Shadbhashachandrika

Author(s): Kamlashankar Pranshankar
Publisher: Rajkiya Granthamaladhikar Mumbai

Page 22

INTRODUCTION.
13.
व्याकरणसूत्रे स्वोपज्ञवृत्तिनि as in Srutasagara's Audāryachintamani ('श्रीश्रुतसागरविरचिते औदार्यचिन्तामणिनाम्नि स्त्रोपज्ञवृत्तिनि प्राकृतव्याकरणे). But the words at the end are
'इति श्रीमदहनंदित्रैविद्यश्रुतधरमुनिचंद्रप्रसादासादितसमस्तविद्याप्रभावत्रिविक्रमदेवविरचितप्राकृतव्याकरणवृत्तौ प्रथमाध्यायस्य प्रथमः पादः समाप्तः। Similarly, we have either प्राकृतव्याकरणवृत्तौ or त्रिविक्रमवृत्तौ or त्रिविक्रमदेवविरचितायां प्राकृतव्याकरणवृत्तौ at the end of other Padas of the first and other Adhyâyas.
There is one additional ground for presuming that the Sûtras are not composed by Trivikrama, but are the work of a sage named Vâlmîki. In a mythological work called S'ambhurahasya, chapter 267 is devoted to the praise of Prakrita.* It is stated distinctly therein that Valmiki, the first poet, is an expounder of Prâksita grammar, a graminar of six dialects, Prakrita and others, just as Gargya, Galava, Sakalya, and Påņini are the expounders of Sanskțita grammar, that he has composed a work in Prakṣita on the life of Râmna like the one composed by him in Sanskrita. †
* A portion of this voluminous work S'ambhurahasya, comprising four chapters devoted to the praise of poet and poetry, treatment of Prakrita words (प्राकृतशब्दप्रदीपिका), and a poetical work called राघवarcata with a commentary is printed in Telugu characters in the year 1890. This was brought to niy notice and supplied to me by my friend A. Anantâcharya S'âstrî of Bangalore, to whom my best thanks are due.
। को विनिन्दे दिमां भाषां (६. e. प्राकृतीम् ) भारतीमुग्धभाषितम् ।
यस्याः प्रचेतसः पुत्रो व्याकर्ता भगवानृषिः ॥२६७ ॥ १३ ॥ गार्ग्यगालवशाकल्यपाणिन्याद्या यथर्षयः। शब्दराशेः संस्कृतस्य व्याकर्तारो महत्तमाः ॥ १४ ॥ तथैव प्राकृतादीनां षड्भाषाणां महामुनिः। आदिकाव्यकृदाचार्यो व्याकर्ता लोकविश्रुतः ॥१५॥ यथैव रामचरितं संस्कृतं तेन निर्मितम् । तथैव प्राकृतेनापि निर्मितं हि सतां मुदे ॥ १६ ॥ पाणिन्यायैः शिक्षितत्वात् संस्कृती स्याद्यथोत्तमा । प्राचेतसव्याकृतत्वात् प्राकृत्यपि तथोत्तमा ॥१९॥ प्राकृतं चार्षमेवेदं यद्धि वाल्मीकिशिक्षितम् ।। तदनार्ष भवेद्यो वै प्राकृतः स्यात् स एव हि ॥ २४ ॥
शंभुरहस्य pp. 17-18.