________________
૨૧૬
છે. મોક્ષ અનંત સુખ સ્વરૂપ છે. સંસારને ત્યાગ અને મોક્ષની પ્રાપ્તિ એ એનું કારણ ધર્મને છોડીને બીજુ કેઈ નથી. માર્ગમાં રહેલે પાંગળે પણ જેમ ક્રમે કરી દૂર રહેલા વિવક્ષિત સ્થાનને પ્રાપ્ત કરે છે. તેમ ધર્મમાં રહેલે ભારે કમી પણ ક્રમે કરી મેક્ષને પ્રાપ્ત કરી શકે છે.” આ અર્થને જણાવનારા એ ઉપકારી ગ્રંથકાર પરમષિએ ખૂબ જ સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું છે કે અનાદિ અનંત આ. સંસારમાં અર્થ, કામ, ધર્મ અને મોક્ષના અથી છે. હોવાથી તેની ઈચ્છાના વિષયભૂત અર્થ, કામ, ધર્મ અને મેક્ષ આ ચાર પુરુષાર્થ છે. અર્થ અને કામના અથી જીવની અપેક્ષાએ ધર્મ અને મોક્ષના અર્થી જીવની સંખ્યા તે ખૂબ જ ઓછી છે. ધર્મની ઈચછાવાળા જેમાં પણ ઘણું છે તે અર્થ અને કામ, ધર્મથી મળે છે એ કારણે ધર્મના અથી બનેલા છે. અનંતપકારી શ્રી વીતરાગ પરમાત્માના પરમતારક વચનેથી સંસારને સમુદ્ર જે ભયંકર જાણીને તેને તરવા માટે તત્પર બનેલા મુમુક્ષુ આત્માઓ જ મોક્ષના અને એના સાધન તરીકે ધર્મના અથી હોય છે. વસ્તુતઃ અર્થ અને કામના સાધન તરીકે ધર્મના અથી જ ધર્મથી મળનારા અર્થ અને કામના. જ અથી છે. અને મોક્ષના સાધન તરીકે ધર્મના અથ જ ધર્મથી પ્રાપ્ત થનાર મેક્ષના જ અથી છે. આ સંસારમાં મોટા ભાગના અર્થ અને કામના અથી હોવાથી અર્થ અને કામ પુરુષાર્થ છે. પરંતુ એ નામથી જ અર્થભૂત છે. વસ્તુતઃ એ અર્થ અને કામ પરિણામે
