________________
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા
અજ્ઞાનમય શબ્દમાં છે, એ શબ્દ સ્વ-પરની વાર્તા કહે છે પરંતુ તે સ્વ-પરને જાણતો નથી, પોતાનાથી તો તન્મયી થઈને કહે છે અને પરથી અતન્મયી થઈને કહે છે. સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવસ્તુ છે તેમાં અને શબ્દાદિક અજ્ઞાનવસ્તુ છે તેમાં પરસ્પર સૂર્ય-અંધકાર જેટલો (જેવો) અંતરભેદ મૂળથી જ છે, તોપણ શબ્દ છે તે પરમાત્મા જ્ઞાનમયીની વાર્તા કહે છે.
પ્રશ્ન શબ્દ અજ્ઞાનવસ્તુ છે, તે સમ્યજ્ઞાનમયી પરમાત્માને જાણતો નથી તો પછી તે સભ્યજ્ઞાનમયી પરમાત્માની વાર્તા કેવી રીતે કહે છે?
ઉત્તર જેમ કોઈ ચંદ્રદર્શનનો લોભી કોઈ ગુરુ સંગથી નમ્રતાપૂર્વક જિજ્ઞાસાથી પૂછે છે કે “ચંદ્ર ક્યાં છે?' ત્યારે ગુરુ (આંગળીથી ચીંધીને) કહે છે કે ‘ચંદ્રમા મારી આંગળીની ઉપર છે.' હવે અહીં વિચાર કરો કે શબ્દ, આંગળી અને ચંદ્રમામાં જેટલો અંતરભેદ છે તેટલો જ ભેદ સમ્યજ્ઞાનમયી પરમાત્મામાં તથા શબ્દમાં સમજવો.
-
આ પ્રમાણે કહેવાનો ગુણ તો શબ્દમાં છે તથા જાણવાનો ગુણ કેવલ જ્ઞાનમાં છે. જેમ, જે નગરમાં અજ્ઞાની રાજા છે તેના ઉપર કેવલ જ્ઞાની રાજા થઇ શકે છે, પરંતુ જે નગરમાં કેવલજ્ઞાની રાજા છે તેના ઉપર કોઈ પણ અધિષ્ઠાતા રાજા થવો સંભવતો નથી.
હવે કે કેવલ જ્ઞાનસ્વરૂપી સૂર્ય! તું મૂળ સ્વભાવથી જ જેવો ને તેવો, જેવો છે તેવો, તે નો તે જ છે. તું કેવલ જ્ઞાનમયી સૂર્ય જ છે, તું ન સાંભળતો જ સાંભળ. તને કરમ-ભરમ, પુદ્ગલનો વિકાર કાળો, પીળો, લાલ, ધોળો, લીલો તથા અનેક પાપ-પુણ્યરૂપ વાદળ-વીજળી વગેરે આડાં
