvAra - have tenuM kathAnaka kahe che. tetalapura nagaramAM kanakaratha nAme rAjA hato. tene pAvatI rANI hatI. rAjA bhoga lola5 hato. tethI je-je paNa janme tene mArI nAMkhe che. tyAM tetalIpatra nAme amAtya hato. kalAda puNyakAra zreSThI hato. tenI putrI poTilAne agAsImAM joI, tetalIne tenI mAMgaNI karI, kalAde tene paraNAvI. pAvatIe ekAMtamAM amAtyane kahyuM - koI paNa rIte ekAda kumArane bacAvI lo, to te tamArA * mArA mATe bhikSA bhAjana thaze. hAla mArA peTamAM patra che, A rahasyane tame sAcavI rAkhajo. teNe kabUla karyuM. poTilA paNa te ja samaye prasUtA hatI. poliAe putrIne rANIne ApI, rANIe kumArane porilAne soMpyo. te putrane moTo kare che, kaLA-zikSaNa ApyuM. koI divase teTalIputrane podilA aniSTa thaI gaI. tenuM nAma paNa leto nathI. koI divase sAdhvIone pUche che - tame kaMI jANo cho, jenAthI huM mArA patine priya thAuM ? sAdhvIoe kahyuM - amane evuM kaMI kahevAnuM kAtuM nathI. dharma kaho. pokilA saMvega pAmI, teTalIputrane pUchyuM - huM dIkSA lauM ? teNe kahyuM ke jo mane tuM bodha karavAnuM vacana Ape to tane rAjA ApuM, poThThilAe te vAta svIkArI. zrAmaNa pALI devaloke gaI. A tarapha kanakaratha rAjA mRtyu pAmyo. tyAre nagarajano samakSa kumArane jU 15ra Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 karyo. rahasyodghATana karyuM pachI kumArano rAjyAbhiSeka karyo. kumArane tenI mAtA pAvatIe kahyuM ke teTalIputra sAthe sArI rIte vartaje. temanI kRpAthI tuM rAjA thayo che. te putranuM kanakadhvaja nAma hatuM. badhe sthAne amAtyane prAdhAnya ApyuM. polideva teTalIputrane bodha pamADavA Ave che, te bodha pAmato nathI. tyAre deva rAjA kanakadhvajane tenA tarapha aNagamo utpanna karAve che. teTalIputra rAjamAM gayo tyAre kanakadhvaja rAjA avaLu mukha karIne rahyo. teTalIputrane Dara lAgyo, te ghera AvI gayo. tenA parijano paNa teno Adara karatA nathI. te vadhAre bhayabhIta thayo. tyAre tAlapuTa jhera khAdhuM paNa maryo nahIM. gaLA upara charI pheravI to paNa na chedAyu. doraDuM bAMdhI laTakI gayo, doraDuM chedAI gayuM. pathara gaLe bAMdhIne pANImAM DULyo. to tyAM taLIyuM thaI gayuM. tyAre ghAsamAM agni saLagAvIne praveza karyo, to paNa saLagyo nahIM. tyAre nagaracI nIkaLI gayo yAvatuM pAchaLa hAthI paDyo AgaLa prapAtagartA (khAI AvI. baMne bAju aMdhakAra, bANonI varSa thavA lAgI. tyAM ubho rahI jaIne teTalIputra bole che - hA poDhilA zrAvikA! mane AmAMthI bacAva. he AyuSyamati! poThThilA ! have huM kyAM jauM ? - x * tyAre teNI kahe che - Daryo ho to pravajyA svIkAra [ahIM jJAtAdharma pramANe AlAvA kahevA. tene joIne bodha pAmyo ane kahyuM - rAjAne upazAMta kara. DarIne ke roSamAM dIkSA levI nathI. tyAre deve badhI mAyA saMkelI lIdhI, rAjA tene mAtA sAthe zodhavA nIkaLyo. tetalIne khamAvIne nagaramAM praveza karAvyo. nikramaNa zibikA vaDe nIkaLyo. tyArapachI dIkSA lIdhI. e pramANe dRDhapaNe ApatithI gRhita thaI pratyAkhyAnamAM samatA karI. A pramANe pratyAkhyAna sAmAyika kahI] * niyukti-89 : jIvAjIva ane punya pApa sAkSAt joIne tetaliputrae sAvadheyoganA pratyAkhyAna kaya. * vivecana-839 :gAthArtha kahyo. vizeSa koI vRtti nathI. nirukti dvAra purU thayuM. upoddAta niyuktino muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda samApta Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaskAra ni - 880 153 154 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra namaskAra niyukti che. varacanabhinna-vacana thAya. A be vRkSo puSpavALA che, temAM prathama pada dvivacana che, bIjuM pada bahuvacana che. -5) vibhakita bhinna * vibhakina vyatyaya. jIpa yukAnuM kahevuM. -- x -- x x = x have sUga paNa niyuktiAno avasara che. te prApta avasara chatAM paNa kahetA nathI, * x * pachI sUtrAtugamamAM kahIzuM. [zaMkA] jo ema che to teno ahIM upanyAsa kema karyo. [samAdhAna] niryukti mAjhanA sAmAnyapaNAthI, e pramANe sUjhAtugama paNa avasara prApta che ja. temAM sUtra kahevuM joIe. te kevA prakAre che ? te lakSaNa gAyA - * niyukita-480 ? AvyagraMtha ane mahA artha hoya, je batrIza doSa rahita hoya, lakSaNo vaDe yukata hoya, tevuM sUtra ATha guNo vaDe upapeta hoya che. vivecana-880 : "utpAda-vyaya-dhrauvya yukta te sa" ItyAdi mAphaka che, aA graMtha hoya ane artha moTo thato hoya tevuM. athavA adhikRtu sAmAyika sUtravat banIza doSa hita je che te. A doSo kayA che ? te kahe che - - niryukti-881 thI 884 + vivecana : -1) ANI - amRta, satya na hoya te batAvavuM e abhUtaubhAvana, te praghAna kAraNa che ane bhUta nilava * hoya te chupAvavuM. jemake "AtmA nathI" vagere. - 2) upaghAta janaka - jIvone upaghAtakArI, jemake - vedamAM kahela hiMsA dharmane mATe thAya che. (3) nirarthaka * vaNanA kramanuM nidarzana mAtra hoya paNa abhidheyapaNe koI artha na hoya, e nirarthaka kahevAya. o--4) apArthaka * pUvapiranA yogathI pati saMbaMdhArge apAki che, jemake - daza dADama, cha pUDalA, kuMDamajAjina ItyAdi - 4 - 0- (5) chala-vacanavighAta arthavikala upapatithI chala, vAchala Adi. na6) dhvahiladroha svabhAva, - x * athavA kaluSa te tRhila, jemake - A loko ATalo ja che, jeTalo Indriya gocara che, ItyAdi na ) niHsApariphathuM vedavacana samAna, 0-8) adhika * vaNiida vaDe agadhika, 6-76) jUna-varNAdi vaDe hIna. athavA hetu udAharaNathI adhika te adhika, jemake : anitya zabda ItyAdithI kaMIka adhika ke hIta. - X - X - 017) punara- zabda ane aryanuM punarvacana, anyatra anuvAdathI. temAM zabda punarukita, jemake indraindra. arcanI punarati che, jemake Indra zaka. acI Avela sva zabdathI punarakti, jemake sthULa devadatta divase khAto nathI, asa irame khAya che te arthasI Avela punarukti temAM je ema kahevuM ke divase khAto nathI, rAtre khAya che, te punarukti kahevAya. na11) vyAhata * jemAM pUrvathI pachInuM haNAya che, jemake - "karma che, phaLa che (paNa) karmano katAM nathI. na12) ayukta-anupapatti kSama. - X - X - naB) krama bhig - jemAM yathAsaMga (anukame anudeza na karAya che. - X - X - 0-14) 0na16) liMgabhinna * liMga vyatyaya. jemake artha zI baMne pada strI liMga nathI, 6-(17) anabhihitam - svasiddhAMtamAM anupadiSTa hoya. sAMkhya ke zAkayAdino koI mata hoya, je jainamatamAM na kahela hoya. o-18) apada * padha vidhimAM padhamAM vidhAtavyamAM anya chaMdanuM abhidhAna hoya, jemake AryA padamAM vaitAlika pada kahevo. -19) svabhAva hIna - je vastunA svabhAvathI anyathA vacana hoya, jemake zIta agni. -20) vyavahita - anahiMta, jemAM prakRtane choDIne apakRtane vyAsa cakI batAvIne karI prakRtane kahe - X - X - 1) kAloSa * atItAdi kAlavyayaya, jemake - gama vanamAM pravezyA temAM prafthazafsa kahyuM, 0-22) catidoSa - asthAnaviccheda ke tenuM na karavuM te. (23) chavi - alaMkAra vizeSa, tenAthI zUnya. 0-24) samaya viddha - sva siddhAMta viruddha * * 025) vacana mAga- nirdetuka, jemake ISTa bhUdezamAM lokamathe kahevuM che. o26) apittidoSa - jemAM arthathI aniSTa Apatti hoya, jemake - brAhmaNane na haNavA, temAM 'brAhmaNane haNavA' evI sAmapiti thAya. -(27) asamAsa doSa - samAsa thAya, samAsa vidhi chatAM jemAM asamAsavayana hoya, jemake A rAjapura che, temAM talpaya samasa karavo ke vizeSaNa samAsa karavo ke bahuvIhisamAsa karavo ItyAdi. 0-28) upamA doSa * hIna ke adhika upamAna nAme jema merane sarasavanI upamA ke biMdune samudranI upamA. 0-29) rUpaka doSa * svarUpa avayava vyatyaya, jema parvatarUpa avayavane parvata vaDe na oLakhavo, samuddha avayava kahevo. 0-30) anirdeza doSa - jemAM uddezya padono rokavAkya bhAva na karAya che. jema devadatta thALImAM bhAta pakAve che, ema kahevAmAM "pakAve che" zabda na kahevo che. 0-31) padArtha doSa - jemAM vastu paryAyavAcI padanA zapathavitaranI parikalpanAno Azraya karAya che. * * * * * 032) saMdhidoSa - viSTi saMhitava vyatyaya. A bagIzadoSarahita lakSaNayukta sUtra hoya che. "mIsadoSa hita je" e vacanathI teno zabda nirdeza jaNAya che. ATha guNo vaDe yukta je te lakSaNayukata varte che. te guNo A che - * niryukti-885 : nirdoSa, sAdd, hetuyukata, alaMkRta, upanId, sopacAru mita ane madhura [e ATha guNo che.] * vivecana-885 : (1) nirdoSa-doSamukta, (2) sAvaMta - ghaNAM paryAya, go zabda ke sAmAyikavatuM, (3) anavaya vyatika lakSaNa hetu vastuthI yukata, (4) alaMkRta-upamA AdithI yukta, (5) upanIta - upanayathI upasaMhata, (6) sopacAra * agrAmya abhighAta, (3) mita-varNAdi niyata pariNAma, (8) madhura - sAMbhaLavAmAM manohara athavA sUtranA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaskAra ni - 885 bIjA guNo A che - * niyukti-886 - 155 alpAkSara, asaMdigdha, sAravat, vizvatomukha, astobhaka, anavadha sUtra, sarvajJabhASita [e ATha guNo che.] * vivecana-886 H (1) alpAkSa-mita akSara, sAmAyika abhidhAnavat, (2) asaMdigdha-saiMdhava zabdavat lavaNa, ghoTaka Adi anekArya saMzayakArI thatAM nathI. (3) sAravat - bahu paryAya, (4) vizvatomukha - anekamukha, pratisUtra cAra anuyoganA abhidhAnathI, athavA pratimukha aneka arthanA abhidhAyaka. (5) astobhaka - - 4 - stobhaka eTale nipAta, (6) anavadha - aga,i hiMsAbhidhAyaka nahIM. evA prakAre sarvajJabhASita sUtra jANavuM. sUtranA anugamathI, sUtramAM anugata te anavadha, nizcita padaccheda pachI sUtrapada nikSepalakSaNa te sUmAlApaka nyAsa. pachI che adhyayana-1-sAmAyika ha -- * -- x -- x -- x -- * sUtra-1 - [namo arihaMtANaM, namo siddhANaM, namo AyariyANaM, namo uvajjhAyANaM, namo loe savvasAhUNaM, eso paMca namukkAro, savvapAvapaNAsaNo, maMgalANaM ca savvesiM, paDhamaM havai maMgala.] * vivecana-886 H- (cAlu] [niyukti-886nuM vivecana cAlu che, sUtra ame goThavela che, namaskAra' zabdanI niyukti-887 thI zarU thAya che.] sUtra sparza niyukti chellA anuyogadvArathI vihita ane nayo hoya che. samaka ane anusare che. - x - 4 - sUtrAnugama Adino A viSaya che - padaccheda sahita sUtra abhidhAya avasita prayojana sUtrAnugama hoya che, sUtrAlApaka vyAsa paNa nAmAdi nikSepa mAtra ja jaNAve che. sUtra sparza niryukti padArtha vigraha vicAra pratyayasthAnAdi abhidhAyaka che. te prAyaH naigama Adi nayamata viSayaka che. vastutaH nayo tenA aMtarbhAvI ja che. A ame mAtra amArI buddhithI kahetA nathI, paraMtu bhASyakAre paNa be gAthAmAM kahela che. [zaMkA] jo e pramANe utkramathI nikSepadvAramAM che to zA mATe sUtra AlApaka nyAsa kahela che ? [samAdhAna nikSepa sAmAnyathI lAghavAceM kahela che. prasaMgathI ATaluM kahyuM te puratuM che. e pramANe ziSyajanonA anugrahane mATe anugama Adi prasaMgathI viSaya vibhAga batAvyo. have prakRta vAta prastuta karIe chIe. temAM sUtra sUtrAnugamamAM kahevuM joIe. te paMcanamaskArapUrvaka che. kemake te saMpUrNa zrutaskaMdha aMtargatapaNe che. have A ja sUtrAdinI vyAkhyA karavI joIe. kemake te sarva sUtranA AdipaNe che. sarva saMmata sUtranA Adi paNe che. sUtranuM Aditva A sUtranA AdimAM vyAkhyAnamAnatvathI che, ane niryuktikRt Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 upanyAsatvathI che. bIjA kahe che - maMgalatvathI A sUtra AdimAM vyAkhyAta che. tathA kahe che - maMgala traNa bhede che - AdimAM, madhyamAM ane aMtamAM. Adi maMgalArce naMdInI vyAkhyA karI. madhya maMgalArthe to tIrthaMkarAdinuM guNa abhidhAyaka che, namaskAra te aMtya maMgalArce che. 156 A ayukta che. zAstranA aparisamAptipaNAthI aMtya maMgala ayukta che. Ane Adi maMgalapaNe kaheluM paNa ThIka nathI kemake te karela che, karelAnuM karavuM te anavasthA prasaMga che. - 4 - 4 - ame to sarvathA guruvacanathI avadhAryA pramANe tattvArtha ja pratipAdita karIe chIe. sUtranI AdimAM "namaskAra" che. tethI pahelAM tenI ja vyAkhyA karIe chIe. sUtranI A vyAkhyA utpatti Adi anuyoga dvAra anusAra kahevI joIe. temAM namaskAra niyukti prastAvinI A gAthAne kahe che - * niryukti-887 (1) utpatti, (2) nikSepa, (3) pada, (4) padArtha, (5) prarUpaNA, (6) vastu, (7) AkSepa, (8) prasiddhi, (9) krama, (10) prayojana, (11) phaLa e dvArothI namaskAranI vicAraNA karavI. * vivecana-887 : (1) utpAdana te utpatti, prasUti, utpAda. te A namaskAranI naya anusArathI vicAraNA. (2) nikSepaNa te nikSepa, nyAsa. te Avu kArya che (3) jenA vaDe padha thAya te pada ane te nArmika Adi che, te AnuM vAcya che. (4) padArtha - padano artha, te vAcya che. teno nirdeza sat Adi anuyoga dvAra viSayatvathI che. (5) prarUpaNA - prakarSathI rUpaNA karavI. (6) jemAM guNo vase che te vastu, te ad vAcya che. (7) AkSepaNa te AkSepa, AzaMkA. te karavI. (8) prasiddhi - te parihAra rUpa kahevI. (9) krama - arhat Adi abhidheya. (10) prayojana - teno viSaya ja. athavA jenA vaDe prayukta pravarte che te prayojana-apavarga nAme che. (11) phaLa - te kriyA aMtarbhAvi svargAdi che. - x - ATalA dvArothI namaskAranI vicAraNA karavI. - 4 - have utpattidvAra nirUpaNAne mATe niyuktikAra kahe che - niryukti-888 : namaskAra utpannAnutpanna che, Adha naigamanayanI apekSAthI te anutpanna che, zeSa nayApekSAo utpanna che. kaI rIte? trividha svAmItvathI. * vivecana-888 : syAdvAdIone namaskAra utpannAnutpanna che, bIjA ekAMtavAdIne tema nathI. kemake paraspara viruddha dharmanA svIkArathI ekatrapaNe ema kahyuM. [zaMkA] syAdvAdIne paNa ekama ekadA paraspara viruddha dharmAdhyAsa kaI rIte ? [samAdhAna] ahIM nayo pravarte che. te naigamAdi sAta che. naigamanaya paNa be bhede che - sarvasaMgrAhI ane deza saMgrAhI. Adi vaigama sAmAnya mAtra avalaMbItvathI che, temAM utpAda-vyayarahitatvathI namaskAra paNa tenI aMtargat hovAthI anutpanna che. tenA vizeSagrAhIpaNAmAM bAkInA nayothI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 888 - 4 - x - utpanna che. [zaMkA] bAkInAmAM saMgrahAdi che, tenuM vizeSagrAhitva nathI ? teno Adi vaigamamAM ja aMtarbhAva thavAthI doSa nathI. 153 utpanna kaI rIte kahyA ? tenuM svAmItva traNa prakAre che arthAt trividha svAmIbhAvathI ke trividhakAraNathI kahyuM. - x - x - graMtha vistAranA bhayathI ahIM kahetA nathI, bhASyakAre kahyuM che. have trividhasvAmItva kahe che- * niryukti-889 -- samutthAna, vAsanA ane labdhi e traNa kAraNa pahelA traNa naya apekSAe che, Rju sUtra nayApekSAe paheluM choDI bAkI be kAraNo ane zeSa nayo mAtra labdhine kAraNa mAne che. * vivecana-889 : samutthAnathI, vAcanAthI ane labdhithI namaskAra utpanna thAya. samyak saMgata ke prazasta utthAna te samutthAna. tenA nimitte namaskAranuM, konuM samutthAna? anya zrutatvathI AdhArabhUtatvathI pratyAsannatvathI zarIrane ja grahaNa kare che. dehasamutthAna namaskAranuM kAraNa che. tenA bhAvabhAvitvathI, anyathA anupapatti che. tethI samutthAnathI e (1) kAraNa. vAcanA - pachI zravaNa arthAt adhigama ke upadeza. namaskAranuM te kAraNa che te bhAva bhAvitvathI ja che. tethI vAcanAthI e (2) kAraNa. labdhi - tenA AvaraNa karma kSayopazama lakSaNa. te kAraNa (3) padane aMte prayukta zabda nAnI apekSAthI traNemAM paNa prAdhAnya jaNAvavAne mATe che. tethI ja kahe che - zuddha naigama, saMgraha, vyavahAranayathI vicAratA samutthAnAdi traNe namaskAra kAraNa che. [zaMkA] pahelAM nayamAM azuddha vaigama ane saMgraha kema trividha kAraNa Icche che ? te baMne to sAmAnya mAtrA avalaMbItvathI che. [samAdhAna] tene anutpanna kahevAthI pahelAM naya trikathI, te baMnenA utkalitvathI doSa nathI. RjusUtra samutthAna kAraNa sivAyanA be kAraNa Icche che. ItyAdi - x + X - naya pradhAna viSaya hovAthI tajJa pAse samajavo. - 4 - have nikSepa kahe che. te cAra bhede che - nAma namaskAra, sthApanA namaskAra, dravyanamaskAra ane bhAvanamaskAra. temAM nAma ane sthApanA sugama che. jJa ane bhavya zarIra atirikta dravya namaskAra kahe che * niyukti-890 : nihavAdine dravya namaskAra hoya che, upayukta samyakdaSTi kare te bhAva namaskAra che. nama: naipAtika pada che dravya-bhAva saMkoca te padArtha che. * vivecana-890 : nihavAdi dravya namaskAra che kemake namaskAra ane namaskAravALAthI abhinna che. Adi zabdathI dravyArtha ke je maMtradevatA ArAdhanAdimAM che te. A dravya namaskAranuM udAharaNa che - vasaMtapura nagare jitazatru rAjA, dhAriNI rANI sahita avalokana kare che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 dramakane joyo. anukaMpAthI nadI sadeza rAjAne rANI kahe che. rAjAe te dramakabhIkhArIne bolAvyo, alaMkAra paherAvyA, vastro ApyA. teNe kaccho lIdho, dedIpyamAna lAgato hato. kAlAMtare rAjAe tene rAjya ApyuM. daMDabhaTa-bhojikone devAyatanamAM pUjA karatA joyA, te vicAre che - huM konuM karuM ? rAjAnuM Ayatana karuM, teNe devakULa karyu. temAM rAjA-rANInI pratimA karAvI. pratimA praveza mATe lAvatA pUchyuM, teNe vAta karI. saMtuSTa thaI rAjA satkAre che. te traNa saMdhyA arcanA kare che. khuza thayelA rAjAe tene badhAM sthAno ApyA. anya divase rAjA daMDayAtrAe nIkaLyo. te badhAMne aMtaHpura sthAnamAM sthApIne gayo. temAM aMtaHpura strIo nirodha sahana na karI zakavAthI tene ja upayare che. tene gamatuM nathI, tyAre te bhojana karato nathI. pachI dhIme dhIme te pravezyo ane vinAza pAmyo. rAjA Avyo. vinAzita thayela joyuM. ahIM rAjA sthAne tIrthaMkara che, aMtaHpura sthAne chakAya jIvo che athavA cha kAya jIvo nathI paNa zaMkAdi pado levA, jethI zreNikAdino paNa dravya namaskAra na thAya. dramaka sthAne sAdhuo che. kacchanA sthAne mithyAtva che, bhAvara sthAne samyakatva che. daMDa saMsAramAM vinipAta che. A dravya namaskAra. 154 noAgamathI bhAva namaskAra, je zabdakriyAdi samyagdaSTi ja kare che. ahIM nAmAdi nikSeponA je nayo je nikSepane Icche che, te vizeSa AvazyakathI zaMkA ane parihAra sahita jANavuM. ahIM te kahela nathI. have pada dvAra kahe che. :- pada pAMca prakAre che - nAmika, naipAtika, aupasargika, AkhyAtika ane mizra. temAM azva nAmika che, tu naipAtika che, patti - aupasargika che, dhAvati e AkhyAtika che, saMvata mizra che. ema nAmAdi pAMca prakAre padano saMbhava che chatAM kahe che - arhat Adi padAdi paryanta nipata thAya che mATe nipAta. nipAtathI Avela ke nipAta vaDe nivRtta hovAthI naipAtika kahyuM. nama: naipAtika pada che. have padArtha dvAraH- - 4 - nama e pUjArthe che. "namo arahaMtANaM' te dravya-bhAva saMkoca lakSaNa che. temAM dravya saMkoca te hAtha, mastaka ane paga Adi vaDe saMkoca, bhAva saMkoca te vizuddha manano niyoga, dravyabhAva saMkocana pradhAna padArtha. - X - ahIM caturbhAgI che - (1) dravya saMkoca hoya, bhAva saMkoca nahIM. jemake - pAlaka. (2) bhAvasaMkoca hoya dravya saMkoca na hoya jemake - anuttara deva, (3) dravya ane bhAva baMnethI saMkoca, jemake - zAMba, (4) dravya-bhAva baMne saMkocano abhAva, te zUnya bhaMga che. ahIM bhAva saMkoca pradhAna che. dravyasaMkoca paNa tenI zuddhi nimitte che. have prarUpaNA dvAra pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-891 prarUpaNA be prakAre che - cha padavALI, nava padavALI, cha pada A pramANe - zuM, konuM, konAthI, kyAM, keTalo kALa, keTalAM prakAre ? thAya. * vivecana-891 1 be prakAre - prakRSTa-pradhAna ke pragata ane rUpaNA - varNanA, te prarUpaNA. tenuM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 891 vaividhya kahe che - cha padI, nava padI. = zabdathI pAMca padI. temAM cha pado A rIte che - zuM? vagere. temAM Adha dvAra avayavArtha kahe che - * niryukti-892 : namaskAra zuM che? namaskAra pariNata jIva namaskAra che. pUrvapati to te ghaNAM jIvone che. pratiSamAna ApekSAthI eka jIvane ke aneka jIvone paNa che. * vivecana-892 : f zabda sarvanAma napuMsaka nirdeza che. badhAM liMga sAthe yoga anusAra saMbaddha thAya che. jemake dhi sAmAyi? jo namA:. temAM ajIva Adino nirAsa karavA kahe che - jIva che, ajIva nathI. - 4 - 4 - 4 - sarva astikAyamaya skaMdha, teno deza te jIva. te ekadezatvathI skaMdha na thAya. aneka skaMdhanI Apatti thAya, askaMdha paNa na thAya kemake skaMdhanA abhAvano prasaMga thAya. vastu vizeSatvathI anabhilASTa na thAya. tethI noskaMdha arthAt dhaiddeza che. skaMdha deza vizeSArthano dhotaka no zabda che. e pramANe nogrAma paNa paNa kahevuM. vizeSa e ke - grAma - cauda bhUtagrAmano samudAya. ekendriya sUkSma ane bAdara, saMjJI-asaMjJI paMcendriya, beIndriya. teIndriya, caurindriya e paryAptA - aparyAptA bhedathI cauda grAma thAya. prasaMge ATaluM kahyuM, have cAluvAtane kahe che - sAmAnyathI azuddha nayonA mate jIva. tenuM jJAna ane labdhiyukta ke yogya namaskAra che. zabdAdi zuddha nayamatane AzrIne tatpariNata jIva varte che. te ja namaskAra pariNAma pariNata ja namaskAra che, apariNata nahIM. ekatva ane anekatvanI vicAraNAmAM naigamanA saMgraha, vyavahAra aMtargatatvathI saMgrahAdi vaDe ja vicAra che. temAM saMgrahano namaskAra jAti mAtranI apekSApaNAthI eka namaskAra che. vyavahArano vyavahAra paratvathI ghaNAM namaskAra che. ItyAdi - 4 - 4 - f dvAra kahyuM. have vakSya e dvAra. ahIM pUrva partipanna ane pratipadhamAna aMgIkaraNathI abhISTa artha nirUpaNArthe kahe che - pUrvapatipanna ja jo adhikAra karAya to to vyavahAranaya matane AzrIne jIvonA arthAt jIva svAmika cha pratipadhamAnane AzrIne jIvanA ke jIvonA kahyA. bhAvArtha nayothI kahevo - 159 jethI namaskAra ane namaskartA baMnene AdhIna namaskAra karaNa che. temAM Taigama ane vyavahAranA mate namaskAryano namaskAra, na karavo. jo ke namaskAra kriyA niSpAdaka kartA che to paNa tene nahIM kemake svayaM anupayuSyamAnatvathI che - yatibhikSAvat. tethI kahe che - bhikSA niSpAdakane na ApavI, paNa bhikSune bhikSA ApavI te prasiddha che. ahIM saMbaMdhavizeSa apekSAvaza prApta ATha bhaMgo thAya che. te A pramANe - (1) jIvanA, (2) ajIvanA, (3) jIvonA, (4) ajIvonA, (5) jIvanA ane ajIvanA (6) jIvanA ane ajIvonA, (3) jIvonA ane ajIvanA, (8) jIvonA ane ajIvonA. ahIM tenA udAharaNo kahe che - (1) jIvanA te jinanA ja ane ajIvanA te jinendrapratimAnA. (2) jIvonA te yationA, ajIvonA eTale pratimAonA. ItyAdi vRttimAM jaNAvyA mujaba jANavA. * X >> X - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 saMgraha mate nama: sAmAnya mAtra che ane tenA svAmI mAtra vastuno jIva 'nama' e tulyAdhikaraNa che, kemake teno abheda paramArthAtvathI che. koI to zuddhatara - pUyajIvapUjaka jIva saMbaMdhathI jIvano ja namaskAra e eka bhaMga che. RjusUtra mate namaskArano jJAnakriyA zabda rUpatvathI tenA kartAno anarthAntarapaNAthI kartRsvAmIka ja che. zabdAdino paNa A ja pramANe che. ItyAdi - - x - x - 'sva' dvAra kahyuM, have jaina dvAranI nirUpaNA - kayA sAdhana vaDe namaskAra sadhAya che? tenI A gAyA che * niyukti-893 : jJAnAvaraNIya ane darzanamohanA. kSasopazamathI namaskAra prApta thAya che. jIvamAM, ajIvamAM ItyAdi ATha bhaMgomAM sarvatra hoya che. 160 - * vivecana-893 : 'jJAnAvaraNIya' ema sAmAnya zabda chatAM mati ane zrutajJAna AvaraNIya grahaNa karAya che. kemake te mati ane zrutajJAna aMtargatatvathI che, tathA samyagdarzananA sAhacaryathI jJAnanA ane darzana mohanIyanA kSayopazamathI sadhAya che. - x - tenA AvaraNa be prakAranA spardhako hoya che - sarvopaghAtI ane dezopaghAtI. temAM badhAM sarvaghAtimAM ane udghAtitomAM dezopaghAtinA pratisamaye vizuddhi apekSAe anaMta bhAgothI kSayane pAmIne vimukta thatA kramathI pahelo akSara pAme che. e pramANe eka eka varNa prAptithI samasta namaskAra [navakAra pAme che. have smin dvAra - zemAM? ahIM adhikaraNa che, adhikaraNa eTale AdhAra. te cAra bhede che, te A pramANe - vyApaka, aupazleSika, sAmIpTaka, vaiSayika. temAM (1) vyApaka - talamAM tela, (2) aupazleSika-sAdaDI upara beso, (3) sAmIpTaka - gaMgA kinAre ghoSa, (4) vaiSayika - rUpamAM cakSu temAM pahelA bheda atyaMtara ce, bAkInA bAhya che. temAM vaigama ane vyavahAra baMne bAhyane Icche che, temanA matanA anuvAdI sAkSAt A gAthA khaMDamAM kahe che - jIva ajIva - x - tattvataH jIvaajIva Adi ATha bhaMgomAM thAya che sarvatra e pramANe bhAvanA karavI. namaskAra ja jIvanA guNatvathI jIva che. te jyAre gajendra AdimAM hoya tyAre jIva che, jyAre sAdaDI AdimAM hoya tyAre ajIva che, jyAre ubhayAtmaka hoya tyAre jIvAjIva che. e pramANe ekvAna, bahuvacananA bhedathI ATha bhaMgo pUrvokta ja yojavA. [zaMkA] pUjya namaskAranA e pramANe vaigama ane vyavahAranaya che, te ja kema AdhAra na thAya ? ke jethI pRthak Icche che. [samAdhAna avazya svathI ke svaAtmamAM thAya ja tema nahIM, anyatra paNa hoya. jemake devadattanA dhAnya kSetra. tu zabdathI zeSa nayano AkSepa karyo. saMkSepathI darzAve che - temAM saMgraha abheda paramArthatvathI koIka vastu mAtramAM Icche che koIka tenA dharmatvathI jIva kahe che. RjusUtra jIvatvathI jIva ja mAne che. [zaMkA] RjusUtra anya AdhAra paNa Icche che ja "AkAzamAM vasati' e vacanathI [samAdhAna] te dravya vivakSAthI che, guNa vivakSAthI nahIM. zabda Adi Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni : 8-3 161 upayukata jJAnarUpa jIva ja Icche che, anyatra nahIM, zabda kriyArUpa paNa nahIM. * * have 'fvaryAvara' keTalA kALe thAya che, te batAve che - * niryukti-894 - upayogane AzrIne aMtarmuhUrta ane labdhine AzrIne jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI 4 sAgaropama hoya che. arahaMtAdi paMcavidhane namaskAra pAMca prakaTe che. * vivecana-894 - upayogane AzrIne jaghanyathI ke utkRSTathI aMtarmuhUrNa sthiti jANavI. labdhi kSayopasamaNI thAya, te jaghanyasthiti aMtarmuharta ja hoya, utkRSTa sthiti 66 sAgaropamAM samyakatva kALa jANavo. A eka jIvane AzrIne kahyuM, vividha jIvone vaLI adhikRtya upayoga apekSAthI jaghanyathI ane utkaTathI temaja che. labdhithI sarvakALa hoya che. tividha * namaskAra keTalA bhede ? arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu padAdithI pAMca prakAre che. AnA dvArA arthAntarathI vastu sthiti vaDe 'nama:' padano abhisaMbaMdha kahe che. A rIte cha pada prarUpaNA kahI, have navapada prarUpaNA kahe che - * niyukti-85 - 1- sAda parUpA, ra- dravya pramANa, 3- kSetra, 4- spanA, 5- kALa, - aMtara - bhAga, 8- bhAva 9 a bahatva nava pada che. * vivecana-8w : (1) sat - sadbhuta, vidhamAna. sat evuM te pada - sAda, tenI prarUpaNA karavI te satpada prarUpaNA. (2) jethI namaskAra jIva dravyathI abhinna che. tethI dravya pramANa kahevuM joIe. namaskAravALA jIvadravyo keTalA che? (3) kSetra - keTalA photramAM namaskAra. e pramANe 4 thI 6 - sparzanA, kALa ane aMtara kahevuM tathA (3) bhAga - namaskAravALA zeSa jIvo keTalA bhAgamAM varte che? (8) bhAva-kayA bhAvamAM che? (9) alAbahatva - pUrva pratipakSa ane pratipadhamAnakanI apekSAthI kahevuM. vistAra arthe pratidvAra kahe che - * niyukti-896,897 : vivakSita vartamAna samayamAM namaskAranA pUrva pratipakSa ane pratipardhamAnane AgrIne gati, Indriya, kAya, veda, yoga, kaSAya, lerayA, samyakatva, jJAna, darzana, saMyata, upayoga, AhAra, bhASaka, parita, pApti, sUkSma, saMjJI, bhava ane cazma vize mANita karavI. * vivecana-896,897 : A baMne gAthA pIThikAmAM vyAkhyAta karI hovAthI ahIM vivaraNa karatA nathI. traNa anuddvArano avayavArtha pratipAdana karavA kahe che - * niyukti-898 - namaskAra pratipanna kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge hoya ane [32/11] 162 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 lokanA caudabhAgamAM sAta bhAga pramANa che. tathA sparzanA paNa ema ja che. * vivecana-898 : namaskAra pratipanna jIvarAzi pramANa sUkSmotra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge rahela AkAzapradeza pramANa che. kSetralokavALo gAcArya kahyo. vizeSa e - adholokamAM pa/14 bhAga hoya. sparzanA e pramANe ja che. vizeSa e - paryAvarta pradezone sparze che, ema bhedathI kahyuM. have kAladvAno avayavArya kahe che - * niyukti-89 : eka jIvane ApIne pUrve batAvyA mujaba kALa jANavo. vividha jIvane AzrIne sarvakALa namaskArano jANavo. aMtarane AzrIne eka jIvane AzrIne jaghanyathI aMtamuharta hoya che. * vivecana-89 : eka jIvane AzrIne cha pada prarUpaNAmAM jema kALa kahyo temaja jANavo. vividha jIvone AzrIne paNa temaja che. - x * bAkI gAthArtha mujaba. * niyukti -900 - utkRSTathI aMtara dezona adhapugala parAvarNa kALa che. vividha jIvane AalIne aMtara nathI. bhAvane vize kSayopazama bhAvamAM namaskAra che.. * vivecana900 : ahIM utkRSTathI kahyuM te dezona ardhapugala parAvarta. vividha jIvane AzrIne sadA avyavacchinnapaNAthI aMtara nathI. bhAvathI kSayopazamamAM kahyuM te prAyuryane AzrIne kahela che. anyathA koI eka to kSAyika ane aupazamikamAM paNa kahe che. kSAyikamAM * zreNikanI jema. aupathamikamAM - zreNI aMtargat jIvone. * * * * * have bhAgadvAranI vyAkhyA - * niyukti -901 - sarva jIvono anaMtamo bhAga namaskArane pAmela che. bAkI anaMtagaNA midaSTi che. namaskArane yogya vastu arihaMtAdi pAMca che, teno hetu A che - * vivecana-901 - jIvono anaMtabhAga namaskArane pAmela che. * x * alAbahava dvAra jema pIThikAmAM mati jJAnAdhikAra mAphaka jANavuM. have 2 zabdane AkSepacI paMcavidha prarUpaNAne anabhidhAnathI pazcAIthI vastuhAranI nirUpaNAne mATe kahe che - vastu dravya dalika yogya aImue anantara che. vastu namaskArane yogya arahaMtAdi pAMca ja che. temAM varatutvathI namaskAra ahevamAM A hetu - kahevAnAra lakSaNa che. have = zabda sUcita paMcavidha prarUpaNAne kahe che - * niyukti2 - AropaNA, bhajanA, icchA, dApanA, niyapiNA e pAMca prakAre namaskAra, namaskAra, nonamaskAra, nonimaskAra ema nava bheda che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 02 163 * vivecana-02 : AropaNA, bhajanA, pRcchA, dAyanA - darzanA ke dApanA ane niyapinA, temAM zuM jIva ja namaskAra che ? athavA namaskAra ja jIva che e pramANe paraspara avadhAraNA AropaNA che tathA jIva ja namaskAra e uttarapada avadhAraNa che. ajIvathI vyavadhi . jIva ja namaskAra avadhAre che jIva to anavadhArita che. namaskAra ke anamaskAra che. A ekapadanA vyabhicArathI bhajanA che. jIva namaskAra zuM viziSTa che ? athavA anamaskAra zuM viziSTa che, te pRcchA. ahIM prati uttara dApanA - namaskAra pariNata jIva che, namaskAra apariNata nathI. niyapitA to A ja namaskAra paryAya pariNata jIva namaskAra che. namaskAra paNa jIva pariNAma ja che, ajIva pariNAma nathI. ahIM Ama samajavuM ke - dApanA e praznArtha vyAkhyAna che, niyapinA che tenuM nigamana che athavA A bIjI cAra bhede prarUpaNA che - temAM prakRti aiznAra, nAra ubhaya niSedhane AzrIne cAra bhedapaNuM che. prasUkti * svabhAva, zuddhatA jemake namaskAra. te ja nan nA saMbaMdhathI akArayukata che - tethI namaskAra, te ja nA zabdano upapadathI no namIra, ubhayanA niSedhathI nomanAra, temAM 'namaskAra' te temAM pariNata jIva, anamaskAra che temAM apariNata jIva, labdhi zUnya ke bIjo koI. athavA nA Adi yukta namaskAra ane anamaskAra, AnA dvArA be bhaMga Apa jANavo. no zabda vaDe di yukta je namaskAra ke anamaskAra tenI A akSaNamanikA kahI. temAM nonamaskAra vivakSAthI deza namaskAra ke anamaskAra thAya. kemake no zabda deza ke sarva niSedhaparatvathI che. noanamaskAra paNa deza anamaskAra ke namaskAra che kemake dezathI ke sarvathI niSedhatva che. A cAra bhedo kahyA. Ano naigamAdinaya abhyAgama pUrvokta anusAra kahevo. navA vI - pUrvokta pAMca bheda ane A cAra bheda e rIte nava prakAre prarUpaNA bIjA prakArathI jANavI. prarUpaNA dvAra kahyuM. A niHzeSa che. have gAthAnA khaMDa vaLyuM te kahI che, te avasara prApta ane vastuhAranA vistArathI vyAkhyA kare che. * x * x - te vastavamAM A hetu che, tethI ahIM hetu kahe che, tenI gAthA - * niyukti -903 - mArga, avipanAza, AcAra, vinayatA, sahAyatva e pAMca hetuthI huM pAMca prakArano namaskAra karuM chuM. * vivecana-03 : mArga Adi pAMca arahaMtAdinA namaskAra yogyatAmAM A hetuo che. * * * ahIM A bhAvanA che - arahaMtanA namaskAra yogyatAmAM mAna - samyagdarzanAdi lakSaNa hetu che, je kAraNe teoe dekhADyo, te kAraNe mukti che, kemake tenAthI paraMparA mukitano hetu hovAthI pUjya che. siddhonA namaskAra yogyatAmAM avipanAza, zAzvatatva hetu che. tethI kahe che - tenA aviparAzane jANIne prANIo saMsAranI vimukhatAthI mokSane mATe ghaTe che. 164 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 AcAryanI namaskAra yogyatAmAM AcAra ja hetu che, tethI kahe che - te AcAravAnuM ane AyAra kahenArAne pAmIne prANI AcArajJAna anuSThAnane mATe thAya che. upAdhyAyonI namaskAra yogyatAmAM vinaya hetu che. teo svayaM vinIta thaIne zarIranA karmanA vinayamAM samartha thAya che. sAdhunI namaskAra yogyatAmAM sahAyapaNuM e hetu che. teo mokSe javAmAM * x * sahAyaka bane che. e pramANe saMkSepathI arahaMtAdinA namaskArapaNAthI mArga Adi guNo kahyA. have prapaMcathI guNone darzAvavA kahe che - * niyukti -904 - 1- aTavImAM mArga batAvanAra, - samudramAM niyamika, 3- chakAya rakSaNArthe mahAgopa tene kahevAya che. * vivecana-904 : aTavImAM arahaMte mArga batAvyo, te pramANe samudramAM niyamika ane bhagavaMte ja chakAya rakSaNane mATe je kAraNe prayatna karyo tethI mahAgopa, tene kahevAya che. avayavArtha pratidvAre kahe che * x - * niyukti -905,906 : jema vidanavALI aTavIne sArthavAha oLaMgAvI Ape che ane tenA mArgadarzanathI musApharo Izcita nagarane pAme che, tema jinere upadezela mArge saMsArarUpI aTavIne oLaMgI jIvo nivRtti purIne pAme che. tethI jinerone aTavImAM sArthavAha jANavA. * vivecana-05,76 : aTavI, 'sapratyapAya-vAgha Adi ghaNAM vino, 'vole' - ulaMghIne, 'dezikopadeza' nipuNa mArgajJaupadeza. *ISTapura" - ITa patana. bhava aTavI paNa ullaMghIne. nivRttipurI - siddhipura, jinopadiSTa mArgathI paNa bIjAnA upadezathI nahIM. gAcArya kahyo che. have vistAra artha mATe kathAnaka - ahIM aTavI be prakAre - dravya aTavI ane bhAva cATavI. temAM dravya aTavImAM A daSTAMta che - vasaMtapura nagara hatuM, dhanasArthavAha hato. te bIjA nagare javA mATe ghoSaNA karAve che - jema naMdIphalajJAtamAM kahyuM tema jANavuM. tyAre temAM ghaNAM kApeTikAdi ekaThA thayA. te temane maLIne mArganA guNone kahe che - eka mArga kAju che, eka mArga vaka che. je vaka che tenAthI kaMIka sukhe sukhe javAya che, ghaNAM kALe Icchita nagara prApta thAya che. puro thayA pacI te mArga paNa Rju mArge ja utare che. paNa RjumAmAM nAno ane kaTavALo che. te kaI rIte? te ghaNo viSama che paNa glajja che. temAM jatAM ja be mahAghora vAgha ane siMha vase che. te baMne tenA paga pakaDI le che. tene mukyA vagara rasto maLato nathI. puro thAya tyAM sudhI anuvarte che. ahIMnA vRkSo manohara che, tenI chAyAmAM vizrAma na karavo. tenI chAyA mAraNapriya che paDelA pAMDupatronI nIce muhUrta mATe vizrAma karavo manohararUpadhArI ane ghaNAM madhura vacanathI ahIM mArthAntara sthita Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao-1, namaskAra ni - 05,906 165 puraSo bolAve che, temanA vacana na sAMbhaLavA, sArthikone kSaNavAra mAtra mukavA nahIM. ekalAne niyamathI bhaya che. duraMta ghora davApti apamata paNe zAMta karavo. na zAMta karela agni niyamathI bALe che. pachI durga ucca parvata upayogapUrvaka oLaMgavo, nA oLaMgo to nakkI mRtyu thaze. pachI moTI atigupila khAI vAMsakuDaMkI jaldI oLaMgavI. temAM rahevAmAM ghaNAM doSa che. pachI nAno khADo che. tenI najIka manoratha nAme brAhmaNa nitya najIka rahe che. tenI vAta na sAMbhaLI, khADo na pUravo, jo tene purazo to mArga bhAMgavo ghaNo moTo thaI jaze. ahIM divya kuLo che, te pAMca prakAranA ane negone sukhakara che. te kipAka phaLa che mATe jovA ke khAvA nahIM. ahIM bAvIza mahAkAla pizAco kSaNe kSaNe abhidrave che, tene paNa gaNakAravA nahIM. tenA bhojanapAna vibhAgathI durlabha ane virasa che. apayANa na karatAM anavarata cAlavuM. rAtre paNa mAtra be prahara suvuM, bAkInA bemAM cAlavuM e pramANe jatAM-jatAM he devAnupiyo ! jaldIthI aTavI pAra thaze. pAra karIne te ekAMte durgati vajIne prazasta zivapure javAze. pachI tyAM koI kaleza thaze nahIM. ItyAdi ItyAdi * * * * * e pramANe dravya aTavI mArgopadeza jANyo. have bhAva aTavI mArgopadeza jJAta yoje che. sArthavAhanA sthAne arahaMta che, udaghoSaNAnA sthAne dharmakathA che. taTikAdi sthAne jIvo che. aTavI sthAnIya saMsAra che. bAjue sAdhamArga che. vako zravakamArga che. prAyapura sthAnIya mokSa che. vAgha ane siMhanulya saNa ane dveSa che. manohara vRkSa chAyA sthAnIya strI Adi saMsakata vasati che. pari zaTita sthAnIya anavadha vasati che. mArgataTasTa bolAvanAra puraSone sthAne pAkSiAdi akalyANa mitro che. sArjikanA sthAne sAdhao che. davAni sthAne krodhAdi kaSAyo che ane phaLa sthAnIya viSayo che. pizAcanA sthAne bAvIza parISaho che. eSaNIya bhojana-pAnamAM nitya udhama karavo. be prahara svAdhyAya karavo nagara prApta thatAM mokSanuM sukha che. A kAraNe te nagare javAnI IcchAvALA loko janaupadezadAna Adi upakAra sArthavAhane namaskAra kare che. e pramANe mokSanA arthIoe te bhagavaMtane namaskAra karavo joIe. tathA kahe che - * niyukti -903,908 : jema A lokamAM te potAnA nagare javAnI IcchAvALo mANasa te sAviAhane popakArI mAnI, vidata nivAka jANIne bhakitathI namana kare che, tema mokSArthInA vino nivArI rAga-mada-moha rahita jinendra temane mokSanagarImAM laI jAya che, tethI popakArI hovAthI arahaMto bhAvathI namakaraNIya che ja. * vivecana-3,908 :gAthA baMneno artha kahyo. vizeSa A - kara eTale dveSa. * niyukti -909 : saMsAra aTavImAM - ke je miyAtva ane ajJAnathI mohita mArga che temAM jeNe mAsikapaNe karela che, te arihaMtane praNAma karuM chuM. 166 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda * vivecana-09 : saMsAra aTavI, kevI che ? mithyAtva ane ajJAnathI mohita mArga vALI, temAM, jeNe dezakava karyuM, te arahaMtane abhyaNuM chuM. joIne ane jANIne samyak mArgane sevavo, anyathA nahIM, te kahe che - * niryukti-910 : samyagdarzanathI daSTa, jJAnathI sArI rIte jANela nivaNimAnuM jinendroe caraNa-karaNathI sevana karela che. * vivecana-910 : aviparita darzanathI joyela, jJAna vaDe tene yathAvasthita te arahaMta vaDe jANela, caraNa ane karaNa evA ekavatu bhAvathI jinendro vaDe Asevita mokSamArga che. temAM rana * vrata Adi. jarA - piMDa vizuddhi Adi. jema kahela che ke - vrata, zramaNadharma, saMyama, vaiyAvacca, brahmagupti, jJAnAdi trika, tapa, kopanigrahAdine caraNa jANavuM. - tathA - piMDa vizuddhi, samitI, bhAvanA, pratimA, Indriyanirodha, paDilehaNa, guptI ane abhigrahane karaNa jANavuM. -- . mAtra teo kahetA nathI, paNa A ja mArge nivRttipurIne pAmyA paNa che, te jaNAve che - * niyukti -611 - teo siddhirUpa vasatine pAmyA, nivaNasukhane prApta karyuM, zAzvata, avyAbAdha ane ajarAmara sthAnane pAmyA. * vivecana-911 - siddhivasati- mokSAlaya, upagata-sAmIpyathI, kamarahitatAthI pAmyA. AnA vaDe ekendriya jIvonA sAmayano viccheda karyo. siddho tyAM kevA sukha du:kharahita rahe che, te dazavi che - nivaNa sukha eTale niratizaya sukhane pAmelA che. teo kevA darzana paribhavAdithI ahIM na Ave, te kahe che. te sthAna nitya che. vyAbAghA rahita che, jarAmaraNarahita sthAna che. have bIjA dvAranI vyAkhyA kare che. * niyukti -912 - jema niyamika sArI rIte samudrane pAra pamADe che, tema jinezvara saMsara sAgarane pAra pamADe che, tethI teo namaskArane yogya che. vivecana-1ra : prapati - laI jAya che, je prakArathI, pAra - paryA, sakhya zobhana vidhi vaDe niyamika, konI ? samadranI, te pramANe jinendro paNa bhavasamano pAra pamADe che. te kAraNathI arahaMto namaskaraNIya che. te saMkSepArtha kahyo. bhAvArtha A pramANe che - niyamiko be bhede * dravya niyamika ane bhAva niyamika. dravya niyamikamAM udAharaNa pUrvavatuM, 'ghoSaNA' kahevI. ahIM ATha vAyu varNavavA. te A pramANe - pUrvano vAyu, pazcimano vAyu, uttarano vAyu, dakSiNano vAyu, IzAnI te savAsuka vAyu, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 12 163 agnino te tuMgAra, naiRtyano te bIjApa ane vAyavyano te garbha ja vAyu jANavo. ItyAdi * * * * * bIjA paNa ATha vAyu maLIne kula soLa prakAranA vAyu thAya che. temAM jema samudramAM kAlikAvAta hita garjabhAnukUla vAyumAM nipuNa niyamika sahita, nichidra vahANa Icchita nagare pahoMcADe che, tema - * niyukti-613 - mithyAtvarUpI kAlikApAtarahita, samyakatva rUpa gajIbhavAyu vaDe eka samayamAM siddhivasati nagare jahAja pahoMcI jAya che. * vivecana-913 : mithyAtva e ja kAlikAvAyu che, tenAthI rahita bhavasamudramAM tathA samyakatva rUpa anukULa vAyu vAtA, (kemake, kAlika vAyu asAdhya che jyAre garbhajavAyuM anukULa che, pota bodhistha jIva, tenA niyamikanA upakArathI pahoMce che. temAM sAMyogika sArtha, niyamakane lAMbI yAtrAe jatAM siddhine mATe pUje che. e pramANe graMthakAra paNa siddhi nagara prati prasthita abhiSTa yAtrAnI siddhine mATe niyamika rana evA tIrthakarane stave che - * niyukti-614 - niyamikomAM ratanasamAna, traNa daMDathI virata, amUDha jJAnarUSa matinA dhAraka kaNadhArane vinayathI namelo huM gividhe vaMdana karuM chuM. * vivecana-614 - niyamakarana - arahaMta, amUDhajJAna - yathAvasthita jJAnavALA, manana te mati-saMvida ja, te ja jemAM karNadhAra che, tevA prakAranA teone vinayacI praNamelo trividhe gidaMDaviratane vAMdu chuM. have trIjA dvAranI vyAkhyA kahe che - * niyukti -615 thI 17 : jema govALa gAyone sAya, jaMgalI paNa Adi durgathI bacAve che, pracura ghAsa, aNI Adi maLatA hoya tevA vanomAM laI jAya che, tema jInikAyarUpI gAyone arihaMto maraNAdi bhayo vagerethI bacAve che ane niNirUpI vanamAM mokale che. tethI jikSaro mahAgopa che. ema upakArI hovAthI ane lokottama mAnone melA hovAthI jinendro badhe badhAM bhavyajIva rUpI lokane namaskAra karavA yogya che. * vivecana-915 thI 17 : traNe gAvAno artha kahyo. e pramANe ukta prakAre namo arahaMtANaM nA hetumAM guNo pratipAdita karyA. have bIjA prakAre te guNo kahe che - * niryukti -918 - rAga, dveSa, kaSAya, pAMce Indriyo, parISaha, upasarga A badhAne namAve che mATe arahaMta namaskArane yogya che. * vivecana-918 :- [mUrNimAM paNa suMdara vivecana che.) * x * jenA vaDe ke jenAmAM raMgAya-raMjana pAme te rAga te rAga nAma Adi cAra 168 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda bhede che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravyarAga be prakAre che - AgamathI ane noAgamathI. AgamathI raga padArthane jANe paNa temAM upayukata na hoya. no AgamathI jJazarIra, bhavya zarIra, tenAthI vyatirita evA traNa bhedo che. vyatirikta paNa kamaMdravya raNa ane nokarma dravyarAgathI che. temAM karmadravyarAga cAra bhede che, te A rIte - (1) rAgavedanIya pudgala yogya, (2) badhyamAnaka - baMdhAtA, (3) baddha ane (4) udIraNA AvalikAne prApta. baMdha pariNAma abhimukha yogya, baMdha pariNAma prApta. te badhyamAnaka, nivRta baMgha pariNAma satakarmatAthI sthita jIve AtmasAt karelA te baddha, udIraNA karaNathI kheMcIne udIraNAvalikAmAM bhaNelA te carama ane nokarpadravyarAga che karaNano eka deza ke tenAthI anya. tadanya be bhede che - prAyogika ane svAbhAvika, temAM prAyogika te kuTuMbharAgAdi ane vaiRsika te saMdhyAbharAgAdi. bhAva rAga paNa Agama ane no AgamathI be bhede che. AgamacI rAga padArthano jJAtA ane temAM upayogavALo. noAgamathI ragavedanIya karmathI utpanna pariNAma vizeSa. te be bhede che - prazasta ane aprazasta. temAM apazasta rAga traNa bhede che - daiSTirAga, viSayarAma ane sneharAga. - temAM 363 vAdIonA pota-potAnA darzanano anurAga te daiSTirAga. jema kahyuM che ke - 180 kriyAvAdI, 84 akriyAvAdI, ajJAna vAdI-63 ane vainAyiko-32 e badhAM jinavacana bAhya matithI mUDha ane potAnA darzananA anurAgathI sarvajJakathita A mokSapadane pAmatA nathI. - - - viSaya sama zabda Adi viSaya gocara che. neharAga viSayAdi nimita hita avinIta evA saMtAnAdimAM paNa hoya che. temAM A rAganuM udAharaNa kahe che - kSitipratiSThita nagara hatuM. tyAM be bhAIo rahetA hatA. ahaka ane ahatmika. moTo bhAI patnI ane bALakomAM kta hato. nAno bhAI patnIne na Isakato, ghaNuM herAna karato hato. tenI patnIe kahyuM - kema tArA bhAIne joto nathI? tyAre patie tene mArI ItyAdi. teNe tenAthI kaMTALIne dIkSA lIdhI. sAdhu thayo. tenI patnI paNa ArtadhyAne marIne kutarI thaI. sAdhuo te gAme gayA. kutarIe te sAdhune joyo. pAchaLa-pAchaLa cAlavA lAgI. upasarga jANIne te saminA nAzI gayo. pe'lI kutarI paNa marIne vAMdarI thaI. aTavImAM janmI. te sAdhu paNa karma-dharma saMyogathI te aTavI madhyethI cAlyA. vAMdarIe tene joyo. tenA gaLe vaLagI gaI. tyAMthI paNa kaleza pAmI te sAdhu palAyana thaI gayo. vAMdarI marIne yakSiNI thaI. avadhi vaDe kyAMthI AvI te jue che. sAdhunA chidro zodhe che. sAdhu apamata hovAthI teNIne koI chidra jovA na maLyA. te vyaMtarI sarva AdarathI tenA chidro zodhavA lAgI. e pramANe kALa pasAra thato hato. tenI sAthe je samavayaska sAdhuo hatA, teo bole che - "hAsya karatA taraNa zramaNo kahe che - he ardhana mitra! tane dhanya che. tuM kutarIno priya che, aTavImAM vAMdarIno sakho-vayasya che. koI divase te sAdhu vitaka utarato hato. tyAM paNa pramANa pahoLuM pANI hatuM. teNe paga phelAvyo, tyAre vyaMtarIne chidra maLI gayuM, teNe uru-sAthaLathI paga bhAMgI nAMkhyo. sAdhu bolyA - Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni 18 169 mAruM dukRta mithyA thAo. huM apakAyamAM jamIna upara na paDyo. samyagurdaSTi devIe teNIne bhagADI dIdhI. devatA prabhAvathI te pramANe ja pradeza prApta thayo. bIjA koI kahe che - te sAdhu koI gAmamAM bhikSAne mATe gayela. tyAM te vyaMtarIe te sAdhunuM rUpa chAdana karIne te rUpe mArgamAM taLAvamAM snAna kare che, bIjAe te joyuM. gurune vAta karI. Avazyaka-pratikramaNakAle AlocanA kare che, tyAre guru kahe che - he Arya! badhI ja AlocanA karo. te mukhAnaMtakAdimAM upayogavALo kahe che - he kSamAzramaNa ! mane smaraNamAM nathI. gue sAme kahyuM - je na hoya to, AlocanA mATe upasthita na hoya tevAne AcAryo prAyazcita ApatA nathI. te sAdhu vicAre che - zuM kaI rIte thayuM ? te vyaMtarI upazAMta thatAM bolI - e to meM karela hatuM. teNI zrAvikA thaI, badhuM ja kathana karyuM. A traNa bhede apazasta che. te prazastanI A nirati gAthA che - azubha kalimala ane prANInA aniSTa mAMsamAM je raMjana pAme che, tene paNa kahevAya che, jemAM te samastha gAya che. te apazasta che. prazasta rAga arahaMta Adi viSayaka che. arahaMtamAM je rAga hoya, brahmacArI sAdhumAM je raNa hoya, te arAgI sAdhuno prazasta raNa che. evA prakAranA rogane dUra karavo joIe - X - X - sarAga saMyatane kUvo khodavAnA udAharaNathI prANatya kahyuM. have doSa ke te kahe che - jenAthI, jemAM ke jenA vaDe dUSita thavAya che te dUSaNa ke doSa che. jenA vaDe aprIti thAya te hepa. A hepa paNa nAmAdi cAra bhede che te rAgavatu jANavA. to paNa dizA mAtrathI nirdeza karIe chIe. noAgamathI dravyadveSa jJazarIra bhavya zarIra vyatikita kamI dravyadveSa ane nokarpadravyadveSa che. karmabhaTveSa yogya Adi bhedathI cAra prakAre ja pudgalo che. nokarpadravyadoSa te duSTa vraNa-ghA vagere che. bhAvaaSa te heSakarma vipAka, te prazasta ane apazasta be bhedathI che. prazasta hepa ajJAnAdi viSayaka che. tethI ja ajJAna avirati ItyAdi dveSa kare che. apazasta veSa samyakatvAdi viSayaka che. tenuM udAharaNa - naMda nAme nAvika hato. gaMgAnadImAM lokone pAra utArato hato. tyAM dharmaruci nAmanA ANagAra, tenI nAvathI utaryA. loko mUlya ApIne gayA. sAdhune nAvike rokyA, bhikSAnI veLA vItI gaI. to paNa sAdhune choDyA nahIM. uSNa retImAM tarasathI pIDAvA chatAM temane mukta na karyA. tyAre roSAyamAna thayelA te sAdhu dRSTi viSa labdhivALA hatA. teNe bALI nAMkhyo. tyAM marIne te naMda nAvika sabhAmAM garoLI thayo. sAdhu paNa vicaratA te gAme gayA. bhojanapAna grahaNa karIne bhojana karavA mATe te sabhAmAM gayA. te garoLIe joyA. te jotAnI sAthe ja kuddha thayo. bhojanano AraMbha karyo tyAM te garoLo kacaro pADavA lAgyo. sAdhu bIje sthAne gayA. tyAM paNa ema ja karyuM. e pramANe kyAMya paNa bhojana sthAna na pAmatA te sAdhue te garoLA sAme joyuM. koNa re ! A naMda 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 nAme amaMgala nAvika che ? tyAM ja bALI nAMkhyo. jyAM samudramAM gaMgA praveze che, tyAM prati varSe anya-anya mArgathI vahe che. pahelAMnA loko tene mRtagaMgA kahe che. te garoLo tyAM haMsarUpe janmyo. sAdhu paNa mAgha mAsamAM sAthe sAthe prabhAte Ave che. te haMse temane joyA. te pANI vaDe pAMkhone bharIne sAdhune pANI uDADe che. tyAM paNa sAdhue teno vinAza karyo. pachI te naMdano jIva janaka parvata siMha thayo. te sAdhu paNa sArthanI sAthe tyAM jAya che. temane joIne siMha ubho thayo. sArtha bhAMgyo. te siMha A sAdhane mUkato nathI, tyAM paNa sAdhue tene bALI nAMkhyo. marIne te siMha vArANasImAM baTuka thayo. tyAM paNa bhikSArthe jatAM sAdhune bIjA bALakarUpathI sAme patthara mAre che, dhULa uDADe che, tyAre sAdhu roSita thaIne tene bALI nAMkhe che. tyAM ja te baTuka rAjA thayo. rAja jAtismaraNathI potAnA badhAM zubha pUrvajanmo yAda kare che. have jo mAraze to ghaNuM moDuM thaI jaze. tethI sAdhunI jANa mATe eka samasyA vahetI mUke che. je A samasyAne pUrI karaze. tene huM aDadhuM rAjya ApIza tema ghoSaNA karI, samasyA pada chu kare che - "gaMgAmAM naMda nAvika, sabhAmAM garoLo, mRtagaMgA kinAre haMsa, aMjanaka parvata siMha, vArANasImAM baTuka ane tyAMthI AvIne rAjA thayo che. e pramANe govALo bole che. te sAdhu vicaratA tyAM padhAryA. bagIcAmAM rahela che. ArAmika e samasyA pada bolato hato. sAdhue pUchatAM teNe pada kahyuM. sAdhue kahyuM - huM A pada puruM karIza. "A badhAMno je ghAtaka che te ahIM ja Avela che." ArAmika te pada laIne rAjAnI pAse gayo. sajA sAMbhaLIne mUcha pAmyo. rAjAe kahyuM - te haNAze. ArAmika bolyo - kAvyanA katane haNo, huM jANato nathI. lokanA kalikAraka A zramaNe mane te pada ApyuM che. rAjAe Azvasta thaIne pUchyuM - tane koNe ApyuM ? teNe kahyuM - eka zramaNe. rAjA tyAM potAnA mANasone mokale che. jo tame AjJA Apo to huM rAjA * vaMdana kastAne AvuM chuM, Avyo. pachI zrAvaka thayo. sAdhu e paNa AlocanA ane pratikramaNa karyo. pachI teo siddha thayA. AvA prakAranA hepane rAganI jema yojavo joIe. A rAga ane dveSa krodhAdi apekSAthI nayo vaDe vicAravo joIe - naigamanA saMgraha ane vyavahAranA aMtargatavaNI saMgrahAdi vaDe ja vicAra che. temAM saMgraha - cApIti jAti sAmAnyathI kodha ane mAna e heSa che. mAyA ane lobha e prIti jAti sAmAnyathI rAga che. vyavahAranayanA mate krodha, mAna ane mAyAe hepa che, kemake mAyA paNa paropaghAta arthe che. pravRttidvArathI apati jAtino tabhava che. lobha te raga che. jusUganayanA mate pati rUpavI krodha ja paraNuNa hepa che. mAna AdinI bhajanA che. kaI rIte ? jo mAna rava ahaMkAramAM prayojAya tyAre AtmAmAM bahumAna prItinA yogathI raNa che, jo te ja paraguNa telamAM yojAya to aprItirUpatvathI te Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 918 11 dveSa che. e pramANe mAyA ane lobha paNa potAnA mATe mUchapaNAthI rAga che, te baMne ja paropaghAta nimitta yogathI aprItirUpattathI dveSa che. zabdAdi nayothI lobha ja mAna ane mAyAmAM svaguNopakAra mUchatmakatvathI prIti aMtargatatvathI lobha svarUpavat che mATe traNe rAga che. svaguNa upakAra aMzarahita te mAnAdi aMza ane krodha paropaghAtAtmakacvathI dveSa che. prasaMge ATaluM basa che. vizeSa vizeSAvazyakathI jANavuM. have kaSAyadvAra - zabdArtha pUrvavatuM. tenA ATha niphopA che - nAma, sthApanA, dravya, samutpati, pratyaya, Adeza, rasa ane bhAva rUpa. temAM nAma ane sthApanA sAmAnya che. dravyakaSAya vyatirikta karyadravyakaSAya ane nokarpadravyakaSAya. kadravyakaSAyanA yogya Adi bhedo kaSAya pagalo che. nokadravyakaSAya sarjakaSAyAdi che. je dravyathI bAhya kaSAyapabhava che, te ja kaSAyanimitatvathI utpatti kaSAya che. * X - X " pratyaya kapAya ta kAraNa vizeSa, tenA pudgala lakSaNa ce. Adeza kaSAya kaitave karela bhRkuTi bhaMgura AkAra che, te ja kaSAya aMtarachatAM te pramANe dezanA darzanathI kahyuM. rasa kaSAya harItaka Adino sa che. bhAva kaSAya be bhede - AgamathI temAM upayogavaMta, noAgamathI kaSAyano udaya ja bhAva kaSAya che. te krodhAdi bhedathI cAra prakAre che. krodha paNa nAmAdi bhedathI cAra prakAre che. te kaSAya prarUpaNAmAM kahela ja che. to paNa vyatirikta dravya krodha prAkRta zabda sAmAnya apekSavathI carmakAranI kothaLI ane dhobInI nIlakoLI sama levo. bhAva krodha te krodhano udaya ja che, te cAra bheda che. jemake bhASyakAre kahela che - jaLa, retI, bhUmi, parvatarAjI sardeza cAra bhede krodha che. prabheda phaLa ame AgaLa jaNAvIzuM. temAM krodhanuM udAharaNa - vasaMtapura nagaramAM utsA vaMza eka bALaka dezAMtara jatAM sArtha vaDe tyAga karAtA tApasanI pallImAM gayo. tenuM nAma agnika hatuM. tApaso vaDe moTo karAyo. cama nAme te tApasa hato. yamano putra e rIte tenuM nAma jamadagni thayuM. te ghora tapazcaryA karatA vikhyAta thaI gayo. - A tarapha be devo hatA- vaizvAnara zrAvaka ane dhanavaMtarI tApasa bhakta hato. baMne e paraspara kahyuM ke ApaNe sAdhu ane tApasanI parIkSA karIe. zrAvakadeve kahyuM - amArAmAM je savaktika [jaghanyuM hoya ane tamArAmAM je sarvathI pradhAna hoya, tenI ApaNe parIkSA karIe. A tarapha mithilA nagarImAM taraNadharmo padAratha rAjA hato. te caMpAnagarI jatAM vAsupUjya svAmInA caraNakamaLamAM pravajyA lIdhI che, tenI bhojana ane pAna vaDe parIkSA karIe. mArgamAM ane dezamAM te sukumAra duHkhI thAya che, tene anukULa upasargo karIe. te ghaNo ja sthira rahyo. te rAjarSi A devothI kSobhita na thayo. bIjA kahe che - te bhaktapatyAkhyAna karela zrAvaka hato. baMne devo siddharUpe gayA. atizayone kahyA. 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 pachI bolyA ke A pratyAkhyAna na kara, tuM ghaNuM lAMbu jIvIza. te rAjA bolyo - mane ghaNo dharma thaze prityAkhyAna na choDyA tene kSobhita na karI zakAyo. tyArapachI baMne devo jamadagninI pAse gayA, pakSIonuM rUpa karyuM. jamadagninI dADhImAM mALo banAvyo. pakSI bolyo- he bhadro ! himavaMta jaIe. teNI javAnI jA ApatI nathI. pakSIe sogaMda lIdhA - jo huM jauM to godhAtakAdi dauM. mATe huM jaIza. te pakSINI bolI - jato nahIM, pahelAM mane vizvAsa Apa kei pAcho AvIza.] jo tuM A RSinA dukRtane pI jAya to huM tane javAnI rajA ApuM. jamadagni te sAMbhaLI ropAyamAna thaI gayA. teNe baMne pakSIne baMne hAthe pakaDI lIdhA. pacI pUchyuM ke mAruM dukRta zuM che ? te pakSI bolyA- he maharSi ! tuM saMtAna rahita che. RSie kahyuM - te satya che, te kSobha pAmyA. e pramANe te deva zrAvaka thayo. RSi paNa tenI AtApanA bhUmithI utarIne mRgakoThaka nagare gayA. tyAM jitazatru rAjA hato. te ubho thayo, RSine pUchyuM - zuM ApuM ? RSi bolyA, tArI paNI Apa. tene 100 kanyAo hatI. teNe kahyuM - je tamane Icche te kanyA tamArI. RSi kanyAnA aMtaHpuramAM gayA. RSine joIne badhI kanyAo bhAgavA lAgI. lajjA AvatI nathI tema kahyuM. tene kubaDI karI dIdhI. tyAM eka kanyA reNumAM ramatI hatI. tene RSio phaLa ApyuM pUchyuM ke - zuM tuM Icche che ? te kanyAne hAtha phelAvyo. te kanyAne laI jatA hatA tyAre kujA AvI. mane rUpa Apo ema kahetA RSie teNIne akujA karI. kunja kanyA nagaramAM gaI, bIjI kanyAne RSi AzramamAM lAvyA. te kanyAne parijanane ApI. teoe ucherI kanyA cauvana prApta jyAre thaI, tyAre vivAhadharma karyo. koI divase te RtukALamAM hatI, tyAre kahyuM - huM tArA mATe carane sAdhu che, jenAthI tane brAhmaNomAM pradhAna evo putra thaze. te kanyA (raNukA] bolI - e pramANe karo, mArI bahena hastinApuramAM anaMtavIryanI patnI che, tene mATe paNa eka kSatriya carane sAdho. RSie te pramANe caru sAdhyo. reNukAe vicAra karyo ke huM to aTavInI mRgaNI thaI chuM. mAro putra paNa tevo na thAo, e pramANe nirNaya karIne teNI kSatriya caru khAI gaI. tenI bahenane brAhamaNa cara mokalyo. baMnene putra thayA. tApasI-reNukAno paNa rAma ane tenI bahenano putra kArtavIrya. te rAma tyAM moTo thavA lAgyo. koI divase eka vidhAdhara tyAM Avyo. tyAM tenI sAme ghaNI sevA karI, khuza thaIne tene parazu vidhA ApI. zaravaNamAM tene sAdhita karI. bIjA kahe che ke - jamadagnine paraMparAthI AvelI pazuvidhA rAmane bhaNAvI. te reNakA bahenanA ghera gayelI. te tyAM rAja cArnatavIryanA premamAM Asakta thaI, tenI sAthe saMbhoga karyo. tenAthI reNukAne eka putra thayo. putra sahita jamadagni teNIne ghera [AzramamAM lAvyA. parazurAme krodhita thaI teNIne paga sahita mArI nAMkhI. te tyAM vize inphazAya-bANavidyA zIkhyo. reNukAnI bahene te sAMbhaLyuM, teNe Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni : 18 13 rAjAne te vAta karI. rAjA Avyo, Azramano vinAza karI gAyane uThAvIne cAlyo gayo. A vAta rAmane kahI. sama tenI pAchaLa dhasI gayo ane anaMtavIryane mArI nAMkhyo. tyArapachI kArtavIrya rAjA thayo. tenI tArA nAme rANI hatI. koI divase tene pitAnuM mRtyu kema thayuM te kahyuM. teNe AvIne jamadagnine mArI nAMkhyA, te vAta rAmane khabara paDI. teNe AvIne dedIpyamAna parazuthI kArtavIryane mArI nAMkhyo. svayaM ja rAjya laI lIdhuM. A tarapha te tArAdevI tenA bhayathI bhAgI jaIne tApasInA AzramamAM gaI, teNIne sva mukhathI garbha paDI gayo. tenuM nAma subhUma rAkhyuM rAmanI parazu jayAM jyAM kSatriyane jotI tyAM tyAM saLagavA lAgatI hatI. koI divase tApasanA AzramanI pAsethI te jato hato. tyAM tenI palsa saLagavA lAgI, tApaso bolyA - ame ja kSatriyo chIe. tethI ame sAta vakhata pRthvIne niHkSatriyA karI. tenI dADhAdithI thALa bharyo e pramANe same krodhathI kSatriyone haNyA. mAna paNa nAma Adi cAra bhede che. karmadravyamAna pUrvavata che nokamadravyamAna stabdha dravya lakSaNa che, bhAvamAna teno vipAka che. te cAra bhede che. jema kahyuM che ke - titizalatA, kATha, asthi, zailastaMbha e cAranI upamAthI mAnane jANavuM. ahIM tenuM udAharaNa che - te subhama tyAM moTo thAya che, vidhAdhare grahaNa karyo. koI divase viSAdi vaDe parIkSA karI. A tarapha same naimittikane pUchyuM - mAro vinAza kaI rIte thaze ? teNe kahyuM - je A siMhAsana upara besaze, tenA jotAM ja A dADho khIrarUpa banI jatAM khAI jaze. tenA taraphathI tamane bhaya che. tyArapachI pasyurAme bhojana taiyAra karAvI badhAMne bolAvyA. tyAM siMhAsananI AgaLa sthApanA karI, tenI AgaLa dATo mUkI. A tarapha meghanAda vidhAdhara hato, teNe tenI putrI padAzrI vize naimittikane pUchyuM - A kone paraNAvavI joIe ? teNe subhUmane kahyuM, tyArathI meghanAda subhUmanI sAthe rahyo. e pramANe kALa vIte che. A tarapha subhUma tenI mAtAne pUche che - zuM loka eTalo ja che ? ke bIjo paNa che ? mAtAe badhI vAta karI. - X - subhUma te badhuM sAMbhaLIne hastinApura gayo. tyAM sabhAmAM jaIne siMhAsane besI gayo. devatA saDo pADatA nAsI gayo. te dADhAnI khIra banI gaI. tyArapachI te brAhmaNone haNavA lAgyA, te vidhAdhara tenA upara prahAra karavA lAgyo, subhama ArAmathI kharI khAvA lAgyo. A vAta rAmane kahI, teNe bakhIrabaddha thaI, tyAM AvIne parazu pheMkI. subhUme te ja thALo grahaNa karyo ane ubho thayo. te thALo cakarana thaI gayuM. tenA vaDe parasurAmanuM mAthuM chedI nAMkhyuM. tyArapachI te subhUme abhimAnathI 21-vakhata pRthvIne brAhmaNa hita karI. garbho paNa pADI nAMkhyA. e pramANe mAna kahyuM sAdi pUrvavat. 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 mAyA cAra bhede kahI che - kamadravya mAyA yogAdi bhedo pagalo che. nokamadravyamAyA nidhAnAdi prayukta dravyo che. bhAvamAyA tenA karmavipAka svarUpa che. tenA bhedo A pramANe che - avalekhanikA, gomUbikA, meSaga, ghanavaMzImUla samAnA mAyA che. - have mAyAnuM udAharaNa Ape che - pAMDurAya. jema te prakAre pratyAkhyAta bhakitathI pUjA nimite traNa vakhata lokane bolAvyo. tyAre AcAryae jANyuM, AlocanA karI, bIjI vakhata AlocanA na karI. te bolI ke A to pUrvAsathI Avela che. teNI A mAyAzacanA doSathI kibipiDI gaI. mAyA AvA prakAre duratA che. athavA sarvAMgasuMdarInI kathA che. te A pramANe - vasaMtapura nagara hatuM, tyAM jitazatru rAjA hato, dhanapati ane dhanAvaha be zreSThI bhAIo hatA. te baMnenI bahena dhanazrI hatI. te bALa vidhavA ane paralokamAM hatI. pachI mAsakalA rahelA dharmaghoSAcArya pAse pratibodha pAmI. tenA baMne bhAIoe paNa teNInA nehathI bodha pAmyA. dhanazrI dIkSA levAne icchatI hatI. baMne bhAIo saMsAnA snehathI teNIne dIkSAnI jA ApatA nathI. dharmazrI dharmavyaya ghaNo * ghaNo ja kare che. bhAtRjAyA-bhAbhIo kacakaca kare che. teNIe vicAryuM ke - huM bhAIonA yitane tapAsa, zuM temane cita temanI panIomAM che. pachI nivRtti AlocIne [kapaTa vicArIne zayana praveza kALe vizvasta karI karIne ghaNuM dharmagata bolIne, pachI naTakIDAthI jema teNIonA pati sAMbhaLe tema eka bhAbhIne kahyuM - vadhu zuM boluM? paNa sALI [1] cokhA rAkhavA joIe. te bhAIe vicAryuM ke- nakkI A duzcAriNI che. bhagavaMte asatI poSaNanI manAI pharamAvelI che. tethI Ano mAre have tyAga karavo joIe. teNIne palaMga upara besavA jatAM aTakAvI dIdhI. teNI vicAre che - hA ! A zuM thayuM ? pachI te bhAIe tenI patnIne kahyuM - mArA gharamAMthI nIkaLI jA. teNI vicAre che - meM evuM zuM kRta karyu? tevuM kaMI dekhAyuM nahIM. tyArapachI tyAM ja bhUmi khotaratAM sani pasAra karI, prabhAte plAna aMgavALI thaIne nIkaLI. ghanazrIe teNIne pUchyuM - kema snAna aMgavALI thaI cho? teNI rotA-jotA bolI, huM mAro aparAdha jANatI nathI, mane gharamAMthI kADhI mUkI che. ghanazrI bolI - vizvasta thaIne rahe. huM tAro meLa karAvI daIza. dhanazrIe bhAIne pUchyuM - A badhuM zuM che? bhAI bolyo - mAre A duSTazIlAnI jarUra nathI. dhanazrIe pUchayuM - te duSTazIlA che, te teM kema jANayuM? bhAI bolyo - tArI pAsethI jANyuM. - x * dhanazrI bolI - vAha! tAruM pAMDitya ane vicAra kSamatva ane dharma pariNAmane dhanya che. meM sAmAnyathI kahyuM, A ghaNAM doSane mATe thayuM. bhagavaMte kaheluM, teno tene upadeza karyo ane vArela hatI. zuM eTalAmAM te duzcAriNI thaI gaI. tyAre te lajjA pAmyo. teNIne "micchA mi dukkaDa' ApyuM. - x * bIjA bhAInI paNa e pramANe ja parIkSA karI. vizeSa eTale ke teNI bolI ke - vadhuM zuM kahuM ? hAtha cokhA rAkhavA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni : 18 135 joIe. bAkI badhuM pUrvavat jANavuM. e rIte baMne bhAImAM kALuM-dhoLuM jANI lIdhuM. ahIM dhanazrIe A mAyA vaDe abhyAkhyAna doSathI tIvra karma bAMdhyuM. pachI te karmane pratikamyA vinA bhAvathI dIkSA lIdhI. baMne bhAIo paNa teNInI sAthe patnI sahita dIkSita thayA. Ayu hatuM te pALIne badhAM devalokamAM gayA. temAM paNa hatuM te Ayu pALIne teNInA baMne bhAIo pahelA eNvIne sAketa nagaramAM azokadata zreSThInA samudradatta ane sAgaradatta nAme putra rUpe jamyA. ghanazrI paNa cyavIne gajapura nagaramAM zaMkhazreSThI zrAvakanI putrIrUpe janmI. ati suMdara hovAthI teNInuM savAMgasuMdarI evuM nAma rAkhyuM. baMne bhAbhIo paNa cyavIne kauzalapuramAM naMdana nAmanA zreSThInI zrImati ane kAMtimati nAmanI putrI rUpe janmI. badhAM yauvana pAmyA. savagasuMdarI koI rIte sAketathI gajapura AvatA azokadad zreSThI vaDe jovAI. teNe pUchayuM - A konI kanyA che ? zaMkha zreSThInI putrI che. azokadare bahumAnapUrvaka samudradatane mATe teNInI mAMgaNI karI, zaMkhazreSThIe vAta kabUlI ane vivAha paNa karyA. * kAlAMtare te levAne Avyo. upacAra-vinaya karyo. vAsagRhane sajAvyuM. e arasAmAM savagasuMdarIne te mAyA vaDe bAMghela paheluM karma udayamAM AvyuM. tyAre teNInA pati (samudradad] teNIne vAsagRhamAM rahela hatI. tyAre jatAM evA daivikI puruSanI chAyA joI. tayAre tene vicAra Avyo ke mArI patnI duSTazIlavALI che. koIpaNa joIne gayuM. tyArapachI savagasuMdarI AvI, teNe bolAvI nahIM. tethI Ad ane du:khe sthita bhUmi khotaratA ja rAtri pasAra karI. prabhAte tenA patine pUchyA vinA svajana vargamAMnA eka brAhmaNane kahIne sAketanagara cAlI gaI. - A tarapha samudradata kauzalapuranA naMdana zreSThInI putrI zrImatIne paraNyo ane teno bhAI sAgaradad zrImatInI bahena kAMtimatine paraNyo. savAMgasuMdarIe sAMbhaLyu tyAre teNIne gADha adhRti-kheda thayo. tyArapachI teono javA-AvavAno vyavahAra paNa viccheda pAmyo. teNI dharma parAyaNA thaI, pachIthI dIkSA lIdhI. kALakrame vicaratI pravartinI sAthe sAketa nagare pahoMcI. pahelAnI bhAbhIo upazAMta thaI, ItyAdi. e arasAmAM sarvAMgasuMdarIne teNIe mAyAthI bAMdhela bIjuM karma udayamAM AvyuM. pAraNe bhikSArthe praveza karyo. zrImatInA vAsagRhamAM rahela hAra paheratI hatI. sAvIne joIne amyunjina thaI, teNI hAra mUkIne bhikSArthe upasthita thaI. eTalAmAM citrakamamAMthI utarIne mora Avyo ane te hArane gaLI gayo. savAMgasuMdarI sAdhavI vicAramAM paDyA, A Azcarya che. pachI ardha zATaka vaDe baMdha karIne, bhikSA grahaNa karI, nIkaLyA. zrImatIe joyuM ke hAra nathI. teNI vicAravA lAgI ke AvuM kema thayuM ? parijanoe pUchyuM, zrImatI bolI ke eka sAdhI sivAya ahIM bIjuM koI Avela nathI. teNInI nirbhanA karIne pachI kADhI mUkyA. bIjA pravartinIe paNa kahyuM. 176 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda savAMgasuMdarI Aya bolyA-karmanA pariNAmo vicitra che. pachI teNI ugratara taporata banyA. teo paNa anarthanA bhayathI tenA ghera jatAM nathI. zrImatI ane kAMtimati pati dvArA hAsya karatA hatA. - 4 - sAvIe paNa ugra tapamAM ta banI karmone ala karI dIdhA. e arasAmAM zrImatI pati sAthe vAgRhamAM rahela hatI. teTalAM citramAMthI mora utaryo ane harine nigalita karyo - vamI nAMkhyo. te baMnene saMvega jamyo. aho ! te bhagavatI sAdhavInuM gAMbhIrya, jeNe Apamane A vAta ja na karI. kSamA karavAne pravRtta thayA. e arasAmAM sAdhvIjIne kevaLajJAna utpanna thayuM. devoe teno mahimA karyo. teoe paNa pUchyuM, kevalI sAdhvIe paNa parabhavano vRtAMta kahyo. mAyA ATalI du:khAvatA hoya che. athavA popaTanuM dehAMta- eka vRddhano putra, kSullaka sukhazIla yAvatu aviratika hato. te vRddha tene gharamAMthI kADhI mUkyo. lokonA preSaNanA kAma karato, cAlIne Ad-vazAI thaIne mRtyu pAmyo. [pachInI AkhI kathAmAM amane kaMI samaja paDI etNI, maw ranuvAda karyo che, te paNa kSatiyukta che, mATe mULa vRtti ja jovI.) | mAyA doSathI vRkSanI koTamAM popaTa rUpe janmyo. te AkhyAnaka ane dharmakathAne jAtismaraNathI jANato hato, bolato hato. koI vanayare tene pakaDI lIdho, paga kuTI nAMkhyo, AMkha mANI karI dIdhI, rastAmAM pheMkI dIdho. koI tene IcchatuM na hatuM. te zrAvakanI dukAnamAM rakhAIne veMcAIne gayo. tenA Abho jANyuM. te kharIdAyo, pIMjarAmAM purAyo, svajano miAdeSTi hatA. temane dharma kahe che. teno putra mAhezvaranA dohitrIne joIne unmata thayo. te divase dharma na sAMbhaLyo ke pratyAkhyAna paNa na karyo. pUchatAM javAba Apyo. vizvarata karAtAM rahyo. te bALaka bolyo ke sarajakonI pAse jAo, TikkarikA arpaNa karo, ItyAdi. teoe te pramANe karyuM. te avirata page paDIne vijJapti kare che. dohitrane vara Apo. popaTe mahezvarane kahyuM - jinadattane Apo. ApI te devadatA garva kare che. koI divase tene majAkamAM bAMdhyo. ISyani vakta karavA lAgyo. saMkhaDImAM vyAkSiptomAM harAI. tene kahyuM ke- tuM paMDita che eTale pIMchu ukhADI nAMkhyuM. te vicAre che "huM kAlane harI lauM." teNe kahyuM huM paMDita nathI. te paMDitA paNa nathI - eka nApita kara phogamAM laI gaI. core grahaNa karI. huM paNa A prakAre saginA zodhamArgaNA karIza. AvelA rUpiyA lAvIne ApaNe jaIzuM. teTalAmAM coro AvI gayA, nAkane chedIne gayA. bIjA kahe che. mukhamAM charAthI nAsikA chedAI. bIje divase pakaDIne mAthu kuTI nAMkhyuM. -x* tenI sAthe cAlI gaI. koI eka gAmamAM bhojana laI AvuM ema kahIne kalAlakulamAM - veMcI dIdhI, teo rUpiyA laIne cAlyA gayA. rAtrinA vRkSe vaLagI gayA. teo paNa palAyita thaI gayA. mahiSI haraNa karIne tyAM ja AvAsa karyo. mAMsane khAya che. eka mAMsane grahaNa karIne vRkSo Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni : 18 133 vaLagIne dizAnuM avalokana kare che. teNe joI rUpiyA dekhADyA. te AvI gayo ane jIbha vaDe grahaNa karyA. paDatA "raho" ema kahyuM. tema karIne nAsI gayA. teNI ghera gaI. te paMDitA paNa nathI ane huM paMDita nathI. tyAre pharI paNa anya pIMchAne ukheDI nAMkhyuM. pharI paNa kanyAnA pitA dAridghathI dhanadane chaLa karI laMcyo, teNe rUpiyA ApyA. khoTI sAkSI dIdhI. pachI kanyAnI mAMgaNI karI. kUvAmAM pheMkyo. suraMga khodAvI. pitAe kapAsa lAgyuM. suputro nIkaLI gayA. te dizAmAM gayo. ahIM paNa gaNikA veSathI pUrve AvI gaI. talakhAdikA kolikI cora nimitte caMdrapagane huM bolAvIza e pramANe na hovA chatAM rAjAne vaNika putrIe vizvAsa pamADyo. e pramANe 5oo rAzio gaI. pIMchA rahita karIne choDyo. pachI cena pakSI vaDe grahaNa karAyo. be spenano kalaha thatAM te azoklanikAmAM paDyo. preSyikAnA vaDe jovAyo. kahyuM ke - tenuM saMgopana kare. huM tAruM kAma karI daIza. teNe saMgopita karyo. bIjA koIne rAjya devAtuM hatuM. tyAre bhiMDamaya mayUramAM vaLagIne rAtrinA rAjAne kahyuM ke preNikAnA mane rAjya ApavuM. tenA vaDe sAtame divase mArgaNA karAI. baMne paNa kuLamAM pravAjita thatAM bhakta pratyAkhyAnane svIkArIne sahasAra kalo utpanna thayA. [vAyakone vinaMtI - ame A kathAno anuvAda yogya rIte karI zakyA nathI to mULa vRtti joIne ja artha jANavo.] AvI mAyA che. lobha cAra prakAre che - karmadravya lobha yogrAdi bhedo pudgala, nokarpadravyalobha - Akara mukti at cikkaNikA. bhAvalobha - te karma vipAka che. tenA bhedo A pramANe che - lobha * hAridra - khaMjana - kardama- kRmi raNa samAna che. badhAM krodhAdinI yathAyoga sthiti phaLa A pramANe kahela che - anukrame te pakSa, cAtumasa, saMvatsara, jAvajajIva anugAmI che ane te anukame deva, manuSya, tiryaMca, nAkagati sAdhavAno hetu che, e pramANe jANavuM joIe. lobhamAM lubdhanaMdanuM udAharaNa ApAyela che - pATalipugamAM lubdhanaMda vaNika hato. jinadatta zrAvaka hato, rAjA jitazatru hato. te taLAva khodAvato hato. karmakAroe kuzyane joyuM. be susamUAthI grahaNa karIne mArgamAM zrAvakane mATe laI AvyA. zrAvake tenI IcchA na karI - ISTa gamyuM nahIM. pachI tene naMdanI pAse laI gayA. te bolyo - bIjA paNa laI Avajo, huM ja grahaNa karI laIza - kharIdI laIza. rojeroja babbe kuzya grahaNa kare che. koI divase abhyadhika svajana AmaMtraNamAM baLAkAre laI gayA. teNe putrone kahI dIdhuM - be kuzya grahaNa karI levA. naMda to gayo. karmakAro AvyA. temanI pAsethI be kuzya na kharIdhA. AkRSTa thaIne teo ApUpika zALAmAM gayA. teoe ochA mUlyamAM laIne ekAMtamAM nAkhyA. paDatAM joIne rAjapuraSoe [32][2] 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda temane pakaDI lIdhA. je banyuM hatuM te vRttata temaNe rAjAne kahI dIdho. te naMda Avyo ane bolyo ke- kuzya kharIdhA ke nahIM. bo bolyA- ame ja graha vaDe grahaNa karAyA. teNe ati locapaNAthI ATalA lAbhathI huM bhraSTa thayo e pramANe baMne paganA doSathI eka kuzyA vaDe baMne paNa paga bhAMgI gayA. svajano vilApa karavA lAgyA. pachI rAjapuraSo zrAvakane ane naMdane pakaDIne rAjakSe laI gayA. teonI pUchatAcha karatAM, zrAvake kahyuM - mAre IcchA parimANa vrata karatAM adhika hatA, vaLI kUTamAna hatuM tethI grahaNa na karyA. tyAre te zrAvakane pUjana karIne sajAe vidAya ApI. naMdane zULIe caDAvI mArI nAMkhyo. kula sahita utsAdita karyo ane zrAvakane zrIgRhikapaNe sthApyo. Avo duraMta lobha che. zeSa pUrvavatuM. have Indriya dvAra kahe che - temAM Indriya zabdano artha zo che? - x * x * sarva upalabdhi bhoga parama aizcarya saMbaMdhathI jIva, tenuM liMga-cihna tenA vaDe daiTa ane sRSTa ItyAdi. * * * * - te Indriya be bhede che - dravyendriya ane bhAvendriya. temAM nivRtti ane upakaraNamAM bendriya ane labdhi ane upayogamAM bhAvendriya che. A Indriyo sparza AdinA bhedathI pAMca prakAre thAya che. tethI bahuvacana mUkela che. kahyuM che ke - sparzana, sana, prANa, cakSu zroma e Indriyo che. ATalI nAmita paNa du:kha devAne mATe paryApta che. have tenA udAharaNa kahe che - temAM zrotra Indriya viSayaka udAharaNa A pramANe che - vasaMtapura nagaramAM puSpazAla nAme gAMdharvika hato. te ghaNo ja susvaravALo ane virUpa hato. teNe lokone harAyelA hRdayavALA karI dIdhA. te nagaramAM koI sArthavAha digyAnAe gayela hato. bhadrA tenI patnI hatI. teNIe koIpaNa kAraNathI dAsIne mokalelI. te dAsI te gAMdharvikane sAMbhaLatI tyAM ubhI rahI, samaya keTalo vItyo te jANatI nathI. te dAsI ghaNAM lAMbA samaya pachI AvI, AvIne bolI, he svAmInI: roSa na karatAM. je amArA vaDe saMgIta saMbhaLAya, te pazune paNa lubhAvanAra hatuM. to pachI be kAnavALAne lobhAve tenI to vAta ja zuM karavI? kaI rIte? dAsIe bhadrAne kahyuM. bhadrA vicAravA lAgI ke- huM Ane kaI rIte joIza? koI divase tyAM nagaradevatAnI yANAno avasara Avyo. AkhuM nagara gayuM, bhadrA paNa temanI sAthe gaI. loko paNa praNamIne pAchA AvyA tyAre prabhAta dezakALa vatato hato. te gAMdhavika paNa gAIne thAkIne parisaramAM suI gayo. te bhadrA sAryavAhI dAmInI sAthe AvI. devakuLane praNipAta karI pradakSiNA kare che. tyAre dAsIe batAvyo ke A te gAMdharvika che. bhadrA saMbhrama pAmI, tyAM jaIne jue che te virUpa lAgato hato. kahe che ke - jo teNe rUpa vaDe ja gAna karyuM che. - x - tene vidUSaka vaDe kahyuM. teNIne roSa jabhyo. pachI sArthavAhInA gharamAM pracUSakALa Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni : 18 19 180 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda samaye gAMdharvike gAvAno AraMbha karyo. jeno pati paradeza gayo che tevI te bhadrA tenAmAM nibaddha thaI. pachI tenI ja pRcchA kare che, tenI ja ciMtA kare che, mo mokSe che. jANe AvIne gharamAM praveze che. teNI vicAre che ke bhUmi upara samIpa ja varte che, tethI huM have ubhI thauM. ema vicAratA vicAratA teNI agAsI uparathI paDIne mRtyu pAmI. e pramANe te zrobendriya du:khane mATe thAya che. have cakSurindriyanuM udAharaNa Ape che - mathurA nagarImAM jinaNa rAjA hato, dhAriNI saNI hatA. teNI prakRti thakI dharmazraddhAvALI hatI. tyAM bhaMDIravana caitya hatuM. tenI yAtrA AvI rAjA sAthe rANI ane nagarajano mahAvibhUtithI nIkaLyA. tyAM eka zreSThIpatra vaDe yAnamAM beThelI saNIthI yavanikAMtasthI nIkaLI lakataka sahita, nupuro sAthe, atIva suMdara caraNane jovAyA, zreSThI puge vicAryuM ke je A strInA paNa ATalA suMdara che, to teNI rUpathI devalokanI apsarA karatAM paNa abhyadhika suMdara hovI joIe. zreSThI teNImAM Asakata banyo. pachI tApasa karI ke A koNa che? jANuM. tenA gharanI najIkathI jatI zerImAM gayo. tenI dAsIone bamaNAM dAma ApIne mahA manuSyatva darzAvyuM. teNIne tahadayA karI. rANIe paNa kahevaDAvyuM. baMne vacce vyavahAra cAlu thayo. saNI paNa tenI pAsethI ja gaMdha Adine grahaNa kare che. koI divase zreSThIputre kahyuM - tuM AvI mahAmUlya gaMdhAdi puTikA kayAM laI jAya che ? dAsIe javAba Apyo. amArI svAmInI kharIdI che. teNe eka puTikAmAM bhojapatramAM lekha lakhIne nAMkhyo. jemake - kALe pramukha janArdananA. medhAMdhakAra ane zarvarImAM hai vizAlanegavALI ! huM juThuM bolato nathI. je prathamAkSara che. temAM vizvAsa kara. pachI udghAhita karIne vidAya ApI. maNIe bhojapatra ughADIne patra vAMcyo. teNIne vicAra Avyo ke A bhogane dhikkAra che. teNIe pratilekha lakhyo. "A lokamAM sukha nathI, manuSyanuM jIvana thoDuM che, mATe he yuvaka ! tuM dharmamAM mati kara. pAda prathamAkSara pratibaddha bhAvArtha pUrvanA zloka pramANe jANavo. pachI bAMghela puTikA suMdara gaMdhavALI nathI ema kahIne dAsI sAthe pAchI mokalI. dAsIe puTikA pAchI mokalI ane kahyuM - gaNIe AjJA karI che ke A puTikA suMdara gaMdhavALI nathI. yuvake khuza thaIne puTikA kholI. lekha joyo, lekhano artha jANyo. du:khI thaI vastro phADIne nIkaLI gayo. yuvaka vicAravA lAgyo ke jo A strI prApta na thAya to mAre ahIM rahIne zuM kAma che ? paribhramaNa karato bIjA rAjyamAM gayo. siddhaputrano Azraya karyo. tyAM nItinI vyAkhyA karAtI hatI. tyAM paNa A zloka Avyo - rUpa saMpanna thAya ane zagunA parAjayamAM sUrlabha prApta arthomAM ramaNa na karavuM te zakya nathI. ahIM eka udAharaNa che - vasaMtapura nagaramAM jinadatta nAme sAryavAhaputra che. te zramaNa zrAddha hato. A tarapha caMpAmAM parama mAhezvara dhana nAme sArthavAha hato. tene be Azcaryo hatA - cAra samudranA sAbhUta mukatAvalI ane duhitA kanyA hAraprabhA. jinadatta sAMbhaLyuM. ghaNAM prakAre tenI mAMgaNI karI, paNa te Apato nathI. tyAre jinadatte brAhmaNano veza karyo. ekalo ja pote caMpAe gayo. aMcita vatuM hatuM. tyAM eka adhyApaka hato tyAM jaIne huM bhaNIza ema kahyuM. adhyApake kahyuM - mArI pAse bhojana vyavasthA nathI. jo te bIje kyAMyathI tuM prApta karI le to thAya. dhana ane bhojana sarajakane ApyuM. tyAM upasthita thaIne kahyuM - mane bhojana Apo. jethI huM vidhA grahaNa karyuM. mane je kaMI Apazo te huM svIkArIza. putrIne kahyuM ke - Ane je kaMI hoya te Apa. teNe vicAryuM - ghaNuM sAruM che. - x * te teNIne phaLa Adi vaDe upacAra kare che. teNI grahaNa karatI nathI. te paNa avarita paNe nItine grahaNa karato avasare avasare samyaka sevA kare che. saraska paNa tenI nirbharsanA kare che. te yuvaka vaDe ghaNAM kALe teNI Avarjita thaI. tenAmAM Asakta thaI ane bolI - cAlo ApaNe palAyana thaI jaIe. yuvake kahyuM - A ayukta che. paraMtu te unmattA thA. vaidho paNa Akroza karavA lAge. teNIe te pramANe karyuM. vaidhoe paNa teNIne sAjI karavAnI nA pADI dIdhI. teNInA pitAne adhRti-kheda thavA lAgyo. viprane kahyuM - mArI pAse paraMparAthI Avela vidhA che. A kanyAno upacAra dakara che. teNe kahyuM - huM teNIno upacAra karIza. vipae kahyuM - tame prayoga karo, paraMtu brahmacArI vaDe karavo. teNe kahyuM - sarajakA che, temane huM ahIM lAvuM chuM. A kahyuM - jo kaMIka paNa abrahmacArI haze, to kArya siddha thaze nahIM. te vAta paNa kabUla rAkhI. teNe kahyuM - je suMdara haze, tene lAvIza. te zabdavedhI ane dikapAlane lAvyo. maMDala banAvyuM. dikapAle kahyuM - jyAMthI zivA zabda Ave che, tene zIgha vIMdhavuM. sajasthAne kahyuM ke- huM phUTa' ema karIne zivAno avAja karavo. duhitAne kahyuM - tuM te pramANe ja ubhI raheje. te pramANe karavAthI sarajaka viMdhAI gayo. putrI pragulIbhUta thaI. dhanya vipariNata thayo. caTTe kahyuM - meM kaheluM ke - jo kaMIpaNa rIte bahAcArI hoIza to kArya siddha thaze nahIM. tyAre dhanyae pUchayuM - have koI upAya ? vipro kahyuM - Avo brahmacArI thA. guptIno upadeza karyo. teNe pauiAjakomAM te guptI zodhI, tenAmAM na hatI. pachI sAdhunI pAse AvyA. sAdhue gukhI batAvI - vasati, kathA, niSadhA, Indriyo, bhIMtanI pAchaLa pUrvakrIDita, praNIta, ati mAtrAmAM AhAra, vibhUSA e nava brahmacaryanI guptio che. ATalAmAM je zuddha manathI rahe che te brahmacArI che. tethI brahmacarya manano nirodha jineroe kahela che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni -18 182 Avazyaka-mUlaka saTIka anuvAda/2 tyAM jaIne kahyuM - mAre brahmacArIthI kArya che. sAdhue kahyuM - nirgunthone A kAtuM nathI. caTTane jaIne vAta karI ke brahamacArIno maLI gayA, paNa teo A kAryanI IcchA karatAM nathI teo anumata nathI.] teNe kahyuM - AvA prakAre ja loka vyApArano tyAga karanArA munio hoya che. paraMtu teone pUjavAthI paNa kAryanI siddhi thAya che. * x * tenuM nAma lakhavAthI kSudra vyaMtaro paNa AkramaNa karatA nathI. tyAre sAdhunI pUjA karI, maMDala banAvyuM. sAdhunA nAmo lakhyA. dipAlonI sthApanA karI. - X - kanyA paNa praguNA-sAjI thaI gaI. dhana paNa sAdhuno Azraya karIne zrAddha thayo. dharmopakArI jANIne putrI ane motInI mALA paNa tene ja ApI dIdhI. e pramANe atvarAthI te kanyA Adi tene prApta thayA e pramANe zlokArtha kahyo. te A sAMbhaLIne paramamita thayo. huM paNa svadeza jaIne atvarAthI ja tyAM koI upAyane vicArIza. te zreSThIpatra svadeza gayo. tyAM vidyAsiddha caMDAla ane daMDarakSaka hatA, tene te vaLagI raho. pUchayuM - tAre amArI pAse zuM kAma che ? zreSThI putrae badhI vAta karI. saNIne meLavI Apo. teoe vicAryuM ke - rANIne kaMIka ALa caDAvIe, jenAthI sajA teno parityAga karI de. teoe mArI [maskI] vidurthI. loko maravA lAgyA. rAjAe caMDAlane AjJA karI - mArIne tuM prApta kara. temaNe kahyuM - huM mArI vidhA vaDe gaveSaNA karuM chuM. saNInA vAsagRhamAM manuSyanA hAtha-paga vikuLaM. teNInuM mukha lohIthI lipta karyuM. rAjAne nivedana karyuM - "mArI' ahIM ja vAtavyA che. tamArA potAnA gharamAM ja gaveSaNA karo, rAjAo gharamAM gaveSaNA karatA "mArI'ne joI. caMDAlane AjJA karI - svavidhi vaDe 'mArI'no vinAza kara. tyAre avazya maMDalamAM madhyarAtrinA abhasAgarikamAM vinAza karavo. tema svIkArIne svagRhe teNIne laI gayo. rAtrimAM maMDala karyuM. zreSThIputra paNa tyAM pUrve nakkI karelA kapaTa mujaba gayo. upacAra sahita (rANIne mAravAno AraMbha karyo. zreSThI putrae kahyuM - Ane tuM zuM kare che? cAMDAla bolyo "A mArI che" tethI tene mArI nAMkhu chuM. - zreSThI putrae pharI pUchyuM - A strI varDa kaI rIte akRtya karAyuM che ke te "mArI' thaI che ? tane zuM kaMI apazabdo kahyA. teNIne mAra nahIM. tuM Ane choDI mUka. cAMDAla tenI vAta mAnavA rAjI nathI. zreSThIpugo tene ghaNuM kahyuM - huM tamane koTi mUlyanA alaMkAra ApIza, paNa tene A [saNI) ne choDI do. teNIne mAro nahIM, ema kahIne dharAra temane alaMkAra ApyA. tyAre rANI vicAravA lAgI ke- A nikAraNa vatsala che. tethI teNIne paNa Asakti jamI. cAMDAle paNa kahyuM ke- jo te tArI sAthe joDAya to ame teNIne mArIzuM nahIM, paNa tamAre nirviSayatA athati dezanI bahAra nIkaLI javuM paDaze. te vAta gaNIe bUla karatAM teNIne mukta karI. zreSThI putra paNa teNIne grahaNa karIne tyAMthI palAyana thaI gayo. pachI zreSThIputrane prANapadA vatsala jANIne rANI tenI sAthe dhratara Asakta thaI, AlApa Adi vaDe paNa mIlana thayuM. dezAMtaramAM bhogone bhogavatA rahyA. anya koI divase te zreSThIputra prekSaNaka jovA javAne pravRta thayo. rANI snehathI javAnI rajA ApatI nathI. tyAre te zreSThIpuba hasyo. rANIe pUchyuM ke - Ama hasavAnuM zuM kAraNa ? khUba ja Agraha karatAM yuvake badho vRtAMta kahyo. tyAre saNI nirviNa thaI - kheda pAmI. tevA svarUpanA AyaonI pAse dharma sAMbhaLIne dIkSA lIdhI. zreSThIputra paNa Ad-du:khAsta thaI marIne te doSathI ja nakke utpanna thayo. A pramANe cakSurindriyanA duHkho jANavA. have dhANa IndriyanuM udAharaNa kahe che - gaMghapriyakumAra hato. te niraMtarapaNe nAvanA kaTaka vaDe ramato hato. tenI mAtAnI zoke tenI maMjUSAmAM jhera nAMkhIne nadImAM vahAvI dIdhI. te kumAra amANa hato tyAre teNe maMjUSA joI. te peTIne utArI lIdhI. kholIne tene jovAmAM pravRtta thayo. pratimaMjUSAdinI gaMdha letA eka samudgaka - dAbaDo jovo. gaMdhapriyakumAre tene ughADyo, sugaMdha letAM ja mRtyu pAmyo. dhrANendriyanA AvA duHkho thAya te jANavA. have jilaeNndriyane AzrIne udAharaNa Ape che - sodAsa nAme eka rAjA hato. te ghaNo mAMsapriya hato. te mATe jIvono ghAta karato [karAvato hato. popaTanuM mAMsa bIlADAe grahaNa karyuM. kaSAyo te mAMsa zodhavA lAgyA. paNa kyAMya maLyuM nahIM. tyArapachI koI bALakane mArIne tenuM mAMsa kADhI saMskArita karyuM. tyAre pUchyuM - A konuM mAMsa che ? tyAre vRtAMta kahyo. temane puro ApyA. (bALakone mAravA lAgyA. nagarajanoe jANyuM ke nokaro ja rAkSasa che. madha pAIne aTavImAM praveza karyo. cavaramAM sthita rahIne hAthIne laI jaIne rojeroja manuSyane mAravA lAgyA. koIka kahe che viraha sthAnamAM lokone mAre che. te mArge sArtha jato hato. teo sutA hatA, tethI temane khabara na paDI. sAdhuo Avazyaka karatA hatA. teo joIne tenI pAchaLa gayA. tapa vaDe temano Azraya karavAne samartha na banyA. te vicAravA lAgyA ke Ama kema ? dharmakathana karyuM, pravajyA lIdhI. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 918 183 = bIjA ema kahe che ke - rAjA bolyo - jatAM evA tame ubhA raho. sAdhuo bolyA - ame to sthita ja chIe, tame ja sthita raho. rAjA vicAramAM paDyo. bodha pAmyo. AcAryo atizayayukta hatA. te avadhijJAnI hatA. AvuM kema bane ? e pramANe jilendriya duHkhane mATe thAya che. have sparzanendriyanuM udAharaNa Ape che - vasaMtapura nagaramAM jitazatru rAjA hato, tenI patnI sukumAlikA nAme hatI. teno sparza atyaMta sukumAla hato. rAjA rAjyano vicAra karato na hato. te rANIne nityapaNe pratibhogavato raheto hato. e pramANe kALa vaheto hato. bhRtyo vaDe sAmaMto sAthe maMtraNA karIne rANI sAthe tene bahAra kADhI mUkyo ane tenA putranI rAjagAdIe sthApanA karI. rAjA rANI aTavImAM cAlyA gayA. rANIne tarasathI pIDA thavA lAgI. teNIe pANI mAMgyu. tyAre rAjAe teNInI AMkho baMdha karIne kahyuM ke DarIza nahIM. nasamAMthI lohI kADhIne teNIne pIvaDAvyuM. lohImAM mUlikA nAMkhI jethI thIjI na jAya. pharI rANI bhukha vaDe pIDita thaI. sAthaLamAMthI mAMsa kApIne khAvA ApyuM. pachI saMrohiNI auSadhithI sADhaLane rUjhavI dIdho. ema karatA teo janapadamAM pahoMcyA. AbharaNone gopavI dIdhA. ekatra vaNikatva kare che. tenI zerI-galI zodhanAro eka pAMgaLo hato. rANI ane te eka vakhata maLyA. pachI rANIe rAjAne kahyuM ke - mane ghera ekalI rahevuM gamatuM nathI - rahI zakatI nathI. koI bIjuM hoya to rahI zakuM. rAjAe vicAra karyo - nipAyamAM A pAMgaLo rAkhavo ja sAro che. teNe Ane gRhapAlaka rUpe niyukta karyo. teNe gIta-chalita-kathAAdi vaDe rANIne AvaI lIdhI. pachI tenI sAthe ja rANI coMTI rahI. rANI patinA chidro zodhavA lAgI. jyAre koI ja chidra na maLyA, tyAre udhAnikAmAM gayA. te rAjAne suvizvasta karyo. ghaNo ja dAru pIvaDAvI dIdho. pachI rAjAne gaMgAmAM pheMkI dIdho. rANI paNa tenuM dravya khAIne khaMbhA upara pAMgaLAnuM vahana karavA lAgI. ghera ghera gItagAna karatAM phare che. koI pUche to jaNAve che ke - mAtApitA dvArA mane Avo pati maLela che, to huM zuM karuM ? te rAjA paNa gaMgAmAMthI koI eka nagare nIkaLyo. vRkSanI chAyAmAM suto hato. chAyA parAvartana pAmatI na hatI. tyAMno rAjA aputrIyo maraNa pAmyo. adhivAsita karelo azva tyAM gayo. tethI '"jaya-jaya'' zabda vaDe tene rAjA tarIke ghoSita karAyo. te rAjA thaI gayo. pe'lo pAMgaLo ane rANI baMne te nagaramAM jaI caDyA. rAjAne te samAcAra maLyA, te baMnene rAjamAM bolAvyA. rANIne pUchyuM ke A koNa che ? rANI kahe che 184 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 mArA mAtApitAe Apelo A mAro pati che. tyAre rAjA te rANIne kahe che - bAhunuM lohI pIdhu che, sAthaLanuM mAMsa khAdheluM che, patine gaMgAmAM vahAvI dIdhA che. he pativratA ! dhanya che tane. ghaNuM sAru karyu, ghaNuM sAru karyA. rAjAe turaMta ja teNIne dezanikAlanI AjJA ApI. e pramANe rAjA-rANI baMnene ane vizeSa to sukumAlikAne sparzanendriya duHkhane mATe thaI. zabdanA saMgamAM je doSa che. te mRgAdIne zarIranI hAni kare che. satata sukhano artha ane vidvAn zabdamAM kema saMgavALo thAya? e rIte pataMgIyAno rUpanA prasaMgathI kSaya thato joIne, svasthacitano rUpamAM kema vyartha saMgama saMbhave ? gaMdhanA doSathI sarponI parataMtratAnI samIkSA karIne koNa gaMdha Asakta thAya athavA kAya svabhAva na ciMtave ? rasanA AsvAdanA prasaMgathI matsyAdinuM utpAdana jANIne tevA duHkhAdijanaka rasamAM koNa saMgama pAme ? sparzamAM Asakta cittavALA hAthI Adine cotaraphathI asvAtaMtrya samakSa joIne paNa koNa sparzane vaza thAya? e pramANe AvA prakAre Indriyo saMsArane vadhAranArI che, viSaya lAlasA durraya, duraMta che ItyAdi pUrvavat. have parISahadvArano avasara che. temAM mArgathI na racavIne nirjarArthe parisahana karavuM te parISaha. temAM mArgathI na racavavA mATe darzana ane prajJA parISaha che. bAkInA parISaho nirjarArthe che. A parISahonI saMkhyA bAvIza che. te A pramANe - bhukha, tarasa, zIta, uSNa, daza-mazaka, nAgnya, arati, strI, carcA ItyAdi - 4 - 4 - tene vistArathI jANavA joIe. teno bhAvArtha A pramANe che - (1)- bhukhathI pIDAtA, zaktimAna sAdhu eSaNAnuM ullaMghana na kare yAtrAmAtrAmAM udhata vidvAn adIna ane aviplavathI care. (2)- tRSAtura hoya, mArgamAM rahela hoya to paNa tatvavid dInatA choDIne kAcu pANInI abhilASA na kare, kalpita jaLa zodhe. -(3)- zItathI abhighAta thavA chatAM yati tvacA vastranA rakSaNane choDIne akalpya vastra grahaNa na kare ke agni na saLagAve. sma (4)- uSNathI tapavA chatAM tene niMde nahIM ke chAyAnuM smaraNa kare nahIM. snAna, gAtra abhiSekAdi ane vIMjhaNo paNa varSe. (5)- daMzamazaka karaDe tyAre muni trAsathI dveSa na pAme, tene nivAre nahIM paNa upekSA kare ke badhAM AhArapriyatvavALA che. (6)- mArA vastra azubha na hoya, tema sAru ke na sAru na Icche, lAbha ane alAbhanuM vicitratva jANIne nagnatAne sahe. (7)- jatA, rahetA ke besatA arativALo na thAya, dharmarUpI ArAmamAM rata nitya svasthacittavALo muni thAya. -(8)- saMgarUpI paMka sudurbAdhya che, strIo mokSamArganI argalA samAna che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 918 185 teNIne dharmanA nAza mATe ciMtave athavA tene vicAre nahIM. 19)- gAma Adi aniyata sthAyI athavA sadA aniyata Alapa che. vividha abhigraho vaDe yukta evI 'caryA' ekano Azraya kare. 110 - zmazAnAdimAM paNa niSadhA kare, strI Adi kaMTakane varSe. aniTa ke ISTa evA koIpaNa upasarganI spRhA na kare, paNa khame. (11)- zubha ke azubha zayyAmAM, sukha ke duHkhamAM samusthita thaI sahe na12)- AkRSTa thaI muni Akroza na kare - X - koI pratye dveSa na kare. na13)- haNatAne sahapta kare te ja muni, pratihaNavAnuM kAma na kare. na14)- paradAnA upajIvI hovAthI yatIne ayAyita kazuM na hoya. je kAraNe A yAcanA du:kha che. te sahana kare paNa agArIpaNuM na Icche. na15)- bIjA mATe karela ke bIjA mATenuM aNa Adi prApta thAya ke na paNa thAya, prApta thatAM ahaMkAra ke niMdA na kare. - 4 - (16)roga Ave tyAre udvega na kare, cikitsAnI IcchA na kare, te rIte adItapaNe sahana kare, zrAmasthanI anupAlanA kare. 17)- vastramAM ke kadAcit tRNAdimAM tenA saMsparzathI udbhavela du:khane sahana kare, paNa temAM mRdunI IcchA na kare. 118)- mela, paMka, raja Adi, grISmanA unALAmAM parasevo thAya to paNa udvega na pAme. snAnane na Icche paNa tene sahana kare. -19)- utthAna, pUjana, dAnanI spRhA na kare. labdhimAM mUrzita na thAya ane sahakAra na pAme dInatA na lAve. (20)- karmanA doSane jANanAro jijJAsu ajANa vastumAM moha na pAme. na1- virata, tapayukta evo huM chAstha chuM, to paNa dhamadi phaLa na Icche. 22)- jinezvaroe temane ke jIvane bhavAMtaramAM dhamadhirma kahela che. te parokSarUpe mRSA nathI, mahata grahathI tema ciMtave. zArIrika ke mAnasika sva-para prerita evA parISa hoto muni sadA mana, vacana, kAyAthI sahana kare. jJAnAvaraNIya, vedanIya, mohanIya ane aMtarAya karmanA udayabhUta parISaho saMbhave che. bhUkha, tarasa, zIta, uSNa, dezamazakAdi, ca, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala e vedanIyakarmathI udbhave che ane alAbha nAmano paraSaha aMtarAyakarmathI udabhave che. prajJA ane ajJAna parISaha jJAnAvaraNathI saMbhave A cauda parISahono saMbhava sUkSma saMparAya ane chAsya arANIne paNa saMbhave che tema jANavuM. bhukha, tarasa, zIta, uNa, daMza, zIta, uSNa, daMza, caryA, vadha, mala, zayyA, roga, nRNa sparzI jinane vedavAnA saMbhave che. A artha saMkSepamAM kahyo. avayavArtha parISaha adhyayanathI jANavo. 186 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 ahIM paNa dravya bhAva vibhASA che. dravyaparISaho AlokanA nimite jeo paravaza thaIne ke baMdhanAdithI sahana kare che. tenuM udAharaNa jema cakramAM sAmAyikamAM IndrapuramAM IndradattanA putranuM kahyuM te jANavuM. bhAvaparISaha , je saMsArasuccheda nimite anAkuLapaNe sahana kare che, tene ja prazasta jANavA. have upasarga dvArano avasara che - temAM 35 - sAmIthI, sarjana te upasarga athavA jenA vaDe upasarjana thAya te upasarga - karaNa sAdhana. upasarjana thAya te - e upasarga karmasAdhana che. upasarga pratyaya bhedathI cAra prakAre che - divya, mAnuSa, tiryaMcayonika ane Atma saMvedana bhedathI. temAM divya upasarga cAra prakAre che - hAsyathI, praaSathI, vimarzathI, pRthak vimAtrAthI. hAsyamAM-kSalaka. nAnA sAdhuo bIjA gAmamAM bhikSAcarthei gayA. vyaMtarI pAse upayAcanA karI. jo ApaNane kaMI maLe to vikaTacya laghu kRSNa varNavI arcana ApIzuM. temane prApta thayuM. vyaMtarIe mAMgyu, teo paraspara bolyA ke mAMge te ApI devuM. tyAre svayaM ja teNIne prasthAdita karI. kAMdarpika devo temanuM 5 AvarIne matA hatA. vikAle zodhyA, na joyA. devatAe AcAryane kahyuM. praaSamAM saMgama thayo. vimarza karavA eka devakulikAmAM sAdhuo vaSarAma rahIne gayA. temAMno eka pUrve mokalela, tyAM ja vaparakha karavAne Avyo. te devakulikAmAM rahyo. devatA vicAre che ke - A deDha dharmI che ke nahIM. zrAvikA rUpe upasarga kare che, te sAdhue AhAradi na lIdhA. devIe saMtuSTa thaI vAMdhA. pRtha vimAbA hAsyathI karIne prasveSathI karAya, e pramANe saMyoga kahyo. mAnuSya upasarga cAra bhede che - hAsyathI, praNathI, vimarzI, kuzIla prati sevanAthI, hAsyamAM gaNikAnI putrInuM daSTAMta che. nAno sAdhu bhikSAne mATe jatAM upasarga kare che. teNe mAryo. gaNikAe rAjAne phariyAda karI, nAnA sAdhune bolAvyo. zrIgRhanuM dRSTAMta kahe che. praaSamAM gajasukumAlane somabhUti mArI nAMkhyAnuM daSTAMta che athavA eka brAhmaNa koI eka aviratikA sAthe akArya sevato hato te sAdhu vaDe jovAyuM. temane teSa utpanna thayo, sAdhune mAravA mATe doDyo. sAdhune pUche che, tuM kema A tarapha jue che ? sAdhu kahe be kAna vaDe ghaNAM zloka sAMbhaLyA. vimathiI - caMdragupta rAjAne cANakyae kahyuM - pAramikanuM kaMIka karo. te kadAya suziSya thAya. aMtaHpurane mATe dharmakathana karyuM. anyamatIo upasarga kare che, teno vinAza karyo, kADhI mUkyA. sAdhuone bolAvyA, teoe kahyuM - jo rAjA hAjara rahe to dharma kahIza. tyAM sAdhu gayA, rAjA nIkaLI gayo. aMta:purikA upasarga karavA lAgI. temane mAryA. zrI gRha deTAMta kahe che. kuzIla pratisevanAmAM IrSALu, cAra panIo, rAja kuTuMba. teNe ghoSaNA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 918 183 karI - sapta vRtti parikSipta sivAya koIne gharamAM praveza maLaze nahIM. sAdhu ajANatA vikAle vasati nimitte AvyA. teNe praveza karyo. tyAM pahelA prahare prathamA AvIne kahe che - praticcha. sAdhune kaccha bAMdhI, kUrmabaMdha karIne adhomukha karyA, lAMbo samaya vIMTALIne rahyA. ema kaleza pahoMcADIne gaI. e pramANe care paNa prahare prahare kaleza pahoMcADIne gaI. pachI cAre maLIne ekaThI thaI. upazAMta thaIne zrAvikA banI. tiryaMco dvArA cAra prakAre upasarga thAya - bhayathI, pradveSathI, AhArane mATe, apatya AlayanA saMrakSaNane mATe. bhayathI kutarA vagere karaDe, pradveSamAM caMDakauzika ke markaTa Adi. AhAranA hetuthI siMha Adi, apatyano nivAsa bacAvavAne mATe kAgaDI. potA vaDe karAya te AtmasaMvedanIyA upasarga. jema uddezamAM caityamAM, prAkRtakAmAM kahyA. te cAra bhede che - ghanatA, prapatanatA, staMbhanatA ane zleSaNatA. ghanatA jemake AMkhamAM raja praveze ane AMkha coLatA duHkhavAne lAge athavA svayaM ja AMkha gaLe, kaMIka sALI vagere uDIne lAge, patanatA - prayatna vaDe na caMkramaNa kare, temAM duHkhAvo thAya. staMbhana-tyAM sudhI upaviSTa rahe jyAM sudhI suto hoya, stabdha thaI jAya. - 4 - zleSaNatA - pagane AkRSTa karIne rahe temAM vAyuthI joDAI jAya. athavA nRtya zIkhatA ati namavAthI koIka aMga tyAM ja lAgI jAya. athavA Atma saMvedanIya upasargo cAra bhede - vAtikA, paitikA, glemikA, sAnnipAtikA. A dravya upasargo kahyA. bhAvathI A ja upasarga upayuktane thAya te. divya, mAnuSyaka, dhairAnI vyAkhyA karI. [tyArapachI vRttikArazrI uparokta arthane ja jaNAvatI evI cAra gAthAnI noMdha vRttimAM kare che, ame tenI punarukti atre karela nathI. prasaMgathI ATaluM kahyuM te paryApta che. A pramANe namo 5 e paNa gAthArthanI vyAkhyA karela che. have prAkRta zailIthI aneka prakAre 'arhat' zabdanI niruktino saMbhava che, teno nirdeza karatAM kahe che - * niyukti-919 Indriya, viSaya, kaSAya, parISaha, vedanA ane uparArga, A-A zatruone -: haNavAthI teo "arihaMta" kahevAya che. * vivecana-919 : Indriya AdinI vyAkhyA pUrvavat jANavI. tenA - traNa prakAre che - zArIrika, mAnasika ane ubhayarUpA. A badhAM zatrune haNanArA - 4 - 4 - hovAthI 'arihaMtA teo kahevAya che. zatrune haNanArA che, mATe azciMtA ema nirukti thAya. [zaMkA] AnI anaMtara gAthAmAM Ama ja kahela che. to pachI ahIM pharIthI AnuM grahaNa ayukta che ? Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 [samAdhAna anaMtara gAthAmAM namaskAranI yogyatAnA hetupaNAthI tema kahela hatuM. ahIM vaLI abhidhAna niruktinA pratipAdanArthe kahela che. A pramANe gAthArtha kahyo. have bIjA prakAre haiM - zatruone jaNAve che. te ATha prakAre jJAnAvaraNAdi saMjJA badhAM sattvonI ja che, te kahe che - 188 * niryukti-920 ATha prakAranA karmo atti - zatrurUpa badhAM jIvone hoya che. te karmarUpa i ne haNanArA hovAthI temane ati kahevAya che. * vivecana-920 : ATha prakAranA paNa, api zabdathI uttara prakRtinI apekSA thakI aneka prakAra paNa jANavA. tra zabda bhinna krama mATe che. te avadhAraNA arthe che. jJAnavaraNa Adi, te ATha prakAranA karmo ja mUita - zatrurUpa thAya che. badhAM ja jIvone anavabodha bodhano abhAva Adi duHkhahetupaNe che, pazcArdha pUrvavat jANavo. - athavA - [bIjI vyAkhyA * niyukti-921 : vaMdana ane namanane yogya che, pUjA satkArane yogya che, siddhi gamanamAM yogya che, te kAraNathI teo arahaMta kahevAya che. * vivecana-921 : OM kriyApada pUjA arthamAM che. [yogya arthamAM che] zene yogya che ? vaMdana ane namaskaraNamAM, temAM vaMdana-mastaka vaDe thAya ane namaskAra vANI vaDe thAya che. tathA yogya che - pUjA ane satkArane. temAM pUjA-vastra ane mALA Adi janya che. satkAra-abhyutthAdi saMbhrama che. tathA siddhigamanane yogya. siddhi thAya che eTale niSThitArthA thAya che. kone ?, A prANIone, te siddhi - lokAMta kSetra rUpa. kahevAya paNa che ke - "ahIM zarIrano tyAga karIne tyAM jaIne siddha thAya che." tyAM javAne mATe yogya. tethI arahaMta kahevAya che. te prAkRta zailI che. ma N; tethI kahevAya che athavA "ne yogya che' mATe arjuna. * niyukti-922 : deva, dAnava, manuSyathI pUjAne yogya che, kemake teo devA karatAM paNa uttama che. teo mane - zatrune haNanArA che, rajakarajane haNanArA che te kAraNe arihaMta kahevAya che. * vivecana-922 : devo, asuro, manuSyo vaDe pUjAne yogya che - tevI yogyatA hovAthI pUjAne prApta kare che, "devomAM uttamapaNe hovAthI" e yukti che. ahIM aneka prakAre anvartha kahevAne mATe pharI sAmAnya ane vizeSa vaDe upasaMhAra karatAM kahe che - 'zatrune haNanAra' ItyAdi pUrvavat ja che. marInAM dantAra: jethI ahiMtAra, tethI kahevAya che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 22 189 tathA rajane haNanAra, kemake rajane haNanAra hovAthI tema kahevAya. ane eTale vadhyamAnaka karma kahevAya. have amoghatA jaNAvavAne mATe apAMtarAlika namaskAranA phaLane upadarzita kare che. [batAve che.) * niyukti -923 : arahaMtane karelo namaskAra jIvane hajAro bhavothI mukAve che. te vaLI bhAvaNI karAya to bodhi lAbhane mATe thAya che. * vivecana-923 : arahaMtane namaskAra, te ahaMnnamaskAra. ahIM ahaM zabdanI buddhistha aha AkAravALI sthApanA grahaNa karAya che. namaskAra te nama: zabda ja che. nIva - AtmA, mukAve che * dUra kare che, choDAve che. konAthI? hajAro bhavothI. pAva - upayogathI je karAya, ahIM sahasa zabda to 1000 saMkhyA dazavi che, to paNa ahIM arthathI anaMta saMkhyA ja jANavI at anaMta bhavothI mUkAve che - mokSanI prApti karAve che, tema kahela che. (zaMkA badhAM ja bhAvathI paNa namaskAra karavAmAM tabhave ja mokSa na thAya, to pachI zA mATe kahevAya che ke - jIvane mukta karAve che, ItyAdi. [samAdhAna jo ke te ja bhave mokSane mATe thato nathI, to paNa bhAvanA vizeSAthI thAya che. vaLI 'bodhi lAbhane mATe thAya" tema kahyuM. bodhilAbha e jaldI ane avikala evo mokSano hetu che, tethI Ama kahyuM temAM koI doSa nathI. ema gAthArtha kahyo. tathA kahe che - * niyukti-924 - bhavano kSaya karatAM evA dhanya jIvonA hRdayane na choDato arahaMta namaskAra padayAnane nivAranAro thAya che. * vivecanak24 : 'arahaMta namaskAra' pUrvavatu. bhavano kSaya karatAM dhanyonA. ahaM thayA - jJAna, darzana, cAtri rUpa dhanavALA sAdhu Adi, temane - bhavano kSaya karanArAne. ahIM te bhavanuM jIvita te bhava, teno kSaya, te bhavakSaya, karatAM eTale AcaratAne, zuM ? hRdayane - cittane, tyAga na karIne, hRdayathI dUra na jaIne, "visotasikavAka" - ahIM apadhyAnane visotasikA kahyuM. tene vAka che arthAt dharmadhyAna ja eka AlaMbanatA kare che. * niyukti-925 - e pramANe mahAI arahaMta namaskAranuM varNana karAyuM, maraNa samIpa AvatAM te vAraMvAra niraMtara karAya che. * vivecana25 : arahaMta namaskAra ja e pramANe nize varNana karAyela maNArtha jeno mahAna arca che te. alA akSara hovA chatAM dvAdazAMgano artha saMgraha karela hovAthI mahAI che. vaLI te kevo che ? te kahe che - 190 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 je namaskAra, 'maraNa' - prANa tyAga kANamAM, upANa-samIpa bhUta thaI, anavarata ane anekavAra karAya che. tethI pradhAna ApattimAM sama anusmaraNa karavAthI grahaNa karyo che mATe mahAthe-pradhAna che. ahIM bhANakArazrI kRta pAMca gAthAo mUkelI che - (1) jvalanAdi bhayamAM bAkInAne choDIne paNa eka mahAmUlya ratna che, yuddhamAM ke atibhayamAM jema amogha zastra grahaNa karAya tema ahIM - | (2) dvAdazAMgane choDIne te ja maraNa vakhate karAya che, jethI arahaMta namaskAra karAya che, te kAraNathI te dvAdazAMgano artha che. (3) sarve paNa dvAdazAMga pariNAma vizuddhi mAtra hetuka che, te kAraNa bhAvathI kema tene mATe namaskAra na kahyo ? () kemake te deza-kALamAM bAra prakAranuM zruta skaMdha AkhuM ciMtavavuM te bADha ane samartha cittathI paNa zakya nathI. (5) tenI praNatanA sadbhAvI, te kAraNe zubha citta vaDe anusaravuM joIe. A ja namaskAra kRtajJatva maLyamAna che. [A gAthA bhinna saMbaMddha che.] e pramANe gAyathArtha kahyo. have upasaMhAra kahe che - * niyukti-926 - arahaMta namaskAra e badhAM pApono pakRSTa nAzaka che ane te sarve maMgalomAM prathama - pradhAna maMgala che. * vivecana-26 : keTaluM kahIe ? A arahaMta namaskAra kevo che ? badhAM pApano nAza karanAra che. temAM pAMzatti - [pApathI bahAra kADhe tenA nipAtanathI "pApa" kahyuM athavA hitane pIe che [hita meLavAya che] mATe "papa'. sarvam - AThe prakAre paNa, varSa - pApa, jAti sAmAnya apekSAthI kahyuM. kahela che ke- tattathI pApa karma ja che, ItyAdi. teno nAza kare che mATe sarvapApapaNAzana. | sarvemAM - nAmAdi lakSaNa, maMgalomAM paheluM - pradhAna kemake te pradhAna ane karanAruM che, athavA A pAMca bhAva maMgala - arahaMta Adi che, temAM paheluM eTale ke Adha maMgala che. varu mArta - maMgala saMpApta thAya che, e gAthArtha che. ahIM sudhI arahaMta namaskAra kahyo. have siddha namaskAra kahIe chIe. temAM siddha zabdano zo artha che ? te kahe che :- x -x - je siddha thAya che. te siddha. je je guNa vaDe niSpakSa - paritiSThita che, karI jene sAdhavAnuM nathI. te siddha thayelA odananI mAphaka siddha che. te siddha zabda sAmAnya apekSAthI kahyo. arthathI te cauda prakAre che. temAM nAma, sthApanA, dravya e traNa siddhone choDIne bAkInA nikSeponuM pratipAdana karavAne mATe kahe che - * niyukti-27 - karma, zilpa, vidhA, maMtra, yoga, Agama, artha, yAtrA, abhipAya, tapa ane karmakSaya e [bAkInA 11mAM siddha kahevA.]. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni : 2 * vivecana-927 : karmamAM siddha te karmasiddha arthAta karmamAM niSThAne pAmela. e pramANe zilpa siddha, vidhAsiddha, maMtrasiddha, yogasiddha, Agamasiddha, arthasiddha, yAmAsiddha, abhiprAyasiddha, tapa:siddha, karmakSayasiddha e agiyAra siddho jANavA. gAthAno saMkSepArtha kahyo. avayavArya to pratidvAre kahevAze. temAM nAmasiddha ane sthApanAsiddha sukhe jANI zakAya che. drathasiddha - nipanna thayela odanane siddha kahevAya che. have karmasiddhAdinI vyAkhyA vaDe kamadi svarUpa ja jaNAve che - * niyukti -928 - AcAryanA upadeza vinA je prApta thAya te karma, jemake - kRSi, vANijya Adi. je AcAryanA upadezAdithI zikhAya te zilya. jemake - ghaTa, lohArAdi bhedathI kArya. * vivecana-928 : ahIM karma eTale AcAryanA upadeza vinA ja sAtizaya ananya sAdhAraNa grahaNa karAya che. zipa - anya rIte kahevAya che. arthAtu je AcArya upadeza ke granjanibaMdhathI utpanna thAya che. sAtizaya karma paNa tethI zilpa kahevAya che. temAM bhAravahana, kRSi, vANijyAdi karma, ghaDo, luhArAdinA bhedathI zilpa che. have kamasiddha udAharaNa sahita jaNAvatA kahe che - * niyukti -929 - je sarva karmamAM kuzaLa che, athavA je jemAM suparitiSThita thayo hoya, tene adhyagiri siddhakanI jema kamasiddha jANato. * vivecana-929 - je koI sarva karmamAM kuzala che, athavA je karmamAM suparitiSThita che ItyAdi gAthArtha kahyo. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te A - koMkANaka dezamAM eka durgamAM sahyathI mAMDa utArato ane caDAvato. temAM viSayamAM je guru bhAsvAhI hato tene rAjAe samyapha AjJapta karela ke Ane mAre paNa mArga ApI devo. paNa teNe koIne na Apavo. A tarapha coka saidhavIya purANa, te pratibhagna [dIkSA choDelo] vicAre che ke huM tyAM jauM, jyAM A jIva karmamAM bhAMge nahIM ane sukhane jANe nahIM. te A bhAra vAhakone maLyo. te javAne taiyAra thatA kahe che - kukaDAnA avAjathI pratibodhita siddha kahe che - mane siddhi Apo. je rIte siddho siddhimAM sAke gayA che. te teomAM mahatara hato, badhAMthI vadhAre bhAra vahana karato hato. teNe sAdhune joIne mArga Apyo. bhAsvAhako roSita thayA, rAjakule phariyAda karI, teoe kahyuM - amAro rAjA paNa bhArathI duHkhI thatAne mArga Ape che. to teM zramaNane mATe khAlI karIne mArga kema Apyo ? 192 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda rAjAe tene kahyuM - teM ghaNuM khoTuM karyuM. mArI AjJA ullaMghI. te bhAravAhIe kahyuM - he deva ! Ape mane gurubhAravAhI karIne A AjJA karelI ? rAjAe kahyuM - ha. jo ema hoya to sAdhu guratarabhAravAhI che. kaI rIte ? je te thAkyA vinA 18,000 zIlAMgathI bharela bhAra vahe che, te mArAthI paNa upADAto na hato. teNe dharmakathA kahI - mahArAja ! vahana karAya te bhAra. te paNa vizrAma letA vahana kare che, jyAre sAdhuo zIlano bhAra cAvajIvana vizrAma vinA vahana kare che. rAjA pratibodha pAmyo. te saMvegavALo thayo. udhata thayo. A karmasiddha. have zilyasiddhane dehAMta sahita jaNAvavA mATe kahe che - * niryukti-930 - je sarva zilya kuzaLa che athavA je jayAM supariniSThita che. te kokANa sutAranI mAphaka sAtizayI zilya siddha jANavo. * vivecana-930 - je koI nirdiSTa svarUpa sarva zikSomAM kuzala hoya athavA je jayAM suparitiSThita hoya che - zeSa gAthAno bhAva kathAthI jANavo. sopAraka nagaramAM rathakAranI dAsIno brAhmaNathI dAsaputra janmyo. te mUka bhAvathI raheto, jethI koI jANe nahIM. rakAra potAnA putrane zIkhavato paNa te maMdabuddhithI grahaNa karato na hato. te dAsapune badhuM grahaNa karI lIdhuM. cakAra mRtyu pAmyo. rAjAe dAsane tenA gharamAM sArarUpa je kaMI hatuM te badhuM ApI dIdhuM. A tarapha ujainImAM rAjA zrAvaka hato. tene cAra zrAvaka hatA. eka soIyo hato, te rAMdhato. tene rUci hoya to jimita mAtrathI jIraNa karato. athavA prahara, be - traNa - cAra - pAMya cAmacI jyAM sudhI na ruce tyAM sudhI na jamato. bIjo zrAvaka ANaMgana karato, te telanA kuq-kuDava zarIramAM praveza karAvato ane tene ja bahAra kADhato hato. bIjo zrAvaka zayyA svato hato. jo ye to pahelA prahare jAgato athavA bIjA, trIjA, cothA prahare jAgato athavA sUI ja raheto. cotho zrAvaka zrIgRhika hato. tevuM zrIgRha banAvela ke tyAM jAya to kaMIja na dekhAya. evA gaNo hatA. te rAjAne putra na hato. kAmabhogathI nirveda pAmIne te rAjA pravajyAnA upAya vicArato raheto hato. A tarapha pATalIpura nagaramAM jitazabu rAjA hato. teNe te nagarIne ghero ghAlI raMdhela hatI. eTalAmAM te rAjAne pUrva karmanI pariNati vaza gADha zULa utpanna thayuM. teNe bhaktapatyAkhyAna karyuM. marIne te devalokamAM gayo. nagarajanoe te rAjAne nagarI ApI dIdhI. - zrAvakone bolAvyA ane pUchyuM - zuM karmaka che? bhAMDAgArika pravezyo, kaMI ja dekhAyuM nahIM, bIjA dvArA dekhADAyo. zayyApAlake evI zayyA karI, jenAthI muha muharte uThI jAya che, rasoIyAe evI soI karI, jenAthI vAraMvAra jamavA lAgyo. atyaMgake eka paganuM taila na kADhyuM, je mArI jevo hoya te kADhaze. tyAre zrAvakoe dIkSA lIdhI. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni * 930 13 194 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 te rAjA te telathI baLatA-baLatA kALo thaI jatAM tenuM kAvarNa nAma thaI gayuM. A tarapha sopAraka nagaramAM dukALa paDyo. kokAza urjanI gayo. rAjAne mAre kaI rIte jaNAvavuM ? kapota vaDe gaMdhazAlIne apahare che. koThAgAdike kahyuM, mArgaNA karatAM kokAsane joyo, laI AvyA. rAjAe jANyuM kokAsane AjIvikA ApIne rAkhyo. teNe AkAzagAmI kIlikA prayogathI nirmita garuDa banAvyuM. te rAjA te kokAzanI sAthe ane saNIne laIne AkAza mArge cAle che. je tene tame nahIM tene rAjA kaheto ke huM AkAza mArge AvIze mArIza. te badhAM tenI AjJAmAM AvI gayA. te rANIne bAkInI rANIo pUchatI - kaI kIlikAvI A yaMtra nivarsela che, eka rANIe jatA jatA ISyathI nivartana kIlikA kADhI lIdhI, pachI nivartana veLAe khabara paDI. garUDa rokI zakAtuM na hatuM. tethI uddAma jatA jatA kaliMgamAM asilatAthI pAMkho bhAMgI gaI. pAMkha vinAnuM thaI jatAM te garuDa yaMga paDI gayuM. tyArapachI tenA saMghAtana nimite upakaraNane mATe kokAza nagaramAM gayo. tyAM rathakAra racanuM nirmANa karato hato. eka cakranuM nirmANa karyuM. ekanuM badhuM taiyAra thayuM. kaMIka kaMIka taiyAra thayela na hatuM. pachI tenA upakaraNo mAMge che. teNe kahyuM - huM gherathI laIne AvuM chuM. rAjakuLamAMthI upakaraNa kADhavAnuM zakya banaze nahIM. te rathakAra gayo. kokAse tene saMghaTita karyo. uMco karIne gayo. AsphoTita karatAM te pazcAtuM mukha cAlavA lAgyo. ubho rAkhyo to paNa na paDyo. bIjAno ratha atyaMta cAlato hato. AsphoTana karatAM paDI jato hato. kAra Avyo, nimaNi karela sthane joyo. jaldIthI jaIne rAjAne kahe che ke- kokAza AvI gayo che. jenA baLathI kAkavarNa rAjAe badhAM rAjAne vazamAM laI lIdhA che. te pachI tene pakaDI lIdho. * * * * * kokAzane kahyuM - mArA so putrono sAta maMjhIlavALo prAsAda karo. mAro prAsAda madhyamAM rAkho. pachI badhAMne rAjakulamAM lAvI daIza. teNe nirmANa karyuM. kAkavarNanA putrane mATe lekha mokalyo. AvIjA, nahIM to huM tyAM AvIne tane mArI nAMkhIza. * x * sajA putra sahita prAsAdamAM rahI gayo. kIlikA Ahata karatA saMpuTa thaI gayo. putra sahita te rAjA mRtyu pAmyA. kAmavarNanA page te sarva nagara grahaNa karyuM. mAtA-pitA ane kokAza badhAMne choDAvyA. AvA prakAre zilpa siddha kahyo. have vidhAsiddhane pratipAdita karavA tenuM svarUpa kahe che. * niyukti -931 devI abhihita hoya te vidhA, paNa deivA] abhihita hoya te maMtra eTalo pharka che athavA sAdhanAthI siddha thAya te vidhA ane sAdhanA vinA ja siddha hoya te maMtra. * vivecana-631 - Tag * lAbhamAM, ke vin - satAmAM thAya che. tenuM vidhA thayA che. tri * gupta [32/13] bhASaNa, teno maMtra thayo. arthAt je maMtramAM devatA strI hoya te vidhA, jemake aMbA, kuSmAMDI. jemAM devatA puraSa hoya te maMtra, jemake : vidhArAja, haribhegamethI ItyAdi. ItyAdi - 4 - have vidhA siddhane nidarzana sahita batAve che - * niyukti932 : badhI vidhAno cakravartI hoya te vidhAsiddha athavA koI eka mahAvidhA jene siddha hoya te Arya khapuTanI mAphaka vidhAsiddha jANavo. * vivecana-932 - badhI vidhAnA adhipati - cakravartI te vidhAmAM siddha evA vidhA siddha kahevAya che. athavA jene ekapaNa vidhA siddha thAya te 'mahAvidhA' mahApurapadanAdi rUpa te vidhA siddha, sAtizayatvathI, konI jema ? AryakhapuTa mAphaka. A gAthArtha kahyo. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. vidhAsiddha AryakhapuTa AcArya hatA. tene bALa bhANeja hato. teNe AcArya pAsethI vidhA kAna vaDe corelI hatI. vidhAsiddhane namaskAra vaDe paNa vidhA thAya che. te vighA cakavartI. te bhANejane sAdhunI pAse rAkhIne guDazastra nagare gayA. tyAM parivrAjaka sAdhu sAthe vAdamAM hArIne, kheda pAmIne kALagata thayelo * mRtyu pAmelo hato. te guDazastra nagare vyaMtara thayelo. teNe tyAM badhAM sAdhune upasargo karavA zarU karelA. te nimite khayTAcArya tyAM gayelA, teNe jaIne te vyaMtarane baMne kAnamAM joDA bAMdhI dIdhA. devakulike AvIne jue che. tyAre te vyaMtara badhAM lokone lAkaDI vaDe mArato pAchaLa doDe che, loko page paDIne potAne mukta karavA vinaMtI karavA lAgyA tyAre Arya khapUTe te vyaMtarane potAnA prabhAvathI aMkuzamAM rAkhyo. * X - X * e ja pramANe keTalAMka samaya bAda khapuTAcAryano bhANeja AhAra lAlasAnA kAraNe bhRgukaccha nagaramAM bauddha sAdhu thaI gayo. te potAnI vidhAnA prabhAvathI pagAne AkAzamAM taratA mUkato. upAsakonA ghaTamAMthI AhAranA pAtro bharIne pAchA laI leto hato. loko tenAthI ghaNAM parezAna thavA lAgyA. tyAre zrI saMghe Arya khapuTa pAse jaIne badhI vAta karI, A rIte akiyAvAdI buddha utpanna thayelo che, jenA kAraNe badhAM sAdhu parezAna thAya che. koI vakhate te buddha dvArA bharelA pAtrA AkAzamAMthI AvI rahyA hatA. tyAre khapuTAcAryae AkAzamAM pASANanI sthApanA karI, tene lIdhe badhAM ja pAkAM bhAMgI gayA. tyAre te bALa sAdhu bhayabhIta thaIne nAsI gayo. tyArapachI khapuTAcArya tyAM AvyA. tyAre boddhoe kahyuM ke Avo ane buddhane pAdavaMdanA karo. tyAre AcAryae kahyuM ke te buddha to nAsI gayA che, tyAre te baddho AcAryanA pagamAM paDI gayA. * x - x - AvI rIte te vidhAsiddha hatA. have maMgasiddhane nidarzana sahita dazavi che - Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni * 933 195 * niyukti -633 - badhAM maMo svAdhIna hoya athavA ghaNAM maMtravALo hoya ke koI pradhAna maMgavALo hoya, tene maMtrasiddha jANavo. jema sAtizayathI te staMbha AkarSa thiAMbhalA kheMcanAro hato. * vivecana-933 : svAdhIna sarva maMtro ke ghaNAM maMtrovALo, maMgomAM siddha te maMtrasiddha athavA pradhAna maMtravALo, pradhAna eka maMtravALo jANavo. te maMtrasiddha, konA jevo ? sAtizaya staMbhane AkarSavAra samAna. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te kathAnaka A pramANe che eka nagaramAM utkRSTa zarIvALo rAjA, viSaya lolupatAthI sAvIne laI gayo. saMgha samavAyamAM eka siddhamaMtra sAdhue rAjAnA AMgaNamAM taMbho rahelA hatA. tene abhimaMtrita karyA. AkAzamAM uchALIne khaTakhaTa kare che. prAsAdanA staMbho paNa calita thavA lAgyA. bhayabhIta thaIne rAjAe sAdhvIne mukta karI ane saMghane khamAvyo. AvA prakArano maMtrasiddha hoya che. have TAMta sahita yogasiddhane pratipAdita karatAM kahe che - * niyukti -934 - badhAM dravya yoga parama AdAyakArI phaLa ApanAraNa paNa jenI pAse hoya athavA koI eka yoga hoya te yogasiddha, jema Arya samita. * vivecana-934 : baghAM paNa * saMpUrNapaNe dravyayoga, parama adbhuta phaLavALA hoya athavA eka paNa dravyayoga (cUNa jenI pAse hoya te siddha che, tene yogasiddha kahyo. yogomAM ke yogamAM siddha te yogasiddha. * x - A rIte gAthArtha kahyo. have bhAvArtha mATe kazAnaka kahe che - AbhIra dezamAM kRdhyA ane bennA nadInA AMtarAmAM tApaso vasatA hatA. temAM eka tApasa pAdukAno lepa karIne pANImAM caMdramaNa karato bhamato hato, Avato ane jato hato. e pramANe teNe lokone AvajaryA. zrAvako hIlanA pAmavA lAgyA. vajasvAmInA mAmA Asamita vicaratA tyAM AvyA. tyAre zrAvako upasthita thayA. AcAryae kahyuM - Aryo ! kema pratIkSA karatA nathI ? A yogathI koIpaNa paganuM mardana kare, te AvuM arthapada pAme che. te tApasane laI AvyA. ame paNa dAna ApIe ema kahyuM. tyArapachI te zrAvako bolyA - bhagavan! baMne paga dhovA dho. ame paNa anugrahita thaIzuM. tApasanI IcchA na hovA chatAM tenA baMne paga ane pAdukA ghoyA. pachI tApasa pANImAM gayo, tyAM DUbavA lAgyo. tenI ghaNI-ghaNI niMdA thaI, AvA daMbhI lokone Thage che.. tyArapachI AcArya nIkaLyA, yoga (cUNI pheMkyu, nadIne kahyuM - he bennA nadI ! mane kinAro Apa, huM pUrva kule jaI zakuM. baMne kinArA bhegA thaI gayA. te tApaso paNa bodha pAmyA, dIkSA lIdhI. brAdvIpamAM rahenArA bahAdvIpakA thayA. A 196 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 AvA prakAre yogasiddha. have Agama ane artha siddhane pratipAdana kare che - * niyukti-635 - Agamasiddha - savAMga paNa gautamasvAmInI mAphaka guNano rAzi hoya che, pracura dhanavALo athavA dhanaprAptimAM rata evo mammaNa zeThanI mAphaka aiisaddha kahevAya che. * vivecana-935 - savagapANa arthAta bAra aMgone jANanAra, A mahAatizayavAnuM hoya che. jethI kahyuM che - saMkhyAtIta bhavone kahe che athavA bIjo koI pUche te kahe che. anatizayI ema jANatA nathI te chaThA che. ItyAdi. A Agamasiddho gautamanI jema guNanA sazi che. ahIM ghaNAM ja sAtizaya ceSTitanA udAharaNo che. tathA pracurAI - prabhUtArtha ke arthaparAyaNa hoya te arthasiddha kahevAya che. tenA atizayanA yogathI mammaNavatu. A gAthA akSarArtha kahyo. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te A che - temAM Agamasiddha - je svayaMbharamaNa samadramAM maca Adi hoya, teo je ceSTA kare che, te bhagavaMta - upayogavaMta thaIne tyAre jANe che. arthasiddha * rAjagRhanagaramAM mammaNazeTha hato. teNe ghaNAM kalezathI atibahula dravya bheguM karela hatuM. te tene na khAto ke na pIto hato. prAsAdanI upara eNe aneka koTi vaDe nirmita garbhasAra suvarNano divyarana paryApta, zreSTha vajanA zRMgano zoka moTo baLada karAvela hato ane tevo ja bIjo baLada banAvavAno zarU karyo hato. te paNa ghaNo nirmAta thayelo. A arasAmAM varSAsatrimAM tenA nirmANa nimite mammaNa kacchI bAMdhIne, bIjuM nadInA puramAM, kATha upara thaIne lAkaDAo utArato hato. A tarapha rAjA, rANI sAthe avalokana mATe nIkaLIne ubho hato. te tathAvi atIva karuNA AlaMbanarUpa rANIe joyo. tyAre te amarpasahita bole che - satya sAMbhaLo. rAjAo to megha ane nadI samAna hoya che. khAlI thayelAne prayatnathI varje che ItyAdi - 4 - sAe pUchayuM - kaI rIte ? saNI bolI - je A garIba kaleza pAme che. sajAe tene bolAvIne pUchyuM - kema duHkhI thAya che ? te bolyo - mAre eka baLada che, teno saMghATaka bIjo baLada puro thato nathI. tyAre rAjAe tene kahyuM - 100 baLada laI jA, mammaNa bolyo- mAre tenuM prayojana nathI. teno jevo ja bIjo baLada karavo che, jevo pahelo baLada che. te baLada kevo che ? mammaNa, rAjAne potAne ghera laI jaIne batAvyo. rAjA bolyo - Akho rAjano bhaMDAra ApI dauM to paNa A baLada pUro na thAya. tAre devatA jevo vaibhava che. tArI tRSNAne dhanya che. mammaNa bolyo, jyAM sudhI A baLada pUro na thAya tyAM sudhI mane sukha na thAya. tenA upAyano AraMbha karyo. - X - X * rAjAe pUchyuM ke jo tAre ATaluM badhuM che, to zA mATe thoDAMka khAtara duHkhI thAya che. teNe kahyuM - mAruM zarIra Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni * 935 193 198] kalezakSama che. vyApAra pachI paNa A gharSita thatuM nathI. varSa samimAM lAkaDAo lAvavA chatAM paNa temaja che. tyAre rAjA bolyo - tuM ja tArA manoratha pUrA kara. kemake tuM ja te pUrA karavA samartha che. huM purA karI zakIza nahIM. teNe samaya jatAM pUrA karyA. rAjAno tyAMthI nIkaLI gayo. A AvA prakAre arthasiddha kahyo. have cAmAdi siddha kahe che - * niryukti -936 - jenI yAtrA nitya siddha che, jema vara pAmelA Dika vagere mAphaka, te ja nize yAsiddha che. abhipAya e buddhino paryAya che. * vivecana-936 - je nitya yAtrAsiddha che. zuM kahevA mAMge che ? sthaLa ane jalayArI mArgamAM sadaiva avisaMvAditAthI te ahIM levA. athavA vara(dAna) pAmelA je tuMDika Adi jevA che, te yAtrA siddha che. uttara dvAranA anusaMdhAnArthe kahe che. abhiprAya e buddhino paryAya che. ema gAthArtha kahyo. - bhAvArtha to AkhyAnagocara che. te A pramANe - pahelAthI A ja sudhImAM je bAra vakhata samudrane avagAhIne kRtakArya Ave che te yAtrAsiddha. temAM bIjA paNa jatA evA yAtrAsiddhi nimito dekhAya che. eka gAmamAM teDika nAme vaNika hato. tene lAkha vakhata vahANa bhAMgyu, to. paNa te yAtrAthI aTakato nathI ane kahe che - jaLamAM je nAza pAmyuM che, te jaLamAM ja prApta thaze. svajanAdi vaDe apAtuM te leto nathI. pharI pharI, te-te bhAMDa laIne jAya che. tenA nizcayathI devatA prasanna thayA. pracura pracura dravya ApyuM ane pUchyuM - bIjuM paNa ame tArA mATe zuM karIe ? tuMDike kahyuM - je mAruM nAma laIne samudramAM jAya te vipatti pAmyA vinA pAcho Ave - tema karo. teoe e vAta kabula rAkhI. e pramANe A yAtrAsiddha kahyo. bIjA evuM kahe che ke - kharekhara niryAmakanuM vAsula samudramAM paDI gayuM. te [tuMDika tene mATe samudrane khAlI karavAmAM pravRta thayo. tene thAkyA vagara tema karato joIne devatA dvArA varadAna apAyuM. have abhipAyasiddhane pratipAdanArthe kahe che. * niyukti-937 : jenI mati bi]i vipUla, vimala, sukSma hoya athavA je cAra prakAranI buddhithI saMpanna hoya te buddhi siddha che ane te A buddhi che - * vivecana-937 : vipula - vistAravALI, eka pada vaDe aneka padane anusaranArI, vimalA - saMzaya viparyaya anadhyavasAya maLatI rahita, sUkSmA - atyaMta du:khAvabodha sUma vyavahita arthane jANavAmAM samartha. AvA prakAranI jenI buddhi che, te buddhisiddha kahevAya. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra athavA te buddhi cAra bhede kahelI che - autpAtikI Adi bhedathI buddhi vaDe saMpanna te buddhisiddha kahevAya che. te cAra prakAranI buddhi havenI niyuktimAM batAve che - * niyukti-938 - tpAtikI, sainacikI, kArmikI ane pariNAmikI ema cAra prakAranI buddhi kahelI che. pAMcamI buddhi jovA maLatI nathI. * vivecana-938 : (1) utpatti e ja jenuM prayojana che te autpAtikI, [prazno AnuM prayojana phAyopazama che? [uttara) satya. paraMtu te kAraNa to aMtaraMga kAraNa che, sarvabuddhi sAdhAraNa che, mATe tenI vivakSA karatA nathI. bIjA zAyara ke kamabhyAsAdinI apekSA rAkhatA nathI. (2) vinaya - guru zukUSA. te jemAM kAraNa che, athavA te ja mukhya che jemAM te buddhi vainAyikI buddhi jANavI. (3) AcArya sahita te karma, AcArya sahita te zilA. kyAreka karma ane zipa e nitya vyavahAra kahevAya che. "nA' karma vaDe utpanna thayela buddhi, te karmajA buddhi kahevAya che. (4) para - cotaraphathI namana pariNAma - sudIrdhakALa pUvaparArtha avalokanAdi janya Atmadharma. te jemAM kAraNa che ke te mukhya jemAM che tevI buddhi te pariNAmikI buddhi kahevAya che. jenA vaDe bodha thAya te buddhi arthAt mati. tene cAra prakAre tIrthakara ane gaNadharoe kahelI che kema ? kAraNa ke tenAthI pAMcamI buddhi upalabdha thatI nathI. kevalIne paNa te asata che. tpAtikInA lakSaNa jaNAvavA mATe kahe che - * niyukti-939 : pUrve na joyela, na sAMbhaLela, na jANela te ja kSaNe vizuddha ane grahaNa karela, avyAghAta phaLa sAthe yoga karAvanArI je buddhi tene autpAtikI nAmanI buddhi kahevAya che. * vivecana-939 : pUrva - buddhinA utpAdathI pahelAM, svayaM na joyela ke bIjA pAse na sAMbhaLela, manathI paNa AlocanA na karela. te ja kSaNe vizuddha eTale ke yathAvasthita grahaNa karela - avaghArela, artha - abhipreta padArtha jenA vaDe te buddhi - tathA - ahIM ekAMte Aloka ke parolakI aviruddha. bIjA phaLane abAdhita athavA avyAhata kahevAya che, phaLa-prayojana te avyAhataphaLa, tevA yogo jenA che te yoginI evI buddhi. bIjA kahe che - avyAhata phaLa vaDe yoga jeno che, tevI buddhi te autpAtikI nAmanI buddhi kahevAya che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni * 939 19 200 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra dhe vineyajananA anugrahAyeM AnA ja svarUpane pratipAdana karavAne mATe udAharaNo pratipAdana karatA kahe che - * niyukti -940 thI 94ra : 1- bharatanI zilA, - paNa, 3- vRkSa, 4- zullaka, 5- paTa, 6- sarasTa, 9- kAgaDo, 8- viSTA, 9- hAthI, 10- bhuMDa, 11- goLo, 1ra- taMbha, 13jIllaka [ziSya), 14- mArga , 15- pati, 16- pu. A daSTAMta che. 1- bharatazilA, ra- meMDha, gheTuM 3- kukaDo, 4- tala, 5- vAlukA, 6- hAthI, * kUvo, 8- vanakhaMDa, 9- khIra, 10- bakarInI viMDI, 11- , 1ra- khADa hillA, 13- pAMca pitA.... 17- madhapuDo, 18- mudrikA, 19- aMka, 20- nANaka, 1- bhi, raraceTaka nidhAna, 3- zikSA, ra4- arthazAstra, 5 mArI IcchA, 26- lAkha. [ATalA daSTAMto ahIM vicAravA] * vivecana-940 thI 94ra : A gAthAono artha kathAnako vaDe jANavo. te A pramANe -(1) bharatazilA - ujjainI nagarInI najIka eka naTonuM grAma hatuM. tyAM eka naTanI patnI mRtyu pAmI. teno putra nAno hato. te naTaDa bIjI patnI lAvyo. te bIjI patnI te bALaka sAthe sAro vartAva rAkhatI na hatI. te bALake kahyuM - mArI navI mA mArI sAthe yogya vartAva karatI nathI. to tevuM kaMIka karuM ke jethI te mArA page paDI jAya. [tyA5chI] teNe rAtrinA pitAne sahasA kahyuM - A adhama che, adhama che. naTe jANyuM ke mArI patnI vinaSTa che, naTa maMda sagavALo thayo. navI mA bolI - he putra ! tuM evuM na karIza. putra bolyo - mArI sAthe barAbara kema vartatI nathI ? teNI bolI - have vartIza. tuM vartIza to huM sAruM karI daIza. teNI putra sAthe barAbara vatavA lAgI. anyadA chAyAmAM ja A adhama che, adhama che, ema bolatA, pUchyuM koNa ? teNe chAyA dazavI. tyAre teno pitA lajA pAmyo. tenI patnImAM ghana sagavALo thayo. te paNa pitA sAthe zAMtithI jamavA lAgyo. anya koI divase pitAnI sAthe unI gayo. nagarI joIne pitA-putra baMne nIkaLI gayA. tenA pitA kaMIka bhUlI javAthI karI tyAM gayA. te putrae zikhAnadInI retImAM ujainI nagarI AlekhI. te nagarI aMtaHpura sahita AlekhI. pachI tyAM rAjA Avyo. rAjAne akAvIne kahyuM - rAjakuLanA gRhanI madhya na jatA, ItyAdi - 4 - rAjAe pUchayuM ke tuM kyAM rahe che? gAma vagere. teTalAmAM te bALakanA pitA AvI gayA. rAjAne 5oo maMtrImAM eka ocho hato. te eka maMtrI zodhato hato. ke je badhAM maMtrIomAM mukhyamaMtrI bane. tenI parIkSA nimitte te gAmane kahyuM- tArA gAmanI bahAra moTI zilA che, teno maMDapa banAva. te o to avRtine pAmyo. te bALaka 'eka' nAme hato, bhugo thayelo. tenA pitA grAmanI pAse ubhA hatA. sUryAsta samaye raDato raDato Avyo. ame bhukhyA ubhA chIe. ItyAdi - x *x - te rohake kahyuM - te zIlAnI nIce khodIne staMbha Apo, thoDI thoDI bhUmi banAvI. pachI upalepana upacArathI maMDapa banAvyo. e rIte maMDapa thaI gayA pachI rAjAne nivedana karyuM. rAjAe pUchyuM ke A maMDapa koNe banAvyo ? te bharata naTanA putra roke banAvyo. A tenI aupAlikI buddhi. e pramANe badhe yojanA karavI. (2) gheTuM - tyArapachI sajAe gheTuM mokalyuM. kahevaDAvyuM ke- Ane khavaDAvajo. paraMtu tenuM jeTaluM vajana che, teTalAM ja vajananuM gheTuM pAchuM ApavuM. bharatanaTe tene pUchyuM, rohake kahyuM - tene vara najIka bAMdho do ane ghAsa vagere khAvA Apo. te khAze eTale vajana ghaTaze nahIM ane varane joIne vajana vadhaze nahIM. (3) kukaDo - e pramANe kukaDAne arIsA sAme laDAvyo. (4) tala - tala jeTaluM tela ApavuM. talane darpaNa vaDe mApyA. (5) vAlukA - retInuM doraDuM maMgAvyuM, kahyuM ke namuno mokalo. (6) hAthI - vRddha hAthIne gAmamAM mokalyo, hAthI apAyu hato, marelo pAcho Apyo paNa 'mayoM che' tema nivedana na karavuM. rojerojanI tenI pravRtti kahevI. pAcho nahIM Apo to tamane pakaDI laIzuM. hAthI marI gayo. te grAmiko kheda pAmyA. tyAre bharatanA putra rohakanA vacanathI nivedana mokalyuM ke te hAthI ubho thato nathI, besato nathI, khAto nathI, nIhAra [maLatyAga karato nathI. zvAsa leto nathI vagere vagere. rAjAe pUchyuM - to zuM hAthI marI gayo che ? grAmiko bolyA evuM tame kaho cho, ame kahyuM nathI. (9) kUvo - tamArA gAmano kUvo mokalo. rohake kahevaDAvyuM ke A gAmano kUvo che, te AvavA samartha nathI, tame nagaranA kUvAne levA mokalo. (8) vanakhaMDa - gAmathI vanane pUrva dizAmAM karI do. tyAre sehake gAmane pazcima dizAmAM vasAvI dIdhuM. (9) khIra - Aga vinA rAMdhavA kahyuM, to chANa ane ghAsanI umA vaDe rAMdhI batAvI. tyArapachI rAjAe e pramANe parIkSA karIne pachI AjJA karI ke - te ja bALaka sAthe AvI jAo. te paNa zukla pakSamAM nahIM ke kRSNa pakSamAM nahIM, rame nahIM ke divase nahIM, chAyAmAM nahIM ke taDakAmAM paNa nahIM, chagathI nahIM, AkAzathI nahIM, page cAlIne nahIM ke vAhana vaDe paNa nahIM. mArgathI nahIM ke unmArgathI paNa nahIM. nhAIne nahIM ke malinapaNe nahIM. tyArapachI rAjapuraSoe AvIne nivedana karyuM. tyAre [rohakanI buddhithI] teoe deza nAna karyuM, caka madhya bhUmimAM eDaka [gheTA upara besIne, mastaka upara cAlaNI rAkhIne cAlyA. bIjA koI kahe che ke - zAkaTalanI - sAdaDI pradeza baddha chAdita vastra vaDe gayA. saMdhyA samaye, amAvAsyAnA divase, saMdhyAmAM rAjAnI pAse AvyA. rAjAnI pujA karI ane te Asane ubho rahyo. - pahelo prahara vityo tyAre rAjAe avAja karyo ane pUchyuM ke - suto che ke jANe che ? eka bolyo - he svAmI! huM jANuM chuM. rAjAe pUchyuM zuM vicAra kare che ? rohake kahyuM - azvattha zomAM zuM daMDa mahAnuM che ke tenI zikhA mahAnuM che ? Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 940 thI 942 rAjA vicAravA lAgyo - sAruM. e pramANe pharIthI pUchatAM teNe kahyuM - baMne paNa sarakhA che. e pramANe bIjA prahare bakarAnI lIMDImAM, vAyuno uttara dIdho [arthAta bakarInI lIMDI goLa kema hoya che ? tenI aMdara saMvartaka vAyu goLa-goLa bhame che, mATe lIMDI goLa hoya che. trIjA prahare - khADahillA arthAtu khIsakolI vize pUchatA roke javAba Apyo ke tene jeTalI zveta rekhA che, teTalI ja kRNa rekhAo che, jeTalI tenI paMcha che, teTaluM ja moTuM tenuM zarIra che. cothA prahare rAjAe avAja dIdho, paNa rohake kaMI javAba na Apyo. rAjAe soTI vaDe phaTakAryo, rohaka ubho thayo. rAjAe pUchyuM ke kema tuM jANe che ke suto che ? rohaka bolyo huM jANuM chuM. rAjAe pharI pUchyuM - tuM zuM kare che ? rohaka bolyo - vicAra karuM chuM. rAjAe pharI pUchayuM ke - zuM vicAra kare che ? rohaka bolyo - rAjAne pitA keTalA che. rAjAe pUchayuM - keTalAM che ? rohaka bolyo - rAjAne pAMca pitA che. koNa koNa ? rAjA, vaizramaNa, cAMDAla, dhobI ane vIMchI. rAjAe pUchayuM - kaI rIte ? rohake kahyuM - nyAya anusAra, - (1) rAjya pALe che, tethI jaNAya che ke te rAjAno putra che. - (2) mahAtu dAtA che mATe vaizramaNano putra che. - (3) mahAkrodhI che, mATe cAMDAlano putra che. - (4) roSe bharAya tenuM badhuM karI le che, mATe dhobIno putra che. - (5) sukhe sutelAne caTako bharI uThADe che, mATe vIMchIno putra che. rAjA tenAthI khuza thayo. badhAM maMtrInA uparI tarIke rohakane sthApyo. tene bhoga Adi sAmagrI paNa ApI. - A autpAtikI buddhinuM rohakanuM paheluM dRSTAMta kahyuM. * mULa gAthAnA deTAMto kramazaH kahe che, temAM bIjuM dRSTAMta "paNa', (2) paUT - hoDa, be jaNAe hoDa karI. eka bolyo - jo A badhAM cIbhaDA khAI javAya to huM zuM karIza ? bIjo bolyo ke - nagaranA dvArasthI na nIkaLe tevo lADavo huM tane ApIza. pe'lAe thoDAM thoDAM cIbhaDAM khAIne badhAM mUkI dIdhA. jItI gayo eTale lADavo mAMgyo. tyAre bIjAe rUpiyA ApyA. pe'lAe te levAnI nA pADI. pe'lAe be, traNa, cAra vAva so rUpiyA ApyA, to paNa pe'lAe te kabula na rAkhyA. mAre to lADavo ja joIe.] bIjo mANasa jugArI pAse buddhi levA goya. jugArI buddhi ApI. koI kaMdoInI dukAnothI lADI kharIdIne IndranIle sthApanA kara. pachI bola ke - o lADavA ! nIkaLa, nIkaLa. te lADavo bahAra nIkaLaze nahIM. te pramANe karatA te bIjo mANasa zarata jItI gayo. 202 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda A jugArInI tpAtika buddhi. (3) vRkSa - tyAM phaLo hato, vAMdarA ApatA na hato. patthara vaDe vAMdarAne mAryA, temaNe phaLo mAryA. A rIte DhephA-patthara mArIne phaLo meLavyA che tenI aupAtikI buddhi hatI. (4) mudrArA [bALaka] prasenajita rAjAno putra zreNika, rAjalakSaNathI saMpUrNa hato. tene rAjA kaMI Apato na hato. jethI koI tene mAre nahIM. kheda thavAthI zreNika gherathI nIkaLI gayo. koInI sahAyathI bennAtaTa nagare Avyo. kSINavaibhava thayela zreSThInI zerImAM beTho hato. tenA te punya pratApathI te divase varSe ApavAnA bhAMDono vepAra thayo. prayura pracura dravya te zreSThIne maLyuM. bIjA kahe che - zreSThIne svAnamAM ratnAkara ghera Avyo. zreSThIe potAnI kanyA paraNAvavA yogya joI. tyAre zreSThIe vicAryu ke A svapnanA prasAdathI moTI vibhUti thaze. pachI zreNika zerImAM Avyo. zreSThIe tenI ananya sadeza AkRti joIne vicAryu - te ranAkara thaze. tenA prabhAvathI zreSThIne svecchanA hAthethI amUlya ratno prApta thayA. tyArapachI zreSThIe tene pUchayuM - tuM kono mahemAna che ? teNe kahyuM - 'tamAro' zreSThI, ghera laI gayo. keTaleka kALe tene potAnI putrI paraNAvI. bhogo bhogavatA keTalAMka kALe naMdAe zreiNikanI patnIe svapnamAM zeta hAthIne joyo. garbhavatI thaI. pachI prasenajita rAjAe tene uMTaDI mokalI, jaldI AvI jA, naMdAe pUchatA, zreNike kahyuM - ame rAjagRhImAM pAMDurakuDIthI prasiddha govALa chIe, jo kaMI kAma AvI paDe to kahejo. zreNika gayo. naMdAne devalokathI cyavIne Avela garbhanA anubhAvathI evo dohada utpanna thayo ke huM zreSTha hAthInI upara ArUDha thaIne 'abhaya" ghoSaNA karuM. zreSThI dravya laIne rAjA pAse gayo. rAjAe dravyane grahaNa karyuM, udghoSaNA karAvI. te bALakanuM nAma abhaya rAkhyuM. bALaka moTo thaIne pUche che - mArA pitA koNa che ? naMdAe tene badho vRtAMtA kahyo. abhaye kahyuM - cAlo ApaNe tyAM jaIe. e pramANe sArthanI sAthe baMne gayA. rAjagRhInI bahAra rokAyA. koI gaveSakane mokalyo. te vakhate rAjA maMtrInI zodhamAM hato. teNe kUvAmAM mudrikAne pADI dIdhI. jAhera karyuM ke je A mudrikA kuvAnA kAMThe ubhA ubhA potAnA hAthethI grahaNa karaze, tene rAjA AjIvikA Apaze. abhaye te joyuM. teNe kuvA pAse jaIne chANane vIMTI upara pheMkayu. vIMTI temAM coMTI gaI, chANu sukAI jatAM, pANI bharAvyuM. kinAre ubhA ubhA vIMTI laI lIdhI. rAjAnI pAse jaIne vIMTI ApI. rAjAe tene pUchyuM - tuM koNa che ? abhaye kahyuM - tamAro putra chuM. rAjAe pUchyuM - kaI rIte ane zuM ? te vRtAMta jaNAva. abhayakumAre zreNikane badho ja vRttAM kahyo. rAjAe khuza thaIne khoLAmAM besADyo. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao-1, namaskAra ni - 940 thI 942 203 pachI teNe potAnI mAtAno rAjamAM ThAThamAThathI praveza karAvyo. e pramANe kALakrame abhaya amAtya (mahAmaMtrI thayo. A te bALakanI autpArikI buddhi. (5) paTa [vastra be jaNa potAnA vastra mUkIne nhAvA gayA. ekanuM vA majabUta hatuM, bIjAnuM vastra jIrNa hatuM. jIrNa vAvALo majabUta vastra laIne cAlyo gayo. majabUta vAvALo tenI pAse potAnuM vA mAMge che paNa te Apato nathI. rAjakuLamAM teno vivAda laI gayA. baMnenI strIo dvArA kartana karAyuM, je vastra jevuM hatuM tene ApyuM. bIjA kahe che - mAthAmAM bharAyela tAMtaNo joyo, ekane mAthe unano hato, bIjAnA mAte sutarano, tenA AdhAre jenuM je vastra hatuM te tene ApyuM. A te kAraNikanI autpAtikI buddhi jANavI. () sa8 - koI maLano tyAga karato hato tyAre tyAM be saraTa be kAkIDAno kalaha cAlato hato. te jyAM beTho hato tenI nIce bila hatuM. eka kAkIDo temAM pravezyo, pUchaDAno sparza thayo. te ghera gayo tenA manamAM evuM bharAI gayeluM ke kAkIDo peTamAM besI gayela che. avRtithI te dubaLo thavA lAgyo. vaidhe paDyuM - jo so rUpiyA Apa to kADhI dauM. pachI teNe ghaDAmAM kAkIDo nAMkhyo. lAkha vaDe lepana karyuM. virecana ApyuM. mahatyAgathI kAkIDo nIkaLI gayo te batAvyo. A te vaidhanI autpAtikI buddhi. * * * * * () zA - kAgaDo, canIka buiddha anuyAyI] e bALasAdhune pUchyuM - zuM AhaMto sarvajJo che ? gADha rIte hA pADI, 60,ooo kAgaDA ahIM bennAtaTa nagare vase che, je ochA hoya to bahAra gayA haze, vadhAre hoya to prApUrNaka mahemAna kAgaDA AvyA haze. A te bALasAdhunI autpAtikI buddhi. bIjuM - vaNike nidhi joyo, potAnI strInI parIkSA karI ke teNI rahasya ghArI rAkhe che ke nahIM. te bolyo - sapheda kAgaDo adhiSThAna - pRSTha bhAgamAM pravezyo, te strIe tenI sakhIne kahyuM, cAvat te rAjAe sAMbhaLyuM. rAjAe pUchatAM vaNike sAco vRtAMta kahyo. rAjAe tene maMtrIpada ApyuM. A te vaNikanI aupAlikI buddhi. (8) uccAra-maLa. brAhmaNanI patnI tarUNI hatI. bIje gAma laI javAtAM pUtanI sAthe Asakta banI. tenA kAraNe baMne vacce jhaghaDo thayo. brAhmaNe kahyuM - A patnI mArI che, pUrve kahyuM mArI che. maMtrIe te strIne pUchyuM - tArA patine zuM khavaDAveluM ? strI bolI - talanA lADu tene virecana apAyuM brAhmaNanI viTAmAM tala nIkaLyA, tethI dhUtane mArIne hAMkI kADhyo - A che kAraNikanI tpAtikI buddhi, (9) hAthI - vasaMtapuramAM rAjA maMtrInI zodhamAM hato. teNe ghoSaNA karAvI ke - je A mahA moTA hAthInuM vajana karI Apaze tene huM lAkha mudrA ApIza. eka puraSa eka nAvamAM hAthIne laIne athAga pANI hatuM. tyAM sudhI laI gayo. pANImAM nAva jeTalI DUbI tyAM nizAnI karI. hAthIne utArIne nizAnI sudhI nAva DUbe tyAM 204 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 sudhI koTha-pattharo nAMkhyA pachI te kASTha ane pattharanuM vajana karI lIdhuM. rAjAe tenuM sanmAna karI maMtrI banAvyo. A tenI otpAtikI buddhi. bIjA evuM kahe che ke gAyano mArga, zIlA vaDe naSTa thayo, pITha uparathI paDelane lAvyA ItyAdi A TAMtamAM ame kaMI samajyA nathI.) (10) ghayaNa * A nAmano sarva rahasyane jANanAro eka bhAMDa hato. koI vakhata rAjA devInA guNagAna kare che. teNI khUba ja nirogI che ItyAdi. te ghaNe kahyuM - AvuM hoI zake nahIM. rAjAe pUchyuM - kema na hoya? te bhAMDa bolyo - sAme puchyuM ke kesarA mUko to khabara paDe. rAjAne te pramANe jijJAsA thaI. saNI haMmezAM adhovAyu chUTe tyAre sugaMdhI puSpAdi rAjA sAme mUkI detI, tethI sanane dudhanI khabara paDatI na hatI. rAjAe puSadUra karatAM jANI gayo ke hakIkata zuM che ? tyAre rAja hasyo. bahu Agraha karatAM rAjAe kAraNa kahyuM. rANIe bhAMDane dezanikAlanI AjJA karI. tyAre jeDAno bhAra upADIne upasthita thayo. gAmegAma ukAhaNa thavAnA bhayathI tene rokI lIdho. A te dhayaNa bhAMDanI aupAtikI buddhi. (11) golaka - nAkamAM lAkhano goLo pesI gayelo. tapAvelI loDhAnI saLIthI ogALIne kADhI naMkhAyo, A ogALanAranI otpAtikI buddhi. (12) staMbha - rAjA maMtrInI zodhamAM hato, ghoSaNA karAvavAmAM AvI. taLAvanI madhyamAM rahela staMbhane je kinAre rahIne gAMTho bAMdhI de, tene lAkha mudrA ApavAmAM Avaze. tyAre koIke kinAre khIlo bAMdhyo, tyAM dorI bAMdhI, pALe pALe pharIne pharato bAMdhI dIdho, spardhA jItI gayo. tene maMtrI banAvyo. A tenI autpAtikI buddhi. (13) kSullaka - bALa sAdhu. koI pasviAjikAe kahyuM ke koI je kare te kartavya huM paNa karI batAvuM, tevI huM kuzalaka chuM. koI bALa sAdhu bhikSA mATe nIkaLela, teNe A ghoSaNA sAMbhalI, teNe te paDaho rokI lIdho arthAt A paDakAra jhIlI lIdho. te sAdhu rAjakuLamAM gayo. tene joyo. parivrAjikA bolI - kyAMthI zarU karuM ? sulake sAmArika mihana, puruSa liMga] batAvyuM. pauiAjikA kaI rIte batAve ? kSallaka jItI gayo. pachI teNe mUtra karatAM kamaLa AlekhyuM. parivrAjikA tema karavA asamartha hatI, kSullaka jItI gayo. A te kSullakanI autpAtikI buddhi. (14) mAstrI - koI puruSa tenI patnIne laIne yAna vaDe bIje gAma jaI rahyo hato. te zarIra ciMtAne mATe utaryo. tenI patnInA rUpamAM koI vyaMtarI tenI pAchaLa paDI gaI. potAnI patnI pAchaLa AvIne raDavA lAgI. baMne strI tenI patnI hovAno dAvo karavA lAgI. vivAda sajamAM gayo. tyAre maMtrIe kahyuM ke dUra rahIne hAtha prasArI A purapane sparza karI zake, te tenI patnI. tyAre vyaMtarIe ghaNe dUrathI hAtha laMbAvI sparza karyo, tenAthI jANI lIdhuM ke A koI devI che. A te maMtrInI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 940 thI 942 205 206 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 autpAtikI buddhi. 0 mArgamAM strI - maladeva ane kaMDarIka mArge jatA hatA. eTalAmAM koI eka paNa tenI AI sAthe joyo. kaMDarIka tenA rUpamAM mUcha pAmyo. mUladeve tene kahyuM - huM tane kaMIka ghaTatuM karI ApIza. pachI mUladeva tene eka vananikuMjamAM sthApIne ubho rahyo. eTalAmAM te puruSa potAnI strI sAthe Avyo. mUladeve kahyuM - ahIM mArI strIne prasUti Ave tema che, to A strIne mokalo. pe'lA puruSe tenI strIne mokalI, te strI kaMDarIkanI sAthe rahIne AvI gaI. [saMbhoga karIne AvI gaI.] AvIne pachI vastra laIne mUladevane te dhUta kahe che ane hAsya kare che. piyAne bALaka thayuM nathI. A te baMnenI autpAtikI buddhi. (15) pati- be pati piraSane eka patnI hatI, lokamAM kahevAtuM ke te rIte baMne pati upara samAna sneha che, rAjAe te vAta sAMbhaLI. tene ghaNuM vismaya thayuM, maMtrI bolyo - AvuM kaI rIte thaI zake ? avazya be uparanA snehamAM taphAvata hoya ja. teNe te strIne eka lekha [patra Apyo. A baMnene bIje gAma javuM paDaze. eka pUrvamAM javAnuM che, bIjAe pazcimamAM javAnuM che. te divase ja AvI jaze. tyAre te strIe ekane pUrvamAM mokalyo, bIjAne pazcimamAM mokalyo, jenA upara dveSa hato. tene pUrvamAM jatAM ke pUrvathI pAchA AvatA baMne vakhate kapALe [sAmo sUrya raheto hato, tenAthI jANyuM ke tenA upara ocho prema che. sajAne chatAM zraddhA na thaI. maMtrIe pharI paNa mokalyA. mANasonA mukhathI baMnenI bImArInI vAta sAMbhaLI, te bolI amuka puruSa zarIre majabuta che, paNa bIjo maMda saMghayaNavALo che, mATe mAre jAte ja upacAra kasvo paDaze, tethI teNI te tarapha gaI tyAre lokoe jANyuM ke te bIjo puruSa te strIne vadhu ISTa che. A te maMtrInI autpAtikI buddhi. (16) putra - eka vaNikta be patnI hatI, baMne mATe samAna sneha hato. te bIjA rAjyamAM gayo, tyAM maraNa pAmyo. tenI eka patnIne ma hato te putra baMne mAtAmAM koI taphAvata jANato na hato. eka strI bolI ke A putra mAro che, bIjI strI bolI - putra mAro che. teno vivAda zAMta thato na hato. maMtrI bolyo - je dhanA che tenA be bhAga pADI lo, putranA paNa be bhAga karavata vaDe karI nAMkho. je te paganI kharekharI mAtA hatI te bolI - A mane mArazo nahIM, teNIne ja ApI do. tyAre A ja kharI mAtA che tema jANI tene paNa ApI dIdho. A te maMtrInI otpAtikI baddhi. dhei niyukti-94ramAMnA bAkInA daiSNAMtonuM vivaraNa kare che. (1) madhasika - madhapuDo. koI strI kulaTA hatI (kolikI] jhADI vacce koI puruSa sAthe ratikriDA karatI sahelI hatI. teNIe upara madhapuDo che tema jANayuM. tyArapachI jyAre teno pati madha kharIdavA jato hato tyAre tene rokyo, tene kahyuM ke- madha kharIda na karo, huM tamane madhapuDo dekhAvuM chuM. te baMne mANasa jhALImAM gayA. paraSane madhapuDo na dekhAyo. pachI te vaNakaraputrIe teinI patnIe je rIte bIjA purapa sAthe ratikriDA karensI te ja Asane sUIne-rahIne madhapuDo batAvyo tyAre puruSa samajI gayo ke A strI kulaTA (rakhaDu che, anyathA tene A madhapuDAnI khabara kema paDI ? A tenI autpArikI buddhi. (18) mudrikA - purohita, tene tyAM thApaNa mUkela dhana koIne pAchuM Apato nA hato, koI divase koI kumake tene tyAM thApaNa mUkI, pAchuM levA gayo tyAre na ApyuM. te dramaka vihvaLa thaI gayo. amAtya gayo. teNe paNa mAMgaNI karI * x - rAjAe purohitane kahyuM, purohita Apato nathI, te bolyo ke meM lIdhA ja nathI. - x - x - koI vakhate rAja sAthe jugAra ramato hato, nAma mudrikA lIdhI. rAjAe lAkha mudrA manuSyanA hAthamAM ApI, kahevaDAvyuM ke amuka kALe dramake hajAra nakulaka tamAre tyAM thApaNa mUkelA, te Apo. tenI patnI bolI AmAMthI je hoya te oLakhI lo. mANasa laIne Avyo. dramake oLakhIne potAnI thApaNa laI lIdhI. purohitanI jIbha chedAI. A te rAjAnI aupAtikI buddhi. (19) aMka - pUrvavat koI eka thApaNa mUkelI. yiha karI, thelI sIvIne mUkelI. thApaNa lenAre temAM khoTA rUpiyA bharIne mUkI dIdhA. te pramANe ja sIvI dIdhI. thApaNa levA Avyo tyAre thelI ApI dIdhI. teNe mudrA ughADI, khoTA rUpiyA joyA. vivAda thayo, rAja darabAre pahoMcyA. pUchyuM keTalA rUpiyA mUkelA ? - hajAra rUpiyA. gaNIne gAMTha bAMdhI dIdhI. paNa thApaNa lenAro tene pUrvavatu sIvI zakyo nahIM. tenAthI jAyuM ke te khoTo che. mUkanAne sAcA rUpiyA apAvyA. A te kAraNikanI autpAtikI buddhi. (20) nANaka * pUrvavat thApaNa mUkI, pAchA ApanI veLA navA ane avAcavALA dravyane pAchuM ApyuM. dramma (mULa nANAM) saMbaMdhI pRcchA thaI. rAjakuLe vivAda gayo. amAtyae levaDadevaDa vakhatano kALa pUchaDyo. dvamake te kALa kahyo,te ciraMtana kALa hato. te jANIne thApaNa lenArane daMDa karyo. A te nyAya karanAranI autpAtikI baddhi. (21) bhikSu - pUrvavat nikSepabhikSu nANA pAcho Apato nathI. dramake jugArInI sahAya mAMgI, teoe pUchatAM je ghaTanA banelI te kahI dIdhI. teo sonAnI kholaka laIne bhikSanI pAse gayA. ame caityonA vaMdanArthe jaIe chIe. A thApaNa rahevA do. pe'lA Thumakane kahI rAkhela ke tuM A avasare AvIne tArI thApaNa pAchI mAMga che. te bhikSae navI thApaNanA lobhathI tenI thApaNa pAchI ApI dIdhI. dhutakAro "amArI thApaNa peTImAM rAkhIne kAle AvIzuM" ema kahIne nIkaLI gayA - A te dhutakAronI autpAtikI buddhi. (22) ceTaka nidhAna - be mitro hatA. te baMnee nidhAna joyuM. AvatI kAle sArA nakSatramAM laI jaIzuM ema nakkI karyuM. temAMthI eka mitre rAtre badhuM laIne temAM aMgArA bharI dIdhA. bIje divase nidhAnamAM aMgArA joyA. te dhad bolyo - aho ! ApaNe maMdapuNya chIe, nahIM to nidhAnanA aMgArA kaI rIte thaI gayA ? bIje mika te vAta jANI gayo. paNa manane bhAva teNe jaNAvavA na dIdho. teNe pe'lA mitranI pratimA banAvI. tyArapachI be vAMdarA lAvyo. tenI upara bhojanAdi Ape che. te baMne Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao-1, namaskAra ni - 940 thI 942 ra09 bhukhathI pIDAIne te pratimAne cATavA lAgyA. koI divase bhojana taiyAra karIne pahelA mitranA be bALakone te lAvyo. pachI te baMnene chapAvI dIdhA. pahelA mitrane bALako pAchA Apato nathI. mAMgyA tyAre kahyuM ke- te baMne bALako vAMdarA thaI gayA che. pahelo mitra Avyo. tene pratimAnA sthAne besADyo. vAMdarAne chUTA mUkyA. baMne vAMdasa kilakilATa karatA AvIne pahelA mitrane vaLagI gayA. bIjA mitro te pahelAM mitrane kahyuM - A tamArAne be ko pahelA mitro pUchyuM. kaI rIte mArA baMne putro vAMdarA thaI gayA? teNe javAba Apyo - je rIte dInAnA aMgArA thaI gayA, te rIte tArA mo vAMdasa thaI gayA. e pramANe pahelA mitra samajI gayo. teNe nidhAnano bhAga ApI dIdho. A te mitranI autpAtikI buddhi. (23) zikSAzAstra - dhanurveda, tyAM eka kulaputra dhanurvedamAM kuzaLa hato. te kayAMka paNa jaIne koI zreSThI putrane dhanurvidyA zIkhaDAve che. e rIte te dhana kamAyo. teoe paNa ghaNuM dravya ApyuM, jyAre jaze tyAre tene mArIzuM ema vicAryuM. gharathI nIkaLatA, koI upAyathI te dhana Apato nathI. teNe jANI lIdhuM ke A loko tene mAravAnA che. tyArapachI teNe saMjJAtakone samajAvyuM ke huM saginA chANanA piMDane nadImAM pheMkIza. tethI Apo. teNe golakane dravyanI sAthe vALI dIdhA. A amArI vidhi che ke tithi ane pUrvamAM tene bALaka sAthe nadImAM pheMkIe chIe. e pramANe dravya vahevaDAvIne te nAsI gayo. A tenI aupAtikI buddhi. (24) arthazAstra - eka putra ane be zaukaya hatI. putrAdi mATe vivAda thayo. rANIe kahyuM ke - mAre putra thaze, te A azokavRkSanI nIce rahIne A vivAdano nyAya karaze. tyAM sudhI tame baMne vizeSathI khAo-pIo. jeno putra na hato, teNI vicAre che ke ATalo kALa prApta thayo. pachI na jANe zuM thaze? teNIe rANInI vAta bUla rAkhI. rANI samajI gaI, nakkI A putra teNIno nathI. A te rANInI tpAtikI buddhi. (5) IcchA - eka strIno pati mRtyu pAmyo. dravyane vyAje mUkyuM AvatuM nathI. teNIe tenA patinA mitrane kahyuM - tuM A dhanAdi vahana kara. te mitra bolyo - jo mane temAMthI bhAga Ape to rAkhuM. teNI bolI - tuM je Icche te bhAga mane Apaje. te mitra te strIne tuccha bhAga Ape che. teNI Avo bhAga levA taiyAra nA hatI. vivAda thayo. amAtyane bolAvIne be DhagalA karyA. mitrane pUchyuM - tuM zuM Icche che ? mitro moTo Dhagalo ISTa che tema kahyuM. amAtya bolyo ke - te Dhagalo Ane ApI de. kemake tane je ISTa hoya te devAnuM kahela che. A te kAraNikanI tpAtikI buddhi. (26) zatasahasa [lAkha| - koI eka paribhraSTa [parivrAjaka hato. tenI pAse eka lAkha mUlyanuM khora [pAmavuM hatuM. teNe kahyuM - jo mane koI apUrva vastu saMbhaLAve, 208 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 tene huM A pAtra ApI daIza, te vAta tyAM rahelA koI siddha gae sAMbhaLI. teNe kahyuM - tArA pitA, mArA pitAnA purepurA eka lAkha rUpiyAnA devAdAra che. jo te A vAta pahelAM sAMbhaLI hoya to mane te lAkha rUpiyA ApI de, jo kadApI na sAMbhaLela hoya to A pAtra ApI de. te zarata jItI gayo. A te siddhapuranI tpArikI buddhi. tpAtikI buddhi diTAMta sahita kahI. have vaikayikI buddhinA lakSaNo pratipAdita karatAM kahe che - * niyukti-43 - bhAra nitaraNa samartha, varga prArthano sAra grahaNa karela, ubhayalokanA phaLavALI, vinayathI udbhavela te vainAyikI buddhi hoya che. * vivecana-943 : A ati gura kArya che, du:sAdhya nirvahatvathI bhAra jevo bhAra, tenA vistaraNamAM samartha, te bhAranistaraNa samartha, traNa vargo te varga-loka rUDhithI dharma, artha, kAma. tene prApta karavAnA upAyane pratipAdana-nibaMdhata sUtra che, teno artha, pramANasAra. je buddhimAM rahelA che te athavA bivarga eTale mailokya [tenA sArarU5] [zaMkA adhyayanamAM azruta nikRta abhini ke adhika adhikAramAM autpAtikI Adi buddhi catuka kahela che. trivarga sUtrArthanA gRhIta sAravamAM azruta niHsRtava kahyuM te viddha nathI? kRtAbhyAsa vinA bivargano sUtrArtha gRhIta sArava saMbhavato nathI. [samAdhAna] ahIM prAyaH vRttine AzrIne azrutanimRtva kahela che tethI svaya zrutavikRta bhAve doSa nathI. 'ubhayaloka phalavALI' Aloka-paralokanA phalavALI. 'vinaya samuOA' vinayathI udbhavela buddhi hoya che. A buddhinA ja ziyajananA anuSyane mATe udAharaNo vaDe svarUpane darzAvatA kahe che - * niryukti-944,945 - (1) nimitta, (2) arthazAstra, (3) lekha-lipi, (4) gaNita, (5) kuvo, (6) azva, (5) gadheDo, (8) lakSaNa, (9) graMthi, (10) auSadha, (11) gaNikA ane rathika, (1ra) sItA sADI lAMbu ghAsa UMca pakSIne DAbe, (13) nIvodaka (14) gAya ghoDo ane vRkSathI paDatuM AiTalA TAMto che.] * vivecana-944,945 :baMne gAthAno artha kathAnakathI jANavo. te A pramANe - (1) nimita- eka siddhapurane be ziSyo hatA. baMnene nimita jotAM zIkhavela hatuM. koI vakhate teo tRNa ane kASTha levAne nIkaLyA. teoe hAthInA pagalAM joyA. e ke kahyuM ke - A hAthaNInA pagalAM che. kaI rIte tuM ema kahe che ? tenA mUranI dhAra joIne. vaLI te hAthaNI eka AMkhe kANI che. kaI rIte ? teNIe eka ja paDakhAnuM ghAsa khAdheluM che. teNe kAyikI-mUtra vaDe ja jANela ke strI che ke puruSa Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao-1, namaskAra ni - 944,945 209 210 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 che. vaLI te hAthaNI prasUtA-garbhavatI che. kaI rIte jANayuM ? eka hAtha [paNa]no Teko karIne ubhI thayela che. mATe te garbhavatI ja hoya. tene putra ja thaze. kemake teno jamaNo paga bhAre che. ItyAdi - x * nadInA kAMThe eka vRddhAno putra mokalela hato. te putranA Agamana vize pUchyuM. te vRddhAno ghaDo paDIne kUTI gayo. tyAre eka ziSya bolyo ke - tenAthI janmelA vaDe te ja jagyuM. [mATImAMthI thayelo ghaDo mATImaya thaI gayo. te rIte teno putra paNa marI gayo che, ema jANavuM. bIjo ziSya kahe che - he vRddhA! tuM ghera jA. te putra ghera AvI gayo che. vRddhA ghera gaI. harSita thaI, pahelAM ja putra ghera AvI gayo hato. vaLI te rUpiyA laIne Avelo hato. teno satkAra karyo. bIjA ziSyae pUchyuM - mane sadbhAva kema kaheto nathI ? AcAryae baMnene pUchayuM, teo dvArA je kaMI banela hatuM te kahevAyuM. eke nimittanI vyApatimAM maraNa kahyuM, kemake bhUmimAMthI utpanna thaI ane bhUmimAM maLI gayo. e pramANe te bALaka paNa temAMthI janmyo ane temAM maLI gayo. A pramANe zloka che, gurune pUchyuM - AmAM mAro zo doSa che ? gue kahyuM - tane zikSaNa samyaka rIte pariNamela nathI. bIjA ziSyane pariNamyu te tenI vainAyikI buddhi. (2) arthazAstra * kAka ane dahIMnA bhAjanavALo bhikSu kalApaka. evA prakAranuM dRSTAMta che. vizeSamAM vRttikAre kaMI noMdhela nathI. cUrNimAM kaMI kahyuM nathI. (3) lekha - jemake aDhAra prakAranI lipino jANanAra. (4) gaNita - e pramANe gaNitamAM paNa jANavuM. bIjA kahe che ke - rAjakumAro, vartula [daDo]vaDe ramatA akSaro zIkhyA ane gaNita paNa zIkhyA, A temanI baMne viSayamAM vainacikI buddhi. (5) kUvo - kUvo khodavAnI jANakArIvALAe kahyuM - ATale dUra jatAM pANI maLaze. teo khodavA lAgyA. eTale sudhI gayA. teNe kahyuM - paDakhAmAM khodo ema kahyuM. ghoSakano zabda sAMbhaLIne pANI uchaLIne bahAra AvyuM. A tenI vainAyikI buddhi. (6) aa - azvano eka vepArI, dvArikA nagarIe gayo. badhAM kumAroe kadAvara ane moTA ghoDA lIdhA. vAsudeve durbaLa paNa lakSaNavALo evo je ghoDo hato, te kharIdho. te kAryano nirvAha karanAro thayo. A te vAsudevanI vainAyikI buddhi jANavI. (3) gadheDo - rAjA taruNapriya hato, te nIkaLyo. aTavImAM sainya tRSA vaDe pIDAvA lAgyuM, sthavira vRiddhone vize pUche che. [koI sthavira che ?] eka yuvAna pitRbhakta hato, te potAnA pitAne sAthe lAvelo hato. te vRddhe kahyuM - jyAM gadheDA pezAba kare tyAM zirAjaLa hoya che. bIjA kahe che - udghANa vaDe ja jaLAzaye gamana thAya. A te vRddhanI vainAyikI buddhi jANavI. [32/14] (8) lakSaNa - pAsa dezamAM eka azvarakSaka hato. azva svAmInI putrI sAthe tene saMparka hato. "tene varSAne tenI IcchA mujaba be ghoDA levAnA" ema azva svAmIe tene kahela. tethI te sArA-narasA ghoDA tapAsI rahyo hato. svAmInI putrIe tene kahyuM - je ghoDo uMcA sthAnethI - vRkSa uparathI patthara bharela cAmaDAnuM pAtra pheMkatA paNa je trAsa na pAme te ghoDo levo ane Dhola vagADatAM je trAsa na pAme te ghoDo levo. jayAre vetanano avasara Avyo, tyAre azarakSake kahyuM - mane amuka-amuka e be ghoDA Apo. azvasvAmIe tene kahyuM - badhAM ghoDAM laI jA, tAre A be ghoDAnuM zuM prayojana che ? azvasvAmI te be ghoDA ApavA Icchato na hato. teNe tenI patnIne kahyuM - ghoDAne badale Ane ApaNI pachI ja ApI daIe. pachI ApavAnI tenI patnIe nA pADI. te teNInI sAthe laha-jhaghaDo karavA lAgyo. "lakSaNayukatathI kuTuMba vRddhi pAme che." azvasvAmI eka daSTAMta Ape che - eka mAmAe potAnA bhANejane potAnI putrI paraNAvI. te kaMI ja kAma karato na hato. tenI patnIthI prerAIne rojeroja aTavImAM jato ane khAlI hAthe te pAcho Avato hato. e rIte bhamatAM-bhamatAM cha mAsa gayA pachI tene kASTha prApta thayuM, temAMthI kuDava (eka mApa che tevuM banAvyuM. tenAthI mapAyeluM aAta thAya che. te kAraNe koI zreSThIe te kuDavane lAkha sonAmahora ApI kharIdhuM. e pramANe jema te sUtradhAre vakuLane dhanavALuM karyuM, tema azvanI rakSA mATe A azvarakSaka paNa rAkhI levA yogya che. A te azvasvAmInI vainAyikI buddhi jANavI. (9) graMthi - pATalIputramAM muruMDa nAme rAjA hato. pAdalipta AcArya hatA. tyAM jJA jANItA e ATaluM mokalyuM sUtra, chedAyelI aDadhI lAkaDI, jenuM moTuM nAza pAmeluM che tevI peTI. koI tenuM rahasya jANI zakyuM nahIM. pAdaliptAcAryane bolAvyA. temane pUchyuM - he bhagavana ! tame AnuM rahasya jANo cho ? "sArI rIte jANuM chuM" ema javAba Apyo. sUgane uSNa pANImAM nAMkhyuM, mINa ogaLI gayuM, teno agrabhAga athati cheDo dekhAyo. lAThI-daMDa pANImAM nAMkhyo, mULa bhAga bhAre hovAthI nIce DUbavA lAgyo, tenAthI tenuM mULa jANI lIdhuM. peTI athavA dAbaDo lAkha vaDe vIMTaLAyela hato, garama pANImAM nAMkhatA ughaDI gayo. tyArapachI AcArya bhagavaMte bhAMgelA tuMbaDAne ratnothI bharIne soMya vaDe sIvI dIdhuM. pachI turaMta mokalyuM ane kahevaDAvyuM ke Ane toDyA vinA ughADIne no grahaNa karo. teo sAMdho kyAM che, te jANI zakyA nahIM pariNAme hArI gayA. A te AcAryanI vainAyikI buddhi. (10) aT - para sainya nagarane ruMdhavA mATe AvI rahyuM hatuM, te jANIne rAjAe pANIno vinAza karavAnI buddhithI jheranA DhagalAM maMgAvyA. te vakhate vaidha mAtra cava pramANa jhera laIne Avyo. rAjA tenI upara ropAyamAna thayo. vaidhe temane kahyuM Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao-1, namaskAra ni - 944,945 ra1 - A jhera zata-sahasa bedhI che. rAjAe pUchyuM - kaI rIte ? maravA paDelA hAthIne maMgAvyo. tenA pUMchaDAnA vALane jheravALo karyo. auSadhanA kaNa vaDe te jhera pAchuM kheMcI lIdhuM. pacI te ja vALa vaDe tyAM jhera ApyuM. jhera tenA AkhA zarIramAM vyApta thaI gayuM. A Akho paNa have jherayukta thaI gayo che. je koI have Ane khAze, te paNa jhera thaI jaze. A zatasahasavedhI jhera che. rAjAe pUchayuM - tenA nivAraNanI koI vidhi che ? vaidhe kahyuM - te paNa che. pUrvavat agade-vaidhe te vidhi paNa ApI. A te vaidyanI vaijayinI buddhi jANavI. vadhu keTaluM kahevuM ? asAra vaDe ane pratipakSa darzana vaDe teNe Aya ane upAyanuM kuzaLa darzana karAvyuM. (11) rathika ane gaNikA - eka ja deTAMta che. te A pramANe - pATalIputramAM be gaNikA hatI - kozA ane upakozA. kozAnI sAthe sthUlabhadra svAmI rahyA ane dIkSA lIdhI. jeNe teNIne tyAM comAsu paNa karyuM ane pachI kozA gaNikA zrAvikA thaI. sajAnA niyoga sivAya anya badhe ja teNIe abrahma nA AyaravA pratyAkhyAna karyuM. koI rayike rAjAne khuza karyo ane teNe InAmamAM kozA gaNikAne mAMgI, rAjAe InAmamAM ApI. teNI vAraMvAra sthUlabhadra svAmInA guNagAna karyA kare che, paNa racikane te pramANe sevatI nathI. thika teNIne potAnuM vijJAna darzAvavAnI IcchAthI azokavanikAmAM laI jAya che. teNe jamIna upara ja rahIne AMbAnI lumane toDI batAvI. teNe bANanI pAchaLa bANa choDI, ekabIjAne joDatA joDatA hAthanA abhyAsathI ardhacaMdrAkAra karI, luma toDIne grahaNa karI batAvI. to paNa kozAne saMtoSa pamADI zakyo nahIM. tyAre gaNikAne pUchyuM ke - zuM A ikara nathI ? tyAre gaNikA bolI - jo have mArI kaLA batAvuM sarasavano Dhagalo karyo, soyane temAM mUDI, temAM phUlanI karNikAne parovI. tenA upara nRtya karI batAvyuM. ravika Abho banI gayo. tyArapachI gaNikA bolI ke - A AMbAnI lumane toDavI te koI dukara kArya nathI ane meM je nartana karyuM temAM paNa kaMI dukara nathI. kemake baMne zikSA dvArA sAdhya kRtyo che. dukara to te mahAnubhava che, je muni amadAvanamAM - gaNikAnI citrazALAmAM vasyA. [chatAM brahmacArI rahyA ke je kaLA teo zIkhyA na hatA.) e rIte teNe rathikane bodha pamADyo, rasika zAMta thayo. A te baMnenI painacikI buddhi jANavI. (12) sItA sATI, ItyAdi ahIM kathA AvI kaMIka che - koI AcArya vaDe rAjaputrone zikSaNa apAyuM. teNe dhana meLavyuM dravyalobhI evo te rAjA te AcAryane mArI nAMkhavA Icchato hato. te bALakoe vicAra karyo ke - ANe ApaNane vidhA ApI. koI upAyathI ApaNe teno vistAra - bacAva karavo joIe. 212 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 jyAre te jamIne AvatA hatA tyAre jJAnanI sADI - dhotIne mAMge che. te zaka bolyA ke - aho sADI zItA che ati dhotI ThaMDI che. e pramANe jaNAvyuM. ghAsanA taNakhalAMne dvAranI sanmukha karyuM ane kahyuM ke aho! A tRNa to lAMbu che. kayane pahelA pradakSiNA karAvAya che. te divase pradakSiNA na karAvAI. tethI jANyuM ke rAjA vikta che. mArga lAMbo che, rakSaNa zIta che, tAro saMhAra nakkI che. e pramANe jANIne te AcArya [zikSaka] nAsI gayo. A te baMnenI vainAyikI buddhi. (13) nIvodaka - koI vaNikanI patnI hatI, vaNika-patine ghaNo kALa paradeza gaye thayo hovAthI te strI potAnA manano bhAva dAsIne kahe che - prAdurNaka * koI jAra puruSane mahemAna tarIke laI Ava. dAsI evA prAdhurNaka-mahemAnane ghera lAvI. tenuM bhadra karyuM arthAt nakha vagere kapAvyA, snAnAdi karAvyuM. saminA gharamAM praveza karAvyo. te puruSane tarasa lAgI, tene nIvodaka - nevAnuM pANI pIvaDAvyuM, te pANI pIne marI gayo. tyAre tene devakulikAmAM tyajI dIdho. tenA nakha vagere tAjA kapAyelA joIne vANaMdone bolAvIne amAtyane puchatAcha karI. koNa Avela hatuM. vANaMde kahyuM - dAsI AvelI. teNIne prahAra karatA te sAcuM bolI gaI. vaNikanI patnIne bolAvIne pUchyuM- teNI je ghaTanA jema banelI tema kahI dIdhI, nevAne tapAsavAmAM AvyA. tyAM eka vayAmAM vidhavALo sarpa joyo. A te amAtyanI vainAyikI buddhi jANavI. (14) gAya, ghoDo, vRkSathI paDavuM. A eka ja daiTAMta che, te A rIte - koI eka akRtapunya - kamabhAgI hato, te je kaMI kare che. te vinAza pAmatuM, te mitranI pAse be baLada mAMgIne lAvyo, tenA vaDe haLa calAve che. vikAle baMne baLadane lAvyo, vADAmAM bAMdhyA. raNe coro AvI baLadane corIne laI gayA. mitre baLada pAchA mAMgyA, paNa te lajjAthI mitranI pAse Avato nathI. kemake te jamato hato ane mitra suto hato. tyAre coro vADAmAMthI baLadone laI gayelA. baMne vacce vivAda thayo, teno mitra tene rAjakuLamAM DhasaDI gayo. mArgamAM koI purA ghoDA upara AvI rahyo hato. teNe te ghoDesvArane pADI dIdho, te nAsI gayA. ghoDesvAre apuNyakane kahyuM - ghoDAne vALa, teNe marmamAM ghAta karyo. ghoDo marI gayo. te ghoDesvAra paNa ghoDA mATe tenI pAchaLa lAgyo. rAjaghAnIe jatAM te traNe vikAle nagarInI bAhirikAmAM sutA hatA. tyAM mallo sutA hatA, A gaNa paNa tyAM ja rahyA. te apunyaka vicAre che ke - mane yAvajIvanuM baMdhana karaze. tenA karatA to mAre zreyaskara e che ke - mane potAne uMce bAMdhIne laTakI javuM. bIjA sutA hatA tyAre te pAzo bAMdhIne vRkSanI DAbe laTakI gayo. te DALa ghaNI pAtaLI hatI. tethI tuTI gaI. te sIdho moTA mala upara paDyo, te mala tyAM ja marI gayo. te maloe Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao-1, namaskAra ni - 944,945 paNa tene pakaDyo. baMdhaka banAvIne rAja darabAre tene laI gayA. traNee je banyuM hatuM te kahyuM. apucakane maMtrIe pUchyuM ke zuM A vAta barAbara che ? teNe kabUla karyuM. kumAra maMtrIe kahyuM ke - A tane be baLada ApI deze, paNa tuM tene be AMkho kADhI Apa, A tane azva ApI deze, badalAmAM tArI jIbha ukheDIne Apa. A apUnyaka nIce suI raheze. tyAre malomAMnA koI eke phAMso bAMdhIne tenA upara paDavuM. e pramANe kahIne kumAra maMtrIe apucakane choDAvyo. A te maMtrInI vainAyikI buddhi jANavI. have karmanA buddhinA lakSaNonuM pratipAdana karatA kahe che - * niyukti -946 - upayoga Tasara, kamapasaMga parivolaNathI vizAla, sAdhakRta phalavatI, karma karavAthI utpanna te karmakA buddhi jANavI. * vivecana-946 - upayojana te upayoga, vivakSita karmamAM manathI abhiniveza, sAra - te ja karmano paramArtha upayoga vaDe daSTa sAra jenAthI che che. karmamAM prasaMga - abhyAsa, parigholana - vicAra, A karmanA abhyAsathI thayela vicArano vistAra, sAdhakRta - sArI rIte karAyela, vidvAno vaDe prazaMsA karAyela ke "sAruM karyuM" tethI phaLavatI athavA 'sAru karyuM' evuM zeSa phaLa jenuM che, te tathA, karma-(kArya) vaDe udbhavela buddhi. AnuM paNa ziyavarganI anukaMpAne mATe udAharaNa vaDe svarUpa darzAvavAne mATe kahe che - * niyukti-947 : (1) OMrazcika, (2) kRSika, (3) kolika, (4) dava, (5) motI, (6) ghI, (7) plavaka, (8) tuwAga-taMtuvAya, (9) vakI -sutara, (10) pUtika, (11) ghaTakAra, (12) citrakAra - e bAra TAMta che. * vivecana-947 : (1) daizcika eTale suvarNakAra - vAraMvAranA yogathI aMdhakAramAM paNa rUpiyAne jANe che, hAthanA sparza mAtrathI oLakhI jAya. (2) karSaka eTale kheDUta - phaLanI niSpatine jANe che, dRSTAMta che - eka core kyAMka 5dmAkAre khAtara pADyuM. te janavAda sAMbhaLe che kemake lokone Azcarya thayelI kheDUta bolyo - zikSitane zuM duSkara che ? core te kathana sAMbhaLyuM, jaIne pUchyuM te kheDUtane ke mArI tuM niMdA kema kare che ? cora charI kheMcIne bolyo ke huM tane mArI nAMkhIza. kheDUte kahyuM - tuM pahelA jo. kapaDuM pAtharyuM. DAMgaranI muThThIbharI. pachI bolyo ke - A DAMgarane uMdhI pADuM ke sanmukha pADuM ke paDakhAM bhera pADuM ? core kheDUtane jema kahyuM, tema kheDUte karI batAvyuM. cora khuza thaI gayo. A te kheDUtanI kamajA buddhi jANavI. (3) kolika - muThThImAM grahaNa karelA taMtu vaDe jANI zake che ke - ATalA 214 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda taMtuthI - kaMDakathI AvaDuM vastra bavaze. (4) darvI - kuMDikAmAM ATaluM samAze tema vardhakI jANe che. (5) motI - motIne AkAzamAM uchALIne maNikAra evI rIte pADe ke jethI kolavAla - bhuMDanA vALamAM parovAI jAya. (6) ghI - ghI vecanAro gADAmAM hovA chatAM jayAre race tyAre kuMDikA nAlakamAM nAkhI zake [sAMkaDA mukhavALA pAtramAM paNa ghIne DhoLyA vinA nAMkhI zake che.) (7) plavaka - AkAzamAM rahIne - addhara rahIne paNa tenuM nRtyAdi je kaMI karaNa hoya te karI zake che. (8) tuSAga - taMtuvAya, pahelAM cULa paNa pachI koIne khabara na paDe tevuM sUma, soMya vaDe sIvIne e rIte puru kare ke jANe svAmI pAse rahIne te varu saMdhikAre karela hoya. (9) vardhakI - zilpakAra, mAyA vinA ja devakulanA rayonuM pramANa jANe che cityAdinA tApane jANe che.] (10) ghaTakAra - pramANathI mATIne grahaNa kare che. mATInA vAsaNa paNa mAyA vinA ja karI de che. [ATalAmAMthI ATalA ghaDAM ja bane.] (11) ApUpika - pUDalA banAvanAro. pala pramANa vagere mApyA vinA ja AnA ATalA pUDalA banaze te jANe che. (12) citrakAra - mApyA vinA ja pramANayukta citra banAve che. je kaMI varNana karyuM, te badhAM karmajA buddhinA dehAMta jANavA. - have pAriNAmikI buddhinA lakSaNo pratipAdita karatA kahe che - * niyukti-948 : anumAna, hetu, daSTAMta vaDe sAdhita, vayanA vipAkathI pariNAma pAmanArI, hita ane mokSanA phaLavALI je baddhi tene pariNAmikI buddhi kahevAya che. * vivecana-948 : anumAna, hetu ane daSTAMta vaDe sAdhya arthane sAdhe che - tevI, ahIM liMgathI jJAnanuM anumAna che svArtha, teno pratipAdaka vacana hetu te parArtha athavA jJApaka anumAna kAraka te heta, daSTa arthamAM laI jAya te daSTAMta * sAdhya upamA bhUta te daTAMta. * * * * * kALakRta dehanI avasthA vizeSa te vaya. tenA vipAkamAM pariNAma-puTatA jenI che te tevA prakAztI, amyudayanA kAraNarUpa, mokSanA nibaMdhanarUpa phaLavALI je buddhi te pAriNAmita. A gAthArtha kahyo. AnA paNa ziSyagaNanA hitane mATe daSTAMtathI svarUpa kahe che. * niyukti -949 thI 951 - abhaya, zreSThI, kumAra, devI, uditodaya rAjA, nadIpeNa sAdhu, dInadad, zrAvaka, amAtya, kSayaka, amAtya putra, cANakya, sthUlabhadra, nAsikya suMdarI naMda, vaja, caraNAghAta, AmaMDa, maNI, sarpa, geMDo, sUpa, Indra e bAvIza pariNAmikI buddhinA udAharaNo che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 * vivecana-949 thI 951 :A gAthAono artha kathAnakothI jANavo. te A pramANe - (1) abhaya - tenI pAriNAmikI buddhi kaI rIte kahI ? jyAre pradhAne rAjagRhIne avarodhI hatI, pachI abhaye pUrve dATela dInArAdi vaDe padhotane kahyuM ke tArI chAvaNIne pahelAthI phoDI nAMkhela che, tema kahetA dhota nAsI gayo e abhayanI pAriNAmikI buddhi jANavI. athavA jyAre gaNikA vaDe chaLathI bAMdhIne laI javAyo ane jyAM sudhImAM cAra vara [dAna] meLavyA, tyAre abhaya vicAryuM ke have huM mane choDAvuM tyAre vara (dAna mAMgyA. -x- mane chaLathI pakaDI lAvyo hato, huM divase pradhotanuM haraNa karIza. tene roto-kakaDato laI jaIza. te sajagRhI gayo. eka nokarane unmatta banAvyo, vaNika kanyA lIdhI. pradhota cIso pADato rahyo ane tenuM haraNa karyuM. e pramANe abhaya kumAranI pAriNAmika buddhinA ghaNAM deTAMta che. - (2) zreSThI - kASTha nAme zreSThI koI eka nagaramAM raheto hato. tene vaja nAme patnI hatI. teno naityika [paDozI] devazarmA nAme brAhmaNa hato. te zreSThI lAMbI yAtrArthe gayo. tenI patnI devazarmA sAthe Asakta banI. te zreSThInA gharamAM traNa pakSI hatA - popaTa, menA ane kukaDo. zreSThI tene ghera rAkhIne gayelo hato. te brAhmaNa paNa rAtrinA ja Avato hato. menA bolatI - te koNa che ? Darato nathI ? popaTa tene vAre che. je mAtAno priya che, te ApaNo paNa pitA thAya che. te menA te brAhmaNane Akroza karyA kare che. tethI menAne mArI nAMkhI. popaTane na mAryo. koI divase sAdhu bhikSArthe tenA gharamAM AvyA. kukaDAne joIne eka sAdhu dizAloka karatA bole che - AnuM je mAyuM che, tene je khAya te rAjA thAya. koIpaNa rIte te brAhmaNe chupAIne sAMbhaLI lIdhuM. brAhmaNe vajane kahyuM - tuM kukaDAne mArI nAMkha, mAre te khAvo che, teNI bolI - bIjo kukaDo laI Ava, meM banI jema tene rAkhela che. nA pADatA brAhmaNe mAryo. tethI pe'lIe kukaDAnuM mAMsa rAMdhya, jeTalAMmAM te brAhmaNa nhAvA gayo, teTalAmAM zreSThIno patra zALAethI Avyo. teNe pakAvela mAMsa joyuM, te bhukhathI raDato hato. kukaDAnuM mAthuM tene khAvA ApI dIdhuM. brAhmaNa Avyo. vAsaNamAM mAMsa nAMkhyuM. brAhmaNe kukaDAnuM mAthuM mAMgyuM. teNI bolI ke - te bALakane ApI dIdhuM. brAhmaNa khIjAyo, te mAthAne mATe to meM kukaDo mAryo hato. kemake je A kukaDAnuM mAthuM khAya te rAjA thavAno che. teNe bALakane mAravA vicAryuM. A vAta dAsIe sAMbhaLI, te turaMta ja bALakane laIne palAyana thaI gaI. te baMne bIjA nagare gayA. tyAM koI rAjA aputriyo maraNa pAmela. aa vaDe abhiSeka karAyo, te bALaka sajA thayo. - A tarapha kASTha zreSThI pAcho Avyo. potAnA gharane zaTita-patita joyuM. vajatenI patnIne pUchayuM - te kaMI bolI nahIM. popaTone pAMjarAmAMthI mukata karatAM teNe 216 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda bAmaNAdi badho saMbaMdha kahI dIdho. te A saMsAranA vyavahArathI kaMTALI gayo. tene thayuM ke huM AnA kAraNe kaleza anubhavuM chuM. A to evI ja che, tethI teNe dIkSA lIdhI. te strI ane brAhmaNa te ja nagare gayA, jyAM te bALaka rAjA rAjA thayelo hato. sAdhu paNa vihAra karatAM tyAM ja gayA. teNI oLakhI gaI. bhikSAmAM suvarNa ApyuM, pachI kahevA lAgI ke AmaNe laI lIdhuM che. tethI rAjAnI pAse sAdhune laI gayA. dhAtrI oLakhI gaI. mAtA ane brAhmaNa baMnene dezanikAlanI AjJA karI. pitAne bhoga mATe nimaMtraNA karI. paNa sAdhu banela kAha zreSThIe tenI IcachA na karI. rAjAne zrAvaka banAvyo. comAsu para thatA jatA hatA tyAre temanI apakIrti karAvavAne pe'lA brAhmaNe koI vaizyAne tyAM lAvI mUkI. paribhraSTanuM rUpa karyuM. teNIne garbhINI banAvI, sAdhune pakaDyA. tyAre zAsananI uhaNA na thAya te mATe kahyuM - jo mArA kAraNe A garbha hoya to yonithI nIkaLe ane je mArA kAraNe na hoya to udara phADIne A garbha nIkaLo. eTaluM bolatA vaizyAnuM udara phATI gayuM. teNI mRtyu pAmI. sAdhunI kIrti phelAI. A te zreSThInI pAriNAmikA buddhi jANavI. (3) kSullakakumAra - A kathA yoga saMgrahamAM che. pariNAmane kAraNe tenI buddhi cAlI, pravajyAmAM sthira thayo te tenI pAriNAminI buddhi. (4) devI - puSabhadra nagaramAM puSpasena rAjA, puSpavatI rANI hatI. teNIne be saMtAna hatA - puSasUla ane pupacUlA. te baMne paraspara anurakta thaIne bhogo bhogavatA hatA. te vAta jANIne vairAgyavaMta banI puSpavatI rANIe dIkSA lIdhI, te kALa karIne devalokamAM deva thaI. te deva vicAre che ke - jo A baMne (saMtAno) marI jAya to naraka ke tiryaMcamAM upajaze. teNI puSpacUlA putrIne svapnamAM narakanuM darzana karAve che, teNI DarI jaIne pAkhaMDIne pUche che, teo teno artha jANatA nathI. pachI tyAM arNikAputra AcArya hatA, temane bolAvyA. tyAre te sUtra kahe che. tyAre pupayUlA temane pUche che ke - zuM tame paNa svapna joyela che ? AcArya kahe che ke - nA, mArA sUramAM A pramANe kahela che. pharI puSpavatI deva tenI putrIne svapnamAM devalokane dekhADe che. teNI te vAta paNa aNikAputra AcAryane kare che. AcArya bhagavaMta te paNa sUtramAM kahyA mujaba teNIne jaNAve che. pachI puSpacUlA dIkSA le che. A te devanI pAriNAmikI buddhi. (5) uditodaya : parimatAla nagaramAM uditodaya nAme rAjA hato. tenI zrIkAMtA nAme rANI hatI. baMne paNa zrAvaka hatA. rANIe parivrAjikAne parAjita karela hatI. dAsI vaDe mukha markaTikAdithI viDaMbanA karIne teNIne kADhI mUkela hatI. te paDhiAjikAne ghaNo ja dveSa thayelo. vArANasImAM dharmarucI nAme rAjA hato. parivrAjikA tyAM gaI. lAkaDAnI parikA upara zrIkAMtAnuM rUpa AlekhIne dharmaruci rAjAne batAvyuM. te paNa zrIkAMtAnA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 213 rUpamAM Asakta thaI gayo. teNe dUtane mokalyo. tyAM uditodita rAjAe mArI, apamAnita karIne kADhI mUkyo. tyAre dharmaracirAjA sarva sainya sAthe Avyo. parimatAla nagarIne raMdhI. tyAre uditodaya rAjA vicAre che ke- ATalo badho janakSaya kavAthI zo lAbha ? upavAsa kare che. vaizramaNa deve nagara sahita rAjAne saMharI lIdho. A te uditodita rAjAnI pAriNAmikI buddhi. (6) naMdISeNa sAdhu - zreNika rAjAno eka putra naMdISeNa nAme hato. teno ziSya avadhAnopekSI hato. naMdIpeNane ciMtA thaI, jo bhaghavaMta rAjagRhe padhAre to rANIo ane bIjA atizayone joIne A ziSya sthira thAya. bhagavaMta paghAya. zreNika aMtaHpura sahita nIkaLyo, bIjA paNa kumAro potAnA aMtaHpura sAthe nIkaLyA. naMdIpeNanuM aMtaHpura paNa zeta vastro paherIne padiranI madhye haMsI mAphaka, AbharaNa hita, badhI chAyAne haraNa karatI hatI. te ziSya te naMdInA aMtaHpurane joIne vicAre che ke je mArA AcArya bhadete AvI suMdara strIono tyAga karyo to pachI mArA jevA maMdapunyae asatIne prAryavAthI zo lAbha? tema vicArIne te nirveda pAmyo. AlocanA, pratikramaNa thaIne te sthira thaI gayo. A te baMnenI pAriNAminI buddhi jANavI. (3) dhanadatta - sasamAnA pitAne je pariNAma thayA ke jo A [asamAnA mRta zarIra] ne khAIzuM nahIM to mArgamAM ApaNe marI jaIzuM. ahIM pariNAmanI je vicAraNA te pAriNAmikI buddhi. (8) zrAvaka - koI zrAvaka tenI patnInI sakhImAM mUrNita thayo, Asakta thayo. teNIne evA pariNAma thayA ke - mAro pati kyAMka Avo Ad ke vazAd thaIne marIne narakamAM ke tiryaMcamAM utpanna na thAya tevuM karyuM. teNIe AbharaNAdithI sakhIno veza laI patinI abhilASA pUrI karI. pachIthI te zrAvakane kheda thavA lAgyo. tyAre zrAvikAe satya hakIkata jaNAvI. A teNInI pAriNAmikI buddhi. (9) amAtya - varaghana maMtrIe lAkSAgRhamAM sutelA brahmadattane joIne vicAra karyo ke - A kumArane koI mArI na nAMkhe, keme karIne tenuM rakSaNa karyuM. suraMga vaDe tene bahAra kADhI lIdho, palAyana thaI gayA. e te amAtyanI pariNAmikI buddhi. bIja kahe che - eka rAjA hato, tenI ati priya rANI mRtyu pAmI. rAjA mugdha hato, teNInA viyogamAM du:khI thaI zarIra sthitine karato nathI. maMtrI vaDe kahevAyuM - he devI! AvI saMsAranI sthiti che, zuM karIe ? rAjA bolyo - huM devInA zarInI sthitine akurvatI nahIM karuM. maMtrIe vicAryuM - Ano koI upAya nathI. pachI kahyuM - he devI! devI svarge gayA che, tethI tyAM rahIne ja teNIne badhuM mokalavuM, prAptimAM devIkRta sthitimAM pravRtta thayuM rAjAe te vAtane svIkArI. ItyAdi - X - X - X - daSaTAMta to lAMbu cAle che. - X - X - 4 - chelle mRtakane bALI nAMkhyuM. A maMtrInI pAriNAmikI buddhi. 218 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda (10) kSApaka-bAla sAdhu :- koI paka, zaikSanI sAthe bhikSA levA mATe nIkaLyo. zaikSa vaDe deDakI marI gaI. AlocanAnA avasare te zaikSa, deDakI maryAnI AlocanA karato nathI. kSullake kahyuM - deDakI mAryAnI AlocanA karo. te zaikSa sAdhu krodhita thayA. have A kSapakane mAruM ema vicArI mAravA doDyA. eka thAMbhalAmAM acakAtA, te sAdhu mRtyu pAmyA. virAdhita zrAmasyavALA ghaNAM sAdhuo te kuLamAM daiSTi viSa sarpa rUpe janmIne ekaThAM thayelA hatAM. ekabIjAne barAbara jANatA hatAM. [jAti smaraNa jJAnane pAmelA hatA.] teo saginA ja caratA hatA. jethI teo dvArA koI jIva marAI na jAya. prAsuka AhAra karatA hatA. koI divase rAjAno putra sarpa vaDe DaMsa devAvAthI mRtyu pAmyo. rAjAne sarpo upara ghaNo ja ASa thayo. teNe ghoSaNA karAvI ke je koI sapane mArI nAMkhaze, tene rAjA dinAra suivarNa mudrA Apaze. koI divase na cAlavAthI teonI rekhA dekhAI. tethI te bilamAM auSadhi vaDe dhamaNa karI. mastako bahAra nIkaLe che, tene chede che. te sarpa abhimukha nIkaLato nathI. jAtismaraNajJAnathI te sarpa vicAre che - khene ! koI paNa jIva mArAthI maraNa nA pAmo. te jema jema nIkaLato jAya che, tema tema tenA chedIne TukaDA karatA jAya che. tyArapachI nAganI devIe rAjA pAse upasthita thaIne kahyuM ke - have nAgano vadha na karazo. rAjAne bodhita karyo. vara [dAna ApyuM ke - tamane eka putra thaze. te kSapaka sarpa marIne te rANInI kukSImAM putrarUpe avataryo. te bALakanuM 'nAgadatta' evuM nAma rAkhyuM. jJAna thatAM teNe dIkSA lIdhI. tene khUba ja bhukha lAgatI hovAthI AhAra vagara cAlatuM na hatuM, tethI teNe abhigraha lIdho ke mAre roSa na karavo. te paryASita [ThaMDA, paDI rahelA adanAdi mATe bhramaNa kare che. te AcAryanA gacchamAM cAra paka hatA, eka mAsikI, bemAsikI, traNa mAsikI, cAra mAsikI tapazcaryAvALA. satrinA devI AvI, te badhAM tapasvIne oLaMgIne pe'lA kSullaka sAdhune vaMdana karyuM. te nIkaLatI hatI tyAre te devIne koI kSake hAthethI pakaDI lIdhI ane kahyuM - he kaTapUtanA ! A trikALabhojIne tuM vaMdana kare che ? A mahA tapasvIne vAMdatI nathI ? devI bolI - huM bhAvapaka [bhAva tapasvIne vAMdu chuM. dravya kSAkone vAMdatI nathI, ema kahI te cAlI gaI. prabhAte te kSullaka paryASita azanAdine zodhavA nIkaLyA. AvIne kSakone nimaMtraNA karI. eka kSapake AhAra paga laIne temAM baLano nAMkhyo. te kSullake kahyuM ke - "micchA mi dukkaDaM" huM Apane plekha pAtra lAvIne ApI na zakayo. e pramANe ja bAkInA traNa tapasvIoe paNa karyuM. lake te [AhAra eka tarapha karI] khAvAno AraMbha karyo. teoe kSullakane AhAra karatAM rokyo. tyAre te kSullaka sAdhu nirveda pAmyo. tyAM ja zukala yAnArUDha Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 20 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 thaIne kevaLajJAna pAmyA. tyArapachI divInA pratibodhacI] bAkInA cAre paNa kevaLajJAna pAmyA. pAMce paNa siddha thayA. A te badhAMnI pAriNAmikI baddhi jANavI. (11) amAtya pura * varaghanu, tene tenuM prayojanomAM pAriNAmikI buddhi vAparelI. jemake - mAtAne choDAvI, te palAyana thayo. ItyAdi badhuM kahevuM joIe. bIjA AcArya bIjuM daTAMta Ape che - eka maMdIba, kApeTika rAjakumAra sAthe cAlato hato. koI divasa nimittaka maLyo. rAtrinA devakulikAmAM rahIne zivA rahe che. kumAra naimittikane pUchyuM ke - A zuM bhaNo cho? teNe kahyuM - A bhaNavAthI A nadInA kAMThe paurANika klevara rahe che. A kaTimAM so mudrA vizeSa che, he kumAra ! te tuM grahaNa kara. mudrAo tArI ane klevara mAruM. huM ekalo te karI zakuM tema nathI. kumArane kautuka jagyuM. te nimitakane chetarIne ekalo gayo. tyAM jaIne mudrAo grahaNa karIne pAcho AvI gayo. - pharI nimittaka raTaNa kare che, kumAra pharI pUche che. te bolyo - kautuhalika kahe che - A pramANe bole che ke he kumAra ! tane paNa so mudrA maLI ane mane levara, kumAra mauna thaI gayo. maMtrIputra vicAravA lAgyA ke - AnuM satya jouM. A kRpaNAme laIne Ave che ke bahAdurIthI ? jo kRpaNacthI lAve, to AnA rAjyamAM rahevuM nahIM. savAre kahyuM - tuM jA, mane to peTamAM zULanI pIDA che, huM jaI zakuM tema nathI. kumAre tene kahyuM ke - tane choDIne javAnuM yukta nathI. paraMtu ahIM mane koI jANe nahIM, te rIte ApaNe jaIe. pachI kulapugaka gRhe jaIne badhuM ApI dIdhuM. badhuM poSaNa mUlya dIdhuM. maMtrIputrae jAyuM - ANe bahAdurIthI kArya karela che. * x - 4 - kumAre rAjaya prApta karyuM. bhogo paNa tene ApyA. A te maMtrIputranI pAriNAmikI buddhi jANavI. (12) cANakya :- gola dezamAM caNaka nAme gAma hatuM. tyAM caNaka nAme brAhamaNa raheto hato. te zrAvaka hato. tenA ghera sAdhuo utaryA hatA. caNakano putra dAMta sahita janmyo hato. caNake te putrane sAdhunA page lagADyo. tyAre sAdhuoe kahyuM ke - A sajA thaze. kyAMka mAro putra durgatimAM na jAya tema vicArIne caNa ke tenA dAMta ghasI nAMkhyA. pharI paNa AcAryae kahyuM, have zuM karavuM te kaho ? AcArya bolyA - he te pracchanna rAjA thaze. - bALa bhAvano tyAga karIne te bALaka cauda vidhA sthAnono pAgAmI banyo. te zrAvaka saMtuSTa thayo. eka bhadra brAhmaNakuLathI tene mATe panI [kanyA] lAvIne pI. koI divase koI kautukamAM tenI patnI mAtAne ghera gaI. koI kahe che ke - teNInA bhAInA vivAhamAM gayelI. tenI bahenane koI prayura dhanADhya sAthe paraNAvI. teNI alaMkRta ane vibhUSita thaIne AvI. badhAM ja parijano teNInI sAthe vAto karatA hatA. cANakyanI patnI ekAMtamAM ubhelI. tene manamAM ghaNo ja kheda thayo. ghera AvI, zokamaya rahevA lAgI. cANakyae ghaNo Agraha karyo tyAre teNIe badhI vAta kahI. cANakyae vicAryuM ke pATaliputramAM naMda rAjA dAna Ape che. huM tyAM jAuM. pachI kArataka pUrNimAmAM pUrve rAkhelA Asane jaIne te beTho ane te tenA-naMdanA mATe sadA rakhAyeluM hoya che. naMdanI sAthe siddhaputra tyAM Avyo ane bolyo ke - A brAhmaNa naMdavaMzanI chAyAne AkramIta karIne rahelo che. dAsIe tene kahyuM - he. bhadaMta ! bIjA Asane beso, teNe bIjA Asane kuMDikA sthApe che, e pramANe bIjA Asane daMDaka sthApyo, cocA Asane mALA mUkI, pAMcamAM Asane janoI mUDI, A iSTa che. ema kahI tene tyAMthI bahAra kADhI mUkyo. teNe manamAM ja naMdane ukheDI devAnI pratijJA karI. karI koI vakhata kahe che ke - te puruSane zodhavA nIkaLyo. kemake cANakyae teiNe sAMbhaLeluM ke te paradA pAchaLano rAjA thaze. cANakya, naMdanA mayUra poSakone gAme gayo. pauiAjakano veza lIdho. tenA mahataranI putrIne caMdranuM pAna kaQAno dohada thayo. te bhikSA mATe gayelo. tene pUche che ke Ane caMdrapAna karUM che, to zuM karavuM? cANakya bolyo, jo A bALaka mane ApI do to huM teNIne caMdranuM pAna karAvIza. teoe hA kahI. pachI vAno maMDapa karyo. te divase pUrNimAM hatI maMDapanI madhyamAM chidra karyuM. madhyamAM rahela caMdramAM sarva sahayura dravyo vaDe saMyojIne dudhano thALa bharyo, bALakane bolAvyo, caMdrane jue che ane pI jAya che. upara eka puraSa AcchAdana karato jAya che. teno dohada paro thayo. Avela bALakanuM caMdragupta nAma rAkhyuM. te paNa moTo thavA lAgyo. cANakya dhAtuvAda-svarNarasAdine zodhe che. cANakya te bALaka sAthe rAjanItithI me che, ItyAdi - * * * * * * cANakya tene kaheluM ke jyAM sudhI huM tane rAjA na banAvI dauM, tyAM sudhI huM parivrAjaka chuM. - x - kALakrame cANakya lokone bhegA karyA ane pATalIputrane ruMdhya. dheirA ghAlyo.]. naMdarAjAe parivrAjakane bhagna karyo, ghoDA laIne pAchaLa paDyo. caMdragupta pAsarovaramAM DUbADI rAkhyo. saMjJA vaDe kahI dIdhuM ke azva sainya cAlI jAya tyAre bahAra AvI jaje. caMdragupta paNa tema karyuM. bIjA koI ema kahe che ke - caMdraguptane pAsarovaramAM pheMkIne te dhobI thaI gayo. pachI eka jAtyavAhI azvakizora upara jatAM asavAre pUchatA tene kahyuM ke - caMdragupta A pAsarovaramAM DUbI gayo. pachI savAre te joyuM. pachI teNe ghoDo cANakyane Apyo. khaga nIce mUkyuM cAvatuM badhuM ja mUkIne pANInA utaravAne mATe kaMcaka " nIce paheravAnuM vastra, tene mUke che. teTalAmAM cANakyae khaga laIne te puruSanA be kaTakA karI dIdhA. tyArapachI caMdraguptane bolAvIne ghoDA upara besIne te baMne palAyana thaI gayA. cANakyae tyArapachI caMdraguptane pUchyuM. je veLAe tane sarovaramAM pheMkI dIdho, Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 221 rarara Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 tyAre tuM zuM vicArato hato ? caMdragupta kahyuM - jaldIthI hamaNAM-hamaNAM ja kaMIka suMdara-sAruM thaze. Arya te jANe ja che. tyAre cANakyae vicAryuM ke - A haju paNa ja che, vipariNAma yukta thayo nathI. tyArapachI caMdragupta bhukha vaDe pIDAto hato. cANakya tene besADIne bhojananI vyavasthA mATe gayo. tene Dara hato ke - khene ! mane koI oLakhI na jAya. bhaTTa mahodaranuM bahAra nIkaLI gayela udara-peTa phADIne, temAMthI dahIM-bhAta kADhI laIne cANakaya gayo, bALakane jamADayo. anya koI divase anyatra gAme saginA bhikSA levA cANakya gayo. koI vRddhAe tenA putrAdine rAba pIrasI, eka puge madhyamAM hAtha nAMkhyo, teno hAtha baLI jatAM te raDavA lAgyo. tyAre vRddhA bolI - tuM cANakya jevo murakha che. kema murakha che ? pahelA aDakhe-paDakhenuM grahaNa karavuM joIene ? te sAMbhaLIne cANakya himavaMta parvata gayo. pArvatikarAjA sAthe maitrI thaI. kahyuM ke - ApaNe badhAM bhegA maLIne rAjyo bhAMgIe. eklA luMTavA jyAthI nagaranuM patana karI na zakAya. - tyAspachI cANakya pradaMDI thaIne pravezyo. badhI vastuo jue che. jotAMjotAM IndrakumArIo joI. temanA prabhAvathI nagaruM patana thatuM na hatuM. mAyA karIne tene dUra karI. nagaranuM patana thayuM. tyArapachI pATalIputra nagarane ghero ghAlyo. dharmadvArane zodhe che. eka ratha vaDe je zakya hoya te tuM lAva. tyAre eka kanyA, be patnIo ane dravyane lAve che. te kanyA caMdraguptane joyA kare che. teNIne kahyuM - cAla AvavuM che ? tyAre teNI caMdraguptanA rathamAM vaLagI gaI, tyAre nava ArAo bhAMgyA, te vakhate gidaMDIe kahyuM ke - tene rokato nahIM, tAro vaMza nava puruSa yuga sudhI cAlu raheze. te gayo rAjyanA be bhAga karyA. eka kanyA viSabhAvitA hatI - viSakanyA hatI. tenAmAM parvatakanI IcchA thaI. te kanyA parvatakane ApI dIdhI. agni pradakSiNAmAM parigata viSathI te maravAne lAgyA. teNe kahyuM - he mitra! huM marI rahyo chuM, A jhere mane gherI lIdho che. cANakya bhRkuTI caDAvI. jheranuM nivAraNa karavA kahyuM. pachI baMne paNa rAjayo tenA caMdraguptanA thaI gayA. naMdanA mANaso corI karmathI jIvatA hatA. cora pakaDanAra temane zodhe che. gidaMDI zAkhApuramAM naladAye makoTaka mArakane joIne Avyo. rAjAne bolAvyo. koTavAlane soMpyo, vizvAsa pamADyo, bhojananA dAna vaDe tene kaTuMba sahita mArI nAMkhyo. * * * * * * * koza nimite pAriNAmikI buddhi - jugAra ramatA kUTa-pAzA vaDe, sonAnA thALo bharIne dInAra lIdhI. je jaya pAme tene A Akho pALa apAze. jo huM jaya pAme to mane tamAre eka dInAra ApavI. e rIte bhaMDAra bharyo. pachI lAMbA kALa sudhI bIjA upAyo viyAya ke rAjano khajAno bharapura kema karavo ? nagarajanone bolAvyA. pachI temane ghaNuM bhojana karAvyuM. madhapAna paNa sArA pramANamAM karAvyuM. unmatta thatAM nAcavA lAgyA. tyAre cANakya nRtya karatAM bolyo ke - mArI pAse be bhagavA vastro ce, suvarNanuM kamaMDala che ane midaMDa che. rAjA paNa mane vazavartI che, mATe mArI A jhallarI vagADo. tyAre bIjA nagarano dhanapati tenI A savRddhi sahana na karI zakyo. te paNa nAcavA ane gAvA lAgyo - madonmatta hAthInA turaMtanA janmelA bALa hAthI 1000 yojana sudhI cAle, tene pagale pagale lAkha lAkha mudrA mUkuM. teTaluM nANuM mArI pAse che, e vAte jhallarI vagADo. tyAre vaLI bIjo koI dhanapati bolyo ke eka ADhaka pramANa vAvelA talamAMthI navA utpanna thayelA aneka seMkaDo pramANe talanA dareke dareka tala upara lAkha lAkha pramANa mudrA mUko- teTaluM dhana mArI pAse che to mArI jhallarI vagADo. koIe mAkhaNanI upamAMthI, koIe zAlinI upamAthI ema aneka rIte badhAM dhanapati madhapAnathI unmatta thaI pota-potAnA je kaMI dhana-dhAnyAdika hatA, te badhAMnuM varNana karavA lAgyA. e rIte cANakayae badhAMnI samRddhi jANIne jenI pAse jeTaluM yogya lAge teTaluM dhana meLavIne rAjanA bhaMDAranI vRddhi karI - A tenI pAriNAmikI buddhi - cANakyae potAnI buddhi vaDe koI pAsethI ratno, koI pAsethI zAli, koI pAsethI ghoDA, koI pAsethI navanIta e pramANe potAnI buddhi vaDe mAMgI-mAMgIne rAjyane dhana-dhAnya vaDe samRddha karI dIdhuM. (13) sthUlabhadra - tenI pAriNAmikI buddhi A pramANe che - jyAre tenA pitA mRtyu pAmyA tyAre naMda rAjAe sthUlabhadrane bolAvIne kahyuM - have tuM amAtya thA. tyAre sthUlabhadra, rAjAne kahe che ke - huM vicArIne kahyuM. tyArapachI te azoka vanikAmAM gayo, vicAre che ke - vyAkSipta lokone vaLI bhoga kevA ? eTale badhuM choDI nIkaLI gayo ane dIkSA lIdhI. rAjAo tyAre rAjapuruSone bolAvIne kahyuM - pAchaLa jaIne juo. kyAMka te kapaTathI pAcho kozA gaNikAne ghera to jato nathIne? sthUlabhadra jato hato tyAre kutarAnA kohavAyelA phlevara pAsethI nAsikAne baMdha karyA vinA cAlyo gayo. e joIne te rAjapuruSoe rAjAne jaIne kahyuM ke A kharekhara ja bhogathI vikata thaI gayo che. tyAre naMdarAjAe pUlabhanA bhAI zrIyakane maMtrI banAvyo. A te sthUlabhadrasvAmInI pAriNAmikI buddhi jANavI. (14) nAsikya suMdarInaMda - nAsikya nagara hatuM. tyAM naMda vaNi hato, tene suMdarI nAme patnI hatI. te panImAM ghaNo Asakta hovAthI lokoe tenuM suMdarInaMda e pramANe nAma pADI dIdhela hatuM. tenA bhAIe dIkSA lIdhI hatI. teNe sAMbhaLyuM ke - teno bhAI, tenI patnI saMdarImAM ghaNo Asakta che, tethI mAre jaIne tene pratibodha karavo. jethI durgatimAM na jAya. guru AjJAthI tenA bhAI muni, naMdanA ghera paroNArUpe gAmamAM padhAryA, bIje sthAne rahyA. gaucarI veLA naMdanA ghera padhAryA. tyAre teNe anazanAdi vaDe pratilAbhita karyA. - tyArapachI bhAI munie tenA hAthamAM pAma ApyuM. udhAna bhUmi sadhI sAthe cAlavA kahyuM, tyAM sudhI saMdarInaMda sAthe gayo. lokoe tenA hAthamAM rahezta paNa joyuM. badhAM tenI majAka karavA lAgyA ke A suMdarInaMde dIkSA lIdhI che. to paNa te udhAnamAM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 223 gayo, sAdhue tene vairAgyotpAdaka dezanA ApI. paNa naMdane suMdarImAM ati saga hovAthI vairAgya mArge vALavo muzkela hato. te muni vaikriyalabdhidhara hovAthI vicAryuM ke Ane bIjI koI rIte pratibodhita karuM. teNe meru parvatanI vikuNA karI, tyAre naMde kahyuM ke huM suMdarIno viyoga sahana karI zakato nathI, mATe te meru parvata levAnI mane IcchA nathI. huM teNIne muhUrtamAnamAM laIne Avato rahIza. munie kabUlyuM. - tyArapachI munie eka vAnara yugala vikavyuM. satyanuM darzana karAvavA naMdane kahyuM, suMdarI ane A vAMdarImAM vadhu suMdara koNa che ? vaMde kahyuM ke A tulanA ja yogya che, kyAM sarasava ane kyAM meru parvata? ema kahyuM tethI munie vidhAdhara yugala dekhADIne pUchyuM ke - have A bemAMthI konuM rUpa caDiyAtuM che ? tyAre naMda bolyo ke - suMdarI ane vidhAgharInuM rUpa tulya jaNAya che. tyAre munie tene devayugala batAvIne pUchyuM - to naMde jaNAvyuM ke devInA rUpa pAse to A suMdarI taddana vAMdarI jevI jaNAya che. tyAre munie kahyuM - thoDA dharmAcaraNanA prabhAvathI A deva thayo che. tyAre naMda bodha pAmIne zrAvaka thayo. pachI teNe pravajyA paNa aMgIkAra karI. A te sAdhunI pariNAmikI buddhi jANavI. (15) vajasvAmI - temanI pAriNAmikI buddhi A pramANe kahI che. mAtA anuvartavA yogya nathI, saMghanI avamAnanA karAya nahIM, mATe dIkSA ja zreSTha vikalA che, tevA pariNAmathI sAdhue Apela rajoharaNa lIdhuM. ujajainImAM deve vaikipalabdhi ApI. pATalIputramAM parAbhUta na thavA mATe vaikriyalabdhithI lAMkha pAMkhaDIvALuM kamaLa vikuvyuM, tenI upara besIne ati saumyarUpa vikuvyuM. te devatA sadaMza hatuM. ItyAdi *x - purikA nagarImAM zAsananI apabhAjanA na thAya te mATe puSpo lAvyA, zrIdevI pAse jaIne himavaMta parvatathI kamaLa lAvyA. devavimAnamAM puSpo bharIne lAvyA. ItyAdi badhuM ja kahevuM. (16) caraNAghAta - rAjAne tenI taruNa patnIe lAta mArI. teNe yuvAna ane vRddha maMtrInI buddhinI parIkSA mATe badhAMne bolAvyA ane temane pUchyuM ke - je rAjAnA mastake paga vaDe Ahata kare to tene zuM daMDa Apavo ? je taruNo hatA, teo bolyA ke tenA tala-tala jevA TukaDA karI devA, sthavirone pUchayuM - teo vicAravA lAgyA ke - A vAta zakya ja nathI. vadhu vicAratA temane thayuM ke - nakkI, saNI sivAya bIjA koNa lAta mArI zake. tethI AvIne bolyA ke - je sajAne lAta mAre teno satkAra karavo. A teonI pAriNAmikI buddhi jANavI. (17) Amalaka - koI kRtrima AmaLAne lAvyuM. eke jANyuM ke A ati kaThina che, paNa kALe AmaLuM pAke kaI rIte ? mATe A banAvaTI ja hoya. A te jaNanI pariNAmiDI buddhi 224 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda (18) maNi - eka sarpa hato, te pakSIonA iMDA khAvAne mATe vRkSa upara caDavA lAgyo. tyAM koI gIdha rahela hato, teNe sApane mArI nAMkhyo. tethI sApano je maNI hato, te paDI gayo. te sIdho nIce kuvAmAM paDayo. tenI kAMtinA pariNAmathI kUvAmAM raheluM pANI lAla dekhAvA lAgyuM. jo te maNI kADhI levAmAM Ave to tenuM pANI svAbhAvika dekhAvA lAge. bALakoe vRddhone A vAta karI. vRddhe kUvAmAM utarI te maNI laI lIdho. A te sthavira puruSanI pariNAmikI buddhi jANavI. (19) sarpa - caMDakauzike vIra bhagavaMtane joIne vicAryuM ke A to mahAtmA che ItyAdi badhuM kahevuM. zAMta mudrA, dudhanI dhArA ItyAdi joIne tene AvI buddhi jAgI. - A te sarpanI pAriNAmikI buddhi. (20) geMDo - koIka zrAvaka putra hato. te cauvana ane baLa Adine kAraNe unmata thayelo hovAthI dharma grahaNa karato nathI. te marIne geMDArUpe utpanna thayo. tenI pAchaLa ane baMne paDakhe pAMkhanI jema cAmaDI laTake che aTavImAM utpanna thAya che ane te lokone mArato phare che. te ja mArge koI vakhata sAdhuo pasAra thaI rahyA hatA. te geMDo vegathI tenI sAme dhasyo. paraMtu sAdhunuM teja joIne temane haNavAne mATe samartha thaI na zakyo. geMDo vicAravA lAgyo ke meM AvAne kyAMka pahelAM joyA che, tene jAtismaraNa jJAna thayuM, teNe turaMta paccakakhANa karyA. marIne te svarge gayo. A tenI pAriNAmiDI buddhi jANavI. (21) stUpa - vaizAlI nagarInI madhya munisuvrata svAmIno eka stUpa hato. tenA prabhAvathI, koNike game teTalo udhama karyo to paNa vaizAlI nagarInuM patana thatuM na hatuM. te vakhate AkAzamAM devavANI thaI ane kRNikane kahyuM ke - "jayAre kUlavAlaka zramaNa mAgadhikA gaNikAmAM lepAze tenI sAthe bhogamAM paDaze tyAre ja sajA azokacaMdra arthAta koNika A vaizAlI nagarInuM grahaNa karavA samartha thaze. koNika te kUlavAlakanI tapAsa kare che. A kUlavAlakanI utpatti zuM che ? te jaNAve che - koI eka AcArya hatA. tene kSAlaka ziSya hato. te ghaNo avinIta hato. te AcArya vAraMvAra tenI nirmarsanA karatA, kSullaka tenA pratye vaira rAkhavA lAgyo. koI divase AcArya siddha parvata te ziSya sahita darzana-vaMdana karavAne gayA hatA. jyAre nIce utaratA hatA tyAre AcAryane mArI nAMkhavA mATe te kSullaka sAdhue zilA gabaDAvI. AcAryae pama te joyuM. joIne teNe baMne paga phelAvyA, anyathA te cokkasa mRtyu pAmaryA hota. tyAre teNe te kSullaka sAdhune zApa Apyo ke - he dUrAtmA! nize tuM bhaviSyamAM koI strInA kAraNe vinAza pAmIza. kSAlake vicAryuM ke - AcArya mithyAvAdI thAo teimanI vANI khoTI paDo] ema vicArI, te tApasanA AzramamAM rahyo. nadInA kinAre te AtApanA levA lAgyo. te mArgamAM jatA-AvatA sAthe ane musApharo pAsethI maLatI bhikSA dvArA jIvana Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 225 26 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda nirvAha calAvatA hatA. nadInA kinAre AtApanA letA, temanA prabhAvathI nadI bIjI tarapha vahevA lAgI. teNe nadInA kula [kinArA ne palaTI dIdho. hovAthI tenuM kUlavAlaka nAma paDyuM - tyAM rahelA che ema jANIne koNika tyAM Avyo. teNe mAgadhikA gaNikAne bolAvI, kUlavAlaka munine lAvavA kahyuM. eka gaNikA bolI ke - huM tene ahIM lAvI ApIza. teNIe kapaTI zrAvikAno DhoMga ramyo. sArthanI sAthe jaIne munine vaMdana kare che. munine kahe che ke huM vidhavA thaI hovAthI caityonI vaMdanA karavA nIkaLI che, ApanA vize sAMbhaLyuM eTale ApanI vaMdanArthe AvI chuM. to he munipavara ! Apa mAre tyAM bhikSA grahaNa karavAnI kRpA karo. pAraNAmAM lADavA vahorAvyA. temAM koI padArthonI bheLaseLa karelI hatI, jenA pariNAme munine atisArano roga thayo. prayoga dvArA munine nirogI karyA. paraMtu te gaNikA muninI vaiyAvacca karatI hatI, zarIra sApha kare, mardana kare, besADe, suvaDAve, paDakhAM badalAvaDAve. e badhAM kAraNothI maninuM cita bhedAyuM. te dhIme dhIme te gaNikAmAM Asakta banavA lAgyA. e rIte te gaNikA kUlavAlaka munine rAjA koNikanI pAse laIne AvI. koNika rAjAe munine kahyuM - evo koI upAya karo ke jethI huM vaizAlIne grahaNa karI zakuM. munie tUpa joIne vicAryuM ke AnA ja prabhAvathI vaizAlI nagarI bhAMgatI nathI. lokone bhramamAM nAkhIne sUpane kaDhAvI nAMkhyo. e rIte rAjAe vaizAlInagarI grahaNa karI. A te gaNikA ane kUlavAlakanI pAriNAmikI buddhi. (2) IndrapAdakA [indrakumArIo pUrve cANakayamAM kahela che. te IndrapAdukAne cANakyae paDAvIne nagarane kaje karyuM ane pATaliputra upara vijaya meLavyo. A tenI pAriNAmiDI buddhi - e pramANe abhiprAya siddhanuM varNana karyuM. - have tapa:siddhanI pratipAdana karavA mATe kahe che - * niyukti -95ra je tapa vaDe snAna na thAya, te daDhapahArInI jema tapasiddha jANavA ane jeNe sarve kamazone kSINa karyA che, te karmakSaya siddha. * vivecana-5ra : je jIvo plAna thatA nathI athavA kheda pAmatA nathI, te bAhya ane atyaMtara tapa karanArA, te evA prakAre aglAnitvathI tapa siddha kahevAya che. jema deDha prahArIne kahyA. A gAyAno bhAvArtha kathAnakathI jANavo. koI eka brAhmaNa dudatta hato, avinaya karato, tethI te badhAM sthAnothI kADhI mukAto. teNe copallIno Azraya karyo. senApatie tene pagarUpe svIkAryo. senApatinA maraNa bAda te senApati thayo. te kRpArahitapaNe haNato hato, tethI tenuM dRDhapahArI nAma khAyuM. - te koI divase senA sAthe eka gAma bhAMgavA nIkaLyo. tyAM eka daridra hato. [32/15 teNe patra-pautrone mATe mAMgI-mAMgIne dhanI yAcanA vaDe khIra banAvI hatI. te nhAvAne gayo. coro tyAM gayA. eka core tyAM te khIrane joI. te bhukhyo hovAthI khIrane levA doDayo. tyAM bALako raDatAM raDatAM pitA pAse gayA. amArI khIra koI corI gayuM. te daridra roSathI mAravAne gayo. tenI strI tene rokavA lAgI, to paNa te jyAM cora senApati hato tyAM gayo ane jaIne mahAsaMgrAma karyo. senApatie vicAryuM ke ANe mArA corone parAbhUta karyA che. tethI talavAra hAthamAM laIne nirdayatAthI te daridrane chedI nAMkhyo. tenI patnI bolI - he nikRpa ! teM A zuM karyuM? tyArapachI teNIne paNa mArI nAMkhI, garbhanA paNa be TukaDA karI nAkhyA. garbha taphaDavA lAgyo. tenA manamAM dayA janmI, tene thayuM ke meM dharma karyo. tene deTatara nirveda jamyo. have zuM upAya karavo ? teNe sAdhuo joyA. daMDha prahArIe temane pUchyuM ke - bhagavana! meM AvuM bhayaMkara pApa karela che, have zo upAya che ? sAdhuoe dharma kahyo. te teNe svIkAryo, pachI cAsmi aMgIkAra karyuM. karmonA samudyAta arthe ghora kSAMti Adi abhigraha karIne tyAM ja vicAre che. - te sthAne te daDhaprahArI muninI helaNA thAya che, tene mAre che to paNa te samya sahana kare che. ghora rUpa kAyaleza tapa kare che. azanAdi na maLe to paNa sahana kare che, cAvat teNe karmonuM nighatana karyuM ane tene kevaLajJAna uparyuM, pachI te siddha thAya. * niyukti-953 : lAMbA kALanI ja jevuM karyuM ke je ATha prakAre bAMdhela hoya, tene sIta ane bAta karela hoya tene siddhanuM siddhava jANavuM. * vivecana-953 : dIrdha - saMtatinI apekSAthI anAdivaTI sthitibaMdhakALa jeno che, te dIrdhakALa ane nisarga, nirmaLa, jIvane anaraMjanathI karmo ja kahevAya. tenI dIrdhakALanI evI je raja, je karma AvA prakAranA che, tu zabda bhavya karmanA vizeSaNa arthe che, kemake abhavya karma savatha bALI zakAtA nathI. te bhavya karmane zeSa karyo, zeSa eTale sthiti Adi vaDe, ghaNAM hovA chatAM sthiti, saMkhyA, anubhAvanI apekSAthI anAbhoga sad darzana-jJAna-cAstrinA upAyathI a5 karelA che e bhAva che. pahelAM kevA hatA tene alA karyA ? jJAnAvaraNAdi bhedathI ATha prakAranA, sita eTale baddha karma kahevAya che. have niktine dazavi che - bAkI rahelA baddhakone dhyAnarUpa agni vaDe bALavA jema mahAagni vaDe loDhAnA maLane paNa ogALI de, te siddha, e pramANe karmane bALyA pachI siddhanuM e pramANe siddhava utpanna thAya che. asiddhanuM nahIM. - x * teno AtmA svAbhAvika ja karmanuM AvaraNa khasI jatAM pragaTa thAya che. - X - X - athavA siddhanuM siddhava bhAvarUpa utpanna thAya che. paNa dIvo bUjhAI jatAM thatAM abhAvarUpa evI sthiti na samajavI. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 53 223 228 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 kahyuM che ke- jema dIvo nivRttine pAme tyAre dharatI ke AkAzamAM kyAya jato nathI. koI dizA ke vidizAmAM paNa jato nathI. temanA kSayathI kevaLa zAMti prApta thAya che ItyAdi. evA prakAre siddhavanA abhAvamAM dIkSA Adino prayAsa carca thAya che. -x - x * dIvAnuM dRSTAMta paNa asiddha thAya che. tethI kahe che ke - tyAM te ja pudgalo bhAskara rUpano tyAga karIne tAmasa rUpAMtarane pAme che, ATalo vistAra karyo che paryApta che. athavA bIjI rIte vyAkhyA kare che - dIrdhakALa raja, temAM ja eTale vega, roTAnA anubhavanuM phaLa. jenI dIrdhakALanI raja che te kemake karma saMtatinuM upabhogyatva che, je bhavya karma te lezyAnA anubhAvathI zleSita che. ATha prakAre bAMdhyA che Adi pUrvavatuM. athavA dIrdhakALaja, temAM rajanI mAphaka raja, sUkSmatAthI sneha baMdhana yogyavathI ja kahevAya che. ItyAdi - X - X - X - futa thI kRSNa ke azubha artha lIdho, kemake te saMsAe anubaMdhIpaNe che. AvA karmono kSaya ja zreyaskara che. zubha karmono nahIM. evI bhAvanA karI che. ATha prakAre baddha, te pUrvavat jANavuM. pahelI vyAkhyAnA pakSane AzrIne saMbaMdha kahe che - te bAkI rahelA karmonI samasthiti thAya ke asamasthiti thAya ? te karmo viSama rIte baMdhAyA hovAthI tenI sama sthiti hotI nathI. te rIte asamasthiti paNa chellA samaye na hoya kemake yugapatuM karmakSaya saMbhave che. A ayukta che, kemake baMne paNa adoSa che. tethI kahe che - viSamarUpe karma bAMdhelA hovA chatAM vicitra kSayanA saMbhavathI kAlathI saMmasthitipaNAno virodha nathI. carama pakSamAM paNa samadyAta gamanathI samasthitikaraNa bhAvathI doSa nathI. A ame amArI buddhithI kahetA nathI, niryuktikAra paNa kahe che - * niyukti -954 - kevaLajJAnathI vedanIyakamane ati dIdha jANI ane Ayune alpa jANI samudAMtathI samasta karmona apAve che. * vivecana-54 : kevaLajJAna vaDe jANIne, zuM ? vedanIya karmane, kevA ? bAkInA bhavomagrAhI karmonI apekSAthI ati ghaNAM tathA AyuSya karmane alpa jANIne arthAtu AyunI apekSAthI vedanIyane vadhu jANIne, samyaka prakAre prAbalyathI karmano ghAta-hatana jemAM prayatna vizeSa che, te samuThThAta, tenAthI saMpUrNa vedanIyAdi karmone khapAve. ahIM saMpUrNa'' eTale ghaNAM badhAM khapAvavAthI bAkInA athatu aMtamuharta kALa avadhipaNAthI, ema jANavuM. - X - X - - vedanIyane badhAM karmothI baMdha kALanuM bahupaNuM kevaLIne paNa hoya, tenA baMdhakava karatAM AyunuM aAva hoya. kahyuM che ke - jayAM sudhI A jIva ejana, bejana, calana, paMdana kare ['kaMpana kare' e zabdanA vividha paryAyo kahyA che. tyAM sudhI te ATha prakAre ke sAta prakAre ke cha prakAre ke eka prakAre karmanA baMdhaka thAya athavA baMdhaka rahe. kemake AyuSyano baMdhakALa to aMtara muhUrta ja hoya che. jemake trIjA bhAge athavA bIjAnA bIjA bhAge hoya. have samudgAtAdinuM svarUpa batAvatA kahe che - * niyukti655 : daMDa, kapATa, maMtara kare, pachI tenuM zarIramAM saMharaNa re, pachI bhASA yogano nirodha kare zailezIkaraNa kare ane siddha thAya. vivecana-955 - ahIM samuddhAtano AraMbha karatA, pahelAM AvarjIkaraNa kare che. arthAt aMtamuharta udIraNA AvalikAmAM karma pudgala prakSepa vyApAra kare. pachI samuThThAtamAM jAya. teno krama A pramANe che - pahelA samaye potAnA deha samAna viThaMbha tulya viThaMbha ud ane adho baMne bAju lAMbo lokAMtagAmI jIvapadeza saMghAta daMDa daMDa sthAnIya kevalI jJAnanA AbhogathI kare che. bIjA samaye te ja daMDane pUrva-pazcima baMne dizAmAM prasAre. baMne paDakhethI lokAMta gAmI kapATanI jema kapATa kare che. trIjA samaye te ja kapATa dakSiNa-uttara baMne dizAmAM prasAravA dvArA marcananI jema maMthAna kare che - te paNa lokAMta prApta karAvanAra ja. e pramANe lokane prAyaH bahu paripUrita kare che. anuzreNI gamana dvArA maMyAna vaDe aMtarAo pUti thAya che [bharAI jAya che.) cothA samaye te ja maMthAnaro sAthe lokanA nikUTo vaDe pUrita thAya che. e rIte pachI samasta lokane bharI de che - pUrita kare che. tyArapachI pAMcamAM samayamAM yathAkramathI ulaTA krame maMyAMtarane saMhare che - jIvapadezone karma sahita saMkoce che, chaThThA samaye maMcAnane saMhare che, dhanatara saMkocathI saMkoce che. sAtamA samaye kapATane saMhare che - daMDarUpa Atmapadeza saMkoce che ane AThamA samaye daMDane saMtarIne zarIrasya thAya che. A vyAkhyAna ame amArI buddhithI ja karela nathI. kemake kahyuM che ke -- (1- pahelA samaye daMDa, pachInA samaye kapATa, trIjA samaye maMthAna ane cothA samaye loka vyApI thAya. 2- pAMcamAM samaye AMtarAne saMhare, chaThThA samaye maMcAnane saMhare, sAtamAM samaye kapATane saMhare AThame daMDane saMhare che. A samudyAta gata yogavyApAra vicArAya che. - yoga eTale mana, vacana, kAyA. te mana-vacana-kAyAno ja vyApAra, prayojananA abhAvathI mAtra kAyayogano ja mAtra vyApAra hoya. temAM paNa pahelA ane AThamA samayano dArikakAya prAdhAnyathI dArika yoga ja hoya. bIjA ane chaThThA samayamAM vaLI dArikamAM tenI bahAra kAmaNamAM vIrya paripaMdathI audArika kAmaNa mizra hoya. bIjA-cothA pAMcamAM samayamAM bahAra dArikathI ghaNAMghaNAM pradezavyApArathI asahAya kArpaNa yoga ja hoya. jemake tenI ja maga ceSTA che. bIje paNa kahyuM che ke - Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - dhUpa 229 230 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 pahelo ane chello samaya bAkI hoya tyAre audArika prayoje, dArika mizra sAtamAM-chaThThA ane bIjA samayamAM hoya, kAmaNa zarIra yoga cothA, pAMcamAM ane bIjAmAM hoya che. A traNe samayamAM niyamathI anAhArI hoya. bhASA yoga nirodhano artha zuM? samuThThAtane choDyA pachI kAraNavaza traNe yogano paNa vyApAra kare. tene mATe madhyavartI yoga kahyo te bhASAyoga. A aMtaramAM anuttara deva pUche to manoyoga satya ke asatyAmRSAne prayoje. e pramANe AmaMtraNAdimAM vAkyoga che. bIjA be bheda nathI. kAya yoga paNa dAki, phalaka pAchuM ApavuM AdimAM hoya. pachI aMtarmuharta mAtra kALamAM yoga nirodha kare che. ahIM koIka evuM kahe che ke- jaghanyathI aMtarmuharta kALathI, utkRSTa cha mAsa thAya. paNa A vidhAna ayukta che. "saMpUrNa karmo khapAve" e vacanathI phalaka AdinuM pratyArpaNa paNa kahela ja che. e rIte grahaNa paNa thAya. dhe prastuta vAta :- te ja yoganirodha karato pahelAM ja, je A zarIra pradeza saMbaddha manaHpayapti-nivRtti vaDe pUrve manodravya grahaNa karIne bhAvamana prayojela hoya, te karma-saMyoganA vighaTana mATe maMtra sAmarthyathI viSama samAna te bhagavaMta anuttara aciMtya nirAvaraNa karaNa vIrya vaDe te vyApArano virodha karIne - (1) pati mAtra saMjJInA jeTalAM jaghanya yoganA manodravyo hoya che, teTalo ja mAtra vyApAra kare. (2) tenA asaMkhyaguNavihina samaye samaye ruMdhatA te manano asaMkhya samayamAM sarva nirodha kare. paryApta mAtra beIndriyanA jaghanya vacana paryavo jeTalA hoya, te asaMkhyaya guNavihIna samaye samaye niraMdhe. sarva vacana yogano virodha saMgAtIta samayo vaDe kare che. pachI sUmapanakano prathama samaya utpannano je jaghanya yoga, tene asaMkhyAta guNahIna eka eka samayamAM nirdhato dehanA tribhAgane choDIne, te kAyayoga to saMkhyAtIta samayamAM rodha kare. ema yoganirodha karI zailezI bhAvane pAme. zaila-parvata, tenA svAmI te zaileza arthAta mera, tenA jevI je sthiratA, A sthiratAnA sAmya vALI avasthA che zailezI. athavA azailezI bhUta, tabhAvathI zailezavatu Acare athavA zailezI thAya. athavA sarva saMvara rUpa zIla, tenA svAmI te zIvaiza, tenI A yoga nirodhAvasthA te zailezI. A madhyama pratipatithI pAMca hastAkSara bolAya teTalo kALa hoya che. te kAyayoganA nirodhathI AraMbhIne sUkSma kriyA anivRtti dhyAna sudhI hoya, pachI sarva nirodha karIne zailezI avasthAmAM vyacchinna kiyA- apatipAtI thAya. pachI bhavopaNAhI karmajALane khapAvIne RjuzreNi svIkArI aspRzad gatithI siddha thAya che. vadhu kahetA nathI - samuddhAta kyAre kare te have jaNAve che - * niyukti -56 - jema bhInI sADI pahoLI karavAthI jaldI sUkAya che, tema kamane ochA karavAnA samaye jinazkelI samudraghAta kare che. * vivecana-56 :je rIte pANI vaDe bhInI thayela sADIne pahoLI karI devAmAM Ave to jadathI zeSane pAme che arthAt sUkAI jAya che. te pramANe prayatna vizeSathI kamarUpI jaLane AzrIne te paNa sUkAI jAya che. arthAt e prakAre kevaLInA samuThThAta samaye kama laghutAne prApta kare che. temAM karma eTale ahIM Ayukarma lIdhuM tenI laghutAno artha ahIM ApatA karyo eTale ke Ayu karmanI alAtA hoya, teno samaya - kALa te karmalaghutA samaya, te bhinna muhUrta pramANa hoya temAM... athavA jIvanI karma vaDe laghutA te karmalaghutA jANavI. te samuThThAta pachI thanArI e bhUtopacAra karIne AvelAne ja grahaNa karavA, te samayamAM bhinnamuhUrta ja pAme che. nina - kevalI, samudghAtano artha pUrve kahelo che. have je kahyuM ke "zailezIpaNAne pAmIne siddha thAya che. temAM eka samayamAM lokAMte siddhi pAme tema kahevuM. ahIM karmamuktanI te dezaniyamathI gati na prApta thAya evA avyutpanna vibhrama na thAya, evA kAraNe te matanA nirasana mATe ISTa arthanI siddhine jaNAvatA kahe che - * niyukti-53 : tuMbaDu, eraMDa phaLa, agnino dhUmADo, dhanuSyathI mUkAyeluM bANa, jema e badhAMnI gati pUrva prayogathI thAya che, tema siddhonI gati thAya che. * vivecana-95s : tuMbaDa, vageremAM gamanakALe svabhAvathI tenA nibaMdhano abhAva chatAM paNa dezAdi niyata ja gati pUrva prayogathI pravarte che. e pramANe tuM zabda "ja'kAra arthamAM che, tema siddhanI gati che. bhAvArtha prayogathI jaNAve che - karmathI vimukta jIva utI ja AlokathI jAya che. asaMkhyatvathI tevA prakAranA pariNAmasvathI ATha mATInA lepa vaDe lipta nIce DUbela kamathI mATIno lepa dUra thatAM pANInA taLIyAnI maryAdAthI uMce janArA tuMbaDAnI jema jIva uMce jAya. - tathA baMdhana chedAI jatA tevA prakAre pariNata tevA eraMDAnA phaLanI mAphaka jIva uMce jAya che. tathA svAbhAvika pariNAmapaNAthI agninA dhUmADAnI jema athavA pUrva prayukta te kriyA tathAvidha sAmarthyathI dhanuSyathI choDelA bANanI mAphaka uMce jAya che. ema pratipAdana karatAM - * niyukti-58 : siddho kyAM pratighAta pAme che? siddho kyAM pratiSThita thAya che ? kyAM zarIrane choDIne, kyAM jaIne siddha thAya che? * vivecana-58 : kyAM pratihata eTale pratikhalita thAya. siddha-mukta jIvo. kyAM pratiSThita thAya eTale ke "rahe' ? tathA kayA 'bodi' zarIrano tyAga karIne tathA kayAM jaIne siddha thAya - tiSThitArtha thAya che- x * x - Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 58 ahIM ziSya pakSane AzrIne kahe che - * niyukti-959 : AlokamAM siddho pratighAta pAme ane lokamAM pratiSThita thAya che, ahIM zarIrano tyAga kare che ane tyAM jaIne siddha thAya che. * vivecana-59 : kevaLa AkAzAritakAmAM siddho pratikhalita thAya che. kemake tyAM dhamastikAyAdino abhAva che. tyAM temanuM pratikhalana thAya paNa saMbaMdha vighAta na thAya. - X - paMcAstikAyAtmaka lokanI upara pratiSThita cAya atha pharI na AvavA mATe tyAM rahe che. ahIM - aDhIdvIpa samudrAMtamAM zarIrano sarvathA tyAga kare che, lokANe aspRzadgatithI samaya pradeza aMtarane sparyA vinA jaIne niSThitArtha thAya che. have lokAMta eTale zuM te kahe che - niryukti -960 - IupANabhArA-zItAthI upara lokAMte eka yojanamAM ane savathisiddhathI 12 yojane siddhazilA che. * vivecana-960 : siddhi bhUmi jene ISatu prANubhArA ke zItA kahe che. tyAMthI lokAMtamAM uMce eka yojane, nIce tII ATalA ja kSetrano asaMbhava che. savarthasiddha vimAnathI bAra yojane te bhUmi che. siddhi eTale lokAMta homarUpa, evuM paNa bIjA kahe che. temAM tava zuM te kevalI kahI zake. have AnA ja svarUpane varNavatA kahe che - * niyukti -961 - nirmaLa jaLa kaNa, hIma, gAyanuM dudha ane motInA hAra jevA zeta varNavALI, uttAna chaganA AkAre siddhazilA jinavare kahI che. * vivecana-961 - 232 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 thatAM thatAM aMgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa thAya. te vaLI Aja krama vaDe pAtaLApaNuM dazavi che - * niryukti-964 - yojane yojane jatAM aMgula pRthakacvanI hAni thAya che. te siddhazilA po mAkhInI pAMkha karatA paNa pAtaLI thaI jAya che. * vivecana-964 - gAthArtha kaho. vizeSa vRtti A pramANe - hAni pAmatAM pAmatAM ghIthI bharelA kaTorAnA AkAra jevI te mAkhInI pAMchathI paNa pAtaLI thAya. AnA uparanA yojananA 24 bhAge siddho rahe te kahe che - * niryukti-65 - IpawbhArA-sItAnA eka yojanamAM je upadi eka koNa che, te kozanA chaThThA bhAgamAM siddha bhagavaMtanI avagaNanA kahI che. * vivecana-965 - gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A pramANe - eka yojananA cAra gAu, gAunA chaThTho bhAga eTale yojanano covIzamo bhAga, tyAM siddho rahe. * niyukti-966 : 333 dhanakha ane dhanuSyano jhIne bhAga le A kozAno chaThTho bhAga kemake sihanI utkRSTa avagAhanA A korAnA chaThThA bhAga pramANa ja hoya. * vivecana-966 : 333-13 dhanuSa eTale A 16 koza. te siddhonI parama avagAhanA varte che. temano upadhAta ke avagAhanAne have kahe che - * niryukti967 : sIdho sutela, paDakhe sutela ke beThelo eTale ke je-je Asane kALa kare che, te te ja rIte siddha tarIke upaje che. * vivecana-967 : cato, aghavinata Adi sthAnathI paDakhe rahela ke tIrtho rahelo athavA beThelo je je prakAre rahelahoya ane kALa kare te-te prakAre siddha thAya che. e pramANe ja kema ? te kahe che - * niyukti-668 : A bhavathI bhinna AkAra karmanA vANI bhavAMtaramAM thAya che, siddhane tevuM koI karma nathI, tethI te tevA ja AkAre rahe che. * vivecana-968 - svagadimAM bhavAMtaramAM A bhavathI judI AkRtine pAme che. kemake tevA karmanA baMdhanathI AkAra bheda thAya, karma siddhane tema na thAya. * * * * niyukti-969 :je saMsthAna A bhavane choDatAM carama samayamAM hoya, tevo ja Atma uttAnachatra saMsthita. have paridhinA pramANane jaNAve che - * niyukti -962 - 1,42,30,249 yojana siddhazilAnI paridhi che. * vivecana-962 - gAthArtha sugama che. vizeSa A - 45 lAkha yojana pramANa kSetranuM alA bIje paridhi Adhikya prajJApanAthI jANavuM, sAmAnyathI A che. have siddhazilAnuM bAhulya jaNAvatA kahe che - * niyukti -963 * baha madhyadeza bhAgamAM naDAI ATha yojana che, pachI pAtaLI thatAM-thatAM chelle aMgulano asaMkhyAta bhAga rahe che. * vivecana-963 - madhyadeza bhAgamAM ATha ja yojana bAhaca-uccatvathI che. pazcimAMtamAM pAtaLI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 adhya-1, namaskAra ni * 969 padezo yukta dhana AkAra mokSamAM siddhane hoya. * vivecana-969 - manuSya bhavane choDatA chellA samaye je AkAra hoya te ja AkAra bIjA bhAge khAlI bhAga Adi pUrAI jatAM bAkIno dhanapadeza AkAra rahe che. - niyukti -990 - dIdhu ke hu je saMsthAnA chellA bhavamAM hoya, tenAthI prabhAga-hIna siddhanI avagAhanA kahelI che. * vivecana-990 - dIrdha-500 dhanuSa pramANa, hasva-be hAya pramANa, vaccenI te madhyama, je chellA bhave AkAra hoya, te saMsthAnI trIjA bhAga hIna, kemake bIjA bhAga vaDe polANa pUrAI jAya che, siddhonI avagAhanA - sva avasthA tIrthakara ane gaNaghare kahelI che. have utkRSTAdi bheda bhinna avagAhanA - * niyukti -971 thI 983 : siddhonI utkRSTa avagAhanA 333-*/3 dhanuSa kahI che. 4-3 hAtha e siddhonI madhyama avagAhanA che ane siddhonI jaghanya avagAhanA 1 hAtha ane 8-aMgula kahelI che. * vivecana-971 thI 973 - gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A pramANe - bhAgakAra AkSepa ane parihAra karatAM jaNAve che - marudevI mAtA nAbhikulakarathI kaMIka nyUna uMcA hatA, te kaI rIte siddha thAya ? 5oo dhanuSathI athavA saMkocathI thayA. sAta hAya jaghanyathI kahyA, to be hAthavALA kaI rIte siddha thayA? sAta hAtha pramANa kadAca tIrthakarane AzrIne haze, bAkInA kumaputranI mAphaka be hAtha ke kaMIka vadhu-ochI avagAhanAthI paNa siddha thAya. sUtramAM bahulatAthI 500 dhanuSya utkRSTa ane jaghanya sAta hAtha kahela che, bAkI aMgula ke dhanuSa pRthakatvathI hInAdhika paNa hoya. koI Azcarya ghaTela hoya to sAmAnyazrutamAM tenuM kathana na thAya. * niyukti-934 - avagAhanA viSayamAM siddho aMtima bhAvanA zarIrathI trIjo bhAga jUna hoya, jarA-maraNa vipamukta siddhonuM saMsthAna aniyana AkAra hoya. * vivecana-934 - gAthArtha kahyo. vizeSa A - "AvA-AvA AkAre rahela che tema kahevuM zakya na hoya te 'anilca' saMsthAna. laukika koI prakArethI asthita. sAmAnyathI kahyuM, A zuM deza bhedathI sthita che ke nahIM ? * niyukti -975 - jyAM eka siddha rahela che, tyAM bhavakSayathI vimukata, paraspara avagADha anaMtA siddho hoya che, te lokAMte sparza karIne rahelA che. * vivecana-975 - je dezamAM ja eka siddha rahela hoya, tyAM anaMtA rahelA hoya kevA ? bhavanA kSayathI vimukta. AnA vaDe vaLI svecchAthI bhavamAM pharI avatAra levAnI zakitavALA siddhano vyavaccheda karela che. tevA prakAranA aciMtya pariNAmapaNAthI dhamastikAyAdi mAphaka paraspara samavagADha rahe. badhAM ja lokAMtane RSTa-vaLagelA hoya. * x - tathA * niyukti-976 - eka siddha sarva Atma pradezo vaDe niyamathI anaMta siddhone sparze che, tenA karatAM paNa deza-pradezathI azayeilA asaMkhyagaNA che. * vivecana-976 : Atma saMbaMdhI sarva pradezo vaDe anaMta siddhone koI eka siddha niyamanI sparze che. ItyAdi - x - kaI rIte ? sarva Atma pradezo vaDe anaMtA pazita che tathA eka-eka pradezathI paNa anaMtA ja che, te asaMkhya pradezAtmaka che. temAM mULa anaMtA, sarva jIva pradeza asaMkhyaya anaMta vaDe guNita karatA A yacokta saMkhyA Ave che. have siddho ja lakSaNathI kahe che - * niyukti-977 - AzIza, jIvapadezathI dhana, darzana ane jJAnamAM upayogavALA, sAkAra ane anAkAra, te A siddhonuM lakSaNa che. * vivecana-977 : avidhamAna zarIrI thatu dArikAdi pAMca prakAranA zarIrathI rahi. dhanapolANanA pUravAthI, upayogavALA - kyAM ? kevaLadarzana ane kevaLajJAnamAM ja, ahIM A sAmAnya siddha lakSaNa che tema jaNAvavA mATe che - x x * temAM sAmAnya viSayake te darzana ane vizeSa viSayaka te jJAna che mATe sAkAra ane anAkAra te sAmAnya ane vizeSa rUpa che. 'lakSaNa' te tenAthI anya vyAvRta - svarUpa. upara kahela tuM zabda have kahevAnAra nirUpama sukhanA vizeSaNArthe che. siddha - nihitArtha. have kevaLajJAna-kevaladarzananI azeSa viSayatA batAve che - * niyukti -938 - kevaLajJAnanA upayogavALA sarve padArthonA guNa-payione jANe, anaMta e kevaLadarzana vaDe te cAre bAjuthI jue. * vivecana-978 - kevaLajJAnanA upayogavALA mAtra aMtaHkaraNathI nahIM kemake teno abhAva che. jANe che - sarve padArthonA guNa ane paryAyone jANe che. pahelo bhAva zabda padArtha vayanA che, bIjo paryAyavacana che. guNa-payi bheda sahavartI che, guNo kramavartI payayio che. tathA jue che cAre tarapha ja. anaMta kevaladarzana vaDe. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 978 235 ahIM AdimAM jJAnanuM grahaNa pahelA tenA upayogamAM rahelA siddha thAya che, tema jaNAvavAne mATe che. (zaMkA] zuM eka sAthe jue che ane jANe che ? nA eka sAthe jANatA nathI. to kaI rIte jANe ? te jaNAve che - * niyukti-979 - jJAna ane darzana e bemAMthI eka upayogavALA che. badhAM ja kevalIne eka sAthe baMne upayoga na hoya. * vivecana-979 : jJAna ane darzana bemAMthI eka upayogavALA, kemake tevA svabhAvathI koIpaNa kevalIne eka kALe be upayoga hotA nathI. kSAyopathamika saMvedanamAM paNa tevuM darzana che. - X - X - have nirUpama sukhanA bhAgI hoya che te - * niyukti-980 - manuSyone te sukha nathI, sarve devone paNa te sukha nathI, je sukha avyAbAdhANAne pAmelA siddhone hoya che. * vivecana-680 : cakavartI Adine paNa te sukha nathI, anuttara devone paNa tevuM sukha nathI. je sukha siddhone che. vividha bAdhe te vyAbAdhA, teno abhAva te avyAbAdha, tene prApta. je rIte nathI te rIte kahe che - * niyukti -981 * devonA samUhonuM traNe kALanuM samasta sukha bheguM karIne tene anaMtagaNuM karIe, teno paNa anaMtavAra varSa karIe to paNa mukitanA sukha samAna sukhane pAmatAM nathI. * vivecana-681 - gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A pramANe - sapata eTale saMpUrNa, atIta, anAgata ane vartamAnakALanA samUhathI udbhavela, sarvakALa samaya guNita, kadAca sabhAva kalAnAthI ekaika AkAza pradezamAM sthApita karAya, te sakala lokAkAza lokAkAza anaMta pradeza pUraNathI anaMta thAya che. to paNa te siddhi sukhathI prakarSagata sukha na thAya. - x - Ano ja anuvAda - * niyukti-98ra : siddhano suparaNi samasta kALano ekaTho karAya tyAre jeTalo thAya, tene anaMta vathiI bhAMgIe to paNa savakArAmAM na samAya. * vivecana-982 : siddhanA saMbaMdhabhUta sukha zazi eTale sukhasaMghAta. kalAnA mAtrathI kahe che, te sarvakALa samaya guNita jo thAya, te anaMta vargathI avagata thaI ekIbhAve ja hoya, tyAre lokAlokAkAzamAM paNa samAtuM nathI. ahIM viziSTa AhAdarUpa sukha grahaNa karAya che. tyAMthI je AraMbhI ziSTa 236 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 janonI sukhazabda pravRtti che, te AhAdane AzrIne eka-eka guNavRddhi tAratamyathI A AhAda vizeSita thatAM yAvat anaMtaguNa vRddhithI niratizaya guNa niSThAne pAmela, tenAthI A sukha atyaMta upamAtIta, ekAMta utsukatA vinivRta akaaNe cama AhAda sadA siddhone hoya che. * X - X * guNa tAratamyathI allAda vizeSa te sarva AkAzapadezAdithI paNa vadhAre che, tema kahyuM - X - bAkI to temanI niyata dezamAM avasthita che, - x * x * vistAra keTalo kahevo ? have A ja bhava hovAthI nirUpamatAM kahe che - * niyukti -983,984 : jema koI sveccha, ghaNAM badhAM nagaraguNone jANato hoya, paNa upamAnA abhAve te koIne kahI zakato nathI, e pramANe A siddhonuM sukha anupama che, tene koI upamA nathI, e kAraNe vizeSathI kaMIka sArdaya kahIzuM te tame sAMbhaLo. * vivecana-83,984 : jema koI pleccha sagRha nivAsAdi aneka prakAranA nagaguNo jANato araNyamAM gayo, paNa bIjA mlecchone te kahI zakato nathI. kayA kAraNe ? te kahe che - tenI pAse tevI upamA nathI. teno bhAvArtha jaNAve che - koI eka mahA araNyavAsI pleccha, araNyamAM raheto hato. A tarapha koI rAjA ghoDA uparathI utarIne aTavImAM pravezyo, teNe joyo, satkAra karIne tene janapadamAM laI gayo. rAja paNa pachI tene upakArI jANIne nagaramAM laI gayo. rAjAnI jema rahyo. thoDo vakhata jatAM tene araNya sAMbhaLyuM rAjAe vidAya ApI, loko pUche che - nagara kevuM hatuM? paNa tevI koI upamA na hatI ke jenAthI te nagaranA guNa kahI zake. e pramANe siddhone anupama sukha varte che. paraMtu evI koI upamA nathI ke te varNavI zakAya, to paNa bAlajananI pratipattine mATe kaMIka vizeSathI AkatvithI A Adezya batAve che - * niyukti -985,986 : jema koI paNa sarvakAmaguNita bhojana karIne, bhUkha ane tarasathI mukata thaIne, amRtathI tRpta thayo hoya tema rahe che. e pramANe sadAkALa tRpta karmakSayane pAmelA zAzvata AvyA bAdha sukha pAmIne siddho rahe che. * vivecana-985,86 - je rIte". udAharaNano upanyAsa kare che. sarva sauMdaryathI saMskRta evA bhojanane koI paNa khAIne, jANe amRtathI tRpta thayo hoya tema. abAdhA rahitapaNAthI, A rasanendriyane AzrIne ISTa viSaya prAptinA sukyathI nivaine sukha pAme, anyathA koI bAdhA nA saMbhavathI sukhano abhAva thAya. [ahIM vRttikAre sAta zloka noMdhyA che, te sAte zloka sukhane darzAvavA mATenA che, temAMthI ame mAtra bhojana sukhane me noMdhIe chIe -]. "vividha sathI yukata evA anane A majhA vaDe khAIne ane jaLane pIne Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao-1, namaskAra ni -985,986 233 tRpta thayelo AtmA zubha svAdimano A svAda le che." A bhojana ane saMgIta, vAdha, kAma kathA sAMbhaLato, suMdara prAsAdAdi joIne nayanane AnaMda pamADato, vividha sugaMdhane suMghato, mRdu taLAInA pazana pAmato, ISTa bhAyamAM kta evo sarve IndriyAne prApta sarva bAdhAthI nivRtta evo prazAMta AtmA je AnaMda pAme, tenA karatAM muiAtmA anaMtasukha pAme che. e pramANe sarvakALa tRpta, sva svabhAvamAM sthitapaNAthI atula nirvANane pAmelA siddho, sarvadA sarva sukrathI vinivRtta, tethI ja sarvakALabhAvi vyApAra bAdhA parivarjita sukhane pAmIne sukhI thaIne rahe che. prina) sukhane prApta ema kahyuM to pachI 'sukhI' zabda anarthaka che, [samAghAnanA, du:khano abhAva mAtra mukti sukhanA nirAsa vaDe vAstava sukha pratipAdanArthe kahyuM che. tethI kahe che - saMpUrNa doSanA kSayathI zAzvata ane avyAbAdha sukhane pAmI sukhI thaIne rahe che, mAtra duHkhanA abhAvarUpa sukha nahIM. have vastutaH siddhaparyAya zabdone pratipAdana kare che - * niyukti -987 : siddha che, buddha che, pAragata che, paraMparAgata che, karmavacathI mukata che, ajara-amara ane asaMga che. * vivecana-87 : kRtakRtyatvathI siddha che, kevalajJAnathI vizvane jANe che mATe buddha che, bhavasamudrane pAra javAthI pAragata, punya bIja samyakatva jJAna cAstri krama pratipatino upAya kahevAthI paraMparAe gayela hovAthI tene paraMparAgata kahe che. badhAM karmothI rahita hovAthI karmakavaca mukta kahevAya che vayanA abhAvathI 'ajara' che, AyuSyanA abhAve 'amara' che, sakala kalezanA abhAvathI asaMga che. have upasaMhAra kahe che- * niryukti -988 - sarva duHkhono jemaNe atyaMta cheda karelo che, janma-jarA-maraNanA baMdhanathI vimukta thayelA siddho zAzvata avyAbAdha sukhane anubhave che. * vivecana-988 :vastutaH vyAkhyAta ja che, tethI vistAra karatAM nathI. * niyukita-989 thI 92 : siddhane karela namaskAra jIvane hajAro bhavothI mUkAve che, vaLI bhAvathI namaskAra bodhinI prApti mATe thAya che, bhavano kSaya karatA dhanya jIvonA hadayane na choDato siddhono namaskAra azubha adhyasayAne nivAre che. e pramANe nize siddhono namaskAra mahA athavALo che, tethI varNavyo. je maraNa majIka AvatA ghaNIvAra ane satata karavAmAM Ave che. A siddhono namaskAra sarva pApano prakaTa nAzaka che, te sarva maMgalomAM bIjuM maMgala che. * vivecana-989 thI 92 :siddha namaskAra kahyo. have AcArya namaskAra. AvA eTale kAryArthIi vaDe 238 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 je sevAya che, te AcArya. te nAmAdi cAra bhede kahela che - * niyukti-993,94 : nAma, sthApanA, dravya ane bhAvathI ema cAra bhede AcArya kahA. dravyamAM eka bhavika vagere, laukika zikSaNAdi bhaNAvanAra bhAvathI pAMcavidha AcArane AcAratA tathA prabhAsatA ane AcArane darzAvatA hovAthI te AcArya kahevAya che. * vivecana-993,94 : nAmAcArya, sthApanAcArya, dravyAcArya, bhAvAcArya cAra bheda che. pahelAM be sugama che. dravyAcArya Agama, noAgamAdi bhede che. *x* tavyatirikta dravyAcAryane kahe che - eka bhavika baddhAyuka abhimukha nAma ane gotra athavA mAfya zabda dravyabhUta AcArya ke dravya nimite je AcAravA ItyAdi hoya. bhAvAcArya laukika ane lokottara be bhede. temAM laukika te zilpa zAAdinA jJAnathI, tenA bheda ane upacArathI kahela che. - X - X - lokotara bhAvAcArya kahyA, te A pramANe - jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIryanA bhedathI AcAra eTale ke madiAmAM caraNa, mayadA - kALa niyamAdi lakSANathI caravuM te. arthAt tene anuSThAnarUpe AcAratA tathA vyAkhyAna vaDe tene prabhASita karatA, paDilehaNAdi dvAcI AcArane dazavitA ane mumukSuo vaDe je kAraNe sevAtA, te kAraNe AcArya kahevAya che. A ja artha kahe che - * niryukti-95 - jJAna Adi AcAra, tene AcaravAthI ke prarUpaNA karavAthI mumukSu vaDe je sevAya che te ane bhAvAcAramAM upayukatane bhAvAcArya kahyA. * vivecanalpa : AcAra-jJAnAdi pAMca prakAre, te AcArane AcaravA ane prarUpavAthI temaja dazavivAthI je mumukSa ke guNavAna vaDe levAya che, te bhAvAcArya kahevAya che. AvI AcaraNAdi anupayogathI paNa saMbhave che, tethI kahe che - bhAvArthathI AcAramAM upayogavaMta. AcAryane namaskAra ItyAdi cAra gAthA sAmAnyathI ahetu namaskAravatuM jANavI, vizeSathI to sugama ja che. AcArya namaskAra adhikAra kahyo. have upAdhyAya namaskAra adhikAra kahe che. temAM upAdhyAya eTale : "jenI samIpe jaIne sAdhuo sUpane bhaNe che te. A upAdhyAya nAmAdi cAra bhede che - * niyukti -96 : nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra bheda upAdhyAya che. dravyamAM laukika bhedamAM zilpAdi pAThaka ke nikUvo che. bhAvamAM A pramANe - * vivecana-996 - tavathI A gAthA AcAryanI gAthAnI tulya che, mATe vistAra karatA nathI. vizeSa nidA- je kahA, temAM teo abhiniveza doSathI ekAda padArthanI anyathA prarUpaNA karatA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 96 239 240 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti-1003 thI 1005 - sAdhunA zuM tame ta5, niyama ke saMyamanuNa juo cho ? te mATe tame sAdhune vAMdo cho. e pramANe meM pUchyuM, tame teno uttara Apo. viSaya sukhathI nivRtta, vizuddha cAstri ane niyamathI yukta, sarva guNanA sAghaka sadA mokSa kRtyamAM udhamIne namaskAra thAo. jagata pote asahAyaka hovA chatAM mane saMyamanA khalanamAM sahAya kare che, e kAraNothI huM sarve sAdhuone namuM chuM. vivecana-1003 thI 1oo5 - gAthArtha kahyA. trIjI gAyAmAM vRtikAra lakhe che ke - paramArtha sAdhana pravRttimAM jagatu pote asahAyaka che chatAM athavA asahAyakane sahAya kare che - mane saMyama karatAne sahAyaka che. mATe sarve sAdhune namuM chuM. sAdhune karela namaskAra" ItyAdi cAra gAthAno vistAra sAmAnyathI ahetu namaskAravata jANavo. vizeSa to sukhethI jJAta che ja. A pramANe vastu dvAra kahyuM. [ahIMthI AgaLa "eso paMca namukkAro" ItyAdi zloka pustakanI pratimAM dekhAya che, paNa vRttimAM tenI vyAkhyA ke sUcanA nathI.] jo ke dIpikAnA cayitAe "eso paMca namukkAro Adi cAra pada niryuktirUpe noMdhela che. paNa cUrNimAM paNa teno ullekha nathI. - x * * * * * * * * * mithyAdeSTi ja che tethI temane dravyathI upAdhyAya kahelAM che. bhAvathI upAdhyAya - * niyukti -997 - jinezvare bhAkhela bhAra aMga athathI ane budhoe te svAdhyAya sugathI kaho. tene vAcanAraye upadezavAthI tene upAdhyAya kahevAya che. - vivecana : AcAra Adi bhedathI bAra aMga, ahaMta praNita vAcanA nibaMdhanavathI svAdhyAya che, tene sUgathI budha - gaNadharAdi kahela che. te svAdhyAyane vAcanA rUpe upadeze che. te kAraNe upAdhyAya kahyA che. jenI pAse jaIne bhaNAya te avarSanI prApti che - upAdhyAya zabdArtha bIjI rIte : * niyukti -98 + vivecana : 3 akSara upayoga karavA arthamAM che, phA e dhyAnano nirdeza kare che. prAkRtaulImAM A rIte 3 thayuM. upayogapUrvaka dhyAnane karanAra. A anya paNa paryAya che. - athavA - * niyukti-99 - upayoga karavAmAM, - pApanA parivarjanamAM, 4 - dhyAna karavAmAM, 3 - karmathI sarakI javAnA arthamAM che. * vivecana-9 : upayogapUrvaka pApane parivarjato dhyAnamAM rahIne karmone dUra laI jAya che, te upAdhyAya. * X - X - upAdhyAyane namaskAra ItyAdi je cAra gAthA te sAmAnyathI ahaM namaskAravatuM jANavI. vizeSathI to sugama che ja. upAdhyAya namaskAra adhikAra kahyo. have sAdhu namaskAra adhikAra kahe che. temAM - abhilaSita eTale ISTa arthane sAdhe che mATe sAdhu. te nAmAdi cAra bhedathI che - * niyukti-1000 + vivecana : - nAma sAdhu, sthApanA sAdhu, dravyasAdhu ane bhAvasAdhu e cAra bheda che. dravyamAM laukika Adi ane bhAvamAM saMyata sAdhu jANavA. have dravya sAdhune pratipAdita karatAM kahe che - * niyukti -1001 : ghaTa, paTa, ratha vagere dravyane sAdhato hoya te dravya sAdhu che, athavA dravyabhUta [pAWAdi te dravya sAdhu kahevAya che. * vivecana-1001 - dravyabhUta eTale bhAvaparyAya zUnya. have bhAva sAdhune kahe che - * niyukti-1002 + vivecana : nirvANa sAdhaka yoga - samyagdarzanAdi pradhAna vyApArone jethI sAdhe che mATe sAdhu - vihita anuSThAna paravathI kahyA. tathA sarve jIvomAM samAna che, tethI temane bhAva sAdhu kahevAya che. niryukti-564 thI 1005no saTIka anuvAda muni dIparatnasAgara dvArA pUrNa d bhAga-3ra-samApta - X - X - X - X - Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.