Book Title: Shantinath Mahakavyam Part 01
Author(s): Vijaydarshansuri
Publisher: Nemidarshan Gyanshala
View full book text
________________ समुद्रं सम्मयाऽऽश्रयन्ति नतु सत्र समुद्रस्याणुमात्रोऽपि प्रयासस्तथाऽऽस्याऽद्भुतपुण्यप्रभावेणानायासेनैव तं युगपत् तास्सम्मिलन्ति, नत्वेककशो नवा पौर्वापर्येण / एतेनास्य मुवनाद्भुतोऽतिशयो व्यज्यते। स-तादृशालोकिकातिशययुक्तः / गौतमः-गौतमगोत्रोत्पन्नत्वात्तदाख्यो गणधरः / वा-युष्माकम् / शुभानि-मङ्गलानि कल्याणानि वा / सचिनुतां-प्रचयं प्रापयन्तु / अत्र वरमिति सामान्यविशेषणमहिम्ना लब्धिषु नदीषु च स्वयं पतिवरायाः स्त्रिया व्यवहारसमारोपः / रलाकरे गौतमे वरत्वव्यवहारसमारोपश्चेति समासोक्तिः, तल्लक्षणं यथा“समासोक्तिः समैर्यत्र कार्यलिङ्गविशेषणैः / व्यवहारसमारोपः प्रस्तुतेऽन्यस्य वस्तुन" इति / सा च आपगा इवेत्युपमाऽनुप्राणिता / उपमालक्षणं तु-"उपमा यत्र सादृश्यलक्ष्मीरुल्लसति द्वयोः" इति / यथा नद्यः स्वयं समुद्रं श्रयन्ते तथा लब्धयो गौतममिति द्वयोः सादृश्यम् / एवञ्च द्वयोः सङ्करः / उत्तरार्धे च परस्परस्पर्धित्वस्य चेतनमात्रधर्मस्य अचेतनासु लब्धिषु सम्भावनादुत्प्रेक्षा, तल्लक्षणं यथा-"भवेत् सम्भावनोत्प्रेक्षा, प्रकृतस्य परात्मना" इति / अत्र च नदीनां समुद्रे प्राप्तिरिव लब्धीनां गणधरे प्राप्तिः प्रस्तुता / तत्र परस्परस्पर्धित्वं सम्भाव्यत एव, नतु तत्र वस्तुतस्तस्य सत्त्वम् , तस्य चेतनमात्रधर्मत्वात् / सा चोप्रेक्षा समासोक्त्याश्रयीभूतलब्धिविषयिणीति एकाश्रयाऽनुप्रवेशात्सङ्करः / एवञ्च त्रयाणामप्यलङ्काराणामत्र सङ्करः // 9 // अनुरागाधिक्यात्पुनरपि तमेव स्तौति-जगदितिजगत् त्रिपद्या परितोऽनवद्यया, कयापि यः श्रीपतिवद् व्यगाहत / अनन्तधामा गणभृद्विशेषकः, प्रसत्तये मे भवतात् स गौतमः // 10 // ___ व्याख्या-य:-गौतमः / श्रीपतिवत्-श्रियाः लक्ष्म्याः पतिः प्रियः श्रीपतिर्विष्णुः, स इव / कयाऽपिअनिर्वचनीयस्वरूपया / अनवद्यया-पवित्रतमया। त्रिपद्या-त्रयाणां पदानां समाहारः त्रिपदी, तया, पक्षान्तरे जिनेश्वरप्रोक्तया उत्पादव्ययध्रौव्यरूपया त्रिपद्या / जगत-त्रिमुवनं / व्यगाहत-व्याप्नोत् / यथा विष्णुमिनरूप: बलिराजयज्ञे दानप्राप्तां त्रिपदभूमि परिच्छिन्दन चरणत्रयेण जगत्रयं व्याप्तवान् , तथैव गणधरः उत्पादादित्रिपद्या जगत्त्रयं समावेशयत् , जगत्रयगतपदार्थमात्र त्रिपदीविषयमकरोदितिभावः / एवञ्चानिर्वचनीयोऽस्य प्रभावः, अत एव स अनन्तधामा-अनन्तमियत्तारहितं धाम प्रभावो यस्य सोऽनन्तधामा निःसीमप्रभावः / गणभृद्विशेषकः-गणभृत्सु गणधरेषु विशेषकस्तिलकः / 'तिलके तमालपत्र-चित्रपुण्ड्रविशेषका, इति हैमः / यथा तिलक उत्तमाङ्गस्थः तथा गौतमोऽपि गणधरेषु सर्वोपरिस्थ इति तिलकरूपः / एतेनापि तस्य सर्वविलक्षणं महत्त्वं सूचितम् / गौतमस्तदाख्यो गणधरः / मे-मम / प्रसत्तये-प्रसादाय / भवतात्-भूयात् / अत्र त्रिपद्येतिश्लेषानुप्राणितोपमेति सङ्करः / उत्तरार्धे च गणभृद्विशेषक इति रूपकं लुमोपमा वा,तस्य च पूर्वाधोंपात्तोपमानिरपेक्षत्वाद, संसृष्टि माऽलकारः / तल्लक्षणश्च 'मिथोऽनपेक्षयेतेषां स्थितिः संसृष्टिरुच्यते'इति।।१०।। 1- एतेषाम्-अलहाराणामिति /

Page Navigation
1 ... 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 ... 282