________________
ભ્રાંતિખંડન દષ્ટાંત
૧૦૫
પણ તેનાથી જ તન્મયરૂપ કડા-કંકણાદિક પર્યાય વિણસે છે, ઊપજે છે, તે પણ કથંચિત્ પ્રકારથી; તે જ પ્રમાણે સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી પરમાત્મા સ્વસ્વભાવથી તો નથી ઊપજતો કે નથી વિણસતો, પણ તેનાથી જ તન્મયરૂપ જીવ - ચેતનાદિ પર્યાય છે તે ઊપજે છે, વિણસે છે, તે પણ કથંચિત્ પ્રકારથી.
જેમ સમુદ્ર, પોતાના જળસમૂહ વડે તો ઉત્પાદ-વ્યય અવસ્થાને પ્રાપ્ત થતો નથી, પણ પોતાના સ્વરૂપથી સ્થિર રહે છે; પરંતુ ચારે દિશાઓના પવનથી. કલ્લોલોનો ઉત્પાદ-વ્યય થાય છે તોપણ તે (સમુદ્ર) સદાય નિત્ય ટંકોત્કીર્ણ જેવો ને તેવો જ છે. તે જ પ્રમાણે સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યગ્નાનાર્ણવ કેવલ જ્ઞાનમય સમુદ્ર પોતાના સ્વગુણ સ્વભાવ સમરસ નીરસમૂહથી તો ઉત્પાદ-વ્યયરૂપ અવસ્થાને પ્રાપ્ત થતો નથી, પોતાના સ્વસ્વરૂપથી તો સ્થિર રહે છે; પરંતુ મનુષ્યદેવ-તિર્યંચ અને નારકી એ ચારે દિશાઓના પવનથી સંકલ્પવિકલ્પ અને રાગ-દ્વેષાદિકરૂપ કલ્લોલોનો ઉત્પાદ-વ્યય થાય છે, તોપણ તે સદાય નિત્ય ટંકોત્કીર્ણ જેવો ને તેવો જ છે.
જેમ સોની, આભૂષણાદિક કર્મને કરે છે, પરંતુ આભૂષણાદિક કર્મથી તન્મય-તસ્વરૂપ થઈને કરતો નથી તેમજ તે આભૂષણાદિક કર્મનાં ફળને તત્સ્વરૂપ-તન્મય થઈને ભોગવતો નથી; એ જ પ્રમાણે સ્વસમ્યસ્વાનુભવી જ્ઞાની સંસારનાં સર્વ શુભાશુભકર્મને કરે છે, પરંતુ તન્મય-તસ્વરૂપ થઈને કરતા નથી તેમ જ સંસારનાં શુભાશુભકર્મનાં ફળથી તત્સ્વરૂપ-તન્મય થઈને ભોગવતા નથી.
અધુનાચેત્ (હવે સમજો)–
વસ્તુનો સ્વભાવ વચનથી તન્મય નથી અર્થાત્
