________________
૨૧૭
તે નરકાદિ દુઃખાનું કારણ હાવાથી અનથ ભૂત છે. તેથી ઊપર જણાવેલા એ ચાર પુરુષાથ માં વસ્તુતઃ કોઇ અર્થભૂત હાય તા તે એક જ મેાક્ષ છે. અથ અને કામ અન ભુત હાવાથી વસ્તુતઃ એ પુરૂષાર્થ નથી. અને ધ પણ અદિના સાધનરૂપે જ પુરુષાર્થ હાવાથી વસ્તુતઃ એ પણ પુરુષાથ નથી, તેથી અર્થસ્તુ મેક્ષ વેજ: અહીં ‘વ' કારના પ્રયોગથી અપારમાર્થિક અકામ અને ધર્મના વ્યવચ્છેદ કર્યાં છે. અર્થાર્ અર્થાદિ ત્રણને પુરુષા જણાવ્યા નથી. પારમાર્થિક મેાક્ષને જ અહીં પુરુષાથ જણાવ્યેા છે. તેથી જ ગ્રંથકાર પરમષિ એ માક્ષના જ સાધનરૂપે ધમને જણાવતા ફરમાવ્યું છે કે ધમ તત્ત્વ આ ાળમ......' અથ અને કામ તે। અનથ સ્વરૂપ હોવાથી તેના સાધનને અહીં વિચાર જ કર્યાં નથી. આથી પણ સમજી શકાય છે કે ધમથી અથ અને કામ મળતા હાય છતાં તે અનથ ભૂત હાવાથી ઉપાદેય નથી.
પરમપુરુષાર્થ સ્વરૂપ એક માત્ર મેક્ષ માટે કરાતા ધમ જ આદરણીય છે. એ ધમ, સયમાદ્ધિ દશપ્રકારને છે, અને સંસાર સમુદ્રથી તારનારા છે, સંસારને અનત દુઃખમય અને મેાક્ષને અનંતસુખમય જણાવનારા શાસ્ત્રકાર પરમિષ એ અથ અને કામની ઇચ્છાથી ધમ કરવાનુ જણાવે એ મનના જોગ નથી. અથ અને કામને જેમ પરમાથ થી અન રૂપે જણાવ્યા તેમ ધર્મને અનથ રૂપે જણાવ્યેા નથી. ‘માગ પર રહેલા પાંગળા પણુ ક્રમશઃ દૂર પહોંચી શકે છે, એ રીતે ભારે કમી પણ ધમાં રહ્યો હોય તે મેાક્ષને પામી શકે છે.' આનાથી તેા ઊલટુ
