Book Title: Tap ane Parishah Author(s): Sukhlal Sanghavi Publisher: Z_Jaindharma_no_Pran_002157.pdf View full book textPage 5
________________ ૧૩૮ જૈનધર્મને પ્રાણ આધ્યાત્મિક સુખ કે ચિત્તશુદ્ધિ પ્રાપ્ત નથી થતાં.૧ બુદ્ધની આ દૃષ્ટિની આપણે નિગ્રંથ પરંપરાની દૃષ્ટિ સાથે સરખામણી કરીએ તે કહેવું પડે કે નિર્ગથ પરંપરાની દષ્ટિ અને મહાવીરની દૃષ્ટિ વચ્ચે કોઈ તાવિક ભેદ નથી. કારણ કે ખુદ મહાવીર અને એમને ઉપદેશ માનવાવાળી સમગ્ર નિર્ગથ પરંપરાનું સાહિત્ય, એ બન્ને એકીઅવાજે એમ જ કહે છે કે દેહદમન કે કાયકલેશ ગમે તેટલું ઉગ્ર કેમ ન હેય, પણ જે એનો ઉપયોગ આધ્યાત્મિક શુદ્ધિ અને ચિત્તલેશના નિવારણ માટે ન થાય તે એ દેહદમન અને કાયકલેશ નકામાં છે.. આને અર્થ તો એમ જ થયો કે નિથ પરંપરા પણ દેહદમન અને કાયકલેશને ત્યારે જ સાર્થક માને છે, કે જ્યાં લગી એને સંબંધ આધ્યાત્મિક શુદ્ધિ સાથે હોય. તે પછી સહેજે સવાલ થાય છે કે બુદ્દે એનું ખંડન કેમ કર્યું? આને ખુલાસો બુદ્ધના જીવનના વલણ તેમ જ એમના ઉપદેશ માંથી મળી રહે છે. બુદ્ધનો સ્વભાવ વિશેષ પરિવર્તનશીલ અને વિશેષ તર્કશીલ હતું. જ્યારે એમનો સ્વભાવ ઉગ્ર દેહદમનથી સંતુષ્ટ ન થયો ત્યારે એમણે એને એક અન્ત–છે. કહીને એને ત્યાગ કર્યો, અને ધ્યાનમાર્ગ, નૈતિક જીવન તથા પ્રજ્ઞા ઉપર જ વિશેષ ભાર આપે. એમને એ માર્ગે જ આધ્યાત્મિક સુખ પ્રાપ્ત થયું અને એમણે એ તવના આધારે પિતાને નવો સંધ સ્થા. નવા સંધ સ્થાપનારને માટે એ જરૂરી થઈ પડે છે કે એ આચારવિચાર સંબંધી પિતાના નવા વલણને વધારેમાં વધારે લેકગ્રાહ્ય બનાવવા માટે પ્રયત્ન કરે, અને પૂર્વકાલીન તેમ જ સમકાલીન અન્ય સંપ્રદાયના મંતવ્યની આકરી સમાચના કરે; આમ કર્યો. વગર કઈ નતે પિતાના નવા સંધમાં અનુયાયીઓને ભેગા કરી શકે છે કે ન તે ભેગા થયેલા અનુયાયીઓને ટકાવી શકે છે. બુદ્ધના નવા સંધની હરીફ અનેક પરંપરાઓ મોજુદ હતી કે જેના ઉપર નિગ્રંથ ૧. મઝિમનિકાય સુ. ૨૬. અ કોસંબીત બુદ્ધચરિત (ગુજરાતી) ૨. દાકાલિક ૯, ૪-૪. ભગવતી ૩૧. Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.orgPage Navigation
1 ... 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
