________________
૪૯
અને તેના રહસ્યો
સંસ્કૃત ભાષામાં ૧૬ સ્વર અને ૩૩ વ્યંજન છે. કુલ-૪૯ વર્ષો છે. જે સ્વતંત્ર રીતે બોલી શકાય તે સ્વર કહેવાય. જેને બોલતા સ્વરની સહાય લેવી પડે તે વ્યંજન કહેવાય.
સ્વર અને વ્યંજન સમૂહના આઠ વર્ગ પાડવામાં આવ્યા છે, તેને અષ્ટવર્ગ કહેવાય છે. ૧ પહેલો અ-વર્ગ અ, આ, ઈ, ઈ... ૨ બીજો ક-વર્ગ ક, ખ, ગ, ઘ, ડ ૩ ત્રીજો ચ-વર્ગ ચ, છ, જ, ઝ, મ્ ૪ ચોથો ટ-વર્ગ ટ, ઠ, ડ, ઢ, ણ પ પાંચમો ત-વર્ગ ત, થ, દ, ધ, ન ૬ છઠ્ઠો પ-વર્ગ પ, ફ, બ, ભ, મ ૭ સાતમો ય-વર્ગ ય, ર, લ, વ ૮ આઠમો શ-વર્ગ શ, ષ, સ, હ
આઠ પાંખડીમાં સ્વરો અને વ્યંજનોની સ્થાપના છે અને આંતરામાં “નમો અરિહંતાણં” એમ સપ્તાક્ષરી મંત્રની સ્થાપના છે, તેનો ભાવાર્થ એમ સમજાય છે કે ઉપરોક્ત ૧૬ સ્વરો અને ૩૩ વ્યંજનો મળીને ૪૯ અક્ષરો દ્વારા શ્રી અરિહંત પરમાત્માએ જગતના જીવોને ધર્મદેશના આપીને કલ્યાણ કર્યું છે તે ૪૯ શ્રુતાક્ષરોને અને ઉપદેશ આપનારા શ્રી અરિહંત પરમાત્માને હું નમસ્કાર કરું છું.
વલચ-૩ - ૪૮ લબ્ધિઓ અનાહત વ્યાપ્ત દિગષ્ટકે યતુ, સલ્લબ્ધિ સિદ્ધર્ષિ પદાવલીનામું ત્રિપંક્તિભિઃ સૃષ્ટિ તયા પરિત, શ્રી સિદ્ધચક્ર તદઉં નમામિ ૪
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
