________________
૭૦
શ્રી સિદ્ધચક્ર આરાધના ચાર વિદિશામાં આઠ દિપાલ દેવોની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. હવે ઉર્ધ્વદિશામાં રહેલા બ્રહ્મની કલશના ઢાંકણના મધ્યભાગમાં ૐ બ્રહ્મણે નમઃ મંત્ર વડે સ્થાપના કરવામાં આવે છે અને અધોદિશામાં રહેલા કલશની નીચેની કિનારી ઉપર મધ્યમાં ૐ નાગાય નમઃ મંત્ર વડે નાગદેવની સ્થાપના કરવામાં આવે છે.
આ યંત્રની ધરણીમંડલમાં એટલે કે પૃથ્વમંડલમાં સ્થાપના કરવી જોઈએ, એવું વિધાન સિરિસિરિવાલકહા નામના ગ્રંથમાં થયેલું છે. આ પૃથ્વીમંડલનો આકાર ચોરસ મનાયો છે. તેમાં
લ” તથા “ક્ષિ” આ બે પૃથ્વીબીજોની સ્થાપના કરવાની હોય છે. એટલે આ યંત્રની ચારે બાજુ સીધી લીટીઓ દોરવામાં આવે છે અને તેના બંને છેડે ત્રિશુળ મૂકવામાં આવે છે. પછી એ ત્રિશુળવાળા છેડાનું એકના ઉપર બીજી લીટી ચઢાવી મિલન કરવામાં આવે છે. આ રીતે લગભગ ચોરસ જેવી આકૃતિ થાય છે. તેને આપણે પૃથ્વીમંડલ સમજવાનું છે. તેની અંદરના ચારે ખૂણામાં “લ” (લ) બીજ અને ચારે લીટીઓના મધ્યભાગે “ક્ષિ” બીજ મૂકાય છે.
કલશના કંઠની બંને બાજુ એક એક ચક્ષુ છે. ખુલ્લી આંખો એ જાગતા રહેવાનો સંકેત છે. આપણે પ્રમાદવશ છીએ, એટલે એક પ્રકારની બેહોશીમાં છીએ. ખુલ્લી આંખો સૂચન કરે છે કે તમે ઉપયોગ રાખી સિદ્ધચક્ર યંત્રનું પૂજન કરો. સિદ્ધચક્ર યંત્રની દરેક આકૃતિમાં છૂપો સંત રહેલો છે. યંત્રની બંને બાજુ બાંધેલા ખેસ છે અને વચ્ચે ગાંઠ વાળેલી છે. આ ખેસ શોભામાં અભિવૃદ્ધિ કરે છે. વચ્ચેની ગાંઠ એક સૂચન કરે છે કે આ યંત્રમાં ઘણા રહસ્યો છે. આ રહસ્ય જાણવા પ્રયત્ન કરો તો કલશમાં ભરેલા
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
