Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 2

Author(s): Hemchandracharya, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 548

२३२ न्यायार्थसिन्धु-तरङ्गकलितो न्यायसमुच्चयः। [चतुर्थोल्लासे न्यायः १]
20.wwwwwwwra Premarrrrrrrrrrrrrrrrrrrr. अथ रास्तास्त्रयः-"उर गतौ” ओरति । "उरेरशक्” | २७.] इति सूत्रे हल्लिन पठ्यते तथापि बहुवचननिर्देशादव[उणा०५३१.] इति कित्यशे-उरश:-ऋषिविशेषः ॥ ५७ ॥ । गम्यते इति व्युत्पादितम् ॥ ६४ ॥
"सुर त्वरणे" तोरति । आइपूर्वादस्मात् "नाम्युपान्त्य" | "भिलण भेदे" भेलयति । णिचोऽनित्यत्वे केवलादचि[५.१.५४.] इति के-आतुरः-रोगी। केवले तु-तुरः-शीघ्र- भेलः-तरण्डा, डलयोरैक्यात-भेड:-अजः । “विलि5गामी। तुरो गच्छतीस्यर्थे "मानो गमः"[५.१.१०१.] भिलि." उणा० ३४०.1 इति किति मे-भिल्म-45 हति डे-तुरगः। "तु-क-श-पु-भृ-वृ०" [उणा०१८७.] इति ! भास्वरम् ॥६५॥ सूत्रे उपलक्षणार्थत्वोपगमादस्मादपि अणे-तोरणम् । “नाम्यु- अथ वान्तो द्वौ-"धन्व तव गौ" धन्यति । पान्त्य-कृ-ग-श-प-पूभ्यः कित्" [उणा० ६०९.] इति |
“उक्षि-तक्षि." [उणा० ९००.1 इत्यन्प्रत्यये-धन्वा-मरुः, किति इप्रत्यये-तुरिः-तन्तुवायोपकरणम् ॥ ५८॥
धनुश्च ॥ ६६ ॥ 10 "तन्द्रि साद-मोहयोः” सादो विषण्णता, मोहो मौढ्यम्।
सव, तवति । “तवेर्वा" [ उणा० ५५.1 इति णिति 50 तन्द्रते । ततन्द्रे । तन्द्रितः। तन्द्रा-आलस्यम्, “केटो गुरो.
इवे-ताविषः, तविषो वा-स्वर्गः, ताविषं तविषं वा-बलं य॑ञ्जनात्" [५. ३. १०६.] इत्यप्रत्ययः । “तृ-स्तु-तन्द्रि
तेजश्च । टिद्विधानात् स्त्रियां ड्या ताविषी तवपी च-चात्या तन्त्रयविभ्य ई:" [उणा० ७११.] इति ईप्रत्यये-तन्द्रीः -मोह
! देवकन्या च ॥ ६ ॥ निद्रा॥ ५९॥
अथ शान्तात्रयः-"पशी स्पशी बाधन-प्रथनयोश्च" 15 अथ लान्ताः षट्-"चुल परिवेष्टने" चोलति । "नाम्युपान्त्य०" [५.१.५४.] इति के-निचुलः । अचि
| बाधनं प्रतीघातः, चाद् गतौ, पशति, पशते। गतौ कुटिलाथै 55 चोलः ॥ ६०॥
यङि "जप-जभ."[.१.५२.] इति म्बागमे-पम्पश्यते। . . ___ "उल दाहे" ओलति । "निष्क-तुरुष्क०" [उणा० २६.]
यङ्लुपि-पम्पशीति पम्पष्टि ॥ ६८॥ इति निपातमात्-उल्का-मौत्पार्क ज्योतिः, अग्निज्वाला च ।
। स्पशी-स्पशते, स्पशति । णो के सम्वद्भावापवादभूते "स्मृ
स्पशा-स्पर 20 केचिज्वलेरेवायमुलादेशो निपातनादिति वर्णयन्ति ! "शम्बूक
द-स्वर-प्रथ-म्रद-स्तृ-स्पशेरः"[४.१.६५.] इति द्वित्वे पूर्वस्य शाम्बूक-बृधूक-मधूकोलूकोरुबूक-धरूकादयः"| उणा०६५.1। अत्वे-अपस्पशत् । णी ते “णो दान्त-शाम्त-पूर्ण दस्त-स्पष्ट-80 इति निपातनाद्-उलूकः-काकारिः, प्रकृतसूत्रे. बृहद्वृत्तौ च |
च्छन्न-ज्ञप्तम्" [ ४. ४. ७४.] इति सूत्रेण णिलुग्-हस्वयोः 'अलेरुच्चोपान्त्यस्य' इत्युक्त्वोलकशब्द उदाहृत इति तदनु
समुच्चयेन वैकल्पिके निपातने स्पष्ट स्पाशितम्। अचि-स्पशःसारमयमलधातुनाऽपि साध्यः । "तुरुष्क०" [ उणा० २६.]
चरः । जि-स्पाशः-बन्धनम् । अत एव सेयमुभयतःपाशा 25 इत्यादिसूत्रवृहद्वृत्तावपि उलूकशब्दव्युत्पादनसमये 'ज्वलेरुला- | रज्जुरिति प्रयुज्यते । “स्पशि-भ्रस्जेः स्लुक् च" [ उणा० देशश्च, उलेः सौत्रस्य वा' इत्युक्तत्वादस्य सौत्रत्वप्रसिद्ध्या
- मौनतामा ७३१.] इति उः प्रत्ययः स्लुक् चेति-पशुः-तिर्यमनवध्यश्व 65 ऽनेनापि उलूकशब्दः सिध्यतीति मत्वाऽस्माभिरुदाहृतम् । |
जनः ॥ ६९ ॥ "विष्टपोलप-वातपादयः" [उणा०३०७.1 इति सत्रे निपात- "ऋशत् गति-स्तुत्योः" अशति । “ऋशि-जनि-पुणिनात्-उलपः-ऋषिः, उलपं-पर्वततृणं पङ्कजं जलं च । “उलेः । कृतिभ्यः कित्" [उणा० ३६१.] इति किति ये-ऋश्यः30 कित्"[उणा०८२८.1 इति किति अक्षप्रत्यये-उलक्ष:- | मृगजातिः ॥ ७० ॥ तृणजातिः ॥ ६॥
अथ षान्तौ द्वौ-“भिष भये" भेषति रोगोऽस्मादित्यर्थे 70 "लुल कम्पने" लोलति । लुलितम् । "कुलि-लुलि-कलि- “भिषेर्मिष-भिष्णौ च चा" [उणा० १३१.1 इत्यजप्रत्यये कषिभ्यः कायः" [उणा० ३७२.] इति किति आये-लुलायः- पाक्षिके भिषादेशे-भिषजः, भिष्णादेशे च-भिष्णज:-वैद्यः । महिषः ॥ ६२॥
उभयोरादेशयोरभावे-भेषजम्-औषधम् । “ऋधि-पृचि35 "सल गतौ" सल्लति । "दु-क-न-स-भू-घृ." [ उणा | भिषिभ्यः कित्" [ उणा० ८७४.] इति किति अप्रत्यये
२६.] इति अके गौरादित्वाद् ड्या-सल्लकी-भृक्षविशेषः, | भिषक्-वैद्यः । “सम्प्रदानाच्चान्यत्रोणादयः" [५. १. १५.] 75 सत्कृत्य लक्यते-स्त्राद्यते गजैरिति वा-सल्लकीति प्रकृतसूत्रे ! इत्यनेनापादाने उणादिप्रत्ययानां निषेधेऽप्येते शब्दा भीमादिषु बृहद्वृत्तिः ॥ ६३ ॥
कृतपाठानुमानाः "भीमादयोऽपादाने" [५. १. १४.] इति "हल घूर्णने" हल्लति । "दृ-कृ०" [ उणा० २७.] सूत्रेणैवाजा-ऽजप्रत्ययान्ता अनुशिष्टा इति बिज्ञेयं लक्ष्यानु40 इत्यके-हल्लकी-रक्तोत्पलजातिः । यद्यपि. "-कृ." [ उणा० । रोधात् ॥ १॥