Book Title: Agam Satik Part 16 Vipak Aadi Sutro Gujarati Anuwad
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009007/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda (16) anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 16 mAM che... vipAkazruta, opapAtika - anuvAda-zreNInA sarjaka : 0 be Agama sUtro-saMpUrNa... -- vipAzruta-aMgama-11 ane muni dIparatnasAgara tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa - - opapAtika-upAMgasUtra-1 Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 - X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga -: mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha| navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. |III ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 III Tel. 079-25508631 [16/1]. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNasuda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI cayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vArA cUrNano kSepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vighnarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI RcakacaMdrasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza: vaMdanA * O * g * d 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravrajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratna- pUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdhaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi moklAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA presti saMgho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga 16 nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI 5.pU. gacchAdhipati AcAryadeveza zrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI aThavAlAInsa jaina zve.mU.pU.saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda TrasTa surata Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyasahAyako anudAna dAtA Agama saTIka anuvAdanA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI sadguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI aThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjya saraLa svabhAvI, bhadrika pariNAmI, zrutAnusagI sva AcAryadevazrI vijaya cacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda (2) zrI bhAvanagara jaina zvebhU.pU. saMgha, bhAvanagara (3) zrI AdinAtha jaina zve mU.pU. saMgha, navasArI (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda (5) zrI jaina zve mU.pU. tapAgaccha saMgha, boTAda (6) zrI pArzvabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA be bhAga. be bhAga. be bhAga. be bhAga. eka bhAga. eka bhAga. [paramapUjya AcAryadeva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sAdhvIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta AdevazrI bhaktisUrIzvarajI maLyA samudAyavartI zramaNIvaryA mokSanaMditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvebhUpU. saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAryadeva AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI zruta anurAgINI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sAdhvIzrI caMdrayazAzrIjI mAthI prerita -1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -2- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA 5.pU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI manA zrutAnurAgI ziSyA sAzrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthIzrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI AdinAtha jaina zve saMgha," bhopAla. 66 (4) paramapUjyA vardhamAnatapasAdhikA, zatAvadhAnI sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte "karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI,' karacelIyA, surata. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi saTIkaM 46-prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, dRSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niryuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane gAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zrRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nakala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. M 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthakpRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIkaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano pratyeka adhyAyane aMte sUtrakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 1 0 tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tattvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - 0 samAdhimaraNa H aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. 0 sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA 15 (5) vidhi sAhitya : * dIkSA-yogAdi vidhi 0 vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pArzva padmAvatI pUjanavidhi (7) yaMtra saMyojana : 0 45-Agama yaMtra 0 vizati sthAnaka yaMtra 3 3 1 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 (8) jinabhakti sAhitya - * caityavandana parvamAlA * caityavandanasaMgraha - tIrthajina vizeSa * caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rUpa caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. d zatruMjaya bhakti * zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI AgamasUtra saTIka anuvAda 0 abhinava jaina paMcAMga * abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) sUtra abhyAsa-sAhitya - 0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa . pratikramaNasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. = = X = E G ma Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladaMsaNassa 5.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH bhAga-16 17 0 A bhAgamAM be Agamono samAveza karAyelo che. Agama-11 ane 12. aMgasUtra krama-11 ane upAMga sUtra krama-1. A AgamonA prAkRta nAmo anukrame vivALasUya ane vavADyuM che. tene saMskRtamAM vipAzruta ane saupapAti kahe che. vyavahAramAM te vipAkasUtra ane uvavAI ke aupapAtika nAme paNa oLakhAya che. vipAka-aMgasUtramAM be zrutaskaMdha che. baMne zruta-skaMdhamAM daza-daza adhyayano che, kula vIza adhyayano che. mukhyatve dharmakathAnuyogavALA A AgamamAM duHkha [azubha] ane sukha [zubha vipAkane jaNAvela che. azubha karmanA viSAkamAM kiMcit dravyAnuyoga ane zubhakarmanA vipAkamAM kiMcit caraNakaraNAnuyoga samAviSTa che. uvavAI-upAMgasUtramAM koI zrutaskaMdha, adhyayana ke uddezA nathI, sUtra-samUha ja che. A sUtra dharmakathAnuyoga rUpe prasiddha che. paNa temAM caraNakaraNAnuyoga ane dravyAnuyoga paNa jovA maLe che. A sUtranI vizeSatA e che ke - tenA vividha varNanono sAkSI pATha AgamomAM aneka sthAne jovA maLe che. jemake nahIM vavA, nIM oLi Adi. A baMne AgamonA mULasUtrono pUrNa anuvAda to ahIM karelo ja che. te sAthe vivecana paNa che. je mATe ame "TIkAnusArI vivecana' zabda pasaMda karela che. temAM vRtti sAthe kvacit anya saMdarbhonI noMdha paNa che. vRttino anuvAda paNa che. A baMne AgamonI niyukti, bhASya, cUrNi hovAno ullekha amone maLela nathI. ame vRttinA anuvAdano je bhAga choDI dIdhela che. tyAM - 4 - 4 - AvI nizAnI mukela che. vRttikAranI paddhati mujaba ame "vivecana' zabda lakhyo che, paNa vRttimAM aneka sthAne zabdArthanI pracuratA ja jovA maLe che. keTaluMka vivaraNa sUtrArthamAM AvI ja jAya che, tethI vivecanamAM ame AvA zabdArtha ke vivaraNane choDI paNa dIdhela che. - 16/2 18 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda 11-vipAkadazAMga sUtra Rtu tathA TIDAnu cina 0 ahIM "vipAkazruta" zabdano zo artha che ? vipAka-puNya, pAparUpa karmaphaLa, tene pratipAdana karanAra zruta-Agama te vipAkazruta. A bAra aMgarUpa pravacana puruSanuM agIyAramuM aMga che. A zAstramAM ziSTa siddhAMta paripAlanArthe maMgala-saMbaMdha-abhidheya prayojana cAre kahevA joIe. temAM A zAstra ja samagra kalyANane karanAra sarvajJae zrutapaNe raceluM hovAthI bhAvanaMdIrUpa che, tethI svayaM maMgalarUpa che. tethI ahIM juduM maMgala batAvela nathI. zubhAzubha karmano vipAka te abhidheya che te zAstranA nAmathI ja jaNAI che. zrotAmAM rahela anaMtara prayojana karmanA vipAkanuM jJAna zAstranA nAmathI ja jaNAya che. kemake karmanA vipAkane jaNAvanAra zruta sAMbhaLavAthI ja zrotAne prAye karma vipAkanuM jJAna thAya che. paraMpara prayojana zrotAne mokSa prAptirUpa che, je Apta praNItatAthI spaSTa che. kemake AptapuruSo mokSanuM sAdhaka na hoya tevA zAstrane kahevAmAM utsAhita hotA nathI, tevI racanAthI Aptatvane hAni thAya che. graMthano upAyoya saMbaMdha graMthanA nAmathI ja jaNAI Ave che te e ke - zAstra upAya rUpa che, karmaviSAkanuM jJAna upeya che - zrutaskaMdha-1, duHkhavipAka = 0 = 0 -- a = 0 = 0 = * sUtra-1 - te kALe, te samaye caMpA nAme nagarI hatI. varNavo. pUrNabhadra caitya hatuM. te kALe te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSya Arya sudhamAM aNagAra, jAtisaMpanna hatA, varNavo. caudapUrvI, cAra jJAna sahita, 500 aNagAro sAthe parIvarI pUrvAnupUrvI yAvat pUrNabhadra caitye yathApratirUpa avagraha laI yAvat vicaratA hatA... paryAdA nIkaLI, dharmane sAMbhaLI, avadhArI, je dizAmAMthI Avela te dizAmAM pAchA gayA. te kALe te samaye Arya sudharmAnA ziSya Arya jaMbU aNagAra, je sAta hAtha uMcA tathA gautamasvAmInI jema yAvat dhyAna rUpI koThAmAM rahI vicaratA hatA. tyAre Arya jaMbU aNagAre jAtazraddha thaI yAvat Arya sudhAM aNagAra pAse AvI, traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA karI, karIne vaMdananamaskAra karIne yAvat papAsatA A pramANe kahyuM - Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda * vivecana-1 : te kALamAM, te samayamAM - x * kALa ane samayamAM zo bheda che? sAmAnya vartamAna avasarpiNInA cothA ArArUpa kALa, viziSTa, tenA eka dezabhUta te samaya. athavA te kALanA heturUpa, te samayanA heturUpa. jo ke te nagarI AvI hatI, tathA avasarpiNIkALa svabhAvathI te vastu svabhAvonI hAnI pAmatAM varNaka graMthokta rUpa, sudhamasviAmInA kALe tevI na hatI. varNana- zraddha, samRddha, timita Adi uvavAI mAphaka jANavuM. pUrNabhadra nAmanuM caitya hatuM. kApafspva - dvArA Ama sUcave che - Arya sudhamAM sthavira yathA pratirUpa avagraha grahIne, saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicare che. temAM je prakArathI sAdhu ucita rU5, te yathApatirUpa, te avagraha-Azraya, viharati-rahe che. * x * sajIgneha-sAta hAtha uMcA, naEI nayanasAthI taZI - jema bhagavatIsUtramAM gautamane varNavyA che, tema ahIM varNavavA. kyAM sudhI ? "dhyAnakoThagata" sudhI. te A pramANe * samacaturasa saMsthAna saMsthita, vajaRSabha nArAya saMghayaNI, suvarNanA kakaDAnI kasoTImAM karelI je rekhA, tenI jevA tathA kamaLanA garbha jevA gaura varNI. parAbhava na pamADI zakAya tevA tapavALA, karmarUpI vanane bALavAmAM agni jevA tejasvI tapavALA, tapane tapAvanAra jenA vaDe karmone tapAvIne, potAnA AtmAne sakhyapaNe tapAvanAra, ke je tapa bIjA karI zake nahIM, prazasta tapasvI, bhIma-ati kaTakArItA karIne pAse rahelA apasavvIne bhaya utpanna karavAthI pradhAna - ** ghara * pariSahAdi munA vinAzamAM nirdaya, bIjA vaDe AcarI na zakAya tevA guNavAna, ghora tapavALA, alAsatva prANI na AcarI zake tevA dAruNa brAhmacaryane vize rahenArA, pratikarmanA tyAgathI zarIranA tyAgI, zarIramAM saMkocelI hovAthI saMkSipta ane aneka yojana pramANa vastune bALavAmAM samartha hovAthI vipula tejovezyAviziSTa tapojanya labdhivALA, zuddhapRravI Asana tyAgIne aupagrahika niSadhA bhAve ubhaDaka Asane rahelA. adhomukha - uMce ke ticha dRSTi na sakhI nIcI daiSTi rAkhanArA. dhyAna koThamAM rahelA. saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA rahe che. nAta zraddha - vikSita arthanA zravaNanI IcchAvALA, jAtasaMzaya - nizcaya na thayela arthamAM zraddhAvALA, jAtakutuhala-zravaNa utsukatAvALA, pahelAM na hatI paNa have jene zravaNecchA utpanna thaI che tevA. e pramANe utpanna saMzaya, utpanna kutUhala. saMjAta zraddha-saMzaya-kutUhala, samutpanna zraddha-saMzaya-kutuhala. A pado che zabda prakaSiida vacana che. bIjA AcAryo A padono artha Ama kare che - jAtazraddha - prazna pUchavAnI IcchAvALA, zA mATe? jAtasaMzaya-saMzaya thayo mATe, zA mATe? jAtakutuhala-A traNa padathI avagraha kahyo. e rIte anya traNa traNa pado vaDe IhA, apAya, dhAraNA kahI. traNa vakhata jamaNA paDakhethI AraMbhI pradakSiNA karI. paryapAme che, pAse yAvatuM zabdathI zuzruSA-namaskAra karatA vinaya vaDe aMjali joDI, sanmukha rahIne paryApAse che. * sUtra-2 - he pUjyA jo zramaNa bhagavaMta mahAvIra yAvat saMpAd dazamAM aMga prazna vyAkaraNano A artha kahyo, to he bhate agyAramAM vipAkamRtano zo artha kaho che ? tyAre Arya sudhamaei jaMbU aNagarane Ama kahyuM - he jaMbU zramaNa yAva4 saMpAta bhagavaMte agyAramAM aMga vipAkakRtanA be zrutaskaMdha kahA che - du:khavipaka ane sukhavipaka. he bhaMte ! zramaNa yAvat saMpAd 11mAM aMga vipAka mRtanA be zrutaskaMdha kahyA che, to pahelA zrutaskaMdha duHkhavipAkanA zramaNa yAvata saMpaNe keTalAM adhyayano kahyA che tyAre Arya sudhamaei jaMbU aNagArane kahyuM - he jaMbU dikara tIrthakara zramaNa bhagavaMta mahAvIre du:khavipAkanA daza adhyayano kahyA che. * vivecana-2 - du:khavipAka-pApakarmanA phaLa, du:khanA heturUpa hovAthI pApakarma, teno vipAka. A pahelo zrutaskaMdha che, bIjo sukhavipAka che. * sUtra-3 - - mRgApu, ujitaka, abhagna, zaTa, bRhaspatI, naMdI, uMbara, zauryadita, devadattA, aMjU [A daza mAdhyayano che.] * vivecana-3 : (1) mRgAga - A nAme rAjaputra vaktavyatAvALuM adhyayana, (2) ujhitasArthavAhaputra (3) abhana-vijaya cora senApatino puga, (4) zakaTa-sArthavAha putra, (5) bRhaspati-purohitapura, (6) naMdI-naMdIvardhana rAjakumAra, (7) uMbara-uMbaradad, sArthavAha puga, (8) saukidad-mAchImAra putra, (9) devadattA-gRhapati putrI, (10) aMjUsArthavAha putrI. che adhyayana-1-"mRgAputra" che -X - X - X - X - * sUtra-4 : bhate je Adikara tIrthakara yAvat sapAkhe duHkhavipAkanA daza adhyayano kahA che . x * to bhate pahelA duHkhavipAka adhyayanano zo artha kahyo che ? tyAre sudhamAM zaNagAre jaMbU aNagArane kahyuM - he jaMbU! te kALe, te samaye mRgAma nagara hatuM. vaNaka. te mRgagrAma nagaranI bahAra IzAna dizibhAgamAM caMdana pAdapa nAme udhAna hatuM. te sarvaRtuka hato. tyAM sudharmayakSanuM junuM, pUNabhadra jevuM vAyatana hatuM. te mRgagAma nagamAM vijya nAme kSatriya rAjA hato. te vijaya kSatriyane mRgA nAme ahIna rANI hatI. vaka. te vijaya kSatriyano putra ane mRgA rANIno Atmaja mRgAputra nAme putra hato. te tibaMdha, jAtisUka, jAtibadhira, jAtipaMgula, huMDa, vAyu vALo hato. te bALakanI hAtha, paga, kAna, AMkha, nAka na hatA. kevaLa tene te aMgopAMganI AkRti-madhya Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/1/4 22 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda AkArarUpa hato. pachI te mRgAdevI, te mRgAputra bALakane gopanIne bhUmi gharamAM gupta rIte bhojana-pAna vaDe poSatI rahe che. * vivecana-4 : maLI 31 - sarvaRtunA kula vaDe vyApta, naMdanavana sadeza ItyAdi udhAsavarNanA kahevuM. cirAdika-ghaNAM kALanuM banela Adi, jema uvavAImAM pUrNabhadra caitya che tema kahevuM. ahIna-pUrNa paMcendriya zarIra, ItyAdi varNana kahevuM. Atmaja-putra. jAti aMdha - janmathI aMdha, haMDa-sarva avayavanA pramANathI rahita. vAyavva-vAta prakRtivALo. AgaImeta * AkAra mAtra, ucita svarUpavALo nahIM. rahassa-khAnagI. * sUtra-5 : te magaNAma nagaramAM eka jatibaMdha puraNa raheto hato. te eka cakSuvALA parasa vaDe daMDa vaDe AgaLa kheMcAto-kheMcAto jato hato. tenA mastakanA keza phuTelA ane atyaMta vikharAyelA hatA. mAkhInA jhuMDa tenI pAchaLa baNabaNatA hatA. Avo te AMdha miyagAma nagaramAM ghera ghera dayA upajAvato AjIvikAne karato raheto hato.. te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra sAvat padhAyAM. cAvatuM parvadA nIkaLI. tyAre te vijaya kSatriya A kathAnA ane pAmIne koNika rAjAnI jema nIkaLyo yAvatu paryApAsavA lAgyo. tyAre te jAti aMdha paraNe te moTA jana zabdane yAvata sAMbhaLIne, teNe kahyuM - devAnupiya! zuM Aje mRgagrAma nagare Indramahotsava che yAva4 badhAM jaI rahyA che. tyAre eka vastu para jAti aMdha parane kahyuM - he devAnupiyA Indramahotsava Adi nathI, yAvatuM te mATe loko jatAM nathI. paNa zramaNa bhagavaMta mahAvIra yAvatu padhAryA che, te kAraNe cAvavuM badhAM jaI rahyA che. tyAre te adhapuruSe te ekAkSI puruSane kahyuM - devAnupiya ! cAlo, ApaNe paNa bhagavaMta mahAvIranI pAse jaIne yAvatu paryApAsIe. tyAre te jAti AMdha puraSa AgaLa cAlatA puruSa vaDe lAkaDIthI doravAto bhagavata mahAvIra pAse Avyo, AvIne traNa vakhata jamaNethI pradakSiNA karI, karIne vaMdana-namana kayAM, cAvatuM paryApAsavA lAgyo. tyAre bhagavate te vijaya kSatriya ane paryadAne dharma kaho. parSadA rAvata pAchI gaI. vijaya rAja paNa gayo. * vivecana-5 - ku-skRTitavALanA saMcayathI vikharAyela keza. haDAhaDa-ati, mastaka jenuM te. machiyA-mAkhI, caTakarapradhAna-vistarato evo, pahaka-samUha. athavA mAkhInA vaMdano je prahakara, tenA vaDe mArgamAM gamata kasato. prAyaH melavALI vastumAM ja mAkhI. anugamana kare che. kAluNavaDiyA - karuNavRttithI, viliMkakhemANe - AjIvikA karato. * * * nAva samosafy - pUvanupUrvI cAlatA, prAmAnugrAma vicaratA ItyAdi. mA moTo janazabda-kolAhalAdi. temAM janamUha-cakAdi AkAra. samUha, teno zabda, bolaavyakta dhvani. ma - Indra mahotsava, cAvat zabdathI - chaMda, rudrAdi mahotsava athavA ughAna yAtrA. jemAM ghaNAM ugra, bhogAdi loko eka dizAmAM ja mukha karIne cAlatA hoya. vRttikAra zrInuM pachInuM lakhANa sUpamAM pratyakSa ja noMdhAyeluM che. he devAnupriya ! zramaNa bhagavaMta mahAvIra sAvat padhAryA che, ahIM saMpAta che, Aja mRgagrAma nagaranA mRgavana udhAnamAM yathA pratirUpa avagraha svIkArI, saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatAM rahyA che. bhagavaMte upadeza Apyo - x - je rIte jIvo baMdhAya che Adi. jAti baMdhajanmathI ja aMdha, te cAnA upaghAtathI paNa thAya, tethI kahe che - utpanna aMdhaAraMbhathI ja cakSu na hoya tevo kuliMga aMga svarUpa. * sUtra-6 - te kALe samaye bhagavaMtanA mukhya ziSya indrabhUti aNagAra yAvat vicaratA hatA. pachI te gautamasvAmIe te jAtyaMdha puruSane joyo. jaIne jAtazraddha yAva4 kahyuM - bhagavAna ! koI puruSa jAtyaMdha, jItyadharUSa hoya ? hA hoya. - * bhagavana ! te puruSa jAtiaMdha, jAtidharUpa kevI rIte che ? he gautama ! A ja mRgAma nagamAM vijayIkSatriyano yujha, mRgAdevIno Atmaja evo mRgApu nAme bALaka jAtiaMdha, jAtidharUpa che, te bALakane avayavo nathI yAvat AkRti mAtra che. mRgAdevI cAvatuM tenuM pAlana kare che. tyAre gautamasvAmIe zramaNa bhagavad mahAvIrane vaMdana-namana kayAM, karIne kahyuM - he bhagavan ! ApanI AjJA pAmIne mRgAputra bALakane jovA Iccha chuM - - - he devAnupiya! sukha upaje tema karo. tyAre gautamasvAmI bhagavaMtanI AjJA pAmIne haSTa tuSTa thaI bhagavata pArothI nIkaLyA, nIkaLIne tvarita cAvatu Iyasimiti zodhatA mRgagrAma nagare AvyA, AvIne mRgAma nagara madhyethI mRgAdevIne ghera AvyA. tyAre mRgAdevI gautamasvAmIne AvatA joIne. hasTa-tuSTa thaI cAvatuM bolI - devAnupiya! ApanA AgamananuM prayojana zuM che ? te jaNAvo. tyAre gautamasvAmIe mRgAdevIne kahyuM - he devAnupiyA ! huM tamArA pune jovAne kadI Avelo chuM. tyAre mRgAdevIe mRgApuma bALakanI pachI janmelA cAre putrone savaliMkAra vibhUSita kayAM, karIne gautamasvAmInA page lagADyA pachI kahyuM - bhagavad ! A mArA cAra putro, tame juo. tyAre gautamasvAmIe mRgAdevIne kahyuM - devAnupiyA! huM tamArA A putrone jovA jaldI nathI Avyo. tamAro je moTo putra mRgAputra' je jAti aMdha, jAti aMdharUpa che, jene tame chupI rIte bhoMyarAmAM rAkhIne guptapaNe bhojana-pAna vaDe Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/1/6 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda pAlana-poSaNa karo cho, tene jovA Avyo chuM. tyAre te mRgAdevIe gautamasvAmIne pUchyuM - he gautamI te koNa evA taLArUpa jJAnI ke tapasvI che? jeNe Apane mArA A rahasthika ane zIupaNe ko, jethI tame A mAni jANo cho? tyAre gautamasvAmIe mRgAdevIne kahyuM - he devAnupiyA mArA dhamaciArya zramaNa bhagavaMta mahAvIra che, jenAthI huM A vRttAMta jANuM chuM. mRgAdevI, gautamasvAmI sAthe A vAta karatI hatI teTalAmAM mRgApuma bALakanI bhojanaveLA thaI gaI. tyAre mRgAdevIe gautamasvAmIne kahyuM - bhate Apa ahIM ja ubhA raho. jethI huM tamane mRgAputra bALaka batAvuM. ema kahI bhojanapAna gRhe gaI, jaIne vastra parAvani kayAM, karIne kASThanI gADI grahaNa karI, karIne vipula Azana-pAna-khAdima-svAdima bhayad. bharIne te kASThanI gADIne kheMcatI kheMcatI gautamasvAmI pAse AvI, pachI gautamasvAmIne kahyuM tame Avo, mArI pAchaLa cAlo, huM tamane mRgAputra bALaka batAvuM. tyArapachI gautamasvAmI mRgAdevInI pAchaLa cAlyA. tyAre te mRgAdevI kASThanI gADIne kheMcatA kheMcatA bhUmigRhe Aja, AvIne tuTapaTa vastra vaDe mukha bAMdhya, mukha bAMdhatA gautamasvAmIne kahyuM tame paNa bhagavAna ! muhapatti vaDe mukhane bAMdho tyAre gautama svAmIe paNa mukhane bAMdhyuM. pachI mRgAdevIe avaLuM mukha rAkhI bhUmigRhanA dvAra ughADyA. temAMthI je gaMdha nIkaLI, te sapane mRtaka, sapanuM kalevara yAvatu tenAthI paNa aniSTatA evA prakAre gaMdha hatI. tyAre te mRgAma bALaka te vipula Azana-pAna-khAdima-svAdimanI gaMdhathI abhibhUta thaIne te vipula Azana, pAna AdimAM mUrzita thaI te vipula AzanAdine, temAM besIne AhAra karyo AhAra karIne jaldIthI te AhAra vidhvaMsa thayo,. pachI te para-lohIpaNe parINamyo, te para-lohIno saMhAra karyo. tyArapachI gautamasvAmI, te mRgAputra bALakane joIne AvA prakAre saMkalpa utpanna thayo - aho! A bALaka purANA-duSTa rIte AcarelA, duppatikAMta azubha pApakRta kamoMnA pApaka phaLa-vRtti vizeSane anubhavato rahyo che. meM naraka ke nAskIne pratyakSa joyA nathI paNa A puraSa naka pratirUSa vedanA veda che. ema vicArI agAdevIne pUchIne mRgAdevInA gherathI nIkaLe che, nIkaLIne mRgAgrAma nagaranI madhyethI nIkaLIne zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse AvyA. AvIne bhagavaMtane traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA karI, vaMdana-namana karIne pUchayuM - huM ApanI AjJA pAmIne mRgagrAma nagaranI madhyethI pravezIne mRgAdevInA ghera gayo tyAM te mRgAdevI mane Avato joyo, joIne harSita thaI ItyAdi badhuM cAva4 paTa-lohIne AhAre che sudhI kahevuM. tyArapachI mane Avo manogata saMkalpa thayo ke - aho ! A bALaka tenA jUnA karmone vaza yAvat rahelo che. * vivecana-6 : kavi - mananI sthiratAthI avarita. yAvatu zabadathI A pramANe - capaLa, asaMbhrAMta, yugapramANa aMtane pralokanI dRSTine AgaLa rAkhI cAle che. acapaLa - kAyAnI capaLatAnA abhAve, asaMbhrAMta-bhramarahita, yuga-pa pramANa bhUmibhAga. vuiM * IryA, jAmana - teno mArga. ddha - harSita, saMtuSTa, AnaMdita. A zabdo pokAryaka che. haq-jaladIthI. jAyA yAvi holyA - thayA. valyaparica - vA parivartana. che nAnAmag * te A pramANe. mATe Adi - gAyanuM ke zAnanuM mRtaka. * x : aniTatara-ati aniSTa gaMdha, yAvat zabdathI kAMtatara, apiyatara, amanojJatara, amaNAmatara. A zabdo ekAIka che. muchita Adi - grathita, vRddha, adhyapapatta, A paNa ekArcaka zabdo che. maOiNa A ciMtita, kavita, prArthita, manogata saM5. ekAryaka che. pujAparA - jaraTha, karkazarUpa, pUrvakALe, prANAtipAtAdi duzcarita hetu, paDijhaMta - du:zabda abhAva arthamAM che, tenAthI prAyazcita svIkAra Adi vaDe vipAkone dUra na karyo. azubha-asukha hetu, pAvANAM-pApa, duSTa svabhAva. kammANa - jJAnAvaraNa Adi. * sUtra-7 - bhagavanuM te puruSa pUrvabhave koNa hato ? tenuM nAma ke gotra zuM hatA ? kayA gAma ke nagaramAM, zuM ApIne ke bhogavIne, zuM AcarIne? pUrvanA kevA kamathI yAvatuM vicAre che ? - : he gautama ! ema saMbodhIne zramaNa bhagavaMta mahAvIre gautamasvAmIne A pramANe kahyuM - he gautama te kALe, te samaye A ja jaMbUdvIpanA bharatamAM zatAra nAme nagara hatuM. je Rddha-simita hatuM. te zaddvAra nagaramAM dhanapati nAme rAjA hato. te zatadvAra nagaranI kaMIka samIpe dakSiNa-pazcima dizA bhAgamAM vijayavartamAna nAme kheTaka hatuM, te Rddha-svimitAdi hatuM. te vijaya vartamAna kheTakanI pAchaLa bIja pao0 gAmo hatad. vijayavardhamAna kheTakamAM ikkaI nAme rASTrakUTa hato. te rAdhArmika yAvatuM duutyAnaMda hato. 5oo gAmano adhipati thaI yAvatuM pAlana karato raheto hato. te vijayavardhamAna kheTakanA 500 gAmone ghaNAM kara bhara, vRddhi, ukoTa, parAbhava, deya, bhegha, kud, dchapo, dIpana, paMthako vaDe pIDA karato, ghamarahita karato tarjanA-tADanA-nidhana karato - karato raheto hato. tyArapachI te IkkAI rASTrakUTa vijayavardhamAna kheTakanA ghaNAM rAjA, Izvara, talavara, mADaMbika, kauTuMbika, zreSThI, sAvAhone tathA bIjA paNa ghaNAM gAmyaparapone ghaNAM kAryo . kAraNomAM, rahasya-nizcaya-vyavahAromAM sAMbhaLavA chatAM "na sAMbhaLyuM" kaheto, na sAMbhaLyA chatAM "sAMbhaLyuM" ema kaheto e pramANe jovAmAM - bolavAmAM - levAmAM - jANavAmAM karato hato. tyAre te IkkAI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda rASTrakaTane AvA karmamAM, AvI pradhAnatAmAM, AvI vidhAmAM, evA AcaraNamAM ghaNAM pApakarmone ane kalahaheturUpa pApakarmone upArjano vicarato hato. tyArapachI te IkkAI rASTrakUTane anya koI divase zarIramAM eka sAthe soLa rogAtaka utpanna thayA. te A pramANe - * vivecana-7 : pUrvabhave koNa hato ? nAma zuM hatuM ? gotra-kuLa zuM hatuM ? purA - pUrvenA dakSiNa, dupatikAMta, azubha pApakarmonA pApaka phaLa-vRtti vizeSane anubhavato vicare che ? jovaIT3 - gautamane AmaMtrIne. Rddhitimita-nirbhaya. vaNao - nagara varNanA kahevuM, te uvavAIva. sAmaMta-bahu dUra ke najIka nahIM. kheDa-dhULIyA prAkAvALuM. riddha-traddha, timita, samRddha jANavuM. Abhoga - vistAra, rASTrakUTa-maMDalopajIvi rAjaniyogika. adhArmika-jAvat zabdathI A pramANe jANavuM - aghamanuga-zruta cAstrinA abhAvane anusastAra, AvuM kaI rIte ? agharmiSTaadharma ja jene vallabha ke pUjita che te athavA atizayathI adharmI-dharmavajita, tethI ja adhamapivAyI - adharmanA pratipAdaka athavA A "avidhamAnadharma'' che evI prasiddhivALo. tathA adharma pralokyati - upAdeyarUpe jANe che. tethI ja adharmaparaMjanaadharmarAgI, tethI ja adharmasamudAyAnsamAcArIvALo. tethI adharma vaDe - hiMsAdi vaDe vRti-AjIvikAne karato, du:zIla-zubha svabhAvathI hIna, durvata-vaMtarahita, duutyAnaMdasAdhu darzanAdithI khuza nahIM. AvaLe - adhipatikarma, yAvat zabdathI-porevacca athavuM agresarava, svAmitva-nAyakatva, bhatRtva-poSakatva, mahArakatva-uttamatva, Azvarasya-jenuM senApatitva AjJApradhAna che tene niyogika vaDe karato, svayaM pALato evo. : kSetrAdi Azrita rAjaya dravya. bharehi-tenI ja pracuratAthI, viddhi-kuTuMbIne vitaraNa dhAnyanA bamaNAdinuM grahaNa, kvacit vRtti vaDe, temAM rAjAnA AdezakArInI jIvikA. ukkoDa-lAMca, parAbhaya-parAbhava vaDe. dejjardaya dravya-vyAja vaDe, bheja-mArAmArI Adi aparAdhane AzrIne te gAmanA manuSyo upara daMDanuM dravya naMkhAya, tathA pratyeka kaNabI pAse juduM juduM daMDa dravya ugharAve, tevA bhedha vaDe, tenA vaDe kuMta - "ATaluM dhana tAre mane ApavuM' e zarate niyogikane amuka deza ApI te ghana levuM. laMchaposa-cora vizeSane poSavA te. AlIvaNa - lokone vyAkuLa karIne luMTavAne prAmAdikane saLagAvavA vaDe. paMthako-sArcagAta, uvIlamANa-pIDA karato. vihammamANasva AcArathI bhraSTa karato, tajamANa-tarjanA karato, "mArI amuka vastu tuM Apato nathI" tuM yAda rAkhaje, ema kahI DarAvato. tAlemANa-cAbuka ane thappaDo vaDe mArato. niddhaNa-nirdhana. talavara- rAjaprasAdavALA rAjotthAsanika, mADaMbika-maDaMbanA adhipati, maDaMLasaMniveza vizeSa, jenA be yojanamAM prAmAdi niveza avidhamAna hoya. * * kajakArya, prayojanamAM aniutra, kAraNa - sAdhavAnA prayojana viSayabhUtamAM je maMgAdi vyavahAra, temAM maMga-paliocana, guhya-rahasya, nizcaya-vastunirNaya, vyavahAra-vivAda. thaH - A vyApAra, eyapahANa - emAM ja rahela, eyavijja-A ja vidhA-vijJAna, - X* pAvakasma-azubha, jJAnAvaraNAdi kali kalusa - kalaha hetu malIna sama. jamaNasamaga-eka sAthe. - x - * sUtra-8 : zAsa, khAMsI, javara, dAha, kukSizuLa, bhagaMdara, masA, ajIrNa, netrazULa, mastaka zULa, aruci, nepIDA, karNapIDA, kharaja, jalodara, koDha. * vivecana-8 : yonizULa e apapATha che, anyatra ahIM kukSizULa che. bhagaMdala-bhagaMdara, akAraaarocaka, udara-jalodara. * sUtra-6 : tyArapachI te IkkAI rASTrakUTe 16-rogAtaMkathI abhibhUta thaIne kauTuMbika paraSone bolAvIne kahyuM - he devAnupiyo ! tame jAo, vijaya vardhamAna kheTakanA zRMgATaka, mika, catuka, catvara, mahApatha, pathamAM moTA-moTA zabdoNI ughoSaNA karatA-karatA A pramANe ko - devAnapiya! ahIM IAI rAkaTanA zarIramAM 16-rogAtako utpanna thayA che, te A - zvAsa, khAMsI yAvata koDha. he devAnapiyo ! je koI vaidha-vaidhaputra, jJAyaka-jJAyakaputra, cikitsaka-cikitsakapux, je ikkAI rASTrakUTanA te 16-rogAtakamAMno eka paNa rogAtakane zamAvI de, tene ikkAI rASTrakUTa vipula arthasaMpadA Apaze. bIjI-trIjI vakhata A udghoSaNA karIne mArI A AjJA mane pAchI soMpo. tyAre te kauTuMbika puraSoe yAvatu AjJA pAchI soMpI. tyAre te vijaya vardhamAna kheTakamAM A AvA prakAranI ughoSaNA sAMbhaLI, samajIne ghaNAM vaidha Adi cha e hAthamAM zAkoza laIne pota-potAnA gharathI nIkaLyA, nIkaLIne vijaya vardhamAna kheTaka madhye thaIne ikkAI rASTrakUTanA ghera AvyA, AvIne IkkAI raSTikUTanA zarIrane tapAsIne, te roganuM nidAna pUchyuM, pUchIne ikkAI rASTrakUTane ghaNAM ampaMgana, urvatanA, nehapAna, vamana, virecana, advAvaNa, apAna, anuvAsanA, vastikarma, nirodha, sirovedha, takSaNa, prakSaNa, zirovasti, tarpaNa, puTapAka, chAla, mUla, kaMda, jha, puSpa, phaLa, bIja, zilikA, gulikA, auSadha ane bheja vaDe - te soLa rogAnaMkamAMthI ekapaNa rogAnaMkane samAvavA prayatna karyo, paNa temAMnA ekane paNa zamAvavA samartha na thayA. tyAre te ghai vaidho, vaidhapo Adi jyAre soLamAMnA eka paNa rogakartakane upazamAvI na zakyA tyAre zrAMta, tAMta, paritAMta thaIne je dizAmAMthI AvyA hatA, te ja dizAmAM pAchA gayA. tyArapachI IjjAI rAkaTa, vaidha vagare che e niSedha karyo, tenA paricArakoe paNa teno tyAga karyo, te auSadha ane bheja karavAthI paNa kheda pAmyo, soLa rogAnaMkothI parAbhava pAmelo te rAjaya, rASTra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda 1/1/9 cAva4 aMtaHpuramAM mUrSita, rAjya ane rASTrano AsvAda-prArthanA-IcchA-abhilASA karato, Ad-du:khard-quid thaI 50 varSanuM utkRSTa Ayu pALI kALamAse kALa karIne A ratanapabhAmRedImAM utkRSTa sAgaropamanI sthitivALA nArIone vize nAskIpaNe utpanna thayo. tyArapachI tyAMthI anaMtara rAvIne A mRgagrAma nagaramAM vijaya kSatriyanI mRgAdevInI kukSimAM putrapaNe utpanna thayo. tyAre te magAdevInA zarIramAM ujjavaLa yAvatu javalaMta vedanA utpanna thaI, jyArathI mRgAputra dAraka mRgAdevInI kuHImAM garbhapaNe utpanna thayo che, tyArathI mRgAdevI vijayarAjAne aniSTa, AkAMta, apiya, amanojJa, amaNAma thaI che. tyArapachI te mRgAdevIe anya koI divase madhyarAtrie kuTuMba jAgarikAthI jagatA A AvA prakArano manogata saMkalpa utpanna thayo - e pramANe huM vijaya kSatriyane pUrve ISTa Adi, zreyA, vizvasanIyA, anumatI hatI. jyArathI mArI kukSimAM A garbha garbhapaNe utpanna thayo che, tyArathI huM vijaya kSatriyane aniSTa yAvatu amanojJa thaI chuM. vijaya kSatriya mArA nAma ke gomane paNa grahaNa karavA IcchatA nathI. to mArI sAme jotuM ke bhogapabhoga to kyAMthI ja hoya ? tethI mare nize A gana ghai garbhaittana-untana-gAlana-maraNa vaDe zAtanA Adine yogya che. A pramANe vicAra karyo. vicArIne ghaNAM ja khArA, kaDavA, tUrA Adi gabhazAtana auSadhane khAtI ane pItI te gabhatuM zAtanA Adi karavAne IcchavA lAgI, paNa te garbhanuM zantana-pAtana-galana-maraNa na thayuM. tyAre teNI zAMta, tAMta, paritAMta, akAmita, parAdhIna thaI duHkhe duHkhe garbhane vahevA lAgI. te bALaka garbhamAM hato tyAre ja tene ATha nADI zarIramAM ane ATha nADI zarIranI bahAra vahetI hatI, ATha parane ane ATha lohIne vahAvatI hatI. bhaLe nADI kAnanA chidramAM banne AMkhamAM, baLe nAkamAM, baLe dhamanImAM vAraMvAra pazu-lohIne jharatI hatI. bALaka garbhamAM hato tyArathI ja agnika nAme vyAdhi pragaTelo, tethI te bALaka je kaMI khAto, te turaMta vivaMsa pAmato hato ane paru tA lohIpaNe pariNamato hato. te paNa te ane lohI khAI jato. -- . pachI te mRgAdevIe. anya koI divase nava mAsa patipUrNa thatA bALakane janma Apyo, je jAtiya yAvatu AkRti mama hato. tyAre te mRgAdevI te bALakane huMDa ane aMdharUpa jue che. joIne bhayabhIta Adi thaIne badhAbIne bolAve che. badhIne kahyuM - he devAnupiyA! tame A bALakane ekAMta ukaraDAmAM pheMkI do. tyArapachI te badhAtrIe mRgAdevIne 'tahatti' kahI A ane vIkAya. svIkArIne vijaya kSatriya pAse AvI, AvIne be hAtha joDI, Ama kahyuM - he svAmI ! mRgAdevIe nava mAsa pUrNa thatAM yAvatu AkRti mAtra che. pachI te mRgAdevI, te huMDa ane aMdharUpane joIne bhayabhIta, trasta, udvigna, saMtabhaya thaIne mane bolAvIne A pramANe kahyuM - he devAnupiya! tuM ja, ane A bALakane ekAMtamAM ukaraDAmAM pheMkI do. to he svAmI ! AjJA Apo ke A bALakane ekAMtamAM ukaraDAmAM pheMka ke nahIM? tyAre te vijaya kSatriya, te badhI pAse A vAta sAMbhaLI, te rIte ja saMbhAta thaI ubho thayo, thaIne mRgAdevI pAse Avyo. AvIne mRgAdevIne kahyuM - he devAnupiyA ! A tAro pahelo garbha che, je tuM ane ekAMta ukaraDAmAM pheMkIza, to tArI prajA sthira thaze nahIM to huM A bALakane gupta rIte bhoMyarAmAM koI na jANe tema bhojana-pAna vaDe pAlanapoSaNa karatI vicara, to tArI prA sthira thaze, tyAre mRgAdevIe vijayakSatriyanI A vAtane 'tahatti' kahI vinaya vaDe svIkArI, svIkArIne te bALakane gupta rIte bhoyarAmAM koI na jANe tema bhojana-pAna vaDe pAlana karatI rahI. he gautama mRgAputra bALaka pUrva kALakRta ciraMtana yAvatu kamane anubhavatA vicare che. * vivecana-9 : vina - vaidha zAstra ane cikitsAmAM kuzaLa, jJAyaka-kevaLa zArakuzaLa, tegicchiA -cikitsA mAga kuzaLa, anya saMpayA-arcadAna. satyakosa-neraNI Adi zA peTI. avadhaNa-DAma daIne, avahANa -tenA dravya vaDe saMskArela jaLa, anuvAsanA-gudA dvArA jaTharamAM tela praveza karavo, vathikama-caviTana prayogathI mastakAdimAM sneha pUraNa athavA gudAmAM varyAdi kSepaNa, nisaha-anuvAsa, sirAvehanADI vedha, taRNa-charI AdithI tvacAne pAtaLI karavI. pacchaNa-apa cAmaDI kApavI, zirobasti-mAthAmAM carmakozathI tela puravA vaDe. *xx * tapaNA-snehAdithI zarIra puTa karavuM, paDapAga-pAka vizeSa niSpanna auSadhi vizeSa, challI-rohiNI Adi, zilikAkirAta, tikataka Adi, guliyA-dravyavaTikA, ityAdi - 4 - saMta-dehakhedathI zrAMta, taMta-manathI kheda, paritAMta-ubhayathI kheda pAmela. rAjya Adi yAvat zabdathI koza, koThAgAra, vAhana. mUrNita-gracita Adi kAryaka che. Ad-manathI du:khita, Adi zabdo ekAryaka che, aniSTa-kAMta Adi kArthaka che. puvarad - zanino pUrvabhAga, avarad-zanino pazcima bhAga, te rUpa je kALA samaya. kuTuMba jAgariyA - kuTuMba ciMtA. ajhalziya-AtmaviSayaka, ciMtiya-smRtirUpa, kapiya-buddhi vaDe vyavasthApita, palviya-prArthanArUpa, manogata-manamAM rahela, bahAra prakAzita, saMkalA-paryAloca. pg Adi pAMca ekArthaka zabdo che. dhikka-yeya, vesANiya-vizvasanIya, anumaya-viparIta mAnyatA hovA chatAM pachIcI mAnI le che. nAma-pAribhASikI saMjJA, gogaAnvaciMkI saMjJA. ma - garbha, zAtanA-pADI devA mATe TukaDA karavA/ thavA. pADaNa-pAtanA, je upAyathI khaMDa garbha paDe, gAlaNa-dravIbhUta thaI kSare. mAraNa-maraNa hetu. * * akAmiya Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/1/9 3o vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda adhyayanano A artha kahyo che, te kahuM kahuM chuM. * vivecana-10 : - maraNa avasare, sAgaropama - sAgaropama sthitika tairayikapaNe. gati , paMcendriya jAti, kulakoTinA yonipramukha - yoni dvAraka. joNi vihANaMsiyoni bhedo, khalIla maci-AkAzamAM rahela chinna taTanI upara rahelI mATI. * * * 3muF nAva * bAlyabhAva choDIne, vijJAna pariNata thayA pachI yauvana prApta thatAM - buddhi pariNAma prApta te vijJAna pariNata. naMtare vAva vatta - anAra zarIra tyajIne ke cyavana karIne dRDhapatiDAvatuM - uvavAI sUtramAM dRDhapatijJa bhavya vaNavela che, tema Ane paNa kahevo. - tevI ja vaktavatA kahevI, dRDhapratijJa mAphaka kalA grahaNa karI, pradjayA laI cAvat mokSe jaze. auta - kRtakRtya thaze. bhosmate-kevaLajJAna vaDe sakala jANavAlAyaka jANaze. mokSyati-sarvakarma mukta thaze. parinirvAsthati - sarva karma kRta saMtAparahita thaze. sava du:khono aMta karaze. muni dIparatnasAgare karela adhyayana-1-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa nirabhilASa, asayaMvaza-pataMtra, nAlI-nADI, zisa. agaMtapavaha - zarIramAM ja lohI Adi rAve che. bAhiwvaha-zarIranI bahAra paTu Adi kSare. juve - be parune vahetI, be lohIne vahetI. nnatakAnanA chidra Adi. jAti aMdhathI jAtimuka Adi paNa levuM. huMDa-jenA zarIranA avayava avyavasthita che te. aMdhArava-aMdha-AkRti. bhIta zabdathI basa, udvigna, saMjAtabhaya levuM. vAyatra be hAtha joDI, mastake aMjali karIne. - x* saMbaMta-utsuka, paya-prajA, saMtati - x ". purA-pUrvakALe karela. purANa-dIrdhakALanA, cAvathI duzciNa, dupatikrAMta levuM. * sUtra-10 - bhagavan! mRgAputra ahIMthI kALamAse kALa karIne kyAM jaze? kyAM upajaze? gautamAM te ra6-dI ramAya pALIne kALamANe kALa karI A ja jaMbUdvIpanA bharatanA vaitAgirinI taLeTImAM sIMhakuLamAM sIharUpe janmaze. te sIMha tyAM dhArmika yAvata sAhasika thaI ghaNAM pApane yAvatuM bhegA karaze. karIne kALamANe kALa karIne A ranapabhA pratImAM utkRSTa sAgaropamasthitimAM cAvatu upajaze. tyAMthI anaMtara uddhatIne sarIsarpamAM upajaze. tyAM kALa karIne bIjI pRdImAM utkRSTa traNa sAgaropama sthitivALo thaze. tyAMthI udbhavata pakSImAM upajaze. tyAM marIne trIjI pRthvImAM sAta sAgaropama sthiti thaze. tyAMthI sahamAM. pachI cothI, tyAMthI uSNamAM, tyAMthI pAMcamI, pachI A, pachI chaThThI, tyAMthI manuSya, pachI sAtamI nArakImAM. tyAMthI cyavIne A jalacarapaMcendriya tiyaya yonimAM masya, kAcabo, grAha, magara, saMmArAdi sADA bAra lAkha pati kulakoTi pramukha kahI che, temAM eka eka yonimAM aneka lAkhanAra utpanna thaze. tyAMthI udbhavatane catupada uraparisarpa, bhujaparisarSa, becaramAM, cAra-praNabe IndriyamAM, vanaspatimAM, kaDavA vRkSamAM, kaDA rasavALI vanaspatimAM, vAyukAyateukAya-akAyamAM aneka lAkha vakhata janmo-maraze. tyAMthI nIkaLI anaMtara supatiSThapumAM vRSabhapaNe thaze. te bAlyAvasthA mUkI cAvatuM yauvanane pAmaze. koI vakhate pahelI varSA RtumAM gaMgA mahAnadIne kAMThe bhekhaDa khaNatAM, bhekhaDa paDavAthI mRtyu pAmI, supatiSThapuramAM zreSThInA kuLamAM putra thaze. tyAM bAlyabhAvathI mukata thaI cAvatuM yauvana pAmIne tayArUma sthavira pAse dharma sAMbhaLI, samajI, muDa thaI, gRhavAsa choDI aNagArika dIkSA leze. te tyAM aNagAra thaze, Iyasimita cAvatuM lAcArI. te tyAM ghaNAM varSa grAmapayayi pALI, AlocanA-pratikramaNa karI, kALamAse kALa karI saudharmakalo devapaNe upajaze. te tyAMthI anaMtara vIne mahAvideha kSetramAM je aya kuLo che, tyAM jamaze. deautijJanI jema vakatavyatA kahevI, kaLA zIkhIne vAvatu siddha thaze. he jaMbu bramaNa bhagavata mahAvIra sAva4 sapad du:khavipAkanA pahelA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/ra/11 32 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda chuM adhyayana-2-ukjhitaka . -x -X - X - X - X - X - * sUtra-11 - baMtA je zramaNa bhagavata mahAvIra yAvatu:khavipAkanA pahelA dhyayanano A artha kahyo che, to bIjAno sAvat zo artha kahyo che tyAre sudhamAM aNagare jaMbu aNagArane A pramANe kahyuM - he jaMbU te kALe, te samaye vANijyagrAma nAme Rddha-simita-samRddha nagara hatuM. te vAjiyayAmanI uttara-pUrva dizAmAM dUtipalANa nAme ughAna hatuM. temAM sudharma yanuM cAyatana hatuM. te vANijyagrAmamAM mitta nAme rAja hato. tene zrI nAme rANI hatI. te vANijyagrAmamAM kAmaza nAme gaNikA hatI, je ahIna rAvata surapA, 2-kalAmAM nipuNA, 64-gaNikAnuNa yukatA, ra9 vizeSomAM kIDA karanArI, ra1-ratiguNapadhAna, 3ra-puraSopacAra kuzAlA, nava supta aMgo jagRta thayelI, 18-deelI bhASA vizAradA, zRMgAranA AgAra sama, suMdara verAvALI, gIta-rati-gaMdharva-nRtya kuzalA, saMgatagade suMdastana davA uMcI karelI, hajAranA mUlyanI prApta, rAja dvArA chabacAmarI vALa vyaMjanikA arpita, kaNaratha vaDe gamanAgamana karatI, bIjI ghaNI hAro gaNikAnuM Adhipatya karatI vicaratI hatI. * vivecana-11 - urIna * ahIna pUrNa paMcendriya zarIrI, lakSaNa-vyaMjana. guNayukta, mAnaumAna-pramANathI pratipUrNa, sujAta, savAMgasuMdarI hatI. temAM lakSaNa-svastikAdi, vyaMjana-maNI, tilakAdi, guNa-saubhAgyAdi * x * lekhathI zakuna paryanta 72 kaLA paMDitA, A kaLA pAyA puNone abhyAsa yogya ane strIone jANavA yogya che. gIta-nRtyAdi 64-kaLA, je vizeSathI pathya Ajanane ucita 64 vijJAnayukta che te. athavA vAtsyAyane kahela diiAnAdi ATha vastu, te pokanA ATha bheda, e rIte 64-cAya. * x * 32 puruSopacAra kAmazAstramAM prasiddha che. be kAna, be AMkha, be ghANa, eka jIbha, eka vayA, eka mata e nava aMga supta hoya che, paNa yauvana vaDe paTatAthI prApta thAya che. tathA * x * zRMgAra savizeSanA gRha jevI, suMdara vezavALI, gIta ane rati evA gAMghava, nRtyamAM kuzalA. saMjayA * saMgatagata, bhaNita, vihita, vilAsa, salalita, saMtApa nipuNa yuktopacAra kuzala. temAM saMgata-ucita, salalita-prasannatAyukata je saMtApa, temAM nipuNa, upacA-vyavahAra, temAM kuzaLa. kuMvAthaT * suMdara stana, jaghana, vadana, hAya, paNa, nayana, lAvaNya, vilAsathI yukta. * * * #fun a * uMcI karelI jayapatAkA, viyatracha* rAjAe prasAdarUpe Apela chatra, cAmara rUpa vIMjhaNo. zaradaUvAthI - karNAsya-vAhana, tenA vaDe janArI. holyahatI. Avazva + Adhipatya, provartiva, poSakatva, svAmIva, mahatarava-bAkInI vezyAnI tulanAe mahattama, AphozaAjJA pradhAna je senAnAyaka te paNuM. kAremANA karatI-bIjA pAse karAvatI, pote pALatI evI. * sUjha-2 ? te vANijyagrAmamAM vijayamix nAme Aya sArthavAha vasato hato. tene subhadrA nAme ahIna pattI hatI. te vijayamitrano >> ane subhadrA bhAyanio Atmaja ujiwtaka nAme ahIna vAva4 surUpa >> hato. * * * te kALe te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra padhAryA, "dA nIkaLI, rAjA paNa kozika mAphaka nIkaLyo, bhagavate dharma kahyo, parSadA pAchI gaI, rAja paNa pAcho gayo. te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA paTTaziSya IndrabhUti aNagAra cAvatu cha-cha vaDe jema bhagavatImAM kahyuM tema yAvatu vANijyagrAme AvyA. ucca-nIcAdimAM bhikSArthe bhramaNa karatAM rAjamArgo pasAra thayA. tyAM ghaNAM hAthI saddha-baddha-varmita-guDiya-upapIli-jIvALA, ghaMTa bAMdheza, vividha maNijanazaiveyaka-uttara kaMcaka vizeSathI zaNagArelA hAthI hatA. te vaja-patAkA vaDe zobhita mastake pAMca pAMca zikharo laTakAvelA hatA. te hAthIo upara Ayudha ane praharaNa grahaNa karelA mahAvato beThA hatA. tyAM ghaNAM aao joyA, je saha8-baddha-varmita-guDita hatA, temanA zarIranA rakSaNArthe pAkhara nAmaka upakaraNo bAMdhelA hatA uttara kazuka upakaraNo bAMdhela hatA. mukhamAM yokaDA hatA, tenAthI nIcenA hoTha bhayaMkara lAgatA hatA. cAmara-daNithI kaTibhANa zobhato hato. tenI upara Ayudha ane prahaNa grahaNa karelA asavAro hatA. bIjA paNa tyAM ghaNAM paraSo joyA. te paNa saMwddha-baha8-varmita-kavaca hatA. dhanajI pavikA upara pAMcA caDAvela hatI, ka8 veyaka paherela, nirmaLa zreSTha ciThTha bAMdhela hato. Ayudha ane praharaNo temaNe grahaNa karelA. * * * te puruSonI madhye rahela puruSane joyo, jene avaLA mukhe bAMdhelo, nAka-kAna kApelA, zarIra cIkAzavALuM karela, vaNa hovAthI be hAtha kaTicthe bAMdhelA, kaMThamAM rAtA koranI mALA paherAvelI, geru cUrNathI zarIra zetuM hatuM. te vadhya prANapIya talata chedAno, Abha mAMsanA TukaDA khavaDAvAto hato. te pApI, seMkaDo cAlukothI prahAra karAto, aneka nara-nArIthI parIvarelo, co-cauTe phUTelA Dhola vaDe ghoSaNA karAto hato. A AvA prakAranI ghoSaNA teNe sAMbhaLI - he loko A ujiwtaka bALaka upara koI saja ke rAjo aparAdha karyo nathI, paNa tenA potAnA karelA karmo ja aparAdhI che. - vivecana-1ra : ahIna- ahIta pUrNa paMcendriya. *x* indrabhUti-gautama gotranA aNagAra, saMkSipta vipula tejolesyAvALA. bhagavatI sUtramAM kahyA mujaba niraMtara cha-cha tapokama vaDe Amo bhAvita karatA viyare che. tyAre bhagavata gItame chaThThanA pAraNe Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/2/12 33 pahelI parisimAM sajhAya karI, bIjAmAM dhyAna karyuM. trIjImAM atvarita, acapala, asaMbhrAMtapaNe muhapati pratilekhI, bhAjana-vastronuM paDilehaNa karyuM, bhAjana pramArjI, laI, bhagavaMta pAse AvyA, bhagavaMtane vAMdI-namI-chanA pAraNe bhikSArthe javAnI jA mAMgI ItyAdi - 4 - saMnaddha-batara bAMdhelA, varma-cAmaDInA rakSaNa mATe upakaraNa bAMdhya, guDAmoTa zarIra rakSaka vizeSa. upIliya kaccha-gADhatara uro baMdhana bAMdhya, uddAmiya ghaTalaTakatA ghaMTa bAMdhyA. zaiveyaka-DokanuM AbharaNa, uttakaMcuka-zarIra rakSaka vizeSa avamUla-mukhe bAMdhela cokaDuM, - x * x * tethI ja paDikapriya-bakhtara Adi sAmagrI yukta, jhaya-garuDAdi vajA, patAkA-cinharahita patAkA, Amalaka-zekhaka, ArUDhAhAthI upara besela mahAvata. gahirAudauharaNA - Ayudha ane praharaNa grahaNa karelA. kaMTha-gaLu, guNa-kaMThasUra, mallarAma-puSpamALA, cuguMDicagAya-naiki cUrNa vaDe coLela zarIra. yunnaya-saMgad, bajha-vadhya, prANa-ucchavAsAdi kAgaNimaMsa-nAnA mAsakhaMDa, pAva-pApI, kharnara-cAbuka - 4 - * sUga-13 : tyArapachI gautamasvAmIe te puruSane joIne, Avo manogata saMkalpa thayo ke - A puraSa cAvatu nakApatirUpa vedanA vede che, ema vicArI vANijyagrAma nagaramAM ucca-nIca-madhyama kuLamAM yAvatuM bhramaNa karatA, yathAvayapti sAmudAnika bhikSA grahaNa karIne vANijyagrAma nagaranI madhyethI nIkaLI yAvatu gaurI dekhADI. bhagavaMtane vAMdI-namIne A pramANe pUchayuM - he bhagavAna ! huM ApanI anujJA pAmIne vANijyagrAma nagaramAM yAvatuM pUrvavat kahevuM. bhagavAna ! te puruSa pUrvabhavamAM koNa hato ? yAvatu anubhavato vicare che ? :- he gautama! te kALe, te samaye A ja jaMbUdvIpanA bharata kSetramAM hastinApura nAme RddhimAna nagara hatuM tyAM sunaMda nAme mahAna rAjA hato. te nagaranA bahumadhyadeza bhAgamAM eka moTo gomaMDapa hato, je aneka seMkaDo staMbha upara rahelo ane prAsAdIya Adi hato. tyAM ghaNAM anAtha-nAtha pazuo, nagaranI gAyo-baLado-vAcharaDA-pADAsAMDho rahetA hatA. temane mATe puSkaLa ghAsa ane pANI hatA, tethI teo nirbhaya-nirupasa-sukhe sukhe rahetA. te nagaramAM bhIma nAme kUTagrahI hato, je adhArmika yAvata duutyAnaMda hato. te bhIma kuTagAhanI utpala nAme ahIna panI hatI. utpala kuTagAhiNI koI divase garbhiNI thaI.. teNIne traNa mAsa paripUrNa thatAM AvA dohada utpanna thayA. te mAtAo dhanya che ityAdi yAvata teNInA janma ane jIvitanuM sAruM phaLa prApta thayuM che, jeo nagaranA ghaNAM sanAthanAtha pazuonA cAvatuM vRbhonA udhasa, stana, vRSaNa, puccha, kakuda, vadha, kAna, AMkha, nAka, jIbha, hoMTha, kaMbala, [A avayavo] [16/3] 34 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda pakAvelA, taLelA, zekea, vaya sukAI gayelA, teno lavaNAdithI saMskAra karyo hoya, te sAthe surA, madhu, meka, jAti, sIdhu, prasane AsvAdanI, viravAdanI, bhogavatI, bhAga pADatI dohadane paripUrNa kare che. to huM paNa ghaNAM nagaranA pazu yAvat paripUrNa karuM ema vicArI, te dohada paripUrNa na thA zuka, budhdha, nimafsa, avaruNA, varuNazarIra, nisteja, dIna-vimana vadanavALI, pAMDuraka mukhavALI, nIcA namelA nayanavadanakamalA, yathocita puSya-vA-gaMdha-mALA-AlaMkAra-AhArane na bhogavatI, hatheLImAM masaLelI kamaLanI mALAnI jema karamAyelI yAvatuM ciMtA kare che. A avasare bhIma kUTazAha, upalA kUTAhiNI pAse Avyo. AvIne ciMtAmana yAvata joI, joine kahyuM - he devAsupiyA! tuM kema apahata manavALI ane ciMtAmAM cho ? tyAre te upalA bhAyaei bhIma phUTagAhane kahyuM- devAnupiyA mane traNa mAsa pUrNa thatAM dohada utpanna thayo che ke - te mAtAo dhanya che, je ghaNAM pazuonA udhasa ItyAdine surAdi sAthe AravAdanI aAdi dohadane pUrNa kare che. paNa huM te dohadane pUrNa karI zakI nahIM hovAthI yAvatuM ciMtAmana chuM. tyAre te bhIma phUTagrAhe, utpalAne kahyuM - devAnupiyA! tuM ciMtAmanA na thA. huM evuM kaMIka karIza, jethI tArA dohado saMhApta thaze. teNIne ISTAdi vANI vaDe yAvatuM AzvAsita karI. pachI te bhImakUTagAha AdhAmikALa samayamAM ekalo, bIjAnI sahAya rahita, bacra bAMdhI pAvatu praharaNa laI potAnA gharathI nIkaLyo, nIkaLIne hastinApura nagaranI madhyethI gomaMDapa pAse Avyo, ghaNAM ja nagaranA pazu yAvatuM vRSabhomAMnA keTalAMkanI uMgha chede che cAvatu keTalAMkanI kaMbala chede che, keTalAMkanA anya anya aMgopAMgane vikala kayAM, karIne potAne ghera Avyo. AvIne te utpalA phUTagrAhiNIne ApyA. tyArapachI te utpalA, te ghaNAM gomAMsane pakAvI, madirAdinuM AsavAdana karatI, te dohalA pUrNa kare che. tyArapachI te upalA phUTazAhInA dohada saMpUrNa thayA * saMmAnita thayA - vinita thayA - lucchinna thayA - saMpanna thayA, tethI te garbhane sukhe sukhe vahana kare che. teNIe anya koI divase nava mAsa paripUrNa thatAM eka bALakane janma Apyo. * vivecana-13 : a0i3 - Atmagata, kathita-bhedavALo athavA kalika-uyita. ciMtitamRtirUpa, prArthita-bhagavaMtane prArthanArUpa, manogata-aprakAzita saMkalpa-vikalpa. A puruSa pUrvanA, dIrdhakALanA dRzcirNa, dupratikAMta, azubha pApa karmonA pApI phaLa vizeSane anubhavato vicAre che ItyAdi, pahelA adhyayanavatu. ddhanabhavanAdi vaDe vRddhine pAmela, timita-bhayavarjita, samRddha-ghanAdi yukta. mavi - mahA himavaMta * malaya-mera-mahendrasAra, arthAta mahAhimavaMta parvata jevo pradhAna pasAva prAsAdIya-manane prasannatA hetu, darzanIya-jene jotA AMkho thAke nahIM, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/2/13 36 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda abhirUpa-abhimatarUpa, pratirUpa. balIvaI-khasI karAyela baLada, pakiA-nAnI bheMsa ke gAya ke sAMDha. kUDagAhakapaTa vaDe jIvone pakaDanAra, adhArmika-dharma vaDe AcaraNa ke vyavahAra na karanAra, yAvatu zabdathI - aghamanuga-pApalokane anusaranAra, adharmiSTa-dharmarahita, adhama bhASaNazIla athavA adhArmika rUpe prasiddha, bIjAnA doSone jovAnA svabhAvavALo te adharmapaloDI. hiMsAdimAM anurAgavALo te adharmaparaMjana, aghamarUpa samAcAQALo. adharmathI AjIvikA karanAro. dussI-duSTazIla, vratarahita, asaMtoSazIla. mIna * ahIna pUrNa paMcendriya zarIrI, ApaHsata-garbhamAM jIvanuM AvavuM. ammayA-mAtA, cAvat zabdathI te mAtA punyazALI che, kRtArtha che, kRtalakSaNa che ItyAdi. * sUga-14 : te bALaka janmatAnI sAthe moTA moTA zabdo ghoSa karato, visTa zabda karato, bUmo pADavA lAgyo. te bALakanI bumo Adi zabdo sAMbhaLI, samajI hastinApura nagaranA ghaNAM nagarapazu yAvatu vRSabho bhayabhIta thayA, udvigna thayA, sarve dizAmAM bhAgI gayA. tyAre tenA mAtApitAe A pramANe nAma pADayuM - amAro A bALaka janmatA ja moTA moTA zabdothI cIso pADavA lAgyo - x * te sAMbhaLIne - x * nagaranA pazu Adi bhayabhIta thaIne cAre dizAmAM bhAgI gayA, tethI amArA A bALakanuM nAma gojhAsa thAo. pachI gotrAsa bALaka bALabhAva choDI, yuvAna thayo. pachI koI divase te bhImakUTagrAha maraNa pAmyo. tyArapachI te gogAsa ghaNAM mitra, jJAti, nijaka, svajana saMbaMdhi parijana sAthe parIvarIne roto-kaMdana karato - vilApa karato, bhIma kuTagAhanuM nIharaNa kayuM karIne ghaNAM laukika mRtaka kRtyo karyA. pachI sunaMda rAjAe gogAsane anya koI dine varyA ja kuTagrAhIpaNe sthApyo. pachI gojhAsa kuTagAha armika cAvatuM duutyAnaMda thaI gayo. pachI te pratidina AIrAtri kALa samaye ekalo, advitIya, bakhtarakavaca bAMdhI yAvatu Ayudha-paharaNa laIne potAnA gherathI nIkaLato, gaumaMDape Avato. AvIne ghaNAM nagara pazuo je sanAtha-anAtha hoya yAvata temane aMgarahita karato hato. pachI potAne ghera AvIne te ghaNAM gomAMsane pakAvIne sUca, madhAdi sAthe AsvAdato, vivAdano cAvat vicarato hato. tyAra pachI te gogAsakUDagrAha Avo pApakama, AvA vijJAna ane AcAravALo thaI atyaMta pApakarmane upArjana karIne pao0 varSanuM Ayu pALIne Ad-du:khAd thaI kALamANe kALa karI, bIjI pRvImAM utkRSTa traNa sAgaropama sthitika nairayikamAM nairamikapaNe utpanna thayo. * vivecana-14 - bhayabhIta thayo, ahIM trasta, gaNita, saMjAtabhaya kahevuM. bhayotkarSa pratipAdana karatA A ekArcika zabdo che. savao-sarvadizAmAM, samaMta-vidizAmAM. vipalAI~bhAgI gayA. -x - tahaDyA siccI-moTo cikAra, AraNita-rADo pADato hato. sozya-avadhArIne. * x * Ad-ArtadhyAna, durghaTa-du:khe nivArya, upagata-prApta. * sUtra-15 : tyArapachI te vijayamitra sArthavAhanI subhadrA nAme panI jAtaniMdukA hatI. tenA utpanna thayelA patro vinAza pAmatA hatA. pachI gogasa kuTagAha bIjI pRthvIthI anaMtara udvatane A ja vANijya grAma nagaramAM vijayamika sAviAhanI subhadrA panInI kukSimAM yukapaNe upajyo. pachI te subhadrA sArthavAhI anya koI divase nava mAsa bahupatipUrNa thatA bALakane janma Apyo. tyArapachI te subhadrA sAvAhIe te putra utpanna thatAM turata ekAMte ukaraDAmAM kAvyo, pheMkAvIne pachI bIjIvAra grahaNa karAvyo. karAvIne anukrame tene saMrakSatI-saMgopatI-saMvardhana karatI hatI. tyArapachI te bALakanA mAtApitAe sthitipatitA karI, caMdra-sUryanA darzana, jagarikAne mahA RddhinsakAra samudAya kare che. tyArapachI te bALakanA mAtApitAe agiyArame divase nivRtta thatAM, mAro divasa prApta thatAM A AvA prakAranuM gauNa ane guNaniux nAma karyuM, jyArathI amAro A bALaka janmyo, tyAre ekAMte ukaraDAmAM tyAga karelo, te kAraNe A punuM nAma ujiwtaka ho. pachI ujiwtaka bALaka pAMca ghamIoe grahaNa karyo. te A - kSIradhamI, majanadhAmI, maMDanadhaxI, krIDApanadhAmI, aMkadhAmI. sarve daDhapatijJanI jema kahevuM cAvatuM nivyaghiAta pavananI guphAmAM rahelA caMpakanA vRkSanI jema sukhe sukhe vicaravA lAgyo. tyArapachI te vijayamitra sArthavAha anya koI divase gaNima, dharima, meya, pAriydha e cAra prakAranA bhAMDa jhahIne lavaNasamudramAM vahANa vaDe vepAra karavA gayA. temanuM vahANa lavaNasamudramAM bhAMgI gayuM, sArabhUta bhAMDa bUDI gayA. te atrANa, zaraNa thaI maraNa pAmyo. pachI vijayamitra sArthavAhane je ghaNAM Izvaratalava-mArkebika-kauTuMbika-Ibhya-zreSThI-sArthavAhoe jayAre lavaNasamudramAM vahANa bhAMgI gayuM yAvata maraNa pAmyo, jANyuM tyAre hastanikSepa tathA bAhya bhAMDasArane laIne ekAMtamAM cAlyA gayA. pachI subhadrA sAviAhIe vijaya sAviAhane - x * mRtyu pAo jANI, patinA viyoganA moTA zokathI atI pIDA pAmIne teNI kuhADAthI kapAyela caMpakalatAnI mAphaka dhasa karatI jamIne paDI gaI. pachI muhudvAra pachI sAvadhAna thaI ghaNAM mitro sAthe yAvatu parivarI rudana-kuMdana-vilApa karatI vijayamitra sArthavAhanA laukika mRtaka kArya kare che, pachI subhadrA sArthavAhI koI divase lavaNasamudramAM javuM - lakSmI vinAza-dhANa vinAza - pati marajane ciMtavatI mRNu pAmI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/ra/15 38 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda * vivecana-15 : kaTothI saMrakSaNa karatI, vaAcchAdana ane garbhagRhamAM rAkhIne saMgopana karatI. *** sthiti patitA - kuLa kramathI Avela putra-janma kriyA, caMda-sUrya darzanabIjA divasano utsava, paThI jAgaraNa karyu gauNano artha apadhAna paNa thAya, tethI guNaniSajJa kahyuM. uvavAImAM karela daitrapatinA varNana mujaba badhuM ahIM paNa kahevuM. kALadharma-maraNa. * x nibaMbUDI gayA. - x * hatyaniva-thApaNa mUkela dravya, bAhira bhaMDasAra-hastavikSepa sivAyanuM sAra mAMDa * x * x * tene harI le che. pasuNiyatA-kuhADAthI chedela. mitra yAvat zabdathI jJAti Adi. jJAti-samAnajAtinA. nijaka-kAkA Adi, saMbaMdhI-zvazUrapakSanA, royamANI-AMsu muktA, kaMdamANI-kaMda karatA, vilavamANI - Artasvara karatI. * sUtra-16 : tyArapachI nagara ArakSakoe subhadrA sArthavAhIne mRtyu pAmelI jANIne ujiwtakane tenA potAnA gharamAMthI kADhI mUkyo, kADhI mUkIne te ghara bIjAne ApI dIdhuM. tyArapachI te ujhitaka potAnA gherathI kADhI mukAyelo vANijyagrAma nagaramAM zRMgATaka yAvatuM mAgamAM jugAranA sthAnomAM, vezayAgRhomAM, madirApAnagRhomAM sukhe sukhe moTo thayo. tyArapachI te ujhitaka anapaghaTTaka, anivArita, svacchaMda mati, aivicArI, madhamAM Asakata corI-dhuta-vezyA Asakata thaI gayo. pachI te anya koI dine kAmadaqja gaNikA sAthe Asakta thayo. kAmadevajI gaNikA sAthe vipula, udAra, mAnuSI, bhogapabhoga bhogavato rahyo. te vakhate te vijayamika rAjAnI zrI nAmanI rANIne koI divase yonizULa utpanna thayuM, tethI te rAjI zrIdevI sAthe udara roga mAnuSI bhogopabhoga bhogavato vicaravAne asamartha thayo. tyArapachI te vijayamitra rAjae koI divase ujiwtakane kAmadadja gaNikAnA gherathI kADhI mUkyo, kADhI mUkIne kAmadhuna gaNikAne AMtapuramAM rAkhI, rAkhIne kAmag% sAthe udara bhoga bhogavato rahyo. tyAre te ucchitaka kAmaLA gaNikAnA gherathI kADhI mUkAtA, kAmadavAmAM mUrSita, vRddha, grathita, ati Asakata thavAthI bIje kyAMya smRti rati dhRti na pAmavAthI teNIne vize ja citta-mana-leyA-adhyavasAnavALo thaIne taMdathopayutatadarpitakaraNa-dNInI bhAvanA bhAvato, kAmadaqjAnA ghaNAM aMtara-chiddha-vivarane zodhato vicare che. tyArapachI te ujiwtaka anya koI dine kAmaMA gaNikAnA tarAne pAmyo. teNInA gharamAM gupta rIte pravezyo, pravezIne kAmadavA sAthe udAra mAnI bhogopabhoga bhogavato vicAravA lAgyo. A tarapha mijha rAja nAna karI cAvatuM prAyazcitta karI, savaliMkAra vibhUSita thaI, manuSyarUpI vApurA vaDe vyApta thaI kAmadhajAne ghera Avyo, AvIne tyAM uuitakane kAmadadja gaNikA sAthe udAra bhoga bhogavato cAvatu rahelo joyo, joIne krodhita thaI, kapALe traNa valIvALI bhRkuTI caDAvIne, uuitakane potAnA sevako pAse pakaDAvyo, pakaDAvIne muddhi-DhIMcaNa-koNInA prahAra vaDe tenA zarIrane bhAMgI nakhAvya, mathita karAvyuM, karAvIne avakoTaka baMdhana karAvyuM pachI A rIte karAvIne vadha karavAnI AjJA ApI. he gautama ! A rIte ujhilaka jUnA purANA kamane yAvatu anubhavato vicarI rahyo che. * vivecana-16 : maLoTTA - baLapUrvaka hAtha pakaDIne tenI pravRttithI rokavo. anivAriyaniSedhaka rahita, tethI ja sajIMdagaI - svachaMda mativALo. tethI ja saIwyAra anivAritapaNe pharanAro. vesadArapasaMgI-vezyA ane strI pasaMgI ke vezyArUpa strI prasaMgI. bhogabhogAi-je bhogavAya te bhoga-paribhoga, bhoga-zabdAdi, bhogabhogamanojJa zabdAdi. mucchita-mUrzita, doSomAM paNa guNanA AropaNathI mUDha. tethI bIjA koIpaNa vastumAM suI-smaraNa, I-Asakita, dhiI-dhRti, citasvAcya, avidamANe - na pAmato. tazcite-teNImAM ja citta - bhAvamanavALo, tammaNa-dravyamanane AzrIne vizeSa upayogavALo, talesa-veNImAM rahela azubha Atma pariNAma vizeSa lesyA-kRNAdi dravya janita Abha pariNAma. tadayvasANa - bhoga kriyA prayatna vizeSa, tadaDhovauttatenI prAptimAM upayogavALo, tayadheiyakaraNa - teNImAM ja arpita IndriyavALo, tababhAvaNAbhAvita-kAmadaqjAnI ciMtAmAM vAsita. aMtara , rAjagamana aMtara, chidra-rAjaparivAra alpa hoya te, vivara-bAkInA loko na hoya, paDijAgaramANa-zodhato. -- VgI cAvatuM zabdathI - balikarma karIne, tautuka-maMgala-prAyazcita karIne, majusa varipavitta - manuSya vApurA mRgabaMdhana mAphaka parivarelA, tenA vaDe Asurata-zIgha krodha vaDe vimohinuM cavA asurasvatuM kopathI dAruNapaNe bolanAra, ruTa-roSavALo, kuviya-manathI kopavALo, caMDikkio -dAruNarUpa, misimisImANa-krodha jvALAthI baLato, -x- avakoTaka-Dokane pAchaLanA bhAge laI jaIne bAMdhavI. purAporaNa - duzcirNa, dupratikAMta levuM. * sUtra-17 - bhagavan! uMtikadIraka ahIMthI kALa mATe kALa karIne kyAM jaze? kyAM utpanna thaze ? - - he gautama! ujhitaka dIka 25-varSanuM pama Ayu pALIne Aje ja traNa bhAga divasa bAkI haze tyAre zULI vaDe bhedaIne kALamANe kALa karI A ranapabhA pRthvImAM nairavikapaNe upajaze. te tyAMthI anaMtara uddhatIne A ja jaMbudvIpa dvIpanA bharatakSetramAM saiAya parvatanI taLeTImAM vAnara kuLamAM vAnararUpe upajaze. te tyAM bAlyabhAvathI mukata thaIne tiryaracanA kAmabhogomAM mUrSita, vRddha, grathita, ati Asakana thaIne unna thatA-sthatA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1// vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda vAnaranA bALakone mArI nAMkhavA mAMDaze. AvA pApakarmavALo, AvA karma karavAmAM tatpaTa, AvA ja vijJAnavALo, AvA ja AcAravALo te kALamANe kALa karIne A ja jaMbUdvIpa dvIpamAM bharatamAM IndrapuranagaramAM gaNikAnA kuLamAM paNa utpanna thaze. tyArapachI te dArakanA mAtApitA tenA jamatAM ja vardhitaka-khasI karaze, tene napuMsaka karma zIkhavADaze. te bALakanA mAtApitAe bAra divasa vItyA pachI AvuM A prakAranuM nAma karaze * piyasena nAme napuMsaka thAo. tyArapachI piyona napuMsaka bAlyabhAvathI mukata thaI. yauvanane anakame pAmI, vijJAna pariNata thatAM rUpayauvana ane lAvazyavALo tathA utkRSTa, utkRSTa zarIrI thaze. tyArapachI te piyasena napuMsaka Indrapura naganA ghaNAM rAja, Izara cAva4 AvA badhAM lokonA hadayanI zUnyatAne karanArA, nilavaNa, paNahavaNa, vazIkaraNa, abhiyoga vaDe abhiyogika karanArA ghaNAM vidhA prayoga vaDe, ma ane sUryanA prayoga vaDe vaza karIne manuSya saMbaMdhI udara kAmabhoga bhogavato vicaraze. tyArapachI te piyasena napuMsaka AvA pApakama/dithI ghaNAM ja pApakamAM ekaThA karIne-1ra-vanuM pamANu pALIne maraNa samaye maraNa pAmIne A ratanapabhA pRthvImAM nairamikapaNe upajaze. tyAMthI sarisapafmAM saMsamAmAM yAvatuM pahelA Adhyayana mAphaka cAvatu sarve naka kahevI. tyAMthI udvatane A ja jaMbUdvIpamAM bharatamAM caMpanagarIma pADo thaze. koI divase te tyAM goSThika vaDe mArI naMkhAro.. te ja caMpA nagarInA zreSThIkuLamAM purumapaNe janmaze. te tyAM bAlyabhAvathI mukta thaI, tathA5 avira pAse kevala bodhi aNagAra thaI, saumakalpa ItyAdi pahelA Adhyayana mujaba mokSe jaze. * vivecana-17 - vAtapellaya-vAMdasanuM bacyuM. *x * vaddhahiMti-khasI karaze. ukTri-karSavAna. * x* vighA, maMtra, cUrNa prayoga vaDe, kevA prakAranA ? hadayophApana-zUnyacivatAkAka, tivaNa-adezyatA kAka, kaI rIte? bIjAnA dhananuM haraNa karIne pachI jAhera na kare. pahavaNa-bIjA manuSyone AnaMda upajAvanAra, vasIkaraNa-dzyatAkAraka, abhiyoga-pasvazatA, abhiyoga be prakAre - dravyayI ane bhAvathI. temAM auSadhacUrNano yoga te dravya, vidyA ane maMtra te bhAva abhiyoga. abhitogita-vaza karIne. nikSepa kahevo * he jaMbU ! zramaNa bhagavaMta mahAvIre du:khavipAkanA bIjA adhyayanano A artha kahyo, te huM kahuM chuM. 8 adhyayana-3-abhagnasena che > X - X - X - X = x - * sUtra-18 - trIjAno ullopa he jaMbU te kALe samaye pusmitAla nAme RddhivALuM nagara hatuM. te pumitAla nagaranI uttara pUrva dizAmAM "amoghadarzana" uMdhAnA hatuM. temAM amoghadarza yAnuM yAyatana hatuM. te puspitAlamAM mahAbala nAme rAja hato. te nagaranA uttapUrva dizA bhAgamAM dezane cheDe eka aTavI hatI. aTavImAM sAlA aTavI nAme coranI pallI hatI. te corapa<Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/3/18 42 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda haNa-vinAza karo, chidhi-be bhAga karo, bhinda-kuMta AdithI bheda karo, A pramANe bIjAne preraNA karI prANIne haNanAra. - x - lohiyapANI - jIvono vinAza karI lohIthI lAla thayela hAtha jenA che te. bahunagaranigayajasa - ghaNAM nagaromAM phelAyela yaza. asilakripaDhamamala-khaga latAmAM pradhAna yoddho. Ahevacca-adhipati karma, cAvat zabdathI agresaratva, bhatRtva Adi kahevuM. * sUtra-19 : tyAre te cora senApati, ghaNAM coro, pAradAriko, graMthibhedako, saMdhi chedako, varakhaMDa dhArako tathA bIjI paNa ghaNAM chedI-bhedIne bahISkRta karAyelA mATe kaDaMga samAna hato. pachI te vijaya corasenApati parimatAla nagaranA uttarapUrvIya janapadanA ghai gAmanagarano ghAtaka, gAya aAdinA grahaNa vaDe, baMdigrahaNa vaDe, paMcako ane khAtara pADanAra vaDe pIDA karato-karato, nAza karato-pharato, tarjanA-tADanA karato, sthAna-dhana-dhAnya rahita karato vicarato hato. mahAbala rAjAnA kalya-Ayane vAraMvAra laI leto. - te vijaya cora senApatine kaMdazrI nAme patnI hatI, te ahIna pUrNa paMcendriAdi hatI. te vijaya corano putra ane aMdazIno Atmaja abhinona nAme putra hato. te ahIna pUrNa paMcendriyazarIra, vijJAna pariNata, anukrame yauvanane pAmyo. kALe samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra pumitAla nagare padhAyAM, padA nIkaLI, rAja nIkaLyo, bhagavaMte dharma kahyo, paradA ane rAja pAchA gayA. -- te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA mukhya ziSya gautama yAvatuM rAjamArge cAlyA. tyAM ghaNAM hAthI joyA, ghaNAM ghoDA ane bannara-kavacAdi paherelA puruSo joyA. te puruSonI madhye eka puruSane joyo. te AvakoTaka baMdhane bAMdhelo yAvata uoSaNA karAvAto hato. pachI te prayane rAjapuraSoe pahelAM catvare besADyo-bhesADIne tenI sanmukha tenA ATha kAkAone mAravA lAgyA, mArIne cAbukanA prahArathI tADana karatAM karatAM karuNA upaje te puruSane mAMsanA TukaDA khavaDAvavA lAgyA, pachI lohIrUpI jaLa pAvA lAgyA. tyArapachI bIjI cAre ATha kAkI ke laghumAtAne, mAravA lAgyA, e pramANe mIza catvare ATha moTA kAkAne, cothA catvare ATha mahAmAtAne, pAMcame putrone, ke putrIone, sAtame jamAIone, AThame putravadhUne, navame pautrone, dazame paumIne, agyArame pautrInI patione, bAme pogonI panIone, teme phuvAone, caudame phoIone, paMdarame mAsAone, soLame mAsIone, sAtame mAmIone, aDhArame cacre bAkInA mitra-jJAti-nijakasvajana-saMbaMdhI-parijanone, tenI samakSa mAratA hatA, mArIne cAbukanA prahArathI tADana karatA karatA karuNAspada te puruSane mAMsanA TukaDA khavaDAve che, lohIrUpI wel vlasiddi edi. * vivecana-19 : viva - gajavA vagere kApanAra, saMdhi chedaka-bhiMtanA sAMdhAne chedanAra, khaMDapaTTa-aparipUrNa vastra paherelA, madha-dhutAdi vyasanamAM abhibhUta hovAthI pUrNa vastro prApta na thavAthI, te khaMDa-pa-gArI Adi athavA dhUrta ke anyAyavyavahArI. chinnabhinnabAhirahiya-hAtha Adi chedIne, nAka Adi bhedIne, nagarathI bahAra karAyelA athavA svaAcArathI bhraSTa thaI viziSTa loka bahivartI. ahiya-grAmAdi dAhakavacI ahid. kuDaMga-vAMsanI jhADI samAna. mAusiyApaIya-mAsA, mAusiyA-mAsI, mAsiyA-mAmI. jJAti-samAna jAtIya, nijaka-svajana, mAmAnA dIkarA Adi, saMbaMdhI-sasaro, zALA Adi, parijana-dAsadAsAdi. * sUtra-20 : tyAre te gautamasvAmIe te puruSane joyo, joIne A AvA prakAre AdhyAtmika, pArthita vicAra Avyo. cAvat pUrvavat nIkaLyA, ema kahyuM - bhagavAna ! huM ApanI AjJAthI ItyAdi pUvava4 cAvatu A puraSa pUrvabhave koNa hato? Adi.. he gautama ! te kALe samaye A jaMbUdvIpa dvIpanA bharatakSetramAM purimatAla nAme nagara hatuM. tyAM uditodita nAme mahAna rAjA hato. te pumitAlamAM niNaya nAme IMDAno vepArI hato. te A cAva4 aparibhUta, AdhArmika yAvat duutyAnaMda hato. te nirNaya kavaNike ghaNAM paraSone dainika vetana ane bhojana ApIne rAkhelA, jeo haMmezAM kodALIo ane TopalA Adine grahaNa karatA hatA. purimatAla nagaranI cotarapha ghaNAM kAgaDI-ghuvaDa-kabUtarI-TIMToDIbagalI-masUrInukaDInA uMDAne tathA bIjI paNa ghaNAM jalacarasthalacara-khecaranA laMDane grahaNa karatAM, karIne vAMsanA TopalA bharatA, bharIne nirNaya aMDavaNika pAse AvatA, AvIne tene TopalA ApatA. tyAre te nirNaya aMDavaNike bIjI ghaNAM paraSone dainika vetana ane bhojanAdithI ghaNAM kAgaDInA cAvatu kukaDInA iMDAne tathA bIjA paNa ghaNAM jalacarasthalacara-khecarAdinA iMDAne tavA, kavallI, kaMDuka, bhajanaka ane aMgArAmAM taLatA-saeNkatA-pakAvatA hatA. e rIte taLIne-bhaMjIne-sekIne rAjamAmiAM-madhyamAM uso vecavA vaDe AjIvikA jatA vicaratA hatA. te nirNaya aMDavaNika pote paNa ghaw kAgaDI yAvana kukaDInA iMDA ke je rAMdhela-taLela-bhujela hatA, tenI sAthe surA Adine AhAdato, vivAdano vicarato hato. tyAre te nirNaya aMDavaNika A pApakarmathI ghaNAM ja pApakarmI upArjana karIne 1ooo vAtuM paramANu pALIne mRtyu avasare marIne trIjI narakamAM utkRSTa sAta sAgaropama sthitika nairayikamAM nAkapaNe utpanna thayo. * vivecana-20 :matte dipta vichardita-vipula bhojana-pAna ItyAdi levuM. didbhaIbhadveyaNa Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/3/20 44 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda temAM smRti-dravyAdi, bhakta-ghI, dhAnyAdi te rUpa vetana-mUlya Apato. kallAkalipratidina, kuddAlikA-kodALI. patyikApiTaka-vAMsano Topalo - x * tavaka-tavo, taLavAnuM vAsaNa. kavalIgoLa Adi pakAvavAnuM vAsaNa. kavalI-goLa Adi pakAvavAnuM vAsaNa. kaMDu-roTalA Adi pakAvavAnuM vAsaNa, bhajjaNa-pANI pakAvavAnuM bhAjana, taliMti-taLavuM, bharjatimuMjavuM, soliti-bhAtanI jema rAMdhavuM, aMtarAvaNa-rAjamArga madhyanI dukAna, aMDarapaNiya-iMDA vecIne. * sUtra-21 - te tyAMthI uddhatane anaMtara A ja zAlATavI cora pallImAM vijaya cora senApatinI skaMdazrI panInI kukSimAM putrapaNe utpanna thayo. pachI aMdazIne anya koI dine traNa mAsa pratipurNa thatAM A AvA svarUpano dohada utpanna thayo. te mAtAo dhanya che, je ghaNAM mitra-jJAti-nijaka-svajana-saMbaMdhI-parijana mahilAo tathA bIjI paNa cora mahilA sAthe parIvarI, snAna karI, bhalikama karI rAvatuM prAyazcitta karI, savaliMkAra vibhUSita thaI, vipula Azana-pAna-khAdimasvAdima ane surAne AsvAdadI, vivAdadI rahe che. bhojana karyA pachI ucita sthAne AvI puruSaveza laI, sahaddha-baddha yAvat praharasa-Ayudha grahaNa karIne, DhAlane hAthamAM laI, khagane myAnamukta karI, bANanA bhAthAne khabhe laTakAvI, dhanuSa upara pratyaMcA caDAvI, bhANane uMcA karI, mALAne lAMbI karI athavA viziSTa praharaNane ullAsita karI, jaMghAe ghugharA laTakAvI, zIgha vAjiMtra vagaDAvI, moTA moTA utkRSTa yAvatu samudra rava vaDe yukata evA karatI zAlATavI corapallInI sarva dizA-vidizAmAM jatI-jatI, pharatI-pharatI potAnA dohada pUrNa kare che. tethI jo huM paNa yAvatuM dohada pUrNa karuM ema vicArI te dohada pUrNa na thavAthI cAvatuM ciMtAmagna banI. tyAre te vijaya cora senApati skaMdazrIne upahata cAvata joI, joIne kahyuM ke - he devAnupiyA! tuM kema upahad yAvatuM ciMtAmagna che ? tyAre kaMdazrIe vijayane kahyuM - he devAnupiya! e pramANe mane traNa mAsa paripUrNa thatA cAvatu huM ciMtAmana chuM. tyAre vijayayora senApatie chaMdazInI pAse A artha sAMbhaLIne yAvat samajIne kaMdazrIne Ama kahyuM - he devAnupiyA! tane sukha upaje tema kara A vacana sAMbhaLIne, pachI te kaMdazrI, vijaya cora senApatinI anujJA pAmIne harSita, saMtuSTa thaI, ghaNI mitra cAvatu bIjI paNa cora mahilA sAthe parIvarIne, MIna yAvat vibhUSita thaI, vipula AzanAdi ane surAne AsvAdatI, visvAdatI vicare che. bhojana karyA pachI ucita sthAne AvIne, puruSaveza laI, saddhabaddha thaI cAvatuM pharatI-pharatI dohadane pUrNa kare che. tyArapachI te kaMdathI dohaalsaMpUrNa, saMmAnita, vinIta, cutacchinna, saMpanna thavAthI garbhane sukha-sukhe vahana kare che. tyArapachI te kaMdazrI cora senApatiNIe nava mAsa bahu pratipUrNa thatA bALakane janma Apyo. tyAre te vijaya cora senApatie te bALakano mahA RddhisakArapUrvaka daza rAtrinI sthitipatitA kare che. pachI te vijaya corasenApati te bALakanA [janmanA agyArame divase vipula AzanAdi taiyAra karAvI, mitrajJAti ne AmaMtre che. AmaMtrIne yAvatuM te ja mitra-jJAti pAse Ama kahe che - je kAraNe amAro bALaka garbhamAM Avyo tyAre A AvA prakAranA dohada utpanna thayelA, te kAraNathI amArA bALakanuM bhagnasena nAma thAo. pachI abhagnasena kumAra pAMca dhAtrIo vaDe cAvatuM moTo thAya che. * vivecana-21 : niva"nuttarata - bhojana karIne, bhojana pachI ucita sthAne AvyA. nevasthijja-veza dharIne, satra-taMe - baddhavarmita kavacavALA, sarAsaNapaTTikA bAMdhIne, veyaka paherIne, vimalavara cihna paTTa bAMdhI, Ayudha-praharaNa laIne. bhariya-hastapAza, kaliha-sphaTika, nikka-myAnathI bahAra kADhela, asI-khaga, sAgata-pAchalanA bhAge bAMdhatA khaMbhe Avela. sajIva-dhanuSa Aropita pratyaMcA, dhanU-kodaMDaka, samukhita sara-nirmane mATe kADhela bANa, dAma-pAzaka vizeSa, dAha-lAMbA vAMsaDA upara bAMdhela dAMtaraDArUpa, osAriya-laMbAvela. * x * x * mahniA - AnaMda mahAdhvani, siMhanAda, varNavyastatA rahita dhvani, kalakala-vyakta vacana che rUpa je sva. samudvabhUyaMpiva-gagana maMDalamAM vyApta samudra garjanA mAphaka. * x * x - = rohatnaSi dohada pUrNa na thatAM zuka, bhukhI, avalagna ItyAdi thaI. "ArtadhyAnopagata thaI" sudhI kahevuM. tene je skaMdazrIne upahata manasaMkalpavALI, jamIna tarapha dRSTi karela ArtadhyAna yukta thaI ciMtita thayelI joI. ItyAdi - x - traddhi-vastra, suvarNAdi saMpatti, sakArA-pUjA vizeSa, teno samudAya. dazarataMThiIpaDiyaM-daza rAtri sudhI kulakamANata putra janmAnuSThAna. * sUtra-22 - tyArapachI te bhagnasenakumAra bAlabhAvathI mukta thayo. ATha kanyA sAthe lagna thayA, cAvatu AThano dAyo maLyo. uparI prAsAdamAM bhoga bhogavato vicare che. pachI te vijaya cora senApati koI divase mRtyu pAmyo. pachI te abhanasena kumAra pao0 coro sAthe parIvarIne rudana-kaMdana-vilApa karato vijaya cora senApatinuM mahA Rhiddha sakAranA samudayathI nIharaNa karyuM karIne ghaNAM laukika mRtakAryo karyA. karIne keTaloka kALa jatAM azokavALA thayA. tyArapachI te Saoo coroe koI divase abhanasena kumArane zAlATavI corapallImAM moTA-moTA cora senApatipaNe abhiSeka karyo. pachI te anasenakumAra cora senApati thayo. te dhArmika yAva4 nIkaTanI nagarIne Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 1/3/22 45 luMTavA lAgyo. tyArapachI te dezanA loko abhanasena cora senApatie ghaNAM gAmono ghAta karavAthI, tApa pAmIne, ekabIjAne bolAvIne A pramANe kahyuM - he devAnapiyo nize abhanasena corasenApati pumitAla nagaranI uttare rahelA dezane, ghaNAM gAmanA ghAta vaDe cAvatuM nidhana karato vicare che. tethI nize he devAnupiyo ! pumitAlanagaramAM jaI ApaNe mahAbala sajAne A vRttAMta jaNAvavo zreyaskara che. ne tyArapachI te janapada puraSoe A vRttAMtane paspara svIkAryo, svIkArIne mahAI, mahAI, mahAha, rAjAuM prAbhRtane grahaNa karyuM karIne pumitAla nagare AvyA, mahAbala rAjA pAse AvyA, AvIne mahAbala rAjAne te mahA yAvatuM prAbhRta dharyuM. be hAthanI AMjali karI mahAbala rajAne A pramANe kahyuM - nize he svAmI zAlATavI corapallImAM abhaZrona cora senApati rahe che, te amane ghaNAM gAmonA ghAta vaDe yAvatuM nidhana karato vicare che. to he svAmI ! ame Ichie chIe ke - tamArI bAhunI chAyAmAM grahaNa karAyelA ame bhaya ane upasarga rahita sukhe sukhe rahIe. Ama kahI, rAjAne page paDI, be hAtha joDI mahAnala rAjAne A vRttAMta vijJapta karyo tyAre te mahAbala rAjAe te jAnapada puruSo pAse A artha sAMbhaLI, vadhArI ati krodhita thaI yAvata dhamadhamatA traNa vaLI-vALI bhRkuTIne kapALamAM caDAvI daMDanAyakane bolAvyo, bolAvIne kahyuM - he devAnupiyA tuM ja, sAlATavI corapallIno nAza kara nAza karIne bhagnasena cora senApatine jIvato pakaDa, pakaDIne mArI pAse lAva tyAre te daMDanAyake "tahati" kahI, te vAta svIkArI. pachI te ghaNAM puro sAthe saddha mahaddha thaI cAvatu Ayudho sAthe temanI sAthe parIvarIne hAthamAM pAza ane DhAla laI yAvatu zIgha vAgatA vAjiMtro vagADAtA, moTA cAvatuM utkRSTa zabda vAva4 karatA purimatAla nagaranI vaccovaccethI nIkaLe che, nIkaLIne zAlATavI coTapalIe javA nIkaLyA. tyAre te abhanasena cora senApatinA cAra puro A vRttAMtane vaNIne zAlATavI corapallImAM abhanarona pAse AvyA, AvIne be hAtha joDI yAvatuM Ama kahyuM - he devAnupiya! purimatAlanagaramAM mahAbala rAjAe moTA subhaTonA samUha sahita daMDanAyakane AjJA karI che ke - he devAnupiyo ! tame jAo ane zAlATavI corapallIno vinAza karo, anasena cora senApatine jIvato grahaNa karo. grahaNa karIne mArI pAse lAvo. tethI te daMDanAyaka moTA subhaTonA samUha sahita zAlATavI corapallI AvavA nIkaLela che. tyAre te abhagnone corasenApati te cAra puro pAse A vRttAMta sAMbhaLI, samajIne 500 corone bolAvyA, bolAvI Ama kahyuM - he devAnupiyo! vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda nize pusmitAla nagare mahAnala cAvata (daMDanAyaka) javAne nIkaLyo che, te AvI rahyo che. tyAre bhagnarone te pao0 corone kahyuM - he devAnupiyo ! ApaNe te daMDanAyakane zAtA aTavI corapalI prApta thatAM pahelAM mArgamAM ja pratiSedha karavo zreya che. tyAre te pano coroe abhagnasenanI vAta 'tahatti' kahI svIkArI. tyArapachI te abhanona cora senApati vipula azana, pAna, khAdima, svAdima taiyAra karAve che, karAvIne 500 coro sAthe snAna yAvatuM prAyazcitta karI bhojana maMDapamAM te vipula zanAdine surA sAthe AvavAdita Adi karatA vicare che bhojana karyA pachI ucita sthAne AvIne Acamana karI, mukhazuddhi karI, ati pavitra thaI pao0 coro sAthe Addhacarma upara besIne saddha-baddha thaI cAvatuM praharaNa grahaNa karI, hAthamAM pAza grahaNa karI cAvat zabdo sAthe madayAla kALasamaye zAlATavI corapallIthI nIkaLe che. nIkaLIne viSama-du-gahanamAM rahI, bhojana-pANI grahaNa karIne te daMDanAyakanI rAha joto ja rahyo. tyArapachI te daMDanAyaka abhagnasena cora senApati pAse Avyo, AvIne abhanasena corasenApati sAthe yuddha karavA lAgyo. pachI Abhanasena cora senApatie te daMDanAyakane jaldIthI hata-mathita yAvata patiSedha karyo. tyAre te daMDanAyaka abhinasena cora senApati vaDe hata-mathita-pratiSepita thatA tejabaLa-vIrya-puruSAkAra parAma rahita thayo. tethI AdhAraNIya che, ema jANIne pumitAla nagare mahAbala rAjA pAse Avyo, AvIne be hAtha joDIne A pramANe kahyuM - he svAmI ! nize abhagnasena cora senApati viSama-6-gahanamAM rahIne, bhojana-wNIne grahaNa karIne rahyo che. koIpaNa ati moTA aa-hAthI-govAtha sainyathI ema caturaMga sainyathI paNa sAkSAta grahaNa karI zake tema nathI. tethI zAma-bheda-upapadAna vaDe vizvAsa pamADIne vaza karavA lAyaka che. vaLI je tenA atyaMtara ziSya samAna tathA mitra, jJAti, nijaka, svajana, saMbaMdhI, parijanane vipula dhana-kanaka-rana-uttama sArabhUta dhana vaDe bheda pAmaze. te abhasena cora senApatine paNa vAraMvAra mahAI-mahAI-mahAI prAbhRta mokalI Abhanona cora senApatine vizvAsa pamADAze. * vivecana-22 : makavANA - tyAre te agnisenanA mAtApitAe agnisenane zobhana tithi-karaNa-nakSatra-muhUrtamAM ATha kanyAo sAthe eka divase pANigrahaNa karAvyuM. tenA mAtApitAe A AvuM prItidAna ApyuM. ATha-ATha parimANavALuM dAya-dAna, te A - ATha kauTi hiraNya, ATha koTi savarNa, ATha preSaNakArI, ItyAdi kAne vipula dhana-dhAnya-kanaka-ratna-maNi-motI-zaMkha-zilA-pravAla-raktaratna ItyAdi. ofNa muMnara - te abhagnasenakumAra uparI zreSTha prAsAde rahI, phUTa vAgatA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/3/22 48 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda mRdaMga, zreSTha taraNIyukta mIzabaddha nATaka, gavAtA gIto, sahita vipula mAnuSI kAmabhoga anubhavato vicare che. mahArca-mahAprayojana, mahAI-bahumUca, mahAI-mahAnane yogya. - - daMDadaMDanAyaka. jIvagAha-jIvato, bhaDacaDagara-yoddhAsamUha. mammaIta-haratapAza. * x - viSama-uMcAnIcA, durga-dupraveza, gahana-vRkSothI DhaMkAyela. saMpalagna-yuddha karavAnuM zarU karyuM. viSafa0 hata-sainyanA haNAvAthI, mathita-mAnanA mathanathI, pravaravIra-subhaTa, ghAtita-vinAzita, jenI cihnayukta dhajAo paDI gaI. vipaDileha-bhAgI gayA. umathaTE * tevA sthAna hita, abala-zArIrabala rahita, vIriya-jIvavIrya rahita, purisakkArapakkama-pauruSa abhimAnathI nipAdita svaprayojana parAkrama rahita. adhAraNijadhAraNa karavAnuM ke rahevAne azakya. - - uraMureNa-sAkSAt. sAmapremotpAdaka vacana, bheda-paraspara avizvAsa upajAvavo, upapradAna-abhimata arthe dAna. abhitaragAsIsagabhama-nIkaTanA maMtrI vagere. kevA ? ziSya jevA - ziSyanI bhAMti thAya tevA, vinitapaNAnI ziSyatulya. athavA mastakanA kavayano bhrama ke zarIrarakSavathI zIrSabhama. * * * * * sUtra-23 : tyArapachI te mahAbala rAjAe anya koI divase pumitAla nagamAM eka moTI mahAti mahAlikA kUTAkArazALA karAvI. te aneka zata staMbha upara rahelI, prAsAdIya, darzanIya hatI. pachI mahAbala rAjAe anya koI dine parimatAla nagare zuka rahita cAvata daza divasano pramoda-mahotsavanI ghoSaNA karAvI, pachI kauTuMbika puruSone bolAvIne kahyuM - he devAnupiyo . tame zAlATavI corapallImAM jAo, tyAM tame abhanasena cora senApatine be hAtha joDIne kaho - he devAnupiyA nikke pumitAla nagare mahAbala sA utsuka yAvata daza divasano mahotsava ghoSita karAvela che. to he devAnupiya ! tamAre mATe vipula rAzanAdi, puSpa-vastra-mALA-alaMkAra zIgha ahIM mokalIe ke tame jAte ja tyAM Avazo ? tyAre kauTuMbika puruSoe mahAbala rAjAnI AjJAne be hAtha joDI yAvatuM svIkArI, svIkArIne pumitAla nagarathI nIkaLyA. pachI bahu lAMbA nahIM evA mArgamAM sukhethI vasatA ane bhojanAdi karatA zAlATavI corapallIe AvyA. tyAM Abhanasena cora senApatine be hAtha joDIne Ama kahyuM - he devAnupiyA purimatAla nagare mahAbala rAjAe zuka sahita mahotsava jAhera karyo che to cAvatuM tame jAte ja Avazo ? tyAre abhanasena cora senApatie kahyuM - he devAnupiyo ! huM jAte ja pumitAla nagare AvIza. te kauTuMbika puruSono satkAra karI vidAya ApI. - tyArapachI te abhanarona cora senApati, ghaNAM mitrothI yAvata parivRtta thaIne nAna karI cAvatuM prAyazcitta karI, savaliMkAra vibhUSita thaI zAlATavI corapalIthI nIkaLyo. nIkaLIne purimatAla nagare mahAbala rAjA pAse Avyo, AvIne be hAtha joDI, mahAbala rAjAne jaya-vijayathI vadhAvyA, vadhArIne mahAtha sAvat bhaTaNuM dharyuM. tyAre mahAbala rAjAe abhinasenanA te mahAI bhaTaNAne yAvatuM svIkAryuM. teno satkAra, sanmAna karI vidAya ApIne kUTAgArazALAmAM rahevAnuM sthAna AvyuM. tyArapachI Abhanarona, mahAbala rAjA pAsethI vidAya pAmIne kUTAgAra zALAe Avyo. pachI mahAbala rAjAe kauTuMbika puraSone bolAvIne kahyuM - ' he devAnupiyo ! tame jAo, vipula Azana-pAna-khAdima-svAdima taiyAra karAvo. te vipula AzanAdi ane surAne tathA ghaNAM ja puSpagaMdha-mALA-ahaMkArane abhanasena cora senApatinI kUTAgArazALAmAM laI jAo. kauTuMbika puruSo hAtha joDI yAvatuM laI gayA. tyAre te abhanarona ghaNAM mitra, jJAti sAthe parIvarI snAna karI rAvatuM savaliMkAra vibhUSita thaI, te vipula AzanAdi ane surAne AsvAdita karato pramAdI thaI vicAravA lAgyo. - tyArapachI mahAbala rAjAe kauTuMbika puraSone bolAvyA, bolAvIne kahyuM - he devAnupiyo ! tame jaIne purimAla nagaranA dvArone baMdha karo ane abhagnasenane jIvato pakaDIne mArI pAse lAvo. tyAre te kauTuMbika puruSoe be hAtha joDI yAvana svIkAra karyo svIkArIne parimatAla nagaranA dvAro baMdha karyA. agnisena cora senApatine jIvato pakaDIne mahAbala rAjA pAse lAvyA. tyAre mahAbala rAjAe abhinasena cora senApatine A vidhAnathI vadha karavAnI AjJA karI. he gautama! A rIte abhanona cora senApati junApurANA [potAnA kamoMthI] yAvatuM vicAre che. * - bhagavat ! abhagnasena maraNa avasare marIne kayAM jaze ? kyAM utpanna thaze ? he gautama! te 38 - varSanuM paramANu pALIne Aje traNa bhAga zeSa divasa bAkI rahetA zULIe bhedaiIne kALa mAse kALa karIne ranapabhA pRtrImAM utkRSTa sthitika nairamikapaNe upajaze. te tyAMthI anaMtara uddhatvane, e pramANe prathama adayayanavatuM tenuM saMsAra paribhramaNa jANavuM. cAvatu narakamAMthI uddhatI vANArasI nagarImAM sUkapaNe utpanna thaze. te tyAM sUkApaNAmAM jIvitathI rahita thaIne te ja vANArasI nagarImAM zreSThI kuLamAM pappaNe janmaze. te tyAM bAhya bhAvathI mukata thaI, prathama adhyayanavat aMta karaze. nikSepa kahevo. * vivecana-23 : mahatI-prazasta, atimahAlikA-mahA moTI, kUTa-sparvatanA zikharanA jevA AkAravALI evI zALA. aneka zata staMbha upara rahelI, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa, vyAkhyA pUrvavat. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda 1/3/23 usukka-zukarahita cAvatuM zabdathI kSetra-pazu AdinA rAjAne devAnA kararahita. abhaDapavesa-kauTuMbika gharomAM rAjAnA subhaTono praveza nahIM. daMDa-nigraha, tenAthI nivRta, kudaMDima-asabhya nigrahothI rahita, je mahotsava. adharima-RNadravya mApha, aMdhAraNIya-devAdAra rahita, anudbhUta-AnurUpeNa vagADavA mATe uddiAd, nuta-vagADavA mATe vAdaka vaDe na tyajAyela mRdaMga. amilAyamaHdAma-svAnapapamALA, nADaIklakalita-nATaka pAtro vaDe yukta. tAlAcarAnucarita-pekSAkArI vaDe sevAyela. * * - nAreda - yathA yogya. - 4 - nAIvigiTTa-atyaMta dIrgha, addhANa-prayANaka, mArga. basahipAyAsa-vAsika prAtaHbhojana. - 4 - zaMkA-jyAM tIrthakara vicare te dezamAM paccIza ke bAra yojana sudhI tIrthakaranA atizayathI vairAdi anartho na thAya - - to bhagavaMta mahAvIra parimatAlamAM hatA tyAre agni senano vRtAMta kema thayo ? . . . A sarve artha-anartha prANInA potAnA karelA karmathI ja utpanna thAya che te karma sopakama ane nirapakrama be bhede che. temAM sopakama karma ja jina atizayathI zAMta thAya, paNa nirUpakama karma to avazya phaLarUpe vedavA ja paDe. * x * te jinaatizayathI zAMta na thAya. muni dIparatnasAgare karela adhyayana-3-no TIkAsahita anuvAda pUrNa chuM adhyayana-4-"zakaTa' $ - X - X - X - X - * sUtra-24 : cothA Adhyayanano uopa kahevo. he jaM! te kALe, te samaye sAhajaNI nAme nagarI hatI, te Rddha-nirbhayansamRddha hatI. te sAhaMjaNInI bahAra uttara-pUrva diNi bhAgamAM devaramaNa nAme udhAna hatuM. temAM amogha yakSanuM purAtana cAyatanA hatuM. te sAhaMjaNImAM mahAcaMdra nAme mahAnu rAja hato. tene susena nAme sAmabheda-daMDa vaDe nigAha karavAmAM kuzaLa amAtya hato. sudaniA nAme gaNikA hatI. te sAhaMjaNI nagarImAM subhadra nAme Adya sArthavAha raheto hato. tene subhadrA nAme ahIna pUrNa pacendriya patnI hatI. te subhadrano putra ane bhadrAno Atmaja evo zakara nAme ahIna putra hato. te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra padhAya. papaidA ane rAja nIkaLyA, bhagavaMte dharma kahyo, paradA pAchI gaI. te kALe, te samaye bhagavata mahAvIranA moTA ziSya yAvatuM rAjamArga pravezyA. tyAM ghaNAM hAthI, ghoDA, puruSo hatA. te puraSo maNe eka strI sahita purane joyo. tene avakoTaka baMdhane bAMdhela, nAka-kAna kApela, cAvatu udghoSaNA karAvAtI hatI. gautamasvAmIne pUrvavata vicAra yAvatu bhagavaMte uttara Apyo. - - he gautama! te kALe, te samaye A ja jaMbUdvIpa dvIpamAM bharatakSetramAM chagalapura nAme nagara hatuM. tyAM siMhagiri nAme mahAna rAjA hato te nagaramAM chaNika nAme kasAI raheto hato. te RddhimAna, dhArmika bhAvatuM patyAnaMda hato. te chaNika kasAI ghaNAM bakarA, gheTA, rojha, baLada, sasalAsUra pasaMya, siMha, haraNa, mora ane pADAne seMkaDo-hajAronI saMkhyAmAM vADAmAM bAMdhI rAkhato hato. bIja paNa tyAM ghaNAM paraSo dainika vetana ane bhojanathI ghaNAM bakarA yAvatu DAnuM rakSaNa ane pAlana karatA hatA. bIjA paNa ghaNAM paraSo bakarA Adine yAvatuM gharamAM ghelA-rAkhatA hatA. bIjA paNa ghaNAM puro dainika vetana ane bhojanazI (rAkhelA je) seMkaDo-hajAro basa Adine mArI nAMkhatA hatA, tenA mAMsane charI AAdithI kApIne kakaDA karatA hatA, karIne chaNika kasAIne ApatA hatA. bIja paNa ghaNAM puruSo te ghaNAM bakarA cAvat pADInA mAMsane tavAkavallI-kaMdUka-bharjanaka-aMgArAmAM taLatA-muMjatA-pakAvatA ane rAjamArgamAM aAjIvikAne karatA rahetA hatA. te chaNika kasaI pote paNa ghaNAM bakarA yAvatu bheMsanA mAMsane pakAvI-taLI-bhujIne surA sAthe AsvAdato vicarato hato. tyAre te chaNika kasAI, A kamoMthI ghaNAM ja malina pApakarmona upArjita karI chaoo varSanuM parama Ayu pALIne maraNa avasare mRtyu pAmI cothI nArakImAM utkRSTa daza sAgaropama sthitika nairayikapaNe upajyo. [16/4 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/4/24 * vivecana-24 : bhagavana ! jo ItyAdi cothA adhyayano uopa * prastAvanA kahevI. te A - je zramaNa bhagavaMta mahAvIra yAvatu du:khavipAkanA trIjA adhyayanano A artha kahyo che. to cothA adhyanano zo artha kahyo che ? jatA mahA himavaMta, mahAt malaya, meru giri mahendrasAra ItyAdi rAjA varNana jANavuM. nAma : temAM sAma-priyavacana, bheda-nAyaka ane sevakanA citamAM bheda karavo, daMDa-zarIra ane dhananuM haraNa, upapradAna-abhimata arthe dAna. A nItiothI je supayukta che tethI ja nayomAM vividha prakArone jANe che, ItyAdi amAtya varNana jANavuM. * sUtra-25 : tyAre subhaddha sArthavAhanI patnI bhadrA yAvatu jAtaniMdukA hatI. janmatAjanmatA bALako vinAza pAmatA hatA. tyAre te chamika kasAIno jIva cothI pRthavIthI anaMtara uddhatIne A ja sAhaMjaNI nagarImAM subhadra sAviAhanI bhadrA nAme patnInI kukSimAM putrapaNe utpanna thayo. pachI koI divase bhadrA sAthavANIe purA nava mAse ma pasavyo. te bALakane janmatAM ja tenA mAtApitAe gADAnI nIce sthApyo, pharI grahaNa karAvI, anukrame saMrakSaNa, saMgopana, saMvardhana karatA uMtikanI jema kahevuM. yAvatuM A bALaka janmatAM ja zakaTa-gADAM nIce sthApelo, tethI A bALakanuM nAma zakaTa thAo. bAkI badhuM ujhitaka mAphaka jANavuM. subhadra lavaNasamudramAM mRtyu pAmyo, mAtra paNa mRtyu pAmI. te paNa potAnA gherathI kADhI mukAyo. tyAre zakya bALaka potAnA gherathI kADhI mukAyelo zRMgATaka AdimAM pUrvavata cAvatuM sudarzanA gaNikA sAthe lubdha thayo. tyArapachI susena amAtye te zakaTane koI divase sudarzanA gaNikAnA gherathI kADhI mUkyo ane sudarzanA gaNikAne potAnA gharamAM strIrUpe sthApI. pachI sudarzanA gaNikA sAthe udara evA mAnuSI kAmabhoga bhogavato rahyo. - tyArapachI te zakaTa sudarzanAnA gharathI kADhI mUkAyelo evo, bIje kyAMya mRti-rati-vRti na pAmatAM, koI divase guptapaNe sudanAnA ghera pravezyo, pravezIne sudarzana sAthe udAra kAmabhoga bhogavato vicaravA lAgyo. A tapha susena amAtya nAna yAvat vibhUSA karI manuSyarUpI vApurA sAthe sudarzanA gaNikAne ghera Avyo, AvIne zakaTane sudarzanA gaNikA sAthe udAra kAmabhoga. bhogavato joyo, joIne ati krodhita thaI yAvatu dhamadhamato kapALamAM zivalI caDAvI zakaTane paramo pAse pakaDAvyo. pakaDAvIne lAkaDI, mukI AdithI cAvatuM mathita karyo, AvakoTaka baMdhane bAMdhyo. bAMdhIne mahAcaMdra rAja pAse Avyo. AvIne be hAtha joDI yAvatu pramANe kahyuM - he svAmI ! e pramANe zakaTe mArA aMtaHpuramAM pravezarUpa aparAdha karyo che. vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda tyAre mahAcaMdra rAjAe surANa amAtyane kahyuM - he devAnupiyA tame ja zakaTano daMDa karo. tyAre suleNa amAtye mahAcaMdra rAjAnI anujJA pAmIne zakaTane ane saddhazanA gaNikAne AvA prakAre vadha karavAnI AjJA ApI. he gautama ! e pramANe zakaTaEAka pUrva janmanA jUnAM pApakarmano anubhava karato vicare che. * vivecana-25 - navo subhadra sArthavAha lavaNasamudramAM mRtyu pAmyo. * sUtra-26 - bhagadg/ zakaTa mRtyu pAmIne kyAM gayo? kyAM utpanna thayo? he gItamAM zakaTa daka-parSa paramANu pADIne Aje ja vibhAga divasa zeSa bAkI rahetA, eka moTI loDhAnI tapAvelI anivasima strInI pratimAne AliMgana karAvAyelo maraNa samaye maraNa pAmIne ranapabhA pRedImAM nairakipaNe utpanna thaze. te tyAMthI anaMtara udvatane rAjagRhanagaramAM mAtaMgakuLamAM yugalapaNe janma leze. tyAre te bALakanA mAtApitA bAra divasa purA thatAM A AnuM guNasaMpaER nAma karaze - amArA putranuM nAma zakaTa ane putrInuM nAma sudanA thAo. pachI zaphTa bALaka, bAlyabhAvathI mukata thaI yauvanane pAmaze. tyAre te sadanA putrI paNa bAlyabhAva choDI anukrame yauvanane pAmaze, teNI rUpa-gauvana ane vAvaNayathI utkRSTA, utkRSTa zarIrI thaze. tyAre te zakaTa, sudaniAnA rUpa-cauvana ane lAvaNyathI mUrNita thaI sudarzana sAthe udara bhoga bhogavaze. tyArapachI zakaTa anya koI divase svayaM ja kUTagrAhIpaNAMne svIkArIne raheze. tyArapachI te zakaTa kUTagraha thaze, AdhArmika cAvata duutyAnaMda thaze. A [azubha kamoM vaDe ghaNuM ja pApakarmane upArjita karIne, kALamAse kALa karIne A ratanapabhA pRthvImAM nairayikapaNe utpanna thaze. te ja pramANe teno saMsAra yAvat sAtamI pRthvI sudhI che. te tyAMthI anaMtara udvatane nANArasI nagarImAM matsyapaNe upajaze. te tyAM mAchImAra vaDe vadha pAmIne te ja vaNArasI nagarImAM zreSThInA kuLamAM putrapaNe utpanna thaze. tyAre te samakita pAmI, pratibodha pAmI dIkSA grahaNa karI, saudhamakaze deva thaze. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM dIkSA laI, siddhi pAmaze. nipA dukhavipAkanA cothA adhyayanano A artha kahyo. * vivecana-26 - amara loDhAnI, tad - dkha, samajoIbhUya-agni samAna. avayAsAviyaAliMgita. nIvaUTTe - yauvana pAmIne, bhoga samartha thayo. * X - X - tikSepa-he jaMbU ! zramaNa bhagavaMta mahAvIre cothA adhyayanano A artha kahyo che. muni dIparatnasAgare karelA adhyayana-4-no TIkAsahita anuvAda pUrNa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/pa/ra8 pas chuM adhyayana-5-"bRhaspatidatta" che -x -x -x -x -x -x - - sUga ? pAMcamAM adhyayanano uopa kahevo. he jaMbU! nize te kALe, te samaye kauzAMbI nAme Rddha, nirbhaya, nagarI hatI. tenI bahAra caMdrodNa uMdhAna hatuM. tyAM zetabha4 yAnuM yajJAyatana hatuM. te kauzAMbI nagarImAM zatAnIka nAme mahAna rAjA hato, mRgAvatI nAme rANI hatI. te zatAnIkano putra ane mRgAdevIno Atmaja udAyana nAme ahIna paMcendriyakumAra hato, te yuvarAja hato. te udAyana kumArane pakAvatI nAme [panI] saNI hatI. te zatAnIka rAjAno somadatta nAme vedAdine bhaNela purohita hato. te somadattanI vasudanA nAme panI hatI. te somadattano putra ane vasudattAno Atmaja bRhatidad nAme ahIna pUrNa paMcendriya bALaka hato. te kALe, te samaye bhagavana mahAvIra padhAryA. te kALe, te samaye gautamasvAmI pUrvavat yAvat rAjamArga nIkaLyA. pUrvavat hAthI, ghoDA, puruSo madhya eka pAne joyo. gautame pUrvavat vicAryuM, pUrvavat prazna karyo. bhagavaMta tene uttara Ape che. he gautamAM nize te kALe, te samaye A ja jaMbUDhIpadvIpamAM bharatomAM sarvatobhadra nAme Rddha-timita-samRddha nagara hatuM. tyAM jitay rAja hato. te rAjane mahezvaradatta nAme purohita hato. je RgavedAdimAM yAvatuM vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda upAjIne uooo varSanuM pama Ayu pALIne, mRtyu avasare mRtyu pAmI pAMcamI nakamAM utkRSTa sAgaropama skitika nakamAM unna thayo. te tyAMnI anaMtara udvatIne A ja kauzAMbI nagarImAM somadatta purohitanI vasudattA patnInA puvpaNe utpanna thayo che. te bALakanA mAtApitAe bAra divasa purA thatAM A AvA svarUpanuM nAma karyuM. je kAraNe amAro A bALaka somadatta purohitano putra ane vasudattAno Atmaja che, tethI amArA putranuM nAma bRhaspatidatta thAo. pachI te bALaka pAMca dhaNI vaDe vRddhi pAmyo. tyArapachI te bRhaspatidatta bAlyabhAvathI mukata thaI, yauvana vaya pAmyo, vijJAna pariSata thayo. te udAyanakumArano piya bAlamitra thayo. kemake teo sAthe janmyA, sAye vRddhi pAmyA, sAthe dhULamAM melA hatA. koI divase zatAnIka rAja mRtyu pAmyo. tyArapachI udAyanakumAre ghaNAM rAja, Izara cAvatuM sAviAha Adi sAthe parIvarIne rudana-kaMdana-vilApa karatAM zatAnIka rAjAnuM mahA Rddhi, sakAranA samudayathI nIharaNa karyuM. ghaNAM laukika mRtaka kArya karad. tyArapachI ghaNAM rAjA, Izara cAvatuM sAviAhe udAyana kumAne mahAna rAjAbhiSekathI siMcita karyo. tyAre te udAyanakumAra mahInuM rAjI thayo. tyAre te bRhaspatidad, idAyana rAjAnuM purohitakarma karato sarve sthAnomAM, sarve bhUmikAmAM ane aMta:puramAM IcchA mujaba gamanAgamana karanAro thayo. tyArapachI te bRhaspati parohita udAyana cAnA aMtApu veLAe-aveLAe, kALa-kALa, sanimAMvikAlamAM praveza karato hato. koI divase pastvatI rANI sAthe saMpalana thaIne pastvatI rANI sAthe udAra kAmabhoga bhogavato vicaravA lAgyo. A tarapha udayana rAja nAna karI yAvatu vibhUSita thaI pajhAvatI devI pAse Avyo. bRhaspati ta purohitane pAvatI rANI sAthe udAra kAmamoga bhogavato joIne ati krodhita thaI, kapALamAM zivalI karI, bhRkuTI caDAvI bRhatidattane puro pAse pakaDAvI dIdho yAvatu AvA prakAre vAnI AjJA ApI. he gautamAM A pramANe viSe bRhaspatidatta jUnA-purANA kamaoNne yAvatuM bhogave che. bhagavanA bRhaspatidatta ahIMthI mRtyu pAmIne kayAM jaze ? kyAM utpanna thaze ? gautamAM bRhaspati purohita 64-varSanuM parama Ayu pALIne Aje vibhAga divasa zeSa rahetA zuLI vaDe bhedAI mRtyu avasare mRtyu pAmI, A ranapabhA pRthvImAM unna thaze. te ja rIte sAte pRvImAM utpanna thavArUpa saMsAra kahevo. tyAMthI hastinApura nagaramAM mRgapaNe ujJa thaze. te tyAM vAsuki vaDe haNAIne tyAM hastinApura nagaramAM zreSThI kuLamAM paNe unna thaI, bodhi pAmI, saudharma kaye upajI, mahAvidaDha moNe jo. nipa kahevo. - vivecana-28 : thanA - bhojana, zayanAdi kALamAM. aveLA-avasara sahita, kALa-trIjA ane pahelA prahanI AdimAM, akALa-madayAlAdimAM, rAo-rAtrimAM, viyAla-saMdhyAmAM. kuzAla hato.. tyArapachI mahezvaradatta purohita jitazatru rAjAnA rAjya, ane sainyanI vRddhi nimitte haMmezA eka-eka zahANama * giyaputra - vaizyaputra ane zuddha putrane pakaDAvato hato. pakaDAvIne temanA jIvatAnA ja hRdayanA mAMsane grahaNa karato ane jitamunI zAMtine mATe homa karato. tyAre te mahezvaradatta purohita AThama, caudaze be-brAhmaNa, kSatriya, vaiya, zA bALakane, cAra mAse yAcAra brAhmaNa dinA bALakane, cha maNe ATha-ATha bALakane, varase soLa-soLa bALakone tathA jyAre jyAre jitanu rAjAne junA sainya sAthe yuddhano prasaMga Avato tyAre te mahezaradatta purohita 108-108 brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zuddha bALakone paro pAse pakaDAve che. pakaDAvIne temanA avatAnA ja hadayamAMthI mAMsanI peelIo kaDhAvato hato. kaDhAvIne jitazatru rAjAnI zAMti nimitte homa karato hato. tethI te anusainya zIghapaNe nAza pAmatuM hatuM athavA chinnabhinna thaIne nAzI jatuM hatuM. * vivecana-8 - ripera - Rgvada, yajurveda Adi. viDIva : hadayanA mAMsapiMDa. * sUtra-28 :tyArapachI te mahezvaradatta purohita ukta zubhakarma vaDe ghaNAM ja pApakarmone Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ V6/ra9 adhyayana-6-"naMdivardhana" niMdipeNa che -x -x -x -x x * sUtra-29 ? chaThThA adhyayanano ullopa kahevo. he jaMbU! te kALe, te samaye mathurA nAme nagarI hatI. bhaMDIra udhAna, sudazani yanuM yAyatana hatuM. tyAM zrIdAma rAja, baMdhuNI saNI, naMdIvani kumAra ahIna yuvarAja zrI dAmano subaMdhu nAme zAmadaMDa nItijJa amAtya hato. subaMdhu amAtyano bahumiputra nAme ahIna bALaka hato. te zIdAma rAjano mi nAme alaMkArika-vANaMda hato. zrIdAma rAjAnuM AzaryakArI ane bahuvidha alaMkAki karma karato, sarva sthAnomAM, sarva bhUmikAmAM ane aMtaHpuramAM IcchitapaNe vicarato hato. te kALe, te samaye svAmI padhAyAM, parSadA nIkaLI, rAja paNa nIkaLyo, cAvatuM parvadA pAchI gaI. * * te kALe, te samaye bhagavaMta mahAvIranA mukhya ziSya gautama yAvatuM rAjamArge nIkaLyA. pUrvavata hAthI, ghoDA, puruSo joyA. te puruSo madhya eka puruSane beyo cAvavuM te nara-nAri vaDe parIvato hato. tyArapachI te puruSane rAjapuraSoe cauTAmAM tapAvelA loDhAnA anivarSa siMhAsane besADyo.. tyArapachI po mathe rahela te paraNane loDhAnA ghaNAM kaLazothI tapAvI ani sama vaNavALA karI, keTalAMkamAM tAMbAno, keTalAMkamAM taravAno, keTalAkamAM sIsano sa bharyo. keTalAMkamAM ukALelA pANI bhaya, keTalAMkamAM kSAra sahita ukALelA tela bhaya, tenA vaDe moTA-moTA rAjyAbhiSeke karIne abhiSeka karyo. bhArapacI tapta lohamama ani jyotiSarUSa loDhAnI sAkSasI vaDe laIne hAra paherAvyo, pachI adhahAra yAvatu paha, mugaTa paherAvyA. gautamane pUrvavat vicAra Avyo rAva4 uttara Apyo. he gautama nize, te kALe te samaye A ja jaMbudvIpanA bharatakSetramAM sIhapura nAme wddha nagara hatuM. te sIMhapuranagaramAM sIharatha nAme rAjA hato. te sIMha rAzane dulyoMdhana nAme cAgapAlakanA AvA svarUpanA kedakhAnAnA upakaraNo hada * ghaNI lohakuMDIo hatI. keTalIka tAMbAnA, keTalIka taravAnA, keTalIka zIzAnA sI bharI hatI. keTalIka ukALolA pANIthI, keTalIka kSAra ane telathI bharelI hatI. te badhI kuMDIo anikAya upara ukaLatI ja rahelI hatI. te duryodhana cApAlakane ghaNAM mATInA kuMDA hatA, temAM keTalAMka azamUkI, keTalAMka harimUvI, keTalIka gomUkavI, keTalIka bheMsamULI, keTalIka uMTanA mUtrathI, keTalIka bakarAnA mUDathI, keTalIka gheTAnA mUDathI bharelI hatI, e rIte saMpUrNa bharelI hatI. te duryodhana cArmA pAlaka pAse ghaNAM hastAMduka hatA, dAduka, heDo, vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda nigaDa, sAMkonA ghaNA puMja ane nIkaro tenI pAse hatA. te duyoMdhana cArmA pAlakanI pAse ghaNI vesulatA, vaitalatA, AMbalInI soTI, komaLa cama cAbuka, carma soTI, vaTavRkSAdi chAlanI soTIo vagerenA ghaNAM puMja ane tira rahelA hatA. te duryodhana pAse ghaNI zilA, lAkaDI, mugaro, kanagaronA paMja ane niko hatA. ** te duryodhana pAse ghaNI tAMto, varu, camanI dorI tathA vALa, sutaranA gharaDAnA ghaNAM pUMja ane nikara hatA. te duryodhananI pAse ghaNAM asipatra, karax, surax, kalaMbacIra patronA puMja ane nikara hatA. * * tenI pAse ghaNAM loDhanA khIlA, vezazalAkA, caTTA, allapalanA puMja ane nikara hatA. te duryodhananI pAse ghaNI soyo, DabhaNo, koTillonA puMja ane niko hatA. ** tenI pAse ghaNAM zo-pracchanaka, piunla, kuhADA, nakhachedaka, darbhatRNanA jo ane niko rahetA hatA. - tyAre te duryodhana cAragapAla sIratha rAjAnA ghaNAM cora, pAradArika, graMthibhedaka, rAja apakArI, RNadhAraka, bhAlaghAtaka, vizvAsaghAtI, jugArI ane ghatadine pakSo pAse pakaDAvato, pakaDAvIne temane cattA paDato, loDhAnA daMDathI temanA mukhane phADato, pachI keTalAMkane tapelA tAMbAno, keTalAMkane varuono e pramANe sIsAno sa pIvaDAvato, ukaLatuM pANI, kSAratela pIvaDAvato, temaja keTalAMkano A badhAM vaDe abhiSeka karato hato.. keTalAMkane cA pADIne ghoDAnuM mUtra pIvaDAvato. keTalAMkane hAthInuM mUx cAvatuM gheTAnuM mUsa pIvaDAvato hato. * * keTalAMkane uMdhA mukhe pADIne saDasaDa zabadathI vamana karAvato, keTalAMkanA mastake te ja mUna kuMDa mUkato, keTalAMkane dbaMdhane bAMdhato, keTalAMkane pAdaodhaMdhane, e rIte heDa baMdhane, nigaDa baMdhane bAMdhato hato. keTalAMkanA aMgane saMkocI-maraDIne bAMdhato-hato. keTalAMkane sAMkaLa baMdhane bAMdhato, keTalAMkanA hAtha chedato yAvat zothI vidArato hato. keTAlaMkane vesulatAthI yAvatuM vaTavRkSAdinI chAlanI soTI marAvato hato. keTalAMkane cA pADI, tenI chAtI upara zilA mUkAvato, tenA upara moTuM lAkaDuM mUkAvI, tene puro pAse kaMpAvato hato. keTalAMkane tAMto vaDe yAvata sutaranA doraDA vaDe hAtha-paga baMdhAvato, baMdhAvIne kuvAmAM uMdhe mastake laTakAvI, DUbADI pANI pIvaDAvato. keTalAMkane khaga vaDe vAva4 kalaMbacIrathI chedAvato hato, pachI temAM kSaratela vaDe svaMgana karAvato. * * keTalAMkanA kapALamAM, kaMThamAM, koNImAM, DhIMcaNamAM, ganI pIMDImAM loDhAnA ane vAMsanA khIlA ThokAvato, vIchInA aAMkaDA khosAvato. * * keTalAMkanA hAtha ke paganI AMgaLIomAM soyone, Dabhanakone muLathI ThokAvato, pachI tenA vaDe bhUmine khaNAvato. keTalAMkanA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/6/29 zastra yAvat nakha chedanI vaDe aMgane chedAvato, pachI tene DAbha-kuza-Ardra vAdharI vaDe baMdhAvato, baMdhAvIne taDakAmAM tapAvato, sukelI cAmaDI cIrAvato. 53 tyArapachI te duryodhana cAkapAla AvA azubhakarma vaDe ghaNAM ja pApakarmanuM upArjana karIne 3100 varSanuM paramAyu pALIne maraNa avasare mRtyu pAmI chaThThI narakamAM utkRSTa bhAvIza sAgaropama sthitika vairakipaNe utpanna thayo. * vivecana-29 : vitta vakruSi - ghaNAM prakAre AzcaryabhUta, alaMkAriya karmI-kSukarma. savvaTThANazayyA, bhojana, maMtrasthAnAdi athavA zulka Adi AyasthAnamAM. savvabhUmiyA-prAsAda bhUmikA athavA sAtame mALe purA thatAM mahelamAM, athavA amAtyAdi sarve padomAM. dinna vicAra - rAjA dvArA anujJAta saMcaraNa ke vicaraNa. kalakala-cUrNAdi mizra jaLa. piNaddhati-paherAve che. kaI rIte ? loDhAnI sANasI vaDe. hAra-aDhAra saro, adbhuhAra-navasaro. cAvat zabdathI traNa sarohAra, pAlaMba, kaTIsUtrAdi paherAvyA. paTTa-lalATa AbharaNa, mugaTa-zekhaka. - - - te puruSane joIne gautamane prathama aArAnavat vikalpa thayo. jemake - meM naraka ke nairayika joyA nathI, paNa A puruSa naraka pratirUpa vedanA vede che cAvat zabdathI cayAparyApta bhojana-pAna grahaNa karIne bhagavaMta mahAvIra pAse AvyA. vAti - janmAMtaramAM A koNa hato ? gautame pUchyuM. bhagavaMta kahe che. rApAna - guptipAlaka. cAragakhaMDa-gupti upakaraNa. aMDUnikASThAdimaya baMdhana vizeSa, haDINa-khoTaka, puMja-sazikhara rAzi, nikara-rAzi mAtra. veNulatA-sthULa vaMzalatA, vetalatA-jalajavaMzalatA, ciMca-AMbalI, chiyANa-mRducarmakaza, kasa-cAmaDAnI lAThI - x - silA-zIlA, laula-lAkaDI, mugdha-mudgara - 4 - 4 - asi-khaDganA, karapata-krakacanA, khura-churAnA, kalaMbacI-zastravizeSa, kaDisakkara-vaMza salAkA, rAmyavAdharI, allapalla-vIMchInA pUMchanI AkRtivALA, DaMbhaNa-agnithI tapAvela lohazalAkA vaDe bIjAnA zarIre DAma devA, koTila-nAnA mudgara vizeSa pachANa-pracchanaka, pippala-nAnA kSurA, kuThAra-kuhADA, nakhachedaka-neraNI. ure aNahAra-RNa dhAraka, saMDapaTTa-dhUrta, pakhetI - pIvaDAve che, vapIDazekhara, mastake tenuM AropaNa, u5pIDA-vedanA - 4 - hatvacchinna hAtha-paga-nAkahoTha-jIbha-mastakanuM chedana kare che. satya svAdiya - khaDga vaDe vidAravuM. - X - sila dalAve - chAtI upara patthara rAkhe, tenA upara lAkaDu rAkhe, be puruSo vaDe lAkaDAnA baMne cheDe bese, lAkaDAne kaMpAve, jethI aparAdhInA hADakAM dabAve che. taMtI cAvat zabdathI vastra Adi kahevuM. agaDa-kUvo, ucUlayAlaga-mAthu nIce ane paga upara e rIte kUvAmAM utArI pANImAM DUbADe. parjoI pIvaDAve che - khavaDAve che ItyAdi laukikI bhASA kare che. avadhU-kRkATikA, khaluya-pAdamaNibaMdha, aliya bhaMjAveI - vIMchInA kAMTAne zarIramAM pravezAve che. sUI-soya, gaMbhaNa-soya pa vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda jevI loDhAnI khIlI, koTTilaka-mudgara, AoDAveI-praveza karAve che. bhUmiMkaMDuyAveI - AMgaLImAM praveza karAyela soya vaDe bhUmi khodAve che, mahA duHkha utpanna karAve che. darbha-samUla, kuza-nirmUla. * sUtra-30 : te duryodhana nakathI anaMtara uddhartIne A ja mathurA nagarImAM zrI dAma rAjAnI baMdhuzrI rANInI kukSimAM putrapaNe utpanna thayo. pachI baMdhuzrIe nava mAsa paripUrNa thatA yAvat putrane janma Apyo. tyArapachI te bALakanA mAtApitAe bAra divasa vItyA pachI A AvA prakAranuM nAma karyuM. amArA putranuM naMdiSaNa nAma thAo. tyArapachI te naMdiSaNakumAra pAMcadhAtrIthI pAlana karAto yAvat moTo thayo. tyAre te naMdiSaNakumAra bAlyabhAvathI mukta thaI yAvat vicare che. yauvana pAmI, yuvarAja thayo. pachI te naMdiSakumAra rAjyamAM yAvat aMtaHpuramAM mUrchita thaI, zrIdAma rAjAne jIvitathI rahita karavAne tathA pote ja rAjyalakSmIne potAnI karavAne ane pAlana karato vicaravA Iche che. tyArapachI te naMdisenakumAra, zrIdAma rAjAnA ghaNAM AMtara, chidra, vivarane zodhato vicare che. tyArapachI naMdiSeNakumAra, zrIdAma rAjAnA aMtara Adi prApta na thatAM, anya koI divase cita alaMkAskine bolAve che, bolAvI A pramANe kahyuM - he devAnupriya ! tuM zrIdAma rAjAnA sarva sthAnomAM, sarvabhUmimAM ane aMtaHpuramAM svacchaMdapaNe vicarato ane zrIdAma rAjAnuM vAraMvAra alaMkArika karma karato vicare che. tethI he devAnupriya ! tuM zrIdAma rAjAnuM alaMkArika karma karatA, tenA gaLAmAM charA vaDe kApI nAMkhe to huM tane ardhuM rAjya ApuM, jethI tuM amArI sAthe udAra kAmabhoga bhogavato vicarIza. tyAre te citta alaMkArika, naMdiSaNa kumAranA A arthavALA vacanane svIkAryu. tyArapachI te citta alaMkArikane AvA svarUpano yAvat utpanna thayo jo mArA A kAryane zrIdAma rAjA jANaze, to huM nathI jANato ke mane kevA azubha kumaraNa vaDe mAraze ? Ama vicArI bhaya pAmelo te zrIdAma rAjA pAse gayo zrIdAma rAjAne gupta rIte be hAtha joDI A pramANe kahyuM - he svAmI ! nizce naMdiSeNa kumAra rAjyamAM yAvat mUrchita thaIne Apane jIvitathI rahita karavA Icche che, svayaM ja rAjyazrI karato . pALato vicaravA Icche che. - tyAre te zrIdAma rAjA citta alaMkArikanA A arthane sAMbhaLI, samajIne ati krodhita thaI yAvat bhRkuTI caDAvI, naMdISeNa kumArane sevako pAse pakaDAvyo. pachI A prakAre vadhanI AjJA ApI. he gautama ! te naMdISeNa AvuM duHkha anubhavI rahyo che. naMdisenakumAra ahIMthI cyavIne maraNa samaye marIne kyAM jaze ? kyAM upajaze ? he gautama ! naMdiSaNakumAra 60 varSanuM parama Ayu pALIne mRtyu Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda 1/6/30 avasare mRtyu pAmI, ratanapabhA pRthvImAM nArakapaNe utpanna thaze, sarva saMsAra te pramANe pUrvavata kahevo. tyAMthI cyavI hastinApura nagaramAM matsyapaNe upajaze. te tyAM mAchImArathI vadha karAIne tyAM ja zreSThIkuLamAM janmI, pachI dIkSA laI, saudharmakathe jaIne, pachI mahAvideha kSetramAM janma laI * x * siddha-buddha-mukata-parinivRtta thaI sarve du:khono aMta karaze.. he jaMbU! nikSepa kahevo tema huM kahuM chuM. * vivecana-30 : aMtara - avasara, fcha - aA parivArava, viraha-vijanava, nikSepa - nigamana. * x * fSa * bhagavaMta samIpe A vyatikara jANIne huM kahuM chuM. [iftva%i ofma kahe che, kathAmAM naMdiSeNa nAma che.) muni dIparatnasAgare karela adhyayana-6-no TIkA sahita anuvAda pUrNa che adhyayana-uMbaradatta" che. - X - X - X - X - X - X - sUma-31 - sAtamAM Adhyayanano ullepa kahevo... he jaMbU! te kALe, te samaye pADalakhaMDa nagara hatuM. tyAM vanakhaMDa nAme udhAna hatuM, uMbaradattanuM yakSAyatana hatuM. te nagaramAM siddhArtha rAjA hato. tyAM pADalasaMDa nagaramAM sAgarA nAme RddhimAna sArthavAha hato, tenI patnI gaMgadattA hatI. te sAgaradano putra ane gaMgadattAno Atmaja ubaradatta no ahIna yAvatu pAMcendriya zarIrI putra hato. te kALe, te samaye bhagavaMta padhAryA, yAvat padiA pAchI gaI. te kALe, te samaye gautamasvAmI pUrvavata paSlasaMDa nagare AvyA. pADalasaMDa nagaranA pUrva dvArethI pravezyA. tyAM eka puruSane joyo, tene kharaja, koDha, jalodara, bhagaMdara, artha, kAma ane zvAsano roga hato. soLa caDela hatA * tenA mukha, hAtha, paga sojAvALA hatA. tenA hAtha ane paganI AMgaLI, tathA kAna-nAka saDI gayA hatA. tenA zarIramAMthI sI ane ha vahetA hatA. tenA zarIramAM ghaNAM vaNo hatA. te ghaNonA mukhamAM kIDA khadabadatA hatA. tenAthI pIDAto hato. temAMthI para ane lohI vahetA hatA. tenA nAka-kAnamAMthI rasI nIkaLatA hatA. te vAraMvAra para-lohI - kRminA kogaLAnuM vamana karato hato. te kaSTakAraka, karuNA upajAve tevA, nIrasa zabdane bolato hato, mArgamAM mAkhIono moTo samUha tene anusarato hato, kezano samUha phUTelo hovAthI tenA mastakaparanA kezo atyaMta vikharAyelo hato. teNe khaMDita-phATela vaTa pahereluM hatuM, tenA hAthamAM kuTela hIbara ane kuTalo ghaDo hato, A rIte te puruSa ghera-ghera dehabalIe karIne AjIvikA karato pharato hato, tene [gautamasvAmIe joyo. tyAre gautamasvAmI ucca-nIca yAvatuM bhramaNa kare che yathApayati grahaNa kare che. pADalImaMDanI nIkaLIne bhagavaMta mahAvIra pAse AvI, bhojana-pAnA dekhAza, bhagavaMtanI anujJA pAmIne yAvata bilamAM sApa jAya tema AhAra kI saMyama-tApathI AtmAne bhAvatA rahyA. pachI te gautamasvAmI bIjA cha tapanA pAraNe pahelI porasImAM sajhAya karI yAvatuM pADalisaMDa nagaranA dakSiNa dvArethI pravezyA. te ja paNa joyo ke je araja Adino raoNgI hato, ItyAdi sarve pUrvavat yAva4 saMyama ane tapathI vicare che. tyArapachI gautamasvAmI trIjI vakhata chaOMnA pAraNe pUrvavat yAvatu pazcima dvArathI pravezatA te ja kharAdi vyAdhivALA puruSane joyo. cotha chaThThane pAraNe uttara dvArethI pravezatA tene ja jaIne gautamasvAmIne Avo vicAra utpanna thayo ke aho A puraNa potAnA pUrvanA jUnA upArjana karelA karmonuM phaLa bhogave che cAvat kahyuM Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/7/31 61 bhagavan ! nizce huM chanA pAraNe yAvat bhrama karatA pADalasaMDa nagare pahoMcyo, pahoMcIne pADalIsaMDanA pUrva dvArethI pravezyo, tyAM meM eka kharaja AdinA vyAdhivALA puruSane joyo yAt bhikSAthI te AjIvikA karato hato. bIjA chaTThanA pAraNe uttara dvArethI pravezatA te ja puruSane yAvat AjIvikA karato rahelo joIne vicAra Avyo. A pramANe pUrvabhava pUchatA, bhagavaMte uttara Apyo - he gautama ! nizce te kALe, te samaye A jaMbudvIpanA bharatakSetramAM vijayapura nAme nagara hatuM. te vijayapura nagare kanakaratha nAme rAjA hato. te kanakaratha rAjAne dhanvaMtarI nAme vaidha hato. te aSTAMga Ayurvedano pAThaka hato. te A pramANe kumArabhRtya, zAlAya, zatmahatya, kAyacikitsA, jaMgola, bhUtavidhA, rasAyaNa, vAjIkaraNa. te vaidha zivahasta-sukhahasta-laghuhasta hato. tyArapachI te dhanvaMtarI vaidha vijayapuramAM kanakaratha rAjAne, aMtaHpurane, bIjA paNa ghaNAM rAjA, Izvara yAvat sArthavAhanate tathA bIjA paNa durbaLa, glAna, vyAdhita, rogIne tathA anAtha ane AnAthane, zramaNa-brAhmaNa-bhikSuka kAroTika-kApAlikane A sarve AturomAM keTalAMkane matsya-mAMrAno upadeza Apato. keTalAMkane kAcabAnuM mAMsa, e pramANe grAha-magara-susumAra-bakarA-gheTA-rojhasuvara-haraNa-sasalA-gAya-bheMsanuM mAMsa khAvAno, keTalAMkane titara-vartaka-kalApakapota-kukaDA-mayuranA mAsano, bIjA paNa ghaNAM jalacara-sthalacara-khecara AdinA mAMsane khAvAno upadeza Apato hato. te dhanvaMtarI vaidha paNa te ghaNAM matsya yAvat moranA mAMsane ane ghaNAM jalacara-sthalacara-khecaranA mAMsane sekIne, taLIne, bhuMjIne surA Adi sAthe AsvAdo vicarato hato. tyArapachI te dhanvaMtarI vaidha AvA azubha karmothI ghaNAM pApakarmane upArjita karI 3200 varSanuM parama Ayu pALIne kALa mAse kALa karI chaThThI narakamAM utkRSTa bAvIza sAgaropama sthitika vairayikapaNe utpanna thayo. - tyAre gaMgadattA, je jAtaniMdukA hatI. tenA bALako janmatAM ja maraNa pAmatA hatA. tyAre te gaMgadattA sArthavAhIe anya koI divase madhyarAtri kALa-samaye kuTuMba ciMtAthI jAgatI hatI. tyAre Avo vicAra utpanna thayo. nizce huM sAgaradatta sArthavAha sAthe ghaNAM varSothI udAra mAnuSI kAmabhogo bhogavatI viyara chuM, paNa meM eka paNa bALaka ke bAlikAne janma Apyo nathI. te mAtAo dhanya che, putyavAna che, kRtArtha-kRtalakSaNa che, te mAtAonA janma ane jIvitanuM phaLa prApta karela che, huM mAnuM chuM ke je mAtAonA potAnI kukSithI utpanna thayelA bALako nidha lubdhaka, madhura vacana bolatA, manmana karatA, stanamULa kakSa deza bhAge sakatA, mugdha hoya, vaLI komaLa kamaLanI upamAvALA hAtha vaDe tene grahaNa karI khoLAmAM besADe che tyAre te bALako madhura ullApane Ape che, maMjula zabdo bole che. [5] huM adhanya-apunya-akRt punya chuM, AmAMnuM kaMI paNa na pAmI. viSAka aMgasUtra-saTIka anuvAda mAre mATe zreyaskara che ke yAvat sUrya jAjvalyamAna thatAM sAgaradatta sArthavAhane pUchIne ghaNAM puSpa-vastra-gaMdha-mALA-laMkAra laIne, ghaNAM mitra jJAti-nijaka-svajana-saMbaMdhi-parijana mahilAo sAthe pADalamaMDa nagarathI nIkaLIne bahAra uMbaradatta yakSanA yakSAyatane jaIza. jaIne tyAM ubaradatta yajJanI mahAha - puSpAni karIne, DhIMcaNane pRthvI para rAkhI, page paDI AvI mAnatA karuM . 62 he devAnupriya ! jo huM koI bALaka ke bAlikAne janma ApIza, to huM tamArA yAga, dAna, bhAga ane akSayanidhimAM vRddhi karIza. ema karIne mAre mAnatA mAnavI te kalyANakAraka che, A pramANe vicArI, bIje divase yAvat sUrya jAjvalyamAna thayo tyAre sAgaradatta sArthavAha pAse AvI. AvIne sAgaradatta sArthavAhane A pramANe kahyuM - nizce he devAnupriya ! huM tamArI sAthe bhoga bhogavuM chuM yAvat eke bALaka na pAmI. he devAnupiya ! tamArI AjJA pAmIne yAvat [uMbaradatta yakSanI mAnatA mAnavAne IcchuM chuM. tyAre sAgaradatta gaMgadattAne kahyuM - he devAnupiyA ! mAro paNa A ja manoratha che, huM kayA upAyathI putra ke putrIne janma ApIza ? gaMgadattAne anujJA ApI. tyAre te gaMgadattA, sAgaradatta sArthavAhanI anujJA pAmIne ghaNAM puSpa Adi laI yAvat mahilAo sAthe potAnA gherathI nIkaLI, nIkaLIne pADalasaMDa nagaranI vaccovaccathI nIkaLI. nIkaLIne puSkariNIe AvI. AvIne puSkariNInA kinAre ghaNAM puSpa-va-gaMdha-mAlA-alaMkAra lAvIne puSkariNImAM utarI, utarIne jaLanAna karyuM, karIne jalakrIDA karatI, nAna karI, kautuka-maMgala-prAyazcitta karI, bhInA paTazATakane paherIne puSkariNImAMthI bahAra AvI. te puSpAdi laIne uMbaradatta sAnA cAyatane AvI, AvIne ubaradatta yakSane jotAM ja praNAma karyA, karIne morapIMchI vaDe pramArjana karyuM, karIne jaLadhArA vaDe snAna karAvyuM. karAvIne bArIka vastra vaDe gAtrayaSTine luMchI, pachI yakSane zveta vastra paherAvyA. mahAha puNya-vastra-mALA-gaMdha-sUrNA rohaNa karyuM, karIne dhUpa uvekhyo. DhIMcaNathI page paDIne Ama kahyuM - devAnupriya ! jo huM bALaka ke bAlikAne janma ApIza, to yAvat mAnatA mAnI, mAnIne je dizAmAMthI AvelI, te dizAmAM pAchI gaI. tyArapachI te dhanvaMtarI vaidhano jIva te narakomAMthI anaMtara udghardIne A ja jaMbudvIpamAM pADalasaMDa nagaramAM gaMgadattAnI kukSImAM putrapaNe utpanna thayo. tyArapachI te gaMgadattAne traNa mAsa bahu pratipUrNa thatAM AvA svarUpano dohada utpanna thayo . te mAtAo dhanya che yAvat temanuM jIvita saphaLa che je vipula azana, pAna, khAdima, svAdima taiyAra karAve che, karAvIne ghaNI strIo sAthe yAvat parIvarIne te vipula azanAdi ane surAne tathA puSpa Adine yAvat grahaNa karIne pADasasaMDa nagaranI vaccovacathI nIkaLe che, nIkaLIne puSkariNI jAya che. jaIne puSkariNImAM utare che, nAna yAvat prAyazcitta karI, te vipula Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda 1/31 AzanAdi ghaNI mitra, jJAti, yAvata strIo sAthe ApavAdanI potAnA dohadane pUrNa kare che. A pramANe vicAryuM. vicArIne bIje divase sAva sUrya javalyamAna thatAM sAgaradatta pAse AvIne Ama kahyuM - mAtAo dhanya che cAvatuM dohada pUrNa kare che to huM paNa cAvatuM tema IcchuM chuM. tyAre sAgaradatta sAthatAhe gaMgadattAne A vAta mATe anujJA ApI. tyAre te gaMgadattA sAgaradattanI anujJA pAmavAthI vipula aAna, pAna, khAdima, svAmi taiyAra karAve che. te vipula ArAnAdi ane surA Adi tathA ghaNAM purapAdi ekaThA karAve che. pachI cAvatuM snAna karI, balikarma karI uMbaradadnA yakSAyatane yAvat dhUpa uvekhI, puSkariNIe jAya che. pachI te mitra cAvatuM mahilAo gaMgadattA sAryavAhIne savaliMkArathI vibhUSita kare che. tyArapachI gaMgadattA te mitra, jJAti bIjI paNa ghaNI nagara strIo sAthe te vipula AzanAdi ane suratane AsvAdatA dohadane pUrNa kare che, karIne je dizAmAMthI AvelI te dizAmAM pAchI jAya che. te gaMgadattA prazasta dohadavALI thaIne garbhane sukhe sukhe vahana kare che. pachI teNI nava mAsa bahu pratipUrNa thatA yAvat bALakane janma Ape che. sthitipatita kare che yAvatu je kAraNe A bALaka ubharadad yakSanI mAnatAthI prApta thayo, tethI bALakanuM ubaradatta nAma thAo. pachI te uMbaradasta bALaka pAMca dhAtrI vaDe grahaNa thad uchare che. tyArapachI saradatta sAthatAha vijayamitra"nI jema cAvatuM maraNa samaye maraNa pAmyo. gaMgadattA paNa maraNa pAmI, ubaradasta ujhikanI mAphaka gharamAMthI bahAra kADhI mukAyo. tyArapachI uMbaradattane anya koI divase zarIramAM eka sAthe soLa rogAtako utpanna thayA. te A - zvAsa, kAsa yAvata koDha. tyAre te uMbaradasta soLa segAdI abhibhUta thaIne saDelA hAthavALo Adi thaIne yAvatuM vicare che. he gautama! nize A pramANe uMbaradatta tenA jUnA-purANA saMcita karmone cAvatu anubhavato rahe che. bhagavan! te uMbaradatta maraNa samaye marIne kyAM jaze ? kyAM upajaze ? gautama ! uMbaradasta ura-vanuM parama Ayu pALIne maraNa avasare maraNa pAmI A ratanapabhA pRdImAM nairAyikapaNe upajaze. saMsAra bhramaNa pUrvavatu. pachI hastinApuramAM kukaDA rUpe janmaze. goSThI dvArA vadha pAmI pUrvavat hastinApumAM zreSThI kuLamAM upajaze. bodha pAmI, dIkSA laI saudharma kaye jaI, . mahAvidehe janmI, dIkSA laI siddha thaze.. * vivecana-31 : sAtamAM adhyayanano uhopa kahevo. #g - khajavALo. douyariya-jalodarika, bhagaMdaliya-bhagaMdaravALo, sogila-sojAvALo. thivithiviMta-A anukaraNa zabda che. vaUTmuI vraNa mukhamAM kIDAo vaDe upara pIDA karAto. lAla-lALanA taMtu, - x - abhikhaNa-vAraMvAra. kaDhaMkalezahetuka, kaluNa-karuNotpAdaka, visara-virUpadhvanI, kUcamANa-avyakta zabda karato. bAkI badhuM pahelA adhyayanavatu. - x * pADa-pADaliiDa nagarathI. paDiNa-nIkaLe che, bhagavaMta mahAvIra pAse jAya che, IryApathikI pratikame che, bhojanapAna Aloce che, dekhADe che. - X - bilamAM sarpa praveze tenI jema rasarahitapaNe AhAra kare che. Ayurveda-vaidyakazAstra, kumArabhisya-bALakonA poSaNamAM sAruM zAstra - 4 - talimita vyAdhi upazamanAyeM. salAma-zalAkA karma, tenuM pratipAdaka taMtra, te urdhvagata jaMtunA rogonA zravaNa-vaMdanAdi roganA upazamanArthe. sallahad-zalyane haNIne uddhavuM tenuM pratipAdaka zAstra kAya tigiccha-javarAdi roga grasta zarIranI cikitsA, madhyAMgamAM rahelA vara, atIsArAdinA zamana mATenuM taMtra, jaMgola-viSaghAta kiyA nAmaka, sarpa ke kIDA AdithI DaselanA vinAzArthe vividha viSa saMyoga zamAvavA. bhayavejjabhUtonA nigraha mATenI vidhA, deva-asugaMdhavadithI pIDita cittanI zAMtikarma, balikaraNAdi vaDe grahonuM upazamana. sAyaNa-amRta sanI prApti, Ayu-meghAkara ane roganA apaharaNa mATenuM taMtra. vAjIkaraNa-zukanI vRddhi vaDe ghoDA jevo kasyo tenuM - x * zAstra. sivahatya-Arogyakara hatuM. suhatya-prazastakara ke sukhahetu hatuM. ladhuhI-dakSad. rAjA, Izvara cAvI talavara, mADaMbika, kauTuMbika, zreThI. dumbala-kRza, hItabala, gilANa-kSINa harSane zokajanita pIDA, vAhiya-vyAdhi, cirasthAyI kuSTha Adi athavA uNa Adi vaDe abhibhUta. tethI rogika-saMjAta cirasthAyI varAdi doSa. AvuM kone hoya ? sanAcasvAmIvALA, aNAha-2vAmI vagaranA, samaNa-gerikAdi, bhikakhAga-te sivAyanA, karoDika-kApAlika, Aura-cikitsA na thayela. * * * niyamaka isaMbhUta-potAnA saMtAno. * * * * * * * apuNa-punyarahita, kyapuH-avihitapunya athavA apujJa-apUrNa manorathapamAthI. eto-AvI bALa peTAyo. - x - kalaMka cAvat zabdagI sami vItyA pachI prabhAta thatAM, vikasita je paDA ane kamaLa jevA komaLa, nayanano unmeSa thato, lAla prabhAvALo sUrya teja vaDe jajavalyamAna thato. yoga-pUjA ke yAtrA, dAya-dAna, bhAya-lAbhano aMza, khayanihidevano bhaMDAra, aNuvaphissAmi-vRddhi pamADIza. ovAIya-mAnatA. uvAINita-cApanA karavAne, mAnatA mAnavAne. kautuka-mazI, paMDrakAdi. maMgala-dahIM, cokhA Adi. ullabhInI, paTa-pAvaraNa, sATaka-vastra, muni dIparatnasAgare karela adhyayana-kanjho TIkAsahita anuvAda pUrNa Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jra che adhyayana-8-"zauryadatta" che - X -X - X - X - * sUga-3ra AThamA adayayanano uopa kahevo. ** he bhUA te kALe, te samaye zauryapura nagara, zaucavitasaka udhAna, zaurya yakSa, zauryadatta rAja hato te zauryapura nagaranI bahAra IzAnakhUNAmAM mAchImArono eka pADo-mahollo hato. tyAM samudradatta nAme atyaMdha raheto hato. te aArmika yAvatuM duutyAnaMda hato. te samudradattanI samudadi nAme ahIna paMcendriya zarIra paranI hatI. te samudradattano pxsamudradattAno Atmaja zauryadatta nAme ahIna yujha hato. kALe, te samaye svAmI padhAryA rAvata parSadha pAchI gaI. te kALe, te samaye gautamasvAmI rAvatuM zauryapura nagaranA ucca, nIca, madhyama kuLomAM yathA pati samudAna bhinna laIne zauryapurathI nIkaLyA. te mAchImAra mahollAnI kaMIka najIkathI pasAra thatA mahA-moTI manuSyaparSadAnI maNe jeyuM ke eka purUSa zuka, bhukhyo, nimasi, asthi-camathI maDhela hADakAnuM paMjara jevuM hatuM, hADakAM kaDakaDa karatA hada. teNe bhInuM vastra pahereluM. tenA gaLAmAM mAchalIno kAMTo lAgelo hato. tethI te kadakArI, karuNa, visvare AkraMda karato hato. vAraMvAra te paddha lohI ane kRminA kogaLA vamato hato, tevA yuvAne joyo, joIne gautamasvAmIne Avo vicAra thayo : A paNa jUnA kamanuM phaLa bhogave che. A pramANe vicArI bhagavaMta mahAvIra pAse yAvat pUrvabhava pUNyo yAvat bhagavate uttara Apyo - he gautama! te kALe, te samaye A ja jaMbUdvIpamAM bharavojhamAM naMdIpura nagara had mitra rAja hato, te mane zIvaka nAme soyo hato. te adhArmika yAvatuM duutyAnaMda hato. te zIvaka soIyAne ghaNAM machImAra, vAsuki, zAkunika dainika bhojanavetanI hatA. te roja ghaNAM nAnA matsya yAvatu patakAtipatAka masja, bakarA vAva4 pADA, titara rAvatuM morane jIvitathI rahita karIne pIcaka rasoI pAse lAvatA. bIja paNa ghaNAM titara cAvatuM morane pAMjarAmAM purIne rahetA hatA bIja paNa ghaNAM paraSo dainika bhojana-vetanathI ghaNAM titara yAvatuM morane mArI nAMkhIne zIvakane aApatA tyAre te zIyaka rasoIyo ghaNAM jalayara, sthalacara, becaranA mAMsane kApaNI vaDe kApI rAkhato, te A - sUma, goLa, dIdha, hRva kakaDA karI, hImamAM pakAvI, janma-dhama-vega vAyuthI pakAvI, kALA-hIMgaloka vaNavALa kI, chAsa-AmaLAnadrA-koTha-dADama-mInA rasathI mitra karI, pachI tene anie mUkI, tela AdithI taLIne, bhuMjIne, pakAvIne taiyAra karato hato. bIjA paNa ghaNAM matsya, mRga, tetaranA mAMsanA sa rAvatuM moranA mAMsanA sa tathA bIjuM vipula lInuM zaka Adi taiyAra karAvato hato, mitra rAjAnA bhojana samaye [16/5 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda laI jato. te zIyaka soIyo pote paNa ghaNA mAMsa Adi yAvatuM jalacara AdinA mAMsanA rasa, lIlA zAka e sarve zekelA, tolA, rAMdhelA hatA, te sarvanA bhojananI sAthe madirAnuM AsvAdana karato hato. tyAre te pIka soIyo, A zubha kathiI ghaNAM pApakarma upajIne 3300 varSanuM paramANu pauLIne mRtyu avasare marIne jhI narakamAM jJa thayo. * tyAre te samudradatA niMdu hatI. teNInA jamatA bALako ja nAza pAmatA hatA. gaMgadattAnI jema vicAryuM. pUchIne mAnatA mAnI, dohada thayo cAvatuM bALaka thayo. cAvatuM amAro A sau yajJanI mAnatAthI prApta thayo. tethI amArA A pumanuM zauryadatta nAma thAo. zauryadatta putra, paMca ghI vaDe pAlana karAto yAva4 bAlyabhAvathI mukata thaIne, vijJAna pati may I, yauvanane pAmyo. tyAre te samudradatta koi divase mRtyu pAmyo. pachI te zIdane ghaNAM mitrajJAti sAthe rudana karatAM samudradattanuM nIraNa karyuM. laukika mRtaka kAryo karyAM. koI divase varSa mAchImAno mahattaka thaIne viyA lAyo. tyAre te saupadad mAchImAra, azArmika kAva4 pAnada thayo. tyAre te Deltd ghaNAM pakSone dainika bhojana ane vetanathI rAkhelA, je roja vahANa vaDe yamunA mahAnadImAM pravezatA ane ghaNAM kahagAlana vaDe draha mathana-vahana-pavahaNa vaDe arthapula, paMcapula, matsyabaMgha, mastrapuccha, jaMbhA, tisisa, misisa, dhisarA, hillIsI, jhilIri, jALa, gala, phUTapAtha patinI mAchalI pakaDavAnI paLo vaDe, chAlabaMdAnasutarabaMdhana-vALabaMdhana vaDe ghaNAM nAnA masso yAvatu patAkAtipatAkA matsyone grahaNa karI, eka nAvamAM bharI, kAThe lAvIne masyakhala karatA, tene taDako ApatA. bIja paNa ghawl o tnika bhojana-vetanI ve taDakA dIdhelA masyone pakAvI, taLI, bhujIne rAjamArge AjIvikA karatA vicad ed. * * te zauryadatta pote paNa ghaNAM GNa matsya cAvatu patAkApatikone pakAvI, bhujIne surAdi sAthe AsvAdato raheto hato. tyAre te zauryadita mAchImAra anya koI divase te mAMsanA TukaDA kAvItaLI-bhujIne AhAra karatA masjakaMTaka gaLe lAgI gayo. tyAre te zauryadine mA vedanAthI abhibhUta thaIne kauTuMbika puraSone bolAvyA, bolAvIne kahyuM - he devAnupiyo : tame jAo, saupuiranA zRMgATaka yAvata mAmiAM moTA-moTA zabdothI ughoSaNA karAvatA kaho ke - he devAnupiyo zauyadattane marUnA kAMTo gaLAmAM bharAI gayo che, to je koI vaidha Adi sau mAchImAranA gaLAthI mAchalIno kAMTo kADhI Apaze, tene zauryadina vipula ayasaMpadA Apaze. tyAre te kauTuMbika paraSoe ukta udghoSaNA karAvI. tyAre te ghaNAM vaidha jAdi aAvI uddaghoSaNA karI sabhaLIne zaudittanA ghera AvyA. zaurya mAchImAra pAse AvI, ghaNI aupapAtikI di buddhi che Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1|8/32 pariNAma pAmelA, teoe vamana-chana-utpIDana-kavalagrAha-zalyoddharaNavizalpakaraNa vaDe zauya mAchImAranA matsyakaTakane gaLAmAMthI kADhavAne Inzyo paNa tene kADhavA ke vizodhi karavAmAM samartha na thayA. tyAre te ghaNAM vaidhAdi jyAre zauryanA matsyakaTakane gaLAmAMthI kADhavA samartha na thayA tyAre thAkIne yAvat je dizAmAMthI AvelA, te ja dizAmAM pAchA gayA. tyArapachI zauki maDimAra vaidhanA pratikArathI kheda pAmyo, te du:kha vaDe moTo parAbhava pAmI, zuSka thaI yAvat vicare che. he gautama ! A rIte zauditta jUnA purANA karmone anubhavato vicare che. bhagavan ! zaurya macchImAra ahIMthI marIne kyAM jaze ? kyAM upajaze ? gautama ! 70-varSanuM paramANu pALIne, mRtyu pAmI. ratnaprabhA pRthvImAM jaze, te pramANe sAte pRthvIno saMsAra kahevo. pachI hastinApuramAM mAchalo thaze. tyAM mAchImAra dvArA hAIne, tyAM ja zreSThIkuLamAM janmI, dIkSA laI, saudharmakaO jaI, mahAvidehe janma laI, mokSe jaze. 67 * vivecana-32 : macchasthya - mAchImAra, sahmaccha yAvat zabdathI khavallamacchA, vijJiDimacchA, halimacchA ItyAdi patAkA sudhI kahevuM. matsyanA bhedone rUDhithI jANavA. a yAvathI bakarA, gheTA, rojha, suvara, mRga Adi. saCkhaMDita - sUkSma khaMDa karAyela, vaTTa-vRtta khaMDita, dIha-dIrgha khaMDita, rahasyahrasva khaMDita. himapa-zIta vaDe pakAvela. - X - mAruNyapa-vAyu vaDe pakAvela. - x - mahiTTANi-chAsa vaDe saMskArela, Amalarasita-AmaLAnA rasa vaDe saMsRSTa. muddiyArasitadrAkSanA rasathI saMsRSTa - 4 - talita-tela Adi vaDe agnimAM saMskArela, bhayiagni vaDe bhaMjita, solliya-zULa vaDe pakAvela. maccharasa-matsyanA mAMsano rasa, eNijja-mRganuM mAMsa, - 4 - hariyasAga-patrazAka - 4 - ciMta-manoramya utpatti kahevI. - x - gaMgadattA, te sAtamAM adhyayanamAM kahela. ApucchaNa-patine pUchIne. - x - ovAIya-upayAcita. dohada-gaMgAdattAmAM kahyA mujaba kahevA. egaDDiya-nAva. - X - hrada galana-draha madhye matsyAdi grahaNArthe-bhramaNa ke pANIne kADhavuM te. hrada mAna-drahanA jaLanuM vRkSa zAkhA vaDe viloDana. hradavahanajAte ja drahathI jaLanuM nIkaLavuM te. hRdapravahaNa-drahanA jaLanuM prakRSTa vahana. - X - vamaLa - vamana, chaNa-chardana, uvIlaNa-avapIDana, kavalagrAha-gaLAnA kAMTAne kADhavA mATe sthULa kavaLanuM grahaNa - x - zalyoddharaNa-yaMtra prayoga vaDe kAMTo kADhavo. vizalpakaraNa-auSadhanA sAmarthyathI. visohitae-paru Adi kADhavA. muni dIparatna sAgare karela adhyayana-8-no TIkAsahita anuvAda pUrNa vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda O adhyayana-9-"bRhaspatidatta" [devadattA] zra -- x -- * -- x -- x -- x -- x -- * sUtra-33 : adhyayana-no upa kahevo. - he jaMbu ! te kALe, te samaye rohItaka nAma Rddha nagara hatuM. pRthvIvataMka udhAna hatuM, dharaNa sanuM cakSAyatana hatuM. vaizramaNa datta rAjA, zrI rANI, puSpanaMdikumAra yuvarAja hato. te rohItaka nagaramAM datta nAme ADhya gAthApati raheto hato, tene kRSNazrI nAme patnI hatI. te dattanI putrI ane kRSNazrI bhAryAnI AtmajA devadattA nAme putrI hatI. te ahIna yAvat utkRSTA, utkRSTa zarIrI hatI. te kALe, te samaye svAmI padhAryA sAtat paryAdA nIkaLI. te kALe, te samaye gautamaravAmI chaThTha tapanA pAraNe pUrvavat yAvat rAjamArge padhAryA. hAthIghoDA-puruSane joyo. te puruSo madhye eka strIne joI. teNI avakoTaka baMdhane bAMdhelI, kAna-nAka chedAyelA hatA yAvat zULa vaDe bhedAyelI joI. Avo vicAra thayo, pUrvavat yAvat kahyuM - A strI pUrvabhavamAM koNa hatI ? bhagavaMte kahyuM - hai gautama ! nizce - te kALe, te samaye A ja jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM supratiSTha nAme RtaM nagara hatuM. tyAM mahona rAjA hato, tene dhAriNI Adi 1000 rANI aMtaHpuramAM hatI. te mahAsena rAjAno putra, dhAraNI devIno Atmaja sIMhasena nAme kumAra hato. te ahIMna yAvartI yuvarAja hato. tyAre te sIMhasena kumAranA mAtApitAe koI divase 500 uMcA prAdAvAMsako karAvyA. tyArapachI te sIMhonakumArane koI divo zyAmA Adi 500 zreSTha rAjakanyAo sAthe eka divase pANigrahaNa karAvyu. 500-500no dAyajo Apyo. pachI sIMhasenakumAra zyAmA Adi 500 devI sAthe uparI prAsAdamAM yAvat vicaravA lAgyo. tyArapachI te mahasena rAjA koI divase mRtyu pAmyo. nIharaNa karyuM, sIMhasena mahAn rAjA thayo. pachI sIMhasena rAjA zyAmA rANImAM mUrchita Adi thayo. bAkInI rANIno Adara karato nathI, jANato nathI. e rIte Adara na karato, na jANato te vicarato hato. tyArapachI 499 rANIonI 499 dhAva mAtAo A vRttAMta jANIne vicAravA lAgI ke nizce siMhasena rAjA zyAmA rANImAM mUrchitAdi thaI ApaNI putrIono Adara na karato, na jANato - x - vicare che. to ApaNe zreyasara che ke ApaNe zyAmA rANIne agni-viSa-zastra prayogathI mArI nAMkhavI. A pramANe zyAmA rANInA aMtara-chidra-vivarone zodhatI zodhatI vicaravA lAgI. tyAre zyAmA devIe A vRttAMta jANIne Ama kahyuM - he svAmI ! mArI 499 zauyo ane tenI 499 mAtAo A vRttAMtane jANIne paraspara ema Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kao vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda 1/9/33 kahetI hatI ke - sIMhona rAjA zyAmA rANImAM mUrjita thayo che, cAvata zodhatI vicare che. to na jANe mane kevA kumaraNa vaDe mAraze. ema vicArIne bhaya pAmI kopa dharamAM gaI. jaIne pahata manavALI thaI rAvatuM ciMtA karavA lAgI. tyAre te sIMhasena rAjA A vRttAMta jANIne kopa mAM zyAmAM rANI pAse Avyo, AvIne teNIne apahata manavALI yAvata joI, joIne A pramANe kahyuM - he devAnapiyA! tuM kema cAvatuM ciMtAmana cho ? tyAre zyAmA rANIe, sIksena rAjAne Ama kahetA sAMbhaLIne uSNa vacano vaDe sIMhona rAjAne kahyuM - nize he svAmI ! mArI 499 sapanI ane 49 mAtAo tamAro mArA upara raNa jANI, teoe paraspara kahyuM ke- sahasena rAja zayAmArANI upara murzita che - x * cAvata chidrAdi zodhatI rahI che, na jANe kaI rIte mAraze cAvatuM tethI ciMtAmAM chuM. tyAre sIMhona rAjAe zyAmA rANIne kahyuM - devAnupiyA ! tuM apahata cAvata ciMtAmana na thA. huM kevI rIte yatna karIza ke jethI tArA zarIrane koIthI paNa AbhAdhA, prabhAdhA na thAya, ema kahI tene IsTa Adi vANI vaDe AzAsita karItyArapachI tyAMthI nIkaLI, teNe kauTuMbika puruSone bolAvIne kahyuM - he devAnupiyo ! tame jAo ane supratiSTha nagaranI bahAra eka mahA phUTAgAra zAlA karAvo, je aneka staMbha saMiviSTa hoya, pAsodIyAdi karAvo. pachI mArI AjJA pAchI Apo. tyAre te kauTuMbika puruSoe be hAtha joDI cAvatuM AjJA svIkArIne supatiSTha nagaranI bahAra pazcima dizA bhAgamAM eka moTI kUTAgAra zALA yAvatuM karAvI, je aneka staMbha saMniviSTa, prAsAdIyAdi hatI. pachI sauona rAjA pAse AvIne temanI AjJA pAchI soMpI. tyAre sIMhona sAme koI divase 499 rANI ane 49 mAtAone AmaMtrI. pachI te 49 rANIo ane 49 mAtAone sona rAjae AmaMtraNa apAtA, savaliMkAra vibhUSita thaI yathAvaibhava saMpatiSTha nagare sIMhasena rAja pAse AvI. tyAre te sIMhona rAjAe 49 rANIo ane 49 mAtAone kUTAgara zALAmAM AvAsa Apyo. tyArapachI sIhasena rAjAe kauTuMbika purone bolAvyA, bolAvIne kahyuM - devAnupiyo ! tame jAo ane vipula anAdi lAvo tathA ghaNAM ja puSagaMdhava-mALAalaMkArone kUTAgAra zALAmAM laI jAo. tyAre te kauTuMbika pue te pramANe laI gayA. tyAre te 49 rANIo ane 49 mAtAone saliMkAsthI vibhUSita karI. karIne te vipula AzanAdi ane susa Adi AsvAdanA vagere karatI, gaMdharva ane nATaka vaDe upagIta karAtI vicAravA lAgI. tyAre sIMhasena madhyarAtri kALa samaye ghaNAM paraSo sAthe saMparIvarIne kuTAra zALAe Avyo. AvIne kUTAgara zALAnA dvAro baMdha karyuM, kUTAra zALAne cotaraphathI ani saLagAvyo. tyAre 49 rANI, 49 dhAvamAtAo, sIMhasena rAja vaDe baLAtA rotI-kakaDatI trANa, azaraNa thaI mRtyu pAmI. tyAre sIMhasena rAja AvA azubha kamadithI ghaNAM pApakarmo upAjI 3400 varSanuM paramANu pALIne mRtyu avasare mRtyu pAmI chaThThI nakamAM utkRSTa bAvIza sAgaropama sthitimAM utpanna thayo. tyAMthI anaMtara uddhatana rohItaka nagaramAM dad sAviAhanI kRSNazrI nAmaka panInI kukSiAmAM punIpaNe utpanna thayo. tyArapachI kRSaNazrIe nava mAsa purA thatA cAvatuM putrIne janma Apyo, je sukumAla, surUpa hatI. pachI te kanyAnA mAtApitAe bAra divasa vyatIta thatA vipula AzanAdi taiyAra karAvI cAvatuM mitra jJAti nAmakaraNa karyuM. amArI A kanyAnuM devadatta nAma thAo. pAMca dhAtrI vaDe pariMgRhIta thaI yAvatu ucharavA lAgI. kALakrame teNI bAhyabhAvathI mukta thaI, yauvata-rUSa-lAvaNya vaDe yAvatuM atI utkRSTA, utkRSTa zarIrI thaI. tyArapachI te devadattA kanyA koI divase snAna karI yAvata vibhUSita thaI ghaNI dAsI vaDe cAvatu parIvarIne uparI AkAzatalamAM suvarNanA DA vaDe krIDA karatI rahelI. tarapha vaikAmaNa datta rAja snAna yAvatu vibhuSA karI azva upara besI, ghaNAM paraNo sAthe saMparIvarIne azva vAhanIkAe nIkaLelo hato tyAre data gAthapatinA gharanI kaMIka samIpathI nIkaLyo. tyAre te vaizramaNa rAjAe yAvatu jatA-jatA devadattA kanyAne uparI akArAtaLe suvarNanA daDA vaDe ramatI joI. devadattA kanyAnA cauvana ane lAvaNyathI yAvata vismIta thaIne kauTuMbika puruSone bolAvyA, bolAvIne Ama kahyuM - ' he devAnupiyo ! A konI putrI che ?, tenuM nAma zuM che ? tyAre kauTuMbika paraSoe vaizramaNa rAjAne be hAtha joDIne kahyuM- he svAmI : A datta sAviAhanI putrI, kRNazInI AtmA devadattA nAme rUpa-nyauvana ane lAvaNayathI utkRSTa, utkRSTa zarIra kanyA che. tyAre vaizramaNa rAjA azvavAhanikAthI pAcho pharIne abhyatara sthAnIya pakSone bolAvyA, bolAvIne kahyuM - he devAnupiyo ! tame jAo, dattanI putrI ane kRSNazrI bhAryAnI AtmA devadattA kanyAne punaMdI yuvarAjanI panIrUpe mAMgo. tenA badalAmAM je zuka ApavAnuM hoya te Apajo. tyAre te atyaMtara sthAnIya puraSo vaizramaNa rAjAe Ama kahetA harSitasaMtuSTa thatA be hAtha joDI yAvatuM svIkArIne, snAna karI pAvata zuddha prAvezaya vastro paherI, dattanA ghera AvyA. tyAre te datta sArthavAhe te puruSone AvatA joIne harSita-saMtuSTa thaIne AsanethI ubho thayo, ubho thaIne sAta-ATha pagalA sAme gayo. pachI Asane besavA nimaMtraNA karI, karIne te parapo Aad vizvasta thaI, uttama sukhAsane beThA. tyAre teNe temane A pramANe kahyuM - he devAnupiyo ! mane AjJA Apo. ApanA AvavAnuM zuM prayojana che ? tyAre rAjapuraSoe datta sArthavAhane kahyuM - devAnupiya! ame tamArI putrI ane kRNInI AtmA devadattA kanyAnI puNanaMdI yuvarAjanI patanI mAMgaNI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/9/33 1 karIe chIe. he devAnupriya ! jo tame mAnatA ho ke A yogya che, pAtra che, zlAdhya che, saza saMyoga che to devadattAne puSpanaMdi yuvarAjane Apo. kaho ke ame tenuM zuM zulka ApIe ? tyAre datte atyaMtara sthAnIya puruSone kahyuM - devAnupiya ! vaizramaNa rAjA mArI putrI nimitte je anugraha kare che, te ja mAruM zulka che. pachI te sthAnIya puruSono vipula puru-vA-gaMdha-mALA-alaMkAra vaDe satkArI, sanmAnIne vidAya ApI. tyAre te puruSo vaizramaNa rAjA pAse AvyA, AvIne vaizramaNa rAjAne A arthanuM nivedana karyuM. tyArapachI datta gAthApatie koI divase zobhana tithi-kara-divasa-nakSatramuhUrtamAM vipula azanAdi taiyAra karAvyA, karAvIne mitra, jJAti AmaMtryA. snAna yAvartI prAyazcitta karI, uttama sukhAsane besI, te mitra Adi sAthe parIvarIne te vipula azanAdine AvAdita Adi karato rahyo. jamIne Acamana karyuM. pachI te mitra Adino vipula gaMdha-puSpa yAvat alaMkAra vaDe satkAra, sanmAna karyA. pachI devadattA kanyAne snAna karAvI, vibhUSita zarIrI karI, sahasa puruSavAhinI zIbikAmAM besADI, besADIne ghaNAM mitra yAvat sAthe parIvarI sarvaRddhi yAvat nAditarava sAthe rohIDa nagaranI madhye thaIne vaizramaNa rAjAne ghera vaizramaNa rAjA pAse AvI, be hAtha joDI yAvat vadhAve che, vadhAvIne vaizramaNa rAjA pAse devadattA kanyAne arpaNa karI. tyArapachI te vaizramaNa rAjA devadattA kanyAne prApta thayelI joI. joIne harSita-saMtuSTa thaI vipula azanAdine taiyAra karAvyA, karAvIne mitra, jJAti AmaMtre che yAvat satkArIne puSpanaMdI kumArane tathA devadattA kanyAne bAjoThe besADyA, besADIne cAMdI-sonAnA kaLazo vaDe snAna karAvyuM, karAvIne zreSTha vAdi paherAvyA. pachI agnino homa karyo. purUSanaMdI ane devadattAnuM pANigrahaNa karAvyuM. pachI vaizramaNa rAjA, puSpAnaMdIkumAra e devadattA kanyAne sarvaRddhi yAvat rava sAthe moTA Rddhi-satkAranA samudayathI pANigrahaNa karAvIne devadattAnA mAtA-pitA, mitra cAvat parijanone vipula azanAdithI tathA vastra, gaMdha, mALA, alaMkAra vaDe satkArI, sanmAnI yAvat vidAya ApI. - - tyArapachI punaMdIkumAra devadattA sAthe uparI prAsAdamAM, mRdaMganA avAja sAthe, nATyAdi bhaugopUrvaka rahe che. tyAre te vaizramaNa rAjA koI divase mRtyu pAmyo, tenI nIharaNa kriyA karI yAvat puSpanaMdI rAjA thayo. pachI puSpanaMdI rAjA zrIdevI mAtAnI bhaktithI pratidina zrIdevI pAse Ave che, AvIne zrIdevIne pAdavaMdana kare che, pachI zatapaka-sahasrapAka tela vaDe agana kare che. asthi-mAMsa-tvacA carma ane romane sukhakAraka saMbAdhanA vaDe saMbAdhana kare che, surabhi gaMdhacUrNathI uddhartana vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda kare che. traNa prakAranA jaLathI snAna karAve che. te A - uSNa, zIta ane gaMdha udaka vaDe. pachI vipula azanAdi khavaDAve che. zrIdevI snAna yAvat prAyazcitta karI bhojana kare che, pachI potAne sthAna AvIne bese che. tyArapachI rAjA pote snAna kare che, bhojana kare che, udAra mAnuSI kAmabhoga bhogavato vicare che. tyAre te devadattA rANIne koI divase madhyAratrie kuTuMba ciMtAthI jAgatI hatI tyAre A Avo vicAra utpanna thayo. - nizce puSpanaMdI rAjA zrIdevInI mAtRbhaktithI yAvat vicare che. to A vyAkSepathI huM puSpanaMdI rAjA sAthe udAra bhoga bhogavatI vicaravA samartha thatI nathI. to mAre mATe zreyaskara che ke 32 zrIdevIne agni-zastra-viSa-maMtra prayogathI mArI nAMkhuM. mArIne puSpanaMdI rAjA sAthe udAra bhoga bhogavatI viyaruM. A pramANe vicArIne zrIdevInA aMtara Adi zodhatI vicAre che. tyAre te zrIdevI koI divase madirApAna karI ekAMte zayyAmAM sukhe-sutI hatI. A tarapha devadattA rANI, zrIdevI mAtA pAse AvI, AvI zrIdevI madhapAna karI ekAMtamAM sukhe sutelA joyA - joIne dizAloka karyo. karIne bhojanagRhamAM AvI, AvIne lohadaMDa lIdho, lohadaMDane tapAvyo, tapIne agnijyotirUpa, kiMzukanA phUla samAna lAla thayo, tene sANasI vaDe grahaNa karyo. pachI zrIdevI pAse AvI. AvIne zrIdevInA apAna sthAnamAM daMDa nAMkhyo. tyAre zrIdevI moTA-moTA zabdothI bharADatI mRtyu pAmI. tyAre zrIdevInI dAsIe A barADavAnA zabdo sAMbhaLI, rAmajIne zrIdevI pAse AvI. devadattA rANIne tyAMthI pAchI pharatI joI. "hA-hA aho ! akArya thayuM' ema kahI, dana-kaMdana-vilApa karatI puSpanaMdI rAjA pAse AvIne rAjane kahyuM - he svAmI ! nizce, zrIdevIne devadattA rANIe akALe mArI nAMkhyA che. tyAre puSpanaMdI rAjAe te dAsI pAse A arthane sAMbhaLI, samajIne mahA mAtRzokathI sparza karAyelo evo kuhADA vaDe kapAyela caMpakavRkSanI jema dhar karato sarvAMgathI bhUmitale paDyo. tyAra pachI puSpanaMdI rAjA muhUrta mAtra pachI Azvasta, vizvasta thaIne ghaNAM rAjA, Izvara yAvat sArthavAha tathA mitra yAvat parijano sAthe rudanAdi karato, zrIdevI mAtAnuM mahARddhi satkArapUrvaka nIharaNa karyu, karIne ati krodhita Adi thaI devadattA rANIne puruSo vaDe pakaDAvI, te prakAre vadhya karavAnI AjJA ApI. he gautama ! A pramANe nizce te devadatA rANI potAA junA saMcita karmo anubhavatI rahI che. bhagavan ! devadattA ahIMthI mRtyu avasare mRtyu pAmIne kyAM jaze ? kAM upajaze ? gautama! 80 varSanuM paramAyu pALIne kALa mAse kALa karI, A ratnaprabhA pRthvImAM nairayikapaNe upajaze. tenuM saMsAra bhramaNa vanaspatikALa kahevuM. tyAMthI anaMtara uddhartIne gaMgapura nagare haMsapaNe utpanna thaze. te tyAM zAkunika Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/9/33 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda vaDe vadha karAtA te ja gaMgapura nagaramAM zreSThI kuLamAM utpanna thaI, bhaudhi pAmI, dIkSA laI, saudharme upajI, mahAvideha kSetre siddha thaze. * tema huM kahuM chuM. * vivecana-33 : abhUgayamUsiya- atyaMta ucca, prahasita-hasavAno AraMbha karela. maNikaNagaraNacita-maNi, suvarma, rano vaDe vicitra. "bhavana" mATe bhavana sUsa jovuM. paMcasayAo dAo - koTi hiraNya, koTi suvarNa AdithI preSaNakArikA sudhInA 500500 siMhasena kumAranA mAtApitAe ApyA. te teNe pratyeka potAnI patnIone ApyA. mahayA-mahA himavaMta mahA malaya, maMdarAcala ane mahendra jevo sArabhUta rAjA. thanAva cAvatuM zabdathI - apahata mana saMkalAvALI, bhUmi tarapha daSTi rAkhelI, mukhane hastakale rAkhI, ArtadhyAnopagata thaI. upheNa uNiya-kopa sahitanA ukhAvacana. vRittimAM noMdhela pachInA vAkyo sUtra mujaba che - X-X - X* dhatihAmiprayatna karIza. vADa - kaMIpaNa zarIrane AbAdhA- thoDI pIDA, prabAdhA-prakRSTa pIDA (nahIM thAya), pAsA - prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirU5. * * * * - ari - saMgata, patta - pAtra, sanAdafkana - glAdhya, sarasa - vara-vahuno ucita saMyoga. * * Athata * jaLa grahaNathI Acamana karyuM. cokSa-sikaLa lepAdine dUra karyo. zuM thayuM ? atyaMta pavitra thayA. #Ave sAvat zabdathI - balikarma karyuM kautuka-maMgala-prAyazcita karyA, sarvAlaMkArathI vibhUSita thayo. fmatta cAvat zabdathI nijaka, svajana, saMbaMdhI, parijana. * for Se yAvat zabdathI-sarvadhutyA-AbharaNAdi saMbaMdhI athavA ucita vastu ghaTanA lakSaNA sarva yukti vaDe. sarvabala-sarva sainya, sarva samudAya - paurajanonA mIlanathI, savadara-savoMcita kRtya-karaNarUpa. sarva vibhUti-sarva saMpadA, sava vibhUsAsamasta zobhA vaDe, savasaMbhama-pramodakRta utsukatAthI, sarva vAdhonA zabdonA mIlanathI je saMgata nAda-mahAt ghoSa. ukata vAddhayAdi alA paNa hoya, tethI kahe che - mahA Rddhi, mahAvuti, mahAbala, mahAsamudaya, mahA varaturiya yugapatuM vAdi vaDe. A ja vAtane vizeSathI kahe che - zaMkha, praNava, paTaha, bherI, jhallarI, kharamukhI, huDuka, mRdaMga, dubhinA nirdoSa ane nAda vaDe. sevApIya-cAMdI ane sonAnA. - X - X * kallAkali-roja roja, gaMghavakagaMdhayaNa. jimiyabhatattarANayAe - bhojana karyA pachI, svasthAne Avela. udAra-manojJA bhoga bhogavato rahyo. puvaratAvarata-pUrvarama ane pararasa, madhyarAtrie. Asurata - zIgha kopathI vimohita. ahIM cAra pada - su-udita zeSa, kuviya - pravRddha kopodaya, caMDikti - prakaTita raudra rUpa, misimisimANa-kopa agni vaDe dIpato. muni dIparatnasAgare karela adhyayana-9no TIkA sahita anuvAda pUrNa che adhyayana-10-"uMbaradatta(aMjuzrI) zuM - X - X - X - X - X - X - * suga-34 - adhyayana-10-no ullepa kahevo. * * jaMbU! nize, te kALe samaye vartamAnapura nagara hatuM. vijayavardhamAna udhAna, mANibhadra yakSa, vijayamitra rAja. tyAM dhanadeva nAme Arya sAthavAha, tene priyaMgu nAme panI, jU nAme yAvat utkRSTa zarIrI Mii. bhagavaMta padhAryA. parSadA nIkaLI yAvatu pAchI gaI. te kALe te samaye gautama svAmI rAvata bhramaNa karatA yAvat vijayamitra rAjAnA gharanI azokavATikAnI kaMIka samIpathI pasAra thatA jue che ke - eka ru, zukabhukhI-nirmAsa-hADakAM kaDakaDa karatI - asthicarmathI vIMTAyela-bhInI sADI paherelIkaSTa kArI - karaNa-virUpa svare zabda karatI strIne joI. gautamasvAmIne pUrvavata vicAra Avyo yAvatuM kahyuM - bhagavat ! te strI pUrvabhave koNa hatI ? bhagavaMte kahyuM - he gautama! te kALe te samaye A jaMbudvIpanA bharatamAM Indrapura nagara hatuM. tyAM rAja Indradatta ane pravINI gaNikA hatI. te gaNikA IndrApuranagaranA ghaNAM rAjA, Izvara ItyAdine ghaNAM cUrNa prayogathI yAvata abhiyogathI udara mAnuNarAMbaMdhI kAmabhoga bhogavatI vicaratI hatI. tyAre te pRvIzrI, A azubha kamadithI ghaNAM kama upArjana karI, 35oo varSanuM paramANu pALI, mRtyu pAmI, chaThThI nakke utkRSTa naizvikapaNe upajI. tyAMthI uddhatIne A vartamAnapuramAM dhanadeva sArthavAhanI picaMgu patnInI kukSiAmAM pugIpaNe upajI. pachI piyue nava mAse putrI praNAvI. aMkI nAma rAkhyuM. bAkI badhuM devadattAvatu jANavuM. tyAre te vijaya rAja avAhanikAe vaizramaNadattanI jema nIkaLyo, te rIte AMjane joI. pharka e ke "tetalI" mAphaka potAnI bhAyaripe mAMgI cAvatuM aMjU sAthe uparI prasAda yAvatuM vicAre che. pachI aMjUrANIne koI divase yonizULa upanya. vijaya rAjAe kauTuMbika pakSone bolAvI kahyuM - - he devAnapiyo / jAo, vartamAnapuranA zRMgATakAdie yAvatuM ema kaho ke - jANIne yonizULa utpanna thayuM che. je koI vaidha Adi yAvat uddaghoSaNA karAvI. ghaNAM vaidha Adi A sAMbhaLI, samajIne vijaya rAja pAse AvyA. AvIne ghaNI autpAtikI Adi buddhi vaDe juderInA yonizULane upazAmita karavA . pariNAma pAmavA Icche che. paNa teo tene upazAnita karavAmAM samarthasaphaLa thayA nahIM tyArapachI te ghaNAM vaidha Adi, jyAre jUdevInA yonizaLane zAMta karavAmAM saphaLa na thayA, tyAre zAMta, tAMta, paritAMta thaI je dizAthI AvelA, te dizAmAM pAchA gayA. tyAre te jUdevI te vedanAthI parAbhUta thaI zuka, bhUkhI, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/10/34 nimati, kaSTakArI, karaNa, virapa vare vilApa ratI rahI. he gautama! nize, devI potAnA jUnA saMcita karmonA phaLane bhogavatI vicare che. bhagavAna ! jUdevI mRtyu pAmIne kyAM jaze ? kayI upajaze ? gautama ! aMjadevI 90 varanuM paramANu pALI, mRtyu pAmI, ratanapabhAmAM nairayikapaNe upajaze. saMsAra bhamaNa prathama aIyAnavatu jANavuM yAvatuM vanaspatikALa. tyAMthI cyavIne sarvatobhadra naksamAM morapaNe upajaze. zakunika vaDe vadha pAmI, te sarvatobhadra nagaramAM zreSThIkaLamAM putrapaNe upajaze. bAlyabhAvathI mukata thaI, tathArUpa sthaviro pAse bodha pAmI, dIkSA laI, saudharmakalpa upajaze. tyAMthI cyavIne - x * x - mahAvidehamAM pahelA adhyayanava4 mokSe jaze. jaMbu! bhagavata mahAvIra dukhavipakanA adayayana-10no A artha kahyo che. bhagavana! te ema ja che, ema ja che. * vivecana-34 - 'tetali'-nAyAdhammakahAmAM Avela "tetaliyuta' nAme amAtya, tenI kathA mujaba ahIM kahevuM. muni dIparatnasAgare karelA adhyayana-10-no TIkA sahita anuvAda pUrNa vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda * zrutaskaMdha-2-"sukhavipAka" . - 0 - 0 - 0 - 0 - 0 - 0 - * sUga-35,36 : [35] te kALe, te samaye rAjagRha nagare guNazIla caitye sudhamasviAmI padhAyAM. jaMbU aNagare yAvat paryApasanA karatAM pUchayuM - bhaMte! je zramaNa bhagavaMta mahAvIre cAvata du:khavipAkano A artha kahyo che, to te zramaNa bhagavaMte sukhavipAkano zo artha kahyo che ? tyAre sudhamasviAmIe jaMbU aNagArane kahyuM - he jaMbU! zramaNa yAvat saMpAtuM sukhavipAkanA daza adhyayano kA che. te - [36] subAhu, bhadranaMdI, sujAta, suvAsava, jinadAsa, dhanapati, mahAbala, bhadranaMdI, mahAcaMdra ane varadad. & adhyayana-1-"subAhu" - X - X - X - X - * sUtra-3 : bhad : je zramaNa bhagavaMta mahAvIre sukhavipAkanA daza adhyayano kahaa che, to bhate tenA - x - pahelA adhyayanano zo artha che ? tyAre sudhamasviAmIe jaMbU aNagArane kahyuM - he jaMbU! te kALe, te samaye hastIzISa nagara hatuM. te hastIzarSa nagaranI bahAra IzAnakoNamAM pupakaraMDaka udhAna hatuM, te sarvaRtuka hatuM. tyAM kRtavana mAlapiya yakSanuM divya yAkSAyatana hatuM. te nAma adANu rAja hato. te mahAna hato. te dInazaNa rAjAne dhAraNI adi hajAra rANI tapuramAM hatI. te dhAraNI saNI koI divase te tevA prakAranA vAsagRhamAM svapnamAM sIMhane joyo. "meghanI jema teno janma Adi kahevuM cAvatuM subAhukumAra bhoga samartha thayo jANyo. mAtApitAe ati uMcA paoo pAsAdAvataMsaka karAvyA. bhavana karAvyuM. mahAbala rAvatuM kahevuM. vizeSa e ke puwAmUlA Adi 5oo zreSTha rAjakanyA sAthe eka divase pANigrahaNa karAvyuM. pUrvavatu 500no dAyo, cAva4 uparI prAsAde yAvatuM vicare che. - te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra padhAyAM. pArSadA nIkaLI. koNikanI jema dInazaNu nIkaLyo. subAhu paNa jamAlI mAphaka A vaDe nIkaLyo cAvatu dharma kahyo. rAjA-pArSadA pAchA gayA. tyAre te subAhukumAra, bhagavaMta mahAvIra pAse dharma sAMbhaLI, avadhArI, hasTa-tuSTa thaI, utthAnathI uThIne yAvatuM kahyuM - bhagavat ! huM nigraMtha pravacananI zraddhA ruM chuM. Apa devAnapiyanI pAse jema ghaNAM rAja, Izcara (dIkSA le che cAva4 he devAnupiya! huM teima karavA samartha nathI, huM Apa devAnupiya pAse pAMca aNuvrata ane sAta zikSAtatika gRhIdharma svIkAravA IcchuM chuM. - - X - X - X - 4 zrutaskaMdha-1-pUrNa - 0 - 0 - 0 - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/1/33 jema sukha upaje tema karo, pratibaMdha na karo. - - tyAre te subAhue bhagavata pAse pAMca aNuvatika, sAta zikSaMtika gRhIdharma svIkAryo svIkArIne, sthArUDha thaI pAcho cAlyo gayo. te kALe samaye bhagavaMtanA jyeSTha ziSya IndrabhUtie cAvavuM kahyuM - aho bhagavana ! subAhukumAra ISTa-ISTarUpa, kAMtakAMta rUpa, piya-piyarUpa e rIte manojJa, maNAma, saumya, subhaga, priyadarzana ane sarUpa che. bhagavana! te subAhakumAra, ghaNAM lokone IsTa Adi ane saumya che. bhagavAna ! sAdhujanane paNa te ISTa Adi yAvata surUpa che. bhagavana! teNe A, AvI, udAra mAnuSI Rddhi zANI dha-prApta-abhisamanvAgata karI, athavA te purvabhave koNa hato ? - he gautama ! te kALe, te samaye A ja jaMbUdvIpa hIpanA bharatakSetramAM hastinApura nAme Bddha nagara hatuM. tyAM sumukha gAthApati raheto hato. te kALe, te samaye dharmaghoSa no jAtisaMpanna sthavira cAvatuM 5oo zramaNo sAthe saMparIvarIne, anukrame cAlatA, eka gAmathI bIje gAma vihAra karatAM hastinApura nagare, sahasamavana udhAnamAM AvyA, AvIne vApatirUpa avagraha grahaNa karIne, saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicare che. - te kALe, te samaye dharmaghoSa sthaviranA ziSya sudattamuni udara yAvata vipula 93ii, mAsakSamaNano niraMtara tapa karavA vicaratA hatA. te sudatta munie mAsakSamaNane pAraNe pahelI posImAM sajhAya karI, gautamasvAmIvatuM badhuM kahevuM dhamadhodha sthavirane pUchIne sAva bhikSAbhramaNa karatA sumukha gAthApatinA ghera pravezyA. tyAre samukha gRhapati, sudatamunine AvatA joIne haSTatuSTa thaI, AsanethI ubho thayo, pAdapIThathI nIce utaryo, pAdukA kADhI, okazATika uttarAsaMga karyuM, sudattamuni tarapha sAta-ATha pagalAM sAme gayo. traNa vakhata dakSiNa pradakSiNa karI. vaMdana-namaskAra karyo, bhojanagRhamAM gayo. jaIne svahaste vipula zanapAnAdi vaDe huM pratilAlIza ema vicArI tuSTa thayo. tyArapachI te sumukha, gAthApatie tevI dravya-dAyaka-pratigrAhaka zuddhithI, vividha-zikaraNa zuddhi vaDe sudatta munine pratilAbhanA potAno saMsAra parimita karyo, manuSyanuM Ayu bAMdhyuM, tenA ghera A pAMca divyo pragaTa thayA - vasudhArAvRSTi, paMcavaNa yupono nipAta, va kSepa, AkAzamAM devadubhIno dhvani "ahodAne ahodAna" evI udghoSaNA. [te joIne...] hastinApuranA zRMgATaka yAvat mAgamAM ghaNAM loko ekabIjAne ema kahevA lAgyA - he devAnupiya! sumukha gAthApati dhanya che, sukRtapunya che, lakSaNa che, manuSyajanmanuM phaLa pAmyo che, sukRtArtha che. tethI karIne he devAnupiya! sumukha gAthApati dhanya che. tyArapachI te sumukha gAthApati ghaNAM seMkaDo varSanuM Ayu pALIne, kALamAse 38 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda kALa karIne A ja hastIzIrSa nagaramAM adIna-zatru rAjAnI dhAraNI devInI kukSiAmAM putrapaNe utpanna thayo che. pachI te dhAraNIdevI zayAmAM sutI-jAgatI calita nidrAvALI hatI, tyAre teNIe svapnamAM sahane joyo. bAkI pUrvavata. cAvatu uparI pAsAde vicare che. he gautama ! nize, subAhu vaDe A, AvA svarUpanI mAnuSI riddhi ladhaprApta-abhisamanvAgata karI che. bhagavad ! zuM subAhukumAra Apa devAnupiyAnI pAse muMDa thaIne, gharathI nIkaLI dIkSA levAne samartha che ? hA, samartha che. tyAre gautamasvAmIe bhagavaMtane vaMdana-namana karyuM. saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA rahyA. tyAre zramaNa bhagavata mahAvIra koI divase haktizISa nagaranA puHkaraDaka udhAnanA kRtavanamAyAnA yajJAyatanathI vihAra karyo karIne bahAranA janapadamAM vicare che. ** tyAre subAhakumAra zrAvaka thayo, te jIvAjIvano jJAtA thaI yAvatuM pratilAbhato vicare che. tyArapachI subAhukumAra koI divase caudazaAThama-pUnama-amAsamAM pauSadhazALAe Avyo. pauSadhazALA pramAjI. pachI uccAra-prasavaNa bhUmine paDIlehIne darbha-saMtAka pAtharyo, tenA upara besIne aThThamabhakta svIkAryo svIkArIne pauSadhazALAmAM pauSadhika thaIne akramabhakitaka pauSadhanuM pAlana karato rahyo. tyAre te subAhakumArane madhyarAtri kALa samaye dharma-jagarikAthI jAgatA Avo vicAra Avyo ke - te grAma, nagara yAvata sajiveza dhanya che, jyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIra yAvatuM vicare che. te rAja, Izvara, talavara Adi dhanya che, je zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse muMDa thaI cAva4 dIkSA le che. te rAjA, IzcarAdi dhanya che, je bhagavaMta pAse pAMca aNuvrata cAvatuM gRhIdharma svIkAre che. te rAja, IzcarAdi dhanya che, je bhagavaMta pAse dharma sAMbhaLe che. je te zramaNa bhagavaMta mahAvIra anukrame cAlatA, eka gAmathI bIje gAma cAlatA, eka gAmathI bIje gAma vicaratA, ahIM AvIne vAvatuM vicare to huM zramaNa bhagavaMta pAse muMDa thaI cAvatuM dIkSA lauM. tyAre bhagavaMte subAhakumAranA AvA AdhyAtmika vicArane yAvatu jANIne anukrame yAvatu vicaratA hatizISa nagaranA puSpaka udhAne kRtavanamAlapiya yakSanI cAyatane AvyA. AvIne yathApatiraNa avagraha grahaNa karI saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicare che. parSadA nIkaLI. pachI te subAhu kumAra pUrvavatu nIkaLyo tene ane te moTI padAne dharma kahyo. parSadA, rAja pAchA gayA. tyAre subAhukumAre bhagavata pAse dharma sAMbhaLI, vaghArI, harSita-saMtuSTa thaI, meghakumAranI jema mAtA-pitAne pUchyuM. te pramANe nirdhAmaNAbhiSeka karyo yAvatu aNagara thayA. [kevA ?] Iyasimita yAvatu brahmacArI. tyArapachI te subhAhamuni bhagavaMtanA tathArUpa sthaviro pAse sAmAyikathI AraMbhIne agiyAra Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/1/17 vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda aMgo bhaNayA. ghaNAM upavAsa, cha, akramAdi tapo vidhAnathI AtmAne bhAvatA, ghaNAM varSano grAmapayi pALIne, mAsikI saMlekhanA vaDe AtmAne ArAdhI, anazana vaDe 6 bhakatono chedIne AlocanA-pratikramaNa karI, samAdhi pAmI, kALa karI, saudharmo deva thayA. te devalokathI Ayu-bhad-sthitino kSaya thatAM anaMtara cyavIne manuSya gati pAmIne, bodha pAmIne tatArUpa sthaviro pAse maMs eI rAvatu dIkSA leze.. tyAM ghaNAM varSo grAmazya pALIne, AlocanA-pratikramaNa karI, samAdhi pAmI, kALa karI rAnakumAra ko deva thaze. tyAMthI manuSyanyAMthI brahmaloke, tyAMthI manuSyamahAmuke, tyAMthI manuSya-Anata kahyuM, tyAMthI manuSya - AraNa kahyuM, tyAMthI manuSya-savathisiddha, tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetre yAvat Rddhimata kuLa utpanna thaI, DhapatijJanI jema mokSe jaze. he jaMbU bhagavaMta mahAvIre yAvata sukhavipAkanA prathama adhyayanano A artha kahyo che. * vivecana-39 : maLIe - sarvaRtuka yupa-kuLathI samRddha, ramya, naMdanavana samAna, prAsAdIya di. tArisagaMsi vAsamavayaMsi-rAjaloka ucita vAsagRha. naET nAyAdhammakahAnA pahelA adhyayana mujaba. mAtra akAla meghano dohada na kahevo. suvahulumAra - 32 kaLAmAM paMDita thayo, tenA nava supta aMgo jAgRta thayA - X - X * aDhAra dezIbhASA vizArada, bhoga samartha sAhasika, vikAsayArI thayo. - x - bhavana-eka bhavanA karAvyuM. prAsAda eTale potAnA laMbAI karatA bamaNI uMcAI hoya, bhavana-laMbAI apekSAe pAdona uMcu hoya. prAsAda, patnIo mATe ane bhavana kumAra mATe jANavuM. TI NEAta - bhagavatImAM kahela mahAbala kathana mujaba kahevuM. mAtra tyAM kamalazrI Adi che, ahIM puSacUlAdi kanyAo kahevI. paMDro yAmo - 500 koTI rU5 ItyAdi dAna. temAM subAhukumAra pratyeka mAyanei eka-eka hiraNyakoDI Adi Ape che. * * * * * * * vAsava - bagIza bhakti nibaddha athavA bagIza pAtra nibaddha. gavAtA, lAlita karAtA mAnuSI kAmabhogane anubhavato vicare che. vasUforNa - uvavAI sUtramAM koNika rAjA bhagavaMtane vAMdavAne nIkaLyo, tevuM varNana ahIM jANavuM. muvAda na namati - bhagavatI sUtramAM varNita jamAli-bhagavaMtane vAMdavAne stha vaDe nIkaLyo tema subAhu paNa nIkaLyo. yAvat zabdathI - bhagavaMta mahAvIranA chatrAtichatra, patAkAtipatAkA, vidhAcAraNa, zRMbhaka devonuM caDavuM-utaravuM joIne rathathI, nIce utaryo, ema jANavuM. - halka - atIharSita. saTTApa yAvat zabdathI-uThIne bhagavaMtane vaMdana-namanA karyuMkarIne - bhagavat nirNavya pravacananI zradhA ane pratIti karuM chuM. - x * ItyAdi * x + x - = yAvata zabdathI gautamagotrIya aNagAra ItyAdi jANavuM. - ISTa, phArva - ISTa svarUpa. saMta - kamanIya, vatad - kamanIya svarUpa. zobhana ane zobhana svabhAva, Ama hovA chatAM koI kamanA doSatI bIjAne prIti upajAvI zakatA nathI, tethI kahe che - fpraya eTale prema utpAdaka, piyarUpa-prItikAri svarUpa. AvuM lokarUDhithI paNa thAya, tethI kahe che, manorA - aMtaHsaMvedanathI zobhanapaNe jANe che. AvuM ekadA paNa thAya, tethI kahe che, maUTTA - manathI punaH punaH smaraNa karavo game te. A vAtano vistAra karatA kahyuM, sana - araudra, subhaga-vallabha, piyadaMsaNa-pemajanaka AkAra. surUpa-zobhana AkAra. ukata badhuM eka jana apekSAe paNa thAya, tethI kahe che - ghaNAM lokone paNa ITAdi hato. AvuM sAmAnya lokone AzrIne paNa hoya, tethI kahe che - sAdhujanane paNa ISTa Adi hato. - X - X - diUTIFddhi - kayA hetuthI upArjita, patta - prApta, upArjita karIne prAptine pAmyo, manasamannA - prApta thayA pachI kayA hetuthI bhogyatAne pAmyo. pUrvabhave koNa hato ? yAvat zabdathI nAma zuM hatuM ?, gotra zuM hatuM ? kayA gAma ke saMnivezano hato ?, zuM daIne ke bhogavIne ke AcarIne, kevA tathArUpa zramaNAdi pAse eka paNa Arya suvacana sAMbhaLI ke avadhArIne subAhue AvI Rddhi Adi prApta karI ? nA saMpanna cAvatuM zabdathI-kuLasaMpanna, baLasaMpa, vinaya-jJAna-darzanacAstrilajjA-lAghava saMpanna ItyAdi. nadI joyama bIjA adhyayanamAM dazavila gautamasvAmInI bhikSAcaryA mujaba jANavuM. - x - x - pratilAlIza mAnI harSita thayo kahevAthI pratilAlatA harSita thayo, pratilAvyA pachI paNa harSita thayo. dravyazuddha-prAzuka, grAhakazuddha - cAtriguNayukta, dAyakazuddha - dAyaIdi guNayukta. * * * * * mApha - sAmAnyathI kahe che. khAsaDuM - vizeSathI kahe che * * * * * paHvetiyukti vaDe bodha Ape che, paraveI-bhedathI kahe che * x * x - mafmAya fIvAnI - yAvat zabdathI-upalabdha punya-pApa ItyAdi, cayA pratigRhIta tapokamathI AtmAne bhAvita karatA vicAre che. - 4 - muni dIparatnasAgare karela | adhyayana-1-no TIkAsahita anuvAda pUrNa Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipAka aMgasUtra-saTIka anuvAda ra|ra thI 10/38 thI 46 adhyayana-2 thI 10 che - X - X - X - X - * sUtra-38 aidhya-bhadranaMdi] : he jaMbU te kALe, te samaye RSabhapura nagara, subha karaMDaka udhAna, dhanya yA, dhanAvaha rAja, sarasvatI rANI, svapnadarzana, rAjAne kathana, putrajanma, bArAva, kalAgrahaNa, yauvana, pANigrahaNa, dAna, prAsAda subAhukumAranI jema bhoga varNana. vizeSa e ke - bhadranaMdi kumAra nAma, zrIdevI Adi paoo sAthe lagna. svAmI padhAryA, zrAvaka dharma svIkAra. pUrvabhava pRcchA. mahAvidehamAM puMDarIkiNI nagarI, vijaya kumAra, yugabAhu tIrthakarane tilAvyA. manuSyAmu bAMdhavuM, ahIM utpanna thavuM. bAkI subAhu mujaba cAvatuM mahAvideha kSetre siddha-buddha-muktaparinivRtta thaI sarve duHkhono aMta karaze. * sUtra-39 [adhya3-sujAta] : vIrapuranagara, manorama udhAna, tIrakRNamitra sajI, zrIdevI, sujAtakumAra, bhalazrI Adi paoo kanyA, svAmI padhAryA, pUrvabhavapRcchA, pukAra nagara, RSabhadeva gAthApati, puudad aNagArane pratilAbhyA. manuSyAmu bAMdhyuM, ahIM utpanna thayo cAvatuM mahAvidehai mokSe jaze. * sUga-4 [adhya04-suvAsa] : vijayapuranagara, naMdanavana, manorama udhAna, rokayA, vAsavadatta rAjA, kRNA saNI, suvAsavakumAra, bhadrA Adi 5oo kanyA cAva4 pUrvabhave kauzAMbI nagarI, dhanapAla rAja, vaizramaNa bhadra amagArane pratilAmyA yAvatu siddha thaze. * sUtra-41 [adhyapa-jinadAsI : saugaMdhikAnagarI, nIlAzoka udhAna, sukAla yasa, Apatieta rAja, sukanyA saNI, mahAcaMdrakumA, ahaMtApatnI, jinadAsa putra, tirthaMkara Agamana, jinadAsano pUrvabhavamadhyamikA nagarI, megharatha rAjA, sudharma aNagarane pratilAmyA yAvatuM siddha thaze. * sUga-42 [adhya6-vaizramaNa : kanakapura nagara, potAzoka udhAna, vIrabhadra yajJa, piyargava rAja, subhadrA rANI, vaizramaNakumAra yuvarAja, zrIdevI aAdi pa00 kanyA sAthe pANigrahaNa. tirinuM Agamana, dhanapati nAme yuvarAja putra cAvatu pUrvabhava, maNivayAnagarI, mitra rAja, saMbhUti vijaya ANagArane paDilA yAvat siddha thaze. * sUtra-43 [adhyaomahAbala] : mahApura nagara, rakatAzoka udhAna, tapAda yakSa, bala rAja, subhadrA rANI, mahAbalakumAra, katavati Adi paoo kanyA sAthe paNigrahaNa, tirthakTa Agamana yAvata pUrvabhava-maNipura nagara, nAgadatta gAthApati, Indrapura aNagArane dAna yAvat siddha. [16/6] * sUtra-44 [adhyao8-bhadranaMdI) : sughoSanagara, devaramaNa udhAna, vIrasena yakSa, arjuna rAi, taptavatI rANI, bhadranadI kumAra, zrIdevI Adi paoo kanyA yAvatu pUrvabhava * mahAghoSa nagara, dharmaghoSa gAthApati, dharmasIMha aNagArane pratibhAkhyA yAvat siddha thaze. * sUtra-4pa [adhya"mahAcaMdra] : caMpAnagarI, pUNabhaddha udhAna, pUrNabhadra yakSa, dattarAja, raphatavatI rANI, mahAyaMdra kumAra yuvarAja, zrIkAMtA Adi paoo kanyA, yAva4 pUrvabhava - tiviMchI nagarI, jidNa rAja, dharmavIrya aNagArane pratilAvyA yAvat siddha thaze. * sUtra-46 [adhya010-varadatta : dazamAM adhyayanano uopa kahevo. he jaMbU! nize, te kALe, te samaye sAketa nAme nagara hatuM, uttarakura udhAna, pAmika yakSa, mitranaMdI rAja, zrIkAMtA rANI, varadattakumAra, vaccenA Adi 500 saNI, tIrthakara Agamana, zrAvaka dharma svIkAra, pUrvabhava pRchA-manuSya Ayu bAMdhavuM, zatadvAra nagara, vimalavAhana rAja, dharuci aNagArane AvatA joyA, joIne pratikAtmatA manuSyAya bAMdhI ahIM utpanna thayo. bAkI badhuM subAhukumAravata jANavuM. ciMtA cAvatu patA , kAAMtarita yAva4 savathisiddha pachI mahAvideha kSetramAM DhapatijJa mAphaka cAvatuM siMha-buddha thaI yAvat sarva duHkhono aMta karaze. | he jaMbu zramaNa bhagavAna mahAvIra yAvata saMpAtuM sukhavipAkanA dazamAM adhyayanano A artha kahyo che. bhagavAna ! te emAja che, emaja che muni dIparatnasAgare karela adhyayana-2 thI 10no anuvAda pUrNa thayo zrata devatAne namaskAra, vipAkakRtanA be zrutaskaMdho-du:khavipAka ane sukhavipAka. temAM du:vipAkanA daza adhyayano ekasarA che, daza divasomAM teno uddezo karAya che. e pramANe sukha vipAka paNa jANavo. bAkI 'AcAra' sUtra mujaba che. 11, vipAka aMga sUtra-TIkAsahita anuvAda pUrNa 45-AgamamAMno 11-aMgasUtra vibhAga pUrNa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 12-uvavAI-upAMgaNa-1 anuvAda tathA TIDAnusArI vivecana 0 yathAva * aupapAtikano zabdArtha zo che? upapatana te upapAta-devanAka janma ane siddhigamana. tene AzrIne karAyela adhyayana te aupapAtika. A upAMga che. AcArAMganuM ja prathama adhyayana "zAparijJA" tenA pahelA uddezAmAM A sutra che . * *rNfh no nAve khavaDa dhi kA re mAthA kavathaTTi, fdha yA che umA 3yathaTu'' ityAdi. A satramAM je AtmAnA papAtikatvano nirdeza che, teno vistAra kare che, tethI athI aMganA samIpa bhAva vaDe te upAMga che. teno upodgAta kahe che sUga-1 (sAdhu) : te kALe, te samaye caMpA nAme nagarI hatI. te RddhivALI, nirbhaya ane samRddha hatI. tyAMnA loko-jAnapado pramudita hatA. jana-manuSyo vaDe te kIrNa hatI. seMkaDo hazo haLo vaDe kheDAyela, sahajapaNe suMdara mArga jevI lAgatI hatI. tyAM kukaDA ane sAMDhanA ghaNAM samUho hatA, Igla-java-cokhAthI yukta hatI. gAya, bheMsa, galakanI prasutA hatI. AsAsvAna caitya ane yuvatIonA vividha sajhiviTanI bahulatA hatI. te lAMcIyA, khIsAkAtaru thibhedako, coro, kaMDarakSakomI rahid, homa, nirUddhava, abhiSa, vIjhaad sukhavAsa hatI. aneka zreNInA kauTuMbikanI gIca vastI hovA chatAM zAMtimaya hatI. naTa, naka, jad, malla mauSTika, vedba, kathaka, lavaka, lAyaka, gAyaka, laMba, makha, tuNaIlsa, dbhavaNika, aneka tAlAcaraNI sevita hatI. ArAma, udhAna, agaDa, taLAva, dIrthikA, vApIthI yukata ane naMdanavana samAna lAgatI hatI. * vivecana-1 (adhuru) : ahIM ghaNAM vAyanAbhedo dekhAya che. temAMthI ahIM je kahyuM tenI vyAkhyA karIe chIe, bAkInuM buddhimAnoe svayaM jANavuM. * * * * * vAcArya A pramANe - te kALe, te samaye jemAM A nagarI hatI. kALa ane samayamAM zo bheda ? kALa eTale sAmAnakALa, vartamAna avasarpiNItA soyA ArArUpa samaya, temAM vizeSa che, jemAM te nagarI, te sajA ane vartamAna svAmI hatA. te kALe avasarpiNInA cothA ArArUpa hetubhUta, te samayanA vizeSabhUta hetuthI caMpA nAme nagarI hatI. *x* avasarpiNIvA kALanA varNaka graMtha vaNita vibhUtiyukta che tyAre ta hatI. ddhanabhavanAdithI vRddhine pAmela, timita-bhayarahita hovAthI sthira, samRddhadhanadhAnyAdi yukta, pramudita-haSTa, pramodakArI vastunA sadbhAvavI. janAnagaramAM uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda rahetA loko, janapada-janapadamAM rahetA ke tyAM AvatA pAThAMtarI pramudita janayukta udhAno ane janapado kyAM che te. manuSyajanathI saMkIrNa * x * athavA guNavyApato jana jemAM che te. haa-La, seMkaDo ane hAse athavA lAkho, saMkRSTa-kheDAyelI, avikRSTa-najIkanI, laSTa-manojJa-kheDUtanA abhimata phaLa sAdhananA samarthapaNAnI. paNatamogyakarAyela, bIja vAvavAnI mArga sImAvALI athavA saMkaSTa Adi vizeSaNa vALI, setu-pANInI nIka hoya tevA kSetravALI sImA jevI che te athavA lAkho haLo vaDe kheDAIne dUra sudhI manojJa lAgatI evI setusImA jenI kahevAya che te. * AnA dvArA te janapadanuM loka bAhulya ane kSetra bAhulya kahyuM che. kukuTa-kukaDA, paMDeyasAMDha, tenA grAma-samUhazI pracUra, AnA vaDe lokanuM pramuditatva batAvyuM. harSita loka ja kIDArye kukaDAne poSe che ane sAMDhone kare che. sava-zAli-Izu AdithI vyApta, AnA vaDe janapamodanuM kAraNa kahyuM. AvI vastunA abhAve lokone pramoda na thAya. jyAM gAya-bheMsa-gheTA Adi ghaNAM che, AyAsvatasuMdara AkAravALI ke citrovALA je caitya-devAyatana ane taraNI-vaizyAdi, saliviTasadhivezana ke pADAo [vasatI sthAno ghaNAM che tevI. pAThAMtarI tyAM ahad caityo ane vratavALA lokonA vividha sanniveza-raheThANa sthAno ghaNAM che. athavA zobhanayo, AzcaryakArI caityo, yajJomAM cUpacaya ke dhutakIDA vizeSa AzrIne tyAM ghaNAM nivezo che tevI nagarI. ukoTa-lAMca lenArA, gAmAtu-manuSya zarIra avayava vizeSathI keDa Adi pAsenI graMthi-kASafpaNa AdinI poTalI, biMdaiti-chede che te gama graMthibhedaka, bhaTAcArabhaTo, takacorI karanArA, khaMDaraNikA-daMDapAzaka ke zuka lenArA, A badhAMthI rahita. A vAkyothI temAM upadravakArIono abhAva darzAvyo. kSema-azivano abhAva. niravaduvA-nirapadrava, rAjAdi kRta upadravano jayAM abhAva che tevI. subhikama-jyAM bhikSukone manojJa, pracura bhikSA maLe che te. tethI pAkhaMDIo ane gRhasthone vizvasva-nirbhaya ke anusuka sukha-sukhasvarUpa athavA zubha AvAsa jyAM che, aneka koTI-dravya saMkhyA athavA svarUpa parimANa te aneka koTIo, tenA vaDe - te kuTuMbothI kIrNa, tathA saMtuSTa janonA yogathI saMtoSavALI, tethI ja A nagarI sukhA ke zubhA che. * naTanATaka karanArA, nartaka-nRtya karanAra, jala-varu Akhelaka, bIjA mate sajAnA stotrapAThaka, mala, mauSTika-muDI vaDe prahAra karanAra malo, viDaMbaka-vidUSaka, kacaka-kayA kahenAra, plavaka-kUdanArA ke taranAra, lAsakarasa gAnAra, athavA jaya zabda bolanArA-bhAMDa. AgAyaka-zubhAzubhane kahenAra, laMkha-moTA vAMsanA agra bhAge manA, maMkha-citraphalaka hAthamAM laI bhikSA mAMgatArA, tuNaIla-lUNa nAmaka vAgha vizeSa, dbavINikA-vINA vAdaka, tAlApa-tALIo vaDe jonArasI sevAtA. ArAma-je mAdhavIlatA gRhAdimAM daMpatIo rame che te, udhAna-puSpAdivALA vRkSasaMkula, je utsava AdimAM bahujana bhogya che ke, agaDa-kUvADa, taDAma-taLAva, Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sUtra-1 dIdhikA-sAraNI, vapiNI-kyArI, A badhAMnI je ramyatAdi, tenAthI cukata. * * * naMdanavana-mera parvatanuM bIjuM vana, tenI prabhA jevI prabhAvI yukta, evI te nagarI. sUga-1 (adhurethI) : te uMcI, vipula, gaMbhIra khAIthI yukta hatI. caMdra, gadA, mukuMDhI, avarodha, zatadina, dhana dvArA yugala vaDe te nagarI duwvezya hatI. dhanuSa jevA kuTila, vAMkA prakArathI vITAyela hatI. prAkAra upara goLa kapizikhakonI ci-saMsthitazobhatI hatI. alaka, carikA, gopuratoraNa, uid-suvibhakata-rAjamArga, nipuNa zilpAcArya nirmita & alA ane IndrakialI sukad hatI. * vivecana-1 (adhurethI) : udviddha-udad, vipula-vistIrNa, gaMbhIra, madhya bhAga prApta thato na hoya, khAtaupasthI viratIrNa, khAIthI yukata hatI. caka-razya ke aragharanuM aMga, gadA-praharaNa vizeSa, muluMTI-eka praharaNa, avarodha-pratoli, bAraNAnI aMdaranuM prAkAra saMbhave che. zatatimahA yaSTi ke mahAzilA, je uparacI pADavAthI so puruSone mArI nAMkhe che. yamala-samAnA saMsthita evA che je kapATa-dvAra, dhana- nichidra. tethI praveza dukara bane. dhanukuTilakaTila dhanuSa, tenAthI paNa vaka evA prakArathI parikSid ctA vartuLAkAra kapizIrSaka vaDe saMsthita-viziSTa saMsthAnavat zobhatI evI. aTTAlaka-prAkAnI upara rahela Azraya viroSa. caNyiA-ATha hAtha pramANa nagara prAkArano aMtarAla mArga, dvAra-prAkAra dvArikA, gopura-naganA dvAra, toraNa, ujJataguNavaMta ane ucca, suvibhakta-jeno rAjamArga vivita che te. cheyAyariya-nipuNa AcArya-ziSI vaDe cita, dRDha-baLavAna, paridhaAgaLIyo, IndranIla-gopuranA kamADa uparanA bhAlA. * sUtra-1 (adhurethI) : hATa, vaNika kSetra, zivalInA AvAsothI suvidhA pUrNa hatI. zRMgATaka, mika, catuka, catvara, vAsaNa AdinI dukAno, vividha vastuothI suzobhita ane suramya hatI. rAja savArI nIkaLatI rahevAthI rAjamArge bhIDa rahetI hatI. aneka zreSTha ghoDA, matta hAthI, samUha, zIbikA, caMdamAnikA, yAna, yugmathI AkIrNa hatI. khIlelA kamaLonA vaDe zobhita jaLAzaya, zveta zreSTha bhavanothI suzobhita, nirnimeSa netro vaDe prekSaNiya, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa hatI. * vivecana-1 (adhurethI) : vipaNI-vaNika patha, hATa mArga, vaNija-vANijyanuM kSetra-sthAna, zilI-kuMbhakAra Adi temanA vaDe bhAta. tethI ja lokonuM prayojana siddha thavAthI lokone sukhakArI hovAthI nivRtasukhA. bIjI vAsanAmAM "che'ne badale "cheya' zabda che. temAM cheka zilpI vaDe vyApta artha karyo. zRMgATaka-trikoNa sthAna, trika-jyAM traNa mArgo maLe che te, catuka-cAra mArgo maLe che te, cavara-ghaNAM mArgovALuM sthAna, paNita-bhAMDa, vAsaNa-karIyANuM, ApaNa-hATa, vividha vastu - aneka dravyo, A badhAMthI parimaMDita, bIjI pratamAM ATalA zabdo vadhAre che :- caturmukha-catuhari devakulAdi, mahApArAjamArga, paMca-sAmAnya mArga. A zRMgATaka AdimAM bhAMDanI dukAno athavA vividha veza vaDe lokothI parimaMDita. naspati-rAjA, pravikIrNa-gamanAgamanathI vyApta, mahipatipatha-rAjamArga athavA rAjA vaDe bIjA rAjAnI prabhA nirasta karAyela che tevI, athavA rAjA vaDe rAjapamAM jyAM vistArAI che te. aneka uttama azva, mauhAthI, ca samUha, zibikA, skaMdamAnikA, sAna ane yugya vaDe ADIrNa-vyApta athavA aneka uttama azAdi jemAM vyApta che ane guNavAnuM yAna Adi jemAM che te. temAM zibikA eTale kuTAkArathI AcchAdita jaMpAna vizeSa, caMdamAnikA-puruSa pramANa jaMpAna vizeSa, yAna-gADA Adi, yugyagolla deza prasiddha be hAtha pramANa ane vedikA vaDe zobhatI jaMpAna. vimukula-vikasela kamala, tAjI nalinI-pAinI vaDe zobhita jaLa jyAM che te. pAMDura-sudhA dhavala, varabhavana-prAsAda, sArI rIte nitya mahitA-pUjita che. saubhAgyanA atizayathI animeSa nayana vaDe prekSaNIya. prAsAdaya-cittane prasanna karanArI, darisaNijja - jene jotAM cakSu thAkatA nathI, abhirUpa-manojJa rUpa, paDirUpa-jonArane manamAM vasI jAya tevI. * sUtra-2 : te caMpAnagarInI bahAra uttara-pUrva dizAmAM pUbhi nAmaka caitya hatuM. te cIkAlIna hatuM. pUrvapuraSa kathita prAcIna, zadita, vRttika, kirtita, phAta, chavajavaMTa patAkA sahita, patAkAtipatAkAthI maMDita, morapIMchIyukata, vedikAkRta, gobarAdithI lipta bhUmivALuM hatuM tyAM goSi-sarasA caMdananA pAMce AMgaLI ane hatheLI sahita thApA hatA. tyAM caMdana kaLazo ane caMdana carcita ghaTa hatAM. tenA dvArA dezabhAga toraNothI sajAvelA hatA. jamInathI upara sudhInA bhAgane sparzatI moTI-moTI, goLa ane lAMbI aneka puSpamALAo hatI. sarasa-sugaMdhI paMcavaNa chupono TesTa karAyela hato. kALo agaru pravara kudara7, turaka, dhUpanA madhamaghATathI te utkRSTa gaMdhavALuM ane ramaNIya lAgatuM hatuM. uttama sugaMdhI gaMdhathI gaMdhita ane gaMdhAva bhUta [evuM te caitya lAgatuM hatuM. te caitya naTa, nartaka, jalla, malla, mauSTika, velaMbaka, lavaka, kathaka, lAsaka, AkhyAyaka, lekha, maMkha, tuNaIlsa, tuMkAvINika, bhojaka ane mAgadhathI yukata hatuM. bahujana jAnapadamAM tenI kita phelAI hatI. ghaNAM udara yuro mATe te AhanIya, prahaNIya, anIya, vaMdanIya, narmasaNIya, pUjanIya, sakAraNIya, sanmAnaniya, kalyANa-maMgala-deva-caityarUpa, vinayapUrvaka yupAsanIya, divya, satya, satyopAya, saprihita prAtihArya, hajAro prakAranI prajAne prApta hatuM. ghaNAM loko tyAM AvIne pUrNabhadra caityanI arcanA karatA hada. * vivecana-2 :te caMpAnagarImAM uttarapUrva dibhAgamAM pUrNabhadra nAme caitya-vyaMtarAyana hatuM. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-2 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda cira-cirakAla, Adi-niveza, baneluM. tethI ja pUrva puraSa-atIta manuSyo vaDe prApta-upAdeyapaNe prakAzita hatuM. porANa-ghaNA kALanuM hovAthI prAcIna. zabdaprasiddhi, tenI hovAthI zadita, vi-dravya, te jenI hovAthI vittika athavA Azrita lokone vRtti denAru. kIrtita-loko dvArA kIrtita athavA kIrti denAra. nAtha - nyAyanirNAyakatvathI nyAya athavA jJAna-lokoe tenA prAsAdathI jJAta sAmarthya anubhavela. - sapaDAgAIpaDAyamaMDita-patAkA ane patAkAne atikamatI patAkAthI atipatAkA, tenA vaDe maMDita. salomahatya-romamaya pramAjanaka yukta. kayadya-ivedikA cela lAIya-jenI bhUmi chANa AdithI lepita che te, ulloIya-cunAdi vaDe saMmArjela dIvAlo yukta. te baMne vaDe mahitapUjita. gozIrSa-samsaktacaMdana, dahatheLI vaDe pAMce AMgulI sahita thApA mArela. upacita-nivezita, caMdanakaLaza-mAMgalya ghaDA. caMdanaghaTa ane sArI rIte karela toraNa yukta dvArano dezabhAga hato. Asakta-bhUmimAM saMbaddha, usakta-uparisaMbaddha, vipula-vistIrNa, vRta-vartuLa, vasthAriya-laTakatI, mAAdAmakalApa-puSpamALAsamUha. paMcavarNI sarasa surabhi vaDe muktapti pupapuMjalakSaNa upacAra-pUjA vaDe yukta. kALo agaru Adi dhUpanI je madhamadhatI gaMgha, uddhata-udbhUta, tenA vaDe abhirAma. temAM kaMdaraka-cIDA, turaka- sika, sugaMdhI evuM je pravara vAsa (cUrNa) tenI gaMdha yukta. gaMdhavartIbhUta-saurabhyanA atizayathI gaMdhadravyaguTikArUpa tei pUrNabhadra caitya hatuM. naDana Adi pUrvavatu, bhayaga-bhogI athavA bhojaka-tenA pujArI, mAgadhabhATa, ghaNAM loko-nagaranA ane jAnapada-janapadanA lokomAM vizrutakIrtika-vAti prasiddha che tevA. bahujanasa Ahussa-devAne. AhanIya-saMpadAnabhUta. pAhaNijaprakarSathI AvhanIya. caMdana-gaMdha Adi vaDe arcanIya, stuti vaDe vaMdanIya, praNAmathI, namasaNIya, puSpa vaDe pUjanIya, vastra vaDe sakAraNiya, bahumAnaviSayapaNAthI sanmAnanIya, vaijanA Adi-kalyANa Adi buddhi vaDe vinayathI paryApAsanIya, kalyANaahita, maMgala-anartha pratihata hetu, daivata-deva, caitya-ISTa devatA pratimA, divyedivya, pradhAna. satya-satya AdezavathI, - * - satyasevaM-sevAnA saphaLa karavAthI. sannihita pADihe-devatAe prAtihArya karelacAga-pUjA vizeSa, brAhmaNa prasiddha, tenA hajAra bhAga - aMzane svIkAre che. yoga-pUja vizeSa, bhAga-viMzati bhAga Adi, dAya-sAmAnya dAnAti. - x * * sUtra-3 (adhu) : te pUrNabhadra caitya, eka moTA vanakhaMDathI cotaraphathI gherAyela hatuM. te vanakhaMDa kRSNa-kRNAlabhAsa, nIla-nIlAvabhAsa, harita-haritAvabhAsa, zItazItAvabhAsa, nizva-nidhAvabhAsa, tid-tivAvabhAsa, kRSNa-kRNachAya, nIlanIlachAya, harid-haritachAya, zIta-zIchAya, niHnichAya, tid-tivachAya, gahana ane saghana chAyAthI yukta, ramya ane mahAmeLa nikuTaMba bhUta hatuM. * vivecana-3 (adhuru) : paLo - sarve dizAmAM, samatA-vidizAmAM. kiha-kALo varNa, kihAvabhAsakALI prabhA, kALA jevI lAge te kRSNAvabhAsa. e pramANe nIla-nIlobhAsa Adi jANavuM. temAM nIla-mayUranI Doka jevuM harita-popaTanA puccha jevuM, sI - zIta, sparzanI apekSAo. - x * siddha-snigdha, rUkSa nahIM. tiq-vaNadi guNanA prakarSathI tIva. kimahekihacchAya-kRSNa zabda ane kRSNacchAya AnuM vizeSaNa che, tethI punaruktatA nathI. tethI kahe che - kaNa evo kRSNacchAyA. chAyA-sUryathI AvaraNajanya vastu vizeSa. ghaNakaDiya-kaDichAya eTale anyonya zALAnA pravezathI ghaNI niraMtara chAyA. madA maida nizuravamya - mahAmeghanA vRMda samAna. * sU-3 (adhurethI) te vRkSo uttama mULa, kaMda, aMdha, vacA, zAkhA, pravAla, patra, puSpa, phaLa ane bIjavALA hatA. te vRkSo anukrame sujAta, suMdara vRtabhAva pariNata hatA. te eka skaMdha, aneka zAkhA, aneka zAkhA-prazAkhAnA vistAravALA hatI. tenA saghana, vistRta, baddha kaMdho aneka manuSya dvArA phelAyela bhujAothI paNa gRhIta thaI zakatA na hatA. tenA pAMdaDA chidra rahitasAna, adhomukha, upadravarahid hatA. tenA pILA pAna jharI gayA hatA. navA-lIlA-camakatA pAnanI saghanatAthI tyAM AMdhaNa ane gahanatA dekhAtI hatI. navI-taruNapAna, komala-ujjavalahalatA evA kisalaya, sukumAla pavAla vaDe zobhita, uttama ku zikharathI zobhita hatA. te nitya kamita, nitya mAyita, nitya lavacika, nitya tabakIya, nitya gulayita, nitya goSTika, nitya yamalika, nitya juvalika, nitya vinamita, nitya praNamita, nitya kusumita-mAyita-lavakIya-stabakIya-gulayita-goSTikayamalika-yuvalika-vinamita-raNamita-suvibhakta-piMDa maMjarI vartaka dhAraNa karela hatA. popaTa, mora, menA koyala, kohaMgaka, bhaMgAsa, koMDalaka, jIva-jIvaka, naMdImukha, kapila, piMgalAMkSa, kAraDa, cakravAka, kalahaMsa, sArasa Adi aneka pakSI gaNa yugala dvArA karAtA zabdonA uid ane madhura svasahAya vaDe guMjita ane suramyA hatA. madamAtA bhamaro tA bhamarIonA samUha tathA makaraMdanA lobhathI anyonya sthAnothI Avela vividha jAtinA bhramaranI gunagunAhaTa vaDe te sthAna gujayamAna hatuM.. te vRkSa aMdathI phaLa-phula vaDe ane bahArathI pAna vaDe DhaMkAyela hatuM. >> ane puNo vaDe ucchanna ane pratilicchanna hatuM. tenA phaLa svAdu, nirogI, akaMTaka hatA. vividha guccha-gulma ane uttama maMDapathI zobhita hatuM. vicizubha davA yukata hatuM. vApI-puSkariNI ane dIrghikAmAM jharokhAvALA suMdara bhavana banelA hatA. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-3 hao ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda * vivecana-3 (adhurethI) : te vanakhaMDanA vRkSo mULamaMtAdi che. temAM kaMda-mULanI uparano vRkSano avayava vizeSa, - x * skaMdha-thaDa, vakrachAla, zAlA-zAkhA, pravAla-pallavanA aMkura, bAkInA prasiddha che. kyAMka 'haricamaMta'-pATha che, harita-nIlatara pAMdaDA. Anu pUrveNa-mULa AdinA kramathI sArI rIte utpanna, rucira, vartuLAkAre pariNata ke parigata. aneka zAkhA, prazAkhA, viTA-neno madhyabhAga ke vRkSano vistAra che te. - X - aneka manuSyoe sArI rIte phelAvela bAhuo vaDe paNa je agrAhya che. dhana-nibiDa, vipulavistRta, baddha-jAta kaMghavALu. bIjIvAcanAmAM A pado vadhAre che - - prAcInapatIcIna-pUrva pazcima dizAmAM lAMbI, zAlA-zAkhAvALuM, uttara-dakSiNa dizAmAM vistIrNa-viThaMbhavALuM, avanata-adhomukha, nAkaMIka nameluM, praNata-namavAne pravRtta. vizeSathI vibhAgavALuM, avalaMbA-adhomukhapaNe avalaMbamAna, pralaMba-ati dIrdhalAMbI zAkhA ane prazAkhAvALuM, tevA prakAre viTapa-vRkSa vistAra jeno che tevuM. avAcInapamA-adhomukhaparNavALI, anugIpikA-vRtapaNe bahAra na nIkaLelA pAna. ( dhe adhikRta vAcanAne anusarIe chIe - aviralapatA-niraMtara dalavALA. avAINapatA-adhomukha palAza athavA avAtIna patrAvAyu vaDe upahata nahIM tevA. aNaIyapatA-Itirahita. nidbhayajaraDhapaMDu pattA-junA pAMDurapatro jharI gayA che te. Uvavi navA harita vaDe bhisaMtatti-dIpatA pakabhAreNa-daLasaMcaya vaDe aMdhakArAaMdhakAvALA, tethI ja gaMbhI-gahana dekhAtA. savAranave upanigataiinavataruNapatra pallava - ati abhanava paNa guccha vaDe, komala-ujjavala-halatA evA, kizalaya-patra vizeSathI tathA sakumAra pravAla vaDe zobhita uttama aMkurAdi yukta. A aMkura-pravAlapallava-kisalaya-patronA avA-bahu-bahutarAdi kALa vaDe karAyela avasthA vizeSarI vizeSa saMbhave che. fja ve supiyA temAM mAgha - mayUrita, lavaIya-pallavita, thavaIya-stabakavaMta, galaIya-gubhavata, gociya-jagataguccha. jo ke stabaka ane gucchamAM koI bheda nAmakozamAM jovA maLato nathI, ahIM puSpapatrakRta vizeSa bhAvavA. jamaliya-samazreNipaNe vyavasthita che. juvaliya-yugalapaNe sthita, viNamiya-vizeSathI phalapuprabhArathI namela, paNamiya-te pramANe ja namavA lAgela, tigraMkusumiyamAIya. ahIM keTalAMka kusumitAdi eka-eka guNayukta che, bIjA samasta guNayukta che. suvibhakta-suvivikta nipajJapaNe piMDya-laMba ane maMjarI, baMne prasiddha che, te ja avataMsaka-zekhaka, tene dhAraNa kare che. mukavarafgTyaT0 zuka Adi sArasa sudhInA aneka pakSIonA gaNonA mithuna vaDe viracita unnatti zabdaka ane madhurasvara nAdita-bolAyela [karAyela svara jemAM che te. suramya-ati ramaNIya. saMpiDiyadariyabhamara ekatrita garvaSTha bhramarabhamarIno vana pAse rahela samUha thAta parilIyamAna-mbIjethI AvIne mata bhramara vaDe karAto laya. kusumAsavalolA-makaraMdamAM laMpaTa, madhura gumaguma karatA ane guMjatAzabda vizeSane dhAraNa karI rahelA dezabhAgavALuM. ucchaHpaDivalichaNa-ati AcchAdita. A traNa paNa kvacit vRkSonA vizeSaNo jaNAya che - sAuphaLa eTale miSTa phaLa, niroyaka-rogavarjita, akaMTaka-kaMTaka sahita. kyAMka nAnAvidha guccha-gubha maMDaparamyazobhita kahyuM che - temAM gucchavRtAkI Adi, zubha-navamAlikAdi, maMDapa-latA maMDapAdi, 'mya' Adi kyAMka nathI, paNa dekhAtuM. vicitasuhakeubhUta-vicitra zubha ketu-dhvajAne prApta. pAThAMtarathI vicitahaseukeubahala-vicitra zubha, pAlibaMdha jyAM dhvajAnI bahalatA che te. vApIcatukoNa, puSkariNi-vartuLAkAra, dIdhiMkA-Rju sAraNImAM sArI rIte rahela ramya jAlagRhaka. * sUraNa-3 (adhurethI) : dUra-dUra sudhI janArI sugaMdhanA saMcita pamANane kAraNe te vRkSo potAnI suMdara mahekathI manahara hatA. te mahatI sugaMdhane choDatA hatA. te nAnAvidha, gucha-gubha-maMDAgRha sukhanA setu samAna ane ghaNI dhA yukata hatuM. aneka rathayAna-gukhya-zibikAne rAkhavAne mATe upayukata hatA, te suramya, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratiraya hatA. * vivecana-1 (adhurethI) : piDimanihArima-pudgala samUharUpa, dUra dezagAminI ane sugaMdhI-satu gaMdhika zubha sarabhi vaDe, bIjI gaMdho vaDe te manohara lAgatA hatA. mahatA mocanaprakArathI mahatagaMdha ja ghANanA hetuthI tRptikAritvathI gaMdhaghANi, tene choDatAM. A vRkSa vizeSaNa che. A sivAyanA paNa vividha guccha, gubha, maMDapa gRho jemAM che, tathA zubha setu-mArga ke vizrAma sthAno che, jemAM ghaNI dhvajAo che. aneka Adine rAkhavA mATe upayukta, vistIrNa sthAna hatA. suramya, prAsAdIya Adi vRkSAnA vizeSaNo che. bIjI vAcanAmAM A ja vRkSa vizeSaNo vanakhaMDanA vizeSaNapaNe jovA maLe che. * sUtra-4 - te vanakhaMDanA bahumadhya dezabhAgamAM eka moTuM uttama evuM azokavRkSa hatuM. tenuM mULa kAbha ane tRNothI rahita hatuM. te vRkSa uttama mULa, kaMda yAvatuM payata sthAnavALuM suramya-prAsAdIya-darzanIya-abhirUpa ane pratirUpa hatuM. * vivecana-4 - azokavRkSanuM varNana kvacit ATaluM vadhAre jovA maLe che * bhUmimAM ati avagADha jenA kaMda ane mUla che tathA vartuLa, manojJa, viziSTa saMsthAna, saMgata, nibiDa, mRda, snigdha, sArI rIte utpanna thayela, vikAra rahita, atizaya uMco ane pradhAna jeno DaMdha-thaDa che. je aneka manuSyonI pravara bhujA-pralaMba bAhu-hAtha vaDe agrAhya-AzleSI na zakAya tevuM che. tathA kusuma-puSpothI bharela, kaMIka namelA pagavALI vizALa jenI zAkhA che. madhukarI ane bhramaNagaNa vaDe 'gumaguma' zabda karela, besatA ane uDatA evA teonI zobhAthI je yukta che, vividha prakAranA pakSI gaNonA je yugala, teonA sumadhura ane kAnane sukhakArI je bolAtA zabdo tenA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-4 vaDe je madhu-manojJa che [tevuM A azokavRkSa che.] have adhikRt vAcanA-kuza eTale darbha, vikuza-valvaja Adi, tenAthI vizuddharahita, vRkSane anurUpa arthAt vRkSanuM vistA-pramANa mULa-samIpa che. 'mUlamaMta' Adi vizeSaNa pUrvavat kahevA. 1 * sUtra-4 (adhurethI) : te uttama azokavRkSa, bIjA paNa ghaNAM tilaka, lakuca, kSopa, zirISa, savaNa, dadhiparNa, logha, dhava, caMdana, arjuna, nIpa, kuTaja, savya, phaNasa, dADima, zAla, tAla, tamAla, piyaka, piyaMga, pUroga, rAyavRkSa ane naMdivRkSa vaDe cAre taraphathI gherAyeluM che. te tilaka, lakuca yAvat nadivRkSonA mULa DAbha ane bIjA prakAranA tRNAdithI rahita che. tenA mUla, kaMda Adi daze uttama prakAranA che yAvat rathAdi mATenA pati sthAnavALA, suramya, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa che. te tilaka sAvat naMdivRkSa bIjI ghaNI pAlatA, nAgalatA, azokalatA, saMpakalatA, cUtalatA, vanalatA, vAsaMtikalatA, atimuktakalatA, kudalatA ane zyAmalatAthI cotaraphathI gherAyela che te pAlatAdi nitya kusumita yAvat avataMkadhArI, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa che. * vivecana-4 (adhurethI) te uttama azokavRkSa bIjA ghaNAM tilaka, lakucAdithI gherAyela che. temAM saptaparNa-chada paryAya ane patranAmakathI ayuk, caMdana-malayaja paryAya, arjunakakusaparyAya, nIpa-kadaMba, kuTaja-girimallikAparyAya, zAla-sarjaparyAya, tAla-tRNarAja paryAya, priyaka-asanaparyAya, piyaMgu-zyAmaparyAya, naMdivRkSa-rUDhithI jANavA. pAlatA sudhI badhu sugama che. pAlatA-sthaLaja kamalinI athavA pAka nAmaka vRkSalatA. nAga Adi vRkSa vizeSa, tenI latA. temAM azoka-kaMkelI, cUta-sahakAra, vana-pIluka, vAsaMtIlatA ane atimuktakalatA ekAryaka che, chatAM ahIM bheda che, te rUDhithI jANavo. zyAmA-priyaMgu. zeSa latA rUDhithI jANavI. bIjI pratamAM azokavRkSa varNana A pramANe che - te uttama azokavRkSanI upara ghaNAM ATha-ATha maMgala kahyA che. ahIM ATha-ATha ema vIpsAkaraNathI pratyeka te ATha che, ema vRddho kahe che. bIjA kahe che ATha ane ATha maMgala e baMne saMkhyA che. te A rIte - svastika, zrIvatsa, naMdhAvarta, vardhamAnaka, bhadrAsana, kaLaza, matsya ane darpaNa. temAM zrIvatsa-tIrthaMkaranA hRdayanA avayava vizeSano AkAra che. naMdhAvartapratidik navakoNa, vardhamAnaka-zarAvalu, bIjA mate puruSArUDha puruSa, bhadrAsana-siMhAsana, darpaNa-arIso. svastika vizeSa rUDhithI jANavuM. bAkI prasiddha che. sarve ratnamaya, AkAzasphaTikavat svaccha che, zlaSNa pudgalathI nivRtta hovAthI zlakSNa, maTTaNa, ghasIne banAvela pratimA jevA dhRSTa, sukumAra pratimAvat kRSTa athavA pramArjanikA vaDe uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda zodhita, tethI ja rajarahita, nirmala-kaThina maLarahita, niAMka-Ardramala rahita, nirAvaraNa dIptivALA, prabhA sahita, kiraNasahita, najIkanI vastune udhota karanAra che. te uttama azokavRkSanI upara ghaNAM kRSNavarNI cAmarayukta dhvaja che, nIlalohita-zukla-hAlidra cAmacukta dhvajo che. je svaccha, zlaNa che, rupAnI patAkA paTavALA, vajranA daMDayukta, kamaLanI mAphaka nirdoSa gaMdhavALA, suramya ane prAsAdIya che, te uttama azokavRkSa upara ghaNAM upara-upara rahela Atapatro, patAkA upara rahela pAtAka, ghaMTayugala, cAmarayugala, nIlotpala samUha, sUryavikAsI kamaLa, caMdravikAsI kamaLa, kusuma samUha, pAdAMtarathI nalina samUha, subhaga ane saugaMdhika samUha, zveta padma, mahApuMDarIka, zatapatra, sahasapatra sarve ratnamaya cAvat pratirUpa che. 92 * sUtra-5 H te uttama azokavRkSanI nIce, tenA taLanI kaMIka najIka, eka moTo pRthvIzilApaTTaka hato. tenI laMbAI-pahoLAI-uMcAI supramANa hatI. te kALo, jana-dhana-kRpANa-kuvalaya-balarAnuM vastra, AkAza, keza, kAjaLanI DabbI, khaMjana, zIMgaDu, STikarana, jAMbunA phaLa, bIyaka, saNabaMdhaNa, nIlakamalanA patronI rAzi, alasInA phUla sadeza prabhAvALo hato. nIlamaNi, kasauTI, kamarabaMdhanA cAmaDAnA paTTA, AMkhonI kIkI, A badhAMnI rAzi jevo teno varNa hato. te snigdha ane ghana hato. tenA ATha khUNA hatA, te darpaNanA tala samAna suramya hato. tenI upara IhAmRga, vRSabha, turaMga, nara, makara, vihaga, vAlaga, kinnara, R, sarabha, samara, kuMjara, vanalatA, padmalatAnA citro hatA. teno sparza Ajinaka, rU, bUra, navanIta, tUla samAna hato. te zilApaTTaka sIMhAsana saMsthita, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa hato. * vivecana-5 : pi aMdha samALa - skaMdhanI thoDI najIka. uttama azokavRkSanI nIce eka moTo. vikhuMbha-pahoLAI, AyAma-laMbAI, utsedha-uccatva, supramANa-ucitapramANa. kiNThakALo, tethI ja aMganajvALa samAna. temAM aMjanaka e vanaspati vizeSa che. haladharakoseja-baladevanuM vastra, kajalAMgI-kAjaLanuM gRha, zrRMgabheda-mahiSAdinA zIMgaDAno cheda, SThika-ratna, azanaka-bIjaka nAmaka vanaspati, sanabaMdhana-rAnapuSpavRMta. maskata-ratna, masAra-maTTaNIkAraka pASANa vizeSa. te ahIM kapa saMbhave che. kaliAMtikamarano carmapaTTa, nayanakIkA-netra madhyanI kIkI, tenI rAzi-samUha jevo kALo varNa. snigdhadhana, aSTazirA-aSTakoNa. AyaMtanoyame suramyuM temAM IhAmRga-vRka, vyAlaka-zvApada bhujaga Ajinaka-carmamaya vastra, R, bu-vanaspati vizeSa, tUla-arkatUla, sIhAsaNasaMThiyasiMhAsanAkAra, prAsAdIya cAvat pratirUpa. bIjI vAcanAmAM vaLI zilApaTTaka varNana kaMIka judu dekhAya che - aMjanaka, ghana, kuvalaya, haladharanA vastra samAna ghana megha, AkAza, keza, kAjaLa, karketana, IndranIla, atasImA phUla samAna. zRMga, aMjana, Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-5 94 zRMgabheda, riSThaka, nIlagulika, avagalAtireka, bhramara, megha samAna. ahIM bhRga eTale kIDo ke aMgAra vizeSa che. aMjana-sauvIrAMjana, zRMgabheda-viSANa cheda ke viSANa vizeSa, riTha-kAka ke phaLa vizeSa athavA ariSThanIla raktavizeSa, gulikA-varNa dravya vizeSa, gavala-bheMsanuM zIMgaDu A badhAMthI atireka nIlapaNAthI atirekavAnuM. te bhramaranA samUharUpa che. * * * * * snigdha-ghana, tethI ja azuSira. pratirUpa-rUpavaMta, tethI ja darzanayogya. muktAjAlakhacitAMtakarma-muktA jAlaka parigata prAMta. sUga-6 : te caMpAnagarImAM kUNika nAme rAja vasato hato. te mahA himavaMta parvatanI samAna mahaMta, malaya-bheru ane mahendra parvata sadaMza pradhAna hato. atyaMta vizuddha dIdha rAjakala vaMzamAM janmelo hato. niraMtara rAjalakSaNa virAjita gopAMgayukta hato. ghaNAM loko dvArA bahumAnya ane pUjita hato. sarvaguNa samRddha hato. te kSatriya, mudrita, mUddhabhiSeka, uttama mAtApitAthI sArI rIte utpanna hato. te karUNAzIla, sImaMkara, sImaMgharu dromaMkara, kSemaMdhara, manuSyomAM Indra samAna, janapadamAM pitRtulya, janapadapAlaka, janapada purohita, setura, ketura, narAvara uttama puruSa, puruSasIha, puruSabhAi, puruSomAM AzIviSa, puruSomAM puMDarIka samAna, puruSomAM vara gaMdhahasti sama hato. te ATya, dipta, vitta hato. vistIrNa-vipula evA bhavana, zayana, AsAna yAna, vAhanathI payapti hato. tenI pAse vipula dhana, ghaNAM jAtyarUpa rajata, Ayoga-prayoga saMpayukta hato. tene tyAM bhojana-pAna bAda ghaNuM aw bacatuM hatuM. tene tyAM ghaNAM dAsI, dAsa, gAya, bhesa, gheTA Adi hatA. pratipUrNa yama, koza, koThAgAra, AyudhAgAra, sainya hatuM. teNe bu ane pratispardhIone zakitahIna banAvI dIdhA hatA. te apahad kaMTaka, nihad kaMTaka, mAliya kaMTaka, uddhata kaMTaka, kaMTaka hato. apahadzatru, nihatazatru, maliyazatru, uddhatay, nirjitazatru, parAjitazabu hato. te durbhirahita, mAribhayathI mukata, phoma, ziva, subhikSa, sukRta vidanathI rahita evA rAjyanuM prazAsana karato vicarato hato. * vivecana-6 : rAjAnuM varNana kare che - mahA himavaMta samAna zeSa rAjaparvatanI apekSAe mahAna hato. malaya-parvata vizeSa, maMda-meru, mahendra parvata vizeSa athavA zaka, tenI jema sApradhAna hato. atyaMta vizuddha-nirdoSa, dIrdha-yikAlIna je rAjAonA kularUpa vaMza, temAM sArI rIte janmela hato. rAjalakSaNa-svastikAdi vaDe virAjita aMgamaMgagAtra vALo hato. mudita-pramodavAnuM athavA nirdoSa mAtRka hato. kahyuM che ke- mudita, je yonizaddha hoya. pitA-pitAmahAdi vaDe athavA rAja vaDe rAjyamAM abhiSikta karAyela hato. pitAnA vinItapaNe saputra hato. te dayApata-karaNaguNa prApta hato. sImaka-mayadAkArI, sImaMdhara-karela mayadAnuM pAlana karanAra hato. kSema-anupaddhavatAno karanAra ane pAlaka hato. mamussida ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda manuSyomAM paramezvarapaNe hato. jaNavayapiya-hitakArI hovAthI janapadonA pitA jevo hato. tenA rakSakapaNAthI janapada pAlaka hato. janapadanA zAMtikarapaNAthI janapada purohita hato. setukara-mArgadarzaka. ketuka-adbhuta kAryakAritvathI sila karI. manuSyomAM pravara hato. puruSavara-puruSo madhya pradhAna, kUrapaNAthI puruSasaha, raudra rUpacthI puruSavyAgha, puraSa evo AzIviSa-sarpa, kopane saphaLa karavAnA sAmarthyathI puruSAzIviSa, sukhArthIne sevya hovAthI puruSa puMDarIka-zvetakamaLa, pratyeka rAja-gajanA bhaMjakapaNAthI puruSavarU gaMdhahati. Aya-samRddha, deta-davAta, vita-prasiddha. vistIrNa-vistAravaMta, vipulaprabhUta. bhavana-zayana-Asanayukta. cAnavAhata-ratha, azvAdi. AkIrNa-guNa vaDe kIrNa athavA vistIrNa vipula bhavana, zayana, Asana, yAna, vAhanathI AkIrNa. bahu-prabhUta, dhana-gaNimAdi, ghaNAM jAtarUpa-rajata arthAt sonuM-5 Ayoga-IlAbhanA, prayoga-upAya, saMpayukta-jeNe pravRtta karyA che te athavA tenA vaDe thAmRta. vicchardita-nyakta, ghaNAM lokonA bhojana ane dAna pachI paNa bacela ke chaDela hovAnA saMbhavathI, athavA jene tyAM vividha prakAre prayura bhojana-pAna hoya che tevo. ghaNAM dAsI, dAsa ItyAdi yuktapratipUrNa caMdra-patthara pheMkavAnA maMtrAdi, koza-bhAMDAgAra, koThAgAra-dhAnyagRha, AyudhAgAra-praharaNazALA. balava-prabhUta sainya, dumbala paccAmitta-durbala, pratyamitra-bu ke virodhI rAjA. (jenA zagu durbala thayA che te.] ohaya-upahata, vinAzita. kaMTaka-pratispaddhi gogaja. athavA A vizeSaNa che. e pramANe bIjA paNa jANavA. vihata-samRddhino apahAra karAyela. malitamAnabhaMga karAyela, udbhUta-dezathI nirvAsita karela. tethI ja vidhamAna tathA zatruagotraja, nirjita-sva sauMdarya atizayacI pati , parAjita-dvA rAjyanA upArjanamAM saMbhAvanA bhaMgakarAyelA. -x* liMba-vina, Damara-rAjakumAradi vaDe karAyela vairAyAdi. kyAMka "pasatAhicaDamara" evo pATha paNa che. temAM ahita-eTale zamUkata vivara ke adhika vidvara, pasAromANe-pAlana karato ke vicare che. - 4 - * sUtra-3 - te kUNika rAjAne dhAriNI nAme rANI [panI hatI. te sukumAla hAthapagavALI, ahIna-patipUrNa-paMcendriyazarIrI, lasaNa-vyaMjana-guNathI yukta, mAna-unmAna-pramANathI patipUrNa, sujAta-savAMgasuMdara aMgavALI, zazivat saumyAkAra, katta ane priyadarzana-vALI, surapa, hatheLImAM AvI jAya tevI prazasta zivalitathI valita kamaravALI, kuMDala vaDe uddipta kapola rekhA, zaradapUrNimAnA caMdramAM sardeza, nirmaLa cUirNa tathA saumya vadanavALI hatI. zRMgAranA ghara jevI, suMdara vezabhUSAvALI, saMgata-gad-hasita-bhaNita-vihita-vilAsa-nsalalita-saMtApanipuNa yukatopacAra kuzala, prAsAdIyA, daniIyA, abhirUpa ane pratirUpA hatI. bhaMbhasAputra koNika rAjAmAM anukta, avirata, ISTa zabda-sparza-rasa-rU Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra7 gaMdhayukta paMcavidha, mAnuSI kAmabhogone anubhavatI vicaratI hatI. * vivecana-7 : Ech rANInuM varNana lakhe che :- ahIMna-anyUna, lakSaNathI. pUrNa-svarUpathI athavA puNya-pavitra pAMce Indriyo, jemAM tathayAvidha zarIra jenuM che te. lakSaNa-svastika, cakrAdi. vyaMjana-maSi, tilaka. guNa-prazastatva, tenAthI upapeta-cukta. mAna-jaladroNapramANatA. kaI rIte ? jaLathI pUrNa bharela kuMDamAM mApavA yogya manuSyane besADatA, je jaLa nIkaLe che, te jo droNamAna che, tyAre te manuSya mAnaprApta kahevAya che. unmAna-addhabhAra pramANatA. kaI rIte ? tulAmAM Aropita manuSya, je adbhubhAra vaDe tolAya, tyAre tene unmAna prApta kahevAya che. pramANa-sva aMgulathI 108 aMgula, uMcAI. te mAna-unmAna-pramANathI pratipUrNa-anyUna. sujAta-suniSpanna. sarve aMgoziraHprabhRti, suMdara aMga-zarIravALI. caMdravat saumyAkAra - kAMta, kamanIya, tethI ja priyavallabha darzana-rUpa jenI che te. surUva-zobhanarUpa. madhya-madhyabhAga. kuMDalulihiya-kuMDalo vaDe ullikhita, gaMDalekhAkapALanI valIo - 4 - kaumudI-caMdrikA ke kArtikI, tapradhAna ke teno je rajanIkacaMdra, tenI jema vimala, pratipUrNa ane saumya vadanavALI. zrRMgAra-rasavizeSanA AgArasthAna jevI, cAru-zobhana vezayukta athavA zrRMgAra-maMDana bhUSaNanA ATopathI pradhAna, AkA-saMsthAna ane cAruveSavALI. saMgata-ucita, hasita-hAsya, bhaNita-vANI, vihita-ceSTA, vilAsa-netraceSTA. sahalalitena-prasannapaNe je saMlApa-paraspara bhASaNarUpa. temAM nipuNa evI. yukta-saMgata, je upacAra-lokavyavahAra, temAM kuzala. kyAMka A bIjI rIte che - suMdara stana, jaghana, vadana, hAtha, paga, nayana, lAvaNya, vilAsayukta. vilAsa eTale - sthAne ke Asane jatA, hAtha-bhrama-netrakarmathI je vizeSa utpanna thAya te zliSTane vilAsa kahe che. - 4 * X - * sUtra : te kauNika rAjAne eka puruSa vipula vetanathI bhagavaMtanI pravRttinA [gamanAgamananA] samAcAra ApavAne, bhagavaMtanI daivasika pravRtti nivedana mATe rAkhela hato. te puruSe bIjA ghaNAM puruSone dainika bhojana tathA vetana ApIne bhagavaMtanA gamanAgamana tathA bhagavatanI dainika pravRttinA nivedanane mATe rAkhelA hatA. * vivecana-8 : vinayavittir - vihita prabhUtajIvika. vRtti pramANa-sADA bAra hajAra rajatamudrA. kahyuM che - mAMDaliko hajAranuM prItidAna ane AgamanamAM lAkhanuM dAna Ape che. pravRttivyAdhRta-vArtAnivedaka, daivasika-divase apAya te daivasika. "bhagavat amuka nagaramAM vihare che ke Ave che.'' tenuM nivedana kare che. dattasmRtibhaktavetanamUlya, bhRti-kApiNAdi, uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda * sUtra : te kALe, te samaye bhUMbhasAraputra koNika rAjA bahAranI upasthAnazALAmAM aneka gaNanAyaka, daMDanAyaka, rAjA, Izvara, talavara, mAlika, kauTuMbika, maMtri, mahAmaMtri, gaNaka, dIvArika, amAtya, ceTa, pIThamaka, nagara-nigama-zreSThI, senApati, sArthavAha, dUta, saMdhipAla sAthe parIvarIne vicarato hato. * vivecana-9 : bhaMbhasAraputra-zreNika rAjAno putra. aneka gaNanAyaka-prajAmAM mahattara, daMDanAyakataMtrapAla, rAjA-mAMDalika, Izvara-yuvarAja athavA aNimAdi aizvaryayukta, talavarakhuza thayela rAjAe Apela paTTabaMdhathI vibhUSita rAjasthAnIyA, mADaMbikachinnamaDaMbAdhipati, kauTuMbika-keTalAMka kuTuMbano mukhIyo, mahAmaMtrI-maMtrImaMDalanA pradhAna athavA hasti sAdhanano uparI, gaNaka-jyotika athavA bhAMDAgArika, dauvArikapratIhAraka athavA rAja dvArapALa, amAtya-rAjya adhiSThAyaka, ceTa-sevaka, pIThamardakaAsanna sevArata puruSa, vayasya, nagara-nagaravAsI prajA, nigama-kAraNika ke varNi, zreSThI-zrI devatA adhyAsita suvarNapaTTa vibhUSita mastakavALA, senApati-rAjA dvArA nirUpita caturaMga sainya nAyaka, sArthavAha-sArthavAhaka, dUtarAjAnA AdezanuM bIjAnuM nivedana karanAra, saMdhipAla-rAjya saMdhi rakSaka. A badhAMthI sahita ane cotaraphathI parivRtta hato. Ex * sUtra-10 (adhuruM) -- te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvI, je Adikara, tirthaMkara, svayaMsaMbuddha, puruSottama, puruSasaMha, puruSavapuMDarIka, puruSavara-gaMdhahastI, abhayadAyaka, cakSudAyaka, mAdiAyaka, zaraNadAyaka, jIvadAyaka, dvIpa-trANa-zaraNagatI pratISThA, dharmavasyAturaMta cakravartI, apatihata vara jJAna-darzanadhara, vivRttachA, jina-jApaka, tI-tAka, mukta-mocaka, buddha-bodhaka, sarvajJa, sarvadarzI, zivaacala-aruja-anaMta-akSaya-avyAbAdha-punarAvartika, siddhi gati nAmarUpa sthAnane prAptinI kAmanAvALA, arahata, jina, kevalI, sAta hAtha uMcA, samacatusa saMsthAna saMsthita, vaRSabhanArAya saMghayaNI, anuloma-vAyuvega, kaMkagrahaNI, kapotapariNAma, zakuni-poSa-pRSTiaMtara-urupariNata.... * vivecana-10 : bhagavaMta mahAvIranuM varNana lakhe che. zramaNa-mahAtapasvI athavA aMtima jinanuM bIjuM nAma. bhagavan-samagra aizvaryAdi yukta, mahAvI-devAdikRt upasargAdimAM acalita sattvatAthI deve pratiSThita karela nAma. Adika-zrutadharmane prathamapaNe karavAnA svabhAvavALA, tIrthaMkara-saMghane karanArA, sahasaMbuddha-svayaM ja samyag bodha pAmela, kaI rIte ? te kahe che H- puruSottama - tathAvidha atizaya saMbaMdhI puruSapradhAna, traNa upamA vaDe uttamatva kahe che zaurya atizayatAthI puruSasiMha', puruSa ja vara puMDarIkazvetapadma te puruSavara puMDarIka, emanI zvetatA sarva azubha malI-masa rahitapaNAthI che. = Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-10 e rIte puruSavagaMdhahastI-emanI gaMdhahastitA, sAmAnya hAthI karatA vizeSatAthI tathA bIjA zatru, durbhikSa, janamArI Adi dutinA vinAzapaNAthI che. abhayadaya-prANa apahAra karavAmAM rasika ane upasargakArI evA prANIne paNa bhaya ApatA nathI athavA sarvaprANInA bhayanA parihAsvALI dayA jene che te. teo mAtra A anarthane karatA nathI tema nahIM, paNa arthane paNa kare che te darzAve che HcakSu-zrutajJAna, tene Ape che te cakSurdaya. jema lokamAM cakSu ApIne vAMchita sthAna mArga dekhADavA mahAupakArI thAya che tema ahIM paNa darzAve che - mArga eTale samyag darzanAdi mokSa paya Ape che tethI mArgadAtA. jema lokamAM cakSune ughADavA ane mArgadarzana karIne cora Adi vilupta dhanathI nirUpava sthAna prApta karAvatA paramopakArI thAya tema ahIM paNa batAvatA kahe che - zaraLadya - nirupadrava sthAnadAyaka arthAt nirvANa. jema lokamAM cakSu-mArga-zaraNadAnathI duHkhamAM rahelane jIvana Ape che, tema ahIM paNa darzAvatA kahe che - 69 jIvana te jIva-bhAva prANa dhAraNa arthAt amaraNadharmatva, tene Ape te jIvadAtA. athavA jIvomAM jene dAya che te jIvadaya. tathA dIpanI jema samasta vastu prakAzaka athavA dvIpa-saMsAra sAgara aMtargat zarIrIone vividha duHkharUpa kallola abhighAta duHsthitane AzvAsya hetupaNe che. trANa-anartha pratighAtanA hetupaNAthI. zaraNaarthasaMpAdana, tenA hetupaNAthI zaraNa. gati-duHkhamAM sthitathI sukhasthitatArthano Azraya karAya te. pratiSTha-jemAM pratiSThA thAya te. pratiSThA-saMsAramAM paDatA prANivargane AdhArarUpa. traNa bAju samudra ane cotho himavAn, A cAra pRthvI paryA, tenA svAmIpaNe thAya te cAturaMta. tevA A cakravartI te cAturaMta cakravartI. - 4 - sarva rAjAmAM atizayI. te dharmanA viSayamAM hovAthI dharmavara cAturaMta cakravartI-badhAM dharmapraNetA madhye atizayavALA hovAthI. apratihata-kaTa AdithI askhalita, avisaMvAdaka. tethI ja kSAyikatvathI varU pradhAna, jJAnadarzana-kevalalakSaNarUpane dhAraNa kare che te. kaI rIte? vyAvRttachavAnivRtta jJAnAdi AvaraNa ke nirmAya. te rAgAdinA jayathI thAya, tethI kahe che - nina - rAgAdine jitanAra, rAga Adi svarUpAdinA jJAnathI kahe che - 6 - jJAyaka, rAgAdi saMbaMdhI svarUpa-kAraNa-phaLanA jJAtA. tethI ja tIrNa-saMsAra sAgarathI, bIjAne taravAnA upadezaka hovAthI tAra. bAhya atyaMtara grantha ke karmabaMdhanathI mukta, tenA upadezavartItvathI mAtra. bodha pAmela che mATe yuddha, bIjAne bodha ApavAthI odha. A bhavasthAzrita vizeSaNa kahyA. have siddhAvasthAzrita kahe che. jJAna-vizeSa bodha, darzana-sAmAnya bodha. "siddhAvasthAmAM puruSane kaMI jJAna na thAya" A matano nirAsa kare che. ziva - sarvopadrava rahita, annana - calana rahitatAthI. aruja-rogAbhAva. anaMta-anaMtArtha viSaya jJAnathI. akSaya-nAzarahita, athavA paripUrNatvathI. avyAbAdha-apIDAkArI. apunarAvartaka-punarbhavano abhAva. siddhigati prazasta nAma, sthAna-kSINakarmI jIvonuM 16/7 98 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda svarUpa ke lokAgra. - 4 - saMprAstukAma-tene prApta - 4 - araha-azokAdi mahApUjAne yogya. athavA sarvajJatvathI jene avidhamAna rahas-ekAMta, pracchanna che te. kevala-saMpUrNa zuddha ke anaMta jJAnAdi jene che te kaivalI. tethI ja sarvajJa, sarvadarzI che. sAta hAtha pramANa. sama - tulya, nIce ane uparanI kAyA lakSaNayukta hovI te. caturasa-pradhAna lakSaNa yuktapaNAthI samacatusa evuM saMsthAnaAkAra vaDe saMsthita. vaRSabhanArAcasaMhanana-prathama saMhanana, anuloma-anukULa, vAyuvega-zarIramAMno vAyu. kaMka-pakSI, tenI grahaNI-gudAzaya, jene nIroga5Ne che, kavoya-kapotapakSI, tenI jema pariNAma-AhAra pacavArUpa che. kahevAya che ke kapotane patthara paNa pacI jAya che. zakuni-pakSI mAphaka, posa-apAnadeza, puruSanA utsargathI nirlepaNe jene che te. - x - urU-jaMghA, pariNata-viziSTa pariNAma yukta. * sUtra-10 (adhurethI) : bhagavaMtanuM mukha paDA tathA utpala nAmaka sugaMdhI dravya, jevI surabhimaya niHzvAsathI yukta hatA. uttama tvacA yukta, nIrogI, uttama-prazasta atizaya zveta mAMsa yukta, jala-malla-kalaMka-sveda-ja-doSa varjita zarIrI hovAthI nirUpalepa, dIptithI uMdhotita aMgayukta, ghana-nicita-subaddha-lakSaNamaya-phUTAgAra samAna unnata agra mastakavALA. bArIka rezAthI bharela semalanA phaLa phATavAthI nIkaLatA resA jevA komaLa, vizada, prazasta, sUkSma, lakSNa, surabhI, suMdara, bhujamocaka, nIlama, bhaMga, nIla, kala, paSTa, bhramaravRMda jevA camakatA kALA, ghana, ghuMgharALA, pradakSiNAvarta keza-vALa bhagavaMtanA mastaka upara hatA. dADamanA puSpa, suvarNa samAna, nirmaLa, sugnigdha evI vALanI tvacAbhUmi hatI. dhana, nicita, chatrAkAra mataka deza hato. niNi, sama, laSTa, sRSTa, ardhacaMdra sama lalATa hatuM. pratipUrNa caMdra samAna saumya vadana hatuM. AlInapramANayukta kAna ghaNAM zobhatA hatA. pIna-mAMsala kahela dezabhAga hato. temanI bhramaro kaMIka kheMcAyelA dhanuSu samAna suMdara, kALA vAdaLanI rekhA samAna kRza, kALI ane snigdha hatI. temanA nayana khIlelA puMDarIka samAna hatA. temanI AMkho kamaLanI jema vikasita, dhavala tathA pAla hatI. nAka guDa mAphaka Rju ane unnatta hatuM. upacita, zila pavAla, biMbaphaLa sardeza temanA hoTha hatA. pAMDura, caMdrano TukaDo, vimala, nirmaLa, zaMkha, gokSIranA phINa, kuMda, jalakaNa, mRNAli, dhavala daMta zreNi hatI. temanA dAMta akhaMDa, asphuTita, avirala, susnigdha, sujAta hatA. aneka dAMta eka daMtazreNi samAna lAgatA hatA. temanI jillA ane tAlu agnimAM tapAvela ane jaLathI dhoyela svarNa samAna lAla hatA... * vivecana-10 (adhurethI) : padmA-kamala, utpala-nIlotpala athavA pAka nAmanuM gaMdha dravya ane utpalautpalakuSTha, te baMnenI sugaMdha samAna jeno zvAsavAyu hato. tenA vaDe surabhi vadana Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-10 mukha jenuM che te. chavI-sukumAravA yukta. nitaMka-nIroga, uttama-prazasta ati zveta, nirUpama, pala-mAMsa. pAThAMtaracI tala-rUpa jenuM che te. atizreya-atyaMta prazasya. jalamalla-svA prayatnathI dUra thAya tevo mala. kalaMkaduSTa tilakAdi, svedaprasveda, raja-reNu, teno je doSa-mAlinyakaraNa, tenA vaDe varjita, zarIra jenuM che te. tethI ja nirapakSepa che. chAyA-dIpita vaDe udhotita-prakAzita aMgavALA. ghananicitaati nibiDa athavA ghanava-loDhAnA ghaNa samAna, niyita-subaddha suSka khAyubaddha prazasta lakSANa, kUTa-parvata zikharanA AkAra-saMsthAna vaDe nibha-sardeza che. piDikapASANa piDika samAna agra-uSNISa lakSaNa jenuM che te. jenuM AvA prakAranuM mastaka che, te ghananicitAdi vizeSaNa ziraska. - sAtavaoNDA zAbhali-vRkSa vizeSa, tenuM je boMDa-kULa, ghananici-atI nibiDa, koTita-sphoTita, tenI jema mRdu-sukumAra ane vizadA-vyakta ane prazastazubha, sUkSma-glaNa, lakSaNa-lAkSaNika, sugaMdhi-surabhi. suMdazobhana, bhujamocakaratna vizeSa samAna, bhRga-eka kIDo ke aMgAra vizeSavatuM. naila-nIlIvikAra athavA bhRganelavatu, kajjala-maSIvata, prahaSTa bhramaragaNavata, snigdha-kRNacchAya, nikuTuMbasamUha jeno che te nizcita-nibiDa, kuMcita-kuMDalIbhUta, pradakSiNAvarta, mUrvani-mastakamAM, zirojabbAlavALA. nAmapuWITH dADamanA puSpano prakAza arthAtu kta, tapanIyasardezakta suvarNa jevo varNa, nirmaLa, susnigdhakedAMtavALa samIpanI kezabhUmi-keza utpatti sthAnarUpa matakanI tvacAvALA. chagAkAra mastaka deza, unnatatvanA sAdhaccethI che. nirvANa-visphoTaka Adi kRta kSatirahita, sama-aviSamamata, laTa-manojJa, mRTa-zuddha, ardhacaMdra sama-caMdranA TukaDA jevuM lalATa jemanuM che te. pratipUrNa caMdra samAna saumyavadanavALA. AlIna, pramANayukta-svapamANopeta zravaNa-kAna jenA che te. suzravaNa-zobhana zravaNa vyApAra. pIta-akRza, tethI mAMsalasamAMsa, kapola-gaMDa hovAthI tenA mukhano dezabhAga [paNa mAMsala che). AnAmita-kaMIka namela, je cApa-dhanuSya, tenI jema rucira-manojJa, kRNAbhUrAjIva-kALI megharekhA samAna pAtaLI kRSNa-kALI, snigdha-succhAya, bhU-bhramara jenI che. bIjI vAMcanAmAM thoDo phera che te mujaba :- saMsthita - te saMsthAnavALI, saMgata-ucita, Ayata-dIdha, sujAtasuniSajJa bhamara jemanI che te. avadAlita-sUrya vaDe vikAsita je puMDarIka-zetapaDA, tenA jevA nayanavALA. tethI ja kokAsiyati-kamaLanI jema vikasita, dhavala ane kvacit deze pagalapAMkhavALI AMkho jemanI che te. garuDanI jema Ayata-lAMbI, javI-avaka, tuMgauad, nAsA-nAsikAvALo. uaciati-parikarmita, je zilArUpa pravAla-vidyuma, biMbaphaLa-caNoThI, te baMne saMdeza lAla ane madhyamAM unnata adharoSTha-nIcenA hoThavALA. pAMDura-akalaMka, je zazizakala-caMdra khaMDa, vimala madhye nirmaLa, je zaMkha, gAyanA dUdhanA phINa, kuMda-puSpavizeSa, udakaraja-jalakaNa, mRNAlikA-kamaLanI nALa, 100 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda tenI jevI dhavala daMtazreNi. akhaMDa-arjarita-dhana-susnigdha-sammaniSajJa, eka daMta zreNi jevA aneka dAMta. hatavaha-agni vaDe nimaMti-dampamala, ghauta-jaLathI prakSAlita, tapta suvarNanI jevA raktatala-lAla lAla tALavuM ane jIbha jemanI che te. * sUtra-10 (adhurethI) : bhagavaMtanA dADhI-mUMcha suvibhakta ane avasthita hatA. temanI hajU mAMsala, saMsthita, prazasta, cittAnI mAphaka vipula hatI. grIvA cAra AMgaLa, suSamANa, uttama zaMkha samAna hatI. skaMdha, bheMsa-varAha-sIMha-citta-vRSabha-uttama hAthInA skaMdha jevA paripUrNa ane vipula hatA. bhUjAo, yupanI jema goLa, lAMbI, surdaDha, jovI game tevI, suSada kAMDAthI yukta, suzliSTa, viziSTa, ghana, sthira, nAyuo vaDe subaddha, argalA samAna goLAkAra hatI. temanA bAha, nAgarAjanA phelAyelA zarIranI mAphaka dIdha hatA. hAthanA bhAga, urd, komaLa, mAMsala, sugaThita, zubhalakSaNothI yukata nichidra, prazasta, AMgaLIo sthULa, komaLa, uttama hatI. temanA hastatala lAlAyita, pAtI, ujaLI, rucira, nigdha, sukomaLa hatI. temanI hatheLImAM caMdra-sUrya-zaMkha-cakra-dizAsauvastikanI zubha rekhAo hatI. temanuM vakSasthaLa vazilAdla samAna, ujavaLa, prazasta, samatala, upacita, viradlNa, pRthula, zrIvAstanA citayukta hatuM. dehanI mAMsalatAthI rIDhanuM hADakuM dekhAtuM na hatuM. temanuM zarIra svasamAna kAMtimAna, nirmaLa, suMdara, nirapahad hatuM. temAM uttama puranA 1008 lakSaNa pUrNapaNe vidhamAna hatuM. temanA dehano pAbhiAga nIce tarapha kramazaH sAMkaDo, dehanA pramANane anurUSa, suMdara, suniuw, ati samucita parimANamAM mAMsalatA yukta ane manohara hato. temanA vA ane uMdara upara sIdhA, samAna, saMhita, utkRSTa, sUma, kALA, cikaNA, upAdeya, lAvaNayamaya, ramaNIya vALanI paMkti hatI. temanI kukSI matsya ane paHI sama suid, pIna hatI. * vivecana-10 (adhurethI) : avasthita * na vadhanArA, suvibhakta-vivikta, citra-ati ramyapaNe abhUta zmaNU-dADhI mUMchanA vALa. mAMsala-puSTamAMsathI saMsthita-viziSTa saMsthAna, prazasta-zubha, zAla-vAghanI jema, vipula- vistIrNa, hanu-cibuka. cAra AMgaLa lakSaNa, suyogya pramANavALI, utapaNA traNa kalInA yogathI pradhAna zaMkha sadeza grIvA-kaMThavALA. varamahiSa-pradhAna pADo, varAha-zUkara, siMha-kesarI, zAla-vAgha, RSabha-vRSabha, nAgavaramukhya hAthI A badhAMnI jema pratipUrNa-svapramANathI ahIna, skaMdha-khabhA. yugasaMnibha-goLAI ane laMbAI vaDe cUpatulya, pIna-upayita, ratidA-jotAM ja sukhakArI, pIvaprarkoTha-akRzakalAcika, saMsthita-viziSTa saMsthAna, suzliSTa-saMgata, viziSTa-pradhAna, ghana-nibiDa, sthira-atizlatha nahIM, subaddha-sArI rIte baddha snAyuo vaDe saMdhivALA. puravaparighava-nagaranI argalAvatuM vRta bAhuvALA. * * * * * bhujagezvara-nAgarAja, teno je vipula-mahAt bhoga-deha che. tathA AdAnArtha-INita Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-10 arthanA grahaNane mATe paryavakSipta-prasArita pAThAMtarathI - sAvana - argalA sthAna, tethI ucchaDha-niSkAzita, phalihA-argalAdaMDa, temanI jevI dIrgha bAhu jenI che te. bIjI vAsanAmAM kahyuM che * yuga sadeza, pIna, ratidAyaka, pIvara, prakoSTha evA saMsthita, upacita, ghana, sthira, susaMbaddha, sunigUDha parvasaMdhi. - 101 dtala-lAla adho bhAga, upacita-unnata, mRdu-komaLa, mAMsala-mAMsa sahita, sujAta-suniSpanna, prazAlakSaNa-zubhacihna, acchidra jAla-vivakSita AMgaLInA aMtarAla samUha rahita, pANI-hAthavALA, pIvara-mahatI komaLa AMgaLIo, kyAMka-pIvara, vRtta, sujAta, komaLa, uttama AMgaLIo'' evo paNa pATha che. AyaMvataMtra - tAmravat kaMIka lAla, talina-pAtaLI, zuci-pavitra, ruci-dIpta, snigdha-arUkSa nakhavALA. caMdapANilehA-caMdrAkAre hatheLInI rekhAvALA, e rIte bIjA traNa. AtAmra - divastika-dakSiNAvarta svastika, tenI prazastatA ane prakarSa pratipAdanArthe saMgraha vacanathI kahe che - caMdra, sUrya, zaMkha, cakra, dik svastika hastarekhAvALA. bIjI vAcanAmAM vimatta - vibhAgavALI ane sunizvita - sArI rIte karela, svakIya karma vaDe. be zabdo vadhAre che. aneka zreSTha lakSaNothI uttama, prazasta, zuci ane ratidAyaka, ramya hastarekhA jemanI che te. have mULa vAcanAne anusare che. sonAnI zilAtala samAna ujvala, prazasta-zubha, samatala, upacIta-mAMsala, vistIrNa ane pRthula-ati vizALa chAtI jenI che te. bIjI vAcanAmAM chAtInuM vizeSaNa A rIte dekhAya che - upacita, zreSTha nagaranA kabATavat vistIrNa ane pRthula chAtI, bAkI pUrvavat che. akaDuka-mAMsalapaNe na dekhAtA evA, vAMsAnA pAchaLanA hADakA, kanakanI jema rucaka, te nirmaLa ane sujAta tathA nirupahata evA dehane dhAraNa karavAnA svabhAvavALA je che te. 1008 pratipUrNa-anyUna, uttama puruSanA lakSaNo-svastika Adine dhAraNa kare che. sabhrayAsa-nIce nIcenA paDakhA namelapaNe hovAthI saMgayapAsazarIra pramANa ucita paDakhAM vALA tethI ja suMdara-sujAta-suniSpanna paDakhAMvALA che. mitamAtrika-ati pariNAmavaMta, upacIta, ratidA-ramya pArzva-kakSAno adhodeza jene che te. Rjuka-avakra, samAna-aviSama, saMhata, jAtya-pradhAna, tanU-sUkSma, kRSNa-kALA, snigdha-arUkSa, Adeya-upAdeya, laDaha-lAvaNyasahita, tethI ja ramaNIya-ramya, roNapAtaLA vALanI rAji-paMktivALA. mA ane pakSI mAphaka sujAta-suniSpanna, upacita kukSI-udara pradeza vizeSa jene che te.... * sUtra-10 (adhurethI) : [bhagavaMt] matsyodara ane nirmaLa AMtra samUhayukta hatA. vikaTa kamaLa jevI nAbhi, gaMgAvataka, pradakSiNAvartaka, taraMga, bhaMgura, tAjA ravikiraNa vaDe vikasita kamaLa jevI gaMbhIra ane vikaTa nAbhi, dehano madhya bhAga jhiMkAThika, mUsala ane darpaNanA hAthAnA madhya bhAga jevo, talavAranI mUTha samAna, uttama vajra samAna goLa ane pAtaLo hato. pramudita, svastha, uttama ghoDA ane sIMhanI 102 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda kamara samAna temanI kamara goLa gherAyelI hatI. uttama azva samAna sujAta, guhya bhAga, azvanI jema nirupalepa gudA, zreSTha hAthI samAna tulya-vikrama-vilasita gati, hAthInI suMDha jevA sujAta uru, samudga nimana gUDha jAnu, hariNInI piMDI, kuviMda ghAsa, Avarta mAphaka kramazaH vRtta jaMghA, saMsthita, suzliSTa gUDha guMpha [goThaNa], supratiSThita ane kAcabA jevA unnatta paga, kramazaH susaMhata AMgaLIo, unnata-pAtaLA-tAma-nigdha nakho, lAla kamaLanA patra samAna-mRdu-sukumAla-komala taLIyA, 1008 uttama puruSalakSaNadhara, parvata-nagaramagara-sAgara-cakra-karUpa uttama cihno ane maMgalakRta caraNo hatA. viziSTarUpa hatuM. nirdhama agninI javAlA, vistIrNa vidyuta, navA sUryanA kiraNo samAna temanuM teja hatuM, teo Azrava-mamatva-kicanatA rahita, chinna zoka, nirUpalepa, prema-rAga-dveSa-moha cAlyA gayA che tevA ane nigrantha pravacananA upadezaka hatA. * vivecana-10 (adhurethI) : muzaLa - pavitra Indriyo. - 4 - - gaMgAvatta pALivatta - gaMgAvarta jevA pradakSiNAvarta taraMga-vIyi samAna, bhaMgura-bhagna, ravikiraNataruNa-tAjA sUrya kiraNo vaDe bodhita-sRSTa, akosAyaMta-vikazIta thayela je padma, tenI jema gaMbhIra ane vikaTa nAbhi. sAhacatti-saMkSipta madhya, je soNaMda-trikASThikA, muzala, darpaNa-arIsAno daMDa, nigariya-sAra karAyela je uttama suvarNa, tenI je saru-khaDgamuSTi, tenI sardeza, vavajra jema valita madhya-madhya bhAga yukta. pramudita-roga zokAdithI anupahata, uttama azva ane siMhanI jema vRtta kaTI-nitaMba dezavALA. pAThAMtarathI pramudita uttama azva ane sIMhanI kamarathI atizaya vRtta kamara jenI che tevA. uttama azvanI jema sujAta-samyak guptatvathI suniSpanna guhya dezavALA. bIjI vAcanAthI prazasta, uttama azva guhya deza samAna. jAti azvavat nirupalepa-leparahita zarIra, jAtyazva ja mutra-maLa AdithI anulipta zarIra hoya che. varavAraNa-hAthInA tulya-sardeza, vikrama-parAkrama, vilasita-vilAsavALI gati-gamana, UTU-jaMghAvALA, gayasasaNa-hAthInI nAsikA [suMDha], sujAta-suniSpannanI sannibha-sadeza, Ur-baMghAvALA. samudga-samudgaka nAmaka bhAjana vizeSa, tene DhAMkatA je saMdhi, tenI jema nimnagUDhaatyaMta nigUDha, mAMsalatvathI anunnata jAnuvALA. ii - hariNI mAphaka, kuruviMda-tRNa vizeSa, vatra-sutaranuM doraDuM, tenI jema vartuLa, kramazaH pAtaLI, jaMghA. bIjA kahe che - ya - snAyu, kuruviMda-kuTilaka nAme rogavizeSa, tenA rahita. bAkI pUrvavat. saMsthita-saMsthAna vizeSavaMta, suzliSTa-sughaTana, gUDha-mAMsala hovAthI na dekhAtA, gu,pAda maNibaMdha [ghuMTaNa ?], supratiSTha, kUrmakAcabA jevA, cA-unnatatvathI zobhatA calana-pagavALA. AnupUrvI-kramathI vadhatA ke ghaTatA, susaMhata-sArI rIte ane avirala, aMgulI-paganA agra avayava. - 4 - unnata-animna, tanu-pAtaLA, tAmra-lAla, snigdha-kAMta, nakha-paganatI AMgaLInA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ su10 103 avayava. ratanalAla, utpalaga-kamaladala mAphaka mRduka-astabdha, sukumAro maLe komaLa pAda talavALA. - 4 - bIjI vAcanAmAM :- naga-parvata, nagara-patana, makarajalacara vizeSa, sAgara, caka-racAMga. ATalA ja aMka-lakSaNo che. varAMka-parvatAdi sivAyanA pradhAna lakSaNo, maMgalAdi-svastikAdi, tenA vaDe aMkita pagavALA. agninI tidhUma je javAlA, tenI taTiDita-vistArela vidhuta ane taruNaravi kiraNa-abhinava sUryanA kiraNo, sardeza-sama, teja-prabhA. aNAsava-prANAtipAtAdi rahita. amama-nirlobhavathI mamatva hita. akiMcana-parigraha saMjJA rahitapaNAthI dravya hita. chinnasota-buTita bhavapravAha athavA chinnazoka. nipalepa-dravyathI nirmaLadeha, bhAvathI karmabaMdha lakSaNa upalepa rahita. pUrvoktane ja vizeSathI kahe che - zrapatra - naSTa, prema-Asakti lakSaNa, saga-viSayAnurAgarUpa, dveSa-aniSTamAM apItirUpa, mohaajJAnarUpa. nirmalyu-jaina, pravacana-zAsananA dezaka. * sUtra-10 (adhurezI) - zAstra nAyaka, pratiSThApaka, zramaNapati, zramaNachaMdathI gherAyela, 34-bruddha atizaya ane upa-vacana atizaya prApta, satyavacanAtizaya prApta, AkAzagata caka, AkAzagata chatra, AkAzagata cAmara, AkAza samAna svaccha phaTikathI banela pAdapITha sahita sahAsana, AgaLa cAlato dharmadhvaja hato. 14,000 sAdhu ane 36,ooo sAdIothI parivRtta, pUvanupUrvI cAlatA, prAmAnugAma vicaratA, sukhe-sukhe vihAra karatAM caMpAnagarInI bahAra upanagara gAme pahoMcyA, caMpAnagarInA pUNabhadra tye padhAravAnI kAmanA vALA hatA. * vivecana-10 (adhurethI) : zAtAnAtha - temanA netA, svAmI. pratiSThApaka - te te upAya vaDe vyavasthApaka. zramaNakapati * sAdhu saMghAdhipati. samaNagaviMda paria-zramaNonA vRMdanI vRddhi karanArA ke jANegAmI athavA tenA vaDe paripUrNa, buddha-jinonA 34 atizaya prApta. yathAra - vacana Adi, sarve bhASAnugata vayana dharmano bodha karanArA ItyAdi. ahIM vacanAtizayanuM grahaNa atyaMta upakArIpaNAthI prAdhAnya batAvavA che. anyathA vimala sugaMdhIdeha, Amaya-prasveda hita, nIrogI, lohI gAyanA dUdha jevuM, mAMsa saphedavarNa ItyAdi kaheta. 35-satya vacanAtizaya prApta, te vacanAtizaya A pramANe che - saMskArItA, udAtapaNuM, upacAyukta, gaMbhIra zabdapaNuM, anunAdiva, dakSiNatva, upanIta rAgad, mahAIpaNuM, pUrvAparatvanA vyAghAtarahita, ziSTapaNuM, asaMdigdhapaNuM, anyorava rahita, hRdayagrAhipaNuM, dezakAla-avyatItva, tavAnarUpava, apakIpamRtava, anyonya pragRhItapaNuM, abhijAtava, ati stiSpamadhuratva, apara marma vedhiva, arthadhamabhyiAsa anapetava, udAratva, paniMdA ane AtmotkarSavipayuktapaNuM, glAdhyavarahita, apanItapaNuM, utpAdita Achia kautuhalatva, abhutava, ativilaMbitaQhita, vibhama-vikSepa-kilikiMcitAditi, aneka jAti saMzrayathI AzcaryakArI, Ahid 14 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda vizeSatva, sAkApaNuM, savaparigRhItapaNuM, parikhediva rahita ane succheditva rahita eTalA vacanAtizaya che. temAM saMskArItA-saMskRtAdi lakSaNayuktapaNuM, udAdva-uccavRttitva, upacAropetaagrAmyatA, anunAdiva-pratirava upetavAdi, dakSiNad-saraLapaNuM, upavItarAga-vamAlakozAdi raNa yuktatA, A sAta atizaya zabdonI apekSAe che. bIjA azrita che. jemAM keTalAMkanI vyAkhyA A pramANe-1 avyAhata pUvapirad-pUvapara vAkyamAM avirodha, ziSTatva-abhimata siddhAMta ukta arthapaNuM. asaMdigdha-asaMzayakArI, apahatAnyottaratva-paradUSaNamAM aviSayapaNuM, apakIrNapramRtava-asaMbaddha adhikArapaNAthI ati vistarano abhAva, anyonyapragRhItatva-paraspara pada ke vAkyonI apekSAe, -x - ati nirdhAmadhurava-ghI goLa Adi mAphaka sukhakArI, apara mavidhiva-mbIjAnA marmane na ughADavA svarUpa, * * * X - X -, upagata dhvAdhyatva-utaguNanA yogathI prApta glAdhyapaNuM. apanI tava-kAraka kAla vayana liMgAdi vacanadoSa rahita, utpAditAcchinna kautuhalava-sva viSayamAM sAMbhaLanArane utpanna kautuka jenA vaDe viccheda thayela che, - x* vibhrama-vatAnA mananI bhrAMtatA vikSepa - te ja abhidheya artha pratye anAsaktatA kilinkiMcita - zeSa, bhaya, abhilASAdi bhAva A traNethI hita. - x * sahita vizeSag-bIjA vacanonI apekSAe vizeSatA yukta *x* sava parigRhItad-sAhasa yuktatA - X - X * have prastuta vAyanA :- AkAzagata-AkAzavartI, cakra-dharmacaka, chad-traNa chatra, * cAmasahi-cAmaro vaDe. * x - AkhAsa phaliyAmaNa-AkAza tulya svacchatAthI je sphaTika, tenAthI yukta sapAda pITha siMhAsana. dhama dhvaja-dharmacakavartItva sUcaka ketu-mahendra dhvaja. puo-AgaLa, * * cotaraphathI vIMTAyela. - puvvANupurvi-pUvanupUrvIyI, pazcAnupUrvI ke anAnupUrvIthI nahIM at kramathI. caranu-saMcaratA, te ja kahe che grAma, prasiddha che. anugrAma-vivakSita gAma pachInuM gAma te prAmAnugrAma jatAM, eka gAmathI bIje gAma, koI gAmane oLaMgyA vagara jatAM. AnA dvArA pratibaddha vihAra kahyo. temAM paNa utsukatAno abhAva. tethI ja sukhe sukhe - zarIranA khedanA abhAvathI ane saMyama bAdhA abhAvathI, viharanueka sthAnathI bIje sthAne jatAM ke prAmAdimAM rahetA, vava - bahAranuM upanagara grAma-nagaranI samIpanuM upanagara, temAM AvyA. * sUtra-11 - tyAre pravRtti nivedakane A vRttAMta jANavA maLatA harSita, saMtuSTa, AnaMdita cita, prItiyukta manavALo thayo. parama saumanasyathI ane hAni vaza thaI tenuM hadaya vikasita thayuM. teNe nAna-bhalika-kautuka maMgala prAyazcitta karyAzuddha, prAvezya, maMgala, uttama vastro paheryo. Aja paNa mahAI AbharaNathI zarIrane alaMkRta karyuM. potAnA gherathI nIkaLyo. nIkaLIne caMpAnagarInI vaccovacca Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-11 15 106 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda thaIne koNika rAjAne ghera bAhya upasthAna zALAmAM bhaMbhasAraputra koNika rAjA pAse Avyo. AvIne be hAtha joDI mastake Add karI, mastake aMjali karI, jaya-vijayathI vadhAvyA. vadhAvIne kahyuM - devAnupiya jemanA darzana Apa kAMw karo cho, pRhA cho, prArthanA karo cho, abhilASA karo cho. Apa jenA nAma ane gotrane paNa zravaNa karatA haSTa tuSTa rAvatuM harSita haENI thAo cho, te zramaNa bhagavaMta mahAvIra anukramathI vihAra karatA, eka gAmathI bIje gAma AvatA caMpAnagarInA upanagara gAme padhArela che. have caMpAnagarInA pUNabhadra caitye padhAravAnI kAmanAvALA che. to Apa devAnupiyanI prIti arthe A piyA nivedana karuM chuM. te Apane piya thAo. vivecana-11 : tyArapachI A pavittivAuya-bhagavaMtanA vRtAMtane kahenArane ImIse kahAe - A bhagavananA AgamanarUpa vRtAMta laddhakke samANe * prAtArtha thatAM ati jANatA, haTatuSTa-ati tuSTa athavA vismita ane saMtuSTa cita-manavALA thatAM, AnaMditakaMIka mukhanA saumyatAdi bhAvathI samRddhi pAmIne pachI naMdita-adhika samRddhi pAmyo. pIImaNa-manamAM prItine pAmyo. parama saumanasya-sumanaskatA utpanna thaI. harSanA vazathI visati-vistAra hadayano jemane thayo che. A badhAM hRSTAdi pado prAyaH ekAIka che. ke pramodanA praka"ne jaNAvavAnA hetuthI ke stutirUpa che. * x * kacabalikamma-snAna pachI svagRha devatAne balikarma karyuM, kautuka-maMga-prAyazcita ati du:svapnAdi vidhAtArthe avazya karaNIyad. kautuka-maNI, tilaka, maMgalasiddhArtha, dadhi, akSata Adi. zuddhAtmA-snAna vaDe pavitra karela deha, vezyAni-zuddha veza, prAvezya-rAjasabhAmAM pravezoyita. mAMgalya-maMgala karaNamAM zobhatA vo. pravarapradhAna, parihita-paheryA. apa-stoka, mahAI-bahumUlya. saAo-potAnA, bAhiyiatyaMtaranI apekSAe bAhya. upasthAna zALA-AsthAna sabhA. zirasA-mastaka vaDe prApta-amR. Avarta karavuM te zirasAvatuM. jaya-sAmAnya vidanAdi viSaya, vijayate ja viziSTatara - x - vardhayati-"Apa jaya-vijayathI vadho." devANapiya-sarala svabhAvI. daMsaNa-avalokana. kaMbaMti-prApta thayA pachI choDavA na Icche. pIhaMti-spRhA kare che, prAptane prApta karavA Icche che. payaMti-prArthe che, tathAbhUta sahAyajana pAsethI yAce che. abhilapaMti-AbhimukhyatAthI kamanIya ema mAne che. nAma-abhidhAna, jemake mahAvIra. gotra-vaMza, jemake kAzyapagotra. athavA nAma ane goga. savaNayAe-zravaNano bhAva, zravaNatA vaDe. * sUjha-12 (adhuru) : tyAre te bhabhasAraputra koNika rAjAe te pravRtti nivedaka pAse A vRttAMta sAMbhaLI, samajIne haSTa-tuSTa yAvatu AnaMdita hRdaya thayo. uttama kamaLa samAna nayana vadana vikasita thayA. harSAtirekathI rAjInA hAthanA uttama phaDA, bAhurakSikA keyura mugaTa, kuMDala, vakSasthaLa upara zobhita hAra kaMpita thayA. gaLAmAM laTakatI lAMbI mALA ane AbhUSaNadhara rAja, saMbhrama sahita, varita, capaLatAthI te narendra sahAsanathI ubho thayo. ubho thaIne pAdapIThathI nIce utaryo. utarIne pAdukAo utArI. pachI khaga, chatra, mugaTa, vAhana ane cAmara e pAMca rAjaciThThone alaga karyA. ekaaTika uttarAsaMga kare che, karIne Acamana karyuM svaccha, paramazucibhUta thayo. kamaLanA DoDA mAphaka hAthanuM saMpuTa karyuM. tikira abhimukha sAta-ATha pagalA cAlyo. cAlIne DAbo ghuMTaNa saMkoro, saMkocIne jamaNo ghuTaNa bhUmi upara TakAvI, traNa vakhata mastakane bhUmie lagADyuM. pachI kaMIka upara uDyo. kaMkaNa tA bAhurakSikAthI susthira bhujAne uThAvI. be hAtha joDI, cAvatuM mastake aMjali karIne Ama kahyuM - - vivecana-12 (adhuru) - soccA-kAna vaDe sAMbhaLIne, nisamma-hRdayathI avadhArIne. dhArAbhiH- jaLadhara vAridhArA vaDe hata, nIpasya-kadaMbanA kula, tenI jema caMyumAlaIya-pulakita, tethI ja romarAjI vikasvara thaI. * x * vikasita-bhagavaMtanA AgamananuM vRttAMta sAMbhaLatA janmela AnaMdanA atizayathI prakullita zreSTha kamaLa mAphaka - 4 - pracalita-bhagavaMtanA Agamanane sAMbhaLavAthI janita saMbhramanA atirekathI kaMpita pradhAna kaTaka, kaMkaNa, kuTikA-mbAhurakSaka, kecura-aMgada, mugaTa, kuMDala-kaNabharaNa, hAra-motIyukta, virAja-zobhato, racita-vihita, vakSati-hRdaya upara. prAlaMba-jhumakhA. pralaMbamAna-laTakatA, dhola-dolAyamAna, je bhUSaNa-AbharaNane dhAraNa kare che. saraMbhamasAdara, turiya-cvarita, cavala-ati virANI, pacyo haI-utare che. kyAMka pAdukAnA vizeSaNa dekhAya che - akSaraghaTanA A che. variSTha-pradhAna, vaiDUryariThAMjana-ratna vizeSa. nipuNa-kuzaLa zilpI vaDe oviyati-parikarmita je che te. tethI ja misimisiMtacakacakatI, maNiratna-caMdrakAMtAdi, karkItanAdi vaDe maMDita-bhUSita. avahaTa-kADhIne, pariharIne. rAjakakuda-rAjacihna uphesa-mugaTa, vAlavyaMjanIcAmara, ogasADiya-eka sATaka (vastra), uttarAsaMga-vaikakSaka, Acamana-jaLanA sparza vaDe, cokSa-vivakSita malane dUra karavAthI. zuM kahe che ? paramasuIbhUya-atIva zuci yukta. aMjali-sAMjali karIne, mukulita-mukula AkRti karela hAtha. rAMceI-saMkoce che. sAha-saMhatya. tikhato-traNa vakhata. ISata-kaMIka, pratyumati-avanatacva, namIne, paDisAharaI-uMce levA. * sUga-1ra (adhurethI) : namaskAra thAo. [kone ?] arihaMta bhagavaMta, Adikara, tiryakara, svayaMsaMbuddha, puraSottama, puruSasIha, puruSavara puMDarIka, puruSavara gaMdhahatI, lokottama, lokanAtha, lokahitakara, lokapradIpaka, lokapadhotakara, abhayadaya, cakSudaya, mAdiyA, zaraNadaya, jIvadaya, bodhidaya, dharmadaya, dhardizaka, dharmanAyaka, dhamasANI, dharmavara cAturaMta cakravartI, dvIpa, bANa, zaraNa, gati, pratiSThA, apatieta vara jJAnadaranidhara, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-12 103 108 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda vivRtacha%, ji-jApaka, tirNa-nAska, buddha-bodhaka, muktamocaka, sarvajJAdizal, ziva-acala-Aja-anaMta-akSaya-avyAbAdha-punarAvatI siddhigati nAmaka sthAnane saMpAtane... namaskAra thAo [kone ?] zramaNa bhagavaMta mahAvIra, adikara, tirtha yAva4 siddhigati pAmavAne Icchuka, mArA dhamaciArya dharmopadezakane. tyAM rahelA bhagavaMtane ahIM rahelo evo huM vaMdana karuM chuM. mane te bhagavaMta juo - ahIM rahela evo huM temane vaMdana-namaskAra zuM chuM. * vivecana-12 (adhurethI) : namaskAra thAo. ItyAdi pUrvavat jANavuM. vizeSa e ke - sIvo tApa marajI TI paddha che. dhammAyariya-dharmAcArya, lAcAryane nahIM. dhamacAryapaNAne ja kema ? te kahe che - dharmanA upadezakane. tatkagata-te grAmAMtaramAM rahela. Ihaga-ahIM rahelA evo huM. pAsaI me-mane juo. sa-bhagavad, ItikaTu-e hetuthI. vaMdaI-pUrvokta stutithI stave che. praNAma kare che. * sUtra-12 (adhurethI) : bhigavaMtane vaMdana, namaskAra karIne uttama sIMhAsane pUrvAbhimukha bese che. besIne tenA pravRtti nivedakane eka lAkha ATha rijad mudrA patidAnamAM Ape che, ApIne sakAra, sanmAna kare che, karIne Ama kahyuM - he devAnupiyA jyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIra ahIM Ave, ahIM samosare, ahIM caMpA nagarInI bahAra pUrNabhadra caityamAM yathapatirUpa avagrahane avagaNIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicare tyAre mane A vRttAMta jaNAvaje. ema kahIne tene vidAya karyo. * vivecana-12 (adhurethI) : prItidAna-eka lAkha ATha rajatatuM tuSTidAna Ape che. te AvazyakamAM mArkelikone sADA bAra lAkha pramANa kahyuM che. kahyuM che ke - sADA bAra lAkha suvarNanI vRtti ane sADAbAra karoDa suvarNa prItidAna cakavartI Ape che. vAsudeva A ja pramANamAM jatanuM dAna Ape che, mAMDaliko hajAranI vRtti ane lAkhanuM prItidAna Ape che. [zaMkA] ahIM eka lAkha ATha pramANa kahyuM che, temAM virodha kema na mAnavo ? bhagavaMta caMpAnagarImAM AvyA che mATe virodha nathI. sakkAI-uttama vastro vaDe pUje che. sammANaI-kevA prakAranA vacana Adi pratipattithI pUje che. *x - parva - AjJAnusAra, svAmI - e AmaraNArthe che. AjJayA - temanI AjJAne pramANIkRta karIne. vinayaaMjalikaraNAdi, vacana-rAjAno Adeza, pratibhRNoti-svIkAre che. * sUga-13 : tyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIra bIje divase rAtri gayA pachI, prabhAta thatAM, utpala-kamalAdi khIlI gayA pachI, ujjavala prabhAyukta, lAla azoka, palAza, popanI cAMcacaNoThIno bhAga, A badhAMnI samAna lAla, kamalavanane vikasita karanAra, sahasra kiraNayukata, dinakara sUrya ugyA pachI, potAnA tejathI jAjavalyamAna thayA pachI, caMpAnagarInA pUNabhadra caitye Ave che, AvIne yathApatirUpa avagraha cAvIne, saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicare che. * vivecana-13 : naM - bIje divase, pAupabhAyAe - satri pachInA prabhAtano prakAza thatAM, kula-vikasita, evuM utpala-kamaLa, te ane kamarana * haNi vizeSa, te baMneno komala-mRdu, unmIlita-daLono tathA baMne AMkhonA ughaDavAthI. aha paMDure pabhAo - pachI, satri pachInA prabhAta pachI pAMDura-zveta, prabhAta-uSAmAM. tAzoka-vRkSa vizeSano prakAza-prabhA, kiMzuka-palAza kusuma, zukamukha-popaTanI cAMca, guMjA-lAlakALu phaLa vizeSa, teno ardha bhAga. zaga-lAlapaNuM, tenI samAna, kamalAka-kamaLanI utpattinA sthAnabhUta, prahAdi, paMDa-nalinavana, tenA bodhaka-vikAza karanAra, usthita-ugatA, kevo sUrya ? hajAra kiraNovALo sUrya tejathI, jAjavalyamAna thatA saMpaliyaka-padAsana. * sUtra-14 * te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSyo-ghaNAM zramaNa bhagavaMtotemAM keTalAMka ugra ke bhoga ke rAjanya-jJAtaSkarava-kSatriya jAtinA pravajita, subhaTa-sodhasenApati-prazAdi-zreSThI-Ibhya-bIjA paNa ghaNAM uttama Ati, kULa, ya, vinaya, vijJAna, varNa, vikrama, lAvaNya, saubhAgya, kAMtiyukta tathA vipula dhana-dhAnya-saMgraha-parivAranI sukha-savRddhi yud, guNanA atirekathI rAja dvArA prApta Icchita bhoga, sukha vaDe lAlita, kipAka phala sardeza asAra viSayasukhane, pANInA pampoTA samAna, ghAsanA agrabhAge rahela jaLabiMdu samAna caMcaLa jANIne, jIvitaneasara padArthone vastra upara lAgelI dhULa mAphaka khaMkherIne, hiraNayAdino tyAga karIne vAvatu padjita thayelA che. temAM keTalAMka ardhamAsanA dIupayathiI, keTalAMka mAsika paryAvI, e rIte be mAsa, traNa mAsa yAvat agiyAra mAsa keTalAMka varSa-be varSa - traNa varSa Adi pacayivALA, keTalAMka aneka varSanA payayivAja (zramaNo) saMyama, tapa vaDe potAnA AtmAne bhAvita karatAM vicaratA hatA. * vivecana-14 - aMrtavAti - ziSyo, apegaIya-keTalAMka uga-ugra, Adi deve jemane ArakSakapaNe niyukta karyA che temanA vaMzajo. te ugro dIkSAne AzrIne ugra pravajitA kahevAya. te rIte bIjA pado jANavA. mAtra 1 - gurapaNe sthapAyelanA vaMzajo, Aci * jeo mitra-vayasyapaNe vyavasthApita che temanA vaMzajo. nAya - IvAku vaMza vizeSa, nA - nAga vaMzaja, kroLa * karavaMzaja, kSatriya - cAra varSomAM bIjA varNanA. " - subhaTa, nAda - subhaTathI viziSTa evA sahasayodhAdi, seTdha$ - sainya nAyaka, THOAra - dharmazAstrapAThaka, zreSThI-zrIdevatA adhyAsita varNa paTTAkita mastakavALI, ibhya-hAtha pramANa dravyarAzipati. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-14 109 110 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda AvA prakAranA bIja uttama-jAtyAdi pradhAna, saubhAgyakAMti yukta, jAtimAtRpakSa, kula-pitRpakSa, rUpa-zarIrano AkAra, varNa-gauravAdi, lAvaNya-AkAranI spRhaNIyatA, vikama-pauruSa, saubhAgya-AdeyatA, kAMti-dIti. dhana-gaNima, dharimAdi, dhAnya-zAtyAdi, nicaya-saMcaya, parivA-dAsI dAsa Adi parivAra, rUTita-IzvaranA aMtarane atikAMta, athavA sarva saMganA tyAgathI dUra karAyela. pAThAMtarathI ghanaghAniyaya parivArA. narapati-rAjA, guNa-vaibhavasukhAdi, atireka-atizaya. Icchiya-vAMchita, bhoga-zabdAdi. suhasaMpalaliya-sukha vaDe prakIDita. kipAkaphalovama-viSavRAphaLanubha, muNiyA-jANIne. jalabulluasamAna-pANInA parapoTA samAna * x * jIviya-jIvitavya. A viSaya saukhya dhanasaMyayAdi adhuva-anitya rUpa dhULanI jema vastranA agra bhAge lAgela. vidhUya-jaldI choDIne, caId-tyAga karIne. zuM ? hiraNya, suvarNa, dhana, dhAnya, bala, vAhana, koza, koThAgAra, rAjya, rASTra, nagara, aMtaHpura, vipula dhana-suvarNa-ratna-maNi ItyAdi choDIne muMDa thaI dIkSA lIdhI. ahIM suvarNa-ghaDela sonuM, dhana-gAya Adi, baLa-rInya, dhana-gaNimAdi, kanakana ghaDeluM sonuM, ratna-karketanAdi, maNi-caMdrakAMtAdi, mauktika-motI, zilApavAlavidyuma, tarata-pArAga, Adi zabdathI vastra, kaMbala Adi parigraha. saMta-vidhamAna, sArasvApata-pradhAna dravya, vicchardha-vizeSacI tajIne, kRtvA-vikramaNa mahimA karIne. saddhigoDha-dAnAtizayathI prakAzIta karIne. dAnane yogyane parimArca-ApIne. gogikone ApIne. muMDAbhUvAndravyathI mastakano loca karIne, bhAvataH krodhAdi dUra karIne. agArA-gherathI nIkaLIne. anagAritAsAdhutA, pravajitA-gatA, pAmyA athavA pravajitA-zramaNa thaIne.. * sUtra-15 (adhuru) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSya-ghaNAM nioi hitA, jevA ke keTalAMka abhinibodhika cAvatu kevaLajJAnI, keTalAMka manobali, vacanabali, kAyabali. keTalAMka mana-vacana ke kAyAthI zApa ke anugrahamAM samartha, keTalAMka khelauSadhi prApta e rIte keTalAMka jalauSadhi, vipauSadhi, AmaauSadhi, savaFSadhi prApta. keTalAMka koSTabuddhi, bIjabuddhi ke paTabuddhi prApta, keTalAMka padAnusArI, saMbhijJa zrota, kSIrAzrava, madhdhAzrava, sarpiSAzrava ke akSiNamahAnasika labdhi prApta, keTalAMka vipulamI vikvaNaddhi prApta, cAraNavidhAdhara, AkAzAtipAtI. * vivecana-15 (adhuru) : *x* manobalika-manathI avaTaMbavALA, vA balika-pratijJAta arthanA nivaka athavA parapaNAne kSobhakArI vayanavALA. kAyabalika-kSudhAdi parISahomAM jemanI kAyA glAni pAmatA nathI te. jJAnabalika-avyabhicArI jJAnavALA, daMsaNabalika-bIjA vaDe kSobha na pAmanAra darzanavALA. cA>>ibalika. A traNa vizeSaNa bIjI vAcanAmAM jovA maLe che. manathI ja bIjAne zApAnugraha-apakAra, upakAra karavAmAM samartha. A pramANe vANI ane kAyAthI paNa jANavuM. khelauSadhi-vyaMkarUpa auSadhi, sarve rogAdi anarthanA upazama hetuthI, tene prApta karela. e rIte badhe jANavuM. jala-mala, vipuSa-mUtra Adi biMdu athavA ftha - viThA, pra - mUtra, e ja auSadhi. mAkarSA - hAya Adino sparza. mallI - badhI ja cuMka, mela, maLa-mUtra, keza-roma-nakhAdi auSadhi. koSThavat - kuzUla mAphaka sUtrArtha dhAnyane yathA prApta avinaSTa Ajanma dhAraNa karavAnI buddhi-mativALA. bIjabuddhi-vividha arthanA adhigamarUpa vRkSathI janmela buddhivALA. paDabuddhi-paTa mAphaka viziSTa vadhRvanaspati visRSTa vividha ghaNAM kArya pU puSpa, phaLanA grahaNamAM samarthapaNAthI buddhivALA. padAnusArIaneka sUtra-avayava upalabdha hoya, tene anukULa so padone anusaranAravAnA svabhAvavALA. saMbhijJa zrota-ghaNAM bhedathI bhinna zabdone pRthak pRthak yugapatuM sAMbhaLe che, athavA zabda vaDe vyApta zabdagrAhI athavA pratyeka zabdAdi viSaya vaDe jemanI sarve Indriyo [samartha che te). kSIrAzrava-dudhanI jema madhuravathI zrotAnA karNa-manane sukhakara vacano kare che te. maLAzrava-pUrvavatu, madhu mA sarva doSonA upazama nimittathI AlhAdakavathI tenA vacanane kahyuM. akSINamahAnasIka-anupAnasthAna, tenA AzritavathI anna paNa mahAnasa kahevAya che, te lAkha puruSane ApavA chatAM pote na khAya tyAM sudhI tayAvidha labdhi vizeSathI khuTe nahIM tevuM bhikSAlabdha bhojana ujjumaI-sAmAnyathI manomAprasAhiNI mati-manaH paryAyajJAnavALA, viulamaIbahuvigha vizeSaNayukata manyamAna vastu-grAhItvathI vistIrNa mati-manaHpacayajJAnavALA. te A rIte - ANe "ghaTa' ema vicAryuM, te dravyathI sonAno che, gaNI pATalijhano che, kALathI zarada Adi Rtuno, bhAvathI kALA vaNadino che, te vipulamati jANe che. Rjumati te sAmAnyathI ja jANe che tathA Rjumati aMgula cUta aDhIdvIpa manuSya kSetramAM rahela saMjJInA manobhAva jANe che. vipulamati tene saMpUrNa jANe che. vidurvaNA-vaikriyakaraNalabdhi prApta. vana - caraNa agi gamana, tenA atizayavALA. te be bhede che - jaMghAcAraNa ane vidhAcAraNa. temAM amaaThThama tapa vaDe je labdhi utpanna thAya che, jaMghA vyApArane AzrIne eka ja utpAta vaDe temAM cakavara nAmaka dvIpa ane merunA zIkhare je jAya ane pAchA Ave. tyAMthI be utpAta vaDe ahIM pAchA AvavA samartha hoya te jaMghA cAraNa. je chaThThuM-chaTThanA tapathI utpanna thAya, je zrata vihitapaNe be utpAta vaDe naMdIzvaradvIpa ke meru zikhare pahoMce, tyAMthI eka ja utpAda vaDe ahIM pAchA AvavA samartha hoya te vidhAyAraNa. vikalAI - prajJapti Adi vividha vidhAvizeSadhArI. AkAzAtipAtI-AkAzagAmI vidhAnA prabhAvathI ke pAdapAdi prabhAvathI AkAzathI hiraNyavRSTi Adi ke ISTa-aniSTa vaDe pADavAnA svabhAvavALA te AkAzapAtI athavA amUrta evA padArthonA sAdhanamAM samarthavAdI te AkAzavAdI. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-15 111 * sUtra-15 (adhurethI) : [te zramaNomAM] keTalAMka kanakAvalI tapokarma karanArA, e rIte ekAvalI, laghusIMhaniSkrIDita ke mahAsaMhaniSkrIDita tapokarma karanArA hatA. keTalAMka bhadrapatimA, mahAbhadrapratimA ke sarvatobhadrapratimA athavA vardhamAna AyaMbila tapokarma karanArA hatA. * vivecana-15 (adhurethI) : kanakAvali-kanaka ke maNimaya AbhUSaNa vizeSa, tenA AkAre je tapa te kanakAvali tapa. te A rIte - upavAsa, chaTTha, aThThama pachI ATha aThThama - cAra ane cAranI be paMktithI sthApavA ItyAdi badhuM varNana "aMtakRt dazAMga'" sUtra mujaba jANavuM. - 4 - 4 - 4 - A tapamAM cAra paripATI hoya che. pahelI paripATImAM pAraNA vigaIthI thAya che, bIjImAM vigaIrahita pAraNuM, trIjImAM alepakRt dravyathI pAraNuM ane cothI paripATImAM AyaMbilathI pAraNuM karAya che. tenI eka paripATImAM eka varSa, pAMca mAsa, bAra divasa thAya che ane cAre paripATImAM pAMca varSa, nava mAsa, aDhAra divasa thAya che. ekAvali tapa bIje kyAMya prApta na hoya, lakhelo nathI. laghusIMhaniSkrIDita ta5-kahevAnAra mahAsiMhanikitinI apekSAe nAno hovAthI te laghu kahevAya che. siMhagamananI mAphaka je tapa te laghusiMha nikrIDita tapa. upavAsa pachI chaTTha, upavAsa-aTThama-chaThTha, pachI cAra upavAsa-aTTama, pAMca upavAsa-cAra upavAsa, pachI cha upavAsa-pAMca upavAsa, pachI sAta upavAsa-cha upavAsa, pachI ATha upavAsasAta upavAsa, pachI nava upavAsa-ATha upavAsa e pramANe krama kahyo che. pachI sAta ane ATha, cha ane sAta, pAMca ane cha, cAra ane pAMca, akrama ane cAra upavAsa, pachI chaThThu ane akrama, pachI upavAsa ane chaTTha, pachI upavAsa karavo. eka paripATImAM cha mAsa ane sAta divasa thAya. cAra paripATImAM 2-varSa ane 28 divasa thAya che. temAM pahelI paripATImAM sarvakAmaguNita pAraNuM hoya, bIjImAM vigaI rahita, trIjImAM alepakArI ane cothImAM AyaMbilathI pAraNuM thAya. mahAsiMhanikrIDita tapa. upara mujaba vidhi che, vizeSa e ke AmAM ekathI soLa sudhI, pachI soLathI eka sudhI upavAsa hoya che. ItyAdi badhAM upavAsano krama 'aMtagaDadasA' sUtra mujaba jANavo. A tapanI eka paripATI eka varSa, cha mAsa, aDhAra divase purI thAya che. cAre paripATI cha varSa, be mAsa, bAra divase purI thAya che. bhadrapratimA - jemAM pUrva, dakSiNa, pazcima, uttara sanmukha pratyekamAM cAra prahara kAyotsarga kare che. A be ahorAtra pramANa che. mahAbhadrapratimA-bhadrapratimAvat ja che. temAM eka-eka ahorAtra paryanta eka dizAbhimukha kAyotsarga kare che. tenuM pramANa cAra ahorAtra che. - - - sarvatobhadrA - jemAM daze dizAmAM pratyekamAM ahorAtra kAyotsarga kare che tenuM pramANa daza ahorAtra che. athavA sarvatobhadrapratimA be bhede che - laghu ane mahA. laghu sarvato uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda bhadrAmAM ekathI pAMca upavAsa kare, pachI madhyanA aMkathI AraMbhI, bAkInAne kramathI kare, evI pAMca parIpATI hoya che. temAM 75 upavAsa, 25-pAraNA Ave che. temAM eka paripATImAM 100 divasa ane cAra paripATImAM 400-divaso thAya che. mahA sarvatobhadrA paNa A pramANe che - mAtra temAM ekathI sAta upavAsa sudhIno krama hoya che. bAkI krama-paddhati laghu sarvatobhadrA mujaba jANavI. temAM 196 tapo dina ane 49-5AraNA dino che. e rIte ATha mAsa ane pAMca divase eka paripATI ane cAragaNA samaye tapa puro thAya che. vardhamAna AyaMbila tapa, temAM upavAsa, pachI AyaMbila, pachI upavAsa, pachI be AyaMbila, pachI upavAsa, pachI traNa AyaMbila, e rIte yAvat upavAsa pachI 100 AyaMbila. ahIM 100 upavAsa tathA 5050 AyaMbila thAya che. [14 varSa, 3-mAsa, 20-dina 112 sUtra-15 (adhurethI) : [temAMnA keTalAMka zramaNo] mAsikI bhikSupratimA, bemAsI bhikSupratimA, trimAsikI bhikSupratimA yAvat saptamAsikI bhikSupratimA svIkAre che. keTalAMka pahelI sapta ahorAtranI yAvatu trIjI sAta ahorAtrikI bhikSupratimA pratipanna che. keTalAMka ahorAtrikI bhikSu-pratimA svIkAre che, keTalAMka eka rAtrikI bhikSu pratimA svIkAre che e rIte sapta saptamikA, aSTa STamikA, nava navamikA athavA daza dazamikA bhikSupatimA, laghumokapratimA, mahAmokapratimA, yavamadhyacaMdrapatimA ke vamadhya caMdra-pratimAne svIkArIne saMyama ane tapa vaDe AtmAne bhAvita karatA vicare che. * viverAna-15 (adhurethI) : eka mAsanuM parimANa te mAsikI, te bhikSupratimA-sAdhu pratijJA vizeSa. temAM eka mAsa yAvat eka datti ane eka pAna le. e rIte bIjIthI sAtamI sudhImAM eka-eka dattinI vRddhi jANavI. traNa sapta ahorAtrikImAM pahelI sAta ahorAtrapramANamAM upavAsa-upavAsa vaDe pANI-AhAra rahita uttAnaka ke pArzvazAyI ke niSadhA Asane rahIne gAmathI bahAra vicare che. bIjI sAta ahorAtrikI paNa e pramANe che, mAtra temAM utkRTuka ke lagaMDazAyI ke daMDAyatAsane vicare che e rIte trIjI sAta ahorAtrikI che, temAM godohikAsane ke vIrAsane ke AmrakubjAsane bese che. eka ahorAtrikImAM chaThThu upavAsI thaIne gAmanI bahAra lAMbA hAya karIne rahe che. eka rAtri pramANa te eka rAtrikI-temAM aThThamabhaktika thaI, gAma bahAra kaMIka zarIra namAvIne, animeSa dRSTithI zuSka pudgala upara dRSTi sthira karI, pagane jinamudrAe sthApI, hAtha lAMbA karIne rahe che. A pratimA viziSTa saMhananAdivALA ja svIkAre che. kahyuM che ke - A pratimAne bhAvitAtmA, mahAsatvavALA, saMhanana ane dhRtiyukta [zramaNa] samyag guru anujJAthI kare che. sattasatamirca-jemAM sAta sAta divasa hoya che, te tathA sAta divasanA saptaka Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-15 113 vaDe thAya che. temAM pahelA divase eka dati ane eka pAnaka ja hoya, be-traNa AdithI dareka divase vadhatA sAtamA divase sAta datti thAya. A rIte bIjA cha saptaka jaNavA. athavA athavA pahelA saptakamAM roja eka dakti, bIjA Adi saptakamAM be Adi gaNatA yAvatu sAtamAM satakamAM pratidina sAta dakti naNavI. A pramANe aSTa aSTamikA, navanavamikA, dazadazamikA jANavI. kyAMka A sthAne bhadrA, subhadrA, mahAbhadrA, sarvatobhadrA, bhadrotA bhiApatimA jovA maLe che. temAM subhadrapratimA aprasiddha che. bAkInI pUrve vyAkhyAyita karI che. vizeSamAM bhadrotarA A pramANe - pahelI paMktimAM 5/6/8/9 upavAsa Ave. bIjImAM 8/9/5/6/ upavAsa Ave, trIjImAM 9/5/6/8 upavAsa Ave, cothImAM 6/8/ 9/pa upavAsa, pAMcamI paMktimAM 8/9/5/6/upavAsa Ave. athavA pahelI paMktimAM pa/6/8/9/10/11 upavAsa Ave. bIjI paMktimAM 8/9/10/11/5/6/ka upavAsa Ave. trIjI paMktimAM 11/pa/6/8/9/10, cothI paMktimAM 8/9/10/11/pa/6, pAMcamI paMktimAM 10/11/5/6/8/9, chaThThImAM 6/8/9/10/11/5, sAtamImAM | 10/11/5/6/8 upavAsa Ave. - laghu-moTInI apekSAe nAnI, mokapratimA-mUtra saMbaMdhI abhigraha. A dravyathI mUtraviSayaka - mUrane na pAThavavArUpa che. kSetrathI gAmathI bahAra, kALathI zaradamAM ke unALAmAM svIkArAya che. A pratimA AhAra karIne paNa svIkArAya che, cauda bhata vaDe pUrNa thAya che, AhAra karyA vinA paNa svIkArAya che, soLa bhakta vaDe pUrNa thAya che. bhAvathI A pratimAmAM "deva Adika upasarga sahana karavA" te che. A pramANe mahAmokapratimA paNa jANavI. vizeSa e ke - jo AhAra karIne svIkArAya to 16-bhakta vaDe pUrNa thAya che. AhAra karyA vinA svIkArAya to 18bhakta vaDe pUrNa thAya che. yavamadhya caMdra pratimA-jeno madhya bhAga java samAna che te. caMdra mAphaka kalAnI vRddhi ke hAni vaDe je pratimA, te caMdrapratimA. jemake - suda ekame eka kavala ke bhikSA grahaNa kare, pratidina kavalAdi vRddhi vaDe pUname paMdara kavalAdi, vada ekame paMdara ja kavalAdi khAIne roja ekanI hAnithI amAsane divase jemAM eka kavala levAya che, madhya bhAgamAM sthULa hovAthI yavamadhya kahevAya che. - varamadhya caMdra pratimA - vajanI jema madhya bhAga jemAM che te. jemAM vada ekama 15-kavala khAIne, pachI pratidina eka-ekanI hAnithI amAse eka kavala khAya. zukla ekame eka kavalathI AraMbhI eka-ekanI vRddhithI pUname paMdara kavala khAya, te vaja madhya-pratimA. bIjI vAcanAmAM cAra pada jovA maLe che - viveka pratimA, viveka-tyAga, te aMtaramAM kaSAyAdi ane bAhAmAM gaNa-zarIra-anucita bhakata-pAnAdino tyAga, te viveka.. sutsarga pratarimA-kAyotsarga karavA te. upadhAna pratimAnatapa viSayaka abhigraha, jo ke dazAzrutaskaMdhamAM bhikSu upAsaka pratimA svarUpa A pramANe kahela che to [16/8| 114 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda paNa ahIM te rIte vyAkhyA karela nathI. bhikSa pratimAne pUrve ja dazarvila che. upAsaka pratimA sAdhune asaMbhava che. paDijlINa paDima-selInatA abhigraha. * sUtra-16 (adhuruM) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA aMtevAsI ghaNAM sthavira bhagavaMto jAtisaMva, kuLasaMpanna, jaLasaMpanna, rUpasaMpanna vinayasaMpa, phrAnisaMww, darzanasaMpanna, cAstrisaMpanna, lAsaMpanna, lAghavasaMpanna, ojasvI, tejasvI, varcasvI, yazasvI, krodhajamI, mAnajayI, mAyAjamI, lobhanayI, jitendriya, jiteniMdra, jitaparISaha, jIvitAzA ane maraNabhayathI vipamukta, vatapadhAna, guNapradhAna, karaNapadhAna, caraNapradhAna, nigrahapadhAna, nizcayapadhAna, AvapadhAna, mAIlaudhAna, lAghavapadhAna, kSAMtipadhAna, muktiAdhAna, vidhApradhAna, maMsudhAna, vedapradhAna, brahmapadhAna nayapadhAna niyamapadhAna, satyapadhAna, zokapradhAna, cAvaNa, ujAtapasvI-jitendriya, zodhI, anidAna, askya, abahirleya, apativezyA, sukSamaNacaratA, dAMta, A ja nigrantha pravacanane AgaLa karIne vicaratA hatA. * vivecana-16 (adhuru) : jAtisaMpanna-uttama mAtRkapakSayukta jANavA, anyathA mAtRkapakSa saMpannatva, puruSa mAmane hoya, tethI tenA koI ukaI kahevAto nathI, mATe A vizeSaNa samUhane batAve che, kulasaMpanna Adi nava vizeSaNa che. vizeSa e ke - zuta - pitRpA, thana * saMhanI samutyaprANa, sUpa - AkRti. darzana-samyakatva, cAritra-samiti Adi, na na * apavAda bhIratA ke saMyama, nApA * dravyathI akSa upadhipaNuM ane bhAvathI traNe gauravano tyAga. ojasvI-mAnasathI avaebhavALA, tejasvI-zarIranI prabhAvALA, varcasvIvacana, saubhAgyAdiyukta athavA teja ke prabhAvavALA, varcasvI-vacana, saubhAgyAdi yukta athavA teja ke prabhAvavALA, yazasvI-khyAtivALA. krodhAdi jaya-udita krodhAdine niSphaLa karavA jIvita AzA ane maraNa bhayathI mukta arthAt tenI upekSA karanAra, vratapradhAna-yativa, uttama zAkyAdi yatitvanI apekSAe nigraMtha tivAdi, athavA vrata vaDe pradhAna. nirgunza-zramaNa, te mAtra vyavahAccI ja nahIM, tethI kahe che * guNapradhAna-karuNAdi guNothI pradhAna, guNaprAdhAnyatA ja vizeSathI kahe che - karaNapaghAnAdi sAta vizeSaNo che. vizeSa e ke :- verA - piMDavizuddhi Adi, gharamAM - mahAvratAdi, nirA - anAcAra pravRttino niSedha, nizcaya - dvanirNaya ke vihitAnuSThAnomAM avazya kaQAno svIkAra. mA rnava * mAyA udayano nigraha, mArdava-mAna udayano nirodha, nAyad - kriyAmAM dakSatva, kSati - krodhodayano nigraha, mutto - lobhodayano nirodha, faT - prajJapti Adi, maMtra * haribhegamethI Adi maMtra, ye - Agama ke jhaDapedAdi, ba4 - bahAcarya ke kuzalAnuSThAna, naya - nIti, niyama - abhigraha, matya - samyaguvAda, zaa - dravyathI nirlepatA ane bhAvathI anavadhanuM AcaraNa. - x * trAkuvana - sat kIrti ke gaurAdi udAta zarIra vaNeyukata, athavA saprajJA. lAtapasvI-lajApadhAna tapasvI-ziSya ane jitendriya athavA lajjA ane tapazrI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sUtra-16 115 vaDe jeNe Indriyo jItelI che te. jo ke jitendriyo pUrve kahyA che, to paNa ahIM lajjA-tapa vizeSitatvathI punarukti na jANavI. sohi-sRhada, jIvalokanA mitro, athavA zodhinA yogathI zuddhi-akaluSa hRdaya. atiyANa-nidAna hita, caulukya suksavarjita, Abahilessa-saMcamacI abahibUta manovRtti. apatilezya-atula manovRtti, suzrAmasyarata-atizaya zramaNakarmamAM Asakta, daMta-guru vaDe vinayita. A ja nigraMtha pravacanane pramANIkRta karIne vicare che. kyAMka Avo pATha paNa che - ghaNAM AcArya, upAdhyAya, gRhastha ane pravajitonA dIpa samAna rIpa * mohatamapaTalane pADavAmAM paTapaNAthI dvIpa jevA - saMsArasAgaramAM DUbatAne AzvAsana rUpANAthI. bANa-anathiI rakSakapaNAthI. saraNa-arthasaMpAdakapaNAthI, gati-abhigamanIya, paI-Azraya. * sUga-16 (adhurethI) : te sthivira] bhagavato AtmavAdanA jANakAra hatA, paravAdanA jANakAra hatA, kamalavanamAM puna:punaH vicaraNa karatA hAthInI mAphaka vetAnA siddhAMtanI AvRttine kAraNe tenAthI suparicita hatA. teo achidra prasta vyAkaraNI, ranakaraMDaka samAna, kugikApaNarUpa, paravAdI pramaka, dvAdazAMgI jJAtA, samasta gaNipiTakadhAraka, savakSi-saMjJAtika, sarvabhASAnugAmI, ajina chatAM jina sardeza, jinanI mAphaka avitatha kahenArA [evA te] saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicaratA hatA. * vivecana-16 (adhurethI) : te sthavira bhagavaMto AtmavAdI-svasiddhAMta pravAdaka, pAThAMtarathI AtmavAdI arthAta jaina, pasvAda-zAkayAdi mato athavA zAkyAdinA jJAtA. - X - AtmavAdasvasiddhAMta, jamaId-punaHpunaH AvanathI ati paricita. konI jema ? kamalavanamAM pharatA mata hAthI mAphaka. acchidapasiNavAgaraNa-avirala prazna ane avirala uttaravALA. - x - kutiAvaraNabhUa-svarga, mRtyu, pAtALa lakSaNa traNa bhUmimAM saMbhavatI vastu paNa kugika che, tenI saMpAdaka ApaNa-hATa, tenI jema samIhita arthanA saMpAdananI labdhiyuktatvathI A upamA che. paravAIyAmaNa-paravAdInA matanuM mardana karavAthI. -x - anupakAMta-anirAkRta, anyamUrthika-paradIzcika, anupatvasyamAna - mAhAmyathI na pADI zakAtA. viharativicare che. temAM - keTalAMka "AcAradhara' Adi 16-vizeSaNo sugama che. vizeSa e ke - "sUtrakRtaghara" pUrvanA aMgone dhAraNa karyA vinA, tene atizaya vaDe dhAraNa karavAthI sUtrakRtaghAka ItyAdi kahyuM che. tethI ja vipAka zratadhara kahevAthI "agiyAra aMganA jJAtA" ema kahyuM che athavA vidgA vicAraNA arthatvathI "agiyAra ganA vicAraka" artha karavo. nava pUrvI AdinuM grahaNa tenA sAtizayatvathI prAdhAnya batAvavA mATe che. caudapUrvItva hovA chatAM dvAdazAMgIva keTalAMkane na hoya kemake caudapUrvo e dvAdazAMganA aMzarUpa che. tethI kahyuM- dvAdazAMga jJAtA, vaLI dvAdazAMgIpaNuM chatAM keTalAMkane samastakRtadharava na hoya, tethI kahyuM ke samasta gaNipiTakaghara, gaNIartha paricchedanI piTaka-sthAna jevA athavA piTakanI mAphaka vALaMjaka, vANijaka, badhAmAM AdhAra bhAjana vizeSa samAna je piTaka, gaNI-AcAryanI peTI te gaNipiTakaprakIrNaka zratAdeza zrata niyukti Adi yukta jina pravayana. samasta-anaMtagama paryAyayukta gaNipiTakane je dhAraNa kare che te. -- -- tevI ja sarve akSara saMnipAta - varNasaMyoga zeyapaNe vidhamAna che, tene. tathA Arya-anAryo dvArA bolAtI sarve bhASAmAM anusare che. te bhASA bolAtA, labdhi vizeSathI sarvene sarva bhASAmAM pariName che. athavA sarvabhASA-saMskRta, prAkRta, mAgadhI AdimAM vyAkhyA karavAnA AcAravALA. ajina-asarvajJa * * * * sUtra-17 (adhuru) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSyo-ghaNAM aNagAra bhagavaMto simita, bhASAsAmita, eSAsamita, AdAna-bhAMDa-mAtra-nikSepaNa samita, uccAra-prasavaNa-khela-siMghANa-jalla-pAriSThApanikA samita, managupta, vacanagupta, kAyagupta, gupta, guNendriya, gupta bahAcArI, amama, akiMcana, chinnagraMtha, chiwaota, nirupalema, kaMpAvatu mukta hoya, zaMkhanI jema niraMjana, jIvanI jema Apatihata gati, jAtya kaMcanavat jAtyarUpa, daphilakava4 prAkRta bhAvavALA, kUmavata guptendriya, pukarAvatu nirUpalepa, AkAzavat nirAlaMbana, vAyuvatu nirAlaya, caMdravat saumyalezva, sUryava4 diptadja, sAgaravat gaMbhIra, paHvata sarvathA vipamukata, meravat apakaMpa, zAradasalilava4 zuddha hRdayI, geMDAnA zRMgasamAna ekajAta, bhAraMDapakSIvata apamag, hAthIvatu zauDIra, vRSabhavatu dhairyazIla, sIMhavata dudha, pRtIvana sarva svasihA, havanaanivat tejathI dIpatA... * vivecana-17 (adhura) : samitisatramAM mathALa * upakaraNanuM grahaNa, mAru mAtrA - vastrAdi upakaraNa athavA bhAMDa-mAnanA upakaraNa athavA bhADuM - vaAdi, mATInA bhAjana, mAtra * patra vizeSa, nikSepaUT * mUkatA, je safmata - supacupekSitAdi kramathI samyak pravRta. 3YpAsavA zefidhALa:17paTTAvAyAsamA - maLa, mULa, thuMka, nAkano mela, glema, malanA bhAgamAM samita, zuddha eNDilane AzrIne. manogupta Adi traNa pada saraLa che. tethI ja sarvathA guptavathI gupta. 0i - zabdAdimAM raga rahita athavA gunAthi - zabdAdimAM rAgAdinA nirodhathI gupta ane gupta-Agama zravaNamAM isamiti AdimAM Indriyono anirodha jemAM che te. gurabaMbhayAri-vasati Adi gutivALA maithuna viratine seve che. bIjI vAcanAmAM koi Adi agiyAra pado jaNAya che. temAM Akrodha Adi cAra prasiddha che. tethI ja saMta - saMtavRttithI zAMta, vasaMta - bahivRttithI prazAMta, 3vasaMta - baMnethI upazAMta athavA mana vagerenI apekSAe zAMta Adi pado che athavA bhavabhramaNathI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-16 113 118 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda zrAMta, prakaTa citapaNAthI prazAMta, upazAMta-pApathI nivRtta, athavA prazamanA prakani jaNAvavA mATe A traNe ekArcaka pado che. tethI ja piinavRta-arthAt sarva saMtApa rahita. HTTa - avidhamAna pApakarma baMdha. agraMtha-hiraNya Adi graMcahita, chinnasoma-zokarahita athavA saMsArapravAha jeno chinna thayo che te. niravaleva-upalepa rahita, karmabaMdha heturahita. have nipalepatAne ja upamAna vaDe kahe che - A kahevAnAra pado (AcArAMgamAM bhAvanA adhyayanamAM kahyA che, jenI saMgrahagAthA-kaMsa, zaMkha, jIva ItyAdi che A gAthA kramathI ja vyAkhyA kahIe chIe. kAMsAnI pANInI mAphaka mukata-cakta, pANInI jema pANI-baMdha hetutvathI sneha jeNe te. zaMkhanI jema tiraMgaNa-rAga Adi raMgaNathI rahita, jIvanI jema pratihata gati thatu pratyenIka, katIciMkAdi yukata chatAM deza nagAdimAM vicaratA vAda Adi sAmarthya caktatvathI akhalita gativALA athavA saMyamamAM pati hatA vRtti. gaganava nirAlaMbanakula, gAma, nagAdi AlaMbana varjita, sarvatra anizrita. vAyuvatu apratibaddha-sAmAdimAM eka rAtri Adi vAsa. akaluSamanapaNAcI zArada salila vat zuddha hadayI. * * :: kamalapatravat nirapalepa-kAdava ane jaLa samAna svajana viSaya sneharahita, kAcabAnI jema guptendriya-kAcabo kyAreka Doka ane cAra paga vaDe gupta rahe che, tema IndriyapaMcaka vaDe gupta. pakSInI jema vipamukta-mukta parikaravAthI ane aniyata vAsathI, khagrI-vanya jIva, tenuM zIMgaDu eka ja hoya, tenI jema ekarUpa - rAgAdi sahAya rahita. bhAkhaMDa pakSIvatu apramata - A pakSIne eka zarIra - alaga Doka - traNa paNa hoya che, te baMnene atyaMta apamatapaNe ja nivaha prApta thAya che tethI A upamA ApI che. hAthInI jema zUra-kapAyAdi zagune AzrIne, baLadanI jema utpanna baLavALA arthAt pratijJAta kAryabhAranA nirvAhaka. sIMhanI jema duddharSa-parISahAdi mRgo vaDe aparAjita. meru parvatanI mAphaka anukULa upasargavAyu vaDe avicalita sAvavALA. sAgara jevA gaMbhIra-harSa, zokAdi kAraNa saMparkamAM paNa avikRta yitavALA, caMdra jevA saumyalezya-mananA pariNAmo upatApathI rahita hovA, sUrya jevA dIkhateja-dravyathI zarIranI dIpti, bhAvathI jJAna vaDe. - - -: jAtya kaMcanavata - nAta : prApta, phUpa - svarUpa gAdi kudravya virahathI evA te jAtarUpA. pRthvInI jema sarva sparzarahita, temAM sparza-zItoSaNAdi anukULapratikuLa parISahone baghAne sahenArA tathA sArI rIte nAMkhela ghI Adi je agnimAM che ke, tenA jevA tejathI - jJAna ane tapa rUpa vaDe jvalaMta-dIpatA. bIjI pratamAM A sarve vizeSaNo uparAMta A vizeSaNa che - arIsAnI paTTikAnI jema pAtaLA, vistIrNatvathI Adarzaphalaka [arIsAnA daMDanI jema pragaTa-cayAvatu upalabhyamAna svabhAva bhAvaarIsAnA po nayana, mukhAdi dharma ane sAdhupaNe azaThapaNe mananA pariNAma jemAM che te prakaTa bhAvavALA. * sUtra-17 (adhurethI) : te bhagavaMtane koI pratibaMdha nathI. te pratibaMdha cAra bheda kahyo che. te A pramANe - dravyathI, phogathI, kALathI, bhAvathI, dravyathI sacita-acita-mika dravyomAM, homathI gAma, nagara araya, khetara, khaLo, ghara ke AMgaNamAM, kALathI samaya ke AvalikA ke cAvatu ayana ke bIjA dIrdhakALa saMyogomAM bhAvathI krodha, mAna, mAyA, lobha, bhaya, hAsyamAM-hoto nathI. te bhagavato vaSaravAsa sivAyanA zikha-hemaMtanA ATha mAsomAM gAmamAM eka saza ane nagaramAM pAMca rAgi rihetA vAsaNA ane caMdanamAM samAna daSTivALA, DhephA ke sonAmAM samAna, sukha-du:khamAM sama, Aloka-paralokamAM apatibaddha, saMsArapAragAmI, karmanA nighatana mATe amyuthita thaIne vicaratA hatA. * vivecana-13 (adhurethI) : te bhagavaMtone Avo kyAMya pratibaMdha hato nahIM. jemake dravyathI - sacivAdi traNamAM, phogathI prAmAdi sAtamAM, temAM kSetra-dhAnyajanmabhUmi, khala-dhAnya malanAdi sthaLa, kALathI samaya AdimAM - temAM samaya-sauthI nikRSTa kALa, AvalikA-asaMkhyAta samayA, yAvat zabdathI ucchavAsa niHzvAsa kALa, zova - sAta prANa pramANa, nava * sAta stoka pramANa, mutta - 33 lava pramANa, thaUT - dakSiNAyana Adi, dIrdhakALa saMyoga-1oo vagere varSa. bhAvathI krodhAdi che, AvA prakAre temane pratibaMdha hoto nathI. vAsAvAsavajja-vaSakALamAM nivAsane vajIne, gAmamAM eka sami vasavuM ane nagaramAM pAMca rAtri rahevuM. A pratimAkalikone AzrIne kahyuM. bIjAne mAsakalAvihAripaNuM che. vAsIcaMdaNa samANakapu- * x * apakArI ke upakArI, te baMnemAM samAna-rAgadveSa rahitapaNe samAna tapa-vikalpa samAna AcAra jemAM che te vAsIcaMdana samAna kabhI. sama-tuca, upekSaNIyatvathI DhephA ane suvarNamAM che. * * * bIjI vAcanAmAM Ama paNa dekhAya che - aMDaja-haMsAdi, aMDaka-mayUra aMDaka Adi arthAt mayurAdinI krIDAdimAM pratibaMdha thAya che, potaja-hati Adi athavA potaka-bALakamAM pratibaMdha thAya. pAThAMtaramAM aMDaja-vastra, kozikAskITa aMDaka prabhad, boMDaja-kapAsanA phaLamAMthI thayela vastra ja, avagRhIMta-pariveSaNa arthe utpAdita bhojana-pAna. pragRhIta-bhojanArthe utpAdita athavA avagrahika-vasatI, palaka Adi athavA aupaNahika-daMDaka Adi upadhi jAta, pragRhIta-prakarSathI gRhIta audhika. How Hovi siM je je dizAmAM vicaravAne Icche che, te te dizAmAM vicare che. zucibhUta-bhAvazuddhivALA, zrutibhUta-prApta siddhAMtA, laghubhUta-akSa upadhipaNe ane gauravayAgathI athavA laghubhUta-vAyunI mAphaka satata vihAra karanAra. aNapagaMgAghaNAM Agama athavA Atma saMbaMdhI graMtha-hiraNyAdi jene avidhamAna che te athavA anartha graMthA-bhAvadhanathI yukta. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-18 119 * sUtra-18 : te bhagavaMtone AvA vihArathI vicaratA A AvA prakAre abhyatara-bAhya tapa upadhAna hoya che. te A pramANe - cha bhede abhyatA ane cha bhede bAhA. * vivecana-18 : have bIjA prakAre sAdhunuM varNana kahe che - teni je thI far sudhI anazanAdi tapo bheda pratipAdana sugama che ja. bIjI vAyanAmAM saMyama yAtrA mANArthe bhojana grahaNa te "yagAmAtrAvRtti" che. adhikRta vAcanAmAM atyaMta-zarIranI aMdara ja tApanathI samyak daiSTi vaDe ja tapa, tenA vaDe pratIyamAnavathI. zarIranI bahAra ja tapAvavAthI mithyAdaSTi vaDe tapaNe pratIyamAnavathI. * sUtra-19 (adhuru) : te bAhAtaSa zuM che ? bAhyatama cha bhede che. te A rIte - anazana, nodarikA, bhikSAyaya, rasaparityAga, kAyakaleza pratisaMlinatA. te anazana zuM che ? be bhede che - itvaki, yAvaRSika. te tvarika che che ? anekavidha che - caturthabhakta, kRbhakta, aThThamabhakata, dazamabhakta, bArasabhakata, caudazabhakta, solazabhakta, ardhamAsikabhakta, mAsikabhakta, bemAsikabhakata yAvat chamAsikabhakta. te yAdhathita zuM che ? be bhede che - pAdapoyagamana ane bhakata pratyAkhyAna te pAdapopagamana zuM che ? be bhede che . vyApArtima ane nivyaghiAtima. te niyamo patikarma che. te pAdapopagamana che. te bhaktapatyAkhyAna zuM che? be bhede che - vyAghAtima, nighiAtima. te niyamA sapatikarma che. te bhakata pratyAkhyAna kahyuM. te anazana kahyuM. - vivecana-16 (adhu) : unalana - bhojana nivRtti. je A karavA samartha nathI to zuM karavuM ? UNodarI * udarane ubhuM rAkhavuM, upalakSaNathI aA upadhipaNuM, temAM azaktane je karavAnuM che te kahe che, bhikSAcaryA - vRtti saMkSepa. temAM paNa azakta e zuM karavuM ? parityAga. temAM paNa azaktane zuM karavuM? kAyaphleza, temAM paNa azakta zuM kare ? pratisaMlinatA. Itvarika-apakAlika-eka upavAsAdithI cha mAsa paryad. yAvakayika-jeTalI A kathA - A manuSya che ema vyapadezarUpa, - x * cAvakayika-pAvajIvika. vRkSanI jema upagamana-calita thayA vinA rahevuM te pAdapopagamana. vAghAtavatu - siMha, dAvAnalAdithI abhibhUta je svIkArAya che. nivyaghAtima-vyAghAtarahita. * sUtra-19 (adhurezI) : te UnodarikA zuM che ? be bhede che . dravya unodarikA ane bhAva unodarikA. dravya unodarikA zuM che? be bhede che - upakaraNa dravya unodarikA ane bhakata-pAna dravya unodarikA. te upakaraNa dravya unodakiA zuM che? traNa 120 uvavAI upAMgasUjhasaTIka anuvAda bhede che - eka vastra, eka pAtra, eka manonukUla nirdoSa upakaraNa rAkhavuM. A upakaraNa dravya unodarikA che. te bhojana-pAna dravya unodakiA zuM che ? aneka bhede che - kukaDInA ATha uMDA pramANa mAtra koLIyA Ahira karatA alpAhAra, bAra kukaDI uMDA pramANa mAtra koLIyA AhAra karAtaM apaddhauMnodadhi, soLa phakaDI iMDA pramANa mAtra koLIyA AhAra karatAM be bhAga prApta unodarikA, covIza kukaDI kaMDA pramANa mAtra koLIyA AhAra karatAM prApta unodarikA, kukaDInA ThaMDA pramANa ekamIza koLIyA AhAra karatAM kaMIka jUna uMnodarI. ane kukaDInA UMDA pramANa bagIza koLIyA AhAra karatAM pramANa prApta. AnAthI eka koLIyo ocho AhAra karanAra zramaNaninja prakAmarasabhojI kahevAtA nathI. te bhApAna dravya uNodarI kahI. dravyoNadarI kahI. te bhAva uNodarI zuM che ? anekavidha che - alakodha, asAmAna, apamAyA, alobha, agharAda, aDijhA. X - X - te bhikSAra zuM che ? anekavidha che - dravyAbhigraha caraka, kSetrAbhigraha caka, kAlAbhigraha ca, bhAvAbhigraha caTaka, uMkSipta caraka, nirlipta caraka, utinikSita caska, nikSiptauMllita caka, vartidhyamAna caka, saMhiyamAna caka, upanIta caka, apanIta caka, upanIta apanI caraka, apanIta upanIta caka, saMskRSTa caka, asaMkraTa caska, tAd saMskRSTa caska, ajJakta caraka, mIna caraka, deTalAbhika, adeTalAbhika, pRSTa lAbhika, aspaSTa lAbhika, bhiinlAbhika, abhikSAlAbhika, AwglAyaka, upanihita, parimita-piMkapAtika, zudaiSaNika, saMkhyA:tika. A bhikSAca kahI. * vivecana-19 (adhurethI) : ciyad-prItikara ke vyakta doSa vaDe je upakaraNa-vastra, patra sivAyanA. * * * alpAhAra-bagIza koLIyAnI apekSAthI AThanuM aApaNuM che, cA-mIzanuM aDadhuM te soLa, te bAranA samIpavartIpaNAthI 'bAra' e upAddha uNodarI kahI. dvibhAga unodakiA-bagIzano ardha bhAga, tethI soLa koLIyAne dvibhAga unodarI kahe che. covIza koLIyA te batrIzano bIja aDadhAnA madhyabhAgane prAptapaNAthI te prApta unodarI kahevAya che athavA bagIzanA traNa bhAgane prApta ane cothA bhAgane apAkhavI. eza e bagIzathI eka ja jana hovAthI kaMcanyana uNodarI kahI. bagIza kavalathI pramANa prApta thAya che. A bagIza koLIyA pramANathI ekAda koLIyo (jUna letA paNa [sAdhu prakAma sabhojI-atyartha bhoktA kahevAto nathI. adhyakSad - alakalaha, hha eTale krodha kArya. aajhaMjha-avidhamAna kalaha vizeSa, 5 zabda abhAva vacana arthamAM paNa hoya. dravyAbhigraha caraka * dravyane AzrIne abhigrahathI care che - bhikSArthe bhramaNa kare che je dravyAzrita abhigrahane seve che, te dravyAbhigrahacaka. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-19 121 122 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda ahIM bhikSAcaryAmAM je dravyAbhigrahacaraka kahyA, te adharma-dharmInA bhedanI vivakSA rahita che. dravyAbhipraha-lepakRtAdi dravyaviSaya, mAbhigraha-svagAma, paragAmAdi viSaya, kAlAbhigraha-pUvalAdi viSayaka, bhAvAbhigraha - gAvuM, hasavuM Adi pravRta puruSAdi viSayaka. ukSipta-potAnA mATe soInA vAsaNamAMthI kADhela, te mATe abhigraha laI, tenI gaveSaNAne mATe jAya te ukSipta caraka. A pramANe AgaLa paNa jANavuM. nikSipta-rasoInA vAsaNamAMthI nakADhela. ukSitanikSita-rasoInA vAsaNamAMthI kADhIne temAM ja ke bIjA sthAne mUkela athavA ukSipta ane nikSiptane je care che te. nikSipta ukSiptacaka - bhojana pAtramAM nAMkhIne potAne mATe kATela te ja nikSiptokSipta. vartiyamAna caka - pariveSyamAna caka. sAhariz2amAna caraka - je bhAta Adine zItala karavAne vAdimAM vistArane tene pharI vAsaNamAM nAMkhatA saMharAyuM kahevAya. upanIta-koI vaDe kyAMka khAyela. panIta-devadravya maLethI apamArine anyatra sthApita. uparIta apanIta-lAvIne rAkhyA pachI te vastune bIjA sthAne sthApela athavA upanIta ane apanItanI je gaveSaNA kare che athavA denAre varNavelA guNa - nirAkRta guNa jemAM ekAda guNathI varNita ane bIjA guNanI apekSAe daSita, jemake - aho zItaLa jaLa kevaLa kSAra che. apanItopanIta - kSAra che paNa zItala che. saMsRSTa-kharaDelA hAtha Adi vaDe devAtuM. asaMsRSTa-uktathI viparIta. tajAtasaMsRSTa-tAta deya dravya avirodhI vaDe je saMskRSTa hAtha Adi vaDe devAtu. ajJAtasvAjanyAdi bhAva dekhADyA vinA, - x * deTalAbhika-dekhAto ke dekhelo AhAra levo athavA pUrve joyela dAtAnA hAthe bhikSA grahaNa karavI. ardeTalAbhika-pahelA na joyela AhAra athavA pUrve na joyela dAtA dvArA apAto AhAra grahaNa karavo. pRSNalAbhika-pUNyA pachI ja - he sAdhu! tamane zuM ApIe? ItyAdi prazna pachI je lAbha jene thAya che. aspRSNalAmika-ukatathI viparIta. bhikSAlAmika-bhikSA sadeza bhikSA mAMgIne lAvela tuccha AhAra grahaNa karavAnI pratijJA athavA dAtA je bhikSAmAM athavA mAMgIne lAvale hoya temAMthI athavA tenA dvArA taiyAra karela bhojanamAMthI AhAra levo te. abhikSAlAmika-bhikSAlAbhathI viparita. annaglAyaka-bhojana vinA glAnI pAme che. te abhigraha vizeSathI savAramAM ja doSI anna vApare che. upanihita-je koI najIkamAM rahela hoya tenI gaveSaNA kare che. parimitapiMDayAtika-simita ardha poSaNAdi lAbha jene thAya che. zuddhaSaNA-zaMkAdi doSa rahitatA athavA vyaMjanAdi hita zuddha bhAta AdinI gaveSaNA jemAM hoya che. saMgAdatika-saMkhyA pradhAna datio jemAM che te. dati-eka zepa bhikSArUpa. * sUtra-19 (adhurethI) : te saparityAga zuM che ? anekavidha che . nirvikRtika, praNIta sa parityAga, AyaMbila, AyamasikrathabhojI, arasAhAra, virasAhAra, tAhAra, pAMsAhAra, rakSAhAra saparityAga kahyo. te kAyaphaleza zuM che ? anekavidha che - sthAnasthitika, sthAnAtiga uuTakAsanika, pratimA sthAyI, vIrAsanika, naiSadhika, daMDAyaka, lakuDasAI, AtApaka, ApAgRtaka, akaMDuka, aniSThIvaka, sarva gatra parikarma-vibhUSA vipamukata te kAyakaleza kahyo. te pratisaMlInA zuM che ? cAra bhede che - Indriya pratisaMlInatA, kaSAya pratisaMlInatA, yoga, vivikatazayaNAsanasevanatA. * vivecana-19 (alpasthI) : nirvikRtika-thI Adi vigaI rahita, praNItarasa - ghI, dUdha AdinA biMdu jharatA hoya che. AyaMbila-cokhA, maga Adi. AyAma sityabhoI-osAmaNa ane temAM rahela annakaNa. arasAhA-hiMga AdithI na saMskArela AhAra virasAhA sarahita, junA dhAnya-odanAdi. aMtAhAra-jaghanyadhAnya, vAla Adi. patAhAraprakarSathI aMtya, vAla Adi ja khAdhA pachI vadhela hoya te athavA paryASita [paDI rahela gUThaT AIR " sUkSa, kyAMka tucchAdAra pATha che. tuccha-alA ane asAra. tADa - kAyotsarga vaDe sthiti jenI che te. pAThAMtarathI TAITINya - sthAnAtiga, kAyotsarga karavo. - x - pagAruM - pratimAsikI Adi, vIrAsaNiyasiMhAsane besIne jamIne paga rAkhIne paga rAkhIne pachI sIMhAsana laI letA je sthiti Ave che. nesajijaa-klA vaDe jamIna upara besanAra. daMDAyatika-daMDanI jema AyAmavALo. lagaMDa-vAMku lAkaDuM, tenI jema sunAra te lagaMDazAyI, tenuM mastaka ke pITha bhUmimAM rahe che. AyAvaya-zIta Adi vaDe dehane saMtApe che te. tApanA traNa prakAre che - ninI utkRSTa, anipajJanI madhyamA, urvasthitanI jaghanya, niuttApanA traNa bhede - adhomukha suve, paDakhe suve, cato suve. aniSajJAtApanA traNa bhede - godohika, ukuTuka Asana, pAsana. urthasthAnAtApanA paNa traNa bhede - hAtha uMcA karavA, eka page rahevuM, sama page ubhavuM. apAvRtaka-prAvaraNa rahita. * x * kyAMka "dhayakasamaMsaloma" pATha che, temAM dhuta - nipratikamatAthI tyajela mAthAnA, dADhI-muMcha AdinA vALa. zuM kahevA mAMge che ? sarvagAma vibhUSA hita. * sUtra-19 (adhurezI) : te Indriya pratisalInatA zuM che? pAMca bheTe che . zroendriya viSaya pasAra nirodha athavA zrobendriya viSaya prApta arthomAM rAgadveSa nigraha. cakSurindriya viSaya pracAra nirodha ke cArindriya viSaya prApta arthamAM rAga-dveSa nigraha. ghANendriya viSaya pasAra nirodha ke prANendriya viSaya prApta athamAM rAgadveSa nigraha, jilaeNndriya viSaya pasAra nirodha ke jilaeNndriya viSaya prApta arthamAM rAgadveSa nigraha, anidriya viSaya para nirodha ke anindriya viSaya prApta amiAM rAgadveSa nigraha. A Indriya patisaMlInatA kahI.. te kaSAya pratisaMlInatA zuM che? cAra bhede che - (1) krodhanA (2) mAnanA (3) mAyAnA () lobhanA udayano nirodha athavA udaya prApta krodha Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-19 mAna-mAyA-lobhane viphaLa karavA. te kaSAya pratisaMlInatA che. te yoga pratisaMlInatA zuM che ? traNa bheTe che - (1) mana, (ra) vacana (3) kAyAnA yoganI pratisaMlInatA te manoyogapatisaMlInatA zuM che ? akuzala manano nirodha ane kuzala mananI udIraNA. (2) vacana yoga pratisaMlInatA zuM che ? akuzala vacanano nirodha ane kuzala vacana udIraNA. te kAyayoga prati saMlInatA zuM che ? je susamAhita hAtha-paga-dhUmavat guptendriya, sarva gAtra pratisaMlIna karIne rahevuM te. te vivikta zayana-Asana sevanA zuM che ? je ArAma, udhAna, devakuLa, sabhA, pappA, praNitagRha, praNitazALAmAM strI, pazu, napuMsaka saMsakta rahita vasatimAM prAsuka ane eSaNIya pITha-phalaka-zamya-saMstAraka svIkArIne vicaravuM te. - 4 - A bAhya tapa kahyo. * vivecana-19 (adhurethI) : 123 zrotrendriyano viSaya zabda, pracAra-pravRttino nirodha-niSedha. throprendriya gocara prApta artho-kAnamAM pravezatA zabdono. ArAma-puSpadhAnavana, udhAna-puSpa, phaLayukta mahAvRkSa samudAya, sabhA-lokone besavAnuM sthAna, prapA-pANInI paraba, paNiyagiha-mAMDa-vAsaNa rAkhavAnA sthAna, paNiyasAlA-ghaNAM grAhaka-dAyaka janocita gRha vizeSamAM, jyAM paga pasArI suvAya tevI zayyA. * sUtra-20 (adhuru) te atyaMtara tapa zuM che? cha bheTe che - prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna ane utsa - te prAyazcitta zuM che? daza bhede che AlocanA yogya, pratikramaNa yogya, tabhaya yogya, viveka yogya, vyutsarga yogya, tapa sogya, chaMda yogya, mUla yogya, anavasthAha, pAraMcita yogya. te vinaya zuM che ? sAta bhede che - jJAna vinaya, darzana vinaya, cAritra vinaya, mana vinaya, vacana vinaya, kAya vinaya, lokopacAra vinaya... te jJAna vinaya zuM che ? pAMca bhede che - Abhinibodhika-zruta-avadhi-mana:paryava-kevaLa jJAna vinA. te darzana vinaya zuM che ? be bhede che - suzrUSaNA ane analyAzatanA vinaya. te suzruSaNA vinaya zuM che ? anekavidha - abhyutthAna, AsanAbhigraha, Asana pradAna, satkAra, sanmAna, kRtikarma, aMjali pagraha, AvanAranI sAme javuM - ubhelAnI paryApArAnA karavI, janArane pahoMcADavA javuM. * vivecana-20 (adhuru) : prAyazcitta-aticAra vizuddhi, te vaMdanAdi vinaya vaDe thAya, tethI vinaya-karma dUra karavAnA hetuthI pravRtti. vinayIne ja vaiyAvacca hoya, tethI vaiyAvacca-bhojanAdi vaDe upakAra karavo. vaiyAvaccanA aMtarAlamAM svAdhyAya karavo. tethI--svAdhyAya maryAdAthI zobhana pATha. temAM dhyAna thAya che, tethI dhyAna. zubhadhyAnathI ja hoya to tyAga thAya. uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda tethI vyutsarga kahyo. AloyaNArTa-guru pAse nivedanathI je vizuddhi yogya hoya te - bhikSAcaryAdi aticArathI thayela, tenA viSayatvathI AlocanA lakSaNa vizuddhi paNa AlocanArha kahevAya. te ja taporUpatvathI che. e rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa e - paDikkamaNArTa 124 te mithyAduSkRta. tadubhayAha-AlocanA, pratikramaNa svabhAva. vivekAe-azuddha bhojanAdi vivecana. vyutsargArha-kAyotsarga. tapArTa-niviMgaI Adi tapa. chedA-pAMca pAMca divasanA krame paryAya chedavo. mUlArja-pharI vratamAM sthApavA. anavasthApyAha-tapa vizeSa na Ayare tyAM sudhI vratamAM na sthApavA. pAraMcitAha-tapo vizeSathI ja aticArane pAra pahoMcADavA. - - AsanAbhigraha-jyAM jyAM [vaDIla] besavA Icche tyAM tyAM Asana laI javuM. AsanapradAna-mAtra Asana ApavuM. --- * sUtra-20 (adhurethI) : te anaMtyAzAtanA vinaya zuM che? 45 bhede che - arahaMtanI AzAtanA na karavI, arahata prApta dharmanI AzAtanA na karavI. e rIte AcArya, upAdhyAya, kuLa, gaNa, saMgha, kriyAvAnuM, sAMbhogikanI tathA Abhinibodhika zruta-avadhi-mana:paryaMta-kevaLa jJAnanI AzAtanA na karavI. A paMdaranI bhaktibahumAna ane A paMdaranI prazasti-guNakIrtana, ema 45-bhedo che. te A atyAzAtanA vinaya, te cAstri vinaya zuM che ? pAMca bhede che - sAmAyika cAstrivinaya, e rIte chedopasthApanIya-parihAravizuddhi-sUkSmasaMparAya-thAkhyAta sAstrivinaya. A cAstri vinaya kahyo. te manavinaya zuM che? be bhede che - prazasta mana vinaya ane apazasta mana vinaya. te apazasta mana vinaya zuM che ? je mana sAvadha, sakriya, sakarkaza, kaTuka, niSThura, paruSa, Azravara, chedakara, bhedakara, paritApanakara, udravaNakara, bhUtopaghAtika-tevA prakAranuM mana na kare - na vicAre. kemake tevuM mana e apazasta manovinaya che. te prazatamanovinaya zuM che? [aprazastathI viparIta te prazasta mano vinaya jANavo. e pramANe ja vAna vinaya jANavo. * vivecana-20 (adhurethI) iirayALa - kriyAvAdInI, saMmoya - eka sAmAcArIvALA. - - manovinayamAM vizeSathI kahe che - mana - asaMyatonuM citta, sAvaja-gartita karma vaDe hiMsAdithI pravarte te sAvadha. tene sarkiriya eTale kAyikI Adi kriyA yukta. sakkasa-karkaza bhAvayukta, kaDuya-bIjAne ke potAnA mATe aniSTa, niSThura-mArdavatArahita, paruSasneharahita, Azravakara-azubha karmano Azrava karanAruM, kaI rIte - chedakara eTale hAya vagere chaMdanakArI, bheyaka-nAka Adi bhedanakArI, paritApanaka-prANIne upatApa hetu, uddavaNakara-mAraNAMtika vedanAkArI ke dhanaharaNAdi upadravakArI, bhUtopaghAtika 1 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-20 1rapa 126 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda jemAM jIvono upaghAta thAya che. tahapagAra - A prakAre asaMyata mana samAna. majA no pAra na - manane na pravatavi. * sUtra-20 (adhurezI) : te kAyavinaya zuM che ? be bhede che - prazasta kAyavinaya, apazasta kAya vinaya. te Apazasta kAyavinaya zuM che? sAta bhede che - anAyukata evuM (1) gamana, (ra) sthAna, (3) nisIdana, (4) cakRvatana, (5) ullaMghana, (6) palaMghana, (3) savendriyakAyayoga yojanatA. te prazasta kAya vinaya zuM che? ukatathI viparIta-Ayukata gumanAdi. A prazastakAya vinaya kahyo, A kAyavinaya. te lokopacAra vinaya zuM che ? sAta bhede che - abhyAsavartitA, paraIdAnavartitA, kAhita kRtapatikriyA, AtmagaveSaNatA, dezakALAtA, savarthi apatilomatA. * x * vivecana-20 (adhurethI) : aUTT3tta - asAvadhAnatAthI, ullaMghaNa-kAdavAdinuM atikramaNa, pralaMghanane atikramaNa vAraMvAra karavuM. sarvendriyo ane kAyayoga, yojana-vyApAra te sarvendriyakAya yoga yojanatA. abhyAsavRttitA-samIpa vartavApaNuM, parachaMdANuvatiya-bIjAnA abhiprAyanuM anuvartana. kAhitu - jJAnAdi nimite bhojanAdinuM dAna. kRtapatikriyA-Amane mane bhaNAvela che, e buddhithI bhojanAdi dAna devuM. tagavesaNatA-du:khInA vRtAMtane zodhavo. dezakAlajJatA-avasarocita artha saMpAdana. savArtha pratilomatA-ArAdhya viSayaka sarve prayojanomAM AnukUlya. * sUtra-20 (adhurezI) : te vaiyAvacce zuM che ? daza bhede che . AcAryanI, vaicAva, e rIte upAdhyAya-ala-Gna-tapasvI-sthavisAdharmika-kuLagaNa ane saMghanI vaiyAvacca. te svAdhyAya zuM che ? pAMca bhede che - vAcanA, pRcchanA, parivatanA, anapekSA ane dharmakathA. te svAdhyAya kahyo. te dhyAna zuM che? cAra bhede che - Ad, rauddha, dharma, zukala. AnddayAna cAra bheda che - (1) amanojJa sahayoga sApta thatA tenA vipayoga saMbaMdha AkaLatApUrvaka ciMtana karavuM. () manojJa sapayoga saMprAptimAM tenA aviyogane AkuLatAthI ciMtana karavuM. (3) AtaMkajoga saMpayoga saMpAptimAM tenA viyoganuM AkuLatApUrvaka ciMtana karavuM, (4) pUrva sevita kAmabhoga saMpayoga saMpAta thatA tenA aviyogane AkuLatApUrvaka ciMtavavo. * vivecana-20 (adhurethI) : vaiyAvRtya-bhojana, pAnAdi vaDe upakAra karavo. seha-navadIkSita, tapasvIamAdi karanAra, thera-janmAdi vaDe sthavira, sAdharmika-sAdhu ke sAdhvI, kula-gaccha samudAya, gaNa-kuLa samudAya, saMgha-gaNono samudAya. * * * amanojJa-aniTa je zabdAdi, teno saMprayoga-yoga, tenA vaDe saMpayukta, tevA thaIne amanojJa zabdAdinA viyoganI ciMtAne pAmelo thAya. dharma-dharmI abhedathI A ArtadhyAna kahevAya che. - - manojJa-dhanAdi, tenA aviyoganatI ciMtA kare. * x - AtaMka-roga, teno viyoga ciMtave. paziva * prIti ke kAmabhoga-zabdAdi bhoga ke madanasevA, tenA aviyoganI ciMtA. * sUtra-20 (adhurethI) : AddhyAnanA cAra lakSaNo kahyA che - kaMdanatA, zocanatA, tepanatA, vilapanatA. * * * raudradhyAnanA cAra bhedo che - hiMsAnubaMdhI, mRNAnubaMdhI, naiyAnubaMdhI, saMrakSaNAnubaMdhI. raudradhyAnanA cAra lakSaNo che - owdoSa, bahu doSa, ajJAna doSa, AmaraNAMta doSa. *** dharmadhyAna caturvidha, catupAvatAra che. - AjJA vijaya apAyAciya, vikaviyAya, saMsthAna vijaya. dharmadhyAnanA cAra lakSaNo che - AjJAruci, nisaruci, upadezaruci, sUtraraci. dharmadayAnanA cAra AlaMbana che - vacanA, pRcchanA, parivaniA, dharmakathA. dharmadhyAnanI cAra anapekSA che - anityAnupekSA, azaraNAnupead, ekavAnapekSA, saMsArAnapekSA. * vivecana-20 (adhurethI) : Tu * moTA zabdothI raDavuM, zokanatA-dInatA, tepanatA * AMsuone choDavA. vilanatA-punaH punaH kliSTa bhASaNa. usaNadosa-hiMsA, mRSA, adad, saMrakSaNamAMnA koI eka doSamAM ati pravRta rahevuM. bahudoSa-hiMsAdi aneka doSamAM ghaNuM pravRta rahevuM. aAjJAnadoSa-ajJAnathI kuzAstra saMskArathI hiMsAdi ghamasvarUpamAM dharmabuddhithI je pravRtti lakSaNa doSa. AmaraNaMtadosa-maraNa e ja aMta te maraNAMta, A * maraNAMtapaNAthI te AmaraNAMta. sevita doSa mATe pazcAttApa na karatA kAlasaukivatuM hiMsAdi pravRtti. ahIM Ad-raudra pariharIne sAdhu dharma-zuklane seve. catupratyAvatAra-bheda, lakSaNa, AlaMbana, anupekSA lakSaNa cAra padArthomAM samavatAra kahevAnAra svarUpe che te. AjJA-jina pravacana, teno vicaya-nirNaya jemAM che te AjJAviyaya thatu AjJANuNAnuciMtana. e pramANe bAkInA pado che. vizeSa A - mapAya - rAgadveSAdi janya anartho, vipAla - karmaphaLa, saMsthAna - loka, dvIpa, samudrAdi AkRtio. AjJAruci-niryaktAdinI zraddhA. nisargaraci-svabhAva vaDe ja tevazraddhA, upadezaruci-sAdhunA upadezathI tadzraddhA, sUNaruci-AgamathI tavazraddhA. AlaMbana-dharmadhyAnarUpI zikhare caDavAne sahAyaka-Azraya karAya te AlaMbanavAMcanAdi. anupekSA prasiddha che. * sUtra-20 (adhurethI) :zukladhyAna caturbheda, catuutyAvatAra che. te A - pRthakata vitarka Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-20 123 savicArI, ekavitarka avicArI, sUkSmakti apatipAtI, samucchix kriyA anivRtti. * * * zukala dhyAnanA cAra lakSaNo che - viveka, sutsarga, avyathA, asaMmoha. - - - zukaladhyAnanA cAra AlaMbano che - kSAMti mukti, Arjava, mArdava. zukla dhyAnanI cAra anapekSAo che - apAyAnupA, azubhAnapekSA, anaMtavRttitAnapekSA, vipariNAmonapekSA. - A dhyAna kahyuM. * vivecana-20 (adhurethI) : pRthakava-eka dravyAzritanuM utpAdAdi paryAya bhedathI vitarka-vikalA, pUrvagata zrutanA AlaMbanathI vividha naya anusaraNa lakSaNa jemAM che te pRthakava vitarka. vicAra-arthathI zabda, zabdathI arthamAM mana vagere yogomAMthI koIthI koImAM vicaraNa, te savicArI. ekava-abhedathI utpAdAdi paryAyiomAMthI koI eka payayanA AlaMbanathI, vitarka-pUgata zruta AzrIne zabda ke artharUpa jene che te ekava vitarka tathA zabda ane artha ke artha ane zabdano vicAra AmAM nathI tathA mana vageremAMthI koI ekathI bIje jemAM nathI, te avicArI [athati zabda, artha, mana, vacana, kAyAmAM saMkramaNa karato nathI.) sUmakriya patipAtI-niruddhavacana-mana yogapaNuM chatAM ardha viruddha kAya yogapaNAthI jemAM sama kriyA che te ane pravartamAna pariNAmatvathI apatipatanazIla hovAthI apatipAtI che. A dhyAna nirvANagamata kALe kevalIne ja hoya che. samucchinnakriya-anivRtti :- samucchinna eTale kAcikI Adi kSINa kriyA, zailezIkaraNamAM niruddhayogavathI jemAM hoya che te tathA anivarti-avyAvana ravabhAva. [AtmapradezamAM kaMpana baMdha hoya che.) viveka-dehathI AtmAnuM ane AtmAthI sarva saMyoganuM vivecana-buddhi vaDe pRthakkaraNa... sutsarga-nisaMgapaNe deha ane upadhino tyAga... vyathA-devAdi upasarga janita bhaya ke calana te vyathA, teno abhAva... asaMmoha-devAdikRtamAyA janitanA sUma padArtha viSayanA, saMmoha-mUDhatA vaDe niSedha te asaMmoha. avAyANupehA-3mapAva-prANAtipAtAdi AzravadvAra janya anarthonI anupekSAanuciMtana... amubhAzupehA-saMsAranA azubhatvanuM anuciMtana... anaMtaparivartatAapekSA-bhavapaparAnI anaMtavRttitAnuM anuciMtana... vipariNAmANupehA-vahunA pratikSANa vividha pariNAmagamananuM anuciMtana. * sUtra-20 (adhurethI) : te vyutsarga zuM che ? be bhede che - dravya vyutsarga ane bhAva vyasa. te dravya vyutsarga cAra bhede che - zarIra, gaNa, upAdhi ane bhojanapAnano sutsarga [tyAga. te dravya sutsarga che. te bhAva yu " zuM che ? traNa bhede che - kaSAya vyANa, saMsAra vyutsarga, karma vyutsarga. te kaSAya vyutsarga zuM che ? cAra bhede che - krodha-mAna 128 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda mAyA-blobha kathAyatyAga... te saMsAra sutsarga zuM che? cAra bheda che - nairayikatiryaca-deva-manuNa saMsAra tyAga... te karma vyutsarga zuM che ? ATha bhede che :jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya-vedanIya-mohanIya-Ayu-nAma-gojha-aMtarAya karma yuArga - 4 - * vivecana-20 (adhurezI) : saMsAra vyatsarga-nakAya AdinA hetu mithyASTivAdino tyAga. karma vyutsargajJAnAvaraNAdi karmabaMdhanA hetu jJAnapatyanIkatAdino tyAga. * sUga-21 (adhuru) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranA ghaNAM aNagAra bhagavaMto hatA, temAMnA keTalAka "AcAra"dhara cAvatu "vipAkakRta"dhara hatA. teo tyAM-tyAM te-te sthAne eka-eka samUhanA rUpamAM, samUhanI eka-eka bhAganA rUpamAM tathA kuTara rUpamAM vibhakata thaIne rahetA hatA. keTalAMka vAcanA ApatA hatA, keTalAMka pratikRcchA karatA hatA. keTalAMka apekSA karatA hatA. keTalAMka AopaNI-viopaNI-saMveganI-nirvedanI cAra bhede kathAo kahetA hatA. keTalAMka utdjAnu-Adha:zira dhyAnakaThopagata saMyama-tapathI AtmAne bhAvatA hatA. * vivecana-21 (adhuru) - * x - tatva tatha - udhAnAdimAM, taf taf$ - tenA aMzane kahe che - tene teNe * avagraha bhAgamAM, ahIM vIsA (dvirukti) AdhAra bAhulyathI sAdhu bAhulya pratipAdanArthe che. jI - eka AcAryano parivAra. gaccha-gaccha vaDe te gacchAgachei, vAyanA Ape che te joDavuM. * x * gubha-gacchano eka bhAga, upAdhyAya adhiSThid, phaka-laghutara gacchadeza-gaNAvacchedaka adhiSThita. vAyaMti-vAcanA Ape che. paDiyudghati-sUtrArtha pUche che. pariyaTuMti-sTArcanI parAvartana kare che. aNupehaMti-sUtrArthane ciMtave che - - akhevaNI-zrotAne mohathI dUra karI tava pratye AkRSTa karanArI kathA.. vikhevaNI-zrotAne kumArgathI vimukha karanArI.. saMvegaNI-zrotAne mokSa sukhanI abhilASA karAvanArI. nirvedanI-zrotAne saMsArathI nirveda karAvanArI kathA. -. onAbU maNira - zuddha pRthvI Asana varjIne pAhika niSadhAnA abhAve ukuTuka Asana thaIne - x * jenA utd jAnuM che te. ane adhomukha-uMce ke ticha dRSTi na rAkhIne. vokovAya - dhyAnarUpa je koSTha, tene svIkArela tathA dhyAnarUpa koThAmAM pravezavAthI saMvRta Indriya ane manovRttirUpa dhAnya. - 4 - * sUtra-21 (adhurethI) : te aNagAro saMsArabhayathI udvigna, bhIta, janma-jarA-maraNathI janita gaMbhIra du:kharUpa prasumita pracura jaLathI bharela, saMyoga-viyogarUSa lahero, ciMtArUpa prasaMgothI prasArita, vadha-baMdharUpa vizALa, vipula kallola, karaNa-vilapita-lobha kalakala karatI davaniyukta, avamAnanA rUpa phINa, tIva khIsanA-niraMtara anubhUta Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda sUtra-21 129 roga vedanA - paribhava vinipAta-kaTu vacanathI nirbhatsanA, karmanA kaThora udayathI uThatI taraMgothI parivyApta che, te nitya mRtyu-bhayarUpa che. te kayAya rUpa pAtAlathI saMkula, lAkho janmomAM arjita pApamaya jaLasaMcita, pratibhaya, aparimita mahecchAthI plAna buddhirUpI vAyuvegathI uchaLatA saghana jaLakaNonA kAraNe aMdhakArayukta tathA AzA pipAsArUpa zveta che. moha rUpa mahAdd. bhogarUpa bhaMvara, tethI ja du:kharUpa jaLa bhramaNa karato, capaLa thato, upara uchaLato, nIce paDato vidhamAna che. potAmAM sthita pramAda rUpa pracaMDa, atyaMta duSTa, hiMsaka jaLajIvothI Ahata pAmIne upara uchaLato, nIce paDato, cIso pADatA zuddha jIva-samUhothI A samudra vyApta che, te ja tenuM bhayAvaha ghoSa ke garjanA che. * vivecana-21 (adhurethI) - bIjA prakAre aNagArone kahe che :- naMmaUT narmarAva janma, jarA, maraNa ja karaNa-sAdhano, te gaMbhIra duHkha, te ja praznabhita-pracalita pracura jaLa temAM che. saMsAra sAgarane tare che te yoga. saMyoga-viyoga ja vIcI-taraMgo jemAM che. ciMtApasaMgaciMtA sAtatya. te ja pramRta-prasara jeno che te. vadha-hanana, baMdha-saMyamana, te ja mahAMtadIdha, vipula-vistIrNa kalola-mahAuma jemAM che te tathA. * * -- karaNa vilApa rUpa lobha, tenI jema kalakala karato je bola-dhvani. - - apamAna-apUjana ja jemAM phINa che. tIvrakhiMsana-atyartha niMdA, purlapula prabhUtAniraMtara utpanna thatI je rogavedanA, - x - pabhivanipAta-parAbhibhavasaMparka, paraSa gharSaNa-niSpharavacanathI nirbharsanA samApanna baddha je kaThina-karkaza udaya karmojJAnAvaraNIyAdi, ATalA prastara-pASANa vaDe karela taraMgothI raMgavIyi vaDe calata nitya maraNabhaya ja toyaTha-pANIno upano bhAga jemAM che te, athavA apamAna phINa e toyaThanuM vizeSaNa che. kaSAya ja pAtALa-pAtALa kaLazo vaDe saMkula je che te tathA lAkho bhavathI kaluSa jaLano saMcaya jemAM che te. pUrva janma janita du:khanI salilatA kahI, ahIM bhavonA jananAdi dharmavALo jalavizeSa samudAyatA kahI che, te punarutatA nathI. aparimita je mahecchA-moTI abhilASA, lokonA te kaluSa-malina je mati, te ja vAyuvegathI utpanna thatI je udakaraja-udakareNu samUha. teno - vega, tenA vaDe aMdhakAra je che te. tathA pradhAna phINathI pracura AzA-pipAsA vaDe temAM pracura-ghaNI, AzA-apAtAryane prAptinI saMbhAvanA. pipAsu-temAM ja AkAMkSA, tenI jema dhavala je che te. moharUpa mahAvarta, bhogarUpa brAmya-maMDala vaDe bhamato. guNa-vyAkuLa thaIne uchaLatA ane nIce paDatAM pANI jemAM che te, tathA pramAda-madha Adi, te ja caMDa, bahu duSTa zApada, tenA vaDe samAhata-prahata uddhAvaMta-uMce caDatA ke vividha ceSTA karatA, samudra pakSe masyAdi ane saMsArapakSe puruSAdi, teno prabhAra ke pusamUha jemAM che te tathA. ghora evo je kaMdita mahArava-te ja pratizabda karaNathI zabda karato bhairavabhaya16/9] bhImaghoSa jemAM che te. tathA * * sUtra-21 (adhurethI) : ajJAnarUpa bhamatA matsyo, anapazAMta Indriya samUha rUpa mahAmagara varita cAlavAthI jaLa zuodha thaI rahyuM che, nAcatA-capaLa-caMcaLa-calaMta-dhumato jaLasamUha. arati-bhaya-viSAda-zoka-mithyAtvarUpa parvatothI vyApta che. anAdi saMtAna kamabaMdhanathI jAnita kalezarUpa kAdavane kAraNe ati dura che. te devamanuSyatiryaca-naka gati gamanarUpa kuTila parivarta che, vipula velA che. caturaMta-mahAanaMta-raudra saMsAra sAgara bhayAnaka dekhAI rahyo che. [A saMsAra sAgarane zIlasaMpanna aNagAra tarI jAya che. [d saMyama pod] dhRtirUpa rajuthI baddha hovAthI niparkapaNe varita ane capaLa hatuM. saMvara-vairAgyarUpa uccakUpaka vaDe susaMyukta jJAnarUpa zeta-vimala vAno uMco pAla hato. vizuddha samyakavarUpa-dhIra-saMyamI kadhira tene prApta hato. prazasta dhyAna ane parama vAyu vaDe prerIta thaIne zIvra gatithI cAlatuM hatuM. temAM udhama-vyavasAya parakhapUrvaka gRhIta nirA-yatanA-upayoga-jJAnadazana-vizuddhadla rUma zreSTha mAla bharelo hato. jinavara vayanathI upadiSTa mArga vaDe te akuTila siddhirUpa mahApatana abhimukha hatuM temAM uttama pramaNarUpa sAviAha samyaka kRta, uttama saMbhASaNa, zobhana prazna, uttama sadbhAvanAthI gAme-gAme eka rAtri, nagare-nagare pAMca rAtri rahetAM, jitendriya, nirbhaya, gatabhaya, sacitaacitta-mizra dravyomAM sagarahita, saMyata-virata-mukta-laghuka-niravakAMkSa sAdhu nibhUta thaIne dhamariAdhanA rata hatA. * vivecana-21 (adhurethI) : marvrTUTwittaHthai jemAM jJAnI ja masyo bhamatA hatA. animRta-anupazAMta je Indriyo te ja mahAmagara zIgha ceSTA karatA hatA, tenA vaDe ghaNo ja kSobhita thato, nAyato evo, capaLo madhya caMcaLa, asthiratvathI calata. bIjA sthAne jaIne bhamato jaLasamUha anyatra jaDasamUha jemAM che te. arati-bhaya-viSAda-zoka-mithyAtva rUpa zaila, tenA vaDe saMkaTa, anAdipravAha je karmabaMdhana, te ane kleza-rAdirUpa je kAdava, tenA vaDe dutara je che te. * - -- deva-nara-tiryaMca-naraka gatimAM je gamana, tenI jema kuTila parivartanA evI vistIrNa veLA-bharatI jemAM che te. dizA ane gatibhedathI cAturaMta, mahA lAMbI, anaMta, raMda-vistIrNa evo saMsArasAgara, bhayaMkara dekhAto hato. te saMyama jahAjathI tare che. te saMyamajahAja-dhRtirUpa jubaMdhanathI dhanika-ati nikaMpa-avicaLa che, tenA vaDe ativaritapaNe tare che. saMvara * prANAtipAtAdi viratirUpa, vairAgya-kapAya nigraha, te rUpa je tuMga-uMcA kRpaka-staMbhavizeSa, tenA vaDe sArI rIte yuddha je che, tathA jJAna ja zveta paTa che, te vimala ane uMco che, samyakatvarUpa vizuddha-nirdoSa, prApta niyamika-kaNadhAra jemAM che Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 sUtra-21 udhama-ALasa te. dhIra-akSobha saMyama jahAja tenA vaDe yukta che. prazasta dharmAdi dhyAna rUpa tapa, te ja vAyu, tenA vaDe prerAIne vegathI calita che. kansamavavasAya 7 rahita je vyavasAya-vastunirNaya rUpa vyApAra, te mULa-kalpa vaDe je kharIdela nirjarAyatanA-upayoga-jJAna-darzana-vizuddha vratarUpa bhAMDa-karIyANuM, tenA vaDe saMyamajahAjane bharIne - 4 - uttama zramaNarUpa sArthavAha che. ahIM nirjarA-tapa, catanA-bahudoSa tyAga ane alpadoSano Azraya, upayoga-sAvadhAnatA, jJAnadarzana vaDe vizuddha vrato athavA jJAnadarzanamAM vizuddha vrata. ahIM vrata te mahAvato. pAThAMtarathI jJAna-darzana-cAtri e ja vizuddha uttama bhAMDa, tenA vaDe bharela sAradravya jemAM che te. - 4 - 4 - suzrutI-samyak zrutagraMtha ke sat siddhAMto ke suzuci sukha saMbhASaNa jemAM che te athavA sukhethI saMbhASaNa karAya te susaMbhASA. zobhana prazno jemAM sukhethI pUchAya che te supraSnA. zobhana AzA-vAMchA jemAM che te svAzA athavA sukhethI prazna karAya ane zikSA apAya te supanazAsyA athavA zobhana praznarUpa dhAnya jemAM che te athavA prazaMsanIya suprazno. dUIjjata-rahetA hatA. nibhaya-bhaya mohanIya udayanA niSedhathI. gatabhaya-udayamAM Avelano viphaLa karavAthI. saMjaya-saMyamavALA. kaI rIte ? vita-hiMsAdithI nivRtta. tapamAM vizeSathI rata te vita athavA vicA-utsukatA rahita athavA vijas-apAya. saMcayAo vica-sannidhithI nivRtta. mutta-graMthathI mukta. laghuka-svaupadhithI. nivarkakha-aprAptArtha AkAMkSA rahita. sAdhu-mokSa sAdhanathI. nihua-prazAMtavRttio dharma Acare che. ahIM sAdhu varNanamAM jitendrasatva Adi vizeSaNa ghaNI jagyAe jovA maLe che * sUtra-22 (adhuru) -- te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra samIpe ghaNAM asukumAra devo pragaTa thayA. kALA mahAnIlamaNi, nIlamaNi, nIlaguTikA, bheMsanI zIMgaDA tathA aLasInA puSpa jevA kALA varNa tathA dIpti hatA. temanA netra khIlelA kamaLa sadeza hatA, netronI bhaMvara nirmaLa hatI. temanA netrono varNa kaMIka sapheda-lAlatAma jevo hato. tenI nAsikA garuDa sAtha lAMbI, sIdhI, unnatta hatI. hoTha paripuSTa muMgA ane biMba phaLa samAna lAla hatA. daMtapaMktio svaccha, caMdramAnA TukaDA jevI ujjvaLa tathA zaMkha, gAyanA dUdhanA phINa. jalakaNa ane kamaLanI nALa saza zveta hatI. hatheLI ane paganA taLIyA, tAlu, jillA garama karI, dhoI, pharI tapAvI, zodhita karela nirmaLa svarNa sama lAla hatA, vALa kAjaLa ane megha sadeza kALA, rucaka maNi samAna ramaNIya ane snigdha hatA. DAbA kAne kuMDaladharI, Ardra caMdana lipta zarIrI hatI. * vivecana-22 (adhuru) : asuravarNanamAM kaMIka lakhIe chIe - kALo je mahAnIla-maNi vizeSa, tenA samAna varNavALA, nIla-maNi vizeSa gulikA, gavala-bheMsanuM zIMgaDu, atasIdhAnyanuM puSpa vizeSa jevI dIpti arthAt tevA kALA varNavALA. patala, nirmaLa, kaMIka zveta uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda rakta ane kaMI tAmra-lAla nayanavALA, kamaLapatra samAna. - x - dhana aMjana samAna kRSNa, rucaka-maNi vizeSavat ramaNIya, snigdha vALavALA, DAbA kAnamAM eka ja kuDaMlane dhAraNa karanArA ItyAdi - 4 - * sUtra-22 (adhurethI) : (te anukumAroe) kaMIka silIghra puSpa jevA, sUkSma, asaMkiliSTa vastro suMdara rIte paherelA hatA. prathama-bAlya vayane oLaMgI gayelA, madhyama vayane na pAmelA, bhadra-gauvanamAM vartatA hatA. talabhaMgaka, zuTiMta, pravara bhUSaNa, nirmaLa maNi-ratna maMDita bhujAvALA hatA. daze AMgaLIo vIMTIthI zobhita hatI. cUDAmaNi cihnavALA-surUpa maharSika-mahAdhutika-mahAbalI-mahAyazavI-mahAsaakhyamahAnubhAgA-hArathI virAjita vakSasthaLa vALA hatA. kaTaka ane muTitathI staMbhita bhujAvALA, aMgada-kuMDalathI sRSTa gaMDatala ane karNapITha dhArI, vicitra vastrAbharaNayukta, vicitra mAlA-mugaTayukta mastaka, kalyANa-pravara vastra parihita, kalyANa-pravara-mAlA ane anulekhana karela, dedIpyamAna zarIrI tathA pralaMba vanamAlAdhArI hatA. 132 * vivecana-22 (adhurethI) : phaeNsisinidhapuSpAsApha - kaMIka siMliApuSpanI prabhA arthAt kiMcit zveta. siliMgha-bhUmiphoDAchatra, asura lAla hoya te matAMtara che, akliSTa-nirdUSaNa, suhumazlakSaNa, vatya-vastra. vaya - temAM traNa vaya che. soLa varSa sudhI bALa, sItera sudhI madhya, pachI vRddha Adhavayane ullaMghIne, bIjIne sarvathA ja aprApta bhadra cauvanavALA kahyA. talabhaMgaka-bAhunuM AbharaNa, truTikA-bAhurakSikA e ja uttama AbhUSaNa, nirmaLamaNiratna vaDe maMDita bhujA, cUDAmaNi lakSaNa-cihna prApta. kahyuM che ke - cUDAmaNi, phaNI, vajra, garuDa, ghaTa, azva, vardhamAna, makara, siMha, hAthI asurAdinA cihno che. mahiyi-mahaddhika, viziSTa vimAna parivArAdi yogathI. mahajuIyaviziSTa zarI-AbharaNanI prabhAnA yogathI mahAdhutika. mahAbala-viziSTa zarIra pramANa, mahAyasa-viziSTa kIrtivALA, mahAso-mahAsaukhyavALA, mahAnubhAga-aciMtya zaktizALA. pachI - 4 - kaTaka-kaMkaNa, truTikA-bAhurakSikA. aMgada-bAhu AbharaNa, kuMDala-karNAbharaNa, sRSTagaMDa-ulikhita kapola, karNapIThaka-karNAbharaNa vizeSane dhAraNa karavAnA svabhAvavALA. vicitra mAlA-puSpanI mALA, maula-mastaka, mukuTa-mugaTa jemane che te. bAkI sugama che. vizeSa e ke - strAvi - zarIra, pralaMba-muMbanaka, vanamAlA-AbharaNa vizeSa, pralaMba-jAnu pramANa. * sUtra-22 (adhurethI) : [asurakumAroe] divya varNa-gaMdha-rUpa-sparza-saMghAta saMsthAna vaDe tathA divya Rddhi-dhuta-prabhA-chAyA-arcI-teja-lezyA vaDe daze dizAomAM udhdhata karatA, prabhAsita karatA zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse AvI-AvIne anurAgapUrvaka bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kare che, karIne vaMdana-namana Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-22 kare che, karIne ati nIkaTa nahIM-ati dUra nahIM [evA sthAne zravaNa IcchA rAkhatA, praNAma karatA, abhimukha rahI, vinayathI aMjali reDI payupAse che. * vivecana-22 (adhurethI) : Lei * devocita arthAt pradhAna, saMghayaNasaMhanana, vajasSabhanArAya, saMDANasamacatura. riddhi-pasviAdi, yukanyA-vivakSitAryayogathI, 5mAM-cAnAdi dIpti vaDe, chAyA-zobhA, azirIramAM rahela ratnAdi tejo vAlA. tejasa-zarIra saMbaMdhIruci ke prabhAva lesyA-dehavarNa athavA dhuti Adi zabda ekAryaka, prakAza prakarSa pratipAdanapara che, punarukti nathI. udhotayA-prakAza karavAthI, prabhAsayaMta-zobhatA athavA kAryaka che. -sAnurAga. tikaputo - traNa vakhata, AdakSiNa-paDakhethI, pradakSiNA-dakSiNa paDakhethI. vaMdaMti-stave che. narmasaMti-zira namAvIne namana kare che. bIjI vAcanAmAMpotapotAnA nAmagotra kahe che. * sUtra-ra3 : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI samIpe surendra sivAyanA ghaNAM bhavanavAsI devo pragaTa thayA * nAga, suvarNa, vidhuta, ani, dvIpa, udadhi, dizA, pavana, anitakumAra bhavanavAsI. [teo anukrame nAgapheNa, garuDa, vaja, pUrNakaLaza, sIMha, azva, hAthI, magara, vardhamAnakathI temanI mugaTa vi>>i siMdha-GHNa hatA. teo surUpa, mahaddhika hatA. bAkI pUrvavat yAvatu paryaMpAse che. * vivecana-23 : nAga Adine nAgaphaNAdi cihno hoya che. te kramathI kahe che - nAgaDA, garaDa, vaja, pUrNakaLaza, sIMha, azva, hAthI, mayaraMkavara mIMDa, vaddhamANaka. *x jenA mugaTamAM A cilo. (kramaza:] che te. vardhamAnaka-zarAvala athavA para ArUDha puruSa. te - te niyukta-cayA sthAne niyojita vicitra-vividha, cila-lakSaNa, gata-prApta. * x - x - * sUtra-24 - te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI samIpe ghaNAM vyaMtaradevo pragaTa thayA. [2] pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kiMnara, kipUra, bhujagapati ane mahAkAya tathA gaMdharvanikAyagaNa nipuNa gaMdharva gItaratika evA aNapakSI, paNapakSI, RSitAdika, kaMdita mahAkaMdita, kuhaMDa, pataka vyiMtara devo pragaTa thayA. teo caMcaLa-capaLa citavALA, kIDA-parihAsa pica, gaMbhIra hasita-bhaNita-piyagItanartana ratI, vanamAlA-mela mauDakuMDalAdi svaccheda vikurvita AbharaNa ane suMdara vibhUSaNadhArI, sarika surabhi puSpothI suracita-palaMba-zobhatA-kAMta-vikasaMtaci-vanamALAthI racita vakSasthaLavALA, kAmagamI, kAmarUpadhArI, vividha varNa raMgothI uttama-vicitra-camakIlA vastro paherelA hatA. vividha dezanA vastrAnusAra teoe vibhinna prakAranA poSAka dhAraNa karela hatA. teo pramuditankaMdapa-kalahakeliskolAhala piyA, hAsya-bola bahala, aneka maNiratanathI vividharUpe nirmita 134 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda vicitra cilavALA, surUpa, maharvika yAvatu paryApAse che. * vivecana-24 : bhujagapati-mahoraNAdhipa. teo kevA che ? mahAkAya-moTA dehavALA, A vizeSaNa avasthA vizeSa AzrIne che, anyathA badhAM sAta hAtha pramANavALA hoya che, kahyuM che :- bhavanapati-baMta-jyotika-saudharma-IzAnamAM sAta ranI uMcAI hoya che. gaMdharva-baMtaranA ATha bhedarUpa nikAya-varga. gaMdharvo ja teono gaNa-sazi. pAThAMtarathI gaMdharvapatigaNa. teo kevA che ? nipuNasUkSma, gaMdharva-nATya sahita gAna ane gIta ane nATya varjita geyamAM rati jemane che te. aNapannikAdi ATha vyaMtaranikAya vizeSabhUta, raktaprabhA pRthvInA uparanA 100 yojanavartI che. kevA che ? caMcalacapala yitA-ati capaLa mAnasavALA, kIDanakIDA, drava-parihAsa priya. gaMbhIra-hasita jenuM bhaNita-vAprayoga ane jemane gItanRtya priya che * * * * * vanamAlA-ratnAdimaya, ApapadIna AbharaNa vizeSa, Amelaka-puSanA zikhara yukta mugaTa, svaNadimaya kuMDala, svachaMda vikarvitAbharaNasva abhiprAyathI nirmita alaMkAra, te vaDe cAru vibhUSaNane dhAraNa kare che. sarva/kasarva RtumAM saMbhava, je surabhI-kusuma, te vaDe suracitA je mALA, pralaMba-zobhatIkAMtA-vikasita-vicitra vanamAlA, tenA vaDe racita vakSasthaLa jemanuM che te. kAmagamIIcchamAmI, kAmarUpadhArI-Icchita rUpane dhAraNa karanAra, :xcitra-vividha, ciliyadIpta je nivasana-paridhAna [vo jemAnA che te. vividha dezinepacya-vividha deza prasiddha vastrAdi vaDe gRhIta veSa-nepacya. pramuditono je kaMdarpa-kAmapradhAna keli athavA kAma ja. kalaha-rATI, rADa. keli-narma, kolAhala-kalakala, te sva-parakRta jemane priya che te athavA pramudita te kaMdapadipriya. hAsya bolabahula, pAThAMtarathI hAsakelibahula. aneka-ghaNAM maNiratano, vividha-ghaNAM prakAre, niyukta-niyojita jemAM che te. te citra cihna gatA-prApta, pizAyAdinA cilo koNa kahe che - kadaMba, dhvaja, sulasa, vaTa, khaTvAMga, azoka, nAga, tuMbarI. * sUtra-25 - te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI samIpe jyotika devo pragaTa thayA - bRhaspati, caMdra, sUrya, zukra, zanaizcara, rAhu, dhumaketu, budha ane maMgaLa, jeno varNa tata-tapanI-juvarNa varmI je graho jyotika cakramAM cAra care che ke ketu ane gatiratika aThThAvIsa prakAranA je nakSatra devagaNa, vividha saMsthAna saMsthita paMcavaNa tArAo [pragaTa thayA. temAM sthitaleya ane vikrAMta maMgalagati vaDe pharanArA baMne hatA]. pratyeka potAnA nAmathI aMkita cila potAnA mugaTamAM dhAraNa karela hatA. maharti yAvata paUpAse che. vivecana-25 - aMgAka-maMgaLa. pratyeka jyotiSonA asaMkhyAtatvathI bahatva kahyuM che. tad Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-25 135 136 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda tapta, tapanIya-suvarNanA je kanaka-biMdu ke zalAkA athavA tapanIya-kta suvarNa, kanaka-pIta suvarNavat varNavALA. ne ja - ukta sivAyanA, joIsaMmi-jyoti cakamAM, cAre caraMti-bhramaNa kare che. 3 - jaLaketu Adi. kevA ? manuSya lokApekSA gatiratika. sthita lezya-nizcalaprakAza, cAriNo-saMcaratA. nAmaMka-nAmAMkita. - X -x * sUtra-26 : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse vaimAnika devo pragaTa thayA. - saudharma, IzAna, sanatakumAra, mAhendra, brahma, lAMtaka, mahAzuka, sahasAra, Anata, pANata, AraNa, ayutanA Adhipati, prakRSTa harSavALA devo jinadarzananI usukatA ane gamana janita harSavALA hatA. jinendranI vaMdanA karanAra te pAlaka, puSaka, somanasa, zrIvatsa, naMdhAvatta, kAmagama, prItigama, manogama, vimala, sarvatobhadraka nAmanA vimAno vaDe bhUmi upara utaryA. teo mRga, mahiSa, varAha, chagala, deDako, ghoDo, hAthI, bhujaga, khaga, vRSabhanA cihnothI aMkita mugaTavALA hatA. te mugaTa prazithila uttama ane mastake vidhamAna hatA. kuMDalonI ujjavala dItithI yukta vadana, mugaTathI dipta mastaka, kta AbhA, parAgabha sadeza gaura, zveta, zubha varNa-gaMdhAzavALA, uttama vaikriyaladhivALA vividhavAgaMdha-mALAnA dhAka, maharti, mahAdhunika yAvata aMjali cheDI paryApAse che. * vivecana-26 : bIjI vAcanAmAMthI vaimAnikanI kaMIka vyAkhyA karIe chIe. temAM sAmAnikaIndra samAna Ayu Adi bhAva, prAyazciMza-mahatara samAna pUjya sthAnIya, lokapAlasoma Adi sAthe, agamahiSIo sAthe, bAhya-madhya-atyaMtara pariSada sAthe, jaghanyamadhyama-utkRSTa parivAra vizeSabhUta, anIko-hAthI, azva, ratha, pAyadaLa, vRSabha, nartaka, gAyakajana rUpa sainya, AtmarakSa-aMgarakSaka, A badhAM vaDe saMparivRta, mArgamAM hajAro devothI anusaraNa karAtA, suravagaNa Izvara vaDe samyaka anugamana karatA teo zrI sahita, sadabhUSita, susamUhanAyaka, saumya cArarUpavALA, deva saMgha vaDe jaya zabda karAtA evA nIkaLyA. mRga Adi daza zakAdi IndronA citarUpe che. temAM varAha-zUkara, khagaaTavInA catuSpada vizeSa, RSabha-mbaLada, bAkI prasiddha che. temAM mRgAdi lAMchana jemanA mugaTamAM rahelA che te. te pragaTa sihoranAdi dIti vaDe prakAzita mRgAdi lAMchanayukta mugaTovALA. pAlaka Adi daza nAmavALA vimAno vaDe-utaakriya vaDe cAlyA. A kramathI zakra Adi amRta paryanta daza Indro thAya che. teo kevA che ? taruNa sUryanA kiraNothI atizaya prabhA jemanI che te tathA maNi, kanaka, rano vaDe yukta jenI ujavala prabhAvALI svarNajALathI parigata saha prataH - uttama motInI mALArUpa, laMbaNa, bhUSaNAdi AbharaNa vizeSa, pracalita evI ghaMTAvalInA je madhura zabda tathA veNu, vINA, hasatAla ke tALI ane kezikA, gIta-geya, vAdita vAjiMtra, teno je sva-zabda, tethI te karaNabhUta madhura-manohara zabdothI AkAzane pUratA, dizAone zobhAvatA varita nIkaLyA. hatukamaNasa-ati tuSTa citavALA, bAkInA-Indra, sAmAnika Adi. tene ja kahe che - devalokanA je uttamavimAna, tenA adhipati. * * svavimAna vicitra cihnonA nAmathI aMkita, vikaTa-prakaTa-mugaTono je ATopa, tenA vaDe zubha dekhAtA tathA vicitra uttama vimAnanA adhipati suravarendronI pAchaLa jAya che. loka-brahmalokanI samIpe je vimAna, tenA nivAsI te lokAMtika. pratyeka virAjamAna-zobhatA, viracitakAnamAM maNirananA kuMDalo karyA che te, bisaMtati-dIpatA, nirmaLa-nikita-nAmAdi aMkathI aMkita vicitra-vividha prakaTita-prakAzita cihno ane mugaTo athavA cilapradhAna mugaTo yukata tathA AtmIya Rddhi Adi samUhane dekhADatA, bIjAnI uttama baddhine jotA, e pramANe kalAAlayA suravaro jinendravaMdananA hetubhUta bhAvathI prerita buddhi ane harSitamAnasathI jinakalAne anuvartanA devo jinadarzana mATe zIgha Agamana janita harSa vaDe. vipula sainya samudAya sAthe [nIkaLyA kaI rIte ? te kahe che - bhakti utsukatAthI, gaganatala-vimala-vipula je gamana tenA saMbaMdhI zIghA vegathI. svarUpathI gaticapala, javAne pravRta, pavanane paNa jitanAra je mana, tevI zIgha gatithI, vividha yAna-rathAdi, vAhana-gajAdi, uMcA kapta vimala-dhavala-chatra vaDe yukta. vaikriya yAnAdi ane ranonI svAbhAvika tathA bIjI je prabhA, tenA vaDe AkAzane udhotIta karatA zIdhra cAlyA. pasiDhila-zithila baMdhanavALA, gADha baMdhanavALA, bAdhAthI janaka uttama mugaTacAra koNa zekhara vizeSa, tiriTa-traNa zikhara yukta, tene dhAraNa kare che. kuMDala vaDe prakAzita mukhavALA, mugaTa vaDe dIpta mastakanA kezavALA athavA mugaTathI dIpatA mastakavALA, tAbhA-lohita varNavALA, paumapaSphago-kamaLanA garbha jevI kAMtivALA atha pILA, seya-zukla. evA traNa varNavALA vaimAniko hoya che. bAkI spaSTa che. bIjI prati mAM devI varNana jovA maLe che. te A pramANe - te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse ghaNo apsarAgaNa pragaTa thayo. te sarAo, agni vaDe tApita, jaLa vaDe dhoyela je kanaka teno je vaNa tenA jevI prabhAvALI arthAt gaurAMgI hatI, bAlyabhAvane oLaMgI gayela, madhyamajaraTha vayathI rahita arthAtu nava yauvanA hatI. anativaramaavidhamAna hAsapaNAthI pradhAna, saumya-nIroga, cAru-zobhana rUpavALI hatI. rogAdithI abAdhita, zRMgArarasayukta, tathAvidha cauvanavALI, azithila aMgapaNe je taruNavayano bhAva te tAraNyane pAmelI. jo ke A yauvana ane zarIra Azrita lakSaNanI pradhAnapaNe vivakSita dharmanA AdhArapaNAnA bhedathI vivakSA karI che. * * * jarAne prApta na karatI, sarvAga suMdarI, ISTa vastra-AbharaNa Adi rUpa ane vasanI racanAthI rati denArI, tevI ja ramaNIya veza ke AkRtine grahaNa karelI hatI. vaLI te hAra Adi magaramukha zobhatA nUpura parvatanA pracalita zabdavALA je AbhuSaNo, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sUtra-26 133 tene dhAraNa karatI hatI. temAM hAra-aDhArasaro, ardhahAra-gnavasaro, prayukta mANikya yukta kaMkaNo, rananA kuMDalo athavA prayukta rana kuMDalo tathA paherelA pralaMbita hemAlAdivALI, A hemAla-chidravALA suvaNaliMkAra vizeSa tathA maNijAla, kanakALa. vaikakSakakRt suvarNa sUtra, chAtI upara misaraka, kaMkaNo, vizeSa prakArastI vIMTI, vividha maNimayI mALA, kaMThasUtra-gaLAmAM rahela saMkalaka vizeSa, raiveyaka, suvaNI kaTisUtra, tilaka-lalATanuM AbharaNa, kullaka-puSpAkRti lalATa-AbharaNa vizeSa, siddhArzikA-sarSapapramANa suvarNakaNathI racita sonAnI kaMThikA, karNavAlikA-kAnanA upara bhAganuM AbhUSaNa vizeSa * x *** : - guTikA-bAhu rakSikA, haratamAlaka, harisatti, keyUra-bAhanuM AbharaNA vizeSa, valaya-kaTaka vizeSa, prAlaMba-jhuMbanaka, gaLAnuM AbharaNa vizeSa, gulIyakaAMgaLInuM AbharaNa vizeSa, valAkSa, dInAramAlikA, caMdramAlikA, sUryamAlikA, kAMcImekhalA te keDanA AbharaNa che, kalApa-kaMThanuM AbharaNa vizeSa, mekhalA kalApa, kiMkiNIkA-nAnI ghaMTikA, ranamaya jAMgha upara laTakatA saMkalaka, jene aMte nAnI ghaMTikA hoya che, uttama nUpura, kSudraghaMTikA pradhAna tulA koTika, calanamAlikA-paganuM AbharaNa vizeSa, nigaDa AkAranuM sonAnuM pagaluM AbharaNa vizeSa, jAlaka-paganuM AbharaNa vizeSa, magaramukhathI zobhatA nUpura. paMcavarSI raMjana dravya kusubhAdi, jenA vaDe raMjitapaNAthI lAla jevA lAlaraMganA, manohara vastro paheryA. te vo mahAI, nAkamAMthI nIkaLela vAyuthI uDI jAya tevA laghu, aMga AvakapaNAthI cakSahara, atizaya vaNadiyukta, ghoDAnI lALanI jema sukumAra tathA kaMIka dhavala, suvarNa maMDita AMca-cheDAvALA. AkAza sphaTika sardeza prabhAvALA vastro paheryA hatA. tuSAhima, dagarati-udakarajavatu pAMDura je dukUlavo, tenI jema sukumAla ane ramaNIya je uttarIya oDhela hatA, tathA uttama AbharaNathI bhUSita hatI. badhI RtunA sugaMdhI puNo vaDe suracita, vicitra uttama mALAne dhAraNa kare che. sugaMdhI cUrNa vaDe aMgarAgathI - deha raMjana vaDe, uttama vAsa varDa ane puSa stranA vizeSathI je virAjita che. adhika zobhA sahita, tathA uttama madhye je zreSTha dhUpa, tenA vaDe ghapita-sugaMdhI karAyela tathA zrI-devatA, teNI lokamAM zobhana vepavALI rUDha che, tethI tenI upamA karAI che. divya-zreSTha, kusuma-avikasita, mAlya-vikasita mALAo vaDe pUjAsaja, aMjali puTa karela, uMcAImAM devomAM kaMIka nyUna uMcAIvALI, caMdra jevA mukhavALI, caMdranI jevI kAMtivALI, caMdrathI adhika saumya darzanavALI, ukAnI jema udhotamAna. - - -vidhuta je ghana marIca-kiraNo, sUryanA tejathI adhikatara, sabrikAza-jenI dIpti che te tathA, zRMgAranA gRhasamAna, suMdara vezavALI tathA saMgata-ucita je gamanAdi, temAM nipuNa je saMgata upacAra kuzala, ahIM gata-gamana, hasita-hAsya, bhaNita-vacana, ceSTita-ceSTA, vilAsa-netravikAra. - x * salalita-mAdhurya sahita, saMtApa-parasparabhASaNa athavA lalita sAthe saMlApa-kahyuM che ke- kAminInA hAtha-paga gano vinyAsa ane bhU-nega-hoTha prayojita sauMdarya te lalita kahevAya che. upacArapUm. : - - - suMdara stana, jaghana, vadana, hAtha, paga, nayana e badhAM avayavonA je lAvaNyapradhAna rU5 vaDe pRhaNIya, cauvana ane vilAsa vaDe yukta. vilAsa-sthAna, Asana, gamana ane hAtha, bhU, netra kamoMthI je vizeSathI utpanna thAya te gliTane vilAsa kahe che. zirISa-zikSi nAmaka tarakusuma, navanIta-mAkhaNa, to ane mRduka sukumAraati sukumAra, tenA jevo sparza jeno che te tathA, kalikalupa-rADa, pApakarmathI bhagata, tathA ghauta-prakSAlita ane nirmAta vALI nAMkhela che raja-mala jemAMthI te tathA saumyanIraja, kAMta-kAma, piyadesaNa-subhagA, surUpa. jinezvara prati bhakita vaDe karAyela je darzanAnurAga, te tathA tenA vaDe harSita-saMjAta romAMsAdi harSa vaDe ovaIyaavataryA, utaryA. jinasakAsa-jina samIpe. * * * * * * sUtra-27 (adhuru) : tyAre caMpAnagarInA zRMgATaka, trika, catuka, cavara, caturmukha, mahApatha, pathamAM moTA janazaLada, janabhUha, janabola, janakalakala, jana-uma, janauckalikA, jana-sakripAtamAM ghaNAM loko paraspara Ama kahetA-bolatA-prajJApanA karatAprarUpaNA karatA hatA ke he devAnupiyo ! zramaNa bhagavata mahAvIra Adira tikara, svayaMsaMbuddha, paraSottama cAvatuM mokSa prAptinI IcchAvALA, pUvanipUrva vicaratA, gAmaNI gAma jatA, ahIM AvyA che . sApta thayA che : samosa che. A caMpAnagarI bahAra pUrNabhaddha caitye yathApatirUpa avagraha avagrahIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicare che. * vivecana-27 (adhura) : zRMgATaka AdimAM jyAM mahAjananA zabdAdi che Adi zRMgATaka-zIMgoDA nAmaka phaLa vizeSa AkAre sthAna arthAta trikoNa, mika-jyAM traNa rastA bhegA thAya che, catuka-jyAM cAra mArgo maLe che, satva-jyAM ghaNAM mArgo maLe che, catumukhatathAvidha devakulAdi, mahApatha-rAjamArga, paMca-mArga mAma. mahayA-mahAna, janazabdaparaspara AlApAdi rUpa * * * * * kvacit bahujanazabda evo pATha che. janabUthalokasamaha, paraspara ke padArthonAM vizeSathI varte che. e rIte badhe ja jANavuM. kayAMka "jaNavAya ane jaNalAva"pATha che. temAM jaNAvAya-lokono paraspara vastu vicAraNAno ullApa. kahyuM che ke - saMbhASaNathI AlApa thAya che, pralApa e anarthaka vacana che, kAkavA varNana ullApa che ane saMtApa e paraspara bhASaNa che. bola-avyakta varNavALo dhvani. kalakala-te ja prApta thato varNavibhAga. UrmisaMbodha, mojA. ukalikA-nAno samudAya ja saMnipAta-bIjA bIjA sthAne lokonuM ekaThAM thavuM te. pavan - kahevAnAra prakAre vastu AvA - sAmAnyathI kahe che, khAsa Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-23 139 140 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda - vizeSathI kahe che, A ja baMne artha be-padothI kahe che prajJApanA kare che ane prarUpe che. athavA AdhyAti - sAmAnyathI, bApata vizeSathI, prajJApati-vyakta paryAyi vacanathI, prarUpati-upapati vaDe. i mATM - caMpAmAM AvyA, cha patta pUrNabhadramAM, $i samasa8 - sAdhu ucita avagrahamAM. cayApatirUpa-ucita. * sUtra-27 (adhurezI) : he devAnapiyo . tathA arahaMta bhagavaMtonA nAma-gotranuM zravaNa paNa mahAphaLadAyI che, to pachI temanI sanmukha javuM, vaMdana-namana karavuM, pratikRcchA ane paryApAsanA vize to kahevuM ja zuM? eka paNa Arya-dhArmika-suvacananA zravaNathI ATalo moTo lAbha thAya, to pachI vipula athanA grahaNathI keTalo lAbha thAya ? to he devAnupiyo ! ApaNe jaIe ane zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana-namana-satkAra sanmAna karIe. kalyANa-maMgala-daivata-caitya svarUpa temanI vinayathI papAsanA karIe. je ApaNane parabhavamAM ane A bhavamAM hita-sukha ma-niHzreyasa ane AnugAmikapaNe thAya che. ema kahI ghaNAM uga-ugro , bhoga-bhogaputro... (sUma AgaLa cAlu che.]. * vivecana-27 (adhurethI) : tenAthI maha - viziSTa phaLa artha thAya che. tathArUpa - tevA prakAranA svabhAva, mahAphaLa janana svabhAva. nAma-jevuM khAsa nAma hoya, goga-guNaniSajJa nAma, savaNayAsAMbhaLavAthI. fk yT - e pUrvokta arthane vizeSa jaNAvavA mATe che. paMjA - AmaMtraNa arthamAM che athavA A zabda paripUrNa-vizeSaNa arthamAM che. | abhigamana-sAme javuM, vaMdana-stuti, namasya-praNamana, pratipacchana-zarIrAdi vArtA prazna. papAsana-sevA, A badhAMno bhAva. tathA jIva - eka paNa zAyarasa * Arya praNetApaNAcI Arya, dhampiyamsa-dharmaprayojanavathI dhArmika, tethI ja suvacana. -. vaivALo - stavIe chIe, nakaMsAmI - praNAma karIe chIe, samAre mo - satkAra karIe chIe athavA Adara-vaAdi arcana karIe. saMmANemo - ucita pratipati vaDe samAna karIe chIe. vALa - kalyANanA hetuthI abhyadaya hetu, bhagavaMta sAthe joDavuM maMgala-durita upazama hetu, daivata-daiva, caitya-ISTadeva pratimA, tenI jema caitya, paryApAsayAmaH - sevA karIe. A bhagavad vaMdanAdi ApaNane pezvama - janmAMtare, pAThAMtarathI A bhave ane parabhave. vyANa - 5thya annavat hitane mATe. suhANa - sukhane mATe, amANa * saMgatapaNAthI kSAMtipada, niHzreyasAya-mokSane mATe, ANugAmiyatAe- AnugAmikapaNAthI bhava paraMparAmAM sAnubaMdha sukhane mATe thaze - te hetuthI. IT - AsSabha deve sthApita ArakSakavaMzaja, ujApura - te ja kumArasvasthAmAM hoya, 'mA'T - RSabhadeve sthApela guruvaMzaja, bhogapugA-te ja kumArAvasthA - * sUtra-27 (adhurezI) :-. e pramANe dvipatyAvatArathI - rAjanya, kSatriya, brAhmaNa, subhaTa, yoddhA, prazAtA, mallakI, ucchavI-lecchanIpaNa, te ane bIjI paNa ghaNAM rAjA, Izvara, talavara, mADaMbika, kauTuMbika, Ibhya, zreSThI, senApati, sArthavAha Adi [tA temanA putromAMnag] keTalAMka vaMdana nimite, keTalAMka pUjana nimite, e rIte sahakAra nimite, sanmAna nimitte, dana nimitte, kutuhala nimite, keTalAMka artha-vinizcaya hetu, na sAMbhaLelane sAMbhaLIzu, sAMbhaLelane niHzaMkita karIzuM, keTalAMka artha-hetu-kAraNa-vyAkaraNa puchIza.. * vivecana-27 (adhurethI) : A pramANe be padanA uccAraNathI zeSa pado jANavA. temAM nAnI - bhagavatanA vayasyanA vaMzaja, kyAMka "ivAku-jJAta-Oravya" pATha paNa che. ivAku-nAbheyanA vaMzaja, nAya-nAgavaMya ke jJAAtavaMzaja, kauravya-kuruvaMzaja. yAtta - sAmAnyarAja kulIna, mAhaNa-brAhmaNa, bhaDa-zUro, joha-yodho, sahAyoddhAdi. prazastA-dharmazAstrApAThaka, malakI-lecchakI rAjA vizeSa. kahevAya che ke ceTaka rAjAne aDhAra gaNarAjA hatA - navamalakI, nava lecchakI, kAzI-kozalaka e aDhAra gaNarAjAo hatA. rAjA-mAMDalika, Izvara-yuvarAja, aNimAdi aizvarya yukta, talavara-khuza thaIne rAjAe Apela paTTabaMdhathI vibhUSita, rAjasthAnIya, mADaMbika-maDaMbanA adhipati, kauTuMbika-keTalAMka kuTuMbano adhipati, Ibhya-je dravyano Dhagalo paDela hoya, to hAthI paNa na dekhAya, zreSThI-zrIdevatA adhyAsita suvarNapaTTa vibhUSita mastakavALA, senApatirAjAe niyukta karela caturaMga sainya nAyaka, sArthavAha-sArthanAyaka, vaMdana pratyayavaMdana arthe. kyAMka Avo pATha che - arthAta-jIvAdi, hetuna-tagamaka-anvaya vyatirekayukata, kANa-upapati mAga, jemake - nirupama sukha siddho hoya che, vyAkaraNabIjAnA praznonA uttararU5. * sUtra-27 (adhurethI) : keTalAMka cotaraphathI muMDa thaIne, gRhatyAga karIne aNagArita prajita thaIzuM (ema vicArI), keTalAMka pAMca aNuvata-sAta zikSaddyukta bAra bheda gRhastha dharma svIkArIzuM (ema vicArI) keTalAMka jinabhaktirAgathI, keTalAMka potAno AcAra samajIne nAna-balikama karI, kautuka-maMgala-prAyazcitta karI, gaLAmAM mALAmAM dhAraNa karI, maNi-suvarNa jaDita hAradhaMhAra-misaraka-prArlabhapralaMba-kaTisamaka-zobhAyukata AbharaNothI potAne sajAvI, uttama vastro paherI, caMdanathI lipta gAma-zarIra 8...[# cAlu che * * - * vivecana-27 (adhurethI) : vayanivaE - svagRha devatAnuM balikarma karIne tathA kautuka-maMgala-prAyazcitta karIne. temAM prAyazcitta-du:svapnAnA nivAraNa mATe avazya karaNIyapaNAthI, kautukamaSI, tilakAdi, maMgala-sarasava, dahIM, akSatAdi. uccholana-ghaNAM jaLa vaDe dhovAnI kriyA vaDe, dhauta-gAtra go] dhoIne. ahIM snAnanA prayura jaLapaNAnuM sUcanArthe vizeSaNa che. nAna sivAyanuM prayojana gata jANavuM. mastake ane mALA dhAraNa karela Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-23 146 142 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda che, jeNe te. Aviddha-parihita maNi-suvarNanA Aita - ISTa cita hAra Adi kaTIsUtra paryanta tathA bIjAM paNa sukRta-zobhana-AbharaNo. pavaravatyaparihiya-praghAnA vastro paherela. caMdaNolitagAyamarIrA-caMdana vaDe anulipta gaga [go tathA zarIra, jemanA che te... * sUtra-27 (adhurezI) : keTalAMka ghoDA upara e rIte hAthI upara, ratha upara, zilikA upara, aMdamanikA upara, keTalAMka page cAlatA, puruSarUpI vaghusthI parikSita, mahAna utkRSTa sahanAda-bhola-kalakala ravathI pakSubhita mahAsamudranA 24 bhUta samAna karatAM caMpAnagarInI vaccovaccethI nIkaLe che, nIkaLIne jyAM pUNabhadra caitya che, tyAM Ave che, AvIne zramaNa bhagavaMta mahAvIranI kaMIka samIpa, chAdi tikiyAdi atizaya jue che, joIne yAna-vAhanane sthApe che, ApIne yAna-vAhanathI utare che, utarIne jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra che, tyAM Ave che, pachI zramaNa bhagavata mahAvIrane traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kare che, karIne vaMdana-namana kare che. vAMda-namIne bahu nIkaTa nahIM-bahu dUra nahIM te rIte zravaNanI IcchAthI namana karatA, abhimukha thaI, vinayathI aMjalI joDIne, yuusanA kare che. * vivecana-27 : bIjI vAyanAmAM A padapaMcaka che - cAna-zakaTAdi, yugya-gola deza prasiddha jaMpAna, be hAtha pramANa - cAra khUNAvALI vedikA. mili-hAthI upara aMbADIrUpa, cili-lATa deza vizeSa, je bIjA dezamAM cili kahevAya che. pavahaNa-vegasara Adi pravahaNa, sIya-zibikA, kUTa AkAra AcchAdita jaMpAna vizeSa. saMdabhANiyacaMdamAnikA, purANamANa lAMbI jaMpAna vizeSa. pAda vihArarUpa je saMcaraNa tenA dvArA. purasavALura - vAgu-mRgabaMdhana, puruSa vAgura jevA. kyAMka thaTIOffar Maa guma pATha che. temAM varga-samAna jAtIya vRda, varga-varga vaDe thaIne vaNavarga. gubha-vRMdamAga. gubha-gubha laIne gubhAnubhI. maya - mahata, sva-[zabda joDavuM. ukRSTi-AnaMda mahAdhvani, siMhanAda, bola-varNavyakatatA vajita dhvani, lakala-vyakta vacana, te ja AvA lakSaNarUpa je sva che. tathA samudraravadhUta samAna karatA. kSobha pAmela mahA samudranA ghoSa samAna tanmayavat nagarane karatA. 1 kyAMka A cAra pada dekhAya che - pArekhA pU5 vamA - tvarita gamana janita pAda prahArathI, paNa pachADavAnA prativathI AkAzane phoDatA hoya tema, eka ja dizAmAM, eka bhagavaMtane lakSya karIne mukha jemAM te ekAbhimukha. tIrthaMkaratizeSAnujinezvaranA atizayathI, nApAvIur dvati - zakaTAdi vAhata-gAya Adine sthApe che - sthira kare che. kyAMka vipuokhetI pATha dekhAya che. temAM-vizeSathI khaMbhita-nizcala kare che. - ahIM bIjIvAyanAmAM rahela ghaNuM lakhe che - jamIna upara rAkhe che. vAhanone visarjita kare che. sayita-sayetana, alaMkAra-rAja lakSaNarUpa, tenuM visarjana kare che. kevA sacivane ? puSpa, tAMbulAdi. Adi zabdathI tevA phaLAdine levA. alaMkAra kevA ? AyudhAdi. khaga tathA chatra, cAmara, mugaTa. pAhaNa-upaniha, joDA, eka zATaka uttarIya vA kare che. zauya artha jaLasparza karyo. Acamana vaDe azucidravya dUra kare che. atyartha zucibhUta thaI. upacArathI bhagavaMtane upacare che. | darzana thatAM, mana vaDe anekatvanuM ekava karavuM te ekavIbhAva, tenuM ja karavuM te, tenA vaDe ekavIbhAva karaNathI-manathI ekAgratA. kAyika paryApAsanAne kahe che - bAhya vRtithI atyaMta nikRta, prazAMta-aMtavRttithI, upazAMta thaIne, hAtha-paga saMlIna karela che jeNe. tethI ja aMjalirUpANe, mukulAkAre hAtha karIne tathA vAcika paryApAsanAne kahe che - A pramANe A bhadaMta ! sAmAnyathI bhaTTAraka, vizeSathI avitava. tethI ja asaMdidha-zaMkAthI aviSaya. tethI ja amane A ISTa che, pratitibhagavaMtanA mukhathI paDatuM A grahaNa karela che. ahIM kyAMka 'ITa' ja dekhAya che, bIje 'pratIsita' ja dekhAya che. tethI icchita praticchita kahyuM. A artha satya che * prANine hitakara che. mAnasikamAM-te bhagavadvacanamAM citta-bhAvamana jemanuM che, te tazcita. sAmAnya upayoga apekSAe tasthita, tammaNa-dravya manane AzrIne, vizeSa upayoga. tallesa-bhagavat vacanagata zubhAbha pariNAma vizeSa, lezyA-kRSNAdi dravya janita Atma pariNAma. * * * * ahIM adhyavasAya vaDe adhyavasita tazcittavAdi bhAvayukta thaIne bhagavad vacanamAM ja adhyavasita kriyA saMpAdana viSaya jemano che, te tadagvasita, tattabevasAna * te ja bhagavad vacanamAM tIvra adhyavasAna-zravaNa vidhi kriyA prayatna vizeSarUpa jemAM che te. * * * *** tawyakra - temAM bhagavatane arpita karaNa-Indriya-zabda, rUpAdimAM zrotra-cakSu Adi, tenA vaDe arpita karaNa. tatha - bhagavad vayanano je artha, temAM upayukta, te tadarthopayuktA. tena - bhagavad vacanathI athavA te arthathI je bhAvanAvAsanA, tenA vaDe vAsita, bIjI vAsanAne upagata nahIM, te bhAvanAthI bhAvita. tethI ja aTHUT - manathI apamAditvathI. ananya manathI. zuM kahe che ? nipajavavaUTdhamAkuTRTHUT - jinavacana ke jinavedanamAM dharmAnurAgathI ta mana jemanuM che te, athavA A ekArthika che. te mana vagere sarve pado, te ekAgratAnA prakani pratipAdanArthe che. vikasita zreSTha kamaLa jevA nayana ane vadana jemanA che, temane paryApAse che. vasatimAM samavasaraNa. vaida - bhagavad avasthAnanA avagama arthe nirUpaNa kare che. arthAt bhagavad kyAM sthita che te jANe che. mAtAsu - jemAM AgaMtuko vase che. ArAmagAresu - ArAma madhyavartI gharomAM, AvezanAni - jemAM loko Ave che te luhAra, kuMbhArAdinA sthAno. Avasatha-parivrAjakanA sthAno, paNiyagRha-hATa, dukAno. paNiyasAlA-mAMDa zALA, gRha-sAmAnya zALA. - X - yAna gRhomAM, cAna zALAmAM, koThAgAra-dhAnya gRhomAM, susANa-zmazAnamAM, sunnAgAra-zunyagRhomAM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-23 parihiMDamANe-bhramaNa karatAM, parigholemANe-gamanAgamana karatA. * sUtra-28,29 : [28] tyAre te pravRtti nivedake A vRttAMta jANatAM haSTatuSTa yAvatu hRdayI thaI, snAna karI pAvatu A5mahAI abharamathI alaMkRt zarIrI thaI, potAnA gherathI nIkaLyo, potAnA gherathI nIkaLIne caMpAnagarInI vaccovacaNI je bAhya upasthAna zALAe Avyo, badhI ja vaktavyatA pUrvavat cAvatuM nIkaLe che, nIkaLIne te pravRtti nivedakane sADAbAra lAkhanuM pIrtidAna Ape che, ApIne sakAra sanmAna kare che, sakArI-ssanmAnIne vidAya kare che. [29] tyAre te bhabhasAputra kUNika rAjAe balavyApRttane AmaMgo, AmaMtrIne ema kahyuM - o devAnupiyA jaldIthI abhiSekya hastinane susajaja karAvo, ghoDA-hAthI-rathawvara yoddhAyukta cAturaMgiNI senAne taiyAra karo. subhadrA Adi rANIone bAhya upasthAnazALAmAM pratyeka-pratyekane mATe yAbhimukha tela yAno upasthApita karo. pachI caMpAnagarIne aMdara ane bahAcchI pANIthI sIcAno, siMcAnI sApha karAvo, lIMpAvo, nagarInA aMdaranA mAga-galIonI saphAI karAvo. maMcAtimaMca yukata karAvo, vividha raMgonI uMcI vA-patAkAthI maMDita karAvo. nagarInI dIvAlone liMAvo-potAvo. gozaSasasa-lAla-caMdana cAvatu gaMdhavartIbhUta karo-karAvo, karI-karAvIne A AjJA pAchI soMpo. [pachI huM zramaNa bhagavAna mahAvIranI vaMdanArthe jaIza. * vivecana-29 : balavAuya-sainya vyApAra parAyaNa, Abhisekka-abhiSeka mATe yogya te Abhipekya, hastitta-pradhAna hAthI, paDikapehi-sAja karo. pADekka-pratyeka, ekaeka. jatAbhimuha-gamana abhimukha, junAi-bbaLado vaDe yukta. kavayitu "yugya' pATha che, te jaMpAnavizeSa che. mALADuM - gADAM, sabibhatabAhitryi - nagarano madhya bhAga ane nagarano bAhya bhAga. - X - Asi-jaLa chaMTakAvIne, saMmAjita-kacaro zodhIne, upalipta-chANa AdithI kone ? zRMgATaka-trika-cakAdine. A be vAkya kyAMka jovA maLatA nathI - Asita-kaMIka jaLa chaMTakAva, sikta-te sivAya, tethI ja zuci-pavitra, saMgRSTa-kacaro dUra karAvIne. racyAMtANigalI madhya, ApaNavIcaya-hATa mArga. maMca-mALA, prekSaNadeTA lokonA besavAnI nimite, atimaMca-tenA upara je maMca vaDe yukta. vividha rAga vaDe ucchita-UrvIkRta, vijacaka, siMhAdi lAMchana yukata, patAkA-sivAyanI atipatAkA vaDe patAkAnI uparivartI patAkAthI maMDita. bAkInuM nagarI varNana, caityanA varNana mAphaka jANavuM. ANatie paccapizAhi-AjJA pALI mane kaho. * sUga-30 (adhu) : tyAre te baLavyAkRta koNika rAjAe Ama kahetA. hae-tuSTa cAvatuM hadayI thaI, be hAtha joDIne, mastake Avarta karI, mastake aMjali karI Ama kahyuM 144 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda - he svAmI che e pramANe vinayathI AjJAvacanane svIkAre che. svIkArIne hatibhAmRtane AmaMtre che, AmaMtrIne kahyuM - o devAnapiyA jaldIthI bhaMbhasAra koNika rAjAnA AbhiSekya harinane sAvo. roDa-hAthI-tha-pravara yoddhAyukta cAturaMgiNI senAne sajAvo, sajAvIne A AjJA pAlana thayAnuM nivedana karo. tyArapachI te hastivyAkRta balavyAkRtanA A ane sAMbhaLIne, vinayapUrvaka temanA aAjJA vacanane svIkAre che, svIkArIne, kuzaLa AcAryanA upadezathI utpaw mati vikAnA vikalpathI sunipuNa buddhi vaDe ujjavala varupa-vezabhUSA dvArA zIgha sajAvyo. teno dhArmika utsava nurapa zRMgAra karyo, kavaca lagAvyuM, kakSAne tenA vakSa:sthaLathI kasIne bAMdhya, gaLAmAM hAra ane uttama AbhUSaNa paherAvI zobhAvyo. te hAthI adhika teja yukta thayo. salalita zreSTha kapUrathI zobhita thayo. laTakatA lAMbA phUla ane bhamarAthI aMdhakAra sardeza lAgato, phula upara vela-bUTA bharela praccheda vastra nAMkhyuM. zastra tathA kavaca yukta te hAthI yuddhArtha sajita jevo hato. chaga-daqja-ghaMTa-patAkA yukata, pAMca kalagI saha parimaMDita, suMdara lAgato hato. baMne tarapha be ghaMTa laTakAvyA. te hAthI vijaLI sahita kALamAM vAdaLa samAna lAgato hato. svAtika parvata vatu cAlato hato, unmatta ane gulagulaMta karato, mana ane pavanano jaya karatA vegavALo, bhIma, saMgrAmika yogya, bhiSekaya hasti ratnane sajAvyo, sajAvIne ghoDA-hAthI-ratha-pravara yoddhAyukata cAturaMgiNI senA sajja karI, sajaja karIne jyAM bhalAmRtta hato tyAM Avyo, AvIne A AjJApita kArya pUrNa thayAnuM nivedana karyuM tyArapachI te bhalabhapRd yAnazAlikane bolAvyo, bolAvIne A pramANe kahyuM - he devAnupiya ! jaldI subhadrA Adi rANIne mATe bAhya upasthAna zALAmAM pratyeka-pratyeka mATe sAmAbhimukha cheDelA vAhano upasthApita karo, karIne mArI A AjJA pAchI soMpo. * vivecana-30 (adhuru) : hastivAmRta-mahAvata, ahIM pradezamAM kyAMka "AbhiSekya hastirana" dekhAya che, te apATha che. kemake AgaLa A pramANe kahevAyuM che - nipuNa evA AcAryazilpopadeza dAtA, tenA upadezathI je buddhi tenI je kalpanA-vikalpo, kevA prakAranA ? sunipuNa athavA nipuNa nara vaDe, ujjavalanepacyathI-nirmaLavepathI, hayaMti-zIgha paspikSita-parigRhIta che, pAThAMtarI ujjavala nepathya vaDe, susajjalsArI rIte praguNa, dharmamAM niyukta te dhArmika, tenA vaDe saddha-sannAha, sajja karAyela te dhAmika saddha, baddha kavaca-sallAha vizeSa, te ja baddhavayika, athavA dharmitAdi zabdo ekAIka ane sannaddhatAnA praka"ne jaNAvavAne mATe che. bhedapaNuM rUDhithI jANavuM. utpIDita-gADha karAyela, kakSA-ju, doraDuM vakSasichAtI upara, baddha jhaveyakaDokanuM AbharaNa, uttama AbhuSaNothI zobhato, tethI vekabaddhabhUSaNa virAjita - Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-30 145 x * kyAMka adyatevagutta pATha che. temAM adhikAdhikena-atyartha adhika athavA ahita-zatrunA ahitI-apacyathI, tejasA-prabhAva paDe yukta te che. salalita-lAlitya yukta uttama je kapUra-kAnanuM AbharaNa, tenA vaDe zobhato. pralaMbAni avamUlAninIce laTakatA adhomukha jhumakhA, madhukara-jharatA madanI gaMdha vaDe AkRSTa bhramarothI aMghakAra karela che jene che. bIjI vAyanAmAM "viracitavarakafpUra salalita pralaMbAvacUla cAmarokara kRtAkAra" pATha che. temAM cAmaronA kRSNavarNapaNAthI cAmaranA samUha vaDe karAyela aMdhakArapaNuM artha jANavo. citrapariccheka-laghu praccheda-va vizeSa jene che te. praharaNAvaraNa-Ayudha vayathI bharela je yuddhasajja-saMgrAma guNa je che te. tathA pAThAMtarathI "dhanu-bANa-Ayudhakavaca vaDe bharela ane yuddhasajja' e pramANe jANavuM. chatra, dhvaja, ghaMTasahita. patAkA sahita paNa jovA maLe che. temAM patAkA-garuDa, siMhAdi cihnarahita, pAMca Akhelaka-cUDA vaDe parimaMDita, tethI ja abhirAma-ramya che je te. avasArita-avalaMbita, yamala-sama, yugala-be ghaMTa jemAM te. ghaMTa, praharaNa AdinI ujjavala dIti yuktatvathI vidhuta samAna ke vidhuta parigata, hAthInA dehanA kALApaNA ane moTApaNAne kAraNe meghasamAna hovAthI kAlamegha kahyuM. svAbhAvika parvata cAlatA nathI, tethI autpAtika parvatavata cAlatA, pAThAMtarathI autpAtika parvatavatuM sakhaMti-sAkSAt. * x - kayAMka "mahAmegha' samAna pATha che. mana-pavanane jitanAra vega jeno che te. kyAMka "zIghavega' pATha che. bhIma, sAMjhAmika, Ayoga-parikara jevuM che, te. pAThAMtaramAM saMnrgavAna - saMgrAma mATenuM vAdha. pAThAMtaramAM sAMgAmika ayodhya-jenI sAthe bIjo hAthI yuddha karI na zake che. * sUtra-30 (adhurethI) : tyAre te vAnaspalike balavyAkRtanA A artha-vacana AjJAne vinaya vaDe svIkArI, svIkArIne yAnazAlAmAM AvIne yAnanuM pratyuutNa karyuM. karIne yAnanI saMpamArcanA karI, karIne yAnane haTAvyA, haTAvIne, yAnane bahAra kADhayA, kADhIne yAnanA vo dUra karyA karIne yAnane samalaMkRta karyA. karIne yAnane uttama bhuSaNothI AbhUSita karyA karIne mAna-vAhana joDyA, joDIne pratodalAThI, pratodadharane sthApita karyo karIne rAjamArga pakaDAvyo. pachI balavyAvRtta pAse Avyo, AvIne balavyAvRttanI ukta AA paripUrNa thayAnI sUcanA ApI. tyArapachI te balavyApate nagazuddhikane AmaMtrIne kahyuM - o devAnapiya! jaldIthI caMpAnagarIne aMdarathI ane bahArathI pANI vaDe sIMcAvo, yAvat karIne mArI A AjJA pAchI soMpo. tyAre te nagaguptika balavyApRrtAnA arthavacana AjJAne vinayapUrvaka svIkAre che, svIkArIne caMpAnagarIne aMdara ane bahArathI sIMcAvIne yAvata karAvIne jyAM balavyavRtta che, tenI pAse Ave che, AvIne temanI AjJAnA pAlana thayAnuM nivedana kare che. 17/10] 146 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda tyArapachI te balavyavRtta, bhaMbhasAraputra koNika rAjAnA abhiSekarA hastinane susajjita thayela jue che. ghoDA, hAthI cAvatu sujaja karela jue che, subhadrA Adi rANInA pratyekanA yAna upasthApita jue che, caMpAnagarI aMdara bahArathI pAvatu gaMdhavatibhUta karAyela jue che, jene haSTa-tuSTa-AnaMdita citta ane pItiyukata manavALo cAvata hRdayI thaIne jayAM bhaMbhasAraputra koNika rAja che tyAM Ave che, AvIne be hAtha joDI yAvata kahe che - Apa devAnupiyano abhiSekaya hastina, ghoDA-hAthI-ratha-pravara yoddhAyukata cAturagaNI senA susajja thayela che, subhadrA Adi rANIonA pratyekane mATe bAhya upasthAna zALAmAM samAbhimukha joDela yAna upasthApita karAyela che, saMpAnagarI aMdara bahArathI pANI vaDe siMcita yAvatu gaMdhavartIbhUta karAyela che, to he devAnupiyA zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vaMdanArthe padhAro. * vivecana-30 (adhurezI) : nANuM paDyuvevajIrU - gADAM AdinuM nirIkSaNa karyuM, saMyamajoI-rajarahita kare che, nIDa - zALAmAMthI bahAra kADhe che, saMva* egra sthAne laI jAya che, sUrNa pavI . tenA AcchAdana vo dUra kare che. amAre - yaMtra, cogAdi vaDe alaMkArayukta kare che. vara paMDayA DivArpha - pravara AbhUSaNathI bhUSita kare che. thAWT - baLadone, AphAlapati - hAtha vaDe tADana kare che - uttejita kare che. sUrNa pathI - mAkhI, mazakAdi nivAraNArthe niyukta vastrone dUra kare che. nAImDuM noig - vAhana vaDe yAnane joDe che. varnAkuM - DAjanaka daMDa, vyadhara - pratotradhara, zakaTakheTaka, 'mane - eka kALe, maDadaDa - niyukta, vaTTa rAha - varbhane grahaNa kare che arthAt cAnone mArgamAM sthApe che. * sUtra-31 (adhuru) : tyAre te bhaMbhasAraputra phUNika rAjA, balabhAmRtanI A ane sAMbhaLI, avadhArIne haSTa-tuSTa yAvatuM hadayI thaIne jyAM anatiLA che, tyAM Ave che. AvIne ane zALAmAM praveze che, pravezIne aneka vyAyama yogya valsana, vyAmardana, mallayuddha karavA vaDe zAMta parizrAMta thaIne zatapAka-sahamrapAka, daNiya, madaniya bRhaNIya sugaMdhI tela Adi vaDe savendriya ane gAmane prahAdanIya vyaMjana vaDe eMjita thaIne tela carmamAM patipUrNa hAtha-paga sukumAla komaLa talavALA puraSo, je nipuNa, dakSa, pratArtha, kuzaLa, medhAvI, nipuNa zihopagata, atyaMjana-parimadana-udvalana karaNa guNamAM samartha hatA, temanA vaDe asthi-mAMsavacA-romane sukhakArI evI caturvidha saMgAdhanAthI saMbodhana karAyA pachI khedaparizrama dUra thatAM aTTanarazALAthI bahAra nIkaLe che * * * * bahAra nIkaLIne jyAM nAnagRha che, tyAM Ave che, tyAM AvIne nAnagRhamAM praveze che, pravezIne motInI jAlathI ramya, vicitra maNirana jaDita talavALA abhiya nIna maMDapamAM vividha maNirana vaDe cimita khAna pITha upara Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-31 143 sukhethI bese che. zuddha-gaMdha-puNa ane zubha [cAra) jaLa vaDe tathA kalyANakarapravara nAna vidhithI snAna kare che. pachI bahuvidha seMkaDo kautuka vaDe kalyANakAvara nAna karyA pachI, ruMvATIvALA-sukumAla-gaMdhakASAyita vastrathI zarIra luchayuM ane sasa-surabhI-gozISa caMdanathI gamone lepana karyuM dUSita-sumahAI-kSyaratnathI susaMvRtta thayo, pavitra mALA paherI, vaNakavilepana karyuM. maNi suvarNanA banela hAra, arvahAra, misaraka, pAdba, palaMbamAna kaTisUtra vaDe sArI rIte zobhA karI. zaiveyaka paheryuM. AMgaLImAM aMguThI paherI, lalita AbharaNothI aMgone vibhUSita karyA. uttama kaTaka, zruTita vaDe bhuja khaMbhita karI. rAjAnI zobhA adhika thaI, mudrikAne kAraNe AMgaLIo pILI lAgatI hatI, mukha kuMDalathI udhotita lAgatuM hatuM, mugaTathI mastaka dIpatuM hatuM, hArathI vakSasthaLa suracita hatuM. lAMbu-laTakatuM-vastranuM uttarIya karyuM. vividha maNi-kanakaranayukata vimala-mahA-nipuNa zipIthI taiyAra karAyela camakataviracita-suzliSTa-viziSTa-laSTa vIravalayo paheryA. * vivecana-30 (adhuru) : magTyAtrA - vyAyAma zALA. mAvAyAma nona aneka vyAyAma nimita yogya Adi vaDe, temAM yogya-guNakArI, valsana-ulaMghavuM, vAmIna-ekabIjAnA cAMgonuM moTana, mallayuddha, karaNa-aMgabhaMga vizeSa je malazAstramAM prasiddha che. sayapAgaso vakhata je pakAvela athavA judI judI so auSadhi vaDe taiyAra karIne je pakAvela te zatapAka, e rIte sahastra pAka paNa jANavuM. sugaMdhI tela AdithI atyaMgana karyuM. Adi zabdathI ghI-kapUra-pANI Adi levA. te kevA prakAre hatuM ? pINaNijya-rasa, lohI, ghAtune samatAkArI. dappaNijagalakArI hovAthI darpaNIya. mayaNija-manmatha vardhanapaNAthI madanIya, viMTaNijabRhaNIya-mAMsane puSTa karavAthI. sarvendriya ane gAmone prahalAdanIya. bIjI vAyanAmAM krama bheda che. telacarma-telathI acaMjitane jyAM rahIne saMbodhanA karAya che te tailayama, tyAM saMbodhita karyA. papuA pafjapA pratipUrNa hAtha-pago, sukumArakomala-atyaMta komaLa, tala-taLIyA che. cheva - avasarajJa, boMtera kalA paMDito vaDe. vaLa * kAryamAM avilaMbitakArI varDa, pAkuM - prAtArtha, labdha upadeza vaDe. vasata * saMbodhana karmamAM sAdhu vaDe, mahAva - apUrva vijJAna grahaNazaktika. nipuNa-sUma, je zilA-aMgamardanAdi, tene ugata-adhigata vaDe. maMTUT= ampaMgana-madana-udvalana karaNamAM je guNavizeSanA nirmAtA. muThaTV - hADakAne sukhakArI, tenA vaDe. e rIte bAkInA pado jANavA. saMvAdaUTU - saMgAdhanA ke saMvAhanA vaDe arthAt vizrAmaNA vaDe. kheda-dinatA, parizramavyAyAma janita zarIranuM asvAthya vizeSa, tene dUra kare che. samasta-sarva, jAlavividha chidra sahitano gharano koI bhAgavizeSa, tenAthI AkuLa-vyApta ane abhirAma 148 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda ramya. pAThAMtarathI samuvara - muktAphala yukta jALa vaDe AkuLa ane ramya. vicitra maNiratnayukta kuTimatala-bhUmikA. suhA - zubhodaka, tIrthodaka vaDe athavA sukhodaka-ati uSNa nahIM tevA, gaMdhodaka-caMdanAdi sa mizra, puNodaka-puSa sa mizra, zuddhodaka-svAbhAvika jaLa. tatya kouyasata-taMtra arthAt snAna avasare, je kautuka-rakSA Adi seMkaDo vaDe. pamala-raMvATIvALA, tethI ja sukumAla, gaMdhapadhAna kASAyI-kapAya raMgI vA tathA kSita-virakSita, aMga-zarIra jenuM te. ati - uMdara Adi vaDe dUSita na karAyela, sumahAI-bahumUlya je dUSyaratna-pradhAna vA, tenA vaDe saMvRta-paNita athavA sArI rIte saMvRta-parihita. vana - pavitra, mALA-puSpadAma, varNavilepana-zobhA karanAra kuMkumAdi vilepana. jo ke varNaka zabdathI nAmakoSamAM 'caMdana' artha che. to paNa "gozISa caMdanathI analita gAma" A vizeSaNathI caMdanane kahela hovAthI ahIM vartakanI 'caMdana' vyAkhyA karI nathI. AvatuM - paheryA che maNi suvarNao * x * pinaddha-baddha, gIvAdi-veyaka, aMgalIyaka-Doka ane AMgaLInuM AbharaNa. lalitAMgaka-lalitazarIra, kRtAni- vinyasta, paheryA che, lalita AbharaNa jeNe che. athavA pinaddha-zaiveyaka, aMgulIyaka lalita aMga samAna manojJa keza-AbharaNa ane puSpAdi jenA vaDe te. varakaTakatuTika-pradhAna hasta AbharaNa, bAhAnA abhaNa vizeSa, tenA bahatvathI taMbhita thayela bhujA jenI che, te tathA adhikarUpathI sazrIka-zobhAsahita je che te. - - kyAMka "vIMTI vaDe pILI AMgaLI" evo pATha paNa che kuMDala vaDe udhotita mukha Adi spaSTa che. hArotyaya-hAra vaDe AcchAdana karAyela, sucaraIyasArI rIte karAyela ratika priItikara vakSa-chAtI jenI che te. pAlaMba-dIdha, palaMbamANajhuMbamAna-laTakatA, paDa-vastra, tenA vaDe sArI rIte karAyela utarAsaMga vALo. UTTTTTr#UTTe vividha maNi-kanaka-ratna vaDe vimala, mahArda, nipuNa zithI vaDe oviyati-parikarmita, misimisaMta-dedIpyamAna, viracita-nirmita, suzliSTa-sArI saMdhI, viziSTAni-bIjA karatAM vizeSatAvALI, laTa-manohara, Aviddha-paherelA che, vIradlaya ke zreSTha valayo jenA vaDe te. kadAya bIjA koI subhaTa hoya to te A vIrane jItI na zake ke A valaya choDAvI na zake evA te vIravalaya. * sutra-31 (adhurethI) : [te rAjAnuM bIjuM keTaluM varNana karIe ? kalAvRkSa jevo te rAjA alaMkR4vibhUSita thayA pachI jaNAto hato. koraMTapunI mALA yukta chagane dhAraNa karelo, cAra cAmarathI viMjhAtA aMgavALo, loka dvArA maMgala-jaya zabda karAto, nAnagRhathI nIkaLyo. nAnA gRhathI nIkaLIne te rAjA aneka gaNanAyaka, daMDanAyaka, rAja, Izvara, talavara, mADaMbika, kauTuMbika, Insa, zreSThI, senApati, sArthavAha, dUta, saMdhipAla sAthe saMparivRtta thaI dhavala mahAmeghanatI jema nIkaLyo. grahaNa ane tArAgaNathI dIpatI aMtarikSa madaye rahela caMdra jevA priyadarzanavALo Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga31 149 narapati, je bAhya upasthAnazALA, jyAM abhiSekya hastirana hato, tyAM Ave che, AvIne aMjanagiri parvata sadeza gajapati upara te narapati ArUDha thayo. * vivecana-31 (adhurethI) : MAvatha greva kalAvRkSa mA, alaMkiya-mugaTa Adi vaDe, vibhUsiyavastrAdi vaDe. sakoraMTa-koraMTa nAmaka puSpa mAlyadAma-puSanI mALA jemAM che te. bIjI vAyanAmAM chatra varNana paNa jovA maLe che - "paTalamiva-meghasamUhavata, bRhatuM chAyAnA hetupaNAthI 'abhrapaTala' kahyuM. piMgala-suvarNakaMbikAthI nirmita hovAthI pILuM, ujjavala-nirmaLa, athavA ag * abhraka, pRthvIkAya pariNAma vizeSa, tenA paTalavatuM piMgala-ujjavala. avirala ghanazalAkApaNAthI sama tulya zalAkA yogathI sahirAtinimna unnata zalAkA yogathI saMmata ane caMdramaMDahsamaprabha je dIpti. fr<<{wfche. ItyAdi. temAM maMgala-mAMgalya, zatabhakti-so saMkhyA vicchitti vaDe, cheka-nipuNa zithI vaDe citrita. kiMkiNI-laghu ghaMTikA vaDe, maNihemAla-rana, suvarNanI jALa vaDe viracita-karela athavA viziSTa rati dAyakapaNAthI, parigata-pariveSTita paryanta-prAMte, cheDe. suvarNanI ghaMTikA vaDe, kevI ghaMTikA? pracalita, kiNa-kaNa avAja karatI, zruti sukha sumadhura zadavALI zobhatI hatI. sakhatara-AbharaNa vizeSayukta je zreSTha motIonI mALA, laMbaMtatipralaMbamAna, laTakatI. te AbhUSaNo. - : narendra-te ja rAjAnA vAmapramANathI-prasArita bhujAyugala mAnathI, suMdavistIrNa, parimaMDala-vRtabhAva. zIta, tapa, vAta, vRSTi, viSajanya doSo teno je vinAza karavo che. taman - aMdhakAra, ja-reNu, maLa. tenuM bahula-ghana, je paTala-vRMda, tenI dhADanI-nAza karanArI je prabhA-kAMti, tene karanAra athavA jomalathI cAMghakAranA ghanapaTalano nAza karavAmAM prabhAkara arthAt sUrya samAna tathA Rtu-kALa vizeSa, sukhasukhano hetu te vAtu sukha, ziva-nirupadrava je chAyA-Atapa nivAraNa lakSaNa tathA samanubaddha-anavacchinna, vairyamaya daMDamAM sajjita. - vajamatI vastu - zalAkA nivezana sthAnamAM nipuNa zithI vaDe cojitasaMbaMdhita, sahassa-1008 saMkhyAnI je zreSTha suvarNazalAkA vaDe nirmita che, te tathA tenA vaDe nirmala, jata saMbaMdhI succheda-zobhana pracchAdana paTa jemAM te tathA nipuNa zithI vaDe athavA je rIte nipuNa thAya che, uviyatti-parikarmita, misimisiMtadedIpyamAna je maNiratno te tathA sUramaMDalathI-AdityabiMbathI je aMdhakArano nAza karanArA che, te karA-kiraNo nIkaLe che, temAMnA je aNa, te pratikata-nirAkRta, pharI paNa pratyApatakti-prativartamAna je caMcala marIcikavacathI athavA sUryamaMDalathI vitimira karatA nIkaLatA, AgaLathI pratihA, pharI paNa prativartamAna te-te marIcikavaya-capala kiraNasamUha. * * * * * * * * - sadana - ati bhArepaNAthI eka daMDa vaDe dadhavapaNAthI pratidaDa sahita, dhAraNa karatA AtathI zobhe che. adhikRta vAcanAmAM - cAra cAmara vaDe vIjhAtA Adi spaSTa che. bIjI vAsanAmAM 15o uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda ravipaff ItyAdi che, temAM cauhicati- cAra vaDe, tAhira-tenA vaDe, tathAvidha vaka vaNita svarUpa vaDe cAmara vaDe yukta. - x - pravara je girikuhara-parvatanikuMja temAM je vicaraNa-saMcaraNa, tenA vaDe samudita-ati sTa, nirapahata-upaghAta hita je amara-aTavInI gAya vizeSa tenuM je pAchaLanuM zarIra-zarIrano pAchaLano bhAga, temAM je saMjAta-utpanna ane saMgatanavadha, tenA vaDe. mamatasiyata ItyAdi. temAM amalita-amardita, je zetakamala ati paMDarIka tathA vimala-nirmaLa, ujjavalitauddIpta je rajatagiri zikhara arthAt vaitADhyagirikUTa tathA vimala je zazikiraNa, tenI samAna che, te tathA laghatanirmala-rUpAnI jema ujjavala. * * * - - - tethI tenA vaDe pavaUTIghavana ItyAdi. temAM pavanAhata-vAyu vaDe prerita, capala-tarala, lalita-manohara, taraMgahasta-pAtaLA kalolarUpa hAya, te vaDe nAcatA hoya tema nAyatA che, te tathA vIcaya-mahAkallola, tenA vaDe prakRta-vistArane pAmyA, te A kSIrodaka-kSIra AkAra jaLa, te A pravarasAgara, tenuM ja upUra-prakRSTa pravAha, te tathA tenI jema caMcaLa je te tathA tenA vaDe mATHEY & Adi, ahIM haMsavadhU hiMsalI) vaDe je yukta evuM 'mAnasa' nAmanuM sarovara, tenuM parisara-prAMtamAM paricita-punaHpunaH karAyela AvAsa-nivAsa. vizadaveSa-dhavala AkAra, tenA vaDe kanakagiri-meru ke bIjAnA je zikhara, tenAthI saMmRta je te tathA tenA vaDe avapatitotpatita thatu nIce paDatA ane upara uThatA tvarita capala-atyaMta capaLa, javiA-zIgha vegavAna madhye ati zIgha vegagati vizeSa jenI che, te tathA tenA vaDe-haMsikA vaDe yukta, ahIM haMsikA vaDe cAmaronA dhavalavathI daMDaparivartitvathI ane capaLatAthI samAnapaNuM che. tathA TITUTI UT ItyAdi - x * vividha maNi-kanaka-ratnonA saMbaMdhI nirmaLa, mahAI, tapanIya ujjavala-raktavarNa suvarNadIpa, vicitra-vividha cikita daMDa jeno che, te tathA ciliyAliM-dIpatA ke lIna thayela vaDe. -... * narapatinA zrI samudAyane prakAzanakArI. vADhaNuggAye-pradhAna pATaNathI samudbhava. zreSTha pATaNamAM je zreSTha zikSI hoya che, tenA vaDe parikarmita hovAthI pradhAna hoya che, tethI zreSTha pATaNamAMthI banela kahyuM athavA varapaTTanAta-pradhAna AcchAdanA kozakathI uSNata-nikAzita. samRddha rAjakuLa vaDe sevita. 'nA' para ItyAdi - * * *bAkura * kALo agaru, pravara kuMdarukka-saccIDa, tarukka-silhaka, vasva-pradhAna caMdana, A badhAMno je vAsa-vAsana, temAMthI je gaMdha-saurabhya, ubhUta-udbhUta, tenA vaDe abhiyama-ramya, je che te, tathA tenA vaDe. salalita, ubho pAsaMpi-baMne bAjunA paDakhAMo. cAmaro viMjhAI rahI hatI. suhasIyalavAyavIIyaMge - sArI rIte vIMjhAtI cAmarono je je zubha ane zItala vAyu, tenA vaDe vIMjhAtu aMga jenuM che te tathA. - - - ahIMthI adhikRta vAyanA-maMgala jayasadyAloe arthAt maMgalane mATe jaya zabda karela loko vaDe Aloka-darzana jenuM che te tathA "aneka gaNanAyaka" ItyAdi pUrvavat. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-31 11 * sUga-31 (adhurethI) : tyAre te bhabhasAraputra koNika rAja AbhiSekya hastirane upara ArUDha thaIne cAlyo tyAre pahelA A aSTa maMgala tenI AgaLa kramazaH ravAnA thayA. te A pramANe - sauvastika, zrIvatsa, baMdhAvatuM, vardhamAnaka, bhadrAsana, kalaza, masya, darpaNa. tyArapachI pUrNa kaLaza, bhaMgAra, divya chatra, patAkA, cAmara tathA dazana racita rAjAnA daSTipathamAM avasthita darzanIya, havAthI pharakatI, uMcI, AkAzane sparzatI hoya tevI vijayadhvaja, AgaLa anukrame cAlI. tyArapachI vaidUryathI dedIpyamAna vimala daMDa, laTakatI koraMTa puSpanI mALA vaDe upazobhita, caMdramaMDala sadeza, samRzcita-vimala-Atama, pravara sIMhAsana, uttama maNiratananI pAdapITha hatI, tenA upara pAdukAonI joDa rAkhela hatI. te ghaNAM kiMkarUkamara- padAti vaDe gherAyela hatuM. te anukrame AgaLa cAlyuM. tyArapachI ghaNAM lAThI-kuta-cApa-grAmara-pAsa-pustaka-phalaka-pITha-vINAphUTya-haDaujne grahaNa karanArA anukrame AgaLa cAlyA. tyArapachI ghaNAM daMDI-muMDI-zikhaMDI-jaTI-pichI-hAsyakara-DamarakaracATukara-vAdara-kaMdapaka-davakara-kakucita-kriDA karo cAlyA, teo vagADatAgAtA-hasatA-nAcatA-bolatA-saMbhaLAvatA-rakSA karatAavalokana karatA ane jaya-jaya zabdano prayoga karatAM anukrame AgaLa cAlyA. - vivecana-31 (adhurethI) : UUUvanagara - jaLathI paripUrNa evo ghaDo ane bhaMgAra. divvAya chatapaDAgA-divyavahu divya-zobhana, te chatranI sAthe patAkA, te cha patAkA, sacAmaracAmara sahita, dazani-rAjAnA daSTimArgamAM, cita-vihita te darzanaracita ke darzana thatAM tidA-sukhapada, darzana-ratidAyaka, Aloka-daiSTipatha jyAM sudhI dekhAya che ati ucca vaDe je te AlokadarzanIya. vAtanohUta-utkampita vijaya sUcikA vaijayaMtIdavA, baMne paDakhe laghupatAkikAthI yukta-patAkA vizeSa ja. utkRta-UrvIkRtuM. svasvakIya arthAt rAjAnI, pAdukAyoga-pAdukAyugalathI yukta. ghaNAM je kiMkara-pratikarma, prabhune pUrve kAryanI pRcchA karanAra, karmaka-tenAthI, anya prakAre evA te puruSo. pAdAta-padAtisamUha vaDe parikSita che, te tathA vayita "dAsI-dAma-kiMkampharmakarapurapa-padAti vaDe paripti " evo pATha dekhAya che. temAM dAsI-roTI, dAsa-ceTaka, la-ikAThikA, lAkaDI. kyAMka sina evo pATha che. asi-khaga, te ja yaSTidaMDa athavA asi ane yaSTi te asiyaSTi. * x * pAzaputanuM upakaraNa athavA ghoDA AdinuM baMdhana. cApa-dhanuSa, pustaka-Aya parijJAna hetu lekhaka sthAno athavA paMDitanA upakaraNa, phalaka-saMpuTaphalaka ke kheTaka. athavA avaTaMbane ke dhuta upakaraNa ane pIThaka-Asana vizeSa. vINA, kutupa-pa tela AdinuM bhAjana, haDAdrammAdi bhAjana athavA tAMbula mATe gaphalAdi bhAjana. sihaMDI-zikhAdhArI. pichiNa-mayUradipiMchavAhI. Damarakara 15ra uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda viDavakArI, davakaparihAsakArI, cATakara-priyavAdI, kaMdarSiya-kAmapradhAna krIDAkArI. kakucita-bhAMDa athavA bhAMDaprAya, sAkiMtA-zikSaNa ApatA, sArveta-A ane A thaze, e pramANe vacano sAMbhaLatA ke zApa ApatA. khaMta-anyAyathI rakSA karatA, kvacit 'nfdhatA' pATha che. zabdane karatA ke ramADatA. Aloya-rAjAdinuM avalokana karatA. A AlAvAmAM keTalAMka pado spaSTa hovAthI kahetA nathI. kyAMka A AlAvAnI saMgraha gAthA jovA maLe che. te A - khaDjha, lAThI, kuMta, dhanuSa, cAmara, pAsA, phalaka, pustaka, vINA-kUcagrAha, tyArapachI haThAgrAha. tathA daMDI, muMDI, sihaMDI, picchI, jaDI, hAsyakriDA, davakArI, cATakArI, kaMdarpita, kakucita. gAtA, vagADatA, nAcatA, hasatA, hAsI karatA, bolatA, rava karatA, Aloka, jaya prayojatA. sUp-31 (adhurethI) : tyArapachI jAtya 108 ghoDA yathAkrame cAlyA. te ghoDAo vega, zakti, timaya vayamAM sthita hatA. harimelAnI kaLI ane mallikA jevI tenI AMkha hatI. popaTanI cAMca samAna vakra paNa uThAvIne zAnathI cAlatA hatA. teo capala, caMcaLa cAlavALA hatad. lAMghaNa-vaLana-dhAva-dhoraNa-trapadI-jayinI saMjJakaatizAyI gatithI doDatA Adi gatikrama zIkhela hatA. gaLAmAM pahelA zreSTha AbhUSaNa laTakatA hatA. mukhanA AbhUSaNa, avamUlaka, darpaNAkRti alaMkAra, aplAna, ghaNAM suMdara dekhAtA hatA. kaTibhAga cAmaradaMDathI suzobhita hatA. suMdara taruNa sevake grahela hatA. tyArapachI yathAkrame 108 hAthI cAlyA. te kaMIka mata ane uged hatA. temanA dAMta kaMIka bahAra nIkaLelA hatA. kaMIka utsaga-vizAla-dhavala dAMtavALA, suvarNa koNI praviSTha dAMtavALA hatA. suvarNa-maNi, ratana-bhUSita, uttama puruSa Arohaka vaDe yukta hatA. tyArapachI chA-dhvaja-ghaTa-patAkA-uttama toraNa-naMdighoSa-kSudra paMTikA jALa parikSita sahita, hemavata parvata upara utpanna tinizanA kASTha je varNakhacita hatA, te rathomAM lAgelA hatA. rathanA paiDAnA gherAvA upara loDhAnA ThThA caDAvelA hatA. paiDAthI dhura goLa-suMda-sudaDha hatI. temAM uttama zreNinA ghoDA joDAyelA hatA. tene kuzala-eka-nara sArathIoe grahita karelA hatA. te jamIza takazo vaDe suzobhita hatA. te kavaca, ziprANa, dhanuSa, bANa tathA bIja zo temAM rAkhela hatI. AvA yuddha sajaja 108 ratho anukrame AgaLa cAlyA. tyArapachI hAthamAM talavAra, zakti, kuMtatomara, zUla, lAThI, bhiMDimAla, dhanuSa, dhAraNa karela sainiko AgaLa cAlyA. * vivecana-31 (adharethI) : taramAvaM - taru-vega ke baLa tathA mala-dhAka, taromala-baLadhAraka, hAyana-saMvatsara varte che, jemAM te, taromallihAyana arthAtuM yauvanavALA. tethI te zreSTha Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha31 153 154 ghoDAonI ema joDavuM. bIjI vAcanAmAM Avo pATha paNa che. - caTSafmAsaT - pradhAna mALAvALA, tethI ja dItimAnuM. -- harimelA-vanaspati vizeSa, tenI mukulakaLI ane mallikA, tenA jevI AMkho jenI che te arthAta zveta AMkhavALA. caMcuzciya-caMcurita, kuTilagamana athavA caMcu-popaTanI cAMcanI jema vaka, uzcita-uccatA karaNa athavA pagane uMco karavo te. lalita-vilAsavata gati ane pulita-gati vizeSa prasiddha ja evA prakAranA cala-asthira, capaLapaNAthI caMpala arthAtu atI caTala gati jemanI che te. naMdanavajAI ItyAdi. laMghana-khADA Adine oLaMgavA, vabana-uMce kUdavuM, dhAvana-zIdhra ane rAju gamana. dhoraNa-gati cAturya, tripadI-bhUmi upara traNa padano nyAsa, jayinI-gamana pachI jayavatI ke kavinIvegavALI, zikSitA-abhyatA gati. (narnaMtanAma Adi -x layaMti-dolAyamAna thatA, lAmaMti-ramya, galakAtAnikaMTha vaDe Ad, vabhUSaNa. Adi murabaMdara * x * mukhabhAMDaka-mukhanuM AbharaNa. avayulA-laTakatA evA gucchA, sthAsakA-Ardezaka AkAravALA tathA milANa-paNi athavA plAna-amalina, camarIgaMDa-cAmara daMDa vaDe parimaMDita kamara jenI che te. tathA uttama taruNa kiMkara vaDe parigRhita. have adhikRt vAsanAne anusarIe chIe - HTTIVITY ItyAdi. sthAsaka, ahilANa-mukhasaMyamana, cokaDu tenAthI yukta. bAkI pUrvavat jANavuM. fma * Ipad, kaMIka. 3o1 * usaMga vat usaMga arthAt pRSThadeza, temAM kaMIka vizALatA, te je yauvana AraMbhavartItvathI tathA te dhavala dAMtavALA. kAMcanakozI-sonAnI khola, dAMtamAM khosela hatI. kyAMka pATha che - "varapurisArohagasusaMpautANa". temAM Arohakahastipaka, mahAvata. vajA ane patAkA, temAM prajA-garuDAdi cuta, tenAthI bIjI tepatAkA. sanaMdi ghosANa-naMdI te bAra vAdhono nirdoSa. te A pramANe - bhaMbhA, makuMda, mardala, kadaMba, jhallarI, huDukka, kaMsAla, kAhala, salimAM, vaMza, zaMkha, praNava e bAra che. sakhiMkhiNI-kSaddha ghaTikA vaDe sahita, tenI vaDe je jAla-jAlaka, te AbharaNa vizeSa, tenA vaDe parikSipta-parikarita che, te tathA temAM mavayavRtta ItyAdi - 4 - haimavata-himavata giri saMbhave che, citra-vividha, sainiza-tiniza nAmaka vRkSa saMbaMdhI kanaka-suvarNakhacita niyukta dAyaka-kASTha jemAM te. ThnAthasasuryAtemAM kAlAyasa-loTuM vizeSa, tenA vaDe sArI rIte karela nemacaka gaMDadhArAnuM jemAM karma-baMdhanakriyA che. susiliphTa-sArI rIte gliTa, vRtamaMDalaati maMDala dhari jemAM che te tathA susaMviddha-sahevAni karAyela, cakra-svAMga, maMDalavRta dhUrI jemAM che te. ADI-jAtivaMta, zreSTha azvothI susaMpayukata. kuzalanaravijJapuraSo, te chekasArathI-kuzala sArathI. * * * * manAnAvavana ItyAdi * x- hemAlasuvarNanuM AbharaNa vizeSa, gavAjAlajALa yukta gavAkSa, kiMkiNI-laghu ghaMTikA, ghaMTA-moTA ghaMTA. je jAla-samUha, te tathA hemAlAdi vaDe parikarita. temAM vasatI 15 bagIza toga-maka vaDe parimaMDita je. uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda kyAMka vattatorAribaMdita pATha che. bagIza vibhAga je toraNa, tenA vaDe parimaMDita, che. vacairavAMsakaiH - zekharaka ke zirastrANathI je che te. HvasaraparA 0 cApazeraH arthAt dhanuSabANa sahita je praharaNo-gAdi AvaraNa-spharakAdi, temAM bharita-mRta, tethI ja yuddhasajja hatA che. parivAra ItyAdi * x * temAM asi-khaga Adi prasiddha che. vizeSa e ke - zakita-trizULa, phUla-eka zULa, lIla-lakuTa, bhiMDimAla-rUDhithI jANavuM, te asi Adine pANIhAthamAM jene che, te tathA, tenAthI sajanyuddhane mATe. pAyANiya-padAtAnIkapadAtikaTaka. bIjI vAcanAmAM Ama kahe che - - saddha baddhavasmiyakavayaM - temAM vAddha - kaza vaDe bAMdhavAthI, varmita-vargIkRta, zarIranA rakSaNanA hetuthI zarIramAM niyojanathI kavaca-aMgarakSaka jenA vaDe che . * X-XutpIDita-Aropela pratyaMcA ane zarAsana paTTikA-dhanuryaSTi athavA utpIDitAbAhumAM baddha zarAsana paTTikA-dhanudaMDa AkarSaNamAM, bAhunI rakSAyeM carmapaTTa jenA vaDe te. pinaddha-parihita, raiveyaka-DokanuM AbharaNa, sArI rIte mastakamAM bAMdhela. urva paTTa * vIratA sUcaka netrAdi vastramaya paTTa. navA zappA - gRhIta Ayudha-khaga Adi praharaNa jenA vaDe te athavA Ayudha-akSepya ane praharaNa te kSeya vizeSa. * sU-31 (adhurethI) : tyAre te kUNika rAjAnuM vakSasthaLa hAro vaDe suzobhita hatuM, kuMDalathI udhotI vadana hatuM, mastaka mugaTathI dIpta hatuM, te narasIMha, narapati, narendra, navRSabha, manuSyarAja vRSabha samAna, atyadhika rAja tejIthI dIpatA, hAthInA skaMdhe ArUDha thaI koraTapunI mALAthI yukta chagane dhAraNa karatA, zreSTha zeta cAmara vaDe vIjhAtA-dkhAtA, vaizramaNa samAna te narapati, amarapatI-Indra sardeza Rddhi, vistRta kita, ghoDA-hAthI-ra-zreSTha yoddhA sahita cAturaMgiNI senA vaDe samyapha anugamana karAto je pUNabhadra caitya hatuM. tyAM javA nIkaLyo. tyAre te bhabhasAputra kUNika rAjA AgaLa mahAna azo-Azvadhara, baMne paDakhe hAthIhAthIdhara pAchaLa rathano samudAya hato. * vivecana-31 (adhurethI) : have adhikRta vAcanAne AzrIne kahe che - tyAre te kRNika rAjA ItyAdi, "mahAnaazvo" paryata sugama ane vyAkhyAta prAyaH che. vizeSa e ke - javAne nIkaLyo. --narasIha-zaravathI, narapatI-svAmIpaNAthI, narendra parama aizvarya yogathI, navasabha-aMgIkRta kAryabhAra nirvAhakatvathI. manujarAjA-nRpatIonA, vRSabha-nAyaka arthAta cakravartI, takalA-tenI samAna, uttarabharatAddhanA sAdhavA-jItavAne pravRta hovAthI. vaizramaNa ceva-cakSarAja samAna, narava samanavaruM A narapati kevaLa amarapati sadaMza Rddhi vaDe pracita kIrti - vizratayazavALA. je dizAmAM pUrNabhadra caitya che, te ja dizAmAM pradhAritavA-javAne mATe pravRtta thayA. amaUTTU - gamata mATe, gamanArthe nIkaLyA. mahAzA-moTA ghoDAo. Asadha-azvaghAraka puro, pAThAMtarathI Amadhara Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga31 155 156 uvavAI upAMgara-saTIka anuvAda piya-manojJa-maNAma-manobhirAma-hRdayagamanIya vANI vaDe jaya-vijaya-maMgalAdi seMkaDo zabdothI anavarata abhinaMdatA, abhidvatA A pramANe kahe che - he naMda ! tamAro ya thAo, he bhadra ! tamAro jaya thAo, ApanuM kalyANa thAo, na jItelAne jIto. jItelane pALo, jItelA madhye raho. - vivecana-3ra : kevA zo ? azvavara-azvo madhya pradhAna, nAT - hAthI, nAgadhara-hAthI dhAraka puraSo. rahasaMgeli-ratha samudAya. * sUga-31 (adhurethI) : tyAre te bhabhasArapatra kuNika saja caMpAnagarInI vaccovacca thaI nIkaLyo. tenI AgaLa jaLa bharela bhaMgAra, gRhita tAlavRtta, uMcu karela zaita chatra, DhoLAtA evA cAmara cAlatA hatA. te sarvaRddhithI, savayutithI, sabalathI, sarva samudayathI, sarva AdarathI, sarva vibhUtithI, sarva vibhUpAthI, sarva saMbhamarI, sava puSa-gaMdha-mALAalaMkArathI, sarva guTita zabdanA saMnipAtathI, mahAddhi, mahAti, mahAbala, madhya samudaya, mahAnuM zreSTha qmAM ekasAthe vagADAtA hatA te zaMkha, praNava, paTaha, bherI, jhallarI, kharamuhI, huDukka, mukhamurava, mRdaMga, duMdubhinA nirdoSanA nodita rad-Mni thaI rahyo hato. * vivecana-31 (adharethI) : tyAre te koNika ItyAdi sugama che. vizeSa e ke - "te nIkaLe che", e saMbaMdha joDavo. abhyaata-abhimukha udgata-utpATita zRMgAra tathA pragRhIta tAlavRtavIMjhaNAne laIne, udbhUita zetachatra-sapheda chaba uMcu rAkhIne. pravIjitA vAlavyaMjanikAcAmaro viMjhAtA. saM-samasta, Rddhi-AbharaNAdi rUpa lakSmI, A pramANe bIjA pado paNa jANavA. vizeSa A - kuttA - saMyogathI parasparocita padArthonA, vatta - sainya, samuha - parivArAdi samudAyathI, Adara-prayatnathI, vibhUti vaDe, vibhUSA-ucita vezabhUSA Adi karavAthI. saMbhama-bhaktinI utsukatAthI, kyAMka A cAra pada vadhAre dekhAya che - pArpha - kuMbhakArAdi zreNi vaDe, nAya - nagara kaTakAdi pradhAna vaDe, tAtAyara - tALI ApIne, prephAkArI athavA daMDAzika vaDe. sablorohahiM - sarva avarodha vaDe, samasta aMtaHpura vaDe, sarva puSa-gaMdha-mALA-alaMkAra vaDe. pupa-agrathita, vAsa-gaMdha, mArAprayita, A ja alaMkAra athavA mugaTa Adi. kyAMka "sarve puSpagaMdha-mALA-alaMkAra-vibhuSA vaDe" evo pATha paNa che. sarve turyono je zabda-vani ane teno saMgata je ninAda-pratizabda che. tathA te pUrvokta adbhayAdi padArthonA sarvapaNA chatAM tenuM mahatpaNuM kahela nathI, tethI kahe che - mahAnuM RddhithI ahIM yukta zabda badhAM sAthe joDavo. A rIte bIjA pado paNa jANavA. mahatuM-brahanuM zreSTha turya-vAghonA camakasamaka-yugapad, sAthe je pravAdita-ivanita, tathA zaMkha, praNava-bhAMDaNDaha-Dhola, paTaha-paNavathI viparIta, bherI-moTuM kAhala. huDukka, murajamahAmadala, mRdaMga-maIla, daMbhI-mahADhakkA A badhAMno je nirdoSa-nAditarUpa sva, temAM nighoSa-mahAdhvani, nAdita-zabdAnusArI nAda. * sUra-32 - tyAre te kaNika rAjA caMpAnagarInI vaccovaccethI nIkaLatA, ghaNAM dhanA, kAmAtha, bhogA, kibhiSika, kAroTika, lAbhArthI, karabAdhita, ifkhaka, cakIka, lAMgalika, mukha mAMgalika, vardhamAna, puSyamAnava, khaMDigaNa tevI ISTa-kAMta asthafsthA - dravyArthI, kAmArthI-manojJa zabda-rUpano arthI, bhogArthI-manojJA gaMdha-rasa-parzano arthI, lAbhArthI-bhojana mAgAdi prAptino arthI, kibiSikaparavipakapaNAthI pApavyavahArI bhAMDAdi, kAroTika-kApAlika athavA tAMbUla sthagika vAhaka, kAravAhikakara pIDita athavA nRpAbhAvyavAhI. zAMkhikA-hAthamAM caMdana garbha zaMkha rAkhelA athavA mAMgAkArI zaMkhavAdaka, cakrika-cakra prakaraNavALA athavA kuMbhakAra, tailika Adi, nAMgalika-gaLAmAM laTakatuM sonAnuM haLa AkAre dhAraNa karanAra bhaTTa vizeSa ke kheDUta. muhamaMgaliya-jenA mukhamAM maMgaLa che te, cATukArI. vaddhamANa-skaMdha upara rAkhela paraSa, paramANava-pUrNa mAnava mAgadhA. khaMDikagaNa-chatra samudAya. tAhivivakSita vaDe. have vivAitatvane kahe che - ikrAhiM-IcchavA yogya che ITa atha vAMchita. prayojana vaza kyAreka ITa paNa kAMta hoya ke akAMta paNa hoya, tethI kahe che - kAMtazabdo vaDe kamanIya, piya-piyArtha, manojJa-je manathI suMdarapaNe jaNAya che te ati bhAvathI suMdara, maNAma-manathI je pharI pharI game che kemake suMdarapaNuM che tethI. maNAbhirAmamanathI vidhipUrvaka bahu kALa paryanta ramya lAge che te manobhirAma. tenA vaDe. bIjI vAcanAmAM prAyaHvANInA vizeSaNarUpe jovA maLe che te urAla-udAra, zabdathI ane arthacI. kalANa-kalyANa, zubhArya prAptisUcaka. siva-upadravarahita arthAt zabdArtha dUSaNarahita ghaNa-dhanya, dhanaprAptika, maMgala-anartha pratighAta sAdhI vANI vaDe, sazrIka-zobhAyukta, hicayaNamaNijja-hRdayagamanIya, sabodhA. hicayapalhAcaNijja-hadaya prahalAdanIya, hRdayagata kopa-zoka graMthInI nAzakArI. mita-parimita akSaravALI, madhukomaLa zabdavALI, gaMbhIra-mahA dhvani, grAhikA-zrotAne dUravadhArya arthane grahaNa karAvanArI. mAhiM . jemAM so aryo hoya che te. athavA arthathI ghaNAM kuLapaNAthI yukata, tAhiM - capunarakta evI, vagUnavANI vaDe. A vANI vizeSaNo IsTa Adi prAyaH kArthika che. jayavijayamaMgalasaehiM-jaya, vijaya ItyAdi maMgala abhidhAyaka so vacano vaDe. anavasva-niraMtara, abhinaMdad-abhinaMdana ApatA, rAjAnI samRddhi anaMta thAya tema kahetA. abhimuhaMtA-rAjAne abhikhavatA. jaya jaya naMdA! ahIM jaya jaya e saMbhamamAM dvivacana che. naMdati-samRddha thAya che. 'naMda' e AmaMtraNa vayana che. jagagidabhuvana samRddhikAraka. bhadra-lyANavAnuM ke kalyANakArI. zeSa vyakta che - 4 - * sUtra-32 (adhurethI) :devomAM Indra samAna, asuromAM camaravata, nAgakumAromAM dharaNavata, tArAmAM Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-32 153 caMdravata manuSyomAM bharatavaMta ghaNAM varSo, aneka zata varSo, aneka saharA varSo, aneka lAkha varSo, anaghasamagra, hRSTa-tuSTa, paramAyunuM pAlana karo. ISTajanathI saMparivRtta rahI caMpAnagarInuM tathA bIjAM ghaNAM gAma, nagara, Akara, kheDa, kaTi, madaMba, droNamukha, pATaNa, Azrama, nigama, saMvAha, saMnivezonuM Adhipatya, pauropatya, svAmitva, bhatRtva, mahattatva, ajJA-aizvaryA-rInApatya karatA, pAlana karatA, mahatA Ahata-nRtya-gIta-vAjiMtra-taMtrI-tAla-guTita-dhana mRdaMga-duMdubhi Adi vAjiMtranA zabdothI vipula bhogopabhoga bhogavatA vicaro ema kahIne jaya-jaya zada kare che. * vivecana-32 (adhurethI) : Indra jevo ItyAdi vAvanA vyakta che. vizeSa e ke - maUTda - nirdoSa, samagga-samagra parivAra, hatuka-atI tuSTa, paramAuM pAlasAhi-te kALanI apekSAo je utkRSTa Ayu te paramAyu. gAma-janapadane AzrIne. Akara-lavaNa Adi utpatti bhUmi, nagara-jyAM kara vidhamAna nathI te. kheTa-dhULIyo prAkAra, kabUTa-kunagara, marDabanajIkamAM niveza na hoya che. droNamukha-jaLamArga, sthaLamArgayukta. patana-jaLamArga ke sthaLamArgayad, bIjA kahe che pattana-ratnabhUmi. Azrama-tApasa Adi AvAsa. saMvAhaparvatanA nitaMbAdi durga sthAna. sanniveza-ghoSa vagere [paDAvo. * A badhAnuM Adhipatya - tene Azare rahela lokothI adhikapaNe tenuM avasthAyitva. paropatya-agresarapaNuM. bhatRtva-poSakapaNuM. svAmitva-svasvAmi saMbaMdha mAtra. mahAratva-tene Azrita jananI apekSAnI mahattamapaNuM. Azvara-AjJApradhAna je senApati-sainya nAyaka, teno bhAva ke karma. kAremANe-bIjA pAse karAvato. pAlemANe-svayaMja pAlana karato. mArthinaTTa Adi. ahIM mahatva vaDe eTaluM joDavuM. Azvata - AkhyAnaka pratibaddha ke ahata athatu avyavacchinna athavA Ahata-AsphAlita. je nATya-nATaka. temAM je gIta-geya, vAdita-vadhi, tathA taMtrI-vINA, talAla-hAtha aphaDAvAno rava athavA tala-hAtha, tAla-kazikA. tuDiyatti-zeSa sUrya, dhanamRdaMga-megha dhvanirmala. paTapavAdita-dakSapuruSa vaDe AsphAlita. A badhAMno je rava-dhvani. * sUtra-3ra (adhurethI) : tyArapachI te bhabhasAraputra phUNika rAjA hajAro nayana-mAlA vaDe vAtovAto, hajAro hadayamALA vaDe abhinaMdAto-abhinaMdAto, hajAro manorathamALA vaDe sAMnidhya IcchAto-IcchAto, hajAro vacanamAlA vaDe abhidvAtoabhikhavAto, kAMti-saubhAgya guNo vaDe prArthanA karAto-rAto, ghaNAM hajAro nara-nArIonI hajAro aMjali mAtAone potAnA jamaNA hAtha vaDe svIkAratosvIkArato, atyaMta komaLa vANIthI kuzaLa vAta pUchAto, hajAro bhavanonI paMktione ullaMghato-ullaMghato caMpA nagarInI vaccovaccethI nIkaLyo. - nIkaLIne jyAM pUNabhadra zaitya hatuM tyAM Avyo. AvIne zramaNa bhagavaMta 158 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda mahAvIranI kaMIka samIpe tIrthakaranA chatra Adi atizaya jue che, joIne abhivekya hasti ranane ubho rAkhyo, rAkhIne bhikta harinathI nIce utaryo. utarIne pAMca rAja-cihno-khaga, chama, mugaTa, upaniha, cAmarane dUra karyo. pachI jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra che, tyAM Ave che. tyArapachI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane pAMca prakAranA abhigamathI sanmukha jAya che. te A pramANe 1- sacitta dravyono tyAga, * citta dravyono atyAga, 3- eka zATika uttarAsaMga karaNa, 4- jotAMnI sAthe ja aMjali joDavI, 5- manathI ekatra bhAvaraNa vaDe. * * zramaNa bhagavaMta mahAvIrane maNa vakhata AdakSiNa-pradakSiNA karI, karIne vaMdana-pnamana kare che. vaMdana-namana karIne traNa prakAranI pa/pAsanAthI papAse che. te A pramANe - kAyikI, vAcikI, mAnasikI, kAyA vaDe agra hAtha-paga saMkocIne, zravaNanI IcchA karatA, namana karatA, abhimukha vinayathI aMjali joDI paryApAse che. vAcA vaDe jyAre jyAre bhagavana bolatA hatA. tyAre-bhagavana te emaja che, bhagavana! te temaja che, avitatha che, asaMdigdha che, Icchita che, pratiSThita che, Icchita-pratiSThita che. bhagavAna ! tame kaho cho temaja te che, e rIte anukULa vacana bolato hato. mAnasika vaDe mahA saMvega janita tIddhamanuirAgarata thaI seve che. * vivecana-32 (adhurethI) : nayanamAtA - zreNimAM rahela lokonI nema paMkti. viya nA saMda fmanavijJamAne - hajAro lokonA mana vaDe samRddhine pAmIne jaya jIva-naMda ItyAdi paryAlocana vaDe abhinaMdana karAtA. kannaDuM namAT - unnatine karatA ke pAmatA. maNoharamAlA sahastehiM vicchipramANe - "AmanA vAsamAM vasIe" ItyAdi lokonA vikalpo vaDe vizeSathI sparza karato - x - kaMtimobhaggaguNehipaOijajamANe-kAMti Adi guNa ane hetuthI prArthanA karAto-bhata ke svAmIpaNe loko vaDe abhilASA karato. maMjamaMjuNAghosaNa paDipucchamANa-ati komaLa svara vaDe namIne svarUpAdi vRtAMta pUchAto. pAThAMtaramAM paDavumana | pATha che arthAtu apacalAyamAna, jAgRta karAto - x ", samarUchaHTv - atikramAnuM ullaMghana karAto. bIjI vAcanAmAM "taMgI-tala-tAla-truTita-gIta-vAdhanA sva-dhvani vaDe "te vyakta che, kevA prakArano sva? - madhura. tethI ja manahara tathA jaya zabda udghoSa viSayathI maMjumaMjula ghoSa vaDe. jaya zabdano udghoSa, vizada-spaSTa jemAM che te tathA tenA vaDe. maMjumaMjunA-komaLa ghoSa-vani vaDe. * x - #fffdhavarAharivara - ItyAdi. temAM kaMdara-parvatanI dara, vivakuharaguphA ke parvatanuM aMtara, girivara-pradhAna parvata, prAsAda-sAta mALano Adi, udadhinabhavana-uMcA avirala gRha, devakula, zRMgATaka-trika-catuka-catara pUrvavatu. AsamapuSajAti pradhAna vanakhaMDa, udhAna-puSAdi yukta vRkSavALA, kAnana-nagarathI dUravartI, sabhA-AsthAyikA, prapA-jaladAnanuM sthAna, A badhAMno je pradeza-dezarUpa bhAga che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUma-32 159 160 uvavAI upAMgasUrasaTIka anuvAda temAM pradeza-laghutara bhAga, deza-mahattara bhAga. sad * x* pratizada lAkha saMkula karato kRNika nIkaLe che. [e saMbaMdha joDavo. haNahaNatA ghoDA, gulabula karatA hAthI, ghaNaghaNa zabada karatA stho lokonA mahA kalakala va vaDe AkAzane pUratA athavA pradeza-deza bhAgone pUrita karatA. mukavara vasuH - sugaMdhI zreSTha puSponA cUrNonA baMddha - uMce gayela je vAsareNuvAsaka raja, tenA vaDe je kapila, tathA nakha - AkAzane karatA. kALo agara, kaMdaraka, turkanA dhUpathI uvekhatA jIvalokava vAsayukta karatA. bAkI pUrvavatuM. sarvatra zrubhita cakavAla-janamaMDala jemAM nirgamanamAM che te, e rIte te nIkaLe che tathA para navAnavuM ItyAdi * x * pracura jana athavA paurajana ane bAlavRddho je pramudita thaI tvarita doDatA-jaldI jatAM, temanA ati vyAkuLa je bola-zabdo ghaNAM che, te tathA evA prakAranA AkAzane kare che. dhe adhikRta vAcanAne AzrIne kahe che - adUrasAmaMta thatu anikaTa Asane, ucita dezamAM. haveI-sthira kare che. avaha-parityAga karIne. rAyakakuhanRpanA cihno. uphesa-mugaTa, vAla vIyaNiyacAmara, sayitANa davANa viusaraNayAropuSpAdi sacetana dravyanA tyAgathI. - x - vastra, AbharaNAdi acita dravyano tyAga na karIne. cakhuphAsa-bhagavad upara daiSTi paDatAM. bIjI vAyanAmAM hAvIrUpa je skaMdhapudgala saMcaya tenI je sthApanA. traNa vakhata mAthavi - dakSiNa pArvethI AraMbhIne pradakSiNA-dakSiNa pArzavartI je te AdakSiNapradakSiNA kare che. dakSiNa bAjuthI traNa vakhata bhramaNa kare che. vaMdana kare che Adi pUrvavatuM. * sUtra-33 : tyArapachI te subhadrA Adi rANIo aMtaHpuramAM aMdara nAna yAvatuM prAyazcitta karI, savaliMkArathI vibhUSita thaI, ghaNI kuvA, cilAtI, vAmaNI, vaDabhI, babarI, bakuzI, yunAnI, hRti, IsinikI, cArakiniki, vakuzikA, siMhAli, damIli, ArabI, pulaMdi, pakavaNI, bahalI, muraMDI, zabharikA, pArasI - [athati te-te dezAdinI je potapotAnI vezabhUSAthI sajijad hatI, je ciMtita ke abhilarpita bhAvane saMkti ke ceA mAtrathI samajI levAmAM vijJa hatI. pota-potAnA dezAnusAra jeNe vaAdi dhAraNa karelA evI dAsIonA samUhathI gherAyelI, varSagharankaMcukI tathA aMtaH puranA prAmANika rakSAdhikArI vaDe gherAyelI bahAra nIkaLI. tyArapachI jyAM pratyekanA cAna hatA tyAM gaI, jaIne pratyeka-pratyekanA camAbhimukha joDAyela yAnamAM besI, besIne nijaka-parivAra sAthe saMparIvarIne caMpAnagarInI vaccovaccethI nIkaLI, nIkaLIne pUrNabhadra caitye AvI, AvIne zramaNa bhagavaMta mahAvIranI kaMIka samIpe cha>> Adi tirthaMkaranA atizayane myA, joine pratyeka-pratyeke potAnA yAnane rokyA, rokIne kAnamAMthI nIce utarI, utarIne ghaNI kunza yAvatu dAsIthI parivRtta thaIne zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse AvI. AvIne bhagavaMtane pAMca prakAranA abhigamathI sanmukha gaI. te A pramANe - sacita dravyono tyAga, acitta dravyono tyAga yAvatuM mananuM ekamIbhAvakaraNa. pachI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata dakSiNa pradakSiNA kare che. taMdana-namaskAra kare che. vAMdI-namIne ubhI rahI kozikarAjAne AgaLa karIne, potAnA parijano sahita bhagavat sanmukha vinaya pUrvaka hAtha joDIne paryApAsanA karavA lAgI. * vivecana-33 : subhadrA Adi, dhAriNI ane subhadrA e nAmAMtara saMbhave che, tethI ahIM nirdeza che, kyAMka dhAriNI Adi paNa jovA maLe che. saMta - madhye, aMtaHpuranI. bIjI vAcanAmAM badhuM sugama ja che. vizeSa e ke - dvAdumusIvathathavatamAApusamAnarva ItyAdi - X * vyAhatasubhaga te sauvastika-svastivAdaka, tevA vaivAmAna - abhimAna karelA, pUSyamAnava-mAgadha, temanA je jaya-vijaya ItyAdi seMkaDo maMgala, tenI tathA FUAthathAvara HisA - kapAka arthAtu mastakanA vALa bAMghela kalpajJa vaDe, cheka , nipaNa vaDe, AcArya-aMtaHpurocita zithI vaDe racita. zirAMsi-upacAraNI zirojabaMdhana jemAM che te. madhya dharaLa murtAi - mahatI gaMdha ghANane choDatA. - have adhikRta vAcanA - punA - kulpikA celA-geTikA athavA anAryadezotpA. vAmaNI-atyaMta TuMkA dehavALI, ThIMgaNI athavA dUstrota hRdaya-koSThavALI, vaDabhi-vaTakibhA, vaka adhokAyA. barbarI-barbara nAmaka anAryadizoug, A pramANe bIjA soLe pada jANavA. nAnAdesIhiM-vividha janapadamAM janmela, videzaparimaMDiyavidezanA parimaMDita jenA vaDe che te. vAcanAMtaramAM videzaparipiDita zabda che. temAM videzamAM paripiDita-maLelI. friftiyapasthira vithaTT * iMgita arthAta ceSTita vaDe ciMtita ane prArthita vastune jANe che. pAThAMtarathI * x * iMgita ciMtita prArthita, manogata-manamAM vartatA ane vayanAdi vaDe na kahevAyelane jANe che, svedaza nepathyavatuM gRhIta veza jenA che te. tathA ceTikA, cakavAla, varSadhara-vaddhitaka, tenA sivAyanA te kaMcukI, mahattara-aMtaHpurarakSaka, temanuM je vRda, tenA vaDe parivRta che te nijakaparivAranI sAthe saMparivRtA 3i - urvasthita ja, * sUjha-34 (Adhuru) : tyArapachI zramaNa bhagavaMta mahAvIre bhaMbhasAraputra phUNika rAjAne, subhadrA Adi rANIone, te mahAmoTI pArSadAne-RSiparSadA, munidA, yatipArSadA, devapaSadA, anekazata, aneka zatavRMda, aneka zatavRMda parivAra [upasthita hato - temAM odhabhalI, atibhalI, mahAbalI, aparimita bala-vIrya-teja-mahetAkAMtiyukata, zArada-navanita-madhura-gabhIra-rkoca-nighoMpaduMdubhivayukata uramAM vistaratI, kaMThamAM avasthita thatI, mastakamAM parivyApta thatI, suvikRta akSaro sAthe, apaSTa uccAraNa varjita, sAkSara sakriAtika, pUrNatA yukta, Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-34 161 162 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda savabhASAnugAmI, eka yojana sudhI pahoMcADanAra svaramAM, ardhamAgadhI bhASAmAM bolatA rahate dharmane kahyo. * vivecana-34 (adha) : tIre jaiphamAniyA - te mahA-atimahati, guruka madhya atigurukA. gfsariNA - jue che te RSi, te ja pasviAra te RSipariSada-atizayajJAnI sAdhune. dharma kahe che te joDavuM. muLa - maunavALA sAdhune-vAniyamana karela sAdhune. gata - cAstri prati prayatna kare che te, cAtrimAM udhata sAdhuone. kamaLA savaMtA - aneka zata pramANa chaMdo jenA che te. mAnavavaMtapariyAtA - aneka zata pramANa je vRMdo, te parivAra jano che te. kevo ? mAvata - avyavacchinnabala, saMvata - atizaya bala, mana : prazasta baLa, mauffmayAna Adi. aparimita-anaMta je bala Adi, tenA vaDe yukta je che. temAM bala-zArIrika, prANa. vIrya-jIvathI utpanna, teja-dIpti, mAhAbhyamahAnubhAvatA, kAMti-kAmyatA. sAyanavasthaUT0 zArada-zaraskAlina, je navo che, svanita-meghavanita, tenI jema madhura ane gaMbhIra tathA UMcanA nighoSavatu dubhivatuM svara jeno che te. kevA svarUpanA dharmane kahe che - surefvasthA - hRdayamAM vistRtapaNe hRdayamAM vistIrNatvathI. kaMThamAM avasthita * x - sire samAINAe - mastakamAM saMkIrNatA - x * agaslAe-suvibhakata akSaratAthI, amakhkhaNAe-totaDApaNa Adi vinA, suvyakta akSara saMnipAta-varNasaMyoga jemAM che te. puNarattAo-svara kalA vaDe pUNa, raktAgeyarANa anurakatA je che te tathA. kvacit be vizeSaNa che. chUTavizadA-atyaMta vyakta akSaravALA athavA skUTaviSayavALA-phUTa arcavALA, madhukomaLa, gaMbhIra-mahatI, grAhika-akalezathI artha bodha karanArI. sarvAkSarono saMnipAta-avatAra jemAM che te athavA sarve aDhAra saMnipAta-saMyogo jemAM che te. te sarvAkSasaMnipAtika. sarasaIe-vANI vaDe, joyaNanIhAriNa-yojanane atikAmatA svara vaDe. je mAgadha bhASA lakSaNa tenA vaDe paripUrNa ane prAkRta bhASA lakSaNa bahulA te ardhamAgadhI kahevAya che. * sUtra-34 (agharethI) : te sarve Aryo ane anAryone agyAnapaNe dharma kahe che. te ardhamAgadhI bhASA te sarve karyo ane anAryone pota-potAnI bhASAmAM pariNAmathI pariName che. tei dezanA A pramANe- loka che, aloka che, e pramANe jIva-ajIva, baMdha-mokSa, pujya-pApa, vasaMvara, vedanA-nirjarA tathA arihaMta, cakravartI, baladeva, vAsudeva (tA) naraka-nairayika, ticiyonika-tiryaMcayoninI, mAtA-pitA, RSi, devodevaloko, siddhi-siho, parinivaNi-parinivRtta [A badhAnuM astitva che] prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna parigraha che. krodha, mAna, mAyA, lobha yAvatuM mizrAdanizalya che. 16/11] * vivecana-34 (adhurethI) : bafmariyAna - Arya ke anArya dezotpaNA manuSyo. appo samAyaNa frkhef uTH - AryAdine, tatsaMbaMdhI jIvane svabhASA-potAnI bhASA saMbaMdhI pariNAma-svarUpathI pariName-varte che je prakAre dharma kahe che, tene darzAvavAne mATe kahe che, te A pramANe - loka che, ItyAdi lyANapApaka sudhI badhuM sugama che. vizeSa A - loka-paMcAstikAyamaya, alokakevaLa AkAza rU5, A baMnenuM astitva jaNAvIne zUnyavAdano nirAsa karyo che. tenA nirAsanI yukti bIjA graMthothI jANavI. e pramANe prAyaH AgaLa paNa che. 'jIvo che.' A lokAyataka matanA niSedhArye kahyuM. 'ajIvo che.' puraSaadvaitAdivAdanA niSedhArce che. 'baMdha-mokSa che.' jIvane karmano baMdha ane sarve karmono viyoga che. A baMne sAMkhyamatanA niSedhArthe che. * x * "punyapApa che." pApaja ghaTatA ane vadhatA sukhadu:kha nibaMdhana che, pucakarma nathI. punya ja vadhe ke ghaTe te sukhaduHkhano hetu che, pApa nahIM A baMne vAdano nirAsa karyo che. athavA jagat vaiviSya nibaMdhana kevaLa svabhAvavAdanA nirAsArthe che. "Azrava-saMvara che." karmabaMdhano hetu te Azrava, Azravano nirodha te saMvara. A baMne baMdha-mokSanA nikAraNatvanA pratiSedhAryuM che. athavA vIryanA prAdhAnyane jaNAvavA mATe che. "vedanA-nirjarA" che. vedanA-karmanuM anubhavavuM ke pIDA, nirjarAdezathI karmano kSaya. A bhogavyA vinA karma kSaya na pAme, te pratipAdana karavAne che. arihaMtAdi cAranI satA, temano jagamAM atizayapaNAnI zraddhA na karanArane zraddhA utpanna karAvavAnuM che. naka ane nairayikanuM astitva pratipAdana "pramANanA abhAve tenuM agrAhyatva che" e matanA niSedhAryuM che. tiryaMcAdi astitva pratipAdana to pratyakSa pramANa che. "bhrAMtithI kuvAsanAjanya A tiryaMcAdi pratibhAsa che, tenI sattA nathI" ema je mAne che, tenA matane niSedhArthe che. mAtA-pitAnI satAnuM abhidhAna - x - x - vAstavamAM mAtApitAno vyavahAra nathI, tevA matanA nirAsa mATe che, - X - X - tathA jeo mAne che ke pakSo rAgAdi yukta hovAthI atIndriyArcadaTA saMbhavatA nathI, tenA matanA nirAsa mATe RSi satA batAvI ane te nirAsa caMdranuM grahaNa Adi jJAnanA avisaMvAda darzanathI che. devAdinuM astitva abhidhAna-jeo apratyakSa hovAthI devAdi nathI, tenA matane nivAravAne mATe che. siddhi-ISapAbhArata ke niSkitArthatA. siddho eTale siddhivALA. parinivaNikarmakRta saMtApane upazAMta karI samyakapaNe rahevuM. paritivRta-parinirvANavALA tathA jeo mAne che . prANAtipAtAdi baMdha-mokSano hetu thato nathI, jIvanA abhAve baMdhamokSa thato nathI, te matanA niSedhArthe "prANAtipAta che" ItyAdi kahyuM. x-x - ahIM yAvat zabdathI rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, paizunya, parasparivAda, aratiratI, mAyAmRSA jANavuM. temAM jhina - prema (rAga anabhivyakata che, mAyA-lobha vyakta rAga mAga che. hepa-anabhi vyasta che, krodha-mAna vyaktiAka pItimAba che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-34 163 kalaha-rATi, jhaghaDo. abhyAkhyAna-asat doSanuM AropaNa, vaizunya-pracchanna saddoSane pragaTa karavo, paraparivAda-viprakIrNa bIjAnA guNa doSane kahevA te. aratirati-ati mohanIyanA udayathI citta udveganuM phaLa, rati-viSayomAM mohanIyathI cittanI abhirati. mAyAmRSA-trIjo kaSAya ane bIjA Azravano saMyoga. AnA dvArA badhAM saMyogo jaNAvyA athavA veSAMtara ane bhASAMtara karaNathI je bIjAne chetaravA te mAyAmRSAvAda. mithyAdarzana zalyanI mAphaka vividha vyathA ApanAra che mATe zalya. * sUtra-34 (adhurethI) : prANAtipAta viramaNa, mRSAvAda viramaNa, adattAdAna viramaNa, maithuna viramaNa, parigraha viramaNa vyAvat mithyAdarzanazalya viveka che. sarve astibhAva che, tema kahevAya che, sarve nAstibhAva nathI tema kahevAya che. sucirNa karmo sucirNa phaLavALA thAya che, duzviNa karmo dudhdhiphaLavALA thAya che. jIva puNya-pApano sparza kare che - baMdha kare che, jIva utpanna thAya che. punya-pApa phaLa denAra che. - [bIjI rIte dharma kahe che A niSi pravacana satya, anuttara, kevala, saMzuddha, pratipUrNa, naiyAyika, zakartana, siddhimArga, muktimArga, nirvANamArga, niyaNimArga, vitatha-avisaMdhi, sarva duHkha pakSImArga, AmAM sthita jIvo siddha-buddha-mukta-parinivRtta ane sarve duHkhonA aMtakara thAya che. * vivecana-34 (adhurethI) : prANAtipAta viramaNa ItyAdimAM tenI vidhamAnatAnuM abhidhAna "apramAdathI sarvathA karavAnuM azakya hovAthI teno asaMbhava che, "A matanA niSedhArthe che. keTaluMka kahevuM ? zaktti e kriyAyukta bhAva te astibhAva, nAsti e vivakSAnibaMdhanabhUta bhAva nAstibhAva che. sucarita tapa vagere karmo-kriyA. sucarita-sucaritahetupaNAthI punyakarmabaMdhAdi, te ja phaLa jenuM che te arthAt zubhaphaLa. - x + X - sapha puLavAva - sArI ke naThArI kriyA vaDe jIva zubhAzubha karma bAMdhe che. tethI jIvo pacAyaMti-utpanna thAya che. "bhasmIbhUta ane zAMtanuM punaH Agamana kyAMthI ?' A nAstivayana satya nathI. pachI utpatti thatAM sapAne gALavAva - saubhAgya ke durbhAgyanA nibaMdhanapaNAthI phaLavat zubhAzubha karma che. bhagavat bIjI rIte dharma kahe che - - A-pratyakSa, maigrantha pravacana-jinazAsana, satya-jIvone hitakArI, anuttatenAthI pradhAnatara bIjuM kaMI nathI, kevala-advitIya, kevali-sarvajJabhASita, anaMtaanaMtArthaviSayatvathI, paDipuNya-agranthatvAdithI pravacanaguNathI pratipUrNa. kapa Adi vaDe zuddha suvarNavat nirdoSa guNapUrNatvathI saMzuddha. naiyAyika-pramANa abAdhita. zallakattaNa-mAyAdi zalyakartana bhAvazalya vyavasjIda, siddhimArga-niSThitArthatva upAya, muktimArga-sarva karma viyogano hetu athavA mukti-nirlobhatA mArga jene prApta che te. nijjANamagdha-anAvRtika gamanano hetu, nirvANamArga-sakala saMtApa rahitapaNAno 164 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda mArga. vitatha-sadbhUta artha, avisaMdhi-aviruddha pUrvAparaghaTTana. sarva duHkhanA kSayano mArga athavA jemAM badhAM duHkhohIna thAya che, te mArga-zuddhi. tethI ja AmAM rahela jIvo siAMti - vizeSathI siddhi gamanayogya thAya che athavA aNimAdi mahAsiddhi prApta karanAra thAya che. vu Mti - kevaLajJAna prApti vaDe. muSyaMtti - bhavopagrAhika karmAMzanA cAlyA javAthI. pattinivvAyaMti - karmakRt sakalasaMtApanA virahathI. zuM kahevA mAMge che ? te kahe che - sarve duHkhono aMta kare che. sUtra-34 (adhurethI) : ekA"i evA bhadaMta pUrva karmo bAkI rahetA koI eka devalokamAM devapaNe utpanna thAya che. tyAM mahaki yAvat mahAsaumya, dUragatika, cirasthitika [devalokamAM jAya che.] te tyAM mahaddhika vat cirasthitika deva thAya che. te hAra vaDe zobhatA vakSasthaLavALo yAvat prabhAsita karatA, kalpopaga, gatikalyANA, Agamejibhadra yAvat pratirUpa thAya che. [bhagavana] AgaLa kahe che - e pramANe... jIva cAra sthAne nairayikapaNAnuM karma bAMdhe che, karma bAMdhIne nairayikamAM utpanna thAya che. te A - mahAraMbhatA, mahApariMgrahatA. paMcendriya vadha ane mAMsAhAra vaDe. A AlAvA vaDe tiryaMcayonikamAM mAyA pUrvakanI nikRti, alikavacana, utkacanA, paMcanAthI utpanna thAya. manuSyamAM prakRtibhadratA, prakRti vinitatA, sAnukrozatA ane amAtsaryathI utpanna thAya che. devamAM sarAga saMyama, saMyamAAMyama, akAma nirjarA ane bALatapokarmathI utpanna thAya che te kahe che . - * sUtra-35 thI 39 : [35] je narakamAM jAya che, te tyAM nairayiko jevI vedanA pAme che. tiryaMcayonikamAM zArIrika-mAnasika duHkha pAme che. * [36] manuSya jIvana anitya che. vyAdhi-jarA-maraNa-vedanA pracura che. devalokamAM devaRddhi ane devasakhya pAme che. - [37] * bhagavaMte naka, tiryaMcayoni, mAnubhAva, devaloka tathA siddha, siddhAvasthA ane cha jIvanikAyane kahela che . [38] * je rIte jIva baMdhAya che, mUkAya che, ane pakileza pAme che. keTalAMka apatibaddha jIvo je rIte du:khono aMta kare che - [39] - pIDA ane AkuLatApUrNa cittavALA jIva duHkha sAgarane pAme che, je rIte vairAgya pAmela jIva kamadaLano dhvaMsa kare che. * vivecana-34 thI 39H cArvA - jemAM eka ja manuSyabhAva bAkI hoya te. koI bhadaMta-kalyANI ke bhaktA-nairganthapravacanane sevanAra, pUrvakarma zeSa bAkI rahetA koI devonA madhye maharSika- ahIM cAvat karaNathI Ama jANavuM - mahAdhutika, mahAbalI, mahAyazA, mahAnubhAga, raMgatika-acyuta sudhInA devalokagatimAM. viAvavA. cAvat zabdathI kaTaka, truTitathI staMbhita bhUjAvALA, aMgada kuMDala sRSTagaSyala karNapIThadhArI vicitra hastAbharaNavALA, divya evA saMghayaNa saMsthAna Rddhi dhuti prabhA chAyA arpI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-34 thI 36 165 teja lezyA, daze dizAne udhotita karatA. - x - kapovaDa-devalokajanya, AgamaNibhadra-bhaviSyakALa bhAvi kalyANa, nirvANalakSaNa cAvata zabdathI prAsAdIya, darzanIya, abhirU5, pratirU5. nirgastha pravacana phaLa vaktavyatAno niAkarSa kahe che - te pravacananA phaLane kahe che. have bIjA prakAre dhamane kahe che vuM rahetuM ItyAdi vyakta ja che. * x - sugama - mAMsa, vAyA, rthavaUTyANa * ukaMcanatA mugdha vaMcana pravRttanI samIpavartI vidagdha citarakSArthe kSaNa mATe avyApAratAthI avasthAna, paMcatatA-prasAraNa... prakRtibhadrakatA-svabhAvathI ja bhadrakapaNuM, sAnukozatA-dayApaNuM. tamArU - te dharmane kahe che, A dharmakathAno nikaI che. have ukata dhamadizanAne ja savizeSa jaNAve che - pAMca gAthA vyasta che. te ukta kathananI saMgAhikA che. temAM aDDI - zarIrathI du:khI, malivirA - zokAdithI pIDita athavA dhyAnavizeSathI ArticitavALA athavA AI-pIDAthI dukhArdita citta jevuM che te. * sUtra-40 (adhuruM) rAgaNI karelA karmonA phaLa vipAka pApapUrNa hoya che, karmathI savA sahita siddho siddhAlayane pAme che. * - bhagavaMte ja dharma be bhede kahyo che, te A - agAra dharma ane aNagAra dharma. aNagara dharmamAM vize sarvataH savatmibhAvathI muMDa thaIne, gRhavAsa choDIne anagArapaNAmAM pravajita thAya che, savA prANAtipAtamRSAvAda-adattAdAna-mathuna-parigrahathI temaja rAtribhojanathI virata thAya che. he. AyuSyamAna ! A aNagAra sAmayika dharma kahyo che. A dhamanI zikSAmAM upasthita, vicaratA nigrantha ke nigranthI AjJAnA ArAdhaka thAya che. * vivecana-40 (adhuru) : bIjI vAsanAmAM gAthA kramAMtarathI jovA maLe che. parva anu mAvA nisane Adi pATha che, temAM jJAna - mahAvratarUpa ke samAdhAna mAtra. upAdhyAya - vrata, ANavata. frFITT - guNa, guNavato, niti - nirmayAdA ane maryAdA-gamya, agamyAdi vyavasthA. fruSyavasthApanahovavAra temAM pratyAkhyAna-porisi Adi, pauSadha-aSTamI Adi parvadinamAM upavasana, udhakoi - krodhodayano abhAva, forda - udaya prApta koine niphaLa karavo. tethI ja chIpI - kSapita krodha. A rIte mAnAdinA AlAvA che - x * te jANavA. have adhikRta vAyanA-ahIM mRtyulokamAM, sarvata: dravyathI ane bhAvathI. satyanA - sarva krodhAdi Atma pariNAmone AzrIne. e mUMDa thaIne anagAritA pravajita thayA. prathama 3 . A AyuSyamAna ! agAsamAIya-sAdhunI samAcArI ke siddhAMta athavA anagArasAmayika. zikSA-abhyAsa, ANAe-ADA vaDe vicaratA jJAnAdino ArAdhaka thAya che athavA jinopadezano ArAdhaka thAya che. * sUtra-40 (adhurezI) :agAra dharma bAra bhede kahyo che, te A * pAMca aNuvato. traNa guNavato, 166 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda cAra ziildta. pAMca aNuvrata A che - sthaLa prANAtipAta viramaNa, zULa mRSAvAda viramaNa, zULa adattAdAna viramaNa, svadAsa saMtoSa, IcchA parimANa. traNa guNavato - anadiMDa viramaNa, diphavata upabhoga paribhoga parimANa, cAra zittvata. - sAmAyika, dezavakAsika, pauSadhopavAsa, atithI saMyatano vibhAga apazcima mAraNAMtika saMkhanA-jUSAArAdhanA. - - he AyuSyamAna ! A agAsAmayika dharma kahyo. dharma zikSA mATe upasthita zrAvaka ke zrAvikA AjJAthI vicaratA ArAdhaka thayA che.. * vivecana-40 : apazcima - kAra amaMgalanA parihArArthapaNAthI pazcima-pazcAtakALa bhAvinI, tethI ja mAraNAMtikI-maraNarUpa aMta-avasAnamAM thanArI, saMlekhanA-kAyAne tapa vaDe kuza karavI, tenI jupaNA-sevA, ArAdhanA-jJAnAdi guNonI vizeSathI pAsanA karavI. * sUtra-41 thI 43 : [1] tyAre te mahAmoTI manuSyaparSadA, zramaNa bhagavata mahAvIra pAse dharma sAMbhaLI, samajIne sTa-tuSTa yAvatu hRdayI thaI utthAnathI uThe che, uthAnathI uThIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata dakSiNa pradakSiNA kare che, karIne vaMdana-namana kare che, karIne keTalAMka muMDa thaIne gharathI nIkaLI zaNagArika pravajyA lIdhI. keTalAMka pAMca aNuvata, sAta zikSAvatarUpa bhAra bhede gRhIdhamI svIkAryo. bAkInA parSadA zramaNa bhagavatu mahAvIrane vaMdana-namana karIne kahe che - bhagavAna ! Ape nirgastha pravacana sArI rIte kahyuM e pramANe supAd, subhASita, suvinIta, subhAvita che. bhagavAna ! nithi pravacana anuttara che. [bhagavana ! Ape dhamane kahetA, upazamane kahyo che. upazamane kahetA vivekane kahyo che, vivekane kahetA viramaNane kahyuM che - viramaNane kahetA pApakarmana na karavAnuM kahyuM. bIjI koI zramaNa ke brAhmaNa nathI ke je AvA prakArano dharma kahI zake. AnAthI zreSTha dharmopadezanI vAta ja kyAM ? Ama kahI jyAMthI Avela te dizAmAM pAchA gayA. [4] tyArapachI bhaMbhasAputra kRNika rAja, zramaNa bhagavata mahAvIranI pAse dharma sAMbhaLI, samajI sTa-tuSTa yAvatu hRdayI thaI utthAnathI utrita thayo, ullAnathI uThIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata dakSiNa pradakSiNI re che, karIne vaMdana-namana kare che, karIne Ama kahyuM- bhagavat ! Ape niWpavacana sArI rIte kahuM yAvatu AnAthI zreSTha bIjuM zuM hoI zake? ema kahIne jyAMthI Avela, te dizAmAM pAcho gayo. [43] tyArapachI te subhadrA Adi rANIe zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse dharma sAMbhaLI, samajI (sTa-tuSTa yAvatu hadayI thaIne utthAnathI uThIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata dakSiNa-pradakSiNA karIne, vaMdana-namana kare che, karIne Ama kahyuM - bhagavAna ! Ape nirgastha pravacana sArI rIte kahyuM sAvat Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sUtra-41 thI 43 - 167 AnAthI zreSTha bIjuM zuM hoI zake ? ema kahIne je dizAmAMthI Avela, te ja dizAmAM pAchI gaI. samosaraNa pUrNa. * vivecana-41 thI 43 : mahaphArtayA - mahAmoTI, ati moTI-X-X - zrutvA-sAMbhaLIne, nizamyaavadhArIne, thayA - kAyAnA udgha thavAthI, surakhA-sArI rIte kahela sAmAnyathI kahetA. supaUIZ - vizeSa kahevAthI - sArI rIte prajJad. khumANa - su bhASita vacana. suviNIe-suvinita ziSyomAM sArI rIte viniyojita. junAvA - tava kahevAthI, sArI rIte bhAvita. 3vasa - krodhAdino nirodha, vivekA - bAhyagranthIno tyAga, vairaHT * manathI nivRtti. dhaH - upazamAdi rU5, naOi - samartha thatA nathI. * x * x - 3ttAMttara - pradhAnatara, pAkamUra - Avela. [samavasaraNa varSanat.] muni dIparatnasAgare karela "samavasaravarNana" TIkAnuvAda pUrNa upapAta varNana - X - X - X - * sUma-44 (adhuru) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA moTA ziSya IndrabhUti aNagara, je gautama gomanA, sAta hAtha uMcA, samacaturaDha saMsthAna saMsthita, vajasSabhanArAya saMghayaNI, kasoTI upara khacita rakhAnI AbhA sahita kamaLa samAna gauravaNa hatA. teo ugra-dId-dd-mahA ane ghora tapavALA hatA, udAra, ghora, ghora guNavALA, ghora tapasvI, ghora bahAcavAsI, ukSiptazarIrI, saMkSipta-vipula tejoleyAvALA hatA. bhagavata mahAvIranI kaMIka samIpa utvAtu-adhozira thaI dhyAnarUpI koThAmAM upagata thaI saMyama ane tapathI AtmAne bhAvatA rahetA hatA. * vivecana-44 (adhuru) : satussehe - sAta hAtha uMcA, be vizeSaNa Agamasiddha che. kanagapulaganiusapahagora-kanaka arthAt suvarNanA, pulaka-lava, teno je nikA-kApamAM rekhArUpa tathA paha-paghagarbha, tenI jema gaura je che te. vRddha vyAkhyA-kanakanA, lohAdinI nahIM, je pulaka-sAra, vaNatizaya, tenAthI pradhAna je nikaSa-rekhA, tenuM je pama-bahalatva, tenI jevA je gaura tathA ugra-apradhRSya, dIpta-mbaLatA agni mArka kamavanane bALavAthI javalantu teja tapa jevuM che , tapta-tApita, te tapta tapa jenA vaDe karmo saMtApIne, te tapa vaDe potAnA AtmA paNa taporUpa saMtApita che, jethI bIjAne te aspRzyavata thAya che. mahAtava-prazasta ke brahatatapa. orAla-bhIma, kaI rIte ? ati kaSTa tapane karatA, pAse rahenAra alAsavavALAne bhayAnaka lAge che. bIjA kahe che mAna - pradhAna, ghora-nidhRNa, parISahaIndriya-kaSAya nAmaka zaguno vinAza karanAra. bIjA Atma nirapekSane ghora kahe che. ghoraNa-bIjA vaDe dunucara mULa guNAdi jemane che te. ghoratapasvI-ghaura tapa vaDe tapasvI. ghorabaMbharyavAsI-dAruNa, je alAsavavALAne duranucarapaNe che. brAhmacaryazIla. ucaDha-saMskAratyAga vaDe zarIrano tyAga karyo che te. saMkSipta-zarIramAM lIna, vipula-vistIrNa, aneka yojana pramANa kSetra Azrita vastune bALavAmAM samartha, tejolazyA-viziSTa tapojanyakti vizeSathI utpanna tejovAlA. urvajAnU-zuddha pRthvIrUpa Asanane varjine, aupagrahika niSadhAnA abhAve ukuTuka Asane rahela, uMcA jAnU jenA che te. adhoziadhomukha, urva ke tiryaMca nahIM, tevI dRSTi rAkhelA. dhyAnarUpI koThamAM rahelA, jema koThAmAM dhAnya nAMkhavAthI avipakIrNa thAya, tema te bhagavana dharmadhyAnanA koThAmAM pravezIne Indriya ane manane AzrIne saMvRtAtmA thAya che. * sUma-44 (adhurethI) : tyAre te gautamasvAmI zatazraddha, ttasaMzaya, zatakutUhala tathA utpanna zraddha, utaon saMzaya, utpanna kutUhala ane saMtazraddha, saMjAta saMzaya, aMjAd Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-44 169 130 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda kutuhala, temaja samuum zraddhA, samuva saMzaya, samuwa kutuhala thaI usthAnathI uThe che, uDIne zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse Ave che, AvIne bhagavaMtane traNa vakhata dakSiNa pradakSiNA kare che, karIne vaMdana-namana kare che, karIne bahu nIkaTa nahIM - bahu dUra nahIM. te rIte suzruSA karatA, namana karatA, abhimukha rahI vinayathI aMjali reDI paryausatA Ama kahyuM - * vivecana-44 (adhurethI) : nAthana * pravRtta IcchAvALA, zenI ? kahevAnAra padArthonA navaparijJAnamAM. nAtha - jene saMzaya thayo che te. saMzaya-aniddhiirata artha - X- jemake - bhagavaMta mahAvIre pahelA aMganA pahelA zrata-skaMdhanA pahelA adhyayananA, pahelA uddezAmAM jIvano upapAta kahyo te zuM AtmAne asatu ke satu pariNAmAMtara Apatti rUpa che. gata Dara - jene kautuka thayela che te. bhagavatu kevo upapAta kahe che, evA svarUpane sAMbhaLavAnI utsukatA janmI. utpanna zraddha-pahelA na utpanna thayela zraddhA jene che te. utpanna zraddha ane jAta zraddhamAM zuM bhede che ? kaMI nahIM. to teno prayoga kema karyo ? hetupaNu dekhADavAne. utpaNa zraddhApaNAthI jAta zraddha arthAt pravRtta zraddha. saMjAta zraddha Adi - 'saM' zabda prakadi vacana che, bIjA kahe che - jene pUchavAnI IcchA janmI che te jAtazraddha. kaI rIte ? jemAMthI saMzaya jamyo. saMzaya kema janmyo ? jemAMthI pUrve kutUhala-A upapAta kevA prakAre che ? evo. tyAM sudhI avagraha che. e rIte utpanna-saMjAta-samutpanna zraddhAdine IhA-pAya-dhAraNA bhedathI samajavA. A rIte upodghAtagraMthanI vyAkhyA karI. * sUga-44 (adhurethI) : bhagavanA te jIva, je asaMyata, avirata, apatita pratyAkhyAna pApakamI, sakriya, asaMvRtta, ekAMtadaMDa, ekAMta bAla, ekAMta supta che pApakarmathI lipta thAya che ? hA, lipta thAya che. bhagavAna ! te jIva, je asaMyata, avirata, Apatihata pratyAkhyAna, pApakarma, sakriya, asaMvRtta, ekAMta daMDa, ekAMta bhAla, ekAMtasupta che te mohanIya pApakarmathI lipta thAya che? hA, lipta thAya che. bhagavat ! jIva mohanIya karmane vedatA, zuM mohanIyakarma bAMdhe che ? vedanIya karma bAMdhe che ? gautama mohanIya karma bAMdhe ane vedanIyakarma paNa bAMdhe. mAtra carama mohanIya karma vedatA vedanIya karma bAMdhe paNa mohanIya karma na bAMdhe. bhagavana te jIva, je asaMyata, avirata, Apatita pratyAkhyAna, pApakamI, sakriya, asaMtRta, ekAMtadaMDa, ekAMtabAla, ekAMta supta, avasa% basa-prANa ghAtI, kALamAse karIne narakamAM utpanna thAya ? hA, thAya. bhagavana! te jIva je asaMyata, avirata, Atihad pratyAkhyAnapApakamI che, te ahIMthI marIne bhAvimAM deva thAya ? gautamAM keTalAMka deva thAya, keTalAMka deva na thAya. bhagavanuM ema kema kahyuM ke keTalAMka deva thAya ane keTalAMka deva na thAya ? gautama! je A jIvo gAma, Akara, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheDa, kabUTa, mardabha, droNamukha, pATaNa, Azrama, saMbAha, sannivezamAM kAmatRNAphuvA-brahmacaryavAsathI, akAma anAna-zata-Atama-sisa-masA-zeda-jalla-malapaMka-paritApathI thoDA ke vadhu kALa mATe AtmAne pariteza Ape che, ApIne kALamAse kALa karIne koI vyaMtara devalokamAM devapaNe utANa thAya che, tyAM temanI gati, tyAM temanI sthiti, tyAM temano upapAta kahyo che. * vivecana-4ra (cAlu) : have karmabaMdhapUrvakapaNAthI upapAtanI karmabaMdha prarUpaNA kahe che - maHthataife asaMmata-asaMyamI, avirata-tapamAM vizeSathI rata nahIM che. athavA kema asaMyata ? kAraNa ke avirata-virati hita che. na pratihita-samyakatva prAptithI dUravIkRta ni karela.] pratyAkhyAti- sarva viratinA svIkArathI pratipedhita pApakarma-jJAnAvaraNAdi jeNe che. athavA pratihA-niMdA vaDe atIta kALanA karmo ane pratyAkhyAta-nivRtti vaDe anAgatakALa bhAvI karmone. pApakarma-prANAtipAtAdi pApakriyA jeNe che. tenA niSedhathI apratihata pratyAkhyAta pApakarmI. tethI ja sakirica-kAyikI Adi kriyAyukta, asaMvata-aniruddha Indriya. ekAMta daMDa-sarvathA ja pApapravRttithI AtmAne ke bIjAne daMDe che te. ekAMtabAlasarvathA mithyAdeSTi. tethI ekAMtasukha-sarvathA mithyAtva nidrA vaDe prasuta. pApakarmajJAnAvaraNAdi azubha karma, hAI-Azravati thatu bAMdhe che. AMta-komaLa AmaMtraNa ke prati avadhAraNArthe che. aNahAI-bAMdhe che, e uttara che. - X - X - trIjA satramAM nAstha kimaLakane tai Adi kahyuM naHO-kevaLa. caramamohanIya sUmasaMparAya guNa sthAnakamAM lobha mohanIya sUkSmakiTTikArUpa vedatA vedanIyane bAMdhe che. ayogI ja vedanIyatA abaMdhaka hovAthI Ama kahyuM. pharI mohanIya na bAMdhe. kemake sUma saMparAya mohanIya-Ayu sivAyanI che je prakRtinA baMdhaka hoya. - X - X - have upapAtanuM nirUpaNa karatA kahe che - nIve ne Adi. temAM kakSar - bahulatAthI, kAlamAse kAlaMkicca-maraNAvasare marIne. go guNa pelve A sthAna-mRtyuloka rUpa sthAnathI cyavI-bhraSTa thaI, pretyajanmAMtare deva thAya. je pAkaeNi - have kayA kAraNathI ? A - pratyakSa dekhAtA jIvopaMcendriya tiryaMca manuSyarUpa, prAmAdi pUrvavatu. aAma - nirjarAdinI abhilASA vagaranA. tRNA-tRSA te kAmatRNAthI, e rIte bIjI be pada, #THbadAmIyA che ve - parasevo nIkaLe ke lAge, jala-rajamAtra, malla-kaThinarUpa, paMka-mala ja paNa parasevAthI bhIno thayela. anAnAdi vaDe je paritApa che. thoDAM ke vadhAre kALa mATe. aUUtara * ghaNAM madhye koI eka. vANamaMtara-vyaMtara, devaloka-devajana maLe. tasminuvyaMtara devalokamAM. vepA-asaMyatAdi vizeSaNavALA jIvonI, gati-gamana, hiI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suma-42 1ra ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda avasthAna, uvavAo - devapaNe utpanna thavuM. * sUga-44 (adhurethI) : bhagavana ! te devonI keTalAM kALanI sthiti kahI che ? gautama ! daza hajAra varSanI che. bhagavAna ! zuM te devone Rddhi, dhuti, yaza, bala, vIrya ke puruSAkAra parAkrama hoya che? hA, hoya che. bhagavAna ! zuM te devo paralokanA ArAdhaka hoya che ? nA, te artha samartha nathI. je A gAma, Akara, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheDa, kaKTa, marDaba, droNamukha, pATaNa, Azrama, saMbhAdha, saMnivezamAM manuSyo hoya che jevA ke - Du baddhaka, nIgalabaddhaka, haDibaddhaka, cAragabaddhaka, hAtha-paga-kAna-nAka-hoTha-jIbhamastaka-mukha-madhya De vaikakSa chedAyelA evA, hRdaya-nayana-dAMta ke vRSabha utpAdita karAyA hoya, gardana chedAyela hoya, taMdulalata chedAyelA hoya, TukaDA karIne mAMsa khavaDAvAtuM hoya, kuvA AdimAM laTakAvelA, vRkSe laTakAvelA, patharAdie ghaselA, dholaNa karAyelA, phADI nAMkhelA, pIlAyelA, zULa para hovAyelA, zULathI bhedelA, khAravartika, vAvartika, jananendriya kApela, dAgnimAM bALala, kAdavamAM DUbela, kAdavamAM khuMcela, valaya-vazAd-nidAna ke tophAlyathI maranArA, pati-vRkSa ke marabhUmimAM paDIne maranAra, parvata-vRkSa ke marabhUminA paDakhAthI potAne AMdolita karanArA, pANI ke agnimAM praveza karanArA, viSabhakSaNa karanArA, zarA vaDe utpATika, vaihAnasika, vRddhasmRSTika, kAMtAramRtaka, durmikSa mRtaka, asaMmpiSTa pariNAmavALa kALamANe kALa karIne koI vyaMtara devalokamAM devapaNe utpanna thAya che, tyAM temanI gati-sthiti-upapAta kahyo che. bhagavana te devanI keTalI kALa-sthiti kahI che? gautama! 12,ooo varSanI sthiti che. bhagavana! te devonI Rddhi, dhuti, yaza, bala, vIrya, parayakAra parAkrama hoya che ? hA, che. bhagavAna ! te devo paralokanA ArAdhaka hoya che ? nA, te artha samartha nathI. vivecana-44 (cAlu) : phI - parivArAdi saMpatti, gurU - dhuti, zarIra AbharaNAdi dIpti, naH - yaza, khyAti. kyAMka 'kAje vA ne phuvA' pATha paNa che. temAM utthAna-utI thavuM te. karma-ukSepaNAdi kiyA. bala-zArIrika prANa, vIrya-jIvapabhava prANa ja. puruSakArapurapAbhimAna, te ja nipAdita phaLa te parAkrama. had-temaja che. - X* akAmanirjarAthI prApta devabhavavALA vyaMtara, paraloka-janmAMtaranA nirvANasAdhana anukULanA, ArAdhakAnipAdaka thAya che ? e prazna. ne gm - nA, A artha sarpha - saMgata nathI. ahIM evuM kahevA mAMge che ke - je samyagradarzanajJAnapUrvaka anuSThAnathI devo thAya che, te avazyapaNe anaMtara ke paspara tivaNane anukULa bhavAMtarane Avarje che. te sivAyanAne bhajanA teima hoya ke na hoya.] che ne tyAra sUtra vyakta che. *x - aMDubaddhaga-duka, lAkaDA ke loDhAnuM hAtha ke paganuM baMdhana vizeSa. niyalabaddhaga-nigaDa, loDhAnI paganI beDI. haDibaddhagakhoTaka, sAgabaddhaga-kedakhAnAmAM baMdha. musva-muska, gaLAnI ghaMTikA, mejha-madhya udaradeza, vaIkacchacchiga-uttarAsaMga nyAyathI. chiga-vidArela, cIrela. hiyaupADiyaga-upATita hRdayavALA, phlejAnuM mAMsa kheMcI kADhela. vasalapADiyaga-utpATita vRSaNa, aMDa kheMcI kADhela. taMDula chinnaga-cokhA pramANa khaMDa-khaMDa karela, kAgaNimaMsa khAIya-zarIranuM komaLa mAMsa ukheDIne tene ja khavaDAvavuM. ullaMbiyagadoraDu bAMdhIne khADA AdimAM utArelA. ullaMbita payiA AvA na hoya kemake te vaihAsika zabdathI kahevAnAra che. laMbiyana-vRkSanI zAkhAe bAhu bAMdhI laTakela. ghaMsiyaga-caMdananI jema patthara upara ghasela, gholiyaya-dahIMnI jema macela. - - kAliyaya-kuhADA vaDe lAkaDAnI jema phALela. bIjI pratamAM pIliyaga-caMga vaDe zeraDInI jema pIlAyela. sUlAIyaga-zULImAM parovela, sUlabhikSaNa-zULI vaDe viMdhAyela. khAravatiya-kSAra vaDe ke kSAramAM-nokSakavRkSanI bhasma AdithI nirmita mahAlAramAM phikta athavA kSApAtra karAyela-kSAra pAtramAM naMkhAyela. vajhavatiyavAdharI vaDe bAMdhI devAyela, vardhapagamAM bAMdhela. athavA vidArIne bAMdhela. sIhacchiyaya-ahIM puccha zabdathI mehana-liMga jANavuM. upacArathI tethI sIhapuccha karIne saMjAta che te siMhapucchitA, siMhane ja maithunathI nivRtta karavA ati AkarSaNa-kheMcavAthI kadAca liMga tuTe che. tema je kvacit aparAdhamAM rAjapuruSo vaDe tuTelA liMgavALA karAya che, te siMhapucchitaka kahevAya che athavA kATikAthI pUtapadezakulanA pradezamAM AvI vAdharI utArIne siMhapucchAkAra karAya che te siMhapucchitA. davagnidaDhaga-dAvAnala vaDe je dagdha che. paMkosa-kAdavamAM je avasasarvathA nimagna che. paMkekhuttama-kAdavamAM kaMIka DUbela, kevaLa tene pAra utaravAmAM azakta. valayamayaga-saMyamathI bhraMza thatA athavA bhukha Adi vaDe pIDita thaIne marela che. vasamayaga-viSaya parabatAthI pIDAIne marela, athavA viSaya parataMtratAne pAmela te vazAd, tevA thaIne je maryA hoya che. zabdAdi kta haraNAdiva4. | niyANamayaga-nidAna karIne bALatapa-AcaraNAdi yukta thaIne je marela hoya te. atosallamayaga-na uddharela bhAvazalya madhyavartI bhAlA Adi zaca vALo thaIne je mare te. garipaDiyaga-giri-parvatathI patita athavA gari-mahApASANa jenA upara paDe che. A pramANe tarupatitakA. marupaDiyaga-maru eTale nirjaLa dezamAM je patita che, te tathA, mara - nirjaLa dezano eka bhAga vizeSa atui sthaLa, temAM patita che je che. kyAMka 'bharapaDiyaga' pada che. temAM bhAra-gNa, kapAsa Adi bhArathI patita ke jenA upara bhAra paDAyela che te. gapiphabaMdolayA-giri pakSe - parvata pArzvamAM athavA chinna DhaMkagirimAM potAne aMdolaya kare che, mAravAne mATe pADe che. A rIte vRkSanA pAThyathI AMdolakAdi paNa kahevuM. sabhyovADiyaga-zatra vaDe potAne maravAne mATe vidAre che, te. vehAyasiAkAzamAM, vRkSanI zAkhAe potAne laTakAvIne je maraNa thAya che, te vaihAyasa, te Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-44 133 134 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda jemAM che te vehAnasika maraNa. giddhapiga-maraNane mATe marela manuSya, hAthI, uMTa, gadheDAdinA dehamAM praviSTa thaIne gIdhonI cAMcojI vidArita thaIne mare che te gRghapRSTaka. saMkiliSTa pariNAma-saMphilaSTa pariNAmavALA mahAArodra dhyAna vaza thaI devatvane pAmatA nathI mATe. * sUtra-44 (adhurethI) : che je A gAma, Akara nagara, nigama, rAjadhAnI, beDa, kabUTa, marDaba, droNamukha, pATaNa, Akrama, saMbhAta, saMnivezomAM manuSyo hoya che, te jemake - prakRtibhadraka, prakRtiupazAMtaka, prakRtipatanuM krodha-mAna-mAyA-lobha, mRdu mAIlasaMpanna, AlIna, vinIta, mAtA-pitAnI sevA karanArA, mAtA-pitAnA vacanone atikramaNa na karanArA, abhecchA, AbhAraMbha, azvaparigraha, alpa AraMbha vaDe, alpa samAraMbha vaDe, abha AraMbhasamAraMbha vaDe AjIvikAne karatA, ghaNAM varSo AyuSya pALe che. pALIne kALamANe kALa karIne koI eka vyaMtara devalokamAM devapaNe utpanna thAya che. tyAM ja temanI gati, temanI sthiti, temano upapata kahyo che. bhagavana! te devonI keTalA kALanI sthiti kahI che? gautama! cauda hajAra varSanI sthiti che. * vivecana-44 (cAlu) : pagaIbhadaga-svabhAvathI ja, bIjAnI anuvRtti AdithI nahIM bhadraka-paropakAra karavAnA svabhAvavALA. pagaIuvasaMta-krodhodayanA abhAvathI upazAMta. pagaItaNukohamANamAyaloha-kapAyano udaya thavAmAM pAtaLA krodhAdi bhAva. mimikvasaMpa-mRdu je mArdava-atizaya ahaMkAranA jayane je prApta che te. AlIna-garane Azare rahela. bhagaanupatApaka, sevya zikSAguNathI. tethI ja vinIta. e ja kahe che - ammApikaNa susUsagA-mAtApitAnA zuzruSaka-sevaka. tethI ja ammApichINa aNakkamaNijjavayANA-mAtApitAnA vacanane teo ullaMghatA nathI te. akheicchAmahecchArahita. apAraMparigraha-ahIM AraMbha-pRthvI Adi jIvonuM upamana, kRSi Adi rU5, parigraha-dhana-dhAnyAdino svIkAra. A ja vAta vAyAMtarathI kahe che - mana mA meina ItyAdi. ahIM AraMbha-jIvono vinAza, samAraMbha-temane ja paritApa karavo te. AraMbha samAraMbha, te A baMne jANavA. vitti-vRtti, AjIvikA, kapremANa-karatAM. * sUtra-44 (adhurethI) : te je A gAma, Akara, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheDa, kaKTa, maDaMbha, droNamukha, pATaNa, Azrama, aMbAha, saMnivezomAM je strIo hoya che te A rIte - aMtaHpuranI aMdara rahenArI, pati paradeza gayo hoya, mRtapatikA, bALavidhavA, pati dvArA parityaka, mAtRrakSitA, pitRrakSitA, bhAtRrakSitA, kulagRharakSitA, zazUra kuLa rakSitA, [saMskAranA abhAve jenA nakha, mAMsa, keza, kakSAnA vALa vadhI gayA hoya, purU-gaMdhamALAalaMkAra rahita hoya, je asnAna, joda, jala, mala, paMkathI paritApita hoya, je dUdha-dahIM-mAkhaNa-ghI-tela-goLa-namaka-madhumadha-mAMsarahita AhAra karatI hoya je alocchA, abhAraMbhI, alpa parigrahI hoya, je abha AraMbha, alpa samAraMbha, Abha AraMbhasamAraMbha vaDe AjIvikA calAvatI hoya, kAma bahAryavAsa vaDe. te pati-zA atikramatI na hoya, tevI strIo AvA svarUpanA vihArathI vicaratI ghaNAM varSo Aya bhogavI ItyAdi pUrvavata yAvatu 64,000 varSanI sthiti kahI che. * vivecana-44 (cAlu) : 2 nA rUma - have je A [Io] aMto aMteurI-aMtaHpuranI madhya rahelI. kulaghararakhiyAo - pitRgRhe rahelI. kyAMka uparanAniyAefdhafthaUNT pATha che. temAM mitro-pitA ke pati AdinA athavA temanA ja suhada, e pramANe jJAtijana-mAmA Adi svajana, nijaka-gotrIya, saMbaMdhI-diyara Adi rUpa, padaUTdavasa vRddhine pAmela viziSTa saMskAranA abhAvathI nakhAdi jenA te pAThAMtaramAM 'paDhanahakesamaMsuromAo' che. ahIM zmaNU-dADhI, muMchanA vALa. te jo ke strIone hotA nathI, to paNa koIkane thoDA-thoDA hoya che mATe tenuM grahaNa karela che. UI UTTya snAna na karavAnA kAraNe parasevA Adi vaDe paritApa jeNIne che te. temAM sveda-parasevo, jala-rajamAtra, mala-te ja kaThina thayela. paMka-parasevAthI bhIno thayela mela. vavavavAdi ItyAdi. jemAMthI kSI-dUdha Adi cAlyA gayA che te, tathA madhu Adino tyAga karela che jenA vaDe teNI, AvA prakArano AhAra jeNI vaDe karAya che te. parsana nADumasa - je maithunane AzrIne te ja patizayyA-mata sAthe zayanane ullaMghatI nathI arthAt upapatinI sAthe Azraya karatI nathI. * sU-44 (adhurethI) : te je A gAma, kara, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheDa, karbaTa, marDaba, droNamukha, pATaNa, Azrama, aMbAha, saMnivezomAM manuSyo hoya che. te A pramANe - bIjuM jaLa [bhAta ane pANI], trIjuM jaLa, sAtamuM jaLa, agIyAramuM jaLa, gotama, govatIka, gRhIdhama dhamarAMtaka, aviruddha-viruddha-vRddha-zrAvaka vagere, te. manuSyone A nava rasavigaIno AhAra karavo kAto nathI. te A pramANe - dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, madhu, madha, mAMsa. eka sassava vigaI sivAya bIjI koI vigaInuM sevana na kare. te manu aochA ItyAdi pUrvavatuM. madhya 84,000 varSanI sthiti kahI che.. * vivecana-44 (cAlu) : navIya * bhAta, dravyanI apekSAe daka-udaka, pANI bIjuM jenA bhojanamAM che te. rAta - odanAdi be dravyanI apekSAe bIjuM pANI jemAM che te. sattama * odanAdi cha dravyanI apekSAe sAtamuM pANI jenA bhojanamAM che te. A pramANe yunA rasama paNa jaNavuM. jo tamane bai fdhaHe ItyAdi. gautama-nAno baLada, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-44 tenA vaDe gRhIta pAdapatanAdi vicitra zikSAthI janacitta AkSepa dakSathI bhikSA mATe bhame te. zorDsa - jene govata che, te gAya gAmathI nIkaLatA nIkaLe che, care tyAre khAya che, pIe tyAre pIe che, gAya Ave tyAre Ave che, sue tyAre suve che. kahyuM che ke - gAyanI jema ja nirgama-praveza-zayana-ArAna kare che, gAyanI jema khAya che ane tiryAsa dhAraNa kare che. gRhIdharmI-gRhastha dharma ja kalyANakArI che, ema mAnIne deva, atithine dAnAdi rUpa gRhasthadharmane anusare che. dharmaciMtaka-dharmazAstrapAThaka arthAt sabhAsada. aviruddha-vainayika. kahyuM che - deva Adine parama bhaktithI vinaya karanAra te aviruddha, je rIte vaizyAyanasuta, A pramANe bIjA paNa jANavA. viruddha-akriyAvAdI, keTalAka AtmAne na svIkArIne bAhyAMtara viruddhatvathI. vRddha-tApasa, vRddha kALamAM ja dIkSAno svIkAra kare che mATe. AdinAthanA kALamAM utpannatvathI sarve liMgi-vezavALA ke sAdhumAM AdhapaNAthI vRddha. zrAvaka-dharmazAstranA zravaNathI. brAhmaNa-vRddhazrAvaka. A badhAM jenI AdimAM che te. 175 navanIta-mAkhaNa, sarpis-ghI, phANiya-goLa. temAM mAtra sarasavanA telano AhAra niSedha nathI. bAkInInuM varjana kare che. * sUtra-44 (adhurethI) : te je A gaMgAkUlakA vAnaprastha tApaso hoya che. te A pramANe - hotu, potRka, kotRka, yAjJika, zrAddhakI, dhAlakI, haMbauka-kuDI dhAraNa karanAra, daMtukakhalika-phalabhojI, unmaka, saMmArka, nimajjaka, saMpAlA, dakSiNaphUlaka, uttakUlaka, zaMkhadhamaka, phUladhamaka, mRga lubdhaka, hastitApasa, uddaMDaka, dizApoI, vakavAsI, aMbuvAsI, bilavAsI, jalavAsI, velavAsI, vRkSamUlika, aMbubhI, vAyubhakSI sevAlabhakSI, mUlAhArI, kadAhArI, vacAhArI, patrAharI, puSpAhArI, bIjAhArI, parisaDita kaMda-mUla-tvacA-patra-puSpa-phaLAhArI, jalAbhiSeka kaThinagabhUta, paMcAgnitApa vaDe AtApanA lenAra, aMgArAmAM pakAvela, bhADamAM bhuMjela, potAnA dehane aMgArAmAM pAkI hoya tevI karatA, ghaNAM varSo tApasa paryAya pALe che, pALIne kALamAse kALa karIne utkRSTathI jyotika devomAM devapaNe utpanna thAya che. palyopama ane lAkha varSa adhikanI sthiti hoya che. ArAdhaka thAya ? nA, te artha samartha nathI. * vivecana-44 (cAlu) : gaMgAjUnA - gaMgAkUla AzritA, vAnaspatya-vanamAM prasthAna gamana ke avasthAna te vAnaprastha, te jemAM hoya che tevI avasthA, brahmacarya-gRhastha-vAnaprastha ane yati e cAramAM trIjA Azrama vartIo, hotRka-agni hogika, potRka-vastradhArI, kovRka bhUmi e sunArA, yAjJika-yajJa karanArA, saphaI-zrAddhika, cAlaI-bhAMDa laI pharanArA, huMbaua-kuMDikAdhArI zramaNa, daMtukhaliya-phaLabhojI, ummajjaka-unmajana mAtrathI je nhAya che, saMmaga-unmajjananI jema asakRtkaraNathI je nhAya che, nimmajaka-snAna 176 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda mATe nimagna ja je kSaNavAra rahe che. saMpAla-mATI Adine ghasavA pUrvaka je zarIrane prakSAle che. dakSiNakUlaka-je gaMgAnA dakSiNataTe ja vase che te. uttarakUlaga-uktathI viparIta, saMkhadhamaga-zaMkha vagADIne je jame che, jyAM anya koIpaNa AvatA nathI. kUladhamaga-je taTe rahIne zabda karIne khAya che. mRgalubdhaka-prasiddha che. hastitApasaje hAthIne mArIne tenA vaDe ja ghaNo kALa bhojanathI jIvana vItAve che - - uDDaDaga-daMDa uMco karIne je saMcare che. dizApokSiNa-jaLa vaDe dizAne prokSIne je phaLa puSpAdi ekaThA kare che. vAkavAsi-valkalanA vastrovALA, celavAsIvastravAsI. pAThAMtarathI velavAsI-samudra veLAnI nIkaTa vase che. jalavAsI. je jaLamAM DUbIne ja rahe che. bAkI prasiddha che. vizeSa e ke - jalAbhiseyakaDhiNagAyA' je snAna karyA vinA khAtA nathI, athavA snAna karIne pAMDurIbhUta gAtravALA rahe che. pAThAMtarathI jalAbhiSeka kaThina gAtrane prAptA je che te. iMgAlasolliya-aMgAra vaDe je pakAvela, kaMDusoliya-kaMdumAM pakAvela evuM, lAkha varSa adhika palyopama. * sUtra-44 thI 48 ma [44-adhurethI te je A gAma yAvat saMnivezomAM dIkSA laIne zramaNo thAya che. jemake kaMdarSika, kaukutyika, maukhaki, gItaratipriya, nartanazIla, teo A vihArathI vicaratA ghaNAM varSo zrAmaNyAya pALe che, pALIne, te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karyA vinA kALamAro kALa karIne, utkRSTathI saudharmakAmAM kaMdarSika devomAM devapaNe utra thAya che. tyAM ja temanI gatisthiti-upapAta hoya che. vizeSa e ke 1000 varSa adhika palyopamanI sthiti hoya che. - te je A gAma yAvat saMnivezamAM parivAko hoya che. jemake - sAMkhya, yogI, kapila, bhArgava, haMsa, paramahaMsa, bahUdaka, phuTIcara, kRSNa parivrAjko hoya che. temAM A ATha brAhmaNa parivrAjako kahyA che [45] kRSNa, karaDaka, aMbaDa, parAsara, kaNa, dvIpAyana, devagupta ane nArada. - - - [46] temAM nizce A ATha kSatriya parivAko hoya che [47] te A = zIlI, zazidhara, nagnaka, bhanaka, videha, rAjArAja, rAjArAma, bala. [48] te parivrAjako Rgveda, yajurveda, zAmaveda, atharvaNaveda, pAMcamo ItihAsa, chaTTha-nizcaMTa te cha ne saMgopAMga, sarahasya cAre vedanA smAraka, pAraga, dhAra, vAraka, SaD aMgavid, SaSThitaMtra vizArada, saMkhyAna, zikSAkalpa, vyAkaraNa, chaMda, nirukta, jyotiSa zAstra tathA anya brAhmaNa zAstromAM supariniSThita hoya che. te parivAko dAnadharma, zauyadharma, tithabhiSekane AkhyAna karatA, pApanA karatA, prarUpaNA karatA vicare che. temanA mate je koI azurI thAya che, te jaLa ane mATI vaDe prakSAlita karatA zuci-pavitra thAya che. e pramANe ame cokakhAcokakhA AcAravALA, zuci-zuci samAcAravALA thaIne abhiSekajaLa dvArA amane Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-44 thI 48 133 138 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda potAne pavitra karI nirvine svarge jaIzuM. te parivArajakone mArge cAlatA kUvA, taLAva, nadI, vAvaDI, puSkariNI, dIdhiMkA, muMjalikA, sarovara, sAgaramAM pravezavuM kAtuM nathI. gADA yAvat aMdamAnikAmAM besIne javAnuM kalAtuM nathI. te parivrAjakone ghoDA, hAthI, uMTa, baLada, pADA, gadheDA upara besIne javuM kAtuM nathI, te parivAkone naTapekSA yAvatuM mAgaipei revAnuM kAtuM. nathI. te parivrAjakone lIlI vanaspatino sparza karavo - ghana karavuM * staMbhanalUsaNa-utpAdana karavAnuM thatuM nathI. te parivrAjakone rIkathA, bhojanakathA, dezakathA, rajakathA, cokathA rUpa anadiMDa karavo kAto nathI. te parivrAjakone lohapas, rAMgapatra, dbhapama, jasadvapatra, zIzApAtra, phUpama, suvaNapatra ke anya koI bahumUlya (pas). dhAraNa karavuM kalcatuM nathI. mAtra tuMbapAtra, kASThapatra ane mATIpatra kahyuM che. te parivrAjakone lohabaMdhana, rAMgabaMdhana, taMba baMdhana yAvatuM bahumUlya (baMdhana) dhAraNa karavuM ka5tuM nathI. te parivAjakone vividha variAga ta vastro dhAraNa karavA kavAtA nathI. mAtra eka dhAtukata vastra ko. te parivrAjakane hAra, AdhAra, ekAvali, mukatAvali, kanakAvali, ratnAvali, muravI, kaMThamuravi, prAlaMbha, misaraka, kaTisUtraka, dazamudrikAnaMtaka, kaDaka, guTid, aMga, keyura, kuMDala, mugaTa, sUDAmaNine dhAraNa karavA na kaze mAtra tamapavitraka karo. te parivrAjakane grathima, veSTima, pUrima, saMghAtima cAra prakAranI mALA ghAraNa karavI na kare, mAtra eka kapaka lo. te parivrAjakane galu-caMdanakuMkuma vaDe zarIrane analiMpana karavuM na kahyuM. mAtra eka gaMgAnI mATI vaDe lepanA le che temane mAgadha prasthaka jaLa levuM kahyuM che. te paNa vahetukta vahetu nahIM. te paNa svaccha paNa kAdavavALuM pANI nahIM te paNa ghaNuM prasajjansApha paNa ghaNuM Apasa+gaMdu nahIM. te paNa gALeluM-gAza vinAnuM nahIM. te paNa devAyelu-adatta pANI nahIM, te paNa pIvAne mATe, hAtha-paga-cUra-camasa-prakSAlana ke nhAvA mATe nahIM. te pauiAjakone mAgadha tola mujaba AI ATaka pramANa jaLa levuM kahyuM che, te paNa vahetuna vahetu nahIM cAvatu datta nahIM te paNa hAtha-paga-svaracamasAkSAlanane mATe pIvA ke nhAvA mATe nahIM. ne parivrAjako AvA prakAranA vihArathI vicaratA ghaNAM varSono paryAya pALIne, kALamAse kALa karIne utkRSTathI lakSaloka kalpe devapaNe upaje che. tyAM ja temanI gati-sthiti che. te sthiti daza sAgaropamanI kahI che. bAkI pUrvavatu jANavuM. * vivecana-44 thI 48 : TET - nirgunca, sAdhu. kaMdapiya-vividha hAsyakArI, kukuIya-kutsita ceSTAdi [16/12] karanAra, je bhramara-nayana-vaMdana-kara-caraNa Adi vaDe bhAMDanI jema ceTa kare che jemake * pote hase che ane bIjAne hasAve che. moharica-mukharatA, vividha asaMbaddha pralApa. virapara gIta vaDe je rati-maNakIDA, te jene priya che te athavA gItaratika loko priya jene che te. sAmaeNapariyANa-zrAmasya paryAya, sAdhutva. paridhvAyaga-temAM saMkha-sAMkhya, buddhi-ahaMkAradi kArya, grAmavAdI, prakRti ane Izvarane jagatanA kAraNarUpe svIkAranArA. nADuM - yogI, adhyAtma zAstra anuSThAyI. kavi-kapila jemano devatA che te. sAMkhya-nirIzvara. bhiucca-mRgu, lokaprasiddha RSi vizeSa, temanA ziSya te bhArgava. haMsa-paramahaMsa-bahUdaka-kuDivratA, A cAre parivrAjakanA matanA ati vizeSa che. temAM 'haMsa', je parvata, kuhara, patha, Azrama, devakula, ArAmanA nivAsI bhikSArthe gAmamAM praveze che. "paramahaMsa' je nadIyulina samAgama pradezamAM vase che. gIra kaupIna ane kuzane tyAgIne prANone tyAge che. bahUdako gAmamAM eka saki ane nagaramAM pAMca rAtri prApta bhogone bhogave che. kuTIvatA-kuTIcara, teo gharamAM vartanArA, krodha-lobha-moha rahita ane ahaMkArane varjanArA hoya che. kahaparidhvAyaga-kRSNa parivrAjaka, e parivrAjaka vizeSa che, keTalAMka nArAyaNabhaktika kahe che. kaMDU Adi soLa parivrAjako lokathI jANavo. Tveda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda. pachI pAMcamo ItihAsa arthAt pusaNa. chaThTho nighaMTu nAme nAmakoza che. saMgovaMga-temAM ma - zikSA Adi, pAMga - aMganA vistArano prabaMdha. sarahassarahasya sahita, daMparyayakata. cAre vedonA sArA - adhyApana dvAra parvataka athavA mAraka, bIjA vismRta karelAne smaraNa karAvavAthI. pArasa-paryAgAmI, dhAraya-dhAraNa karavAne kSama. saDaMgavI-5 aMgavid, zikSAdi vicAka. sakritaMtavisAya-kApilIyama paMDita. saMkhANa-saMkhyAna, gaNitaskaMdhamAM supariniSThita. have SaDaMgone dazavitA kahe che - fNavaUTkha temAM zikSA-cAkSaranA svarUpanuM nirUpaka zAstra, -tathAvidha samaAcAra nirapeka zAstra ja, te zikSAkalA vAgaraNa-zabda lakSaNa zAstra, chaMda-padhavacana lakSaNa zAstra, niruta-zabdanI niruktinuM pratipAdaka. joIsamAyaNa-jyoti zAstra ane bIjA paNa ghaNAM brAhmaNonA-veda vyAkhyAnarUpa brAhmaNa saMbaMdhI zAstra ke Agama. bIjI vAyanAmAM "parivrAjaka saMbaMdhI nayomAM" evo pATha paNa che. suparinikriyasuniNAMta paNa hoya che. Apavaimana - kahetA, paNa9mANa-bodha karatAM, paamANa arthAta upapatti vaDe sthApanA karatA. cokhA cokhAyA-vimala deha nepacyavALA, nisvadha vyavahAravALA. zuM kahevA mAMge che ? zuci-zuci AcAravALA. abhiseyajalapUyapANa-abhiSekathI jaLa vaDe AtmA pavitrita karAya che te. tathA aviSeNa-vinanA abhAvathI agaDakUvo, vAvi-vApI, cAkoNa jaLAzaya vizeSa, pukhariNI-puSkariNI, kamaLathI yukta evuM vartuLa jaLAzaya. dIhiya-dIdhiMkA, sAraNI. guMjAliya-jAlikA atha vaka Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-44 thI 48 139 180 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sAraNI. sarasi-moTuM sarovara. HTI gADuM, ahIM yAvat karaNathI A pramANe jANavuM - ratha, vAna, yugya, maMli, thili, praharaNa ke zIbikA. A badhAMnI vyAkhyA pUrvavat karavI. hastikAyanI lasaNayA * saMzleSaNatA, sparza ghaTTaNayA-saMghana, zaMbhaNayA-staMbhana, udarvakaraNa. bhUsaNayA-hAtha vaDe panakAdinuM saMmArjana. upADaNayA-umUlana. umApavA ahIM yAvat zabdathI gapuka, sIsuM, karajana, jAyarUpuM, * x - loha, kAMsu, hArapuTa, maNi, zaMkha, dAMta, carma, cala, zaila zabda vizeSita pAko. anya tevA prakAranA mahaddhaNa mola. temAM 3 - loDhuM, rajata-rUpuM, jAtarUpa-suvarNa, kAyapathano vikAra, veDaMtiya-rUDhithI jANavuM. vRdloha-gikuTI. kAMsyaloha-kAMsAnuM ja, hArapuTaka-muktAzukitapuTa, rItikA-pItala. temAMnA koI eka, anAthI vyatirikta ke tevA prakAranA bhojanAdi kAryakaraNa samartha. mahatu-prabhUta, dhana-dravya, mUlya-pratIta. alAbupALa-tuMbaDAnuM vAsaNa. ayabaMdhana cAvatakaraNathI trapukabaMdhanathI zailabaMdhana sudhI pAtrAnI jema jANavuM. * x * bIjI pratamAM A baMne sUtra A pramANe samagra che. mAtra dhAturAvA sivAya. ahIM yugalika vastra jANavA. hAra Adi pUrvavatuM. mAtra 'dazamudrikAnaMtaka' rUDha zabdavathI, hAthanI AMgaLInI daza mudrikA jANavI. pavittaUT - aMgulIyaka. graMthima-graMthana vaDe celI mALArUpa, veSTima-mALAne vIMTIne banAvela, puSpalaMbUsaka Adi. pUmipUraNa dvArA nivRtta, paraspara nALA pravezana vaDe mAlyanI viziSTa racanA. - x - kaNapUraNakarNapUka, puSamaya karNa AbharaNa. mAgadhaka prasthaka-be asatanI eka prasRti, be prakRti vaDe eka setikA. cAra setikAno eka kuDava, cAra kuDavano eka prasthaka thAya che. cAra prasthakano AtaMka, cAra ADhakano droNa thAya che. AvA prakAranA lakSaNathI lalita mAgadhapastha che. te paNa vahetA jaLamAMthI arthAta nadhAdi zrotavartI levo. timita odaka-jenI nIce kAdava na hoya che. bahaprasanna-ati svaccha. pasthita-vastra vaDe gALela. pibitto-pIvA mATe, cayamasa-thALI vizeSa ane darvikA, kaDachI. * sUtra-49 : te kALe, te samaye aMbaDa parivrAjakanA 30o ziSyo, grISmakALa samayamAM jyeSThAmaLa mahinAmAM gaMgA mahAnadInA ubhayakuLathI kaMpilapura nagaNI purimatAla nagare vihAra karatA nIkaLyA. tyAre te parivrAjakone te agAmika, chigliqpAta, dIdhamANI aTavInA keTaloka dezAMtara gayA pachI, te pUrvagRhIta udaka anukrame paribhogavatA kSINa thayuM. tyAre te parivrAjako kSINa udaka thatAM tRNA vaDe parAbhavita thatAM dUra dUra sudhI pANIne denArAne na jotAM, paraspara bolAve che, bolAvIne A pramANe kahyuM - he devAnupiya! nikke ApaNe A agArmika cAvatu aTavInA keTalAMka dezAMtarane pAra karatA te pANI pAvata kSINa thayuM che. to he devAnapiyo e zreyakara che, ApaNe A aiAmika yAvat aTavImAM jaLa denArAnI cotarapha mAryA gayeSaNA karIe. A pramANe kahI ekabIjAnI pAse A Ano svIkAra kare che, svIkArIne te ajJAmika yAvata aTavImAM jaLa denArAnI cAre dizA-re vidizAmAM mANAgaveSaNA kare che. karIne pANIne denAra na maLatA, bIjI vakhata ekabIjAne bolAve che, bolAvIne Ama kahyuM - he devAnupiyo ! ahIM pANI ApanArA nathI, to ApaNane datta grahaNa karavuM kalpatuM nathI, adattanuM sevana kaWtuM. nathI, to ApaNe ahIM Apatti kALamAM paNa dad na svIkArIe, adad na sevIe, jethI ApaNe tapanA lopa karanArA na thaIe. to he devAnupiyo ! ApaNe mATe zreyaskara che ke tridaMDaka, kuMDikA, kaMcanikA, karoTika, bhisikA, chAlaka, aMkuzaka, kesaskiA, pavitraka, gaNemikA, chamaka, vAhana, pAdukA, dhAtukad vaone ekAMtamAM saMlekhana-jhosita karI, bhojana-pAnanA pratyAkhyAna karI pAdopagata anazana karIne kALanI apekSA na karIe. Ama karI ekabIjAne pAse A kathanano svIkAra karyo. svIkAra karIne bidaDaka yAvatu ekAMtamAM mUke che. mUkIne gaMgA mahAnadI avagAhe che, avagAhIne retInA saMthArAmAM saMthare che. retInA saMthArAmAM ArUDha thAya che, ArUDha thaIne pUrvAbhimukha rahI pausane besIne be hAtha joDIne cAvatu A pramANe kahyuM - arahaMta sAvat saMpAddhane namaskAra thAo. zramaNa bhagavata mahAvIra yAvat saMpattinI kAmanAvALAne namaskAra thAo. amArA dhamaciArya, dhamapadezaka saMbaDa parivrAjakane namaskAra thAo. pUrve paNa ApaNe aMkhaDa parivrAjaka pAse sthaLa prANAtipAtanA jAvajIva mATe pratyAkhyAna karela che. mRSAvAda ane adattAdAnane navajIva mATe pratyAkhyAna karela che. jAvajIva mATe sarve maithunanA pratyAkhyAna karela che. sthULa parigrahanA jAdjIva mATe pratyAkhyAna karela che * * - - have ApaNe zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse jAvAjIva mATe sarva prANAtipAtanA paccakkhANa karIe chIe. sarve krodha-mAna-mAyA-lobha-peja (rAga), hela, kalaha, abhyAkhyAna, vaizunya, paraparivAda, aratirati, mAyAmRSA, miyA-dazanazalyane na karavAnA paccakakhANa karIe chIe. rAvajIvane mATe sarve aAna-pAna-mdima-savAdima e cAre prakAranA AhArane jAvajIvana mATe paccakakhIe chIe. je A zarITa, ITa-kAMd-piya-manojJa-maNAma-svairya-vizvAsthasaMmata-bahumataanuma-bhAMDakaraMDaka samAna che, tene zIta-uNa-kSudhA-pipAsA-vyAla-coTa-DAMsamazaga ke vAtika-pittika-saMnipAtika vividha rogAnaMkarUpa parISaha-upasagoMna arthe tema sAcavela che, tene paNa chellA zvAsocchavAse vosirAvIe chIe ema karI saMlekhanA ArAdhanA karatA, bhojana-pAnanuM pratyAkhyAna karI, pAdopagata anazana karI, kALanI apekSA na karatAM vicare che. tyAre te parivrAjako ghaNAM bhojanane anazana vaDe chede che, chedIne, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-49 181 182 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda Alocana-pratikramaNa karI, samAdhi pAmI, kALa mAse kALa karIne brahmaloka kAmAM devapaNe utpanna thayA. tyAM temanI daza sAgaropamanI sthiti kahI che. teo paralokanA ArAdhaka che. bAkI badhuM pUrvavat che * vivecana-49 : je caraka parivrAjaka brahmaloke gayA, tenA upadarzanathI adhikRta arthanA samanane mATe kahe che - kAnUnamAusa - jayeSThA ke mULa nakhanI pUnama jemAM thAya te peThA mULa mAsa arthAt jeTha mAsa. agrAmika-avidhamAna prAmAdi. chinnApAtavyavacchinna ApAta-sArtha, gokulAdino saMyoga jemAM te. tathA tenA dIhamaddhAe-dI mArgamAM. sadAviMti-bolAve che, saMbhASa kare che. magaNagavesaNa - thALa - anvaya dharmathI anveSaNa ane gaveSaNa-vyatireka dharma vaDe anveSaNa e ja mArgaNA-gaveSaNA. sAiktie - bhogavavAne. kuvacita trei mAnattA evo pATha che. temAM bhaMjitaebhogavavAne, sAIjjitae-bhogavAvatA ke bhogavanAranI anumodanA karavAne. gidaMDaka-traNa daMDakono samAhAra. kuMDikA-kamaMDaluo, kAMcanikA-rudrAkSanI. mAlikA, karoTikA-mATInuM banela bhAjana vizeSa, bhisikA, vRSikA-besavAnI paDikA, chaNAlaya-cha nAlaka vALI mikAThikA. aMkuzakA-devanI pUjAne mATe vRkSa-pallava AkarSavAne. kesarikA-pramArjanA mATeno vara khaMDa, pavitrakA-nAmamaya gIlacaka. gaNetrikA-hAthanuM AbharaNa vizeSa. chatra ane upAnaha prasiddha che. dhAtuktA-nairika raMge raMgela vastra vizeSa. paDisaplekti-svIkAre che. saMpaliyaDanisanna-padAsane besela. prANAtipAtAdi vyAkhyA pUrvavatu. zarIra vizeSaNa vyAkhyA A pramANe che - ISTa eTale vallabha, kaMta-kAMta, kAkhyatvathI. piyapriya, sadA premaviSayavathI. manojJa-suMdara, maNoma-mana vaDe myate-prApta thAya che, pharI pharI yAta karAya che te maNAma. vegana - sarve padArtho madhya atizaya priyava thakI preya kvacit saMlekhanA-kaSAya zarIranuM kRSi-pAtaLuM karavuM te. joSaNA-prIti ke sevA. te tathA tenA vaDe je juSTa-sevita te saMlekhanA joSaNA vaDe ghUsatA - kSINa karAyela che che te. tathA bhojana-pAnanA pratyAkhyAna karela. pAvAva - pAdapaupagata, vRkSavatu niNaMdanapaNe avasthita. kAle aNavaDaMkhamANa-maraNanI apekSA na karatA. keTalAMka ati kaTa pAmelA maraNanI apekSA rAkhe che, tenA niSedha mATe kahe che. ANasaNAe cheThaMti-anazana vaDe parihare che. A badhAM ja ke deza viratimAM rahelA hatA chatAM parivrAjaka kiyAthI brahmaloke gayAM, ema jANavuM. anyathA A kathana niSphaLa ja thAya. dezaviratiphaLa, Amane paralokanA ArAdhakapaNuM che, brahmaloka gamana te parivrAjaka kriyAnuM phaLa che, tema na kahevuM. nahIM to mithyAdaSTi kapilAdine paNa te kaheta. * sUtra-pa0 : bhagavana! ghaNAM loko ekabIjAne ema kahe che, ema bhAkhe che, ema prarUpe che ke nize baDa parivrAjaka, kaeNpilapuranagaramAM so gharomAM hAra kare che, so gharomAM vasati kare che. bhagavAna ! te kevI rIte? gautama ! je ghaNAM loko ekabIjAne ema kahe che yAvatuM ema pape che - nize aMbai parivrAjaka kapilAmAM cAvatu e gharomAM vasati kare che. A artha satya che. gautama ! huM paNa ema kahuM chuM cAvatuM paDyuM che ke niSe bhaDa pazciAjaka yAva4 vasati kare che. bhagavAna ! ema kema kahyuM ke - aMbai parivrAjaka yAva4 vasati kare che ? gautama! baDa parivrAjakane prakRtibhadratAthI yAvata vinItapaNAthI, niraMtara cha-chanA tapokarsa vaDe, bAhune ud rAkhIne, sUyabhimukha thaI AtApanA bhUmimAM AtApanA letA zubha pariNAmathI, prazasta vizuddhayamAna vezyAthI, anyadA koI divase tenA Avaka karmonA phlayopazamathI IhApoha-mANAgaveSaNA karatA nIcalabdhi, vaikriya labdhi ane avadhijJAna labdhi samANa thaI che. tethI te aMbaDa parivrAjaka tevI vIyaladhi-vaikriyaladhi-avadhijJAnalabdhi samutpanna hovAthI lokone vismaya pamADavAnA hetuthI kaMpilapuranA so gharomAM yAvat vasati kare che. tethI he gautama ! ema kahyuM ke- AMbaDa pauijjaka kaMpilapuranagaranA so gharomAM yAvatu vase che. bhagavana / AMbaka parivrAjaka Apa devAnupiyanI pAse muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArikapaNe tajita thavA samartha che. nA, A artha saMgata nathI. gautama baDa parivrAjaka zrAvaka jIvAjIvano jJAtA yAvatu AtmAne bhAvita karatA vicare che. vizeSa e - ucchita phaTika, pAvRdhAra, vyakata aMta:pura gRhaddhara pravezI apaya na hato. AMbaDa pazciAjake zULa prANAtipAta cAvata parigrahanuM jAvajIva mATe pratyAkhyAna karela che. vizeSa e ke maithunanuM paccakkhANa jAvajIvane mATe sarvathA karela che. abaDane mAgamanathI atirikta gADAnI puri pramANa jaLamAM paNa B%-cairya, asthiramAM paNa mUDha vaDe dhairyanA AropaNathI. vesANiya-vizvAsa, jenuM prayojana che te vaiznAsika, parazarIra ja prAyaH avizvAsa hetu thAya che. samaya-saMmata, tenA karelA kAryonA saMmatapaNAthI. bahumaya-ghaNAMnI madhya mataISTa che je te bahumata. anumata-paiguNya darzana chatAM paNa pAchaLathI tene anumate thAya. bhaMDakaraMDaka samAna - AbharaNa, karaMDaka tuca upAdeya. tathA mA | sIya - Adi vyakata che. mAtra mA zabda niSedhAryuM che. ahIM spRzava e yathAyoga yojavuM. athavA mA e "A zarIra nahIM" ema vyAkhyA karavI. vAla-zApada ke sarpa. roga-kALa mahA vyAdhi, AtaMka-sadhadhAtI. parISaha-kSudhA Adi bAvIza upasargo-divya Adi. phusaMtu-sparzatA. - viTuM - e pramANe vicArIne je pALavuM te. yaMpa - A zarIra paNa, vosirAmi-tyAga karavo, visarjana karIne vicare che. saMlehaNA-zarIrane tapa vaDe kuza karavuM. tene ke tenA dvArA mitha - juSTa ke sevita. tathA "saMlehaNA khoSaNA khoSita." Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-50 183 zIghatAthI utaravAnuM kahyutuM nathI. abaDane gADI AdinI savArI kathatI nathI, ItyAdi pUrvavat kahevuM yAvat gaMgAnI mATInA lepa sudhI badhuM kahevuM. aMbaDa parivrAjakane AdhAkama, ozika, mIzAta, athavapUraka, pUtikarma, kItakRta, prAmitya, anisRSTa, abhyAhata, sthApita, racita, katArabhakta, darbhiAbhakadpANaka bhakta, Albhakta ke vaPSlikAbhakata, bhojana-pAna kalAtA na hatAM. aMbai parivrAjakane mUlabhojana yAvatu bIjabhojana khAvA-pIvA kalAtA na hatA. abhaDa parivrAjakane caturvidha anarthadaMDanA navajIvana mATe pratyAkhyAna hatA, te A pramANe-apadhyAnacarita pramAdAcarita, hiMcapadAna, pApa karmopadeza. tene mAgadha ardhacaDhaka jaLa levuM kAtuM hatuM. te paNa vahetu, na vahetu nahIM yAvat te paNa gALeluM-gALyA vinAnuM nahIM, te paNa sAvadha-niravadha samajIne nahIM te paNa sajIva-ajIva nahIM, te paNa dadadatta nahIM, te paNa dAMta, hAtha, paga, ca, camasane dhovAne mATe ke pIvAne mATe paNa nAna mATe nahIM. tene mAgadha ADhaka jaLa grahaNa karavuM kaze, te paNa vahetu yAvatu datta paNa adata nahIM, te paNa nhAvA mATe, paNa hAtha-pagaru-camasa dhovA ke pIvAne mATe nahIM baDane anyatIrthika, tenA deva ke anyatIrthika parigRhIta caityane vaMdana-namana cAvatuM papAsavA ka2tA nathI. sivAya ke ahata ane ahaMta caitya. - bhagavana ! AMbA kALamAse kALa karIne kyAM jaze ? kyAM upajaze ? gautamate uccAvacca zIla-qta-guNa-veramaNa-pratyAkhyAna-pauSadhopavAsa vaDe AtmAne bhAvita karatA ghaNAM varSo zramaNopAsaka payaya pALe che, pALIne mAsikI saMlekhanAthI AtmAne ArAdhI, sAITha bhakatone anazanathI chedIne, AlocanA-pratikamaNa karIne samAdhi prApta thaI, kALamANe kALa karI, bahAloke devapaNe utpanna thaze. tyAM keTalAMka devonI daza sAgaropama sthiti kahI che. tyAM bhaDa devanI paNa A sthiti thaze. tyAMthI Ayu-bhava-sthiti kSaya karI pachI cyavIne jyAM jaze ? kyAM upajaze ? gautama mahAvideha vAsamAM je kuLa Aya, dIpta, vitta, vistIrNa-vipula-bhavana-zayana-Asana-cAna-vAhanavALA kuLo che, jemAM bahu dhana tyirAjajad Adi che, Ayoga-prayoga saMpayukata che, vicchardita-prayura-bhojana pAna che, ghaNAM dAsI-dAsa-gAya-bheMsa-gheTA Adi che, ghaNAM loko aparibhUta che, tevA prakAranA kuLomAM putrapaNe upajaze. tyArapachI te bALaka garbhamAM AvyA pachI mAtA-pitA dharmamAM dea pratijJAvALA thaze. te tyAM nava mAsa patipUrNa ane sADAsAta ahorax vItyA pachI sukamAla hAtha-pagavALo yAvatuM zazi-saumyAkAra, kAMta, piyaEzani, surUSa bALakane janma Apaze. tyArapachI te bALakanA mAtA-pitA pahelA divase 184 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sthitipatitA karaze, bIjA divase caMdra-sUryanuM darzana karAvaze, cha divase jAgarikA karaze, agIyAramo divasa vItyA pachI azuci jAtakarma karaNathI nivRtta thaI, bAmo divaso saMprApta thatA, mAtApitA A AvA svarUpanuM gauNa, guNanijha nAma karaze. * * jyArathI amane A bALaka gamiAM Avyo tyArathI ame dharmamAM & pratijJAvALA thayA, tethI amArA A bALakanuM deDha pratijJadiLA thayA, tethI amArA bALakanuM DhapratijJa nAma thAo. tyAre te bALakanA mAtApitA tenuM "patijJa" e pramANe nAma pADaze. te daDhapatijJa bALakane tenA mAtA-pitA sAtireka ATha varSano thayo jANIne zobhana tithi-raNa-nakSatra-muhamAM kalacArya pAse laI jaze. tyArapachI te kalAcArya te daDhapatijJa bALakane jemAM gaNita pradhAna che te lekhAdi zakunaruta pattanI boMtera kaLA sutra-artha-karaNathI sAdhita karAvaze, zIkhavaze. te kaLA A pramANe - lekha, gaNita, rUpa, nRtya, gIta, vAjiMtra, savaragata, karagata, samatAla, dhuta, janavAda, pAsaka, aSTApada, paurakRtya, damaka avidhi, pAnavidhi, vastravidhi, vilepanavidhi, zayanavidhi, A, prahelikA, mAdhikA, gAthA, gItika, zloka, hiraNyakti , suvarNayukti, gaMdhayukti, sUyukti, AbharaNavidhi, taruNIpatikarma, zrI lakSaNa, puraSa lakSaNa, aa lakSaNa, hAthIlakSaNa, baLadalakSaNa, kukuTalakSaNa, cakalakSaNa, chaba laiNa, vAstuvidya, kaMdhAvAramAna, nagaramAna, vastunivezana, bRha, pratibRha, cAra, praticAra, cakalUha, garuDabUha, zakaTaTyUha, yuddha, niyuddha, yuvAtiyuddha, muSTiyuddha, bAhayuddha, utAyukta, puzastra, sarupavAha, dhanurveda, hiraNayapAka, suvarNapAka, vRdkheDa, sutApeDa, nAlikAkheDa, cheda, kaTacheda, sajIva, nita, zakunaud A boMtekaLA sadhAvI-zIkhavI mAtApitAne soMpyo. tyArapachI te daDhapratijJanA mAtA-pitAe te kalAcAryane vipula AzanapAna-manasvAdima vaDe, vagaMdhamALA-ahaMkAra vaDe sakAya, sanmAnyA. satakAra ane sanmAna karIne vipula jIvitAI pIrtidAna Ape che. ApIne vidAya karyo. tyArapachI te DhapratijJa bALaka boMtera kalA paMDita thayo, tenA nava saptAMga jAgRta thaI gayA. aDhAra dezI bhASAno vizArada thayo. gItaratI, gaMdharva-nRtya kuzaLa, AyodhI, hastIcodhI, rathayodhI, bAhuyodhI, bAhupamada, vikAucArI, sAhasika ane bhogane mATe paryApta samartha thayo. tyAre DhapatijJa dAskane mAtApitAe botera kalApaDid yAvatuM bhogasamartha jaNIne vipula bhoga, pAna-bhoga, layanabhoga, vastrabhoga, zayanabhoga, kAmabhogo vaDe nimaMtrita karaze. tyAre te DhAtijJa bALaka, vipula aewbhoga cAvatu zayanabhogamAM Asakata, anurakta, gRhaddha, yupanna thaza nahI. jema koI utpala, pau, kusuma, nalina, subhaga, sugaMdha, puMDarIka, mahApuMDarIka, zata, sahasatra, lakSatra [kamalo kAdavamAM janme che, pANImAM vRddhi pAme che, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-50 185 paNa pakarajamAM ke jalaramAM upalipta thatAM nathI. e pramANe DhAtijJa bALaka kAmamAM janmyo, bhogamAM vRddhi pAmyo paNa kAmaraja ke bhogarajamAM lIpta thaze nahIM, mitra-jJAti-nijaka-svajana-saMbaMdhi-parijanamAM lipta thaze nahIM. te tathArUpa sthaviro pAse kevala bodhi pAmaze, kevalabhodhi pAmIne, gharathI nIkaLI aNagArika pravayA leze. te icasimita cAvatuM gupta bahAcArI aNagAra thaze. te bhagavaMtane AvA vihArathI vicaratA anaMta, anuttara, nivyaghiAta, nirAvaraNa, kUna, paripUrNa kevaLa vara jJAnadarzana samutpanna thaze. tyAre te & pratijJA kevalI ghaNAM varSo kevalipayarane pALaze. kevaliSayayine pALIne, mAsikI saMlekhanAthI AtmAne ArAdhIne, sAITha bhakatone anArAna vaDe chedIne, je hetuthI naganabhAva ane muMsbhAvane karela, asnAna-Adatavana-kezalocabrahmacarya vAsa-Achaka-anopAhanaka-bhUmizaTyA-phalakazaccA-kAi zA-dhAgRha praveza-pAta ke prApta AhAramAM-bIjA dvArA hIlanA, khrisanA, niMdaNA, gahaNA, tAlanA, tarjanA, paribhavanA, pravyathanA-uccAvacca, grAmakaMTaka, bAvIza parISaha upasargone sahana kare che, te ane ArAdhIne chellA zvAsocchavAse siddha thaze, buddha thaze, mukata thaze, parinivRtta thaze, sarva duHkhono aMta karaze. * vivecana-5o : [nA Adi vyakata che, vizeSa A - prakRtibaddhatA ahIM cAvatu karaNathI "prakRti upazAMtatA, prakRti tanu krodha-mAna-mAyA lobha, mRdu mAInasaMpannatA, AlInatA, bhadratA'' levuM. avikSiptana-avizrAMtathIpagijhiya-pragRhya. pariNAma-jIvapariNati, adhya vasAna-manovizeSa, lesA-tejolezyAdi, tadAvaraNijja-vIyantara, vaikipalabdhi prApti nimitta avadhijJAnAvaraNa. IhA-zuM te Ama haze ke tema, evI sadaliocanAbhimukha matinI ceSTA. mUha-A Ama ja che, evo nizcaya, mArgaNAanvaya dharma Alocana - X - X * prAyaH sthANudhamAM ja ghaTe che. gaveSaNA-vyatireka dharma Alocana jemake - sthANuM ja che, A ziraHkaMDrayanAdi prAyaH puruSa dhamAM nathI. vIriyaladdhie - vIryalabdhi vaDe, ugiyaladdhIe-vaikriya labdhi vaDe. ohisANaladdhi-avadhijJAnalabdhi samutpa-vIryalabdhi Adi gaNa utpanna thayA. - X -x-x- sthAnAMgAdi pustakamAM ' mama:' ema dazavila che. 'mahAyanIvA nIva' ahIM cAvatu zabdathI Ama jANavuM - punya, pApane upalabdha. Azrava-saMvara-nirjara-kriyAadhikaraNa-baMdha-mokSa tatvamAM kuzaLa. ahIM Azrava - prANAtipAtAdi, saMvara - prANAtipAtaviramaNAdi, nirnI - karmanuM dezathI paNa, ziyA - kAyikI Adi, madhajaray - khaDagAdi nitina saMyojanAdi. vadhamokSa * karma viSayamAM. AnI vaDe jJAnasaMpannatA kahI. umA - avidhamAna sAhATya kutIrthikathI prerita thaI samyakatva avicalana prati bIjAnI sahAyanI apekSA karatA nathI. tethI ja kahe che - sevAsuranA muvaUTHvana ItyAdi. temAM sevA - vaimAniko, mayura nA - surakumAra, nAgakumAra 186 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda bhavanapati vizeSa. suvaNa-jyotika, kyAMka "garUDa' e pATha nathI. tethI suvaNasuvarNakumAra-bhavanapati vizeSa. yakSa-rAkSasa-kinnara-kaMpuraSa e vyaMtaranA bheda che. garuDa-garuDa cilavALA suvarNakumAra, gaMdharva ane mahoraNa, vyaMtaro che. A nirNanya pravacanamAM nissakiya-saMdeha rahita, nirdekhiya-bIjA darzananA pakSapAtathI mukta. ni_iigiccha-kULa prati zaMkArahita laddhaOM-artha zravaNathI labdhArtha. gahiya-avadhAraNathI gRhitArtha. puci -saMzaya thatAM pRSTA. ahiMgaya-adhigata artha ke abhigata arthavALA, arthanA avabodhathI. viNicchiya-audaMparyAyanAupalaMbhathI vinizcitArtha. tethI ja I - asthio, fEna - tenI madhye rahela dhAtu vizeSa, asthimijAthI premAnurAga-sarvajJanA pravacana prItilakSaNathI kuMTuMbhAdi roga vaDe raMgAyela mAphaka kta. kayA ullekhathI Ama kahe che - mayADasa ha ItyAdi. mayama - A, Auso-AyuSyamAna, putrAdine AmaMtraNa, kyAMka to unAthe' pATha che. zeSa - dhana, dhAnya, putra, kalaba, mitra, rAjya, kupavacanAdi. usiyaphalihA * unnata sphaTika yita jevuM che te. maunIndra pravacanathI pAmela paripuSTa manavALA. A vRddha vyAkhyA che. bIjA kahe che - ta - argalAnA sthAnathI upanIya-urvIkRta, tIrtho nahIM. kabATanA pAchaLanA bhAgathI dUra karAyela - evo artha che. athavA unRta-apagata, paridha-argalA jenA gRhadvAre te uskRita paridha ke utkRtaparidha arthAt audArya atizayathI atizaya dAna-dAyitvathI bhikSapravezane mATe jenA gRhadvAra khullA rahe che te. A badhuM baDane saMbhavatu nathI. kemake svayaM ja te bhikSuka che. tethI ja pustakamAM likhita-Usiyaphaliha ItyAdi traNa vizeSaNa kahetA nathI. apAvRta dvAra - bAraNA Adi vaDe baMdhana karAyela gRhadvAra. saddarzananA lAbhathI koI pAkhaMDIthI DaratA nathI. zobhana mArganA parigrahathI ughADA zire rahe che ema vRddha vyAkhyA che. koI kahe che bhikSaka pravezArthe audAryathI gRhadvAra baMdha karyA nathI. A baDane ghaTatuM nathI. viyatta lokone prItikara hovAthI aMtaHpura ke gRhanA dvAramAM jeno praveza che te. arthAt ati dhArmikapaNAthI je sarvatra AzaMkA hita che. che. bIjA kahe che - viyattora - aMtaHpura gRhadvArathI pItikara thatAM nathI, apahAra praveza rahita arthAtu ziSTajanano praveza jene che, te. A vizeSaNa IzcalatA rahitAne pratipAdana kare che, A paNa aMbaDane ghaTatuM nathI. kemake tene aMtaHpurano ja bhAva che. kyAMka A pATha A pramANe dekhAya che - vivetta - prItikAriNI ja, gRha ke aMtaHpuramAM pravezavAno AcAra che jeno te tathA tyajela che gRhamAM ke aMtaHpuramAM akasmAta praveza. vaDaz AThama, caudaza, amAsa, pUrNimAmAM. ahIM uddiSTa-amAsa. pratiSNa pauSadhanuM anupAlana karatA arthAt AhAra pauSadha Adi bhedathI cAre prakArano pauSadha karatA. zramaNa nirgasthane prAsuka, eSaNIya azana-pAnakhAdima-vAdima vaDe tathA vA-pAtra-kaMbala-pAdapIMchana vaDe. ahIM paDigraha eTale patra, pAyapuchaNa-pAdaprophANa, joharaNa. 3H - eka dravyane AzrIne, "va - dravya samudAyarUpa athavA auSadha Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-5o 183 triphaLAdi, bhaiSaja-pathya. prAtihAki pIThaphalaka zayyA saMsthAka vaDe pratilAbhita karatA. pratihAra-pAchuM ApavAnA hetuthI lIdhela. tenA vaDe pITha-Asana, phalaka-avakhaMbhanArthe kASTha vizeSa. zamyA-vasati ke zayana, jyAM prasArita paga vaDe suvAya che. saMskAraka-laghutara zayana. sItaLA nuraNana ItyAdi. temAM zIlavata-aNaad, guNa-guNavata, viramaNa-rAgAdi viti prakAre, pratyAkhyAna-namaskAra sahitAdi, pauSadhopavAsa-aSTamI Adi parva dinomAM upavasana-AhAra tyAga. cayA parigRhIta tapokama vaDe AtmAne bhAvita karatA. no $ avaraNIyaUNIT ItyAdi. akSazrota pramANa-gADAnA paiDAnI nAbhirUpa chidra pramANa mAga. sasarAha-akasmAta, jaladIthI. AdhAkamika ItyAdi vyakta che. mAtra radda - cita, te auzikano bheda che, jemake lADavAnA cUNadine pharI lADu rUpe kare athavA bhAta-dahIM Adi, je karaMbakAdipaNe viracita, te cita kahevAya. kAMtArabhakta-araNya, temAM bhikSukonA nivahArthe je saMskArAya che te. dumikSabhakta-dubhikSamAM je bhikSakane mATe saMskArAya che. A badhAM ozikAdinA bhedo che. varlDalikA bhakata-durdina mATenuM bhojana. glAnabhakta-bimArane Arogya mATe je apAya che. prApUrNakabhakata - koI paNa kyAMya jAya tyAre saMskArIne apAya che athavA ahIM Avela sAdhu Adine je apAya che te. mUlabhoyaNa-mULa AdinuM bhojana. ahIM cAvat karaNathI traNa pada jaNAya che. - MyA - kaMda eTale suraNakaMdAdi, nayaT - la eTale Ama Adi. fthavA * harita eTale madhura DraNa kaTaka bhAMDAdi. yoyaT * bIjo eTale zAli, tila Adi. bhokatuM-bhojana karavAnuM ke pAtuM - pIvAnuM, AdhAkamadi bhojana, pAna na kaze. apadhyAnena-Ad AdithI Acarita, Asevita je apadhyAnanuM je AsevanA te anarthadaMDa che. pamAdAyarica-pramAda vaDe - ghI, goLa Adi dravyonA sthaganAdi karaNamAM ALasa lakSaNathI Acarita te anarthadaMDa athavA pramAda vaDe Acarita che pramAdAcarita. hiMsaNayANa-hiMsa arthAt khagAdinuM pradAna-niprayojana ja bIjAne arpaNa te hiMsapradAna. pApakarmopadeza-paryojana vinA kRSi Adino upadeza. "sAvadha' karIne - je A jaLanuM parimANa karaNa, te jaLane sAvadha karIne. sAvadha kaI rIte ? jIvA-AzkAyikavALuM karIne athavA kaI rIte gALIne grahaNa kare che te kahe che - sAvadha karIne. te kaI rIte kare ? jIva vALuM karIne. ahIM pANInA porA che tema karIne. anyamUcika - arahaMta saMghanI apekSAthI, anya zAkyAdi. vaidya - arihaMta caitya arthAta jinapratimA. naWItidi - A apavAda kahyo. ahIM na - pratiSedha mATe che, ahaMta, ahaMta caitya sivAya. te jo padhriAjaka veSadhAraka hoya, anyatIthikanA devatAnA vaMdanAdino niSedha kahetA arvatanI paNa vaMdanAdino niSedha na thAya te jaNAvavA ahIM nagnastha mUkela che. kuvanna - utkRSTa, anukUSTa vaDe. 188 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda AkSaya-AyukarmanA dalika nirjaravANI. bhavakSaya-devabhava baMdhana rUpa karmagati AdinI nirjarAcI, sthiti kSaya-Ayukarma tathA te sivAyanI sthitino kSaya thavAthI. anaMtara carya caId-devabhava saMbaMdhI zarIra tyajIne athavA cyavana karIne. a-paripUrNa, diva-dItavAna, vita-vyAkhyAta zeSapaNe kRNikanA vartanavatu jANavA. tevA prakAranA kuLomAM - ahIM keTalAMka kuLomAM e pramANe zeSa jANavuM. puNattA - puruSapaNe. pRthvIyaffta - utpanna thaze. sthitipatita kuLa kramathI Avela putra janmocita anuSThAna vizeSa. caMda-sUrya darzanikA nAme paNa janmotsava vizeSa. jAgariya-rAtri jAgarikA, putra janmotsava vizeSa. nivRta-atikAMta thatA. asuI-azuciyukta, jAtakarma-prasava vyApAranuM je karaNa-vidhAna che. temAM bArasame divase athavA bAra divasono samAhAra te dvAdazAha, te divasa jenA vaDe pUrNa thAya che, te dvAdazAha divasa. temAM mAtA-pitAe A kahyuM - UvA pUrva - AvA rUpe-svabhAva jeno che, anyathA rUpe nathI, tevuM tarUpa gauNazuM kahe che ? guNa niSpanna, gauNa zabda apadhAna arthamAM paNa varte che, tethI ahIM kahyuM - guNanipaH. nAmadheja-prazasta nAma ja. A sthAne bIjI pratamAM "pAMca dhaNI vaDe parigRhIta" ItyAdi pATha dekhAya che, te pUrvavat vyAkhyAyita karavo. *x - eka hAthathI bIjA hAthamAM saMhUiyamANalaI javAto. eka khoLAmAMthI bIjA khoLAmAM ati usaMgathI bIjA usaMgamAM jatAM, usaMga sparzamukhane anubhavato. upanarcamAna - nartana karato. upagIyamAna - tathAvidha bAlocita gIta vizeSathI gavAto ke gavaDAvAto. upalAvyamAna - kIDAdi lAlanapAlana karato. upagrahayamAna-AliMgAto, apamAsyamAna - prAsa hita karAto. * x * ukaMThanA atirekathI nirdaya AliMgana vaDe na pIDAto, samIhita pUraNa karavAthI prayAsana karAto. parivaMdhamAna - stavanA karAto, paricuMmmAna - cuMbana karAto, paraphyumANa-dhumADA to - x - nivRta ke niyaMghiAta je girikaMdarA temAM rahela. have adhikRtu vAcanA - kaMIka adhika ATha varSa gayelA che jene jakhyAne che. tene arthathI-vyAkhyAnathI, karaNathI-prayogathI. sehAveha-sadhAve che, niSpAdana kare che. siphakhAveha-zikSA Ape che - abhyAsa karAve che. viSaya pariNayamed - kavayi temAM vijJa ja vijJaka, te A pariNata maga-buddhi Adi pariNAmavALo ja vijJaka pariNata mAtra. ahIM mAtrA zabda buddhayAdi pariNAmanA abhinavatvane jaNAvavA mATe che. navaMga- be zrotra, be netra, be ghANa, eka jIbha, eka vacA, eka mana. A nave sutelanI jema sukha-bALapaNAthI avyakta cetanAvALA, pratibodhita - cauvanathI vyakta cetanA yukta karAyela che jenA te. vyavahArabhASyamAM - zromAdi nava kahyuM che. hacajohI-aa vaDe yuddha karanAra. e rIte thayodhI ane bAhuyodhI. bAhu vaDe pramardana karanAra te bAhapramardI. viyAlacArI-sAhasikapaNAthI vikAle paNa- satrimAM paNa care che che. tethI ja sAhasika, sAtvika. atre nor - sAyarya bhogAnubhava samartha. no nati - na saMgasaMbaMdha karaze. no janafta - na saMga-prema, bhoga Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-50 189 190 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda saMbaMdha hetu karaze, apApta bhogonI AkAMkSA karaze nahIM. nALupapItte - te atyaMta temAM ekAgra manavALA thaze nahIM. je naIITH - atha zabdArthamAM athazabda-vAkya upakSepArle che. nAma zabda saMbhAvanA mATe che. 3Uti thA, utpala, utpalAdi padono arthabheda, varNa Adi vaDe lokathI jANavuM. vizeSa A - puMDarIka - zveta padha, paMka-kAdava, te ja raja, padma svarUpa uparaMjanathI, RNa avayava rUpacthI ke reNu-rajatulyavathI. kAmareja - kAma-zada ane rU5, te ja raja. bhogaraja - bhoga-gaMdha, rasa ane sparza, te rUpa ja. mitra-suhRda, jJAti-sajAtIya, nijaka-bhAI, putrAdi, svajana-mAmA Adi, saMbaMdhI-zvazurAdi, parijanadAsa Adi. kevalaM mohiM bujijhahiI - vizuddha samyagdarzana anubhavaze. athavuM te pAmaze. anaMta - anaMtArthaviSayatvathI, manuttara - sarvottamavathI. nivyaghiAta * kaTa, kayAdi vaDe apatitatavaNI. nirAvaraNa-kSAyikavaNI. kRzna-sarva arcanA grAhakavathI, pratipUrNa - sarva aMza samanvita. kevalavaranANadaMsaNa - sahAya rahita, tethI ja zreSTha jJAna ane darzana. temAM jJAna-vizeSa avabodharUpa che, darzana-sAmAnya avabodharUpa che. hIlaNA-janma, karma, marma udghana. niMdaNA-manathI kutsanA, khrisaNA - loka samakSa kutsA. gaheNAsamakSa ja kutsA karavI. tarjanA-mastakamAM aMguli Adi phoraNathI. * x * tADanA-thauDa Adi mAravA, pabhivaNA-paribhAva karavo. pravyathanA * bhaya utpAdanA vaDe, uccAvaya-utkRSTa, nikRSTa. gAmakaMTaya * Indriya samUhane pratikULa. sijhihii - siddha thaze, kRtakRtya thaze. bajhihiI-bodha pAmaze, kevaLajJAna vaDe sarva arthone jANe. muccihiI - sarva kamazothI mukta thaze. parinivvAhiI . parinirvANa pAmaze, karmakRta saMtApa bhAvathI zIta thaze. tethI zuM kahe che ? sarve du:khono aMta karaze. * sUtra-pa1 - je A pramANe gAma, Akara yAvatuM sannivezomAM pravati thaI zramaNa thAya che. te A - AcAryapatyanIka, upAdhyAyapatyanIka, kulapatyanIka, gaNapatyanIka, AcArya-upAdhyAyano apayazakAraka, avarNakAraka, akitikAraka, ghaNI ja asaddabhAvanA ubhAvanAthI, mithyAtvAbhiniveza thakI potAne, bhIjAne ane tadubhayane yujhAhita karatA, sutpAdita rad viyarIne ghaNAM varSo zAmaNa pracayi pALe che. pALIne te sthAnanI AlocanA-pratikramaNa karyA vinA kALamAse kALa karIne utkRSTathI lAMtaka kakSAmAM kilbiSika devamAM, kilbiSika devapaNe utpanna thAya che. tyAM ja tenI gati che, 13-sAgaropamanI sthiti che. teo anArAdhaka hoya che. bAkI pUrvavata te je A paryAptA saMjJA pAMcendriyatizayoniko hoya che. te A - jalacara, becara, sthalayara. temAM keTalAMka zubha pariNAmathI, prazasta AdhyavasAnathI, vizuddha thatI teyALI, tadAvaraNIya karmonA kSayopazamaeNI, IhA-poha-mAui gavepA karatA saMjJIpaNAthI pUrvavata bhavonI smRti utpanna thAya che. tyArapachI te samukta jAtismaraNathI svayaM ja pAMca aNuvatone svIkAre che, svIkArIne ghaNAM zIla-dd-guNa-veramaNa-pratyAkhyAna-pauSadhopavAsathI AtmAne bhAvita karatAM, ghaNAM varSonuM Ayu pALe che, pALIne bhakta pratyAkhyAna kare che. ghaNAM bhojanane anarAna vaDe chede che, chedIne AlocanA-pratikramaNa karIne, samAdhi pAmI, kALamANe kALa karI utkRSTathI sahamrAra kalAmAM devapaNe upayata pAme che. tyAM temanI gati 18-sAgaropamanI sthiti, paralokanA ArAdhaka thAya che. te je A gAma, Akara yAvatu saMnivezamAM AjIviko che, jevA ke - dvigRhamaMtarika, magRhamaMtarika, saptagRhamaMtarika, utpala beTika, gRha sAmudAnika, vidhatAMtarika, uNika jamaNa. te AvA svarUpanA vihANI vicaratA ghaNAM varSono payayi pALe che, pALIne kALamANe kALa karIne utkRSTathI acuta ko devapaNe utpanna thAya che. tyAM ja temanI gati, rara-sAgaropama sthiti, anArAdhaka thAya che. - X - te je A gAma, Akara yAvatu saHivezamAM pataMjita zramaNa hoya che. jemake - AtmotkarSaka, parArivArdika, bhUtikarmika, vAraMvAra kautuka kAraka, teo AvA prakAranA vihArathI vicaratA ghaNAM varSono grAmaya yaSi pALIne te sthAnanI AlocanA, pratikramaNa na karIne kALamAse kALa karIne utkRSTathI ayuta kalAmAM abhiyogika devamAM devapaNe upapAta pAme che. tyAM temanI gati che, bAvIza sAgaropamanI sthiti che, paralokanA anArAdhaka che. bAkI pUrvavatuM. te je A gAma, Akara yAvatu saMnivezamAM nikuvo hoya che jevA ke - mahurata, jIvapadezika, AMtatika, sAmudika, saikriya, airAzika, addhika. A sAta pravacana nikuvo kevaLa caya, liMga grAmasyA, mizrAdesTi, ghaNI asatu ubhAvanAthI, mithyAtvAbhinivezathI potAne, bIjAne ane tadubhayane sugrahita karatA, vyutpAdita karatA vicarIne ghaNAM varSo grAmaraya paryAya pALe che. pALIne kALamANe kALa karIne utkRSTathI uparI zaiveyakamAM devapaNe upapAta thAya che. tyAM temanI gati, ekajhIza sAgaropama sthiti che, paralokanA ArAdhaka thAya che, bAkI pUrvavatu.. te je A gAma, Akara, cAvata sadhivezamAM manuSyo thAya che, jevA ke - athAbhI, aparigrahI, dhArmika, dhamanuiga, dharmiSTha, dhamAiyI, dhamapaloDI, paraMjana, rAmasamudAcAra, dhamakI AjIvikA karanArA, suzIla, suvatI, supatyAnaMda hoya che teo sAdhu pAse eka-jAvajIva mATe prANAtipAtathI prativirata, ekathiI Apativirata e rIte cAvatu parigrahI, eka krodha, mAna, mAyA, lobha, prema, kalaha, abhyAkhyAna, vaizunya, paraMparitAda, aratirati, mAyAmRSAvAda, mithyA darzanazalyathI navajIva mATe prativirata ane ekathiI apativirata ethiI jAvajIva mATe AraMbha-samAraMbhathI prativirata ane ekaracathiI. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-51 192 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda Apativirata, ekacaNiI karaNa-kArAdNathI ghavajIva mATe prativirata ane ekaspathiI Apativirata, essathiI jAvAjIva mATe pAna-macAvana thakI prativirata ane ekacyathiI pAcana-pacAvanathI Apativirata.. (-tazA-) ethiI kuNa-pizNa-tana-tADana-vadha-baMdha-pariphalezathI navajIvane mATe prativirata ane ekathiI apativirata che. ekarIi nAna, madana, vaka, vilepana, zabda, sparza, sa, rUpa, gaMdha, mALA, alaMkArathI navajIvALuM prativirad, kAcathI Apativirata hoya. je AvA ane AvA prakAranA sAvadhayoga mukta karmavALA, bIjAnA prANone paritApa karanArA thAya che, tenAthI cAvatu ekacyathI apativirata che. evA zrAvako hoya che, jIva-jIvanA jJAtA, upalabdha punya-pApa, AzradsaMva-nirjarA-kriyA-adhikaraNa-baMdha-mokSa kuzala, sahAyanA anicchaka, deva-asuranAga-ca-rAkSasa-kiMna+kiMdharama-garaDa-gaMdharva-mahomAdi devagaNa vaDe nirthIi pravayanathI anatikamaNIya, nirgastha pravacanamAM nizaMkita, nikAMkSita, nirvicitsika, labdhArtha, gRhItArtha, pRcchitAtha, abhigatAtha, vinizcitAtha, asthi-mijoma-anurAgarakta hoya che. he AyuSyamAn ! ninya pravacana ja atharUpa che, A paramArtha che, bAkI badhuM anarthaka che. ucchita phaTika, pAvRtta dvAravALA, tyaktAMtapura pagRhadvAra praveza, caudaza-AThama-amAsa-pUname pratipUrNa pauSadhane samyapha pAlana karatA, zramaNa nigranthane pAsuka eSaNIya. zana-pAnakhAdima-vAdima vaDe, vasa-paga-kaMbala-pAdapoMchanaka vaDe, auSadha-bheSaja vaDe, prAtihArika pITha-phaka-zasya-saMthaka vaDe pratilAbhita karatA vicare che, vicarIne bhojananA pratyAkhyAna kare che, teo ghaNAM bhojanane anazana vaDe chede che, chedIne AlocanA-pratikramaNa karI, samAdhi pAmIne, kALamAse kALa karIne, utkRSTathI acuta kalAmAM devapaNe upayata pAme che. tyAM temanI gati, bAvIza sAgaropamanI sthiti, ArAdhaka thAya, bAkI pUrvavatu. je A gAma, Ara yAvatu saMnivezamAM manuSyo hoya che, te A - anAraMbha, aparigraha, dhArmika yAvatu AjIvikA karanAra, suzIla, suvata, supatyAnaMda, te sAdhuo sarvathA prANAtipAta prativirata yAvatu sarvathA parigrahathI prativirata, sarvathA krodha-mAna-mAyA-lobha yAvatu miyAdazanirAlyathI prativirata, sarvathA AraMbha-samAraMbhathI prativirata, sarvathA karaNa-kArAvaNathI prativirata, savathA pacana-pacAvanathI prativirata, sarvathA kuNa-piTTaNa-tana-tADana-vadha-baMdhaparikalezathI prativirata, sarvathA nAna-mana-varNaka-vilepana-zabda--rasa-rUpagaMt-mALA-ahaMkArathI prativirata, je AvA ane AvA prakAranA sAvadha yogathI yukata, parapANa paritApanAra kamano aMta karanAra tathA tenAthI jAvajIvane mATe prativirata hoya che. te je koI aNagAra hoya che te Iyasimita, bhASAsamita cAvatu A niltha pravacanane AgaLa karIne vicAre che. te bhagavaMtone A vihArathI vicaratA keTalAMkane anaMta yAvata kevalavara jJAnadarzana utpanna thAya che, teo ghaNAM varSo kevati paryAya pALe che, pALIne bhakta pratyAkhyAna kare che, ghaNAM bhojanane anazana vaDe chede che, chedIne je hetune mATe nagnabhAva dhAraNa karela che, yAvat aMta kare che. je keTalAMkane kevaLa vara jJAnadarzana utpanna thatA nathI teo ghaNAM varSo chA payaya pALe che, maLIne AbAdhA utpanna thatA ke na thatAM bhakatapatyAkhyAna kare che. ghaNAM bhojanane anazana vaDe chedIne je prayojana mATe naganabhAva dhAraNa karela che yAvata ane ArAdhI chellA zvAsocchavAse anaMta, anuttara, nivyaghiAta, nirAvaraNa, rana, patipUrNa, keLavarAdi zanine prApta kare che, tyArapachI siddha thAya che yAvatu sarve duHkhono aMta kare che. keTalAMka vaLI eka bhava karanArA, pUvakarma avazeSa rahetA kALamAse kALa karIne utkRSTa savathisiddha mahAvimAnamAM devapaNe upapAta pAme che. tyAM temanI gati che, tenIza sAgaropamanI sthiti hoya che. teo ArAdhaka hoya che. bAkI badhuM pUrvavat. je A gAma, Akara yAvata saMnivezamAM manuSyo hoya che, te - sarvakAma virata, sarvaroga virata, sarva saMgathI atIta, sarva nehane ullaMghI gayela, krodhI, nikobI, sIsakolI, e pramANe mAna-mAyA-lobha kSINa karelA anukrame ATha karma prakRtiono kSaya karIne upara lokANe pratiSThita thAya che. * vivecana-51 - avasAna parAkramakRta sarvadigAmI athavA prakhyAti, te yaza, tenA pratiSedhathI ayaza. avaDNakArazya-avajJA, anAdara ke avarNa, varNanuM na karavuM. akirtikAraka - dAnakRta ekadigAminI ke prasiddhi, kIrti-tenA niSedhathI akIrti. asadbhAva-avidhamAna arthanI udbhAvanA-upekSaNa. micchaiAbhinivesa-vastuviparyAsa athavA mithyAdarzana nAmaka karmanI sApekSatAthI abhiniveza-yita avaTaMbha. vagrAhemANa-ku-grahamAM joDatA. vupAemANa-asat bhAvobhAvanAmAM samartha karatA. aNAvoIsa apaDikAMta - gurunI samIpe AlocanA na karela, tethI doSathI anivRta. AvAne viziSTa zrAmasyajanya devatva ane pratyunIkatA janya kibiSikatva maLe che. teo caMDAlapAyaH deva thAya. saMjJIpUrvajAImaraNa-saMjJI thaIne pUrvabhavanuM smaraNa. AjIvika-gozAlaka matAnuvartI. dughAMtarica-eka gharamAM bhikSA laIne abhigraha vizeSathI be ghara oLaMgIne pharI bhikSAne grahaNa kare che. paNa niraMtara ke ekAMtara gharamAMthI bhikSA na le. be ghanA aMtarathI bhikSAgrahaNa jemane che te dvigRhAMtarika jANavA. e rIte traNa gRhamaMtarika ane sAta gRhAMtarika jANavA. upalabaeNTiya-niyama vizeSathI grahaNa karela zaikSaG vaDe jemAM che te utpalavaMtikA. gRhasamudAna-pratigRhe Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-51 193 194 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda bhikSA jemAM grahaNapaNe hoya che te. vijyaMtariya-vijaLI thatAM aMtamAM jemane bhikSA grahaNa che te. vijaLI thAya tyAre bhikSA na le. ukriyAsamaNa-moTa mATInA bhAjana vizeSa, temAM pravezI je tapa kare che te uSTrikA zramaNa, A padane AzrIne vyAkhyA karI che. jemAM AtmokarSa che, te AtmokarSikA. parapasviAIya-bbIjAnI niMdA jemAM che che. bhUtikarma - varitonA upadravanI rakSArthe bhUtidAna jemAM che te. punApuna: kautukasaubhAgyAdi nimitta bIjAne svapanAdi tenA kata, te kautukakAraka. abhiyogaAdeza karmamAM niyata te Abhiyogika. AmanuM devatva cAsTiAgI Abhiyogikava ane AtmokarSathI che. bahurata-ghaNAM siddhAMtomAM rata-Asakta, ghaNAM ja siddhAMta vaDe kArya niust thAya che, eka samayathI nahIM, e pramANe bolavAsa. tevA jamAlinA matane anusaranArA te. - - - jIvapradeza - jIva ane pradeza eka ja che jemanA mate te, eka pradezathI jUna jIva na thAya, je eka pradezathI pUrNa thaIne jIva thAya che, te eka ja pradeza jIva thAya che, e pramANe bolanAra tiSyaguptAcArya matAvisaMvAdI. avyakta - A sarva jagat sAdhu Adi viSayamAM A zramaNa che ke deva che ? ItyAdi vivita pratibhAsanA udayanA abhAvathI te avyakta vastu che tevA matavALA. ASADhAcAryanA ziSyonA matane anusaranArAo. - x * sAmucchedika-nArakAdibhAvono pratikSaNa samuccheda-kSayane kahenAra. acchamitranA matane anusaranArA. dokiriya-zIta vedanA ane uSNavedanAdi svarUpa eka samaye jIvo anubhave che, evuM bolanArA che, gaMgA AryamatAnuvartI. te siya-traNa rAzi jIva-jIva-nojIva rUpa che tema kahenAra te aizika-rohaguptamatAnusArI. baddhikaabaddha satkarma kaMcuka pArzathI pRSTa mAtrane jIvane anusare che evuM kahenArA, goThAmAhilanA matanA anusaranArA. - X - X - - pravacana nihava-jinAgamano apalApa kare che, anyathA tenA ekadezano svIkAra kare che te. mithyAdaSTi-viparIta bodhavALA caya-bhikSATana Adi kriyA vaDe liMgavezathI, joharaNAdithI sAdhutUlya. dhArmika-dharma-zruta cAritrarUpathI je vicAre che te. AvuM kaI rIte te kahe che - dhamanuga-kRtarUpa dharmane anusare che te. te kaI rIte ? dharmiSTha-zrutarUpa dharma ja ISTavalabha, pUjita che jemAM te. athavA dharmane veTa athavA dharma jemAM che te dharmiNa. te ja bIja karatA atizayavaMta hoya che. tethI ja dhammaphakhAI-dharmane kahanAra, bhavyone pratipAdana karanAra te athavA dharmathI jenI khyAti-prasiddhi che te. dhammapaloI-dharmane upAdeyapaNe jue che ke pAkhaMDIonI gaveSaNA kare che te dharmapralokI. dharma gaveSaNA pachI dhammAlajaNa-dharmamAM prakRTa rAga kare che - Asakata rahe che te. tethI dharmasamudAcAra-dharmarUpa cAritrAtmaka sadAcAra ke sapramoda jemAM che te. tethI ja dhameNa roDa viniM komANacAstri avirodhI gharmathI ja ke zrutaavirodhathI 16/13 vRtti-jIvikA karanArA-karIne vicaranArA. - - - sunvaya-zobhanacita vRttivALA. supaDiyAsaMdA-cittano AhAda jemAM che supratyAnaMda, sAdhupu-viSaya bhUtomAM athavA 'sAhahiM'no uttara vAkaya sAthe saMbaMdha joDe che. - x - ekacca prANAtipAtathI - ekathI paNa sarvathI nahIM. ahIM pAThAMtaramAM gAthA pATha che. temAM eka ja ekakika che. *x-x* micchAdaMsaNasalAo - mithyAdarzanatarjanya cAnyatIciMkane vaMdanAdi kriyA, tenA bhAvathI virata, paNa rAjAdi abhiyoga hoya to avirata rahe. jaurfpaTTaT0 ItyAdi. temAM kuna-khadirAdi mAphaka cheda vizeSa karavo te. piTTaNa-vastrAdi mAphaka mudgarAdi vaDe pITavA, tarjana-bIjAne - "he jAlima tuM jANe che" evA vAkayathI tarjanA kare. tADanA-thappaDa Adi vaDe mAravA athavA tAlana-gRhadvArAdine tALA vaDe baMdha karavA. vadha-mAraNa, baMdha-doraDAdi vaDe bAMdhavA, pariphleza-bAdhA utpanna karavI. sAvajogovahiya-sAvadhayoga auSadhikA-mAyA prayojana, kapAya pratyayI. athavA upakaraNa prayojata je che te. kammata-vyApAra aMzo. bIjI vAcanAmAM "sAvajjA alohiyAkarmAta" pATha che. ahIM abodhikA-avidhamAnabodhikA. A pramANe sAmAnyathI kahela manuSyonA vizeSa nirdezanA kahe che, ItyAdi. - X - mAthA - rogAdi bAdhAmAM, ekacya-asAdhAraNa guNavathI advitIya manujabhava bhAvinI. athavA a-ijemAM eka zarIra bAkI che te. punaH zabda pUrvokta arthanI apekSAe uttara vAkyarthanA vizeSa dhotanArthe che. bIjA kahe che - - kevaLajJAnabhAjana vaDe, rvatAra - bhatAra, anuSThAna vizeSA sevanAra ke bhavathI rakSaNa ApanAra, - X - X - saqkAmavirata-sarve kAmathI, samasta zabdAdi viSayathI virata-nivRta ke tenAthI virata-utsukatAthI rahita je che te. kemake savarAmaviraca-sarvarAgathI, samasta viSayAbhimukhya hetabhata Atma pariNAma vizeSathI virata-nivRta je che te. savvasaMgAtItabadhAM ja saMga-mAtApitAdi saMbaMdhathI atIta-apakAMta che. kemake saqsimeha airSatamAtA Adi saMbaMdha hetu atikAMta-tyAga karanAra che. akkoha-krodhanA viphalIkaraNathI, nikkoha-udayanA abhAvathI, A ja kaI rIte? te kahe che - kSINakrodha-kSINakodha mohanIya. athavA A kAryaka zabdo che. * sUtra-pa2 thI 54 - (pa) bhagavana bhAvitAtmA aNagara kevalIsamudAMtathI samavahata thaIne kevalakatha lokane sparzI rahe che? hA, rahe che. bhagavatu ! teo zuM kevalakatha lokamAM te nirjarA pudgalathI sparze ? hA, sparze. bhagavan! chAstha manuNa te nirjarA pudagalanI kaMIka varSathI vaNa, gaMdhathI gaMdha, rasathI sa, jANe-jue? gautama ! A artha saMgata nathI. bhagavAna ! ema kema kahyuM ke chAstha manuSya nirjarA yugalone kaMIpaNa vaNathI vaNa yAvat na jANe-na jue ? gautama ! A jaMbhUdvIpa dvIpa sarve Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrapara thI pa4 15 196 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda dvIpasamudromAM savathI aMdarano, badhAMthI nAno, telanA pUDalAnA AkAre saMsthita evo vRd, ratha cakravAla saMsthAna saMsthita evo vRtta, puSkaNikA saMsthAne saMsthita evo vrata, patipUrNa caMdra saMsthAne saMsthita evo vrata, eka lAkha yojana laMbAI- vibhaNI, 3,16,rara3 yojana, traNa koza, 28 dhana, 1all aMgulathI. kaMIka vizeSa parikSepathI kahelo che. koI mahartika, mahAdhutika, mahAbalI, mahAyazasvI, mahAsaumya, mahAnubhAva deva, vilepana sahita gaMdhanA dAbhaDAne laIne tene vikhere, vikherIne yAvatu Ama karI kevalakalpa jaMbUdvIpane traNa capaTI vagADavA jeTalA samayamAM ekavIza vakhata bhramaNa karIne jaldI pAcho Ave. to he gautamI te kevalakalpa jaMbUdvIpa dvIpamAM te ghANa yugalane sparze ? hA, zuM ? gautama ! cha%Astha manuSya ghANa yugalone kaMIka vaNathI vaNa yAvat jANe jue ? bhAvanuM che te artha saMgata nathI. he gautama ! te kAraNathI kahyuM ke chAstha manuSya ne nirjarA yugalane vaNathI varNa yAva4 kaMI paNa na jANe - na jue. te yugalo ATalA sUkSma kahyA che. he AyuSyamAna zramaNo ! te yugalo samagra lokano sparza karIne sthita rahe che. bhagavan! kevalI kayA kAraNe samughAta kare che ? kevalI zA mATe samughAta karIne jAya che ? gautama! kevalIne cAra kamazio kSINa thayA hotA nathI. te A - vedanIya, Ayu, nAma, gotra. temAM sauthI vadhu vedanIya karma hoya che. sauthI thoDAM Ayakarma hoya che. bAMdhana ane sthiti vaDe viSamane sama kare che. baMdhana ane sthitithI visamane sama karavAne mATe kevaLI samavahata thAya che. e rIte vize kevalI samudghatine kare che. bhagavad ! badhAM ja kevalI, samudyAta kare che? nA, artha saMgata nathI. [53] samughAta karyA vinA ja anaMta kevalI, jina jarAmaraNathI vipamukata thaI uttama siddhi gatine pAmyA che. [54] bhagavat ! AvajIkaraNa keTalA samayanuM kahela che ? gautama ! asaMkhyAtasamayika aMtamuhUrta kahela che. bhagavAna ! kevalI muddaghAta keTalA samayanA kahela che. gautama! ATha samayanuM kahe che. te A pramANe - pahelA samaye daMDa kare che, bIja samaye kapATa kare che, trIja samaye mathana kare che, cothA samaye lokane pure che, pAMcamAM samaye lokanuM pratisaMharaNa kare che, chake samaye maMthananuM pratisaMharaNa kare che. sAtame samaye kapATane pratisaMhare che, AThame samaya daMDane patisaMhare che. paDisaMharaNa karIne pachI zarIrastha thAya. bhagavat che tevA samuddaghAtamAM jatAM zuM manoyogane joDe che ? vacanayogane De che kAyayogane zeDa che ? gautama! manoyogane joDatA nathI, vacanayogane joDatA nathI, paNa kAyayogane joDe che. kAyayogane joDatAM zuM audAki zarIra kAyayogane joDe che? dArika migra zarIra kAyayogane joDe che ? saikriyazarIrakAma yogane joDe che? vaikriksa mizra zarIra kAyayogane joDe che ? ke kAmaNazarIra kAyayogane joDe che? gautama ! audArikazarIra kAyayogane joDe che, audAki mizra zarIrakAma yogane joDe che, vaikiya zarIraphAya yogane joDatA nathI, aikriyamizra zarIrakAya yogane joDatA nathI, AhAphazarIra kAyayogane joDatA nathI, AhArakamizazarIra kAyayogane joDatA nathI, kAmaNazarIra kAma yogane paNa joDe che, bIjA-chaThThA ane sAMtamAM samayamAM audArika-mizrazarIra kAyayogane joDe che, bIjA-cothA-pAMcamAmAM kAmaNazarIra kAyayogane joDe che. bhagavAna ! te tevA samughAtagata siddha-buddha-mukata-parinivR-sarva duHkhonA aMtakara thAya ? artha saMgata nathI. te tyAMthI pratinivRtta thaI, * x * pachI ahIM pAchA Ave che. AvIne pachI manoyogane vacanayogane, kAyayogane paNa joDe che. manoyogamAM joDAyela che satyamanoyogane joDe che ke mRSAmanoyogane, satyAmRNA-manoyogane ke asatyAmRSA manoyogane joDe che? gautama! satyamano yogane joDe che, aSA manoyogane joDatA nathI. satyAmRSA manoyogane joDatA nathI. atyAmRSA manoyogane paNa joDe che. vacanayogane joDatAM zuM satyavacana yogane joDe che ke yAvatu asatyAmRSA vacanayogane joDe che ? gautama ! satyavacana ane asatyAmRSA vacana yogane joDe che paNa mRSAvacanayogane ane satyAmRSA vacanayogane joDatA nathI. kAyayogane joDatAM Ave che, ubhe che, bese che, suve che, ullaMghe che, praddhe che, topaNa-avakSepaNa-tiryakropaNa kare che. prAtihAsika pITha-phalaka-zadhyA-saMstAraka pAchA Ape che. * vivecana : A pramANe upapAta kahyo. have anaMtarokta siddha upApAta saMbaMdhathI tenA kAraNabhUta samudadhAtAdi kahe che - temAM kevali samadaghAtathI, kapAyAdi samaghAtathI nahIM, samavahata-vikSiAta pradeza. kevalakalA-saMpUrNa. athavA kevala-saMpUrNa, kalA-svakArya karavAmAM samartha vasturUpa. te nirjarApadhAna pudgala, jIva vaDe akamatApAdita karyapadeza. te nirjarA pudgala vaDe sRSTa-vyApta... chAsya-niratizayajJAnayukta * x * chAstha paNa viziSTAvadhi jJAnayukta nirjasa pulone jANe che. vaNeNaM vaNa-varNapaNe arthAta cAyAbhya. varNa-kALAvaNadine vizeSathI jANe che, sAmAnyathI jue che. A artha saMgata nathI. karma pulonA sAtizaya jJAnagakhyatvathI, kahyuM. savaciMtaka, sarvekSalaka, vRta, modakavatuM vRd, ghanavRtta paNa hoya, tenA vyavacchedathI prataravRtatA jaNAvavA kahe che - telanA phUDalA AkAre rahela. * * * cavAla-maMDala, maMDalava dharmayogathI rathacavAla. padAbIjakoza * * * * * * * tihiM accharAnivAehiM - traNa capaTI vagADatAM ja, tisatkhuto-ekavIza. vakhata. havva-zIgha, ghANapoggala-gaMdhapudgala * x * x * esuhumANa-ATalA sUkSma. atha te eTalA sUkSma hoya che ke je chAstha vaNiida vaDe jANatA nathI. samaNAusso * he zramaNa ! he AyuSyamAn ! athavA zramaNa evA A AyuSyamAt, te AmaMtraNa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-para thI 54 193 198 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda che. atisUmavathI baMdha pudgalone jANatA nathI, A pramANe nirjarApudgalo paNa TAMta-upanaya che. bhagavad kevalI zA mATe samavahata thAya che - Ama pradezone dizAmAM prakSepa che. A ja vAta sukhe samajavA bIjA vAkyathI kahe che ? kevalI samuThThAtamAM zA mATe jAya che ? apalikakhINa-sthitinA akSayathI. kyAMka aveditA, anijiNa pado paNa che. temAM kavitA - teno rasa na anubhavavAthI, mananA - tenA pradezo jIvapadezathI kharI paDyA nathI mATe. te kevali je samuThThAta kare che, badhAM nahIM. keTalAMka samudhdhAta na karavA chatAM karmonuM samapaNuM pAme che - vaMdhaUT - pradezabaMdha ane anubhAga baMdhane AzrIne. kiruM . sthitibaMdha vizeSane AzrIne. baMdha ane sthitinI visamatAne samA karavA samuddhAta kare che. A pramANe akSara ghaTanA che - nize baMdha Adi vaDe viSamane sama karavAne mATe kevalI samuThThAta kare che. AvarjIkaraNa-udiraNA AvalikAmAM karma prakSepa vyApAra 5. te kevali samuddhAta svIkArela pahelA ja kare che. pahelA samaye daMDa-potAnA deha viThaMbha urva-adha baMne bAju lAMbA lokAMtagAmI jIvapradeza samUhane daMDasthAnIya kevalI jJAnanA AbhogathI kare che. bIjA samaye te ja daMDa pUrva-pazcima be dizAmAM prasArIne paDakhAMnA lokAMtagAmI kapATa jevA kare che. bIjA samaye te ja kapATa dakSiNa-uttara be dizAmAM prasArIne mathana sardeza lokAMta sudhI kare che. cothA samaye lokanikuTa vaDe mananA aMtarone pUre che. tenAthI sarvaloka pUrita thAya che. pAMcamAM samaye manthAntarapUkavathI je lokapUraka pradezo che, te lokazabdathI kahevAya che. tethI mantAMtarAla pUraka pradezone saMharI mathistha thAya che, madhyAkAra vyavasthApita pradezone saMharIne kapATastha thAya che, tema jANavuM. (e pramANe chaThThA samaye karyA pachI) sAtamA samaye kapATAkAra dhAraka pradezone saMkaraNathI daMDastha thayA che. AThamAM samaye daMDane saMharI zarIrastha thAya. ahIM zabdavRttithI kALabhede che. * x * paNa arthavRttithI nathI. kemake baMne kriyA aSTamasamaye thanArarUpe kahevAI che. | manoyoga ke vacanayogane joDatAM nathI, kemake tenA prayojanano abhAva che. kAyayoga vicAraNAmAM sAta prakAre kAyayoga che. temAM dArika zarIra kAyayogavyApAra, te vAcA Adine paNa hoya che, tethI kAyA zabdathI vizeSitapaNe kAyayoga kahyuM, te aneka bhede nahIM paNa audAki zarIrathI vizeSita karela che. temAM udAsa zeSa pugala apekSAe sthala pudgala vaDe nivRtta te dArika * x - te zarIrano kAyayoga, te dArika zarIra kAyayoga audArika mizraka nAme je zarIra, teno je kAyayoga te je rIte che te audArika mizrazarIra kAyayoga. te kArmaNa, audAki baMne yugapatuM vyApArarUpa dArika zarIrInA utpattikALe athavA kevalI samuddhAtamAM che. audAki, vaikriya ke audArika, AhArakanA yugapatuM vyApAra rUpa, dArikazarIrIne vaikriyakaraNa ane AhArakakAle hoya che. vaikriyazarIkAya yoga pUrvavatmAtra vikiyA jenuM prayojana che te vaikiya sUkSmatara viziSTa kAryakaraNakSama pudgalanivRtta. A vaikriyalabdhivALA bAdasvAyukAyika paMcendriya tiryaMca manuSyone ane deva-nArakone hoya che. "vaikriyamizra zarIra kAyayoga" te vaikriya ane mizrano je kAmaNAdi sAthe te vaikriyamizra, te zarIrano kAyayoga che. te vaikriya ane kArpaNano yugapatu vyApArarUpa che, te deva-nArakane utpatti kALe cAvatuM vaikriya aparipUrNatA sudhI che. vaikiya labdhimAna tiryaca-manuSyone vihita vaikriya zarIranA bhAgathI dArika grahaNa sudhI hoya. AhAkazarIra kAyayoga pUrvavat che. temAM AhAka-viziSTatara pudgalathI niSatta, A cauda pUrvadharane utpanna viziSTa prayojanathI karAyela AhAraka zarIra thAya che. "AhAkamizrazarIra kAyayoga" AhAka ane mizra. je audArika sAthe te AhAkanuM mizra, te zarIra. A AhAkaaudArikanA yugapata vyApArarUpa che. te kRtaAhArakanA tyAgathI audArikane grahaNa karatAM thAya che. kAmaNazarIra kAyayoga pUrvavatuM. A apAMtarAlamAM gayela ke kevali samuddhAtamAM thAya che. pahelA-AThamA samayano A abhiprAya che - jIvapradezonA daMDapaNe prakSepa ane saMhAramAM, pahelA ane AThamAM samayano dArikakAya vyApArAdimAM audArikA kAyayoga ja che. bIjA, chaThThA ane sAtamAM samayamAM pradezonA prakSepa-saMhAramAM dArika, tenAthI bahAra kAmaNamAM vIryaparispaMdathI audArika kArpaNamizra che. bIjA-cothApAMcamAmAM bahAra dArikathI kAmaNakA vyApAranI asahAyathI kAmaNa yoga ja che, kemake tenI mAtra ceSTA che, ahIM ja ke maMcanakaraNamAM kapATa nyAyathI dArikane vyApAra saMbhave che, to paNa ahIM A vacanathI A yaga kathaMcit nathI ema maMtavya che. satya manoyogane joDe che, asatyAmRSA manoyogane paNa joDe che. mana:paryAyajJAnI vaDe ke anuttara devo vaDe manathI pUchAyela manathI ja thAya, teno uttara paNa e rIte ja apAya che. satya vacanayoga te jIvAdi padArthone prarUpatA thAya ane asatyAmRSA vacanayoga, AmaMtraNAdimAM hoya. samudghAtathI nivartIne aMtarmuhUrta vaDe yoganirodha kare che. * sUtra-pa5 : bhagavanA che tevA sayogI siddha thAya Avatu aMta kare ? e artha saMgata nathI. te pUrve payata paMcendriya saMjJInA jaghanya manoyoganA nIcalA stare asaMkhyAtaguNa parihIna pahelA manoyoganuM suMdhana kare che. tyArapachI pati beindriyanA jaghanyayoganA nAme asaMkhyAtagaNa parihIna bIja vacanayoganuM raMghana kare che. tyArapachI ayati sUkSma panaNa jIvanA jaghanyayoganI nIce asaMkhyAtaguNa parihIna grIna kAma yoganuM suMdhana kare che. te A upAyathI pahelAM manayogane raMdhe che, mano yogane raMdhIne vacanayogane raMdhe che, vacanayogane raMdhIne kAyayogane raMdhe che ane kAyayogane raMdhIne yoga nirodha kare che. yoganirodhane karIne ayogatvane prApta kare che. ayogava pAmIne pata Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-papa 19 200 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda skRSTa pAMca hUvAra uccAraNa kALamAM asaMkhyAta samayika aMtarmahartika rIlezIne svIkAre che. tethIkALamAM pUvaracita guNa zreNi rUpamAM rahela karmone asaMkhyAta guNazreNIomAM anaMta kamIzo rUpe kSINa karato vedanIya, Ayu, nAma, gomano ekasAthe kSaya kare che. A cAra karmone ekasAthe khapAvIne dArika-taijasakAmaNa zarIrano sarvathA tyAga kare che, e rIte tyAga karIne Rju zreNi pratipanna thaI aspRzyamAna gati dvArA eka samayamAM uMce avigraha gatithI jaI sAkAropayogathI siddha thAya. te tyAM siddha thAya che, sAdi anaMta, azarIrI, jIvadAna, darzanAnopayukata, niSThitA, nizcala, nIraja, nirmaLa, nitimira, vizuddha, zAzvata anAmata kALa rahe che. bhagavAna ! ema kema kahyuM - te tyAM siddha thaI, sAdi anaMtakALa cAvatuM rahe che ? gautamAM jema koI bIja anithI bhaLIne pharI aMkura utpanna thatuM nathI. tema siddhonuM kamabIja baLI gayA pachI pharI janma-utpatti thatI nathI. tethI he gautama! ema kahyuM ke te tyAM siddha thaI sAdi anaMtakALa rahe che. bhagavana ! siddha thatAM jIvo kayA saMghayaNe siddha thAya ? gautama ! vajAbhanArAya saMghayaNe siddha thAya che. * - bhagavAna ! siddha thatAM jIvo kayA saMsthAne siddha thAya che? cha mAMnA koIpaNa saMsthAne siddha thAya. bhagavana ! siddha thanAra jIva kaI UMcAIthI siddha thAya ? gautama / jaghanya sAta hAtha, utkRSTa-500 dhanuSa. bhagavana siddha thanAra jIva keTalA Ayue siddha thAya ? gautama! jaghanyathI sAtireka ATha vaSayui, utkRSTathI pUvakoDI Ayu. bhagavAna ! A ratanapabhA pRtInI nIce siddho vase che ? A AsiMgata nathI. e pramANe cAvata AdhasaptamI kahevuM. bhagavAna ! saumakatAnI nIce siddho vase che ? A asaMgata nathI. A pramANe IzAnanI, sanakumAranI yAvatu ayyatanI, jhaveyakanI, anuttaravimAnanI badhAMnI pRcchA karavI. bhagavAna ! iSatu prAgabhArA pRnInI nIce siddho vase che ? e siMgata nathI. bhagavan! to siddho kyAM vase che ? gautama! ranapabhA pRdInA bahurAma maNIya bhUmibhAgathI upara caMdra, sUrya, graha, namra, tArAnA bhavanothI ghaNAM seMkaDo yojana, ghaNAM hajAro yojana, ghaNAM lAkho yojana, ghaNAM karoDo yojana, ghaNAM kroDAkoDa yojana uktara-uMce uMce gayA bAda saudharma, IzAna, sanatakumAra, mAhendra, brahmaloka, lAMka, mahAzuka, sahasara, Anata, prANata, AraNa, ayuta pachI 318 saiveyaka vimAnavAsI vyatikAMta thayA pachI vijaya-vaijayaMjayaMtaaparAjita-nmaviisiddha mahAvimAnanA sauthI uparanA zikharanA agra bhAgathI upara bAra yojananA aMtare "IlatuM pAbhArA" nAmanI pRnI kahelI che. A pRthvI 45-lAkha yojana lAMbI-pahoLI che ane 1,42,3,ra49 yojanathI kaMIka vizeSa paridhi che. A iSatuM prAgabhArA pRthvInA bahu madhyadeza bhAgamAM ATha yojana kSetramAM. aATha yojana bAhalyathI che. tyArapachI jADAImAM kramazaH thoDI thoDI ghaTatA jatAM sauthI aMtima kinAre mAkhInI pAMkhathI pAtaLI che. te aMtima cheDAnI jADAI aMgulanA saMkhyAmAM bhAga tulya che. fSatuM pAgamANa pRedInA bAra nAmo kahyA che. te A pramANe * Ipad, Iva prAgabhArA, tana, tanutana siddhi, siddhAlaya, mukti, mukatAlaya, lokANa, lokAgrastupikA, lokAgra pratibodhanA, sarvapANa bhUtajIvAva sukhAvahA. upa prAgabhArA pRedI zeta, zaMkhadla jela vimala, saulliya puu, kamaLanAla, jalakaNa, tuSAra, gokSIra hAra jevA vaNayukta che. ulaTA chamanA AkAre sthita, sava juna suvarNamayI, svaccha, lUNa, laSTa, vRSTa, pRSTa, nIraja, nImaLa, niSAMka, nirkaDachAyA, samarIcikA, sukhabhA, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa che. fpatuM prAgabhArA pRdItalathI eka yojana upara lokAMta che, te yojananA uparanA gAunA chaThThA bhAgamAM siddha bhagavaMto sAdi anaMta sthitithI, aneka janma-jarA-maraNa-coni-veda-saMsAranA bhISaNa bhAva-punarbhava-garbhavAsamAM vasavArUpa prapaMcane ullaMghane zAzvata anAgata kALa sudhI susthira rahe che. * vivecana-pa5 : che je puSyAned Adi. te kevalI, yoganirodhAvasthAnI pUrve ja saMDImanolabdhivaMta, paMcendriyanA svarUpanuM vizeSaNa, tethI saMjJI paMcendriya ja thAya che, manaHpayakti vaDe paryApta. te sivAyanAne manolabdhi hovA chatAM manano abhAva ja che, tethI piipta ema kahyuM. te madhyamAdi manoyoga paNa hoya, tethI kahe che - jaghanya manoyogavALA ' nIce je manoyoga che. athad jaghanya manoyoga samAna je nathI te. manoyoga-manodravyano vyApAra. jaghanyamanoyoga adhobhAga vartivane dazavivA kahe che - asaMkhyAta guNa parIhina je che te, tathA te jaghanya manoyoganA asaMkhyAta bhAgamANa manoyogane niruddha che te kramathI A mAtrA vaDe samaye samaye tene niraMghatA sarva manoyogane nirdhe che. kevI rIte? anuttara, aciMtya akaraNavIryathI. A ja kahe che - pahelA - zeSa vayanAdi yoganI apekSAe, AdithI manoyogane niraMdhe che. kahyuM che ke - paryAptamAna saMjJI sudhI jaghanyayogI manodravyovALA thAya che ane jeTalo teno vyApAra, tenAthI asaMkhya guNa vihina samaye samaye tene niraMdhe che. asaMkhya samayathI manano sarva nirodha thAya che. dUsvAkSaro maLe je pAMca samayathI kahevAya che, zailezIkaraNane pAmelA mAtra teTalo kALa ja rahe che.. A pramANe bIjA paNa be sUtra jANavA. ayogatAne pAme che. kaI rIte ? ISatu pRSTa hrasva je pAMca akSaro, tenuM je uccAraNa, teno je kALa che, A uccAraNa dhIme Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-papa 201 ke jadI nahIM paNa madhyama ja levuM. zaileza-mera, tenI sthiratA, sAmyAdi avasthA zailezI athavA zIleza-sarva saMvara rUpa cAri, tenI A avasthA yoganirodharUpa, tene svIkAre che. pUrva-zailezI avasthA pUrve racita guNazreNi-kSapaNa upakama vizeSarUpe. guNazreNi-sAmAnyathI kama ghaNAM ala-ala-asAtama, e rIte nirjaravAne mATe sthAya che. pariNAma vizeSathI temAM te pramANe ja racita kAlAMtara vedha ala-mbahu-bahuta-mbahutama, e pramANe zIghatara kSapaNane mATe ce che, tene guNazreNI kahe che. kamma-vedanIyAdi bhavopaNAhI karma. te zailezI kALamAM khapAve che. A ja vizeSathI kahe che - asaMkhyAta guNazreNi vaDe zailezI avasthAmAM asaMkhyAta samayatvathI guNazreNi paNa asaMkhyAta samayA che tethI tenA pratisamaya bheda kalAnAthI asaMkhyAtI guNa zreNio thAya che. tethI asaMkhyAta guNazreNi vaDe kahela che. mauta - anaMta pudgala rUpavI anaMtA te maMsa - bhavopagAhI karma bhedone jIvata - nirjarA karato, sAtA Adi vedanIya, manuSyAya, manuSyagavAdi nAma, uccagotra A cAra kamazonI mulAkRtine yugapatu ja khapAve che. tethI kahe che - pUrva kamoMnI asaMkhyAtaguNa zreNi vaDe viracita karmone samaye samaye zailezIkALathI karmone khapAve che. badhAMne khapAvatA kaMIka uparanA samayamAM ane kaMIka carama zailezImAM nirlepa thAya che. manuSya gati-jAti-basa-bAdaraparyApta, saubhAgya Adeya, koI vedanIya, narAyu ucca gotra, yazanAma, jinanAma, manuSyAnupUrvI chellA samaye saMbhave che bAkInA karmo jina pAsethI hiyarama samaye niSThAne pAme che. savabhi-azeSa vizeSa-vividha, prakarSathI tyAga. zuM kahevA mAMge che ? sarvathA karmonuM parizATana, deza tyAgathI nahIM -x - vizeSathI tyAgIne kAju-avaka zreNiAkAza pradeza paMkti, te RjuzreNine Azrita "akusamANagaI" - siddhi aMtarAla pradeza gati jenI che te aspRzada gati. - x * temAM eka ja samaya ISTa che. je AyuSyAdi karmano kSaya samaya che. te ja nirvANa samaya che. kemake aMtarAlamAM samaya aMtaranA abhAvathI aMtarAlapadezonA saMsparzathI che, A artha sUkSma che, kevaligamya bhAvathI che. eka samayathI kaI rIte ? te kahe che - avigraha gatithI. kemake vakragatimAM ja samayanuM aMtara lAge che. sAkAropayukta-jJAna upayogavAnuM. sidhyatikRtakRtyatAne pAme che - X - je A gAma, Akara yAvata sannivezamAM manuSyo hoya che - sarvakAma virata cAvatu ATha kapravRttione khapAvIne upara lokANe pratiSThAna thAya che tyAM kevA thAya che ? te kahe che - te, pUrvopaddiSTa vizeSaNavALA manuSyo, tatra-lokANe niSkitAtha thAya che. AnA dvArA je keTalAMka mAne che - gAdi vAsanA mukta, citta nirAmaya che, sadA aniyata dezamAM rahenAra, tene siddha kahevAya che, je bIjA mAne che - guNasavI, anaMtara jJAnathI nivRtta, -x- mukto sarvatra rahe che, Adi matano nirAsa karyo che je kahevAya che - sasarItAmAM paNa siddhava pratipAdanane mATe kahe che ke 202 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda aNimAdi aSTavidha aizvaryane pAmela, paramadustarane tarIne nivRttAtmA harSa pAme che. A matane dUra karavA kahyuM. 3mA - avidhamAna pAMca prakAranA zarIro. vapana - yoga nirodha kALe chidro pUsvAgI mibhAga nyUna avagAhanA thatA jIvaghana. jJAna sAkAra, darzana-anAkAra, te baMnenA kramathI upayukta je te. nihitAryA - samApta samasta prayojana. nireyaNanizcala. nIrasa-MdhyamAna kamarahita athavA nirgata utsukatAvALA, nirmala-pUrvabaddhakamI vinimukta ke dravyamala varjita, vitimira-ajJAna rahita, viyuddha-karma vizuddhanA prakarSane pAmelA, zAzvatI-siddhatvanA avinAzI avinazvarI. anAgata-bhaviSyakAlamAM rahe che. naHMtti - karmaka prasati ke utpatti che. janmagrahaNathI pariNAmAMtara rUpathI tenI utpatti thAya che, te kahe che - pratikSaNa utpAda-vyaya-dhrauvyayuktatvathI saMbhAva. jaghanyavI - sAta hAtha uccattamAM mahAvIravatu siddha thAya che. utkRSTathI 5oo dhanuSya kaSabhasvAmIvatu. A baMne tIrthakaranI apekSAe kahela che. tethI be hAtha pramANa kumapuitra ke sAtireka pano dhanu pramANa marudevIne apavAda gaNavA. sAtika ATha varSa Ayune AzrIne kahyA. te ATha varSe dIkSA levAthI thAya che. varSamAM kevaLajJAna pAmIne siddha thAya che. utkRSTathI pUrvakoTi yuvALA manuSya siddha thAya, pachI nahIM. jo ke lokAgra siddhonuM sthAna kahevAyela che, to paNa mugdha vinayanA kathita vividha lokANanA nirAsa karavA tirupati lokAgra svarUpa vizeSane jaNAvavA mATe praznottara sUtra kahe che - je A ranaprabhAno adhobhAga, te ja lokANa, temAM siddho vase che, e pra. teno uttara che . A artha samartha nathI. ema badhe jANavuM. udArU | matte ! ahIM sa - to, kSatti - kayA dezamAM A dezIbhASA che, duHE - bahu samapaNAthI je ramaNIya che te. mavAdI - aMtaracI. ISa - abha, ratnaprabhAdi pRthvInI jema mahAna nahIM. prAbhAra-jenuM mahatapaNuM che te ISatu prAgabhArA. athavA ISata - aza, pRthvInA aMtaranI apekSA. loyagapaDibujhaNA - lokANe ke lokAjhane pAme che. madhyapaITbUthanI vaITsuda vada - ahIM prANa-breIndriyAdi, bhUta-vanaspati, jIvapaMcendriyo, sava-pRthvI Adi. A pRthvI AdipaNe tyAM utpannane te sukhAvaha che, kemake zItAdi duHkha hetuno tyAM abhAva che. teya - zveta, te ja vizeSaNothI kahe che, temAM - Adarzatala-darpaNatala, kyAMka zaMkhatala evo paNa pATha che. Adarzatala samAna vimalA. solliya-puSa vizeSa che. arjunasava - zeta suvarNamayI accha-AkAza sphaTikavatuM. saha-zlaSNa paramANu skaMdha niSaa zlaSNa taMtu nipajJa vastravatuM. laha-masRNa, ghaMTita vastra samAna. paTTa - vRSTa pASaNapratimAnI mAphaka. maphai-mRda, sukumArazAna pratimAnI jema zodhita ke pramArjInikAvatuM. tethI ja nIraya-jo rahita, nirmaLa-nkaThinamaLarahita. nijka-ArkamaLarahita. athavA akalaMka, nikaMTaka chAyA - nisavaraNa zobhA jevI che te. athavA alaMka zobhAyukta. samarIcikA- kiraNayukta. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-papa 203 tethI ja supabha - sArI rIte prakathiI zobhe che te. prAsAdIya - manano pramoda e prayojana jenuM che ke, darzanIya - cakSuryApArane hitakArI. tene jotA cakSu thAkatA nathI te. abhirUpa - abhimatarUpa jenuM che te arthAt kamanIya, pratirUpa. noyaT * yojana, ahIM utsadhAMgulacI yojanA samajavo. tenA je kozano chaThTho bhANa, 333 vNAMka ane 1/3 bhANa pramANavI che. aneka janma-jarA-maraNa pradhAna yonimAM vedanA jemAM che, te saMsAranA kalaMkalIbhAva * asamaMjasavathI je punarbhavapunaH punaH utpAda, garbha Azraya nivAsa, teno je vistAra, tene oLaMgI gayelanistIrNa. pAThAMtarathI aneka janma-jarA-maraNa pradhAna je yonIo jemAM che, te tathA tevo je A saMsAra, temAM punaH punaH utpattithI garbhavAsa vasatIne ullaMghela. * sUtra-pa6 thI 7 : [56] siddha kyAM patidata che? siddho kyAM pratiSThita che? ahIM zarIrano tyAga karIne kyAM jaIne siddha thAya che ? [5] siddho alokamAM pratihata thAya che, lokANe pratiSThita thAya che, ahIM zarIra choDIne, tyAM jaIne siddha thAya che. [58] je saMsthAna A bhave che, tene chellA samaye tyajIne pradezAna saMsthAna thaIne tyAM rahe che. [59] chellA bhavamAM dIdhuM ke huM je saMsthAna hoya che, tethI traNa bhAga hIna siddhanI avagAhanA kahelI che. 6io] 333 dhanuSa tathA 1/3 dhanuNa siddhonI utkRSTa avagAhanA hoya che, tema sarvajJae kahela che. [61] siddhonI madhyama avagAhanA cAra hAtha ane 3 bhAga jaina eka hAtha hoya che, tema sarvajJoe nirUpita karela che. [6] siddhonI jadhanya avagAhanA eka hAtha ane ATha aMgula hoya che, e pramANe siddhoe bhaNela che. 6isiddho aMtima bhavanI avagAhanAthI trIjo bhAga nyUna avagAhanA yukta hoya che. jarA-maraNathI mukta thayelano AkAra-saMsthAna anitthaO - koI laukika AkArane maLatuM nathI. [64] jyAM eka siddha che, tyAM bhavakSayathI vimukta anaMta siddho che, je paraspara avagADha che, te badhAM lokAMte saMsparza karIne che. dipo siddho sarva AtmapadezathI anaMta siddhone saMpUNarUpe saMsparza karela che, tenAthI asaMkhyAtaguNa siddha evA che, je deza ane pradezothI ekabIjAmAM vagADha che. [66] siddho, azarIrI-jIvAna-darzana ane jJAnopayukta che. e rIte sAkAra ane anAkAra cetanAe siddhonuM lakSaNa che. [6] teo kevaLa jJAnopayogathI badhAM padArthonA guNo ane paryAyione 204 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda jANe che, anaMta kevaladarzanathI sarvataH sarva bhAvo jue che. [68] siddhone je avyAbAdha, zAzvata sukha prApta che, te manuSyone ke sarve devatAone paNa prApta thatuM nathI. 69] devonuM je sukha traNe kALanuM che, tenA samUhane anaMta guNa karAya to paNa te mokSa sukhanI samAna thaI zakatuM nathI. [eka siddhanA sukhone sarvakALathI guNita karavAthI je sukharAzi niSpanna thAya che, tene je anaMta vargathI vibhAjita karavAmAM Ave, to je sukharAzi bhAgaphaLanA svarUpamAM prApta thAya, te paNa eTalI adhika hoya che ke saMpUrNa AkAzamAM samAviSTa thaI zakatI nathI. [1] jema koI pleccha puruSa nagaranA anekavidha guNone bhaNato paNa vanamAM tenI upamAnA abhAve te guNone vaNavI na zake. [] tema siddhonuM sukha anupama che, tenI koI upamA nathI. to paNa vizeSarUpe tene upamA dvArA samajAvAya che, te sAMbhaLo. [9] jema koI puruSa sarvakAmaguNita bhojana karI, bhukha-tarasathI mukata thaIne aparimita vRtine anubhave che, tema - [] sarvakAlatRpta - anupama zAMtiyukata siddha zAzvata tathA AvyAbAdha parama sukhamAM nimana rahe che. [5] teo siddha che, baddha che, pAragata che, paraMpagata che, kamakavacathI utsukata che, ajara-amara ane asaMga che. | [6] siddha badhAM duHkhothI nitIrNa che, janma-jarA-maraNa baMdhanathI vimukta che, avyAbAdha-zAzvata sukhone anubhavatA rahe che. [9] atulya sukha sAgaramAM lIna, avyAbAdha-anupama mukatAvasthA prApta, siddho sarva anAgatakALamAM sadA sukha prApta rahe che. * vivecana-56 thI 77 - [eka sAthe have praznottara dvArathI siddhonI ja vaktavyatA kahe che - if Adi be zloka che, pratita - prakhalita, siddha-mukta. pratiSThita-vyavasthita. boMdi zarIra * x - aloke-alokAkAzamAM * x * lokA-paMcAritakAya rU5 lokanA mastake, pratiSThidapunaH AgatirUpe rahela. Iha-manuSya kSetramAM, ba-lokANe, sinthAti - niSThitArtha thaze. | ne saMDA gAthA - pradezadhana eTale bIjA bhAge polANane pUraNa karavAthI. tahiM-siddhiotramAM, tasma-siddhanI. - - sau vA TTI - dIrdha-5oo dhanuSa, hrasva-be hAtha pramANa. vA zabdathI madhyama. tad: te saMsthAnathI pribhAvahIna traNa bhAgathI zuSipUraNathI siddhonI avagAhanA. je avasthAmAM avagAhe che te avagAsnA. bhaNitA-jina vaDe ukta. have avagAhanAne je utkRSTAdi bhedathI kahe che. utkRSTa-500 dhanumAna, madhyama-cAra dhanuSAdi athavA sAta hAtha Adi, jaghanya-sAta hAtha athavA be hAtha Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-56 thI 205 206 uvavAI upAMgara-saTIka anuvAda pramANa. -x- zaMkA-nAbhi kulakara-55-dhanuSa hatA, tenI patnI marudevI, te pramANamAM ja hoya, kemake "uccanaM kulakara samAna" e vacanathI. tethI tenI avagAhanA utkRSTathI adhikatara thAya che. to sUtra pramANe virodha kema na Ave ? bhale uccatva kulakaratulya tenI strInuM paNa kahyuM che, to paNa pAyikavathI strIo purapathI thoDI ochI uMcI hoya che. tethI 500 dhanuSa-saMbhave che. athavA vRddha kALe saMkocathI 500 dhanuSa thayA hoya athavA beThela avasthAmAM te siddha thayA che, mATe virodha na mAnavo. athavA bAhulya apekSAe A utkRSTa avagAhanA kahI hoya, athavA Ane Azcarya jANavuM. pUrve sAta hAtha uMcAIvALAnI jaghanyathI siddhi kahI, to pachI eka hAtha ane ATha aMgula pramANane kaI rIte siddhi thAya ? to kahe che ke - sAta hAtha uMcAImAM siddhi kahI te tIrthakara apekSA che, te sivAya be hAtha pramANa kurmaputrAdi siddha thayA, tethI tene jaghanya jANavA. bIjA kahe che - sAta hAtha pramANanA saMvartita aMgopAMga vALAnI siddhi te jaghanyAvagAhanA che. TIT0 gAthA - niW - x * x * koI laukika prakAre na rahela. zuM te dezabhedathI sthita che ke sarvathI, tenI AzaMkA nivAravA kahe che - je dezamAM eka siddha-nivRta, te dezamAM anaMtA kaI rIte ? bhavAyathI mukata. AnA dvArA svecchAthI bhavAvataraNa sAmarthyavALAnA matanA vicchedakaryuM che. anyonya samavagADha, tathAvidha aciMtya pariNAmavathI dhamastikAyAdiva4. sRSTAmbadhAM lokAMte lagna hoya che. kemake alokathI pratikhalitavaNI che. paDusarU - gAyA AtmasaMbaMdhI sarva pradezothI anaMtA siddho lokAMtane sparze che. niyamo - niyamathI siddha, te paNa asaMkhyAta guNA che. kaI rIte spaSTa ? sarvapadezathI, kaI rIte? sarvAbhapradezathI anaMto pRSTa che. eka siddhanI avagAhanAmAM anaMto siddho avagADhapaNe hoya che. eka-eka deze anaMtA, e rIte eka-eka pradezathI paNa anaMtA. ahIM deza-dvayAdi pradeza samudAya, pradeza-nirvibhAga aMza. siddhanA asaMkhya dezapadeza rUpa - 4 - have siddhone lakSaNathI kahe che. marIrA gAthA utArtha che. vaDanA haMsane ja nA ya jJAna-darzananA sarva viSayatA upadarzana karatA kahe che - yavana gAhA. kevaLajJAnopayukata hovAthI aMtaHkaraNa upayukta nahIM. bhAvathI, teno abhAva che. sarvabhAvaguNabhAvAna - samasta vastuguNa paryAya. temAM juna - sahavartI, paryAya - kramavartI. pati - sarvathA kevalardaSTi vaDe anaMta - anaMtakevaladarzana vaDe. anaMtatvathI siddhonA anaMta viSayavathI darzana-kevala rdaSTi vaDe anaMtA kahA. ahIM AdimAM jJAnagrahaNa vaDe prathamaSaNe tenuM upayogasthapaNuM siddha che, te jaNAvavAnuM che. - have siddhonA nirupama sukhapaNAne darzAvavA mATe kahe che - "nava a0i gAthA. temAM aMAbAMha-vividha AbAdhAnA abhAvane prApta. - - e kaI rIte ? ne vALa TITL anutara suradevonuM je mikAlikasukha, tene sarvakALa * atItAdi traNe kALathI piDita-guNavAthI sarvoddhApiDita. tenAthI anaMtaguNa. A pramANe kadAca asadabhAva kAnANI eka-eka AkAza pradezamAM tene sthApavAmAM Ave to saMkala lokAlokAkAza anaMta pradeza pUraNathI anaMta thAya che. to paNa te mukti sukha samAna na thAya. kemake siddhonuM sukha anaMtAnaMtapaNe che. devamukha kaI rIte ? anaMta evA vargavagoMcI. vargane varga vaDe varNita karavAthI. jemake - be. benA vargano varga eTale 2 x 2 = 4 no varga 16 thAya tema. cUrNikAra kahe che - aMta varga-vargavaDe-khaMDane khaMDa vaDe khaMDita karavAthI siddhanuM sukha je Ave, te paNa manuSyAdinA sukhanI samAna na hoya [arthAt vadhu hoya.] siddhanA utkarSa bIjA bhaMga vaDe kahe che. siddha-mukta saMbaMdhI sukha, sukhanI je sazi-samUha, sukhasaMghAta. sarvoddhApiDita - sarva kALa samaya guNita je thAya, AnA vaDe AnI kalAnA mAmatA kahe che. te anaMta varmabhakta - anaMta vargathI apavagita karatA, avakAzamAM - lokAlokarUpamAM samAI zakatuM nathI. - X - X - X - X - savakAza pradeza rAzithI bhUyAMsa - ghaNo vadhAre thAya che. -x-x* vRddhokata adhikRta gAthA vivaraNano bhAvArtha - je A sukhabhedo che te siddhasukha paryAyapaNe vyAdiSTa che. tenI apekSAe tenA kramathI utkRdhyamAna - anaMta sthAna vartitva upacAsthI - te sazine asadbhAva sthApanAthI sahasa samayarAzi, te so. sahasane so vaDe guNatAM lAkha thAya. guNana - sarva samaya saMbaMdhI sukha payayonA mIlanArthe che. anaMta rAzi mAno ke daza che. teno varga te so. tene apavarNita karatA lAkha thAya. ItyAdi kalpanAthI * * * * * samIbhUtapaNuM dekhAyuM. temAM anaMtarAzi vaDe guNita karatAM anaMtavargathI anaMtAnaMtaka rUpathI atI mahAsvarUpathI pavatita karatAM kaMIka bAkI rahe che. te rAzi ghaNI moTI hoya che. tenA karatAM paNa siddhasukha sazi moTI che. * * * * * bIjA vaLI A gAthAnI vyAkhyA A pramANe kare che - siddha sukha-paryAya rAzi * AkAzapadezAgraNI guNita AkAzapadezAgra pramANa. te pariNAmavathI siddhasukha paryAyo che. savaddhiApiDita - sarva samaya saMbaMdhI saMkalita thaIne, arthAt anaMta vaDe anaMtazaH varga-vargamala vaDe bhakta-apavartita, atyaMta laghukutu. * X - X * te ati laghu hovA chatAM savakAzamAM samAtI nathI. have siddhasukhanI anupamatAne daSTAMtathI kahe che. mAI gAthA. pUvadhi vyakata che. vaDu - araNayathI Avelo araNyavAsI pleyaka nagaranA guNone kahevAne samartha nathI. kemake nagaranA guNonI upamA ApI zakAya tevI upamAno araNyamAM bhAva che. tenI kathA kaMIka AvI che - [saMkSipta kathAsAru koIka pleccha mahAraNya vasato hato, koI vakhate koI rAjA duSTa azvane kAraNe araNyamAM pravezyo. plecche te rAjAne joyo, rAjAno yathocita sakAra karyo. pachI tenA dezamAM pahoMcADyo. rAjAe tene potAno upakArI samajIne tenA rAjamAM viziSTa bhogAdi vaDe AgatA-svAgatA karI, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-56 thI 73 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda prAsAda-bagIcA-vilAsInI sAthe bhoga sukha Adi aneka vastuthI tene upakRta karyo. pachI varSARtu AvatA te mleccha pAcho araNyamAM gayo. araNyavAsIoe tene nagara kevuM hatuM ? te pUchayuM te pleccha nagaranA sukhane jANato hato, to paNa te varNavI zakyo nahIM. kemake araNyamAM tevI koI upamA na hatI ke, tenA dvArA mleccha pote anubhavelA sukhane varNavI zake. - daSTAMtano upanaya karatA kahe che ke - siddhone anupama sukha varte che, paraMtu upamAnA abhAve te varNavI zakAtuM nathI. - x - x - 'nada' gAhA - temAM sarvakAma guNita - saMjAta samasta kamanIya guNa. bAkI vyakata che. A rasanendriyane AzrIne ISTaviSayathI prApta sukya nivRttithI sukhapradarzana savaIndriya viSayomAM Ama ja jANavuM. anyathA bAghAMtara saMbhavathI sukhArthano abhAva jANavo. ' '' gAyA - zAzvatabhAvathI sarvakALa tRpta, atula nivaNine siddho pAme che. ahIM zAzvata-sarvakALa bhAvi, avyAbAdha-vyAbAdhA varjita sukha prApta-sukhI thaIne rahe che. ahIM du:khano abhAva mAtra ja muktisukha che, te matano nirAsa karI vAstavya sukha pratipAdanArthe "sukhI' zabda prayoga che. tethI kahe che - azeSa doSanA kSayathI zAzvataavyAbAdha sukhane prApta hovAthI sukhI thaIne rahe che. dhe vastutaH siddha paryAya zabdanA pratipAdanArthe kahe che - siddha - temanA kRtakRtyatvathI kahyA. buddha-kevaLajJAnathI vizvane bodha kasvAthI. pAragata-bhavasamudranI pAgamanathI. paraMparagata-pujabIja samyakatva jJAna cA ikrama prApti upAya yukatatvathI paraMparA vaDe gayela te paraMpagata kahevAya che. sarvakarmarahitapaNAthI umukata kamI kavacavALA. vayanA abhAve 'mana' AyuSyanA abhAve maH4. sakala kalezanA abhAve ma - - - nijhA gAyA. vaktArtha che. muni dIparatnasAgare karela aupapAtika sUtrano TIkAsahita anuvAda pUrNa bhAga-11-ramata 6 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.