________________
૧|૮/૩૨
પરિણામ પામેલા, તેઓએ વમન-છન-ઉત્પીડન-કવલગ્રાહ-શલ્યોદ્ધરણવિશલ્પકરણ વડે શૌય માછીમારના મત્સ્યકટકને ગળામાંથી કાઢવાને ઈન્શ્યો પણ તેને કાઢવા કે વિશોધિ કરવામાં સમર્થ ન થયા. ત્યારે તે ઘણાં વૈધાદિ જ્યારે શૌર્યના મત્સ્યકટકને ગળામાંથી કાઢવા સમર્થ ન થયા ત્યારે થાકીને યાવત્ જે દિશામાંથી આવેલા, તે જ દિશામાં પાછા ગયા.
ત્યારપછી શૌકિ મÐિમાર વૈધના પ્રતિકારથી ખેદ પામ્યો, તે દુ:ખ વડે મોટો પરાભવ પામી, શુષ્ક થઈ યાવત્ વિચરે છે. હે ગૌતમ ! આ રીતે શૌદિત્ત જૂના પુરાણા કર્મોને અનુભવતો વિચરે છે.
ભગવન્ ! શૌર્ય મચ્છીમાર અહીંથી મરીને ક્યાં જશે ? ક્યાં ઉપજશે ? ગૌતમ ! ૭૦-વર્ષનું પરમાણુ પાળીને, મૃત્યુ પામી. રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં જશે, તે પ્રમાણે સાતે પૃથ્વીનો સંસાર કહેવો. પછી હસ્તિનાપુરમાં માછલો થશે. ત્યાં માછીમાર દ્વારા હાઈને, ત્યાં જ શ્રેષ્ઠીકુળમાં જન્મી, દીક્ષા લઈ, સૌધર્મકÒ જઈ, મહાવિદેહે જન્મ લઈ, મોક્ષે જશે.
૬૭
• વિવેચન-૩૨ :
મચ્છસ્થ્ય - માછીમાર, સહ્મચ્છ યાવત્ શબ્દથી ખવલ્લમચ્છા, વિજ્ઞિડિમચ્છા, હલિમચ્છા ઈત્યાદિ પતાકા સુધી કહેવું. મત્સ્યના ભેદોને રૂઢિથી જાણવા. અ યાવથી બકરા, ઘેટા, રોઝ, સુવર, મૃગ આદિ.
સÇખંડિત - સૂક્ષ્મ ખંડ કરાયેલ, વટ્ટ-વૃત્ત ખંડિત, દીહ-દીર્ઘ ખંડિત, રહસ્યહ્રસ્વ ખંડિત. હિમપ-શીત વડે પકાવેલ. - X - મારુણ્યપ-વાયુ વડે પકાવેલ. - x - મહિટ્ટાણિ-છાસ વડે સંસ્કારેલ, આમલરસિત-આમળાના રસ વડે સંસૃષ્ટ. મુદ્દિયારસિતદ્રાક્ષના રસથી સંસૃષ્ટ - ૪ - તલિત-તેલ આદિ વડે અગ્નિમાં સંસ્કારેલ, ભયિઅગ્નિ વડે ભંજિત, સોલ્લિય-શૂળ વડે પકાવેલ. મચ્છરસ-મત્સ્યના માંસનો રસ, એણિજ્જ-મૃગનું માંસ, - ૪ - હરિયસાગ-પત્રશાક - ૪ -
ચિંત-મનોરમ્ય ઉત્પત્તિ કહેવી. - x - ગંગદત્તા, તે સાતમાં અધ્યયનમાં કહેલ. આપુચ્છણ-પતિને પૂછીને. - x - ઓવાઈય-ઉપયાચિત. દોહદ-ગંગાદત્તામાં કહ્યા મુજબ કહેવા. એગડ્ડિય-નાવ. - X - હ્રદ ગલન-દ્રહ મધ્યે મત્સ્યાદિ ગ્રહણાર્થે-ભ્રમણ કે પાણીને કાઢવું તે. હ્રદ માન-દ્રહના જળનું વૃક્ષ શાખા વડે વિલોડન. હ્રદવહનજાતે જ દ્રહથી જળનું નીકળવું તે. હૃદપ્રવહણ-દ્રહના જળનું પ્રકૃષ્ટ વહન. - X - વમળ - વમન, છણ-છર્દન, ઉવીલણ-અવપીડન, કવલગ્રાહ-ગળાના કાંટાને કાઢવા માટે સ્થૂળ કવળનું ગ્રહણ - x - શલ્યોદ્ધરણ-યંત્ર પ્રયોગ વડે કાંટો કાઢવો. વિશલ્પકરણ-ઔષધના સામર્થ્યથી. વિસોહિતએ-પરુ આદિ કાઢવા.
મુનિ દીપરત્ન સાગરે કરેલ અધ્યયન-૮-નો ટીકાસહિત અનુવાદ પૂર્ણ
વિપાક અંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
Ø અધ્યયન-૯-“બૃહસ્પતિદત્ત” [દેવદત્તા] શ્ર
— x — * — x — x — x — x —
• સૂત્ર-૩૩ :
અધ્યયન-નો ઉપ કહેવો. - હે જંબુ ! તે કાળે, તે સમયે રોહીતક નામ ઋદ્ધ નગર હતું. પૃથ્વીવતંક ઉધાન હતું, ધરણ સનું ચક્ષાયતન હતું. વૈશ્રમણ દત્ત રાજા, શ્રી રાણી, પુષ્પનંદિકુમાર યુવરાજ હતો. તે રોહીતક નગરમાં દત્ત નામે આઢ્ય ગાથાપતિ રહેતો હતો, તેને કૃષ્ણશ્રી નામે પત્ની હતી. તે દત્તની પુત્રી અને કૃષ્ણશ્રી ભાર્યાની આત્મજા દેવદત્તા નામે પુત્રી હતી. તે અહીન યાવત્ ઉત્કૃષ્ટા, ઉત્કૃષ્ટ શરીરી હતી.
તે કાળે, તે સમયે સ્વામી પધાર્યા સાતત્ પર્યાદા નીકળી. તે કાળે, તે સમયે ગૌતમરવામી છઠ્ઠ તપના પારણે પૂર્વવત્ યાવત્ રાજમાર્ગે પધાર્યા. હાથીઘોડા-પુરુષને જોયો. તે પુરુષો મધ્યે એક સ્ત્રીને જોઈ. તેણી અવકોટક બંધને
બાંધેલી, કાન-નાક છેદાયેલા હતા યાવત્ શૂળ વડે ભેદાયેલી જોઈ. આવો વિચાર થયો, પૂર્વવત્ યાવત્ કહ્યું – આ સ્ત્રી પૂર્વભવમાં કોણ હતી ? ભગવંતે કહ્યું – હૈ ગૌતમ ! નિશ્ચે
-
તે કાળે, તે સમયે આ જ જંબૂદ્વીપના ભરતક્ષેત્રમાં સુપ્રતિષ્ઠ નામે ઋતં૰ નગર હતું. ત્યાં મહોન રાજા હતો, તેને ધારિણી આદિ ૧૦૦૦ રાણી અંતઃપુરમાં હતી. તે મહાસેન રાજાનો પુત્ર, ધારણી દેવીનો આત્મજ સીંહસેન નામે કુમાર હતો. તે અહીંન યાવર્તી યુવરાજ હતો.
ત્યારે તે સીંહસેન કુમારના માતાપિતાએ કોઈ દિવસે ૫૦૦ ઉંચા પ્રાદાવાંસકો કરાવ્યા. ત્યારપછી તે સીંહોનકુમારને કોઈ દિવો શ્યામા આદિ ૫૦૦ શ્રેષ્ઠ રાજકન્યાઓ સાથે એક દિવસે પાણિગ્રહણ કરાવ્યુ. ૫૦૦-૫૦૦નો દાયજો આપ્યો. પછી સીંહસેનકુમાર શ્યામા આદિ ૫૦૦ દેવી સાથે ઉપરી પ્રાસાદમાં યાવત્ વિચરવા લાગ્યો.
ત્યારપછી તે મહસેન રાજા કોઈ દિવસે મૃત્યુ પામ્યો. નીહરણ કર્યું, સીંહસેન મહાન્ રાજા થયો. પછી સીંહસેન રાજા શ્યામા રાણીમાં મૂર્છિત આદિ થયો. બાકીની રાણીનો આદર કરતો નથી, જાણતો નથી. એ રીતે આદર ન કરતો, ન જાણતો તે વિચરતો હતો. ત્યારપછી ૪૯૯ રાણીઓની ૪૯૯ ધાવ માતાઓ આ વૃત્તાંત જાણીને વિચારવા લાગી કે નિશ્ચે સિંહસેન રાજા શ્યામા રાણીમાં મૂર્છિતાદિ થઈ આપણી પુત્રીઓનો આદર ન કરતો, ન જાણતો - x - વિચરે છે. તો આપણે શ્રેયસર છે કે આપણે શ્યામા રાણીને અગ્નિ-વિષ-શસ્ત્ર
પ્રયોગથી મારી નાંખવી. આ પ્રમાણે શ્યામા રાણીના અંતર-છિદ્ર-વિવરોને શોધતી
શોધતી વિચરવા લાગી.
ત્યારે શ્યામા દેવીએ આ વૃત્તાંત જાણીને આમ કહ્યું – હે સ્વામી ! મારી ૪૯૯ શૌયો અને તેની ૪૯૯ માતાઓ આ વૃત્તાંતને જાણીને પરસ્પર એમ