Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

SR No.: 009023
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Total Pages: 112
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 1 MB

Page 116

અધ્યo-૧, નમસ્કાર નિ - 944,945 પણ તેને પકડ્યો. બંધક બનાવીને રાજ દરબારે તેને લઈ ગયા. ત્રણેએ જે બન્યું હતું તે કહ્યું. અપુચકને મંત્રીએ પૂછ્યું કે શું આ વાત બરાબર છે ? તેણે કબૂલ કર્યું. કુમાર મંત્રીએ કહ્યું કે - આ તને બે બળદ આપી દેશે, પણ તું તેને બે આંખો કાઢી આપ, આ તને અશ્વ આપી દેશે, બદલામાં તારી જીભ ઉખેડીને આપ. આ અપૂન્યક નીચે સુઈ રહેશે. ત્યારે મલોમાંના કોઈ એકે ફાંસો બાંધીને તેના ઉપર પડવું. એ પ્રમાણે કહીને કુમાર મંત્રીએ અપુચકને છોડાવ્યો. આ તે મંત્રીની વૈનાયિકી બુદ્ધિ જાણવી. હવે કર્મના બુદ્ધિના લક્ષણોનું પ્રતિપાદન કરતા કહે છે - * નિયુક્તિ -946 - ઉપયોગ ટસર, કમપસંગ પરિવોલણથી વિશાલ, સાધકૃત ફલવતી, કર્મ કરવાથી ઉત્પન્ન તે કર્મકા બુદ્ધિ જાણવી. * વિવેચન-૯૪૬ - ઉપયોજન તે ઉપયોગ, વિવક્ષિત કર્મમાં મનથી અભિનિવેશ, સાર - તે જ કર્મનો પરમાર્થ ઉપયોગ વડે દષ્ટ સાર જેનાથી છે છે. કર્મમાં પ્રસંગ - અભ્યાસ, પરિઘોલન - વિચાર, આ કર્મના અભ્યાસથી થયેલ વિચારનો વિસ્તાર, સાધકૃત - સારી રીતે કરાયેલ, વિદ્વાનો વડે પ્રશંસા કરાયેલ કે “સારું કર્યું” તેથી ફળવતી અથવા ‘સારુ કર્યું’ એવું શેષ ફળ જેનું છે, તે તથા, કર્મ-(કાર્ય) વડે ઉદ્ભવેલ બુદ્ધિ. આનું પણ શિયવર્ગની અનુકંપાને માટે ઉદાહરણ વડે સ્વરૂપ દર્શાવવાને માટે કહે છે - * નિયુક્તિ-૯૪૭ : (1) ૐરશ્ચિક, (2) કૃષિક, (3) કોલિક, (4) દવ, (5) મોતી, (6) ઘી, (7) પ્લવક, (8) તુwાગ-તંતુવાય, (9) વકી -સુતર, (10) પૂતિક, (11) ઘટકાર, (12) ચિત્રકાર - એ બાર ટાંત છે. * વિવેચન-૯૪૭ : (1) દૈશ્ચિક એટલે સુવર્ણકાર - વારંવારના યોગથી અંધકારમાં પણ રૂપિયાને જાણે છે, હાથના સ્પર્શ માત્રથી ઓળખી જાય. (2) કર્ષક એટલે ખેડૂત - ફળની નિષ્પતિને જાણે છે, દૃષ્ટાંત છે - એક ચોરે ક્યાંક ૫દ્માકારે ખાતર પાડ્યું. તે જનવાદ સાંભળે છે કેમકે લોકોને આશ્ચર્ય થયેલી ખેડૂત બોલ્યો - શિક્ષિતને શું દુષ્કર છે ? ચોરે તે કથન સાંભળ્યું, જઈને પૂછ્યું તે ખેડૂતને કે મારી તું નિંદા કેમ કરે છે ? ચોર છરી ખેંચીને બોલ્યો કે હું તને મારી નાંખીશ. ખેડૂતે કહ્યું - તું પહેલા જો. કપડું પાથર્યું. ડાંગરની મુઠ્ઠીભરી. પછી બોલ્યો કે - આ ડાંગરને ઉંધી પાડું કે સન્મુખ પાડું કે પડખાં ભેર પાડું ? ચોરે ખેડૂતને જેમ કહ્યું, તેમ ખેડૂતે કરી બતાવ્યું. ચોર ખુશ થઈ ગયો. આ તે ખેડૂતની કમજા બુદ્ધિ જાણવી. (3) કોલિક - મુઠ્ઠીમાં ગ્રહણ કરેલા તંતુ વડે જાણી શકે છે કે - આટલા 214 આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ તંતુથી - કંડકથી આવડું વસ્ત્ર બવશે. (4) દર્વી - કુંડિકામાં આટલું સમાશે તેમ વર્ધકી જાણે છે. (5) મોતી - મોતીને આકાશમાં ઉછાળીને મણિકાર એવી રીતે પાડે કે જેથી કોલવાલ - ભુંડના વાળમાં પરોવાઈ જાય. (6) ઘી - ઘી વેચનારો ગાડામાં હોવા છતાં જયારે રચે ત્યારે કુંડિકા નાલકમાં નાખી શકે [સાંકડા મુખવાળા પાત્રમાં પણ ઘીને ઢોળ્યા વિના નાંખી શકે છે.) (7) પ્લવક - આકાશમાં રહીને - અદ્ધર રહીને પણ તેનું નૃત્યાદિ જે કંઈ કરણ હોય તે કરી શકે છે. (8) તુષાગ - તંતુવાય, પહેલાં ચૂળ પણ પછી કોઈને ખબર ન પડે તેવું સૂમ, સોંય વડે સીવીને એ રીતે પુરુ કરે કે જાણે સ્વામી પાસે રહીને તે વરુ સંધિકારે કરેલ હોય. (9) વર્ધકી - શિલ્પકાર, માયા વિના જ દેવકુલના રયોનું પ્રમાણ જાણે છે ચિત્યાદિના તાપને જાણે છે.] (10) ઘટકાર - પ્રમાણથી માટીને ગ્રહણ કરે છે. માટીના વાસણ પણ માયા વિના જ કરી દે છે. [આટલામાંથી આટલા ઘડાં જ બને.] (11) આપૂપિક - પૂડલા બનાવનારો. પલ પ્રમાણ વગેરે માપ્યા વિના જ આના આટલા પૂડલા બનશે તે જાણે છે. (12) ચિત્રકાર - માપ્યા વિના જ પ્રમાણયુક્ત ચિત્ર બનાવે છે. જે કંઈ વર્ણન કર્યું, તે બધાં કર્મજા બુદ્ધિના દેહાંત જાણવા. - હવે પારિણામિકી બુદ્ધિના લક્ષણો પ્રતિપાદિત કરતા કહે છે - * નિયુક્તિ-૯૪૮ : અનુમાન, હેતુ, દષ્ટાંત વડે સાધિત, વયના વિપાકથી પરિણામ પામનારી, હિત અને મોક્ષના ફળવાળી જે બદ્ધિ તેને પરિણામિકી બુદ્ધિ કહેવાય છે. * વિવેચન-૯૪૮ : અનુમાન, હેતુ અને દષ્ટાંત વડે સાધ્ય અર્થને સાધે છે - તેવી, અહીં લિંગથી જ્ઞાનનું અનુમાન છે સ્વાર્થ, તેનો પ્રતિપાદક વચન હેતુ તે પરાર્થ અથવા જ્ઞાપક અનુમાન કારક તે હેત, દષ્ટ અર્થમાં લઈ જાય તે દષ્ટાંત * સાધ્ય ઉપમા ભૂત તે દટાંત. * * * * * કાળકૃત દેહની અવસ્થા વિશેષ તે વય. તેના વિપાકમાં પરિણામ-પુટતા જેની છે તે તેવા પ્રકાશ્તી, અમ્યુદયના કારણરૂપ, મોક્ષના નિબંધનરૂપ ફળવાળી જે બુદ્ધિ તે પારિણામિત. આ ગાથાર્થ કહ્યો. આના પણ શિષ્યગણના હિતને માટે દષ્ટાંતથી સ્વરૂપ કહે છે. * નિયુક્તિ -949 થી 951 - અભય, શ્રેષ્ઠી, કુમાર, દેવી, ઉદિતોદય રાજા, નદીપેણ સાધુ, દીનદd, શ્રાવક, અમાત્ય, ક્ષયક, અમાત્ય પુત્ર, ચાણક્ય, સ્થૂલભદ્ર, નાસિક્ય સુંદરી નંદ, વજ, ચરણાઘાત, આમંડ, મણી, સર્પ, ગેંડો, સૂપ, ઈન્દ્ર એ બાવીશ પરિણામિકી બુદ્ધિના ઉદાહરણો છે.