Yogshastra

Author(s): Hemchandracharya, Kesharsuri
Publisher: Balchand Sakarchand Shah

Page 10

અભ્યાસ, સંત પુરૂષને સમાગમ અને અનેક ઉત્તમ નિમિત્તે તે સાથે
જ્યારે અત્યારની સ્થિતિની સરખામણી કરવામાં આવે છે ત્યારે મેટા નિસાશા સાથે અશુપાન થયા સિવાય બીજું કાંઈ જણાતું કે અનુભવાતું નથી.
પણ આથી આત્મશધકેએ નિરાશ થવાનું નથી જે વસ્તુ જેટલી વિકટ છે તે વસ્તુ તેટલી જ સુખદાઈ હોય છે, અનુત ૧ પ્રવાહ તરફ સ્વભાવથી જ એનું વલણું થઈ ગયેલું છે, એટલે પ્રતિશત ૨ પ્રવાહ જેટલી આત્મશોધનમાં કઠીણતા લાગે, છતાં તેજ કર્તવ્ય છે. પૂર્ણ સુખ કે પૂર્ણનંદ આત્મામાં જ રહે છે, પૂર્વે અનેક મહાપુરૂષોએ આ માર્ગ સ્વીકાર્યો છે; અને અત્યારે પણ આત્મ જીવનને ઉચ્ચ કરવા માટે તે માર્ગની જ, જરૂર છે. તે માર્ગ સિવાય જન્મ, જરા, મરણ આધિ, વ્યાધિ અને ઉપાધિ જવાની જ નથી. આ દુનિયાનાં જતાં પુદ્ગલિક સુખમાં, કે ઉપાધિજન્ય સુખોમાં સુખ નથી. તે સુખ અલ્પ છે; ક્ષણિક છે, વિયોગશીળ છે, તેના અંતમાં દુઃખ છે. છેવટમાં તે સુખ તરફથી નિરાશાજ મળે છે, અને અંતે તે વિયેગશીળ સુખોથી કંટાળી સત્ય સુખ શોધવા તરફ વિચારવાનોને દેડવું જ પડે છે.
આ સત્ય સુખની ઇચ્છા થઇ, છતાં તે કયા માર્ગથી મળી શકશે? તે નિર્ણય કરવા માટે પણ ઘણું જીવોને ગુંચવાડે ઉત્પન્ન થાય છે અને કેટલાક તે તે શોધમાં ને શોધમાં જ નાસ્તિક બની જાય છે. કોઈ કર્તા ઈશ્વર છે એમ કહે છે. કોઈ આત્મા બંધાતો નથી યા નિર્લેપ રહે છે એમ કહે છે. કોઈ જગતને જ્ઞાનમય માને છે. કેઇ એક આત્મા માને છે; અને કોઈ ક્ષણિક માને છે. ત્યારે આમાં સત્ય શું છે તે નિર્ણય થત નથી એટલે કાંઇક ઈચ્છા પ્રગટ થઈ હોય તે તે પણ દબાઈ જાય છે.
ભલે આ સર્વ વાતનો નિર્ણય સ્વલ્પ બુદ્ધિવાળા ન કરી શકે, છતાં આટલું તે અનુભવસિદ્ધ જણાય છે કે, ગમે તે પ્રકારે પણ જીવો કર્મોથી બંધાયા તે છેજ. જુદી જુદી રીતે પણ દુઃખોને અનુભવ તે સર્વ જીવો કરે છેજ. દુનિયાને કર્તા કાઈ પણ ઈશ્વર હોય, કે ન હોય, પણ અનિ વાર્ય આફતો જીવને માથે આવી તે પડે છે જ, ભલે તેવાં અસહ્ય દુખે તરફ ઉત્તમ પુરૂષો દલસોજી બતાવે, છતાં તેને અનુભવ સર્વ જીવોને આનાકાની કર્યા સિવાય લેવો પડે છેજ. દરેક જીવોનાં એક સરખાં કે જુદાં જુદાં કર્તવ્ય હાય, છનાં પરિણમાનુસાર હર્ષ કે શેક, સુખ કે, દુઃખને
૧, ઢળતા પાણીના પ્રવાહ તરફ. ૨. સામા પુરે ચાલવા જેટલી.