Book Title: Shantinath Mahakavyam Part 01
Author(s): Vijaydarshansuri
Publisher: Nemidarshan Gyanshala

View full book text
Previous | Next

Page 16
________________ [7] अन्वयः-यः चक्रिभिः भोगिभिश्चन्दनवत्सदैव समन्तत उपास्यते, स भवाधितापव्यपरोपणक्षमः पार्श्वनाथ: वः सुखानि तनुताम् / व्याख्या-य:-पार्श्वनाथः / चक्रिभिः-चक्रमेषामस्तीति चक्रिणः, तैः कुण्डलाकारस्थायिभिः / भोगिमि:-सः अथ च भोगिभिः सांसारिकसौख्यपरम्परामनुभवद्भिर्ने पैः चक्रिभिश्चक्रवर्तिनृपैरिवेति ध्वनिः / चन्दनवत-मलयजवत् / सदैव-सर्वदैव / समन्ततो-विश्वक् / उपास्यते-सेव्यते, यथा भोगिभिस्सश्चन्दनवृक्षः सदैवाश्रीयते, तथाऽयं पार्श्वप्रमुः चक्रवर्तिनृपरिव भोगिभिर्नु पैस्सपैश्वोचितवृत्त्या सदा सेव्यत इत्यर्थः / स-तादृशः / भवस्य- संसारस्य योऽधिताप:-अधिकं तापः, आध्यात्मिकाधिदैविकाधिभौतिकरूपः / तस्य व्यपरोपणे-दूरीकरणे -क्षमः-समर्थः। पार्श्वनाथस्तदाख्यस्तीर्थङ्करः / वः-युष्माकं / सुखानि-कल्याणानि / तनुतां-विस्तारयतु / त्रिविधतापनाशनसमर्थाश्रयणं सुखायैव भवेदिति भावः / उपमाऽलङ्कारः।।६॥ अथ महावीरजिनं स्तौति न वेदेतिन वेद सिद्धार्थभवोऽपि यः स्वयं, चकार सिद्धार्थभवत्वमात्मनः / सुसंवरः संवरवैरिनिर्जयात्, स सम्मदं वीरजिनस्तनोतु वः // 7 // अन्वयः-न वेद यः सिद्धार्थभवोऽपि स्वयमात्मनः सिद्धार्थभवत्वं चकार, ( यश्च ) संवरवैरिनिर्जयात् सुसंवरः स वीरजिनो व: सम्मदं तनोतु / व्याख्या-नवेद-न वेद्मि, “विदक् ज्ञाने" इत्यस्य वर्तमाना 'मि' प्रत्यये मेश्च "तिवां णवः परस्मै" [4-2-117 ] इति णवादेशे 'वेद' इति, विरोधाभासान मे मतिपथं सम्यगवतरतीति कविसमयप्रसिद्धविनोदात्मकवैचित्र्येण स्तुतिकारस्य ग्रन्थकृत इत्थमुक्तिः / किं कथङ्कारं च भवान् न वेत्तीत्याकाङ्क्षायामाह / य:- तच्छब्देन निर्दिश्यमानः, वीरजिन इत्यर्थः / सिद्धार्थभवोऽपि-सिद्धार्थनाम्नो नृपाल्लब्धजन्माऽपि / स्वयम्-आत्मनैव, परनरपेक्ष्येणेत्यर्थः / आत्मनः-स्वस्य / सिद्धार्थभवत्वं-सिद्धार्थनृपलब्धजन्मत्वं / चकार-कृतवान्। यः सिद्धार्थभवस्तत्र सिद्धार्थभवत्वं वर्तत एवेति तत्करणं कथं, सिद्धसाधनदोषादिति विरोधः, अथवा सिद्धार्थभवत्वे सिद्धार्थापेक्षा वर्तत एवेति कथं परनरपेक्ष्येण तत्करणमिति विरोध, ? तत्परिहारश्चेत्थम्सिद्धार्थः-निखिलप्रयोजनातिशायिप्रयोजनवान् भवः-चरमावतारो यस्य स सिद्धार्थभवः, तस्य भावं सिद्धार्थभवत्वं, चकार महति राजकुले लब्धेऽपि जन्मनि न तावता तुतोष, किन्तु राजवैभवं विहाय सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्रात्मकरत्नत्रयीमभ्युपगम्य सर्वथा कृतकृत्यतोपयोगितया भवं सफलं कृतवानित्यर्थः / सर्वथा कृतकृत्यो मूत्वा शिवं जगामेति भावः / यदुक्त वाचकावतंसेन भगवतोमास्वातिपादेन-सम्यग्दर्शनशुद्धं यो ज्ञानं विरतिमेव चाप्नोति / दुःखनिमित्तमपीदं सुलब्धं भवति तेन जन्मेह // - पुनः संवरवैरिनिर्जयात्-संवरः, संवरनामकोऽसुरः, तदात्मको यो वैरी रिपुः, तस्य निर्जयाव नितरां

Loading...

Page Navigation
1 ... 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 ... 282