Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 2

Author(s): Hemchandracharya, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 19

[ पा० १. सू० १५.]
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने द्वितीयाध्यायः ।
VvvvvvvvvvvvvAAAAAAY
ति-पाणिन्यादय इत्यर्थः, ते हि प्रकृतिमात्रस्य युष्मदस्म- इति च त्व-माद्यादेशानन्यत्र सावकाशान् बाधित्वा यूयम् वय दूपस्य आदेशान् “तुभ्य-मयौ यि" [पा. ७. २. ९५.] मित्यत्र सावकाशौ यूय-वयमादेशौ परत्वादुभयप्राप्ती भवतः । "यूय-वयौ जसि” [पा. ७. २. ९३.] “ त्वा-ऽहौ सौ"युष्मत्पुत्रः, अस्मत्पुत्र इति- यूयं पुत्रा अस्येत्यादिविग्रहे [ पा. ७. २. ९४. ] इति तुभ्यादीन् , ढे-जस्-सीनां " ऐकायें " [ ३. २. ८.] इति जसो लुपि “ लुप्यम्बल्ले-40 5" ढे-प्रथमयोरम्" [पा. ७. १. २८.] इत्यमादेशं इसस्तु नद्" [७. ४. ११२.] इति स्थानिवत्त्वप्रतिषेधात् जसो“युष्मदस्मद्भ्यां सोऽश्” [पा. ७. १. २७.] इत्यकारं ऽभावाजसेति वचनादादेशी न भवतः । यूयकं वयकचेच्छन्तीत्यर्थः ॥ २. १. १२ ॥
|मिति पूर्ववत् ॥ २. १. १३. ।।
mmmmmmmw.amana
न्या० स०-स्वमहमित्यादि। सिनेति किम् ? ननु साविति न्या० स०-यूयं वयमित्यादि। प्रियस्त्वं प्रियौ युवामिति कृते “ दीर्घड्याब्" [१.४.४५.] इत्यादिना सेलुकि च सर्वे वाक्ये एकत्व-द्वित्वयोर्युष्मदोवर्तमानत्वात् “त्व-मौ प्रत्ययोत्तरपदे "45 10प्रयोगा निष्पद्यन्त इति, न-" युष्मदस्मदोः" [२.१.६.][२.१.११.] इति “मन्तस्य युवा-ssौ०" [२.१.१.] इति
इत्यात्वं स्यात् ; आदेशविधानसामर्थ्यान्न भविष्यतीति चेत् ? सत्यम्-च त्व-माद्यादेशानन्यत्र सावकाशान् बाधित्वा यूयं वयमित्यत्र तदा आत्वाभावेऽस्यापि से: शेषत्वं स्यात् , तथा च " मोर्वा" [२. सावकाशौ यूयं वयमादेशौ परत्वादुमयप्राप्तौ सत्यां तावेव भवतः । १.९.] इति वालोप: स्यात् , पक्षे च चरितार्थता सूत्रस्य स्यादिति। यूयकमित्यादौ कुत्सिताद्यर्थे "युष्मदस्मदोऽसोभादि"[७.३.३०.] स्वकम् , अहकमिति- “ युष्मदस्मदोऽसोभादि०" [७.३.३०.] इत्या, एवम्-उत्तरत्रापि ॥ १३ ॥
50 15इति अक् । पूर्वमकीति-निरपेक्षत्वेनान्तरङ्गत्वात् । केचित् विति
पाणिनीयादयः। त्वमादेशे वृद्धाविति- त्वादयतीति वाक्ये कृते तुभ्यं मह्यं क्या । २।१।१४॥ किम् । त्वाहादेशविधानादिति-वा-हादेशौ न भवत इति शेषः।। त० प्र०-युष्मदस्मदोः स्वसम्बन्धिनाऽन्यसम्बन्धिना वा धातोरेव वृद्धिरिति मते तु-- त्वदयतीति वाक्यम् । ननु तन्मते-प्रत्ययेन सह यथासंख्य 'तुभ्यं मह्यम्' इस्येतावादेशी भवतः.
लम्, अहं, यूयम् , वयमित्यादयः कथं सिध्यन्तीत्याह-ते हि। प्राक् चाकः। तुभ्यम् , मह्यम् । परमतुभ्यम्, परममयम्, 20प्रकृतिमात्रस्येति-विभक्तिरहितस्येत्यर्थः। आदेशानिति- तुभ्य-| प्रियस्त्वम् प्रियौ युवा प्रिया यूयं वा यस्य तस्मै-प्रियतुभ्यम्,55 मझौ उयि." [पा. ७.२.१५.] “यूय-वयौ जसि. पा. प्रियमह्यम् ; अतिक्रान्तस्त्वां युवां युष्मान् वा तस्मै अतितुभ्यम् , ७.२.९३.] "ला-ऽहौ सौ०" [पा० ७.२.१४.] इति तुभ्या- अतिमह्यम् । ज्येति किम् ? तुभ्यं हितं त्वद्धितम् , मद्वितम् । दीन् आदेशान् , जे-जस्-सीनां “हेप्रथमयोरम्" [पा० ७.१.२८. प्राक् चाक इत्येव ? तुभ्यकम् माकम् ॥ १४ ॥ इत्यमादेशम् , उसस्तु "युष्मदस्मद्रयां डसोऽश [पा०७.१.२७. mmmwwwwwwmomnonvw monommmmmmmwww mmmmmmmmww wmumm इत्यकारं चेच्छन्तीत्यर्थः । स्वमते तु- लमहमित्येव भवति ॥१२॥
न्या० स०-तुभ्यमित्यादि-[ नेह व्याख्या दृश्यते ] ॥ १४ ॥
Jummernam.mmmmmmmmmwwwimmanw mmm यूयं वयं जसा ।२।१।१३ ॥
तव मम ङसा । २।१।१५॥ 60
त० प्र०-युष्मदस्मदोः स्वसम्बन्धिनाऽन्यसम्बन्धिना वा त० प्र०-युष्मदस्मदोः स्वसम्बन्धिनाऽन्यसम्बन्धिना वा उसप्रत्ययेन सह यथासंख्य 'तव मम' इत्येतावादेशौ भवतः, जसा सह यथासंख्यं 'यूयं वयम् ' इत्येतावादेशौ भवतः, प्राक चाकः । तत्र, मम; प्रियस्वं प्रियौ युवा प्रिया यूयं वा प्राक् चाकः। यूयम्, वयम् परमयूयम्, परमवयम्य स्य तस्य-प्रियतव, प्रियमम; अतिक्रान्तस्त्वां युवां युग्मान् वा 80प्रियस्त्वं प्रियौ युवां प्रिया यूयं च येषां ते- प्रिययूयम् ,
प्रययूयम् । तस्य-अतितव, अतिमम । डसेति किम् ? तव प्रियस्वप्रियः प्रियवयम्; अतिक्रान्तास्त्वां युवा युष्मान् वा-अतियूयम् ,!.
मत्प्रियः । प्राक् चाक हत्येव ? तवक, ममक ॥ १५॥ अतिवयम् । जसेति किम् ? यूयं पुत्रा अस्य- युष्मत्पुत्रः, अस्मत्पुत्रः। प्राक् चाक इत्येव यूयकम् , वयकम् ॥ १३॥ | श० न्या०-"तुभ्यं मह्यं ख्या" “तव मम उसा"
mmmwwwmummइति पूर्वेग तुल्यगमौ योगौ। कथं तवता, ममता, तवायितम् , श० न्या०-यूयम् 1 प्रिययूयम् , प्रियवयमिति-अत्रै- ममायितम्, तवममतायां च सत्या मिति, उच्यते-स्यादिप्रति35कत्व-द्वित्वयोर्युष्मदस्मदोर्वर्तमानत्वात् “त्व-मौ प्रत्ययोत्तरपदे च०" रूपाण्येतान्यव्ययानि, ततः शब्दान्तरत्वात् सिद्धम् । द्वयोर्ममता,70 [२. १. ११.] इति “ मन्तस्य युवा-ऽऽवौ० " [२. १. १०.] बहूनां ममतेत्यपि पूर्ववत् ॥२. १. १४-१५.॥