Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 15

श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
'प्रयोक्तृ०' (३।४।२०) णिगप्र० । 'नामिनोऽकालि-हलेः' (४।३।५१) वृ० आर । ‘हेतु-कर्तृ-करणेत्थम्भूतलक्षणे' (२१२१४४) तृतीया टा । एवमग्रेऽपि ।छ।।
दृश्यभिवदोरात्मने ।।२।२।९।। [दृश्यभिवदोः] दृशिश्च अभिवच्च = दृश्यभिवदौ, तयोः = दृश्यभिवदोः, षष्ठी ओस् । [आत्मने] आत्मनेपदं । 'ते लुग्वा' (३।२।१०८) पदलोपः ।
[दर्शयते राजा भृत्यान् भृत्यैर्वा] 'दृशुं प्रेक्षणे' (४९५) दृश् । पश्यन्ति भृत्या राजानं, तान् भृत्यान् राजानं पश्यतो राजैवानुकूलाचरणेन प्रयुक्ते । ‘प्रयोक्तृ०' (३।४।२०) णिग्प्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् । 'अणिकर्मणिकर्तृकाण्णिगोऽस्मृतौ' (३।३।८८) आत्मनेपदम् ।
अभिवादयते गुरुः शिष्यं शिष्येण वा] 'वद व्यक्तायां वाचि' (९९८) वद, अभिपूर्व० । अभिवदति गुरुं शिष्यः, तं शिष्यं गुरुमभिवदन्तमनुकूलाचरणेन गुरुरेव प्रयुक्ते । ‘प्रयोक्तृ०' (३।४।२०) णिगप० । 'ञ्णिति' (४।३।५०) उपान्त्यवृद्धिः । 'अणिकर्मणिक्कर्तृकाण्णिगोऽस्मृतौ' (३।३।८८) आत्मनेपदं स्यात् ।
[अभिवादयते गुरुं शिष्यं शिष्येण वा मैत्रः] अभिवदति गुरुं शिष्यः, तं शिष्यं गुरुमभिवदन्तं मैत्रः प्रयुक्ते । 'प्रयोक्तृ०' (३।४।२०) णिग्प्र० ।
[दर्शयमानो राजा भृत्यान भृत्यैर्वा] पश्यन्ति राजानं भृत्याः, तान राजानं पश्यतो मैत्रः प्रयुक्ते । 'प्रयोक्त०' (३।४।२०) णिगप० । 'शत्रानशावेष्यति तु सस्यौ' (५।२।२०) आनश्प्र० → आन । 'कर्तर्यनद्भ्यः शव' (३।४।७१) शव । 'नामिनो गुणो०' (४।३।१) गु० ए । 'एदैतोऽयाय (१।२।२३) अय् । 'अतो म आने' (४।४।११४) मोऽन्तः ।
[दर्शयति रूपतर्क कार्षापणम पश्यति रूपतर्कः कार्षापणं, तं रूपतर्क कार्षापणं पश्यन्तमन्यः प्रयुक्ते । 'प्रयोक्तृ०' (३।४।२०) णिग्प्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् ।
[अभिवादयति गुरुं शिष्येण] अभिवदति गुरु शिष्यः, तं शिष्यं गुरुमभिवदन्तं मैत्रः प्रयुङ्क्ते ।
[अभिवादयते गुरुं देवदत्तो गुरुणेति वा] 'वदिण् भाषणे' (१९६३) वद्, अभिपूर्व० । चुरादिभ्यो णिच्' (३।४।१७) णिचप्र० । 'ञ्णिति' (४।३५०) उपान्त्यवृद्धिः । अभिवादयति गुरुं देवदत्तः, तं देवदत्तं गुरुमभिवादयन्तं गुरुरन्यः प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्त०' (३।४।२०) णिग्प० ।।छ।।
नाथः ।।२।२।१०।।
[नाथः] नाथ् षष्ठी डस् । [सर्पिषो नाथते, सर्पि थते] 'नाङ उपतापैश्वर्याशीःषु च' (७१६) नाथ् । वर्त्त० ते । 'कर्त्तर्य०' (३।४।७१) शव ।
[सर्पिषो नाथमानः, सर्पि थमानः] नाथ् । 'शत्रानशा०' (५।२।२०) आनश्प० → आन । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'अतो म आने' (४।४।११४) मोऽन्तः । ।
[सर्पिषो नाथिष्यमाणः, सर्पि थिष्यमाणः] नाथिष्यते = नाथिष्यमाणः । ‘शत्रानशा०' (५।२।२०) आनश्प० → आन, स्य आदिः । 'स्ताद्यशितो०' (४।४।३२) इट् ।
[पुत्रमुपनाथति पाठाय] 'नाथूङ याचने' (७१६) नाथ, उपपूर्व० । वर्त्त० तिव ।।छ।।