Tattvartha Sutram

Author(s): Umaswami, Umaswati, Haribhadrasuri,
Publisher: Rushabhdev Kesarimal Jain Shwetambar Sanstha

Page 552

श्रीतवार्थ
हरि० १०अध्या०
श्लोकैः शास्त्रार्थोपसंहारः
वीतयो-गतयः स्वभावादेव जायते, तथोर्ध्वगतिरात्मनां ।। अतस्त्वित्यादि ।।१४।। अस्भादुक्तात् प्रकारात् यथा गतिकृत्यं वङ्गवति | गतेर्विकाररूपं तत् कर्मणः--क्रियायाः प्रतिघाताद्विरिमित्यादिषु प्रयोगाच्च पुरुषेच्छानुविधानात् तदिष्यते सर्व।।अध इत्यादि॥१५॥ सर्वतोगतिर्जीवानामधः तिर्यगूर्ध्व च कर्मजागतिः, क्षीणकर्मणां ऊर्ध्वमेव गतिः तद्धर्मा सा स्वाभाविकी गतिधर्मो येषामिति ॥ द्रव्यस्येत्यादि, द्रव्यस्य परमाण्वादेः कर्मणः-क्रियाया यथा उत्पत्तिरारंभो गतिश्च समं-युगपत् तथा सिद्धस्य गतिमोक्षभवक्षया गतिमुक्तिः स्वात्मन्यबस्थानं जन्मक्षयः संसारक्षयो वेति ॥ उत्पत्तिरित्यादि॥१७॥ प्रकाशतमसोर्यथा युगपदुत्पत्तिविनाशो | यस्मिन् काले प्रकाश उत्पद्यते तस्मिन्नेव काले तमसो विनाश इति युगपद् , एवं निर्वाणं कर्मक्षयश्चेत्येक एव कालः । तथाऽन्यत्राप्युक्तं "सत्यं बंधनमोक्षाचं जीवः प्रवेगतो याति । नन्वेरण्डकबीजं बन्धनमुक्तं व्रजत्यूध्वं ॥१८॥ संगत्यागाद्वा लघुरात्मा भूत्वा स | उत्पतत्यूचं । ननु गतलेपाऽलाबरुवाति जले निमग्नापि ॥२॥ध्यानेन तथा चात्मा प्रयोजितो येन स बजत्यूचं । तिष्ठासुरपि न शक्तः प्रवेगितो ननु न च स्थातुं ॥३॥ अपि चाग्रेरिव गमनं स्वाभाविकमूर्ध्वमात्मनस्तस्य । आत्माग्निशिखाया गतिरन्या कानिलवशाद्धि ॥४॥ स्ववशस्यानभिसंधेश्व तस्य न च विग्रहा गतिर्भवति । भवति हि विग्रहगमनं कर्मवशस्यार्थिनश्चेह ॥४॥ अपि चान्यश्रेणिग| तिर्जीवानां चैव पुद्गलानां च । स्वाभाविकीप्यते येन तेन साऽविग्रहा सिद्धा ॥५॥ सिद्धय गतिरयुक्ता स्ववशत्वान्निष्प्रयोजनत्वाच्च। | नासिद्धता च युक्ता कर्मविमुक्तस्य निष्पततः ॥६॥ बन्धविमोक्षात् संगत्यागात् पूर्वप्रयोगतो वापि । ननु गच्छतोऽन्यवशता न |च मुक्तोऽभीष्यते विवशः ॥८॥ इत्येष विप्रलापोऽस्पृष्टगतौ नान्तराऽस्ति यत् कालः । सत्यां हि सोत्तरावस्थायां स्यात् सिद्ध इतरो वा ॥९॥ मोऽस्पृष्टया हि गत्याऽनन्तरमेव समये जगच्छिरखरं । अवगाहतेतरां तेन नास्ति ननु भो बजत्कालः ॥१०॥ सिद्धयति गत्वा
Manmolinoming
॥५३२॥
॥५३२।।
Jan Education International