Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 2

Author(s): Hemchandracharya, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 25

[पा० १. सू० २५.
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने द्वितीयाध्यायः ।
wwwhemamnnrvarmarnarammamAnmamiwwwwwwwwwwwww.ammanmaamanawwam
उसालानापमा १
४" जमानामा
न्या० स० - २-इसेत्यादि । दृष्टपूर्वेति-पूर्व दृष्टा “ नाम नो रक्षतु । पूर्वमिति किम् ? " मयैतत् सर्वमाख्यातं, युष्माकं नाम्ना०" [३.१.१८.] इति सः, (स्त्री चेत् ) ॥ २३॥ मुनिपुङ्गवाः !" परस्य ह्यसद्वत्त्वे पादादिलक्षणः प्रतिषेधो न
स्यात् । व्यवहितेऽपि पूर्वशब्दो वर्तते, तेन-'चैत्र ! धर्मो वोअमा त्वा-मा ।२।१।२४॥ ऽथो रक्षतु, चैत्र ! धर्मो नोऽथो रक्षतु' अत्र "सपूर्वात् प्रथ-40 त० प्र०-पदात् परयोर्युष्मदस्मदोरमा-द्वितीयैकवचनेन मान्ताद् वा " [२. १. ३२.] इति विकल्पो न भवति ॥२५॥ सह 'स्वा मा' इत्येतावादेशी यथासंख्य वा भवत एकवाक्ये | vowernew namamiwwmommmmmmmmmmmwwwwwwwwmamannamannaam
श० न्या०-असदिवा० । आमन्त्र्यमिति कर्मणि यः, योधर्मस्त्वा रक्षतु, धर्मो मा रक्षतु; धर्मस्त्वां रक्षतु, धर्मो मां
ऽर्थः स्वेन धर्मेण प्रसिद्धो धर्मान्तरसम्बन्धं प्रत्यभीमुखी क्रियते रक्षतु । पदादित्येव-त्वामीक्षते, मामीक्षते । एकवाक्य इत्येव
स आमन्त्र्यः , यथा देवदत्तो देवदत्तत्वेन प्रसिद्धोऽर्थान्तरेऽअतित्वां पश्यतु, अतिमां पश्यतु ॥२४॥
भिमुखीक्रियते- यथा देवदत्त 1 भुक्ष्व, अधीश्वेति, तत्रार्थे 45 श० न्या०-अमा० । अम् यद्यप्यनेकप्रकारोऽस्ति, तथाहि-कार्यासम्भवादुपचारादामन्त्र्याभिधायि पदमामन्त्र्यं विज्ञायत 10" अतः स्यमोऽम् " [१. ४. ५७.] इति, “ अमव्यव्यी- इत्याह- आमन्त्र्यते यत् तदामन्त्र्यम्, तद्वाचि पदं भावस्या०" [३. २. २.] इति, आख्यातविभक्तेः ' अम्ब् प्रथमान्तमित्यर्थः । पूर्वमिति परमपेक्ष्य, तच्च प्रकृतत्वाद् अम्' इति, तथापि युष्मदस्मद्भ्यामन्यस्यासम्भवाद् द्वितीयक- युष्मदस्मदपेक्षमेवेत्याह- युष्मदस्मद्भ्यां पूर्वमिति । वचनमेव गृश्यत इत्याह- अमा-द्वितीयैकवचनेनेति । त्वा-मा असदिवेति स्पष्टयति- अविद्यमानमिवेत्यादि । श्रमणा !50
इति लुप्तप्रथमाद्विवचनान्तं यथासङ्ख्यार्थ विज्ञेयमित्याह- यथा- युष्मान् रक्षत्वित्यादि- अत्र श्रमगा इत्यामन्त्र्यं तस्याविद्य15सङ्ख्यामिति ॥ २. १. २४ ॥
मानवे युष्मदस्मदोः पदात् परत्वं नेति वस्-नसादयो न भव
न्तीत्याह-एवित्यादि । अथ पूर्वस्याऽऽमन्त्र्यस्या विद्यमानवद्भान्या०स०-अमा त्वा-मा इति । अम्' यद्यप्यने प्रकारोऽस्ति, | तथाहि--एकः " अतः स्यमोऽम् "[१. ४. ५७.] इति, द्वितीयो
वात् कथं 'ग्रामश्चैत्र ! ते स्वमथो' [ इत्यादी पदात् परयोः] “ अव्ययीभावस्था."[३. २. २.] इति, तृतीय आख्यातविभक्तेः।
। युष्मदस्मदोरुध्यमानस्ते-मयाद्यादेश इत्याह-ग्राम इत्यादि-55 'अम्ब अम् ' इति, तथापि युष्मदस्मद्यामन्यस्यासंभवाद् द्वितीयक
तथाऽऽमन्त्र्यस्यासत्त्वात् सपूर्वेत्वाभावात् “सपूर्वात." [२. 20वचनमेव गृह्यते इत्याह-अमा-द्वितीयैकवचनेनेति ॥२४॥ १. ३२.] इति विकल्पाभावः । इव करणं किमि[ति-असदि
wwwwwwwwww.त्युक्तेऽसत्त्वसिद्धेः किमर्थमिवकरणमिति प्रश्नार्थः । समाधत्तेअसदिवाऽऽमन्त्र्यं पूर्वम् ।२।१।२५॥ श्रवणं थया स्यादिति- इवकरणमन्तरेणासदित्युच्यमाने युष्मद.
त० प्र०–आमन्ध्यते यत् तदामध्यम् , तद्वाचि पदं स्मद्भ्यां पूर्वमामन्त्र्यस्य प्रयोगाभावः स्यादतः प्रयोगनिवृत्तिर्मा60 युष्मदस्मद्धयां पूर्वमसदि-अविद्यमानमिव भवति, सति तस्मिन भूत् तनिमित्तककार्याभाव एव य[था ] स्यादित्येवममिवग्रहणम। यत् कार्य तन्न भवति, असति यत् तद् भवतीत्यर्थः । श्रमणा! ननु च परार्थे प्रयुज्यमानाः शब्दा अतिदेश गमयन्ति यथा25युष्मान् रक्षतु धर्मः, श्रमणा! अस्मान रक्षतु धर्मः: श्रमणा! गौरयं वाहीक इति, तत्र च विद्यमानस्यासदिति वचनादि(द)
युष्मभ्यं दीयते, श्रमणा! अस्मभ्यं दीयते; श्रमणा ! युष्माकं तिदेशो गम्यते, अतिदेशधर्मश्च स्वाश्रयानिवृत्तिरिति गतार्थ शीलम, श्रमणा! अस्माकं शीलम् : श्रमणौ युवां रक्षतु धर्मः, [गतार्थत्वान्नार्थ ] इव ग्रहणेन सत्यम्- एवं तु मन्यते-इवग्रहण-R श्रमणी! आयां रक्षतु धर्मः: श्रमणौ ! युवाभ्यां दीयते, मन्तरेगाप्रयोगव्यवस्थार्थमिदं स्यात, ततश्च कुतश्चित् पूर्वमामळ्य
भावाभ्यां दीयते श्रमणौ ! युवयोः स्वम् , आवयोः स्वम् ; श्रमण ! न भवति, तथा च सति पूर्वस्यामच्स्य परेणामन्त्र्येण 30त्वां रक्षतु तपः, मां रक्षतु तपः; श्रमण ! तुभ्यं दीयते, मह्यं सह निरन्तरता न स्यात् । [पूर्वमिति किमिति-] यदि दीयतेः श्रमण ! तव शीलम, मम शीलम् : एप्वामध्यस्या- पूर्वमिति नोच्यते तदा “मयैतत् सर्वमाख्यातं युष्माकं मुनिसत्त्वाद वलसादयो न भवन्ति । 'ग्रामश्चैत्र! ते स्वमथो पुजवाः !" इत्यत्र युष्मच्छब्दात् परमपि मुनिपुङ्गवा इत्यामळ्यम-19 इत्यादी चैत्रपदस्थामन्त्र्यस्यासत्त्वाद् ग्रामपदापेक्षयाऽन्वादेशे विद्यमानबत् स्यात् । अथ परस्याविद्यमानवद्भावे को दोष इत्याहनित्यं ते मयादिविधिः, न तु “सपूर्वात् प्रथमान्ताद् वा "परस्य हीत्यादि-"युष्माकं मुनिपुङ्गवाः" इत्येतावान् पादः, 36[२.१. ३२.1 इति विकल्पः। इवकरणं किम् ? श्रवर्ण तस्यादिः ‘युष्माकम्' इति, तत्र परस्याविद्यमानत्वे पादाभावाद्
यथा स्यात् । आमन्त्र्यमिति किम् ? धर्मो वो रक्षतु, धर्मो युष्माकमित्यस्य पदादित्वाभावात् “पादाद्योः" [२. १. २८.]