Book Title: Shantinath Mahakavyam Part 01
Author(s): Vijaydarshansuri
Publisher: Nemidarshan Gyanshala
View full book text
________________ [4] जिन स्तुत्वा नमस्कृत्य चादिनाथं स्मरन् व्याख्यातृश्रोतृणां शुभमाशंसते-गणान्वित इतिगणान्वितन्द्रश्चकलां बिभर्ति यः, समाश्रितश्चक्रिवरेण भोगिना / शिवाश्रयो भूरिविभूतिरेष वः, श्रियं स पुष्याद् वृषभध्वजप्रभुः // 2 // अन्वयः-गणान्वितः, भोगिना, चक्रिवरेण, समाश्रित:. शिवाश्रयः, भूरिविभूतिः, यः, चन्द्रकलाम् ; बिभर्ति, एषः, स:, वृषभध्वजप्रभुः, व:, श्रियं, पुष्यात् / व्याख्या गणान्वितः-गणैः साधुगणैः नामैकदेशग्रहणे नाम ग्रहणमिति न्यायात् गणधरैश्च, पक्षान्तरे गणैः प्रमथैः अन्वितो युक्त: "प्रमथाः पार्षदा गणाः" इति हैमः / भोगिना-सुखादिभोगवता; शिवपक्षे फणिना च, “भोगी भुजङ्गभुजगावुरगो" इत्यादिहैमः / चक्रिवरेण-चक्रं चक्ररत्नमस्ति येषां ते चक्रिणः, तेषु वरेण चक्रवर्तिवाद्यत्वाच्छ्रेष्ठेन भरतेन; शिवपक्षे चक्रं कुलालोपकरणं कुण्डलं च तद्वत्तदाकारविशेषोऽपि लक्षणया चक्रं, तदस्ति येषां ते चक्रिणः तेषु वरेणेत्येवं विग्रहण सर्पराजेन च, यद्वा 'चक्री व्यालः सरीसृपः' इत्यमरोक्तश्चक्रिणसर्पाः तेषु वरेण सर्पराजेन, समाश्रित:- संसेवितः / शिवाश्रय:- शिवस्य मोक्षस्य कल्याणस्य वा आश्रयः, शिवं निःश्रेयसमाश्रीयते यस्माद् वा सः शिवाश्रयः, मुक्तो मोक्षदाता सकलकल्याणालंकृतो वा "शिवं निःश्रेयस” मिति हैमः। शिवपक्षे "शिवा भवानी रुद्राणी" इत्यमरोक्तः शिवायाः पार्वत्या आश्रयः / अर्धनारीश्वरत्वेनाधारो-यः स शिवाश्रयः / भूरिविभूतिः-भूरि बहुतरा, सर्वेति यावत्, विभूतिः-ऐश्वर्य चतुस्त्रिंशदतिशयाष्टप्रातिहायश्वर्यमस्त्यस्येति यावत् / शिवपक्षे विशिष्टा भूतिर्भस्म च यस्य स तादृशः / 'विभूतिभूतिरैश्वर्यम्,' इति "भूतिभस्मनि संपदि" इति चामरः / यः चन्द्रकलां विभर्ति-यश्चन्द्रस्य कलामिव कलाम् , ज्ञानाद्यनन्तकलां पक्षान्तरे कलां षोडशांशात्मिकां कान्तिं वा बिभर्तीति / एषः सः-पूर्वोक्तविशेषणविशिष्टः / वृषभध्वजः-वृषभः ध्वजो चिह्नं यस्य स तादृश आदिनाथो नाभेयः,पक्षान्तरे वृषभध्वजः शिवः, अत एव वृषलान्छनः शिवः इति कोशे उक्तं वृषवृषभयोरेकार्थत्वात् "ऋषभो वृषभो वृषः" इति हैमोक्तः, तदुपमः / प्रभुः-जगत्त्रयाधिपतिः / व:-युष्माकं व्याख्यातृश्रोतृणाम् / श्रियं-शोभां लक्ष्मीञ्च / पुष्याद्-अभिसंवर्धयेत् / अत्र च "दुर्गाललितविग्रहः” इत्यादिवच्छब्दशक्तिमूलोपमाध्वनिः, न च श्लेषः / अर्थद्वयस्य वाच्यत्वे तात्पर्याभावात् / तदुक्तं तल्लक्षणम्-“श्लिष्टैः पदैरनेकार्थाऽभिधाने श्लेष इष्यत" इति / अत्र तु नानेकस्यार्थस्याभिधानम्, अपि त्वेकस्याभिधानम् / अपरोऽर्थस्तु व्यङ्गय एव / वृषभदेवस्यैव प्रथमतीर्थंकरस्य पर्यवसाने बोधनीयत्वात् / तथा च शिवार्थप्रतिपादनसमर्थशब्दावलीयोजनप्रयासः कवेः वैफल्यं मा स्म गच्छदिति शिव इव वृषभदेव इत्युपमायां पर्यवसानं भवतीति उपमाध्वनिः स्पष्टः // 2 // अथ शान्तिजिनं स्तौति-समेति / समासदद् यत्पदपर्युपासनात्, कलानिधेर्मण्डलमध्यवर्तिताम् / मृगस्तिरश्चां प्रथमोऽपि सन्तत, स शान्तिनाथः शिवतातिरस्तु वः // 3 //

Page Navigation
1 ... 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 ... 282