________________
૨૧૮
એ ફલિત થાય છે કે મેક્ષ આશય તત્કાળ ન હોય, અને સંસારની વ્યથા નિવારવાને હેતુ હોય તે પણ ભારે કમી જીવો ધર્મમાર્ગે ચાલે તે પરંપરાએ તેને પણ મેક્ષપ્રાપ્તિ થઈ શકે છે. કારણ કે ધર્મ એ મેક્ષના માર્ગ રૂપ છે.” એ કેટલું છે સંસારના પરિત્યાગનું અને મોક્ષની પ્રાપ્તિનું કારણ ધર્મ વિના કઈ જ નથી. એ વિચારવું જોઈએ.
ઉપર જણાવ્યા મુજબ અર્થ અને કામ અનર્થ ભૂત હોવાથી અને અર્થ કામ તથા મોક્ષના સાધન રૂપે જ ધર્મ પુરુષાર્થ હોવાથી એ ત્રણે પરમાર્થથી પુરુષાર્થ નથી એ જણાવવાને અહીં આશય હોવા છતાં અહીં અર્થ અને કામને જ વ્યવચ્છેદ ઈષ્ટ છે. નહીં કે ધર્મને કોઈપણ એ કહેવાની હિંમત નહીં કરે કે “ચાર પુરુપાર્થને સામાન્યથી જણાવ્યા બાદ અર્થ તુ મક્ષ એક અહીં એવી કારથી અર્થ અને કામને જ વ્યવચ્છેદ છે નહીં કે ધર્મને પણ.” કારણ કે અહીં અર્થ, કામ અને મેક્ષને સામાન્યથી પુરુષાર્થ જણાવીને પરમાર્થથી જે પુરુ. પાથ છે તેને જ વર્ણવવાને ગ્રંથકાર પરમર્ષિને આશય છે.
કલિકાલ સર્વજ્ઞ આ.ભ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાએ ચગશાસ્ત્રના પ્રથમ પ્રકાશના કલેક નં. ૧૫થી
ગના સ્વરૂપનું વર્ણન કરતી વખતે ફરમાવ્યું છે કે અર્થ, કામ, ધર્મ અને મોક્ષ સ્વરૂપ ચતુર્વર્ગમાં સર્વશ્રેષ્ઠ મેક્ષ છે, અને એનું કારણ ગ છે. જ્ઞાન, શ્રદ્ધા
