Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

SR No.: 009023
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Total Pages: 112
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 1 MB

Page 113

અધ્યo-૧, નમસ્કાર નિ - 940 થી 942 ર09 ભુખથી પીડાઈને તે પ્રતિમાને ચાટવા લાગ્યા. કોઈ દિવસે ભોજન તૈયાર કરીને પહેલા મિત્રના બે બાળકોને તે લાવ્યો. પછી તે બંનેને છપાવી દીધા. પહેલા મિત્રને બાળકો પાછા આપતો નથી. માંગ્યા ત્યારે કહ્યું કે- તે બંને બાળકો વાંદરા થઈ ગયા છે. પહેલો મિત્ર આવ્યો. તેને પ્રતિમાના સ્થાને બેસાડ્યો. વાંદરાને છૂટા મૂક્યા. બંને વાંદસ કિલકિલાટ કરતા આવીને પહેલા મિત્રને વળગી ગયા. બીજા મિત્રો તે પહેલાં મિત્રને કહ્યું - આ તમારાને બે કો પહેલા મિત્રો પૂછ્યું. કઈ રીતે મારા બંને પુત્રો વાંદરા થઈ ગયા? તેણે જવાબ આપ્યો - જે રીતે દીનાના અંગારા થઈ ગયા, તે રીતે તારા મો વાંદસ થઈ ગયા. એ પ્રમાણે પહેલા મિત્ર સમજી ગયો. તેણે નિધાનનો ભાગ આપી દીધો. આ તે મિત્રની ઔત્પાતિકી બુદ્ધિ. (23) શિક્ષાશાસ્ત્ર - ધનુર્વેદ, ત્યાં એક કુલપુત્ર ધનુર્વેદમાં કુશળ હતો. તે કયાંક પણ જઈને કોઈ શ્રેષ્ઠી પુત્રને ધનુર્વિદ્યા શીખડાવે છે. એ રીતે તે ધન કમાયો. તેઓએ પણ ઘણું દ્રવ્ય આપ્યું, જ્યારે જશે ત્યારે તેને મારીશું એમ વિચાર્યું. ઘરથી નીકળતા, કોઈ ઉપાયથી તે ધન આપતો નથી. તેણે જાણી લીધું કે આ લોકો તેને મારવાના છે. ત્યારપછી તેણે સંજ્ઞાતકોને સમજાવ્યું કે હું સગિના છાણના પિંડને નદીમાં ફેંકીશ. તેથી આપો. તેણે ગોલકને દ્રવ્યની સાથે વાળી દીધા. આ અમારી વિધિ છે કે તિથિ અને પૂર્વમાં તેને બાળક સાથે નદીમાં ફેંકીએ છીએ. એ પ્રમાણે દ્રવ્ય વહેવડાવીને તે નાસી ગયો. આ તેની ઔપાતિકી બુદ્ધિ. (24) અર્થશાસ્ત્ર - એક પુત્ર અને બે શૌકય હતી. પુત્રાદિ માટે વિવાદ થયો. રાણીએ કહ્યું કે - મારે પુત્ર થશે, તે આ અશોકવૃક્ષની નીચે રહીને આ વિવાદનો ન્યાય કરશે. ત્યાં સુધી તમે બંને વિશેષથી ખાઓ-પીઓ. જેનો પુત્ર ન હતો, તેણી વિચારે છે કે આટલો કાળ પ્રાપ્ત થયો. પછી ન જાણે શું થશે? તેણીએ રાણીની વાત બૂલ રાખી. રાણી સમજી ગઈ, નક્કી આ પુત્ર તેણીનો નથી. આ તે રાણીની ત્પાતિકી બુદ્ધિ. (5) ઈચ્છા - એક સ્ત્રીનો પતિ મૃત્યુ પામ્યો. દ્રવ્યને વ્યાજે મૂક્યું આવતું નથી. તેણીએ તેના પતિના મિત્રને કહ્યું - તું આ ધનાદિ વહન કર. તે મિત્ર બોલ્યો - જો મને તેમાંથી ભાગ આપે તો રાખું. તેણી બોલી - તું જે ઈચ્છે તે ભાગ મને આપજે. તે મિત્ર તે સ્ત્રીને તુચ્છ ભાગ આપે છે. તેણી આવો ભાગ લેવા તૈયાર ના હતી. વિવાદ થયો. અમાત્યને બોલાવીને બે ઢગલા કર્યા. મિત્રને પૂછ્યું - તું શું ઈચ્છે છે ? મિત્રો મોટો ઢગલો ઈષ્ટ છે તેમ કહ્યું. અમાત્ય બોલ્યો કે - તે ઢગલો આને આપી દે. કેમકે તને જે ઈષ્ટ હોય તે દેવાનું કહેલ છે. આ તે કારણિકની ત્પાતિકી બુદ્ધિ. (26) શતસહસ [લાખ| - કોઈ એક પરિભ્રષ્ટ [પરિવ્રાજક હતો. તેની પાસે એક લાખ મૂલ્યનું ખોર [પામવું હતું. તેણે કહ્યું - જો મને કોઈ અપૂર્વ વસ્તુ સંભળાવે, 208 આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨ તેને હું આ પાત્ર આપી દઈશ, તે વાત ત્યાં રહેલા કોઈ સિદ્ધ ગએ સાંભળી. તેણે કહ્યું - તારા પિતા, મારા પિતાના પુરેપુરા એક લાખ રૂપિયાના દેવાદાર છે. જો તે આ વાત પહેલાં સાંભળી હોય તો મને તે લાખ રૂપિયા આપી દે, જો કદાપી ન સાંભળેલ હોય તો આ પાત્ર આપી દે. તે શરત જીતી ગયો. આ તે સિદ્ધપુરની ત્પારિકી બુદ્ધિ. ત્પાતિકી બુદ્ધિ દિટાંત સહિત કહી. હવે વૈકયિકી બુદ્ધિના લક્ષણો પ્રતિપાદિત કરતાં કહે છે - * નિયુક્તિ-૪૩ - ભાર નિતરણ સમર્થ, વર્ગ પ્રાર્થનો સાર ગ્રહણ કરેલ, ઉભયલોકના ફળવાળી, વિનયથી ઉદ્ભવેલ તે વૈનાયિકી બુદ્ધિ હોય છે. * વિવેચન-૯૪૩ : આ અતિ ગુર કાર્ય છે, દુ:સાધ્ય નિર્વહત્વથી ભાર જેવો ભાર, તેના વિસ્તરણમાં સમર્થ, તે ભારનિસ્તરણ સમર્થ, ત્રણ વર્ગો તે વર્ગ-લોક રૂઢિથી ધર્મ, અર્થ, કામ. તેને પ્રાપ્ત કરવાના ઉપાયને પ્રતિપાદન-નિબંધત સૂત્ર છે, તેનો અર્થ, પ્રમાણસાર. જે બુદ્ધિમાં રહેલા છે તે અથવા બિવર્ગ એટલે મૈલોક્ય [તેના સારરૂ૫] [શંકા અધ્યયનમાં અશ્રુત નિકૃત અભિનિ કે અધિક અધિકારમાં ઔત્પાતિકી આદિ બુદ્ધિ ચતુક કહેલ છે. ત્રિવર્ગ સૂત્રાર્થના ગૃહીત સારવમાં અશ્રુત નિઃસૃતવ કહ્યું તે વિદ્ધ નથી? કૃતાભ્યાસ વિના બિવર્ગનો સૂત્રાર્થ ગૃહીત સારવ સંભવતો નથી. [સમાધાન] અહીં પ્રાયઃ વૃત્તિને આશ્રીને અશ્રુતનિમૃત્વ કહેલ છે તેથી સ્વય શ્રુતવિકૃત ભાવે દોષ નથી. ‘ઉભયલોક ફલવાળી' આલોક-પરલોકના ફલવાળી. ‘વિનય સમુOા' વિનયથી ઉદ્ભવેલ બુદ્ધિ હોય છે. આ બુદ્ધિના જ શિયજનના અનુષ્યને માટે ઉદાહરણો વડે સ્વરૂપને દર્શાવતા કહે છે - * નિર્યુક્તિ-૯૪૪,૯૪૫ - (1) નિમિત્ત, (2) અર્થશાસ્ત્ર, (3) લેખ-લિપિ, (4) ગણિત, (5) કુવો, (6) અશ્વ, (5) ગધેડો, (8) લક્ષણ, (9) ગ્રંથિ, (10) ઔષધ, (11) ગણિકા અને રથિક, (૧ર) સીતા સાડી લાંબુ ઘાસ ઊંચ પક્ષીને ડાબે, (13) નીવોદક (14) ગાય ઘોડો અને વૃક્ષથી પડતું આિટલા ટાંતો છે.] * વિવેચન-૯૪૪,૯૪૫ :બંને ગાથાનો અર્થ કથાનકથી જાણવો. તે આ પ્રમાણે - (1) નિમિત- એક સિદ્ધપુરને બે શિષ્યો હતા. બંનેને નિમિત જોતાં શીખવેલ હતું. કોઈ વખતે તેઓ તૃણ અને કાષ્ઠ લેવાને નીકળ્યા. તેઓએ હાથીના પગલાં જોયા. એ કે કહ્યું કે - આ હાથણીના પગલાં છે. કઈ રીતે તું એમ કહે છે ? તેના મૂરની ધાર જોઈને. વળી તે હાથણી એક આંખે કાણી છે. કઈ રીતે ? તેણીએ એક જ પડખાનું ઘાસ ખાધેલું છે. તેણે કાયિકી-મૂત્ર વડે જ જાણેલ કે સ્ત્રી છે કે પુરુષ