Agam Satik Part 32 Aavashyak Sutra Gujarati Anuwad 2

SR No.: 009023
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Total Pages: 112
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 1 MB

Page 91

અધ્ય-૧, નમસ્કાર નિ - 0૨
૧૬૩
• વિવેચન-૦૨ :
આરોપણા, ભજના, પૃચ્છા, દાયના - દર્શના કે દાપના અને નિયપિના, તેમાં શું જીવ જ નમસ્કાર છે ? અથવા નમસ્કાર જ જીવ છે એ પ્રમાણે પરસ્પર અવધારણા આરોપણા છે તથા જીવ જ નમસ્કાર એ ઉત્તરપદ અવધારણ છે. અજીવથી વ્યવધિ . જીવ જ નમસ્કાર અવધારે છે જીવ તો અનવધારિત છે. નમસ્કાર કે અનમસ્કાર છે. આ એકપદના વ્યભિચારથી ભજના છે. જીવ નમસ્કાર શું વિશિષ્ટ છે ? અથવા અનમસ્કાર શું વિશિષ્ટ છે, તે પૃચ્છા. અહીં પ્રતિ ઉત્તર દાપના - નમસ્કાર પરિણત જીવ છે, નમસ્કાર અપરિણત નથી. નિયપિતા તો આ જ નમસ્કાર પર્યાય પરિણત જીવ નમસ્કાર છે. નમસ્કાર પણ જીવ પરિણામ જ છે, અજીવ પરિણામ નથી. અહીં આમ સમજવું કે - દાપના એ પ્રશ્નાર્થ વ્યાખ્યાન છે, નિયપિના છે તેનું નિગમન છે અથવા આ બીજી ચાર ભેદે પ્રરૂપણા છે –
તેમાં પ્રકૃતિ ઐશ્નાર, નાર ઉભય નિષેધને આશ્રીને ચાર ભેદપણું છે. પ્રસૂક્તિ • સ્વભાવ, શુદ્ધતા જેમકે નમસ્કાર. તે જ નન્ ના સંબંધથી અકારયુકત છે - તેથી નમસ્કાર, તે જ ના શબ્દનો ઉપપદથી નો નમીર, ઉભયના નિષેધથી નોમનાર,
તેમાં ‘નમસ્કાર' તે તેમાં પરિણત જીવ, અનમસ્કાર છે તેમાં અપરિણત જીવ, લબ્ધિ શૂન્ય કે બીજો કોઈ. અથવા ના આદિ યુક્ત નમસ્કાર અને અનમસ્કાર, આના દ્વારા બે ભંગ આપ જાણવો. નો શબ્દ વડે દિ યુક્ત જે નમસ્કાર કે અનમસ્કાર તેની આ અક્ષણમનિકા કહી.
તેમાં નોનમસ્કાર વિવક્ષાથી દેશ નમસ્કાર કે અનમસ્કાર થાય. કેમકે નો શબ્દ દેશ કે સર્વ નિષેધપરત્વથી છે. નોઅનમસ્કાર પણ દેશ અનમસ્કાર કે નમસ્કાર છે કેમકે દેશથી કે સર્વથી નિષેધત્વ છે. આ ચાર ભેદો કહ્યા. આનો નૈગમાદિનય અભ્યાગમ પૂર્વોક્ત અનુસાર કહેવો. નવા વી - પૂર્વોક્ત પાંચ ભેદ અને આ ચાર ભેદ એ રીતે નવ પ્રકારે પ્રરૂપણા બીજા પ્રકારથી જાણવી. પ્રરૂપણા દ્વાર કહ્યું.
આ નિઃશેષ છે. હવે ગાથાના ખંડ વળ્યું તે કહી છે, તે અવસર પ્રાપ્ત અને વસ્તુહારના વિસ્તારથી વ્યાખ્યા કરે છે. • x • x - તે વસ્તવમાં આ હેતુ છે, તેથી અહીં હેતુ કહે છે, તેની ગાથા –
• નિયુક્તિ -૯૦૩ -
માર્ગ, અવિપનાશ, આચાર, વિનયતા, સહાયત્વ એ પાંચ હેતુથી હું પાંચ પ્રકારનો નમસ્કાર કરું છું.
• વિવેચન-03 :
માર્ગ આદિ પાંચ અરહંતાદિના નમસ્કાર યોગ્યતામાં આ હેતુઓ છે. * * * અહીં આ ભાવના છે - અરહંતના નમસ્કાર યોગ્યતામાં માન - સમ્યગ્દર્શનાદિ લક્ષણ હેતુ છે, જે કારણે તેઓએ દેખાડ્યો, તે કારણે મુક્તિ છે, કેમકે તેનાથી પરંપરા મુકિતનો હેતુ હોવાથી પૂજ્ય છે. સિદ્ધોના નમસ્કાર યોગ્યતામાં અવિપનાશ, શાશ્વતત્વ હેતુ છે. તેથી કહે છે - તેના અવિપરાશને જાણીને પ્રાણીઓ સંસારની વિમુખતાથી મોક્ષને માટે ઘટે છે.
૧૬૪
આવશ્યક-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ/૨ આચાર્યની નમસ્કાર યોગ્યતામાં આચાર જ હેતુ છે, તેથી કહે છે - તે આચારવાનું અને આયાર કહેનારાને પામીને પ્રાણી આચારજ્ઞાન અનુષ્ઠાનને માટે થાય છે. ઉપાધ્યાયોની નમસ્કાર યોગ્યતામાં વિનય હેતુ છે. તેઓ સ્વયં વિનીત થઈને શરીરના કર્મના વિનયમાં સમર્થ થાય છે. સાધુની નમસ્કાર યોગ્યતામાં સહાયપણું એ હેતુ છે. તેઓ મોક્ષે જવામાં • x • સહાયક બને છે.
એ પ્રમાણે સંક્ષેપથી અરહંતાદિના નમસ્કારપણાથી માર્ગ આદિ ગુણો કહ્યા. હવે પ્રપંચથી ગુણોને દર્શાવવા કહે છે –
• નિયુક્તિ -૯૦૪ -
૧- અટવીમાં માર્ગ બતાવનાર, - સમુદ્રમાં નિયમિક, 3- છકાય રક્ષણાર્થે મહાગોપ તેને કહેવાય છે.
• વિવેચન-૯૦૪ :
અટવીમાં અરહંતે માર્ગ બતાવ્યો, તે પ્રમાણે સમુદ્રમાં નિયમિક અને ભગવંતે જ છકાય રક્ષણને માટે જે કારણે પ્રયત્ન કર્યો તેથી મહાગોપ, તેને કહેવાય છે. અવયવાર્થ પ્રતિદ્વારે કહે છે • x -
• નિયુક્તિ -૯૦૫,૯૦૬ :
જેમ વિદનવાળી અટવીને સાર્થવાહ ઓળંગાવી આપે છે અને તેના માર્ગદર્શનથી મુસાફરો ઈશ્ચિત નગરને પામે છે, તેમ જિનેરે ઉપદેશેલ માર્ગે સંસારરૂપી અટવીને ઓળંગી જીવો નિવૃત્તિ પુરીને પામે છે. તેથી જિનેરોને અટવીમાં સાર્થવાહ જાણવા.
• વિવેચન-૦૫,૭૬ :
અટવી, ‘સપ્રત્યપાય-વાઘ આદિ ઘણાં વિનો, ‘વોલે’ - ઉલંઘીને, ‘દેશિકોપદેશ' નિપુણ માર્ગજ્ઞઉપદેશ. *ઈષ્ટપુર” - ઈટ પતન. ભવ અટવી પણ ઉલ્લંઘીને. નિવૃત્તિપુરી - સિદ્ધિપુર, જિનોપદિષ્ટ માર્ગથી પણ બીજાના ઉપદેશથી નહીં. ગાચાર્ય કહ્યો છે. હવે વિસ્તાર અર્થ માટે કથાનક -
અહીં અટવી બે પ્રકારે - દ્રવ્ય અટવી અને ભાવ ચાટવી. તેમાં દ્રવ્ય અટવીમાં આ દષ્ટાંત છે – વસંતપુર નગર હતું, ધનસાર્થવાહ હતો. તે બીજા નગરે જવા માટે ઘોષણા કરાવે છે - જેમ નંદીફલજ્ઞાતમાં કહ્યું તેમ જાણવું. ત્યારે તેમાં ઘણાં કાપેટિકાદિ એકઠા થયા. તે તેમને મળીને માર્ગના ગુણોને કહે છે – એક માર્ગ કાજુ છે, એક માર્ગ વક છે. જે વક છે તેનાથી કંઈક સુખે સુખે જવાય છે, ઘણાં કાળે ઈચ્છિત નગર પ્રાપ્ત થાય છે. પુરો થયા પચી તે માર્ગ પણ ઋજુ માર્ગે જ ઉતરે છે. પણ ઋજુમામાં નાનો અને કટવાળો છે.
તે કઈ રીતે? તે ઘણો વિષમ છે પણ ગ્લજ્જ છે. તેમાં જતાં જ બે મહાઘોર વાઘ અને સિંહ વસે છે. તે બંને તેના પગ પકડી લે છે. તેને મુક્યા વગર રસ્તો મળતો નથી. પુરો થાય ત્યાં સુધી અનુવર્તે છે. અહીંના વૃક્ષો મનોહર છે, તેની છાયામાં વિશ્રામ ન કરવો. તેની છાયા મારણપ્રિય છે પડેલા પાંડુપત્રોની નીચે મુહૂર્ત માટે વિશ્રામ કરવો મનોહરરૂપધારી અને ઘણાં મધુર વચનથી અહીં માર્થાન્તર સ્થિત